18_Wiesław Wernic_Sierżant Konnej Policji

Indeks: 00166/2015/04/W_18 Pozycja e-book_JW48: 058

Opracowanie edytorskie: Jawa48

na podstawie egzemplarza ze zbiorw prywatnych

Tylko do uytku wewntrznego i osobistego bez prawa przedruku i publikacji tak w czci jak i w caoci.

Kwiecie 2015

Prawa autorskie

nale do autora, autorw ilustracji,

Wydawnictwa CZYTELNIK,

ich spadkobiercw oraz innych osb fizycznych i

prawnych majcych lub roszczcych sobie takie prawa. Materiay wykorzystane w opracowaniu, stanowi rdo danych o

naszej kulturze, literaturze i historii, stanowi wasno publiczn, a ich

rozpowszechnianie suy dobru oglnemu.

Wykorzystywanie tylko do uytku osobistego, tak jak czyta si ksik wypoyczon

z biblioteki, od ssiada, znajomego czy przyjaciela.

Wykorzystywanie w celach handlowych, komercyjnych, modyfikowanie, przedruk i tym

podobne bez zgody autora edycji zabronione.

Niniejsze opracowanie suy wycznie popularyzacji tej ksiki i przypomnienia

zapomnianych pozycji literatury z lat szkolnych.

Przez Gry i Prerie Tom 18 Wiesaw Wernic SIERANT KONNEJ POLICJI


8

Spis rozdziaw

Kim jest Owen? str. 9 Stwr str. 42 czka mierci str. 89 George OBrien str. 123 Podrnik str. 172 Diabli z Krzywego Rogu str. 216 Pocztylion z Fort Smith str. 261 Srebrny Kamie str. 290 List str. 331 Nota edytorska str. 361



9

I

K i m j e s t O w e n ?

Wrzesie 1890 roku by, jak na t por roku, niezwykle ciepym

miesicem. Zaskakujce upay, typowo letnie w jesiennej porze, zastay nas

obu w poudniowej czci Saskatchewanu okrgu kanadyjskich

Terytoriw Pnocno-Zachodnich1.

Przybylimy tu najpierw kolej do stolicy okrgu, Reginy, a

pniej dwukonna bryczka przez ptora dnia, przerwanego nocnym

biwakiem wrd pustkowi bezkresnej prerii, dowioza nas do wielkiego

gospodarstwa hodowlanego, wasnoci Jonathana Caldwella.

Przyczyn tej niespodziewanej dla nas obu (Karola Gordona i

mnie) podry byy przedziwne tarapaty, w jakie popad waciciel Alicji

(tak nazywaa si farma Caldwella). O wycignicie go z tych tarapatw

Caldwell gorco nas prosi za porednictwem znanego nam od lat

porucznika (ongi sieranta) Pnocno-Zachodniej Konnej Policji Gary

Mitchella.

Nie bd powtarza historii, jaka si przydarzya posiadaczowi

Alicji. Nie ma ona bowiem nic wsplnego z tym, o czym mam zamiar

opowiedzie2. Ale do rzeczy!

Na wstpie wspomniaem o letniej aurze tamtej jesieni. To

wanie jej zawdziczaem mono wysuchania i z kolei powtrzenia

opowieci o przedziwnych yciowych perypetiach przypadkowo poznanego

1 Saskatchewan uzyska prawa prowincji Kanady dopiero w 1905 r.

2 Historia ta zostaa opisana w powieci pt. Znikajce stado.



10

przeze mnie czowieka. Gdyby bowiem paday dokuczliwe deszcze i dy

wiatry sygnalizujce nadciganie zimy, nie mgbym tyle czasu spdza w

ogrodzie otaczajcym budynek farmy, grzejc si w socu i... nastawiajc

uszu, jak to si potocznie okrela. Zaiste warto byo sucha!

Nigdy dotd podczas mych wypraw z Karolem Gordonem nie

zawdrowaem tak daleko na pnoc amerykaskiego kontynentu. Stao si

to dopiero rok pniej3. Wwczas jednak wydawao mi si, e przebywam

jeli nie w samym sercu Pnocy, to w jego pobliu. Jake fascynoway mnie

tutejsze egzotyczne nazwy rzek, jezior, osad ludzkich!

Oto Paszczyzna Jeozwierza, Jezioro Wa, Jezioro Kri (od nazwy

indiaskiego plemienia), Jezioro Frobishera (gonego odkrywcy i

podrnika), Cienina Pelikana, Jezioro Pian, Jezioro Ostatniej Gry

miasteczko o nazwie Hudson Bay. W jaki to sposb i dlaczego

przywdrowaa tu nazwa Zatoki Hudsona, pooonej w linii powietrznej o

trzysta pidziesit mil na wschd od tej osady?

A inne osiedla? Chociaby taka Marchew nad rzek... Marchwi

albo Indiaska Gowa, ta Trawa, Biay Las. Samo miano okrgu

Saskatchewan wywodzi si od rzeki o teje nazwie. Przekrconej nazwie, bo

Indianie zw t rzek Kisikatchewan, co oznacza wolno pynca woda.

Urok egzotyki takich nazw po prostu mnie oczarowa. Jake

chciabym napotka ktrego z ojcw chrzestnych, na przykad Jeziora

Ostatniej Gry, aby mi wytumaczy pochodzenie tej nazwy. Lub te

Cieniny Pelikana. Przecie pod t dugoci i szerokoci geograficzn

nigdy nie yy pelikany! Na pewno mieszkali tu ludzie (a moe nadal

mieszkaj) o bujnej fantazji i poetyckich skonnociach.

W nastpnym roku, jak ju wspomniaem poprzednio,

zrzdzeniem losu przyszo mi pozna prawdziw Pnoc, tak jaka nawet w

lecie chodem dmucha. Wwczas przez porwnanie egzotyka rwnin

Saskatchewanu wiele stracia w mych oczach.

3 Historia ta zostaa opisana powieci pt. Skarby Mackenzie.



11

Tymczasem trafia si okazja wysuchania opowieci bywalca,

ktry wydepta cieki przez ziemie, o jakich wwczas nawet nie niem,

mimo e daleki od samochwalstwa wielokrotnie wspominaem o

swych wdrwkach przez pustacie Arizony. Nowego Meksyku, Oklahomy,

Montany. Nie byy mi obce bezdroa poudnia i zachodu, ale pnocy nie!

Mj przygodny informator uraczy mnie wspomnieniami, z

ktrych mona uoy bardzo interesujc ksik. Zwrciem mu na to

uwag.

Gdzie ja do pisania? Chtnie odstpi panu wszystko, co

naopowiadaem, a na yczenie su dalsz porcj. Prosz, niech pan sam o

tym napisze. No, i wspomni te o mnie. Nazywam si Owen Hove.



12

Powysze sowa nie wyjaniaj sprawy cakowicie. Musz wic

doda, e Hove by sierantem Pnocno-Zachodniej Konnej Policji4. Ta

kanadyjska suba bezpieczestwa zostaa zorganizowana w 1873 roku

celem zaprowadzenia porzdku i zagwarantowania bezpieczestwa

nielicznej podwczas ludnoci zachodnich, preriowych obszarw Kanady,

rozcigajcych si a do podny Gr Skalistych oraz ziem lecych daleko

na pnocy, po Ocean Arktyczny i granic z Alask. Olbrzymi ten teren do

roku 1869 stanowi wasno Kompanii Zatoki Hudsona, przedsibiorstwa

handlowego, jakie w 1670 roku, nadaniem krla Anglii Karola II, uzyskao

okoo ptora miliona mil kwadratowych5 dziewiczych ziem. W 1869 roku

tereny te zostay wykupione przez rzd Dominium Kanady za ptora

miliona kanadyjskich dolarw. W konsekwencji naleao nad nimi

roztoczy opiek prawa, a przede wszystkim obsadzi stra na tysic mil

dug granic pastwow midzy Kanad a Stanami Zjednoczonymi.

Tamtdy bowiem napywali ze Stanw wczykije

amerykaskiego Dzikiego Zachodu, przestpcy uchodzcy przed wymiarem

sprawiedliwoci, owcy skr wybijajcy ostatnie bizonie stada, handlarze-

przemytnicy z wozami penymi beczuek kiepskiej whisky sprzedawanej

Indianom za cenne skrki. Pewni bezkarnoci przybysze wznosili na

ziemiach nalecych do Kanady obronne forty suce za skadnice

alkoholu, wywieszajc na nich gwiadziste flagi swego kraju.

Rzd Dominium chcia rwnie ochroni robotnikw budujcych

linie kolejowe ze wschodu na zachd oraz nawiza przyjacielskie kontakty

z zachodnimi i pnocnymi plemionami Indian, jak rwnie pooy kres

cigle wznawianym wojnom midzyplemiennym.

Takiemu to dziaaniu miaa podoa pierwsza, zaledwie trzystu

ludzi liczca grupa konnej policji. I podoaa!

Historycy twierdz, e by to cud, jaki si wydarzy w dziejach

Kanady. 8 lipca 1874 roku ta skromna sia zbrojna zdaa swj pierwszy

egzamin. Z miejsca zbirki (szedziesit mil na poudnie od Winnipegu)

4 W 1904 roku ta formacja otrzymaa nazw Krlewskiej Pnocno-Zachodniej Konnej Policji, a w 1920

Krlewskiej Kanadyjskiej Konnej Policji. Pod tak nazw istnieje do dzi. 5 Okoo 3 884 982 km2 (mowa o milach angielskich odpowiadajcych okoo 1600 m.) [JW48]



13

wyruszya na zachd kawalkada dwustu siedemdziesiciu piciu ludzi,

trzysta dziesi koni, sto czterdzieci dwa woy, dziewidziesit trzy sztuki

byda, sto czternacie lekkich dwukoowych wzkw i siedemdziesit trzy

cikie czterokoowe wozy. Ludzie otrzymali mundury: czerwone kurty (na

wzr uniformu brytyjskiej armii) i granatowe spodnie z tymi lampasami.

W okresie czterech miesicy przebyto ponad tysic mil, podczas

tego marszu zniszczono skadnice wdki przemycanej ze Stanw,

wzniesiono szereg posterunkw obronnych i nawizano czno z

Indianami. W tym czasie pado z pragnienia lub godu sporo pocigowych

zwierzt, lecz nie zgin ani jeden czowiek. Tak to wyglda w wielkim

skrcie. C jeszcze doda?

Chyba to, e suba w Konnej Policji nie bya wysoko

wynagradzana. Szeregowy policjant-konstabl otrzymywa zaledwie jednego

dolara dziennie, subkonstabl zaledwie siedemdziesit pi centw,

inspektor (dowodzcy pidziesicioma ludmi) pobiera roczn pensj w

wysokoci tysica czterystu dolarw, czyli nieco ponad sto szesnacie

dolarw miesicznie. Co prawda po trzech latach nienagannego

sprawowania obowizkw policjant mg otrzyma darmo sto szedziesit

akrw prerii na zagospodarowanie si, lecz tego rodzaju materialna zachta

miaa raczej saby wpyw na rekrutacj kandydatw do nowej odmiany

suby bezpieczestwa. Niewielki tylko procent osiad pniej na roli.

Decydujcym natomiast czynnikiem bya ch przeycia wielkiej przygody.

Gdzie atwiej j napotka, jeli nie wrd prawie bezludnych, dziewiczych

ziem? W tym, co opowiada Owen Hove, znalazem potwierdzenie mego

przypuszczenia. Wizja wielkiej przygody skonia wielu modych

Kanadyjczykw do przywdziania szkaratnej kurty i poddania si rygorom

ostrej dyscypliny.

Kiedy Hove zdecydowa si na wybranie zawodu? Na jak dugo si

z nim zwiza? Zagadnem go o to.

Ba odpar miaem wwczas osiemnacie lat, to znaczy

prawie osiemnacie, brakowao kilku miesicy.

Wiek w sam raz... wtrciem.



14

Pokrci gow.

O, nie. Do konnej policji przyjmowano wwczas ludzi z duym

dowiadczeniem. Najchtniej takich, ktrzy ju suyli w armii, zwaszcza w

kawalerii. Na drugim miejscu stawiano kandydatw, ktrzy w swych

traperskich wdrwkach przemierzyli mao znane ziemie Terytoriw

Pnocno-Zachodnich i potrafili porozumie si z Indianami. Niestety, nie

naleaem do adnej z tych grup. Ot, byem takim sobie szczeniakiem

marzcym o przygodzie, lecz jaki chopak w moim wieku o niej nie marzy.

