1A_Cytologia i Anatomia 2010

M a t e r i a ł ypomocniczedo ćwiczeń

Botanikaleśna

Katedra Botaniki LeśnejWydział Leśny SGGW

Warszawa Rok akademicki 2010/2011

Zapoznaj się z treścią programu przedmiotu Botanika Leśna

na Wydziale Leśnym SGGW w Warszawie

Nazwisko i imię

Grupa

Ćwiczenia w dniu godz.

Numer miejsca Numer mikroskopu

Po ćwiczeniach wpisz nazwę łacińską gatunku i rodzinyA

Materiał roślinny

Preparaty, obserwacje mikroskopowe

Wykonanie rysunków i opisów

Studiowanie literatury&

Materiały dydaktyczne do pobrania ze strony: http://wl.sggw.waw.pl/units/botanika/matdyd

Metoda obserwacji za pomocą mikroskopuoptycznego

Budowa mikroskopu optycznego KF2 ICS Zeiss

1. Binokular

2. Obiektywy

3. Suwakkondensora

4. Lampahalogenowa

6. Podstawamikroskopu

5. Potencjometr

7. Statyw

8. Stolik

9. Tubus

10. Tarczarewolwerowaz obiektywami

11. Śrubamakro-

metryczna

12. Śrubamikro-

metryczna

Układ Optyczny

1. Binokular (dwa okulary o powiększeniu x10) 2. Obiektywy o powiększeniach: x5, x10, x40. Obiektywy ustawione są na tarczy rewolwerowej wg rosnącego powiększenia zgodnie z ruchem wskazówek zegara 3. Kondensor z przesłoną aperturową i polową (do zmiany wielkości oświetlonego pola)

Układ Oświetlający

4. Źródło światła w postaci lampy halogenowej umieszczonej w podstawie mikroskopu i oprawa lustra oświetlającego 5. Potencjometr do regulacji natężenia światła

Układ Mechaniczny

6. Podstawa mikroskopu 7. Statyw 8. Stolik - uchwyty do preparatu - śruby do regulacji położenia stolika (w przód i w tył) i preparatu (w prawo i w lewo) 9. Tubus10. Tarcza rewolwerowa z obiektywami11. Śruba makrometryczna do zgrubnego ustawiania ostrości obrazu12. Śruba mikrometryczna do precyzyjnego ustawiania ostrości obrazu

2

Materiały dydaktyczne opracowane przez zespół pracowników Katedry Botaniki Leśnej, Wydział Leśny SGGW

Obsługa mikroskopu optycznego KF2 ICS Zeiss

Wskazówki ogólne

Pracując z mikroskopem przestrzegaj następujących zaleceń:

1. Używaj zawsze tego samego mikroskopu: są one oznaczone numerami od 1 do 16. Numer swojego mikroskopu wpisz do zeszytu ćwiczeniowego.2. Chroń mikroskop przed wstrząsami i uderzeniami.3. Chroń części optyczne mikroskopu przed zabrudzeniem (tuszem do rzęs, odciskami palców, kurzem, itp.) oraz uszkodzeniami mechanicznymi (zarysowaniem, dotknięciem do powierzchni preparatu). 4. Zanieczyszczenia z soczewek okularów i obiektywów usuwaj natychmiast miękką ściereczką do przyrządów optycznych suchą, lub nasączoną wodą destylowaną.5. Pracę rozpoczynaj zawsze od obiektywu o małym powiększeniu (x10 lub x5 ) i natężenia oświetlenia ok. 4. Dopiero po ustawieniu ostrości widzenia i kontrastu obrazu w tych warunkach, możesz zmienić obiektyw na dający duże powiększenie (x40). 6. Pamiętaj o wyłączeniu oświetlenia mikroskopu po zakończeniu obserwacji.7. Wszelkie trudności bądź nieprawidłowości w pracy z mikroskopem natychmiast zgłaszaj osobom prowadzącym ćwiczenia.8. Pod koniec ćwiczeń uporządkuj stanowisko pracy: preparaty odłóż w kolejności do tekturowych teczek, śmieci wyrzuć do kosza. Zakończenie pracy zgłoś osobom prowadzącym ćwiczenia. Dopiero po sprawdzeniu stanu mikroskopu i stanowiska pracy przez osobę prowadzącą ćwiczenia możesz opuścić salę ćwiczeń. Niedopełnienie tego zalecenia może skutkować obciążeniem finansowym za uszkodzenie mikroskopu.

