Altıncı Oturum

16 Kasım 2012, Cuma

Kentsel Dönüşüm - Bildiriler

Oturum Yürütücüsü: Murat GÖKDEMİR

Tarihi Kent Kimliğinin Canlandırılmasında

Kentsel Dönüşümün Etkisi: Antakya Kenti Örneği

Yrd. Doç. Dr. Aylin SALICI - Prof. Dr. M. Faruk ALTUNKASA -Nur KARCIOĞLU

Kentsel Dönüşümde “Akıl Tutulması” ve Rant Çıldırısı

Serdar AYDIN

Türkiye’de Kentsel Dönüşümü

Kısıtlayan/ Zorlaştıran Etkenler

Dr. Erdal KÖKTÜRK

119

Murat Gökdemir (Oturum Yürütücüsü) - Değerli arkadaşlarım, sayın konuklar; hepiniz hoş gel-

diniz.

Buraya konuşmacıları davet edeceğim, ondan sonra da programımıza başlamış olacağız.

Sayın Aylin Salıcı, Faruk Altunkasa, Nur Karcıoğlu.

Yunus Öztürk ve Sevinç Bahar katılamıyorlar mazeretleri nedeniyle. Biz de tabii bu bilgilerden

en azından buradaki sunum itibarıyla eksik kalacağız, eksiklik duyacağız.

Sayın Serdar Aydın ve Sayın Erdal Köktürk aramızdalar.

Buyrun.

TARİHİ KENT KİMLİĞİNİN CANLANDIRILMASINDA KENTSEL DÖNÜŞÜMÜN ETKİSİ:

ANTAKYA KENTİ ÖRNEĞİ

Yrd. Doç. Dr. Aylin Salıcı - Prof. Dr. M. Faruk Altunkasa - Nur Karcıoğlu

Mustafa Kemal Üniversitesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü -

Çukurova Üniversitesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü - Antakya Belediyesi

Kentsel dönüşüm kavramı, kentlerin özellikle işlevini yitiren, atıl durumda bulunan parçaları-

nın kentin sosyal ve kültürel hayatına, ekonomisine hizmet edebilmesi, kent halkının ihtiyaçlarına

cevap verebilmesi amacıyla yeniden yapılanması olarak tanımlanabilir. Kentsel dönüşümün temel

hede$eri arasında kentin fiziksel çöküşünü durdurmak, tarihi dokunun sürdürülebilirliğini sağla-

120

mak, ekonomik yaşamı canlandırmak, kentsel yaşam kalitesini arttırmak, kent kimliğini korumak,

kültüre dayalı dinamikleri harekete geçirmek ve dönüşüm sürecine her ölçekte ilgili aktörlerin ka-

tılımını sağlamak önemli yer tutmaktadır.

Kentler açısından kimlik ve kentsel imge olgusu ise öncelikle görsel boyutuyla ön plana çıkan,

ayrıca doğal, coğrafi, kültürel ürünler ve sosyal yaşam normlarını da kapsayan çok geniş bir tanımı

içermektedir. Kentsel kimlik ve buna dair kentsel imgeler kent mekanı içerisinde uzun bir süreçte

ve bazen çok farklı bileşenlerden oluşmaktadır. Kentsel imgeler kentte yaşayanlar açısından uğru-

na özveride bulunulabilecek ortak değerlerden oluşturmakta ve kuşaklar arasında söz konusu bu

değerler süreklilik göstermektedir.

Kent alanlarının planlanması ve tasarımı bağlamında kentsel dönüşümlerin, kentsel alanla-

rın yerleşik kent imgesi ve ilkeleriyle uyumlu, kentin tarihsel, doğal, kültürel doku ve öğelerinin

kentsel kimliğin ayrılmaz bir parçası olduğunu benimseyen, geleneksel özgün mimariyi ön plana

çıkaran, mahalle ve sokak olgusunu canlı tutan, tasarlayan ve kentsel kimliği güçlendirip, yaşatan

bir içerik ve izlenceye sahip olması gerekmektedir.