Moje wyobraenie o subie w szeregach Pnocno-Zachodniej miechu

byo warte! Co mi si nio? Nocne biwaki, czerwonoskrzy wojownicy,

stada bizonw, a ja wrd takich dekoracji na wspaniaym rumaku

przemierzajcy pustkowia, by nie pomoc potrzebujcym.

Pikne wyobraenia zauwayem.

Ba, lecz odbiegajce od rzeczywistoci, gdy wreszcie oko w oko

z ni stanem. Ale zanim do tego doszo, przekorny los wyla mi na gow

kilka kubw zimnej wody.

Do formujcego si pierwszego oddziau Konnej Policji nie

zostaem przyjty. Nie, braem wic udziau w wielkiej wyprawie na zachd.

Majc osiemnacie lat czuem si bardzo stary. mieszne? Na pewno, ale

taki nastrj wzbudzia we mnie odmowa przyjcia w szeregi policji. Rne

gupie myli mog narodzi si w gowie zawiedzionego w swych planach

mokosa. Los jednak zlitowa si nade mn. Mwi los, w rzeczywistoci

bya to inicjatywa mego ojca. Nie nudz pana?

Zaprzeczyem bardzo szczerze.

Widzi pan, mj ojciec przyby do Ameryki z Europy w 1854

roku.

Z Anglii? -sprbowaem zgadn.

Potrzsn przeczco gow.

Zwiodo pana moje prawdziwie angielskie nazwisko. Czy nie

tak?



15

Przytaknem.

Ano wanie. Lecz pocztkowo brzmiao ono zupenie inaczej,

mianowicie Chowerski.

Chowerski? powtrzyem zaskoczony.

A tak. Z wymow may kopot, lecz jeli je napisa, aden Anglik

nie zdoa odczyta prawidowo. Mj ojciec przyby do Kanady z Polski. Nie

wiem, czy si pan orientuje... 6

Kociuszko, Puawski7 wpadem mu w sowo. Wielki kraj,

ktry znikn z politycznej mapy wiata rozszarpany przez trzech

zachannych ssiadw...

...i ktry kilkakrotnie usiowa odzyska niepodlego. Midzy

innymi w roku 1846. Wybucho wwczas zbrojne powstanie8. Bra w nim

udzia mj ojciec. Zakoczyo si klsk, ojciec musia ucieka i po latach

tuaczki wyldowa w Kanadzie, w Halifax. Z zawodu by rymarzem.

Rozumie pan, sioda, uprze i tym podobny sprzt, bez ktrego nie sposb

uywa konia ani wierzchem, ani w zaprzgu. Dla takiego fachowca

znalezienie pracy nie jest problemem, lecz na przeszkodzie stana

nieznajomo angielskiego. I znowu pomylny traf: ojciec napotka rodaka, i

to wcale nie takiego, ktry podejmuje si wszelkiej pracy, byle tylko nie

umrze z godu. By to starszy jegomo, osiady w Kanadzie od trzydziestu

lat, a wic wietnie zorientowany w warunkach tutejszego ycia i

posiadajcy niele prosperujce przedsibiorstwo transportowe. Przyj

ojca do pracy, a w wolnych chwilach uczy go angielskiego. Po p roku

owiadczy, e ma dla niego zajcie znacznie lepsze od adowania towarw

na wozy. Ojciec zmartwi si (jak mi pniej opowiada) sdzc, e

pracodawca po prostu pragnie si go pozby. Myli si. Przedsibiorca

przewozowy pozostawa w dobrych stosunkach handlowych i towarzyskich

z wacicielem zakadu rymarskiego. Wiadomo, kto zajmuje si 6 Prawdopodobnie may lapsus Autora, ktry wypowiada nazwisko Chowerski i uywa jego pisowni w

polskim brzmieniu. Zasadniczo powinien go zapisa jako Khoversky [JW48]. 7 Podobna sytuacja. Nie wiadomo czy jest to bd Autora czy te wiadomie uy pisowni Puawski zamiast

Puaski [JW48]. 8 Mowa o powstaniu na przeomie lutego i marca 1846 w Galicji Wschodniej pod przywdztwem Jakuba Szeli,

zakoczonym tzw. rzezi galicyjsk [JW48].



16

transportem, ten, chce czy nie chce, musi korzysta z usug rymarza. Tam

wanie skierowa mego ojca. Dlaczego nie wczeniej? Prosta sprawa.

Naleao minimalnie opanowa angielski. W mowie i pimie. Ojciec to

osign.

W nowym miejscu pracy mg wreszcie pokaza, co potrafi. I

pokaza. Wicej nawet: sta si ulubiecem nowego szefa. Ba, rwnie jego

crki! Sprawy potoczyy si szybko. atwo odgadn, w jakim kierunku,

maeskim. W roku 1865 przyszedem na wiat. Tak to wszystko wyglda.

Nie wszystko zaprzeczyem. Nadal nie wiem, w jaki

sposb zdoa pan wreszcie wstpi w szeregi Konnej Policji.

Prawda. Zbytnio si rozgadaem o nieistotnych szczegach.

Bardzo istotnych, a teraz czekam na dalsze.

Dobrze. Po moim niepowodzeniu ojciec pocz nalega, abym

ruszy w jego lady. Nie bez przyczyny. By ju wwczas wspwacicielem

wietnie prosperujcej firmy, znanej nie tylko w Halifax. Nie bardzo mi to

odpowiadao. Jednak ojciec nie by a tak uparty, by zmusza mnie do

nauczania nie chcianego zawodu. Matka rwnie raczej ogldnie zachcaa

do nauki rzemiosa. Mnie przecie marzyy si prerie zachodniej Kanady.

Marzeniami nie mona jednak wypeni ycia, niebezpieczny to sposb, bo

prowadzi prost drog ku lenistwu.

Susznie przytaknem. Wic musiaem si podj

jakiejkolwiek pracy, mimo tonie tracc nadziei, e wreszcie wdziej

czerwon kurt. Ojciec, jak ju mwiem, pocztkowo pracowa w firmie

transportowej i obecnie skorzysta z nawizanej wwczas znajomoci z

wacicielem. W wyniku tego zostaem przyjty jako... pomocnik tragarza!

Cika to bya robota i dosownie w pocie czoa wykonywana. Ile razy

chciaem j rzuci! Tylko wstyd powstrzymywa mnie od takiego kroku.

Czy miaem nadal zbija bki? Martwi rodzicw sw lekkomylnoci?

Naraa si na kpiny znajomych? Zacisnem zby i zostaem.

Najgorszy by pierwszy miesic. Po roboczym dniu bolay mnie

plecy od dwigania ciarw, skr na doniach miaem start od wizania



17

grubych lin na skrzyniach i workach. Wysiki te dobrze musia oceni mj

patron, bo w nastpnym miesicu zostaem oddelegowany do lejszej pracy.

Awansowaem na pomocnika stajennego. Koni mielimy mnstwo, ale

robota znacznie ciekawsza i nie wymagajca tak wielkiego wysiku, jak

dwiganie ciarw. Wtedy nauczyem si obrzdza i dba o zwierzta, jak

dba si o dobrych i bliskich przyjaci. Jake mi si to pniej przydao!

Los mi sprzyja. Z pomocnika stajennego przeniesiono mnie na

stanowisko pomocnika wonicy. O, to ju byo co zupenie nowego.

Prawdziwa frajda dla chopaka w moim wieku, ktry nigdy dotd nie

wysun nosa poza ulice Halifax, a marzy o dalekich podrach.

Parodniowe wyprawy do innych miast lub osiedli. Do farm

samotnie stojcych wrd anw zb, po zakurzonych pyem drogach, do

dziwnie sennych, nic nie wiedzcych o wiecie miasteczek, ktre

zamieszkiwali jeszcze dziwniejsi ludzie. A c dopiero nocne biwaki lub

dzienne przerwy w podry? Postoje na skrajach dziewiczych borw albo

wrd k jeszcze pugiem nie tknitych. Noce pod gwiadzistym niebem

lub w srebrnej powiacie ksiyca, przy ognisku, ktre dugo arzyo si

purpur wgielkw.

Wwczas sie kolejowa bya do rzadka, wic wozy i konie

odgryway decydujc rol w transporcie. Przecie nawet dzisiaj nie

wszdzie mona si bez nich oby, a c dopiero tamtymi laty!

I tak oto, przy boku wonicy, z wysokoci koza poznawaem

wiat, jaki rozciga si hen, daleko poza ostatnimi zabudowaniami Halifax.

Kolorowy wiat. Zachwyci mnie.

Tu wtrc, e uywaem nazwiska Hove. Ojciec, za rad

waciciela zakadu rymarskiego, zangielszczy swoje nazwisko. Stao si to

jeszcze przed moim przyjciem na wiat. A wic nie miaem na jego decyzj

adnego wpywu.

A gdyby pan mia?

Nie zastanawiaem si nad tym. Nadal czuj si Polakiem, takim

kanadyjskim Polakiem. Prosz si nie dziwi, wyrosem w pamici o starym



18

kraju. A nazwisko? No, c! Bardzo je przekrcano i ojciec mia z tym wiele

kopotw. Zadecydoway wic wzgldy praktyczne. Nie nudz pana?

Wprost przeciwnie. To wszystko jest niezwykle interesujce.

A... czy wada pan jzykiem swego ojca?

Oczywicie! Ba, moja mama nauczya si polskiego. Z trudem jej

to przyszo, dzi jednak potrafi dogada si z rodakami mego ojca. W Halifax

mieszka grupa emigrantw z Polski, co miesic spotykaj si w domu moich

rodzicw. Mj brat, bo mam modszego brata, rwnie umie mwi po

polsku. Bardzo na tym ojcu zaleao. Zawsze powtarza, e nadejdzie czas,

kiedy wrcimy do starego kraju. No, ale nie o tym miaem mwi.

Jedziem adownymi wozami na zachd, na pnoc, na poudnie.

Powoziem coraz lepiej i pewnie nie uszo to uwagi mego pracodawcy, bo

gdy trafia si okazja wielotygodniowej podry na ziemie Terytoriw

Pnocno-Zachodnich, prawie e karawan, bo a czterema wozami, i ja

wziem w niej udzia. Bya to moja pierwsza tak daleka wyprawa. Nie do

jakiego tam miasteczka czy miasta, lecz przez prerie ku zagubionej wrd

pustkowi stanicy Konnej Policji.

Wielimy konserwy ywnociowe, mundury, a nawet amunicj.

Mj pracodawca cieszy si musia duym zaufaniem wadz, jeli

powierzono mu tyle pastwowego dobra. Dla ochrony oddelegowano do

transportu dwu policjantw oraz najprawdziwszego trapera, aby nas

zaopatrywa w wiee miso. Z wielkim podziwem zerkaem na obie

czerwone kurty i na myliwca w bobrowej czapie nie rozstajcego si ani

na chwil ze sw niezwykle dug flint. To byli dla mnie cakowicie nowi

ludzie, przybysze z egzotycznego Zachodu.

Wonicw wraz ze mn byo omiu, po dwu na kady wz. Koni

a dziewi, bo jeden luzak. Wszyscy otrzymalimy bro paln, z ktrej

strzela uczy nas, na tydzie przed wyjazdem, wsaty policjant. Nie

twierdz, e w tym strzelaniu osignem godny uwagi sukces, ale napawa

mnie dum sam fakt posiadania strzelby i umiejtno jej adowania.

Ruszylimy wiosennego dnia, gdy czerwone zorze witu

przepdziy mroki nocy. Najpierw koa naszej karawany wesoo turkotay



19

po twardych nawierzchniach bitych drg, pniej prawie bezgonie

poczy si toczy po piaszczystych, rozjedonych szlakach, na koniec i te

szlaki si skoczyy. Zimowa, rudawa dar, znaczona wgbieniami kolein,

cigna si przed nami, jak daleko wzrok siga.

Bez przewodnikw, czerwonych kurt, kusujcych tu przed

pierwszym wozem, nigdy nie trafilibymy do celu. Waciwego kierunku

jazdy nie zna aden z wonicw. A co byo celem? Jak ju wspomniaem,

stanica policyjna, pooona bya w pobliu granicy ze Stanami, na samym

poudniu prowincji Manitoba.