Bezwzględnie przestrzegaj następujących zakazów:

- Nie zaczynaj obserwacji mikroskopowej od obiektywu o powiększeniu większym od x10. - Nie używaj śruby makrometrycznej do regulacji ostrości obrazu pod obiektywem x40. - Nie wyjmuj preparatu spod obiektywu x40. - Nie dotykaj palcami górnej powierzchni szkiełka przykrywkowego preparatu. - Niczego nie rób na siłę. - Pod żadnym pozorem nie próbuj samodzielnie naprawiać mikroskopu ani rozkręcać obiektywów lub innych części mikroskopu.

Obserwacja mikroskopowa

1. Ustaw obiektyw x10 lub x5 w pozycji roboczej.2. Ustaw przesłonę polową właściwą dla danego obiektywu: w pozycji skrajnie na prawo dla obiektywów x10 i x40; skrajnie na lewo dla

obiektywu x5. 3. Ustaw natężenie światła w pozycji 4 przekręcając potencjometr zgodnie z ruchem wskazówek zegara.4. Włóż preparat w uchwyty stolika mikroskopu i ustaw obiekt do obserwacji dokładnie pod obiektywem mikroskopu, używając do tego celu 2 zespolonych ze sobą śrub. Dolna śruba umożliwia przesuwanie obiektu w lewo i w prawo, górna powoduje ruch stolika

w przód i w tył.5. Ustaw właściwy dla siebie rozstaw okularów.6. Za pomocą śruby makrometrycznej ustaw wstępnie ostrość widzenia, a następnie popraw ją używając mikrośruby mikrometrycznej.

Śruby powodują ruch obiektywu w górę i w dół: makrometryczna z dużym skokiem a mikrometryczna z małym.7. Dobierz intensywność oświetlenia (regulacja potencjometrem) i kontrast (regulacja przesłony aperturowej) do obserwowanego obiektu kierując się następującymi wskazówkami: - delikatne struktury, słabo odróżniające się od tła (cytoplazma, jądro komórkowe i inne organelle w preparatach słabo barwionych lub nie barwionych) oraz mocno rozjaśnione tkanki i bardzo cienkie preparaty widać wyraźniej przy przymkniętej

przesłonie aperturowej, - grubsze preparaty (np. cięte ręcznie) i miejsca gęstsze optycznie (np. tkanki typu martwica korkowa, drewno) są lepiej widoczne przy szerzej otwartej przesłonie aperturowej.8. Obserwację pod dużym powiększeniem (obiektyw x40) możesz rozpocząć dopiero po ustawieniu ostrego, dobrze oświetlonego i skontrastowanego obrazu przy mniejszym powiększeniu (obiektyw x10). Obiektywy są zsynchronizo- wane, co oznacza, że zmiana obiektywu nie ma wpływu na ostrość obrazu. Jeśli jednak zachodzi konieczność poprawienia ostrości przy obiektywie x40 używaj do tego celu jedynie mikrośruby! Zazwyczaj dla uzyskania dobrego obrazu przy tym obiektywie konieczna jest korekta otwarcia przesłony aperturowej.9. Bezwzględnie zmień obiektyw na x10 przed wymianą preparatu na następny.10. Po zakończeniu obserwacji mikroskopowej wyłącz oświetlenie mikroskopu, w pozycji roboczej ustaw obiektyw x10, wyjmij preparat.