Bu kapsamda çalışmada; kentsel döşümün yukarıda bahsedilen özellikleri doğrultusunda An-

takya kentinde 25.02.2009 gün ve 4626 sayılı Adana Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge

Kurul Kararı ile Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planı Revizyonunda Kentsel Dönüşüm Alanı olarak

belirlenen Havuzlar, Şirince, Karaali Bölüğü, Kardeşler ve Aydınlıkevler olmak üzere 5 mahalleden

oluşan bölge (27.4 ha.) ile Harap Arası mahallesi içinde Küçük Sanayi-Hal-Eski Otogar alanını kap-

sayan bölgenin (10.1 ha.) irdelenmesi amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler: Kentsel Dönüşüm, Kent Kimliği, Antakya

1. Giriş

Karmaşık ilişki ağlarını barındıran dinamik sistemler olan kentler, toplumun ekonomik ve sos-

yal yapısındaki değişimlerden doğrudan etkilendiği gibi kendi dinamikleriyle etki yaratan ve bu-

nun sonucunda değişim-dönüşüme neden olan yaşam çevreleri olarak da nitelendirilebilir. Kentin

yapısında meydana gelen bu değişimler, beraberinde farklı müdahale biçimlerini getirmekte ve

kentsel mekan bu müdahalelerle şekillenmektedir. Bunun sonucunda kamu yararı ön plana çıkar-

tılarak, yaşam kalitesi yüksek, sağlıklı çevrelerin oluşumu hede!enmektedir(Eke ve Aras, 2007).

Bu bakış açısıyla, Kentsel Dönüşüm, dönüşümün sosyo-ekonomik, kültürel ve neticede fiziki-

mekan yansımasında kullanılacak olan önemli bir uygulama aracı olarak karşımıza çıkmaktadır.

Kentsel dönüşüm, yenileme, canlandırma, koruma ve yeniden geliştirmeyi hedef alan çok

yönlü bir süreçtir. Kentsel dönüşüm kavramı özünde, plansız ve kontrolsüz biçimde gelişmiş kent-

sel alanlarda sosyal ve mekânsal açıdan iyileştirme çalışmalarını temel alan yaşanabilir mekanlar

oluşturabilmeyi hede!eyen bir olgudur (Keleş, 2000).

Ülkemizde kentsel alanların yeniden oluşumu, fiziksel dokunun yeniden geliştirilmesi ve

yenilenmesi amacıyla önceleri imar planları aracılığıyla gerçekleştirilen kentsel dönüşüm süreci

1990’larda yerini farklı ve karmaşık aktörleri içeren kentsel dönüşüm projelerine bırakmıştır (Aras

ve Alkan, 2006).

Ancak özellikle 2000’li yıllardan itibaren, kentsel dönüşüm kavramı, özünde içerdiği anlamlar-

dan uzaklaşıp bütünsellikten uzak, parçacı uygulamalar olarak, yerel yönetimler tarafından “kent-

sel projecilik” anlayışına dönüşmüştür.

121

Günümüzde plansız kentleşmenin bir sonucu olarak ortaya çıkan “kentsel dönüşüm” olgusu,

yoğun olarak tartışılan bir uygulama haline gelmiştir. Geniş bir kapsama sahip olan bu olgunun

bütünsel bakış açısını yitirdiği ve sonucunda kentsel alanlarda kimliksizleşmeye yol açtığı görül-

mektedir. Bu anlamda kentsel dönüşümün uzun soluklu süreci sonucunda ortaya çıkmış olan

kentsel kültür–kentsel kimlik ilişkisinin ortaya konulması bu sorunların ortadan kaldırılması açı-

sından önemlidir.

2. Kentsel Dönüşüm ve Kent Kimliği

Kent; insanların yaşam biçimlerinin, etkileşim düzenlerinin mekândaki yansımasına verilen

addır. Kentsel kimlik ise; bir kenti tanımlayan ve diğerlerinden ayıran belirleyici nitelikteki bileşen-

lerin bütünüdür. Kent bileşenleri genelde kent sakinleri ve kentin fiziksel çevresi olarak iki temel

gurupta ele alınmaktadır. O halde bu bileşenlerin ayrı-ayrı özellikleri ve birbirleriyle etkileşimleri

sonucu ortaya çıkan sistemin karakteristikleri, kentin kimliğini belirtmektedir.

Kentlerin kimlik oluşumları; tek başına yeterli olmayan fiziksel yapının yanı sıra, içinde bulun-

dukları makro ortamdan, mikro ortama kadar fiziki, sosyal, siyasal, ekonomik, kültürel ve birçok

diğer unsurları da içeren, helezonik bir yapı içerisinde meydana gelen, değişim/dönüşüm süreçle-

rini de kapsamaktadır (Demirsoy, 2005).

Bir tür zaman köprüsünü oluşturan bu süreçte kimliğini keşfetmek, kimlik duygusunu yitir-

meden onarılmak ve bu yolla kültürel sürekliliğini sağlamak amacı güden “Kentsel Yenileşmeye”

gereksinim duyan kentler kentsel dönüşüme zorlanan “yer”ler olarak karşımıza çıkmaktadır.