Tu naley zauway, e dopiero w 1885 roku transkontynentalna

linia kolejowa poczya stolic Manitoby Winnipeg, najpierw ze

wschodem, pniej z zachodem. Gdybym si urodzi nieco pniej, nie

byoby ju okazji do wdrwki z karawan wozw. Towary pojechayby po

prostu wagonami. A ja najprawdopodobniej nigdy bym nie trafi w szeregi

Pnocno-Zachodniej Konnej Policji.

Policyjna stanica, jak mnie poinformowaa jedna z czerwonych

kurt, wznosia si w szczerym pustkowiu nad rzeczk bez nazwy. Pozornie

zbudowanie jej na takim bezludziu nie wygldao rozsdnie. Chocia miao

swj sens. Posterunek policyjny wznosi si niezbyt daleko od granicy ze

Stanami, co naley podkreli, bo wanie granica zdecydowaa o

koniecznoci zaoenia posterunku. Na pewno sysza pan o przemytnikach

alkoholu i rnych przestpczych typach napywajcych do poudniowej

Kanady z amerykaskiego Dzikiego Zachodu. Naleao pooy kres takim

wdrwkom.

Nie bd mwi o szczegach mojej podry. I przez miesic

gadania nie zdoabym wyczerpa tematu.

Ktrego wczesnego wieczoru z wysokoci koza wonicy

ujrzaem wyniosy, zielony pagrek, a na jego szczycie palisad z pionowo

ustawionych klocw. Nad palisad stercza fragment dachu oraz maszt, na

ktrym opotaa kanadyjska flaga. Oto osignlimy cel podry!

Wszyscy moi towarzysze wrzaskliwie wyrazili sw rado. Mieli

powody do zadowolenia. Policjanci e doprowadzili nas bezbdnie do



20

miejsca przeznaczenia, wonice e bez uszkodzenia wozw i adunku

wykonali polecenie swej firmy, traper e potrafi nas zaopatrywa w

wiee miso. A j?

Moj rado wywoa nie kres podry, lecz widok fortu. Pierwszy

raz przekroczyem wrota budowli zamieszkanej przez ludzi, wrd ktrych

tak bardzo pragnem si znale. Sam fort jednak nieco mnie rozczarowa.

W naiwnej fantazji widziaem potne umocnienia ziemne otoczone fos, a

nad nimi grone paszcze dzia. Rzeczywisto okazaa si skromniejsza.

Zamiast bastionw drewniana palisada, zamiast gronych baterii

jedna polowa armatka.

W obrbie palisady, na kwadratowym podwrcu stay dwa baraki

zbite z nie okorowanych pni. W jednym mieciy si koszary, w drugim

magazyn i stajnia. Zaoga skadaa si z omiu ludzi dowodzonych przez

sieranta. Zaledwie omiu! Uznaem to za kpiny ze zdrowego rozsdku.

Jake omiu ludzi zza tak lichego umocnienia moe si oprze atakowi

hurmy uzbrojonych czerwonoskrych wojownikw? Zagadnem w tej

sprawie jednego z towarzyszcych nam policjantw. Umiechn si

usyszawszy, o co mi chodzi.

Mj chopcze odpowiedzia, co mnie nieco obruszyo, bowiem

uwaaem si za dorosego mczyzn z Indianami yjemy w zgodzie, a

aden przemytnik, nawet w duej grupie, nie omieli si nas niepokoi. Bo i

po co? Bdzie si raczej trzyma jak najdalej od tego miejsca. Uwaasz, e

palisada to zbyt maa przeszkoda dla przeciwnika? Lecz eby j obali,

potrzeba armatniej kuli. Ani Indianie, ani przemytnicy, ani wczdzy z

amerykaskiego Dzikiego Zachodu nie rozporzdzaj artyleri, wic ten

fort taki, jaki jest, cakowicie zaspokaja nasze potrzeby. Zreszt... nie mymy

go zbudowali, lecz Kompania Zatoki Hudsona w latach, kiedy te ziemie

stanowiy jej wyczn wasno. Powiadasz, e omiu ludzi zaogi nie

potrafi nadzorowa tak wielkich obszarw powierzonych ich pieczy. Nie

zapominaj, e kady konny policjant liczy si za dziesiciu. Suba jest

cika, ale te nie przyjmujemy do niej byle kogo.

Usyszawszy to mimo woli westchnem. Popatrza na mnie

badawczo.



21

Prbowae si zacign?

Przytaknem: W siedemdziesitym trzecim...

Ho, ho! rozemia si. Mj chopcze, wtedy wybierano

najlepszych, przede wszystkim posiadajcych wojskowe dowiadczenie. Nie

wiedziae?

Przyznaem, e moje wczesne informacje dalekie byy od

prawdy. I na tym zakoczya si rozmowa.

Nie wyruszylimy w drog powrotn natychmiast. Konie musiay

odpocz, wozy naleao dokadnie sprawdzi, ludzie musieli odsapn i

nabra si do nowej wdrwki. Miaem teraz sporo wolnego czasu, by ze

szczytu wzniesienia godzinami gapi si na falujce trawy, podobne do

morza, bo tak samo bezkresne. Ten widok mnie urzeka, skojarzyem go z

opowieciami ojca o starym kraju. Niegdy na poudniowo-wschodnich

rubieach Polski rozciga si bezludny step, ktry zwano Dzikimi Polami.

Nasz narodowy poeta, Adam Mickiewicz, nie wiem, czy pan o nim sysza...

Owszem pospieszyem z odpowiedzi. Przyjani si z

nim James Fenimore Cooper9, gdy przebywa przez jaki czas w Europie.

Tym lepiej. Ot Mickiewicz odby podr przez ten step i

napisa wiersz, ktrego fragment, po okropnych wysikach (z pomoc ojca)

zdoaem przetumaczy na angielski. Na pewno niedoskonale, ale wiernie z

oryginaem i z sensem. Brzmi on tak:

Wpynem na suchego przestwr oceanu, Wz nurza si w zielono i jak dka brodzi; rd fali k szumicych, rd kwiatw powodzi, Omijam koralowe ostrowy burzanu10.

I te wanie sowa powtarzaem sobie spogldajc na preri...

Porwnanie stepu do oceanu jest nader trafne.

9 James Fenimore Cooper (17891851) synny powieciopisarz amerykaski, m.in. autor

..Picioksigu Sokolego Oka. 10

Sonety krymskie Stepy Akermaskie



22

I ja tak uwaam. No, ale wracam do gwnego tematu. Ot... w

forcie przebywalimy przez okrgy tydzie. W przeddzie odjazdu

przybya tam wana osobisto: oficer policji z Winnipeg. e musiaa to by

wana osobisto, poznaem nie po dystynkcjach munduru, lecz po

zachowaniu si zaogi fortu. Wszyscy pryli si na baczno, a sierant, jak

zauwayem, ani na krok nie odstpowa gocia. Wieczorem, gdy ju

mocilimy sobie legowiska w wozach (wszyscy wonice, a ja wraz z nimi,

spalimy w wozach), sierant odwiedzi nas informujc, i oficer ten jest

inspektorem podokrgu, e udaje si do Ottawy, a wic bdzie nam

towarzyszy spory kawaek drogi, a teraz chce porozmawia z

kierownikiem karawany.

Tym kierownikiem, a jednoczenie wonic wozu, na ktrym

jechaem, by niejaki Davis, dugoletni pracownik przedsibiorstwa, zaufany

czowiek szefa. Bardzo byem ciekaw, co inspektor pragnie powiedzie

Davisowi. Niestety, Davis zabra na t rozmow jedynie trapera. Zniknli

wewntrz budynku. Czekalimy cierpliwie, a wrc, co trwao ponad

godzin. Ku naszemu zaskoczeniu przyby z nimi rwnie inspektor.

Porwalimy si z ziemi, powyskakiwali z wozw, jakby zjawi si wrd nas

co najmniej gubernator prowincji.

Siadajcie, siadajcie powiedzia oficer. Przez kilka

najbliszych tygodni przyjdzie nam razem wdrowa, dlatego musimy si

zaznajomi.

Pamitam to spotkanie tak, jakby odbyo si wczoraj, a nie przed

laty. Inspektor nazywa si James Nicholson. Dziwny z niego By czowiek.

Dlaczego? Zaraz wyjani.

Pogadawszy o tym i owym, poartowawszy, e obecnie kady z

wonicw stanie si dowiadczonym przewodnikiem, nagle zwrci si do

mnie:

No c? Nadal pragniesz zosta policjantem?

Jak to si mwi, zapomniaem jzyka w gbie. Dosownie.



23

Czeka cierpliwie, a zdoam wykrztusi krtkie tak. Zapewne

policjant, z ktrym rozmawiaem w forcie, powtrzy mu moje zwierzenia.

Dlaczego tak postpi? Nie wiem. Dlaczego moja osoba zainteresowaa

Nicholsona? Rwnie nie wiem.

Po tej odpowiedzi inspektor umiechn si, ale nie drwico, tylko

przyjanie.

Pogadamy na ten temat w drodze. Opowiesz mi o sobie. Zgoda? A

teraz kadcie si spa. Ruszamy o wicie. Dobranoc!

I odszed.

O drodze powrotnej mwi nie bd, nie przytrafio si nic

godnego uwagi. Inspektor Nicholson okaza si niezwykle miym

kompanem, by bardziej przystpny, mniej subowy od obu policjantw

stanowicych nasz ochron. Przegadaem nim wiele godzin przy

wieczornych ogniskach. Interesowa si mn, a ja opowiadaem mu o caym

chyba swoim yciu i o rodzicach.

Wiesz zauway mimochodem ktrego z kolejnych

wieczorw e bardzo wiele, kto wie, moe nawet wszystko, zawdziczam

jednemu z rodakw twojego ojca. Zacignem dug, jakiego do tej pory nie

mogem spaci.

W pierwszej chwili, taki byem naiwny, pomylaem o

zobowizaniach pieninych. Szybko si jednak okazao, e wcale nie o to

chodzio.

To stare dzieje mwi inspektor po chwili zadumy.

Suyem wwczas w armii jako podoficer puku dragonw stacjonujcego

wanie w Halifax. To by rok siedemdziesity trzeci. Zaproponowano mi

zacignicie si do nowej formacji si bezpieczestwa. Wiesz, o czym

mwi?

Wiem odparem i mimo woli westchnem.

Bye zbyt mody, a Konn Policj tworzono przede wszystkim z

tych, ktrzy mieli ju za sob sub w wojsku. Nie masz co wzdycha, to nie



24

twj yciowy pech, bo podobne rozczarowanie spotkao wwczas bardzo

wielu twoich rwienikw. W pierwszej kolejnoci przyjto do policji

zaledwie sto pidziesit osb, gwnie z prowincji nadatlantyckich,

Quebeku i Ontario. W p roku pniej doszo jeszcze stu pidziesiciu z

Toronto. Wic powtarzam: nie narzekaj na swj los. Dlaczego

zdecydowaem si na zmian suby? Pobyt w Halifax to bya jedna wielka

nuda, a ja wiedziaem, e Konna Policja jest formowana po to, by pilnowa

dalekich, prawie bezludnych obszarw Zachodu. Zamarzya mi si wielka

wyprawa tam, gdzie sycha gos wiatru, szum traw i tupot uciekajcych

antylop zamiast turkotu wozw. Co nieco syszaem o tamtym kraju od

starszych podoficerw, ktrzy brali udzia w poskramianiu buntujcych si

Metysw znad Rzeki Czerwonej11, a rwnie od traperw, lecz, jak pniej

si przekonaem, co najmniej poowa tych informacji bya gadanin w

rodzaju bajek wyolbrzymiajcych wasne czyny i rzekomo wspaniae

warunki ycia na preriach.

W siedemdziesitym czwartym, 8 lipca, ruszylimy w drog z Fort

Dufferin, na poudnie od Winnipegu. To wwczas poznaem twojego

rodaka.

Czy by bardzo mody? wyrwaem si z niemdrym pytaniem.

Zaprzeczy.

Modzikw to u nas prawie nie byo. I chyba dobrze, trzeba

posiada dowiadczenie i du sprawno fizyczn, by przetrwa

czteromiesiczn wdrwk. Ta to luksus w porwnaniu z tamt. wiat si

zmienia, minie jeszcze rok, a na zachd gna bdziemy pocigiem, tygodnie

marszu zamieni si w godziny jazdy wygodnym wagonem.