3


Budowa komórki roślinnej

Protoplast, ruch organeli i cytoplazmy

W żywej komórce włoska skórki (epidermy) łodygi dyni - Cucurbita pepo (dyniowate - Cucurbitaceae), zaobserwuj: a. ścianę komórkową, blaszkę środkową, cytoplazmę ( ), wakuole, transwakuolarne

nici cytoplazmatyczne, jądro komórkowe, jąderko, plastydy i inne, mniejsze organele widoczne jako ziarnistości;

b. ruch organeli i cytoplazmy.

przyścienną parietalną

Narysuj komórkę i opisz widoczne elementy strukturalne. Zaznacz położenie plazmalemmy i tonoplastu. Strzałkami oznacz kierunki ruchu cytoplazmy w komórce. Zdefinuj jaki to rodzaj ruchu.

A

Literatura podstawowa:Szweykowska A., Szweykowski J. - Botanika cz. I. Morfologia. Wyd. Nauk. PWN. Hejnowicz Z. - Anatomia i histogeneza roślin naczyniowych. 2002. Wyd. Nauk. PWN. Gorczyński T. (red.) - Ćwiczenia z botaniki. Wydania od 1978 r. Wyd. Nauk. PWN.

Literatura uzupełniająca:Alberts B., Bray D., Lewis J., Raff M., Roberts K., Walter P. - Podstawy biologii komórki.1999. Wyd. Nauk. PWN. Wojtaszek P., Woźny A., Ratajczak L. - Biologia komórki roślinnej. T. 1 i 2. 2006.Wyd. Nauk. PWN. Warszawa. Woźny A., Michejda J., Ratajczak L. (red.) - Podstawy biologii komórki roślinnej. 2000. Wyd. UAM, Poznań.

2004 i późniejsze wydania.

&

4


Ściana komórkowa

Tkanki wzmacniające: kolenchyma (zwarcica) i sklerenchyma (twardzica)

Komórki kolenchymy kątowej na przekroju poprzecznym łodygi dyni - Cucurbita pepo (dyniowate - Cucurbitaceae).

Narysuj komórki kolenchymy. Połącz podane objaśnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi tych komórek.

A

kątowe zgrubienia celulozowejściany komórkowej

blaszka środkowa

protoplast

Komórki włókien sklerenchymatycznych (stereidy) na przekroju poprzecznym łodygi dyni - Cucurbita pepo (dyniowate - Cucurbitaceae).

Narysuj komórki sklerenchymy. Połącz podane objaśnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi.

równomiernie zgrubiała,zlignifikowana (zdrewniała)ściana komórkowa

blaszka środkowa

światło komórki

A

5


Komórki kamienne (sklereidy) z owocu rzekomego gruszy - Pyrus communis (różowate - Rosaceae).Porównaj obraz mikroskopowy z rysunkiem.

Połącz podane objaśnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi.

zdrewniała i zmineralizowanaściana komórkowa

światło komórki

jamki proste

blaszka środkowa

A

Tkanki przewodzące: elementy drewna (ksylemu) i łyka (floemu)

Budowa różnych typów naczyń, rurki sitowej i komórki towarzyszącej na przekroju podłużnym wiązki łykodrzewnej (waskularnej) w budowie pierwotnej łodygi dyni - Cucurbita pepo (dyniowate - Cucurbitaceae).Odszukaj w obrazie mikroskopowym preparatu narysowane niżej elementy strukturalne.

Wprowadź do rysunku niżej podane oznaczenia literowe oraz liczbowe (za pomocą klamer). 1. Elementy łyka: a - żywe rurki sitowe z celulozowymi ścianami, b - płyta sitowa, c - komórka towarzysząca.2. Kambium.3. Elementy drewna: martwe człony naczyń ze zdrewniałymi ścianami różnych typów: e - siateczkowato-jamkowata, f - jamkowata, g - drabinkowa (schodkowa), h - spiralna, i - pierścieniowa.Zaznacz klamrą i wprowadź nazwy: protoksylem i metaksylem.