Bu bağlamda kentsel dönüşüm ve kent kimliği arasındaki temel bağ; kentsel dönüşümün yö-

netilebilmesi ve istenmeyen sonuçların oluşmaması amacıyla kimlik sahibi ve sürdürülebilir kent-

lerin devamlılığı ilkelerinin gözetilmesi, toplumsal katılımının sağlanması, kentsel mekanın doğal

karakteristiğine vurgu yapan, fiziksel, tarihsel, sosyo-kültürel ve ekonomik bütünlük çerçevesinde

oluşturulacak, sürdürülebilirliği olan kentsel alanlar yaratılmasıdır.

Ülkemizde son yıllarda gerçekleştirilen kentsel dönüşüm çalışmalarının sonuçları, kentlerin

kimlik sorununu da gündeme getirmiştir. Genelde kentlerin kimlik değerlerinin, mevcut tarihi

kimliğinin yanı sıra yakın dönemde oluşan ve mekânsal anlamda kent kimliğini değişime zorlayan

yeni gelişmelerle bütünlük içinde araştırılması zorunluluğunu ortaya koymaktadır (Erdoğan ve

Aklanoğlu, 2007)

3. Antakya Kent Kimliği

Kent kimliğinin dinamik ve sürekli gelişen bir yapı olduğu düşünüldüğünde, tarihin her dö-

neminde, bir kent çatısı altında, ortaya çıkan yapının, sonuçta ister istemez o kentin fiziksel yapı-

lanmasına da yansıması kaçınılmazdır. Bu nedenle kentlerin evrim sürecinin, gerçekte onun sahip

olduğu değerlerin tümünü kapsayan bir algı süreci olduğu kabul edilmelidir (Nalkaya, 2006).

Her kent, kendine özgü karakterleri ile kimlik kazanmaktadır. Kent kimliği, bir kentin doğal

ve yapay elemanları ile sosyo-kültürel, ekonomik ve politik özellikleriyle tanımlanmaktadır. Kent

kimliği karmaşık bir yapıya sahip olmasına rağmen kentlerin belirgin, öne çıkan özellikleri kent

kimliğinde belirleyici olmaktadır. Bazı kentler coğrafi özellikleri ile kimlik kazanırken, bazı kent-

lerde ise iklim özellikleri belirleyici olmaktadır. Anıtsal yapıları ve kent siluetinde belirleyici olan

yapıları ile özdeşleşen kentler de vardır. Bazı kentlerin isimleri söylendiğinde meydan ve sokakları

çağrıştırmakta, bazı kentlerde ise tarihte yaşanmış önemli olaylar kentin mekanlarına yansımıştır.

Bazı kentlerde ise kent kimliğinin oluşumunda folklorik veya sosyo-kültürel özellikler ön plana

çıkmaktadır (Erdoğan ve Aklanoğlu, 2007).

122

Bu bağlamda tarihin her döneminde çeşitli medeniyetlere ev sahipliği yapmış Antakya kenti

kent kimliği açısından değerlendirildiğinde belirlenen kimlik öğeleri şunlardır; Geleneksel doku-

daki avlulu evler, Sit alanının Izgara plan (Hippodamus modeli) sokakları, Kurtuluş caddesi (Kolo-

nadlı cadde), Hatay’ın anavatana katılma kararının verildiği Meclis Binası (Şimdiki Özsüt Binası),

Arkeoloji müzesi, St. Pierre Kilisesi, Cehennem kayıkçısı heykeli (Charonion), Antakya parkı, Yaz-kış

sürekli esen rüzgârları, Hamamları, Sabun üretim evleri, Zeytinyağı üretim evleri, İpek üretimi ve

dokumacılığı ve dinsel inancı farklılık gösteren toplumlara sahip olması (Salıcı ve Güçlü, 2010).

4. Kentsel Dönüşüm Projeleri ve Bu Projelerin Antakya Tarihi Kent Kimliğine Etkisi

Hatay’ın merkez ilçesi konumundaki Antakya kenti birçok medeniyetlere ev sahipliği yapmış

olmanın bir getirisi olarak pek çok kimlik öğesine sahip bir kenttir. Kent güneydoğuda Habib Nec-

car Dağı, kuzeydoğuda ise ülkemiz için önemli bir tarımsal potansiyel olan Amik Ovası ile sınır-

landırılmıştır. Ayrıca kuzeydoğu-güneybatı ekseninden geçen Asi Nehri kenti ikiye bölmektedir.