Susznie mwi. Sam przecie widziaem fragmenty nasypw pod

tory, a po roku elazne szyny poczyy Winnipeg z atlantyckim wybrzeem.

Dzie po dniu wleklimy si na zachd. Palio nas soce, kurz

dusi, ukucia much i komarw sprawiay, i twarze mielimy cae

pokrwawione. Koniom nie wiodo si lepiej. Od czasu do czasu 11

Gone w historii Kanady pierwsze powstanie Metysw pod wodz Ludwika Riela (w 1869 r.), zakoczone klsk rebeliantw.



25

przejedalimy preri czarn od plam po poarach i brakowao karmy dla

zwierzt. Brako i wody. Jej nieliczne zbiorniki czsto zawieray trujce sole.

Ludzie zaczli chorowa, zwierzta paday. Mimo letniego skwaru od czasu

do czasu nawiedzay nas gradowe burze, bylimy atakowani przez chmary

szaraczy. W cigu pierwszych szesnastu dni bdc u kresu si przebylimy

dwiecie siedemdziesit mil. Wwczas nasz dowdca, komisarz George

Arthur French, zarzdzi postj, ktry trwa cztery doby. Wtedy to najsabsi

zostali skierowani prosto ku Fort Edmonton, tras wynoszc dziewiset

mil, za to wietnie oznakowan przez wdrownych handlarzy. Reszta

ruszya dalej na zachd.

W pocztkach wrzenia bylimy gromad ludzi i koni ledwie

powczcych nogami. Brudni, godni, marzncy w pierwszych

podmuchach pnocnego wiatru. Obuwie zdaro si nam do tego stopnia, e

wartownicy pilnujcy nocami obozu obwizywali nagie stopy jutowymi

workami. Podczas postojw okrywalimy konie kocami, ktre miay nas

samych broni przed chodem, a przecie kadej nocy padao kilka

czworonogw.

Po przebyciu, liczc od Fort Dufferin, siedmiuset osiemdziesiciu

mil dotarlimy do rozwidlenia rzek Bow i Belly. W okolicy tych rzek, wedug

naszych informacji, miaa si znajdowa siedziba przemytnikw alkoholu,

znana jako Fort Whoop-Up. Bya to bdna informacja. Zamiast fortu

natrafilimy jedynie na trzy pozbawione dachw, bezludne chaupy. Kto i

kiedy je zbudowa, pozostanie tajemnic. I tak oto, liczc na zapasy

ywnoci zgromadzone w forcie, zdobylimy jedynie nieco drewna na

rozpalenie ognisk, przy ktrych nie byo co ugotowa. Znacznie pniej

okazao si, e Fort Whoop-Up lea siedemdziesit pi mil na zachd od

miejsca, w ktrym go szukalimy, ale to ju inna historia...

Jak dotd niele znosiem trudy wdrwki, suba wojskowa bya

dobrym przygotowaniem. Lecz na widok ruin chaup, zamiast magazynw

ywnoci, zaamaem si. Przestaem wierzy, i kiedykolwiek dowleczemy

si w jakie ludzkie strony, gdzie nie grozi mier z godu, pragnienia lub

zimna.



26

Od wielu dni nocowalimy w namiotach, mimo to marzlimy na

ko. Rankami gos pobudki z trudem ciga trzscych si, poamanych

ludzi i dopiero promienie soneczne przywracay rzewo, jake jednak

pozorn.

Odkd zimne noce zmusiy nas do rozpinania namiotw,

towarzyszem moim w porach odpoczynku sta si konstabl Joe Stok. Ja

byem subkonstablem, ale tak niewielka rnica rang wcale si nie liczya,

zwaszcza w wczesnych warunkach ycia. Stok posiada znacznie wiksze

ode mnie dowiadczenie. Przez kilka lat para si traperstwem, a zacig do

Konnej Policji uzna za jeszcze jedn okazj do przeycia nowej przygody.

Podobnie jak ja. I chyba zbliy nas podobny stosunek do wiata.

Przegadalimy sporo wieczorw pod namiotowym ptnem i wiele godzin

jadc strzemi w strzemi w dugiej kolumnie koni i wozw.

Wwczas dowiedziaem si, e przyby przed laty z Europy,

wanie z Polski, podobnie jak twj ojciec.

W dzie po odkryciu ruin chaup, mronym rankiem, gdy pora

bya zerwa si na poranny apel, nie mogem wsta, nie mogem ruszy ani

rk, ni nog. Tak mnie poamao. Szczkaem zbami niezdolny do

wykrztuszenia sowa. Joe zerwa ze mnie wszystkie achy i pocz mnie

masowa, gnie, potrzsa. Bolesna to bya gimnastyka, lecz skuteczna.

Podniosem si. Stok pomg mi si ubra i zaprowadzi na miejsce zbirki,

gdzie otrzymalimy po kubku lekko brzowego pynu, co oznaczao, e

nasze zapasy kawy ju si kocz. Taki posiek mia nam wystarczy a do

poudnia. Istotnie dotd mi starcza, lecz tego dnia ju nie!

Soce wzeszo, ruszylimy. Stawao si coraz cieplej i coraz milej

po mronej nocy, lecz tylko do pewnego czasu. Upa coraz mocniej dawa

si we znaki. Czuem si nadal bardzo saby. Zielona, pagrkowata preria

wirowaa w mych oczach i runbym z konia, gdyby nie do Joego. Chwyci

mnie pod rami i tak pokierowa obu komi, e wyjechalimy z szeregu nie

zatrzymujc monotonnego ruchu kolumny. Wanie mija nas ostatni rzd

jedcw, a za nim wloky si wozy, prawie puste. Zamyka konwj

ambulans. Joe zatrzyma go. Pomg mi zeskoczy z sioda i podprowadzi



27

do pojazdu, a nastpnie z pomoc sanitariusza wcign pod bud, gdzie

spoczem na twardym i wskim wyrku.

Trzymaj si, James! krzykn. Wkrtce ci odwiedz.

Usyszaem jeszcze tupot koskich kopyt i ciemna mga

przysonia mi oczy, a jednoczenie straciem wszelkie czucie. To byo

nawet do przyjemne. Jak dugo trwaem w takim stanie, nie wiem,

wystarczajco jednak dugo, by przerazi sanitariusza. Podobno ratowa

mnie na wszystkie sposoby, a gdy odzyskaem przytomno, napoi spor

szklank whisky.

Co mi jest? zapytaem czujc w gardle cierpki smak alkoholu.

Eh, kolego! Sprawa jest prosta: wycieczenie organizmu.

Niewiele mog ci pomc. Ani kapinki misa, ktre mogoby ci postawi na

nogi. Le i odpoczywaj.

Leaem wic, od czasu do czasu wstrzsany gwatownym ruchem

pojazdu, gdy koa wpaday w dziury poronite zielskiem lub podskakiway

na wystajcym z ziemi gazie. Dobrze po poudniu, w najgortszych

godzinach dnia, przycwaowa Stok. Byem tak osabiony, e nawet nie

potrafiem si ucieszy z tej wizyty.

Jak si czujesz? zagadn wsuwajc gow pod bud.

Kiepsko mruknem nie majc chci do rozmowy.

Dostaem zwolnienie na dwa dni wyjani swe przybycie

eby ci pielgnowa. Nie cieszysz si?

Wystkaem, e bardzo si ciesz. W rzeczywistoci byem tak

saby i otpiay od upau, e wszystko stao si dla mnie obojtne. Joe

musia to zauway, bo po chwili milczenia powiedzia:

Nie tra ducha, James. Jeszcze nadejd lepsze dla nas

wszystkich dni. Zatrzymamy si przy najbliszym zagajniku, albo kpie

krzeww. Co tam ciemnieje na horyzoncie.

Po co? zainteresowa si sanitariusz.



28

Po to odpowiedzia i wsun, a raczej wrzuci do wntrza

jaki przedmiot, ktry klapn na deski z mikkim odgosem. W sekund

pniej odgos si powtrzy.

Zajc! Dwa zajce! Czowieku, gdziee znalaz taki skarb?

zamia si sanitariusz.

Na czce penej kwiatw. Wracajc do was odskoczyem nieco

w bok. Sam nie wiem, po co. Moe to dobry duch prerii kaza mi tak

postpi? Patrz, a wrd traw co si rusza. Zajce pewnie tak byy zajte

zabaw, e nie zwrciy na mnie uwagi. Zatrzymaem wierzchowca,

wycignem kolt. Miaem czas, zupenie jak na strzelnicy. Wic

spokojniutko dwa razy pocignem za spust. Ot, i caa historia.

Bujasz, Joe umiechnem si blado. Jeszcze si taki

myliwy nie narodzi. Z rewolweru do zajcy? Kt w to uwierzy?

Tak? No, to przyjrzyj im si podnis zajce.

Zdumiewajce! Obie sztuki zostay trafione kulami z kolta.

To jaki cudowny przypadek! zdumia si sanitariusz.

Ani cudowny, ani przypadek. Piec lat buszowaem w prerii i w

puszczy. Mam dowiadczenie i chyba nieze oko. Nie chwalc si.

Bo si ju pochwali zauwayem. I co chcesz uczyni z t

zwierzyn?

Upiec, gdy tylko znajdzie si nieco chrustu. Ruszajmy. Przez te

kilkanacie minut naszego postoju wielka kawalkada koni i wozw oddalia

si od nas na jakie p mili. Kierunek wskazywaa szara wstga pyu

wiszcego w powietrzu i opadajca z wolna na zdeptane trawy.

Wonica szarpn cugle i powleklimy si ladem tamtych. Znowu

poczo mnie podrzuca na wybojach, lecz gorsze katusze sprawia mi

widok zajcy. Wrcia mka godu. Tak, mj chopcze. Gdy przerwa w

przyjmowaniu posikw trwa zbyt dugo lub gdy porcje s zbyt mae,

poczynasz cierpie. Niekiedy s to ble odkowe, niekiedy sucho garda,

poczynasz traci sprawno fizyczn, a gdy zasypiasz, ni ci si stosy



29

pieczeni, szynek i kiebas. Wanie to. Wida organizm domaga si misa.

Wprawdzie po takim dniu i po takiej nocy tracisz apetyt, tortury ustaj. Jeli

jednak godwka nie trwaa zbyt dugo, sam widok poywienia powoduje

nawrt przypadoci.

Na koniec koa przestay skrzypie, konie tupota, a wehiku

trz.

Wspaniae miejsce usyszaem gos Stoka.

Z trudem dwignem si i spojrzaem na to wspaniae miejsce.

Ledwo mi si starczyo, by wygramoli si z wozu. Nogi miaem jak z waty i

natychmiast klapnem w bujn traw. Nasz oddzia ju znikn za

horyzontem, lecz wida byo mgiek kurzu.

Stok, sptawszy swego

wierzchowca, komenderowa dwjk moich

towarzyszy: sanitariuszem i wonic. Pod

jego bacznym okiem oczyszczono z traw

obszerne kolisko, by ogie nie rozszerzy si

na preri, wydobyto z wozu kocioek i

zgromadzono opa. Miejsce na postj okazao

si znakomite. Kilkanacie krokw od wozu

rosa kpa krzakw, a wrd niej nawet trzy

wte wierki. Drewna a nadto, by upiec

wou.

Tu przy kpie ciurka sennie i

poyskiwa srebrzycie wski strumyczek o

oysku zocistorudym. Pyn z dali i gin w

dali. Prawdziwy skarb dla zbkanych lub strudzonych wdrowcw. Stok

napeni kocioek i zawiesi go na zaimprowizowanym stojaku. Pod nim

rozpali ogie.

Nie bdziesz piek? zdziwiem si.

Nie. Doszedem do wniosku, e na tak wygodzone odki, jak

nasze, piecze byaby zbyt cika do strawienia. Napijemy si rosou. Chudy



30

on bdzie, bo chudy, ale taki wanie nikomu nie zaszkodzi. Moesz mi

zaufa, James. Dowiadczyem kiedy skutkw opchania si misem po

dniach godu. Obrzydliwych skutkw.