A

6


Tkanki okrywające: skórka (epiderma) i korek (fellem)

Komórki skórki (epidermy), elementu liścia kliwii - Clivia sp.(amarylkowate - Amaryllidaceae) lub jemioły pospolitej - Viscum album (gązewnikowate - Loranthaceae).

pierwotnej tkanki okrywającej

Narysuj komórki skórki. Połącz podane objaśnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi.

kutykula

ściana skutynizowana

ściana celulozowa

blaszka środkowa

protoplast

A

Komórki korka (fellemu), elementu wtórnej tkanki okrywającej - korkowicy (perydermy) na przekroju poprzecznym pędu bzu czarnego - Sambucus nigra (przewiertniowate - Caprifoliaceae).Porównaj obraz mikroskopowy z załączonymi rysunkami. Odszukaj położenie komórek korka i kolenchymy płatowej.

Opisz widoczne elementy strukturalne:epiderma, fellem, fellogen, felloderma, kolenchyma płatowa. Zaznacz klamrą perydermę oraz obszar przetchlinki.Zaznacz, gdzie występuje kutykula, ściana skutynizowana, skorkowaciała i celulozowa.

A

Literatura podstawowa:Szweykowska A., Szweykowski J. - Botanika cz. I. Morfologia. 2004 i późniejsze wydania. PWN.Hejnowicz Z. - Anatomia i histogeneza roślin naczyniowych. 2002. PWN.Gorczyński T. (red.) - Ćwiczenia z botaniki. Wydania od 1978 r. PWN.

Literatura uzupełniająca:Alberts B., Bray D., Lewis J., Raff M., Roberts K., Walter P. - Podstawy biologii komórki. Wyd. Nauk. PWN. 1999.Woźny A., Michejda J., Ratajczak L. (red.) - Podstawy biologii komórki roślinnej. 2000. Wyd. UAM, Poznań.

&

7


Morfologia młodego korzenia

Młody korzeń sosny pospolitej - Pinus sylvestris (sosnowate - Pinaceae) oraz pszenicy - Triticum aestivum (trawy - Poaceae). Przygotuj preparaty w wodzie zgodnie ze wskazówkami prowadzącego zajęcia.

Porównaj wierzchołki korzenia sosny i pszenicy. Zidentyfikuj następujące strefy i komórki w ich budowie: dojrzałości (różnicowania, włośnikowa), komórki włośnikowe, strefa wzrostu na długość (elongacyjna), protomerystem, czapeczka (kalyptra). Narysuj schemat wierzchołkowej części korzenia sosny. Klamrami i strzałkami połącz objaśnienia z właściwymi elementami korzeni obu gatunków.

strefa

A

Budowa korzenia

8


korzeń pszenicykorzeń sosny

czapeczka

protomerytem

strefa wzrostu na długość

strefa dojrzałościkomórki włośnikowe

Na czym polega zasadnicza różnica w budowie wierzchołkowej części korzenia ww. gatunków i z czego ona wynika?

Organizacja merystemu wierzchołkowego korzenia

Przekrój podłużny przez merystem wierzchołkowy korzenia cebuli - Allium cepa (liliowate - Liliaceae).Porównaj obraz mikroskopowy z załączonym rysunkiem. Zaobserwuj, gdzie znajdują się komórki w różnych fazach mitozy. O czym to świadczy?


protomerystem z komórkami inicjalnymiułożonymi w trzech piętrach

A

A

Zapoznaj się z różnymi typami budowy merystemów wierzchołkowych korzenia:1. Paproci - Pteris cretica (paprotniki - Pteridopsida).2. Sosny zwyczajnej - Pinus sylvestris (sosnowate - Pinaceae)

prokambium(walec osoiwy)

prakora (kora pierwotna)

praskórka (skórka)

komórka inicjalna

komórki inicjalne

czapeczka (kalyptra)

statolity

1 2


Mitoza - przebieg i rola.

&

&

9


praskórkaprakoraprokambium

czapeczka (kalyptra)

strefa wzrostuna długość

Budowa wtórna korzenia sosny zwyczajnej - Pinus sylvestris (sosnowate - Pinaceae).Przykład korzenia wytwarzającego przyrost wtórny.