Antakya kentinin ilk kuruluşundaki yerleşim alanı Asi Nehri ile Habib Neccar Dağı arasında

kalan ve “Eski Antakya” olarak adlandırılan alandır. Nehrin doğu yakasını oluşturan bu alan “Kültür

ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulunca” sit alanı olarak tescil edilmiş ve içindeki yerleşme dokusu

kültürel, arkeolojik ve doğal değerlere göre üç bölgeye ayrılmıştır. Bu bölgeler Doğal sit alanı,

Arkeolojik sit alanı ve Kentsel sit alanıdır.

Çalışma alanı olarak belirlenen Antakya kentindeki kentsel dönüşüm alanları bu sit alanı için-

deki Havuzlar, Şirince, Karaali Bölüğü, Kardeşler ve Aydınlıkevler olmak üzere 5 mahalleden oluşan

27.4 ha.’lık bir alan ile Harap arası mahallesi içinde Küçük Sanayi-Hal-Eski Otogar alanını kapsayan

10.1 ha. alanda yer almaktadır.

Kentsel dönüşüm alanı olarak belirlenen bu alanlar, çoğunlukla koruma amaçlı imar planlarına

rağmen kaçak yapılaşmanın zaman içinde arttığı alanlardır. Günümüzde geleneksel doku, klasik

Yunan-Roma tipi bahçeli evlerin izlerini taşıyan Antakya avlulu evlerin yerlerini üç-dört katlı biçim-

sel karakteristik açısından kişiliksiz yapılara bırakması, sokaklarda kuruluşundaki simetrik düzenin

kaybolması gibi nedenlerle bozulmuştur. Sonuçta kentin gelişmesine bağlı olarak geleneksel do-

kuyla uyuşmayan modern yapılaşma alanları oluşmuştur.

Bu alanları kentsel dönüşüm alanlarına dönüştürmek ile bozulmuş yeni dokunun devamlılığı-

nın sağlanması istenmektedir. Oysa ki kentler geçmişten geleceğe bir süreklilik içinde algılandı-

ğında kent kimliği açısından kentsel mekân biçimlenmesinin geleneksel doku ile uyumlu olması

gerekmektedir. Sürdürülebilir kentsel gelişme kapsamında kentsel dönüşüm projelerinin sadece

fiziksel planlamayı temel alarak değil tarihi kent kimliğini de koruyan bir yaklaşım içinde olması

önemlidir.

5. Sonuç ve Öneriler

Geçmişin korunması gereken değerleri ile günümüzün ve geleceğin gelişme şekli ve hızı ara-

sındaki gözle görülebilir çatışmayı kontrol edecek ve dengeyi sağlayacak bir araç olması gereken

imar planları bugün kentsel dönüşüm nedeniyle tarihi çevrelerin bozulmasının en önemli nede-

nini oluşturmaktadır.

Kentsel dönüşüm, kent dokusunu en çok etkileyen bir etmen olarak planlarda önerilen ula-

şım yolları, yol açma ve genişletme çalışmaları, tüm kentlerde arsa spekülasyonundan sağlanan

kazançları yönlendirici ve arttırıcı etkisi ile eski eserleri hızla ortadan kaldıran bir araç olarak kar-

şımıza çıkmaktadır.

123

Tarihi kentlerde başta gelen sorunlardan biri değişen dünya ve yaşam koşullarına karşın, tarihi

sürekliliğin sağlanamamasıdır. Birçok ülkede olduğu gibi bugün ülkemizde de yoğun yapılaşma

ile kentsel ve kırsal alanlarda kimliksizleşme sorunu tartışılmaktadır. Çevre karakterine uyum kay-

gısı taşımadan, maksimum rant elde etmek için yapılan binalarla kentsel çevrenin görünümü tek-

düzeleşmekte, yüzyılların deney ve birikimiyle ortaya çıkan tarihi sokak perspektieri ve bunlarla

bütünleşen anıtsal eserler yok edilmektedir.

Antakya kenti örneğinde incelenen bu araştırma sonucunda özetle şu sonuçlar elde edilmiştir;

- Kentin yeni ve eski kent dokularının birlikte planlanamamasının temelinde 11 belde bele-

diyesine parçalanmış olması bulunmaktadır. Bu parçalanmışlık günümüze kadar geçen süreçte

bütün Antakya kentini kapsayan düzenli bir imar plan kararının alınamamasına neden olmuştur.