Pouczywszy mnie w ten sposb, zaj si sprawianiem zwierzyny.

cign skry, myliwskim noem powiartowa spor porcj zajca i

wrzuci j do kota. Pniej zaj si gorliwie podsycaniem pomienia tak, by

nie by zbyt wielki, a rwnoczenie odpowiednio podgrzewa naczynie.

Przyszo mi czeka prawie godzin, nim otrzymaem blaszany

kubek peen tawego wrztku. Kiepska to bya zupka, oj, kiepska, lecz

nigdy przedtem ani pniej nie piem nic wspanialszego. Ba, po tylu dniach

przymusowej wstrzemiliwoci !

Gdy w kocioku pozostao ju tylko rozgotowane miso,

zaadowalimy je do wozu. Zgodnie z przestrog Stoka nikt nawet go nie

sprbowa.

Wypoczte konie ruszyy szparko, wic wz na nowo pocz

koleba si i trz. Mj ko wawo kusowa przywizany dug link do

tyu pojazdu, a Joe jecha na czele. Uniosem skraj brezentowej pachty, by

obserwowa otoczenie i oddycha wieym, ju bardziej rzewym

powietrzem. W drugiej poowie dnia pochodniao. Czuem si jeszcze

sabo, lecz dawne otpienie mino. Mogem z zainteresowaniem

przyglda si falistej paszczynie prerii. Pusta i cicha zielona przestrze

zdawaa si drzema.

Wjechalimy na szlak karawany. Bez trudu i mudnych

poszukiwa udao si znale lini kolein, szerokie pasmo zdeptanych traw

i wgbie od koskich kopyt. Nie sposb byo zbdzi. Sdziem, e

zdoamy dogna towarzyszy wdrwki jeszcze przed zapadniciem

zmroku, gdy zatrzymaj si na nocny postj. Nieprzewidziane zdarzenie

opnio nasz powrt.

Stok, dotd jadcy na czele, raptownie zatrzyma wierzchowca.

Gdy zrwnalimy si, zapyta:

Czy bdziesz mg dosi konia w razie czego...



31

W razie czego? powtrzyem tonem pytania.

Zdaje si, e czeka nas spotkanie, a spotkania na prerii kryj

wiele niespodzianek.

Uniosem si z leanki.

O co chodzi ?

Jaka grupa konnych zda w naszym kierunku.

Pewnie ludzie z konwoju. Szukaj nas.

Wtpi. Zbliaj si z zupenie innej strony.

-Hej! zawoaem na wonic. Zatrzymaj si!

Stanlimy. Opuciem wz by przesi si na swego

wierzchowca.

Jak si czujesz? zatroska si Stok.

Nie martw si, nie zlec z sioda. Gdzie ci wdrowcy?

Wskaza rk. Istotnie co posuwao si wrd wysokich traw,

lecz chyba wydao mi si niesychanie powoli.

Ale oni wlok si noga za nog. Nim przetn nasz szlak,

bdziemy std o mil. Popdmy konie.

Ruszylimy wawo, a mimo szybszej jazdy moje poprzednie

osabienie nie powtrzyo si. Po raz pierwszy od wielu dni nie nka mnie

gd ani pragnienie, wic wrci mi humor. Nie lkaem si spotkania z

nieznajomymi; Czybym si jednak myli? Bo w miar jak gnalimy na

zachd, ruchomy punkt na lewo od nas stawa si coraz wyraniejszy.

To wyglda na wz powiedziaem do Stoka.

Nie mylisz si, jest wz, a obok niego kilku konnych. Chyba nas

zauwayli, bo posuwaj si teraz znacznie szybciej. Skryjmy si za nasz

pojazd. Czerwone kurty stanowi doskonay cel.



32

Uwaasz ich za bandytw? rozemiaem si.

Nie wiem, ale ostrono jeszcze nikomu nie zaszkodzia.

Tak wic od tej chwili kusowalimy w cieniu budy ambulansu. Co

prawda w ten sposb ani ja, ani Stok niewiele moglimy widzie, lecz

wonica oraz siedzcy obok niego na kole sanitariusz mieli pene pole

widzenia. To on nas ostrzeg po przebyciu jakiej p mili:

Gnaj na zamanie karku. Trzech.

Pdmy i my zaproponowa Stok.

Na nic si to zdao. Tamci mieli lepsze konie, a poza tym

pozostawili swj wz. Nam nie wolno byo tak postpi. Nie martwia mnie

ewentualno spotkania. Mogo by tylko rozrywk w monotonnej

wdrwce. Ostrono, jak okazywa Stok, uznaem za zbdn. W

kilkanacie minut pniej usyszelimy daleki, a jednak wyrany gos:

Hej, hej! Zatrzymajcie si!

Co robi? zapyta wonica.

Jed -rozkaza Stok, a do mnie James, rb to co ja. Woanie

powtrzyo si.

Nie zwracajcie uwagi i wycignijcie bro.

Nie spodobaa mi si taka decyzja, lecz Joe by konstablem a ja

tylko subkonstablem ktremu przez wiele tygodni wbijano w gow zasady

dyscypliny. Wic milczaem.

Przejechalimy jeszcze kilkadziesit jardw i wonica zosta

zmuszony do zatrzymania pojazdu. Trzech jedcw przecio mu drog.

Dlaczego nie stane? zapyta obcy gos,

A dlaczego miaem stan?

Tak si nie postpuje wobec ludzi szukajcych pomocy.

Skd mogem wiedzie?



33

Teraz ju wiesz. Mamy na wozie ciko chorego towarzysza i

pad mu ko. Macie dwa, odstpcie jednego.

Chory? usyszaem gos sanitariusza. Choroba to mj fach.

Mam tu sporo lekarstw. Podjedziemy do was, zbadam chorego.

Pomylaem o tym, jak bardzo Stok si myli. Zerknem na niego.

Tkwi w siodle nieruchomo, jakby skamienia, zasonity bud naszego

pojazdu. Na co jeszcze czeka, skoro sytuacja zostaa wyjaniona?

Nie, nie potrzeba! wykrzykn nieznajomy. Dajcie nam

konia.

W tym momencie Stok, a ja za nim, wyjechalimy zza zasony

brezentowej budy. Teraz ju dokadniej mogem si przyjrze przybyszom.

Ich odzie nie nosia ladw duszej wdrwki. A twarze? Ot, przecitne,

spalone socem oblicza myliwych.

Chcemy wam pomc powiedzia Stok. Nasz sanitariusz

zna si na rzeczy.

O! zdziwi si stojcy najbliej naszego wozu jedziec.

Wojsko? Co tu robicie?

Po takim pytaniu domyliem si, i nic nie wie o powstaniu

Pnocno-Zachodniej Konnej Policji ani o naszej wyprawie. Z czerwonej

barwy kurtek mylnie wywnioskowa, e stanowimy oddzia regularnej

armii.

Niesiemy pomoc tym, ktrzy jej potrzebuj odpowiedzia

Stok nie wyprowadzajc go z bdu.

Czy to znaczy, e otrzymamy konia?

To znaczy, e zajmiemy si waszym chorym. Pod opiek

naszego sanitariusza na pewno wydobrzeje. Ale co mu jest?

No... zawaha si nieznajomy chyba nic gronego.

Jest po prostu przemczony doda drugi z jedcw.



34

Na pewno przytakn trzeci. Potrzebuje po prostu

odpoczynku. Dlatego spieszymy do najbliszego miasteczka. Przydaby si

nam jeszcze jeden ko, lecz skoro nie chcecie...

Nie moemy. Zwierzta stanowi wasno pastwow, lecz

chtnie zabierzemy pacjenta. W naszym ambulansie bdzie mu na pewno

wygodniej.

Musimy go zapyta, czy si na to zgodzi! powiedzia

pierwszy z jedcw.

Zapytamy razem zaproponowa Joe i ruszy.

Ja za nim, a za mn ambulans. Wwczas wydarzya si rzecz

przedziwna: caa trjka poderwaa wierzchowce, by w rozproszonym szyku

pogalopowa przez preri. Lecz wcale nie w kierunku swego wozu.

Nie bdziemy ich ciga, James. I tak ich nie dogonilibymy, bo

ich konie s mniej zmczone ni nasze.

A to heca! krzyknem. Kt by si spodziewa? I dlaczego

uciekli?

O tym zaraz si przekonamy. Od pocztku gadanie o chorym

wydawao mi si kamstwem. Konia to oni na pewno potrzebowali, lecz nie

lekarza. Jedmy, naley sprawdzi zawarto wozu.

Do szybko dotarlimy do samotnego pojazdu krytego bud, jak

nasz. By to zaprzg dwukonny, lecz z jednym tylko zwierzciem, pewnie

drugie pado w drodze. Zeskoczylimy z siode. Stok szarpn plandek.

Wntrze zastawione byo beczkami i blaszankami. Ani ladu czowieka.

Co to jest? krzykn sanitariusz gramolc si z koza.

Stok wskoczy na wz. Widziaem, jak oglda pojemniki.

Wdka zauway. Teraz wiadomo, dlaczego uciekli.

Wdka, przemyt.

A gdzie wonica? zapytaem.



35

Nie ma go i nigdy nie byo. Sdz, e powozi jeden z tych

trzech jedcw.

No to po co szukali dodatkowego konia? zdziwiem si.

Widzisz, James, nie kady czworong nadaje si do zaprzgu.

Oni mieli kusaki wycznie do jazdy wierzchem. Zapamitaj to sobie i nigdy

nie prbuj skoni lekkiego wierzchowca do pracy ponad siy. Zmarnujesz

zwierz,

Co zrobimy z tym skarbem? zapyta ze miechem

sanitariusz.

Ano c? Nie ma sensu wozi adunku alkoholu. Jestem pewien,

e komisarz French kazaby go zniszczy. Moemy to zrobi ju tutaj.

Wydobd rewolwer, James. Postrzelamy.

Poszo to bardzo szybko, strugi whisky obficie zrosiy preri.

Zostawilimy wz, zabrali konia i ju nastpnego dnia doczyli do

konwoju. W kilka dni pniej French przeprowadzi nas przez granic

Stanw, do Montany. Tam nabylimy prowiant na dalsz wdrwk i

zawrcili do Kanady. Po kolejnym marszu nastpio rozdzielenie konwoju

na kilka mniejszych grup, ktre miay si zaj budow stranic wzdu

granicy. W ten sposb rozdzielono mnie ze Stokiem. Nigdy si z nim

powtrnie nie spotkaem. W ubiegym roku wsplny znajomy donis mi, e

Stok porzuci sub, otrzyma ziemi i teraz na niej gospodaruje, jakoby

gdzie w rejonie poudniowego Saskatchewanu. Dokadny adres, ani sowa!

Jak widzisz, nie mogem si odwdziczy za pomoc udzielon mi w tak

cikich chwilach. Moe si odwdzicz jego rodakowi. Daj mi swj adres,

chopcze. Nic nie obiecuj, lecz... kto wie?!

Daem dany adres, a po kilku dniach rozstalimy si. Gdy po

powrocie do Halifax opowiedziaem rodzicom o zdarzeniu, ojciec

przestrzeg mnie przed zbytnim przywizywaniem wagi do sw

inspektora.

On wkrtce o tym zapomni, jeli ju nie zapomnia. Wyzbd si

zudze, Owen.



36

Miny dwa miesice, podczas ktrych coraz bardziej umacniaem

si w przekonaniu, e inspektor Nicholson po prostu zaartowa sobie ze

mnie. Jednake w poowie trzeciego miesica nadszed list z Ottawy. Serce

mi zabio, gdy otworzyem kopert i ujrzaem pismo opatrzone nagwkiem

Pnocno-Zachodniej Konnej Policji. Byo to wezwanie do stawienia si w

ottawskiej komendzie celem wypenienia formalnoci zwizanych ze sub

w tej formacji. Bardzo si uradowaem. Wic jednak Nicholson nie

zapomnia! Rodzice mniej byli zadowoleni. Zrozumiae.

Udaem si do Ottawy wraz z ojcem. Wwczas po raz pierwszy

przyszo mi skorzysta z pocigu. Dobry to sposb na szybkie pokonywanie

przestrzeni, lecz ja nad awk wagonu przedkadaem wygodne siodo i

rczego konia.