Narysuj schemat przekroju poprzecznego korzenia. Połącz podane objaśnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi. Zastanów się jakie funkcje pełni korzeń o budowie wtórnej i jak przejawia się to w jego budowie.

region łyka pierwotnego

łyko wtórne

kambium

drewna wtórnegranica rocznego przyrostu drewna

korek (fellem)fellogenfelloderma

korkowica(peryderma)

pierwotnewtórne

promieniełykodrzewne

pierwotnewtórne

przewodyżywiczne

protoksylemmetaksylem

drewnopierwotne

A

Przekształcenia funkcjonalne korzenia

Korzeń jako organ podporowo-czepny u filodendronu - Monstera deliciosa (obrazkowate - Araceae).

Wyjaśnij na czym polegają modyfikacje w budowie korzenia tego typu.

&

epiblema

korek

sklerenchyma

fellogen

miękisz korypierwotnej

sklerenchyma

endoderma

perycykl

floem pierwotny

ksylem pierwotny

11


Budowa pierwotna korzenia kosaćca - Iris sp. (kosaćcowate - Iridaceae).Przykład korzenia nie wytwarzającego przyrostu wtórnego.

Narysuj schemat przekroju poprzecznego korzenia. Połącz podane objaśnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi.

Różnicowanie i organizacja tkanek w budowie pierwotnej i wtórnej korzenia

skórka z włośnikam

kora pierwotna: egzoderma miękisz endoderma trzeciorzędowa

walec osiowy: okolnica (perycykl) wiązki drewna (ksylemu) pierwotnego wiązki łyka (floemu) pierwotnego

(epiblema)

A

Porównaj obraz mikroskopowy (pow. x400) fragmentu przekroju poprzecznego korzenia kosaćca z rysunkiem i wpisz objaśnienia: komórka endodermy trzeciorzędowej (ze zgrubieniami na wew. ścianach stycznych i promieniowych), komórka przepustowa endodermy, naczynie protoksylemu, naczynie metaksylemu, komórka okolnicy, komórka miękiszowa kory pierwotnej, człon rurki sitowej, komórka towarzysząca.

10

układ radialny


Odpowiedz na pytanie jak w budowie korzenia przejawia się jego przystosowanie do pełnienia dwóch funkcji: chłonnej i mechanicznej polegającej na umocowaniu rośliny w podłożu?

Opracuj dowolny przykład budowy korzenia spichrzowego.

Narysuj schemat przekroju poprzecznego i napisz objaśnienia.

&

Korzystając z podanej literatury opracuj samodzielnie inne typy modyfikacji korzeni.Podaj typy modyfikacji korzeni oraz nazwy roślin, u których występują.

Korzystając z podanej literatury opracuj zjawisko mikoryzy ekto- i endotroficznej.Podaj przykłady dla drzew leśnych.

&

&

Literatura podstawowa:Szweykowska A., Szweykowski J. - Botanika cz. I. Morfologia. 2004. PWN.Gorczyński T. (red.) - Ćwiczenia z botaniki. Wydania od 1978 r. PWN.Tomanek J., Witkowska-Żuk L. - Botanika Leśna. Wyd. VII z 2008 r. PWRiL, Warszawa.

Literatura uzupełniająca:Hejnowicz Z. - Anatomia i histogeneza roślin naczyniowych. 2002. PWN.

&

12


Organizacja wierzchołka pędu

Przekrój podłużny przez merystem wierzchołkowy w okresie wzrostu pędu bobu - Vicia faba (motylkowate - Fabaceae).

Narysuj schemat wierzchołka pędu. Połącz podane objaśnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi.