W Ottawie przyjto nas z wielkim respektem. Pocztkowo

sdziem, e to firma ojca cieszy si takim powaaniem, lecz szybko wyszo

szydo z worka. Szydem okaza si Nicholson. Nie wiem, z kim rozmawia i

jakie poruszy spryny, do e z gry uznano moj osob za wzorowego

kandydata do Pnocno-Zachodniej. I oczywicie przyjto.

Ojciec odjecha, ja zostaem eby odby przeszkolenie. Dobrze

dao mi si we znaki. Zaczem drwi ze swych marze, rzeczywisto

okazaa si cakowicie czym innym, lecz honor nie pozwoli mi si wycofa.

No i jako wytrzymaem wszystkie (wiczenia cznie z nauk jazdy konnej.

To byy prawdziwe katusze. Jako rodek na odparzenia i rany poradzono mi

posypywa pewn cz ciaa... sol! Jakoby przyspiesza to gojenie i czyni

skr twardsz. Moe to i prawda, lecz kiedy sprbowaem takiego

lekarstwa, o mao nie wyskoczyem z tej skry!

Wszystko ma swj kres, wic i moje udrki dobiegy koca,

Odziany w pikny mundur kroczyem ulicami miasta dumny jak paw,

przekonany, e oczy wszystkich przechodniw s zwrcone na mnie.

Uzyskaem tydzie urlopu na poegnanie si z rodzicami i przyjacimi w

Halifax. Tydzie min jak z bicza trzs, a w trzy dni pniej siedziaem ju

w wagonie pocigu gnajcego na zachd. Wiz mnie i czterech innych

amatorw suby w czerwonych kurtach. Jechalimy pod troskliw opiek

sieranta pouczajcego nas przez ca drog o obowizkach, jakie na nas



37

ci, co nie zjednao mu ani mojej, ani moich towarzyszy sympatii. Pniej,

znacznie pniej, gdy sam awansowaem na sieranta, wspomnienie

tamtych poucze ustrzego mnie przed udzielaniem rad modszym

stopniem kolegom tonem zadufanego w sobie mdrali, a przede wszystkim

przed traktowaniem ich lekcewaco.

Dojechalimy do Reginy, stolicy okrgu Saskatchewan, gdzie

miecia si gwna kwatera Pnocno-Zachodniej. Sdziem, e

natychmiast zostan skierowany na jak placwk, by rozpocz normaln

prac. Nic z tego.

Wzito mnie w obroty: wiczenia z broni, nudne egzaminy ze

znajomoci prawa i regulaminw, konne wyjazdy w najblisze Reginie

okolice. Ale by w tych monotonnych zajciach jeden wyjtek: rozmowy z

najprawdziwszym traperem. To on uczy pitk nowicjuszy sztuki

tropienia, odczytywania ladw, orientacji w terenie, przewidywania

pogody na podstawie wygldu nieba, kierunku wiatru oraz zachowania si

ptakw. Dzie w dzie sprawdza nasze umiejtnoci posugiwania si

paln broni.

Trudna to bya nauka i mczca, zwaszcza e musielimy

bezszelestnie czoga si wrd traw i krzeww. Z treningw (a soce

dobrze grzao) wychodziem tak spocony, e za kadym razem musiaem

zmienia koszul. Nie narzekaem jednak. Byo to przecie znakomite

przygotowanie do suby penej niebezpieczestw na bezludnych,

dziewiczych terenach. O takiej subie marzyem od lat.

Traper nazywa si Jerry Potts. Dziwacznie si ubiera: niby blada

twarz, niby Indianin. Gow okrywa miejskim kapeluszem, lecz na nogi

wciga mokasyny. Nosi kurt z jelonkowej skry, za to spodnie sukienne,

nabyte w jakim sklepie. By synem (jak sam twierdzi) Szkota i Indianki z

plemienia Blood. Cieszy si saw znawcy prerii, celnego strzelca oraz

przyjaciela Indian Blood i ich sprzymierzecw Czarnych Stp. Jak mi

opowiadano, Potts pocztkowo trudni si dostarczaniem zwierzyny

mieszkacom nielegalnych skadw alkoholu przemycanego ze Stanw,

licznie rozsianych po prerii. Pniej jednak zaniecha tej wsppracy. Na

tak decyzj wpyno podobno zdarzenie, ktrego sta si wiadkiem:



38

podczas pijackiej orgii w jednym z indiaskich obozw mody wojownik

zabi sw matk i przyrodniego brata.

Gdy Potts dowiedzia si, e jednym z celw Pnocno-Zachodniej

Konnej Policji jest walka z przemytnikami alkoholu, zgosi sw gotowo

pomocy jako przewodnik12 . Okaza si znakomitym tropicielem, doskonale

zorientowanym w terenie. Wada kilkunastoma indiaskimi dialektami i

jzykiem francuskim. Z angielszczyzn mia kopot, co zreszt sam

stwierdziem. Przekrca sowa, wyraa si niegramatycznie. Chwilami nie

moglimy zrozumie, o co mu chodzi. Wwczas pomaga sobie gestami. Tak

byy wyraziste, e natychmiast pojmowalimy sens polecenia. By

czowiekiem maomwnym. Opowiadano mi, e ktrego dnia patrol policji

napotka grup gincych z godu Indian. Ich wdz wygosi dugie

przemwienie, w ktrym prosi biaych braci o pomoc. Potts nie

przetumaczy ani swka. Zdenerwowany dowdca patrolu klepn trapera

po ramieniu.

Co on powiedzia? zapyta.

Chc arcia odpar Potts sw kolaw angielszczyzn. Kiedy

indziej, gdy wdrowa prowadzc oddzia przez monotonnie pagrkowat

preri, znudzony dowdca zagadn:

Jak sdzisz, Potts, co znajdziemy za tym pagrkiem?

Nastpny pagrek mrukn traper.

Sylwetka Pottsa na zawsze utkwia mi w pamici. Nic dziwnego.

Nauczy mnie przecie, jak postpowa na bezludziu, by nie utraci ycia,

jak zachowywa si wobec Indian, jak rozkada biwak, rozpala ognisko,

piec ptaki bez oskubania, jak wykrzesa ogie bez uycia zapaek lub

krzesiwa. Mnstwo praktycznych rzeczy, ktre przyday mi si bardziej od

znajomoci regulaminu. Marzyem wwczas o dniach, w ktrych bd mg

zastosowa nauki Pottsa. No, i wreszcie nadeszy.

12

Jerry Potts pozostawa na usugach policji przez 22 lata. Zmar w 1896 r.



39

To bya pna jesie, lecz soce jeszcze mocno dogrzewao jak

zwykle podczas indiaskiego lata13. Pewnego ranka po normalnym apelu

sierant Seeg (ten wanie, ktry nas zanudza podczas podry kolej)

powiedzia:

Hove, podobno umiesz prowadzi zaprzg.

Potwierdziem.

Doskonale. Chod do porucznika.

Zaprowadzi mnie do budynku i kaza czeka na korytarzu.

Trwao to niezmiernie dugo. Wreszcie zaproszony zostaem do pokoju, w

ktrym oprcz Seega znajdowa si zapowiedziany porucznik (znany mi

jedynie z widzenia) oraz jeszcze jeden sierant i dwu konstabli.

To wanie on poinformowa Seeg, gdy przekroczyem prg i

stanem na baczno.

Oficer przyjrza mi si, umiechn, doprawdy nie wiem, z jakiego

powodu, i zbytecznie stwierdzi:

Ach, wic to jeste ty. Inspektor Nicholson twierdzi, e wietnie

powozisz.

Osupiaem. Inspektor wiedzia, gdzie przebywam, lecz po co i

kiedy zareklamowa moje zdolnoci?

Bdziesz kierowa par koni i czterokoow platform. Oto twj

przeoony, sierant Nicholas Darnley. Poznajcie si. I jeszcze jedno:

awansowae na konstabla, od jutra. Uznalimy, e na to zasugujesz.

Ucieszyem si. Nie dlatego, e z tym awansem mj dzienny od

wzrasta z siedemdziesiciu piciu centw do jednego dolara, lecz poniewa

by to widomy znak dobrej opinii u przeoonych. Nieco pniej poczem

si zastanawia, czy przypadkiem nie jest to jeszcze jedna akcja inspektora

Nicholsona. Awans drog protekcji wcale mi nie odpowiada.

13

Indiaskie lato odpowiednik polskiego babiego lata.



40

Sierant Darnley wyprowadzi nas z biura. Siedlimy we czwrk

na poboczu placu do wicze. Wwczas dowiedziaem si, po co i dokd

mamy jecha. Chodzio o posterunek Pnocno-Zachodniej znajdujcy si w

rodkowej czci okrgu Saskatchewan, nad rzek Torch. Szmat drogi z

Reginy. Bya to maa osada o nazwie brzmicej miesznie, a jednoczenie

bardzo tajemniczo: Zagubiony Trop. A westchnem z radoci, usyszawszy

tak romantyczne okrelenie. Chciaem nawet zapyta, skd taka nazwa, lecz

w por ugryzem si w jzyk. Po co zawraca sierantowi gow

gupstwami? Wic tylko suchaem. Okazao si, e sierant Darnley w tym

Zagubionym Tropie ju raz przebywa przez kilka miesicy, pomagajc

budowa tam may forcik, siedzib posterunku policji. Okolica pikna:

woda, las, preria. Malutka osada z placwk handlow Kompanii Zatoki

Hudsona, a dokoa kilka farm rolniczych i hodowlanych. Tyle wyjawi

Darnley, a jeszcze doda, e posterunek w Zagubionym Tropie jest

obsadzony przez czterech policjantw, ktrych mamy zluzowa. Wrc

wraz z wozem do Reginy.

Od zakoczenia tej rozmowy nie mogem sobie znale miejsca,

tak mnie ponosia niecierpliwo. Nareszcie wizja dalekiej przygody

stawaa si faktem.

Wrd naszej czwrki, poza sierantem, znajdowa si stary wyga,

ktry ju bawi na pnocy. Jego wzilimy na spytki. Owszem, chtny by

do zwierze, ktrych wysuchiwalimy z zapartym tchem. Pniej si

okazao, e poowa tego, co mwi, bya bajk, obliczon na naiwno

suchaczy. Za to w drugiej poowie tkwia prawda.

Zaspokoiwszy czciowo ciekawo na temat ludzi i zwierzt,

dziewiczych jezior i rzek, traperw, lasw, przez ktre nie-mona przej,

tak s zaronite, poszlimy (ja i drugi podobny greenhorn14) do Pottsa.

Wynik rozmowy okaza si mizerny, rozczarowa nas. Stary przebiegacz

lasw, znawca jak mao kto bezludnych ziem, na nasze pytania odpowiada

monosylabami, niezrozumia angielszczyzn lub po prostu mrukniciem.

Co mogo by rwnie dobrze zaprzeczeniem jak i potwierdzeniem. Wydaje

si, e nudziy go nasze nagabywania i jak najszybciej chcia si pozby

14

todzib (ang.)



41

ciekawskich, i pozby si, bo szybko zrezygnowalimy z pyta. Reszt dnia

wypeniy przygotowania do wyjazdu. Obejrzaem wz i konie zaprzgu, a

pniej pomagaem adowa na wz amunicj, ywno, bro, mundury, co

zajo nam czas a do wieczornego apelu. Nazajutrz o wicie wyruszylimy

pustymi jeszcze ulicami Reginy, dc prociutko na pnoc.

Jake ochoczo wyruszaem w drog! Moje marzenia miay si

speni. A jak si speniy? O tym pniej, bo to jest ju zupenie inna

historia.



42

I I

S t w r

Nie mog wzi odpowiedzialnoci za wszystko, co opowiedzia

sierant Owen Hove. Sdz jednak, e nasza znajomo fauny

wspczesnego wiata daleka jest od doskonaoci. By moe yj w

gbinach oceanw, wrd niedostpnych gr, nieprzebytych borw i

pusty jakie stworzenia, ktrych do tej pory nie odkryo oko podrnika,

myliwego czy badacza mrz. Ale do rzeczy.

Czwrka policjantw i szstka koni wraz z wozem wyjechaa poza

granice pogronego jeszcze we nie miasteczka Regina.

Pamitam, jakby wydarzyo si to wczoraj zacz sw

opowie Hove. Na wschodzie biy w niebo zorze podobne rowym

kolumnom, a na zachodzie jeszcze czerniaa noc. Nieco pniej czerwony

rbek soca wyjrza zza horyzontu i prawie natychmiast pocieplao.