Porównaj obraz mikroskopowy pow. x 400 z rysunkiem. Połącz podane objaśnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi.

protomerystem

zawiązki liści

zawiązki pąków bocznych

prokambium

Protomerystem:

tunika

korpus

Merystematyczna, podwierzchołkowa część łodygi:

praskórka

pramiękisz peryferyczny (prakora)

prokambium

pramiękisz centralny (prardzeń)

zawiązek liścia (primordium)

A

Organizacja tkankowa łodygi

13


Budowa pierwotna łodygi i organizacja wiązek waskularnych

A

Łodyga pełna kukurydzy - Zea mays (trawy - Poaceae) jako przykład łodygi roślin nie wytwarzających przyrostu wtórnego.

Narysuj schemat fragmentu przekroju poprzecznego. Połącz podane objaśnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi. Uzupełnij objaśnienia.

skórka (epiderma)sklerenchyma

łyko pierwotnedrewno pierwotne

miękisz zasadniczy

typ wiązki łykodrzewnej

Łodyga pusta żyta - Secale cereale (trawy - Poaceae) jako przykład łodygi roślin nie wytwarzających przyrostu wtórnego.

Narysuj schemat przekroju poprzecznego. Połącz podane objaśnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi. Uzupełnij objaśnienia.

skórka (epiderma)miękisz asymilacyjnysklerenchyma

łyko pierowtnedrewno pierowtne

miękisz zasadniczykanał powietrzny

typ wiązki łykodrzewnej (waskularnej)

A

14


(waskularnej)

Wiązka kolateralna zamknięta na przekroju poprzecznym łodygi kukurydzy - Zea mays (trawy - Poaceae).Porównaj obraz mikroskopowy wiązki waskularnej z rysunkiem.

Napisz objaśnienia: miękisz, sklerenchyma, człon rurki sitowej z widoczną płyta sitowa, komórka towarzysząca, rurka sitowa, cewka, naczynie metaksylemu, naczynie protoksylemu, kanał powietrzny reksygenowy.

Wiązka kolateralna otwarta na przekroju poprzecznym łodygi kokornaku - Aristolochia macrophylla (kokornakowate - Aristolochiaceae).

A

Narysuj schemat wiązki i opisz elementy strukturalne.

15


Na czym polega zasadnicza różnica w budowie wiązki otwartej i zamkniętej? Jakie są konsekwencje róznic w budowie tych dwóch typów wiązek? U jakich grup systematycznych roślin wystepują wiązki zamknięte a u jakich otwarte?

Wiązka bikolateralna w łodydze dyni - Cucurbita pepo (dyniowate - Cucurbitaceae).

Narysuj schemat wiązki i opisz elementy strukturalne: floem zewnętrzny, kambium, ksylem, floem wewnętrzny.

Korzystając z podanej literatury opracuj po zajęciach budowę wiązek centrycznych.

Narysuj i opisz schemat wiązki leptocentrycznej (liliowate - Liliaceae) oraz schemat wiązki hadrocentrycznej w kłączu orlicy - Pteridium aquilinum (paprotkowate - Polypodiaceae).

w kłączu konwalii - Convallaria majalis

A

&

&

16


Różnicowanie i organizacja tkanek w budowie pierwotnej i wtórnej

Przekroje poprzeczne przez łodygę kokornaku wielkolistnego - Aristolochia macrophylla (kokornakowate - Aristolochiaceae).Budowa pierwotna.


skórka (epiderma)

kora pierwotna:

kolenchyma

miękisz

endoderma

walec osiowy:

okolnica (perycykl):

część sklerenchymatyczna

część miękiszowa

wiązka waskularna kolateralna otwarta:

floem pierwotny

prokambium

ksylem pierwotny

promienie rdzeniowe(pierwotne)

17


rdzeń (zbudowany z komórek miękiszowych)

Budowa wtórna.Porównaj obraz mikroskopowy z rysunkiem.

Wpisz objaśnienia: korek, fellogen, felloderma, peryderma, kolenchyma, miękisz korowy, endoderma, okolnica, łyko pierwotne, łyko wtórne, kambium, promień rdzeniowy, promień łykowy, promień drzewny, wtórny promień łykodrzewny, drewno wczesne, drewno późne, drewno wtórne, drewno pierwotne, rdzeń.

1r.

przy

rost

yro

czne

drew

na

2r.

3r.

4r.

A

18


Przekroje poprzeczne przez łodygę sosny zwyczajnej - Pinus sylvestris (sosnowate - Pinaceae).

Budowa pierwotnaOpisz elementy strukturalne: skórka (epiderma), miękisz korowy, wiązki kolateralne otwarte, rdzeniowy promień miękiszowy, rdzeń miękiszowy, łyko pierwotne, prokambium, drewno pierwotne.

pierwotny przewód żywiczny,

19


LiteraturaPodstawowa:Strasburger E. i inni. - Botanika. 1972. PWRiL.Szweykowska A., Szweykowski J. - Botanika cz. I. Morfologia. 2004 i późniejsze wydania.PWN.Gorczyński T. (red.) - Ćwiczenia z botaniki. Wydania od 1978 r. PWN.

Dla zainteresowanych rozwinięciem tematu:Tomanek J. , Witkowska-Żuk L. - Botanika leśna. 2008, wyd. VII. PWRiL.Hejnowicz Z. - Anatomia rozwojowa drzew. 1973. PWN.Hejnowicz Z. - Anatomia i histogeneza roślin naczyniowych. 2002. PWN.

&

Budowa wtórnaWprowadź objaśnienia: skórka (epiderma), peryderma (korek, fellogen, felloderma), kora pierwotna, pierwotne przewody żywiczne, region łyka pierwotnego, łyko wtórne, kambium, drewno wtórne, roczny przyrost drewna wtórnego, drewno wczesne, drewno późne, drewno pierwotne, miękiszowy rdzeń.

20


Morfologia i anatomia liści

Rodzaje liści w cyklu rozwojowym rośliny

Liścienie i liście właściwe [młodociane (juwenilne) i dojrzałe (definitywne)] na przykładzie jesionu wyniosłego - Fraxinus excelsior (oliwkowate - Oleaceae).

Na rysunku liścia dojrzałego wprowadź objaśnienia: nasada liścia, ogonek liściowy, osadka, listek. Korzystając z załączonego ilustrowanego słownika (str. 23), opisz liść definitywny jesionu.Narysuj siewkę i napisz nazwy rodzajów liści na niej występujących.

21

Siewka


Opis liścia definitywnego jesionu:

Rodzaje liści na rocznym pędzie sosny pospolitej - Pinus sylvstris (sosnowate - Pinaceae).

Fragment długopędu sosny.Wprowadź objaśnienia: długopęd, liście łuskowate, pochewka z błonkowatych łusek, igły na krótkopędzie, krótkopęd.

22

Heterofilia (różnopostaciowość liści)

Heterofilia u morwy białej - Morus alba (morwowate - Moraceae).Korzystając z załączonego ilustrowanego słownika (str. 24), opisz przedstawione na schemacie liście morwy.

A

1

2

1:

2:

A


Unerwienie Podstawowe kształty liści

Liście pojedyncze

Liście złożone

Brzeg blaszki liściowej

1 2 34 5

67

8 9

10

11 12 13 1415 16

17

18

19

2021

22 23 24 25 26 27 28

Unerwienie: 1 - pierzaste, 2 - dłoniaste, 3 - równoległe, 4 - widełkowate (dichotomiczne). Podstawowe kształty liści: 4 - wachlarzo-waty, 5 - równowąski, 6 - lancetowaty, 7 - romboidalny, 8 - jajowaty, 9 - odwrotnie jajowaty, 10 - eliptyczny. Liście pojedyncze: 11 - nie podzielony, 12 - pierzastowrębny, 13 - dłoniasto klapowany, 14 - pierzastoklapowany, 15 - dłoniastodzielny, 16 - pierzastodzielny, 17 - dłoniastosieczny, 18 - pierzastosieczny. Liście złożone: 19 - nieparzystopierzasty, 20 - parzystopierzasty, 21 - dłoniasty. Brzeg blaszki liściowej: 22 - całobrzegi, 23 - falisty, 24 - piłkowany, 25 - podwójnie piłkowany, 26 - ząbkowany, 27 - karbowany, 28 - ciernisty.