Narodzi si nowy dzie, taki jak kady inny, lecz dla mnie by on

pocztkiem nowego ycia, innego ycia.

Jechalimy po czym, co najpierw stanowio kocowy odcinek

ulicy, pniej tylko wiejsk drog, jeszcze pniej szlak odcinitych w

murawie kolein wozw, jakie wida czsto tdy wdroway.

Z wysokoci furmaskiego koza widziaem porozrzucane tu i tam

zabudowania farm, niekiedy cierniska po sprztnitym zbou podchodziy

z obu stron, ograniczajc szeroko szlaku. Posuwalimy si krajem ludnym

i rolniczym, niele ju zagospodarowanym. Przecinajce nam drog rzeczki

i strumyki przejedalimy po solidnie wygldajcych mostach, a noce



43

atwo byo spdza pod dachem domostwa gocinnego farmera, dla ktrego

czerwona kurta od kilku lat bya symbolem bezpieczestwa i gwarancj

poszanowania prawa. Nic dziwnego, e witano nas serdecznie, a egnano z

nieukrywanym alem.

Jednake rwnie czsto przychodzio biwakowa wrd k, w

cieniu przypadkowo napotkanej kpy drzew. Poczem poznawa

traperskie zwyczaje, a chocia do nich nie pasowa wz, jakim kierowaem,

to przecie ponce ognisko z wiszcym nad nim kociokiem, trzaskajce

polana, syk pomieni, cisza nadcigajcego wieczoru wszystko to razem

(przy odrobinie wyobrani!) tworzyo sceneri Dzikiego Zachodu.

Zapominao si wwczas, e zaledwie o mil od biwaku wznosz si

folwarczne zabudowania, o p mili le orne pola i ki do wypasu byda.

Jaka to bya dla mnie frajda, kiedy wypado mi obj nocn

wart! Gdy nocowalimy pod goym niebem, zawsze kto z nas straowa.

Pewnej nocy po raz pierwszy usyszaem dalekie poszczekiwanie

kojota. Zabrzmiao w mych uszach niczym zew tajemniczej Pomocy.

Wwczas jeszcze nie wiedziaem, e kojot przesta by symbolem dzikoci,

e niezwykle szybko przystosowa si do obecnoci czowieka, cignc z

tego niemae korzyci. Chociaby w postaci odpadkw jedzenia

wyrzucanych do mietnikw lub kur i gsi, ktrych porywanie byo

znacznie atwiejsze od szukania nor dzikich krlikw i tropienia zajcy.

Gdy noce poczynay si stawa chodniejsze, stawialimy namiot,

lecz to nie zmieniao warunkw noclegu i dlatego przez cay czas podry

czuem si bardziej westmanem, przebiegaczem cieek, traperem ni

policjantem. Sprzyjao temu bardzo koleeskie zachowanie si naszego

dowdcy, sieranta Darnleya, oraz pozostaych dwch czonkw wyprawy.

Ju po tygodniu jazdy stanowilimy zgran paczk wdrowcw, jakby

koleeskie grono, ktre wybrao si na dusz wycieczk.

Niekiedy, najczciej podczas penienia nocnych wart,

zastanawiaem si nad sensem istnienia placwki policyjnej w kraju tak

rzadko zaludnionym, e nie byo w nim nikogo i przed kim pilnowa. C

mg tu zdziaa przestpca, jeli nawet potrafi dotrze tak daleko?



44

Pokadw zota ani drogocennych kamieni nigdy tu nie odkryto. Owszem,

nad Jukonem pyncym o setki mil od granic okrgu Saskatchewan15. W co

wic mgby tu obowi si rabu przybyy z Poudnia? Ani wielkich miast

ze sklepami, ani bankw. Nic wartociowego poza futrami, lecz te

skupyway faktorie Kompanii Zatoki Hudsona i dobrze ich strzegy. Tak

wwczas uwaaem. Jednake pniej okazao si, e funkcjonariusz

Pnocno-Zachodniej moe znale si w sytuacji, o jakiej nawet nie ni si

jego koledze patrolujcemu ulice Ottawy czy Montrealu, i musi siga po

bro dla zabezpieczenia porzdku i zapewnienia bezpieczestwa

nielicznym mieszkacom.

Mila za mil posuwalimy si na pnoc. Szlak nadal by przetarty:

wygniecione trawy i koleiny wyranie oznaczay kierunek. Zniky ju mosty

nad rzeczkami i tylko rozjedone brzegi wskazyway na istnienie brodw.

Nie stwarzao to wikszych kopotw. Gdy wyobraziem sobie jednak te

ziemie pokryte grub warstw niegu, strach mnie oblecia na myl o

podry zim. Wwczas bowiem szlak przestawa istnie, a monotonna,

biaa paszczyzna, bez ladu jakiegokolwiek kierunkowskazu, jake atwo

moga sta si grobem zbkanego wdrowca. Ktrego wieczoru

wspomniaem o tym sierantowi. Przyzna, e bez kompasu lub znajomoci

orientacji wedug pooenia soca, ksiyca lub gwiazd niezwykle atwo

straci z oczu waciwy kierunek marszu, co stanowi miertelne

niebezpieczestwo dla wdrowca. I przestrzeg mnie:

Pamitaj, Owen, nigdy nie wybieraj si w zimie na dusz

wypraw bez towarzysza, sanek i dobrego zaprzgu! i doda po chwili:

Zdarzay si co prawda wypadki, w ktrych samotny czowiek zwycisko

pokonywa nien, pustyni, lecz z zasady by to dowiadczony traper,

myliwy buszujcy od lat po tych pustkowiach lub indiaski wojownik. Kt

inny chciaby ryzykowa, skoro nawet podczas lata atwo zabdzi?

Wysuchawszy tego rodzaju informacji postanowiem nigdy zim

nie wyrusza w drog, a podczas lata jedynie w towarzystwie czowieka

doskonale zorientowanego w terenie. mieszna decyzja! Jake policjant na

subie moe przewidzie, czy nagy rozkaz nie zmusi go do wyruszenia w

15

Prawdziwy zoty run nad Jukonem rozpocz si w sierpniu 1896 r.



45

drog nie tylko w skwarny, letni dzie, lecz rwnie podczas nienej

zawieruchy?

Dni wloky si nieco monotonnie, pierwsze wraenia nowoci

zestarzay si i dopiero gdy znikny orne pola i farmerskie zabudowania, a

na rudziejcej prerii od czasu do czasu poczy pojawia si stadka antylop,

nowy duch we mnie wstpi. Oto znalazem si w samym sercu Dzikiej

Pnocy, co oczywicie bardzo dalekie byo od prawdy. W bdnym

mniemaniu utwierdzi mnie widok gromadki wielkich czworonogw

pascych si spokojnie na stoku agodnego wzniesienia porosego traw i

niskimi krzakami.

Co to takiego? zagadnem sieranta.

Zatrzyma kawalkad i poda mi lornetk. W jej szkach ujrzaem

potne poroa, wielkie by i dugie nogi.

Czy to osie? zapytaem.

Nie, nie osie, chocia ich bliskie krewniaki. To karibu.

A wic mieszkacy Pnocy! wykrzyknem.

Mylisz si. Karibu naley do najbardziej rozpowszechnionych

czterokopytnych Kanady. Jego tereny owieckie cign si od bezdroy

pnocnej tundry po puszcze poudnia i od pagrkw Nowej Fundlandii na

wschodzie po zbocza Gr Skalistych na zachodzie. Jedynie tylko prerie

Manitoby, Alberty i poudniowego Saskatchewanu s pozbawione tych

zwierzt.

Zapolujemy? zagadn jeden z policjantw.

Nie. Nie po to wieziemy ywno, by trci czas na uganianie

si za misem. W drog!

Westchnem. Skrzypny koa, ruszyem szparko wprost na stado

rogaczy. Dugo tkwiy w tym samym miejscu i dopiero gdy znalelimy si

od nich o kilka zaledwie jardw, poderway si do galopu, by znikn wrd

traw i kpek krzeww. Byo to moje drugie po antylopach spotkanie z

dzikimi mieszkacami prerii. Trzecie nastpio w dwa dni pniej, nad



46

brzegami rzeczki bez nazwy. Malutkie zwierztka, jakie sposzylimy, to

byy norki. Niejeden raz ogldaem je na wschodzie kraju. Nigdy jednak w

takiej iloci.

Pod wieczr przybylimy nad rzek Torch. Tu lea cel naszej

wdrwki osada o nazwie Zagubiony Trop.

Jake dziwne wyday mi si teraz byski wiate migocce za

szybami domw, szczekanie psw, okrzyki ludzi, ktrzy wybiegli nas wita.

Przejechalimy wolno drog-ulic, ograniczon sztachetami przydomowych

ogrdkw, odpowiadajc na woania. Dojechalimy na kraniec osady, gdzie

po obu stronach gocica wznosiy si dwa bardzo rnice si od innych

budynki. Oba otoczone wysokimi palisadami o potnych wrotach. Powyej

jednej z palisad stercza maszt z granatowo-czerwon flag, znak, e tu

wanie mieci si posterunek Pnocno-Zachodniej Konnej Policji.

Zauwaono nasze przybycie. Wierzeje bramy otwary si, wjechalimy na

kwadratowy dziedziniec. Z prawej i lewej strony oraz naprzeciw wznosiy

si trzy drewniane budynki o cianach zbitych z okorowanych bali. W

jednej z tych budowli, pitrowej, wieciy okna. W dwu pozostaych jedynie

czerniay prostoktne otwory.

Czterech mczyzn w czerwonych kurtach otoczyo nasz

kawalkad. Pierwszy, ktry nosi na mundurze sieranckie dystynkcje,

zapyta:

Jak tam poszo? Wszystko w porzdku?

Nie czekajc na odpowied ucisn do Darnleya, a nas

wszystkich poklepa po plecach.

Bdzie wam tu jak w raju stwierdzi i doda: Dopki si tu

nie znudzicie. Jestecie zmczeni. Moi chopcy zajm si komi i rozaduj

wz. Ben zwrci si do jednego z policjantw przypilnuje tego.

Chodcie!

Wkroczylimy przez wskie, masywne drzwi do korytarzyka, a z

niego do sporej sali owietlonej przez dwie naftowe lampy zawieszone na

acuchach pod sufitem. rodek zajmowa dugi st z awami, a pod cian



47

tkwio kilka drewnianych zydli. Nad nimi rozpite byo futro czarnego

niedwiedzia, zaiste potnych rozmiarw. Po obu jego stronach wisiay

poroa antylop, wapiti i osia.

Siadajcie. Za p godziny bdzie kolacja. Zapalcie, kto lubi.

Wydoby z kieszeni kapciuch z tytoniem i cisn go na st. Tylko

dwu z nas skorzystao z tego poczstunku: sierant Darnley i najstarszy

nasz kolega, Gerard Ponsonby. Komendant posterunku gada bez przerwy.

Jak ci si wiodo, Nicholas? zwrci si do naszego dowdcy.

Cieszysz si, e wrci na stare miecie?

Ledwie Darnley zdy przytakn, gospodarz natychmiast

odebra mu gos:

Niewiele si tu zmienio od tamtej pory, przybyy dwie chaupy

i zaoono dwie nowe farmy w okolicy. Jest nowy kierownik faktorii

Kompanii. Pamitasz tamtego? Przezywalimy go Chudy Jack, bo by

rzeczywicie chudy jak led. Jego nastpca to jegomo okrgy jak baryka

i czowiek do rzeczy. Poznasz go, myl...

Przepraszam, Fred wpad mu w sowo Darnley powiedz

mi, jak spdzilicie ostatni rok? Jedzenie, zwierzyna, zdrowie...

Znakomicie, nikt nie chorowa, jedzenia po uszy, polowania nieco

si popsuy. Zbyt wiele ludzi dokoa.

(Jak si pniej dowiedziaem, dwie najblisze farmy i sam

Zagubiony Trop zasiedlao zaledwie szedziesit osb. Na dwu dalszych

farmach gospodarowao dziesi osb. Dalej rozcigaa si bezludna

gusza:)

A Indianie? wypytywa nasz sierant. adnych kopotw?

Jak zwykle. Raz spokojnie, raz awantura na caego. Ostatniej

wiosny przywdrowaa tu grupa Kri, by naby proch i kule, a sprzeda

skrki. W kilka dni pniej nadcigno kilkunastu Czipewejw z pnocy.

Zdziwio mnie, bo dawniej nigdy tu nie zagldali. Podobno obrazili si na

swoj placwk Kompanii, ktra rzekomo niesprawiedliwie oceniaa



48

skrki. Czy to prawda, czy nie, kt sprawdzi? Futra sprzedali tutaj, a

pniej wynika awantura. Czipeweje i Kri pobili si. Po prostu byli pijani.

Wdka? zdziwi si Darnley. Faktoria sprzedawaa

wdk? Przecie to skandal!

Nie sprzedawaa. Przeprowadziem ledztwo. Znam kierownika

placwki i jego pogldy na problem rozpijania Indian. Zgodne z moimi.

Odkd tu jestem, poza tym jednym przypadkiem, nie zdarzyo si, by

ktokolwiek sprzedawa alkohol czerwonoskrym.

No to czym si upili?

Oczywicie wdk. Nikt z nas nie wie, kto im j dostarczy.

Indianie nie zdradzili dostawcy. Niech to piorun strzeli! Prbowalimy

pocign za jzyk tutejszych osadnikw. Bez skutku. Podejrzewam, e

Indianie przywieli whisky nabyt w drodze od jakiego handlarza.

Prawdopodobnie Kri napotkali przemytnika alkoholu, czasami si ju tak

zdarzao.

Lecz nie obecnie zaprotestowa Darnley. Granica jest

dobrze pilnowana.

Z pewnoci, co nie zmienia faktu, e tej wiosny doszo tutaj do

bijatyki midzy dwoma plemionami pijanych wojownikw. Jeli wic nie z

przemytu, to skd si tu wzi alkohol? Powiedz sam, Nicholas!

Moe kupili od przypadkowo spotkanego trapera?

W takiej iloci?

Doprawdy to zagadka Darnley wzruszy ramionami. A z

tego wniosek, e licho nigdy nie pi. Zapamitajcie to sobie zwrci si do

naszej trjki i bdcie ostroni i czujni. zwracajc si do gospodarza:

I c jeszcze?

Et, gupstwo. Kry po okolicy mieszna plotka o pojawieniu si

szarego niedwiedzia.

Ale to bzdura! Grizzly na tych rwninach? Kto go widzia?



49

Na dobr spraw nikt.

Darnley rozemia si:

Wic o co chodzi?

Chyba o to, e nie znalaz si chtny do sprawdzenia tej

pogoski. Kto ma troch oleju w gowie, nie pjdzie szuka szarego

niedwiedzia. Prawda, Nicholas?

Oczywicie, oczywicie. Kto ci donis?

Na najbliszej farmie, ktrej wacicielem jest niejaki Hopson,

znaleziono zabit i na p poart krow. Hopson mnie zaalarmowa.

To aden dowd. Rwnie dobrze mg to zrobi czarny lub

brzowy mi.

Ba, parobek Hopsona twierdzi, e nad ranem zauway jakie

wielkie zwierz zmierzajce w stron lasu. Nie byo czarne ani brzowe,

lecz szare.

A lady?

Zanim przybyem do farmy, wszystko zostao dokadnie

zadeptane.

Darnley powtrnie si rozemia:

No, to rzeczywicie dokadne rozeznanie!

Nie gadaj tak, Nicholas achn si gospodarz. Dobrze

wiesz, w jakich warunkach tu si pracuje. Dali mi zna dopiero na trzeci

dzie.

No tak zgodzi si Darnley wina nie twoja. A co wydarzyo

si pniej?

Nic, jeli pomin gadanin Czujnego Lisa.

Wic jej nie pomijaj. Kto to jest Czujny Lis?



50

Indianin z plemienia Kri.

Don (dowiedziaem si wtedy, jakie nosi imi komendant

posterunku), bardzo ci prosz, nie kpij ze mnie. Domylam si, e to nie

waciciel sklepu w Reginie.

To traper. Czsto odwiedza faktori. Zawsze ma w zanadrzu

mnstwo wiadomoci, prawdziwych i zmylonych. Bawi tu z kocem lata i

wspomina o szarym niedwiedziu.

Widzia go?

Nie, lecz wdrujc lasem trafi na lady przypominajce odciski

niedwiedzich ap.

Daleko std?

Ot, w tym borze, ktry std wida.

Niedwiedzi na pewno tu nie brak, wic taka wiadomo to

adna niespodzianka.

Owszem, niespodzianka. Na korze jednego z drzew Czujny Lis

znalaz strzpek siwych kakw. Wida niedwied si czochra.

Poka mi te kaki.

Niestety, nie mam ich.

Szkoda!

Widzisz... Czujny Lis nie przynis ani jednego woska.

C za niedoga! oburzy si Darnley.

Nie w tym rzecz. Indianin gldzi, e zbieranie niedwiedziej

sierci przynosi nieszczcie zbierajcemu.

Mimo woli zachichotaem. Darnley spojrza na mnie:

Nie miej si, Owen. Indianie chtnie poddaj si przesdom.

Niekiedy zupenie dziwacznym, a gdy o nich mwi, lepiej udawa, e si w



51

nie wierzy. W ten sposb zyskuje si zaufanie. Pamitajcie o tym zwrci

si do mnie i moich kolegw. Naszym obowizkiem jest y w przyjani

ze wszystkimi plemionami. A poza tym... znam sporo sytuacji, w ktrych

pomoc Indian ocalia od godowej mierci zbkanych policjantw, i drugie

tyle, w ktrych udao si schwyta niebezpiecznego przestpc dziki

informacjom uzyskanym od indiaskich zwiadowcw.

I tak temat szarego niedwiedzia zosta wyczerpany. Zastpiy go

informacje zwizane z technicznym stanem placwki i z charakterystyk

mieszkacw Zagubionego Tropu. Mieli to by ludzie spokojni, utrzymujcy

si czciowo z traperki, czciowo z uprawy ziemi. Pomijam szczegy. Nie

s wane.

Po kolacji udalimy si na pitro, by przespa si na

prowizorycznych pryczach, jako e w zbiorowej sypialni stao tylko tyle

ek, ilu akurat kwaterowao policjantw.

Nazajutrz zwiedzalimy okolice, poznali waciciela najbliszej

firmy i pogadali z niektrymi mieszkacami osady. Trzeciego dnia rankiem

odbyo si poegnanie starej zaogi. Wracaa do Reginy bardzo uradowana z

tych przenosin. Ale i my bylimy zadowoleni z odmiany ycia i z wizji

oczekujcych nas przygd. Kubem zimnej wody na rozgorczkowane

gowy sta si rozkaz sieranta, abymy zgromadzili opa na zim. Dzie w

dzie trzech z naszej grupy gnao do lasu cina drzewa, adowa na wz i

skada na placu apelowym. Z krtkimi przerwami na posiki harowalimy

prawie przez dwa tygodnie, a wreszcie Darnley uzna, e sterta pni jest

wystarczajco wysoka i e opau starczy do wiosny.

Pamitajcie, chopcy, e temperatura w tych okolicach czasami

spada do minus 58 stopni16.

Syszc to poczuem zimne ciarki przebiegajce mi po plecach,

chocia dzie by ciepy.

To w co bdziemy si ubiera? zapytaem przeraony.

W co? Chodcie no, chopcy.

16

Mowa o stopniach Fahrenheita (odpowiednik 50C).



52

Darnley zaprowadzi nas na pitro do swego pokoju (sypia

oddzielnie i w tej sypialni mia rwnie urzdowa, gdyby przybyli wani

interesanci, co zreszt dotd si nie zdarzyo). Znalazem si tu po raz

pierwszy. Zauwayem poza kiem trzy fotele, st, biurko, a za biurkiem

dwie potne szafy zajmujce ca szeroko ciany. Sierant wydoby z

kieszeni klucz i otworzy pierwsz z nich. Z naszych ust wyrwao si

westchnienie zachwytu na widok niedwiedzich pszubek uywanych do

konnej jazdy i dugich futer.

Te s dla wartownikw wyjani sierant. Moecie

pomaca, chopcy.

Jako dotykalimy z uznaniem. Przy dokadniejszym przyjrzeniu

si zdradziy lady dugiego ju uywania, lecz to nie osabio naszego

zachwytu. Kog sta na kupno takiego przyodziewku? Pomylaem, e

ottawski rzd dobrze troszczy si o swych funkcjonariuszy policji.

W drugiej czci szafy odgrodzonej elazn krat, widniay w

stojakach cztery polerowane lufy i lnice kolby remingtonw.

A to dla kogo? zapyta mj modszy kolega.

Gdyby nastpi jaki napad, dla uzbrojenia ludzi z osady. Jak

dotychczas nic takiego nie wydarzyo si w tych stronach. Indianie s

agodni jak baranki, a trzecia rebelia Metysw na pewno nie wybuchnie. No,

chopcy, do roboty!

Nie odgadem, o jak to robot chodzi. Okazao si, e o...

piowanie zwiezionych przez nas pni. Wic piowalimy na przemian po

dwu, przy czym sierant okaza si znakomitym traczem. Czeg on zreszt

nie potrafi! Szkoli nas na przykad w gotowaniu najprostszych potraw. Nie

mielimy kucharza, kadego dnia jeden z nas peni jego funkcj. Nie

wyczajc samego sieranta. Nigdy nie przypuszczaem, e tyle roboty

spadnie na moje barki: kolejne warty w dzie i w nocy, dyury w kuchni,

sprztanie pomieszcze, obrzdzanie koni, ktre codziennie naleao

wyprowadza ze stajni, noszenie wody ze studni...



53

Wydawao si, e przy takim nawale zaj gospodarczych nigdy

nie uda mi si wyjrze poza granice Zagubionego Tropu. W porwnaniu z t

harwk niedawny pobyt w Reginie by odpoczynkiem w luksusowym

hotelu.

Od czasu do czasu odwiedza nas kierownik faktorii lub jego

zastpca. Sierant wwczas zapomina gna nas do kolejnej roboty, a my

suchalimy opowieci o Dalekiej Pnocy i Dzikim Zachodzie. Wiele w nich

byo (jak si pniej przekonaem) rzetelnej prawdy, sporo praktycznych

rad. Pewnie dlatego Darnley pozwala nam przysuchiwa si pogawdkom,

jakie prowadzili z Basilem Achesonem, kierownikiem hudsoskiej faktorii,

lub z Peterem O'Grady, jego zastpc. Obaj okazali si niezwykle

sympatycznymi ludmi, nie zadzierajcymi nosa wobec szeregowych

policjantw. Pod wzgldem fizycznym stanowili przeciwiestwo: jeden

do niski, o zaokrglonych ksztatach, drugi wysoki i chudy jak patyk.

Jednak gdy snuli wspomnienia, nie wiem, ktry z nich czyni to lepiej.

Wbrew moim pesymistycznym przewidywaniom poczlimy

wreszcie wyjeda poza granice Zagubionego Tropu. Odbywao si to na

raty, to znaczy po dwie osoby. Albo wyjeda sierant wraz ze mn lub

moim modszym koleg, albo najstarszy z naszej trjki konstabli, Gerard

Ponsonby, ktry nieraz goci na Pnocy.

Pierwsz sw wypraw odbyem przy boku sieranta.

Pojechalimy konno brzegiem rzeki Torch, pniej skrajem boru. Darnley

wykorzysta jazd, by przewiczy mnie w odczytywaniu przypadkowo

dostrzeonych tropw zwierzt, co wcale niele wypado (zasuga Jerry'ego

Pottsa!), w oznaczaniu na oko odlegoci, poznawaniu stron wiata wedug

pooenia soca i okrelaniu pory dnia wedug tego pooenia.

Przejechawszy skrajem boru skierowalimy si do najbliszej farmy.

Wkrtce usyszaem ryk byda pdzonego do wodopoju, renie

koni, wreszcie ujrzaem zabudowania i kilku ludzi krztajcych si po

ubitym jak klepisko placu przed domem mieszkalnym.

Podobne farmy widziaem na poudniu kraju. Ta nie rnia si

niczym od tamtych. Nieco mnie ten fakt rozczarowa. W swej naiwnoci


Op

18_Wiesław Wernic_Sierżant Konnej Policji

Documents

Transcript of 18_Wiesław Wernic_Sierżant Konnej Policji