23

Przylistki

Morfologiczne podstawy klasyfikacji liści

Przylistki głogu jednoszyjkowego - Crataegus monogyna (różowate - Rosaceae).Narysuj nasadową część liścia wraz z przylistkami i wprowadź objaśnienia: blaszka liściowa, ogonek liściowy, nasada liścia, przylistki.


&

Organizacja tkankowa liścia

Liść unifacjalny (jednopowierzchniowy) na przykładzie pszenicy - Triticum aestivum (trawy - Poaceae).Porównaj obraz mikroskopowy przekroju poprzecznego liścia z rysunkiem.

Korzystając z podanej literatury opisz elementy liścia:1 - blaszka liściowa, pochwa liściowa, języczek, kolanko.2 - komórki zawiasowe, skórka, aparat szparkowy, miękisz asymilacyjny, wiązka przewodząca, ksylem, floem, sklerenchyma.

12

A

A

Liść bifacjalny (dwupowierzchniowy, grzbietobrzuszny) na przykładzie jabłoni Malus sp. (różowate - Rosaceae). Porównaj obraz mikroskopowy przekroju poprzecznego liścia z rysunkiem.

Napisz objaśnienia: skórka górna, skórka dolna, miękisz asymilacyjny: palisadowy i gąbczasty, pochwa sklerenchymatyczna, floem, ksylem, kolenchyma włóknista, aparat szparkowy.

24


Liść o budowie kseromorficznej na przykładzie sosny zwyczajnej - Pinus sylvestris(sosnowate - Pinaceae).

Narysuj schemat przekroju poprzecznego igły sosny. Połącz podane objaśnienia z odpowiednimi elementami strukturalnymi. Zastanów się jakie cechy w budowie tego liścia świadczą o jego przystosowaniu do funkcjonowaniu w warunkach niedosytu wody.

skórka (epiderma)

podskórnia (hypoderma)

aparat szparkowy

przewód żywiczny

miękisz asymilacyjny (mezofil)

endoderma (śródskórnia)

tkanka transfuzyjna

wiązka kolateralna otwarta:

floem (łyko)

kambium

ksylem (drewno)

Porównaj obraz mikroskopowy (powiększenie x400) fragmentu przekroju poprzecznego igły sosny z załączonym rysunkiem i wpisz właściwe objaśnienia: kutykula, epiderma, hypoderma, zewnętrzna komora szparkowa, komórki aparatu szparkowego, wewnętrzna komora podszparkowa, komórka mezofilu pod szparką, miękisz asymilacyjny, endoderma, tkanka transfuzyjna (cewki i miękisz), jamki lejkowate.

A

25


Organizacja tkankowa liścia Transformacje funkcjonalne liści

Opracuj podstawowe rodzaje modyfikacji strukturalnych i funkcjonalnych liści.Wymień je, podając przykłady roślin, u których występują.

1.

2.

3.

...

...

...

...

...

...

...

&

LiteraturaPodstawowa:Strasburger E. i inni. - Botanika. 1972. PWRiL.Szweykowska A., Szweykowski J. - Botanika cz. I. Morfologia. 2004 i późniejsze wydania. PWN.Gorczyński T. (red.) - Ćwiczenia z botaniki. Wydania od 1978 r. PWN.

Dla zainteresowanych rozwinięciem tematu:Tomanek J. , Witkowska-Żuk L. - Botanika leśna. 2008, wyd. VII. PWRiL.Hejnowicz Z. - Anatomia rozwojowa drzew. 1973. PWN.Hejnowicz Z. - Anatomia i histogeneza roślin naczyniowych. 2002. PWN.

&

26


1A_Cytologia i Anatomia 2010

Documents

Transcript of 1A_Cytologia i Anatomia 2010