Bu durum tarihi dokunun bütüncül bir yaklaşımla korunamamasındaki önemli etkenlerden biridir,

- Kentsel yerleşim ve gelişme alanlarını paylaşan belde belediyelerinin izin verdiği yoğun ya-

pılaşma kentin tarihsel kimliğini yok etmekte ve sit kararlarıyla korunan eski dokuyu da “algılana-

maz“ kılmaktadır. Bugün tarihi doku yerleşme alanları arasında belli bir alanda sıkışıp kalmış ve bu

değişim sonucu yoğun bir baskı altına girmiştir. Ayrıca genel olarak baktığımızda kentin silueti de

bozulmuştur,

- Gecekondu alanlarından arındırılması kapsamında nitelikli kent mekanlarına dönüştürülmek

istenen alanlar için hazırlanan kentsel dönüşüm projelerinin uygulanmasıyla tarihi geleneksel do-

kunun daha da zarar göreceği ortadadır. Bu nedenle kent kimliğinde büyük yeri olan, tarihi ve kül-

türel miras niteliğindeki gerek geleneksel sivil mimari yapılar gerekse de anıtsal yapılar çevresiyle

birlikte bir bütün olarak ele alınmalıdır,

- Koruma amaçlı imar planlarına rağmen sit alanı içindeki avlulu evlerin yıkılıp yerine yenisini

yapmak isteyenlerin sayısının gün geçtikçe arttığı gözlenmiştir. Bu bağlamda sit alanı içinde ya-

şayan kent halkının tarihi ve kültürel mirası koruma bilincinin geliştirilmesi koruma kültürünün

artması için önemlidir. Antakya’ya özgün geleneksel dokudaki kent kimliğini oluşturan bu avlulu

evlerin korunması uzun vadede turizm amaçlı değerlendirilmesi ile mümkün olabilecektir,

- Kentsel dönüşüm projelerinin hazırlanması ve uygulanması aşamalarında kent yönetiminin

katılımı ile sınırlandırılması yerine Antakya kentindeki üniversite, meslek odaları gibi yaygın bir

tabandan destek alınması planlama kararlarının daha doğru olması açısından önemlidir,

- Tarihi kent içinde yaşayan yerel halka yaşam alanlarının düzenlenmesi ile ilgili söz ve karar

hakkı tanınması tarihi kent kimliğinin belirleyicisi olan sosyal ve ekonomik koşullar ile kültürel

özelliklerin dikkate alınması açısından önemlidir,

- Tarihten bugüne ulaşan Kurtuluş caddesi ve mevcut yol dokusunun tarihi doku bütünlüğü

içinde canlandırılmasının sağlanması gereklidir.

- Kurtuluş caddesi üzerinde yer alan el sanatları atölyesi, sanat galerileri gibi kültür ve sanat

içerikli kullanımların arttırılması alanın prestijini arttıracaktır.

Kaynaklar

Aras M.Ö. ve L. Alkan, 2006. Kentsel Dönüşüm Uygulamalarının Ankara Kent Makroformu Üzerinde Ekonomik,

Politik, Sosyo-Kültürel Etkilerinin İrdelenmesi. TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası 11. Türkiye Harita

Bilimsel ve Teknik Kurultayı, Ankara.

Demirsoy, M.S. 2005. Kentsel Dönüşüm Projelerinin Kent Kimliği Üzerine Etkisi (Lübnan-Beyrut-Solidere Kentsel

Dönüşüm Projesi Örnek Alan İncelemesi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Şehir ve

Bölge Planlama Anabilim Dalı Kentsel Tasarım Yüksek Lisans Tezi. 171 s. İstanbul.

124

Eke F. ve M.Ö., Aras, 2007. Kentsel Dönüşümün Değişen Anlamı Ahlatlıbel Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Projesi.

TMMOB Peyzaj Mimarları Odası, Peyzaj Mimarlığı 3. Kongresi, s 264-272, Antalya.

Erdoğan, E. ve F. Aklanoğlu, 2007. Kentsel dönüşüm sürecinde kent kimliği: Ankara Örneği. Yerel yönetimlerde

“Dönüşüm” Sempozyumu, Türk Mühendis ve Mimarlar Odaları Birliği, s. 123-133, Ankara.

Keleş, R., 2000. Kentleşme Politikası. İmge Kitapevi. s. 296, Ankara.

Nalkaya, S. 2006. Kentsel Dönüşüm ve Kent Kimliği. Yapı Aylık Mimarlık, Kültür ve Sanat Dergisi, Yapı Endüstrisi

Merkez Yayını, (292), 39-43, İstanbul.

Salıcı, A. ve K., Güçlü, 2010. Kentleşme Sürecinde Kentsel Kimlik Değişimine Bir Örnek: Antakya Kenti. Peyzaj

Mimarlığı IV. Kongresi Bildiriler Kitabı, 21-24 Ekim 2010, s 246-251, İzmir.

Oturum Yürütücüsü - Sunumu için ve zamanı çok ekonomik kullanarak süresinin çok öncesin-

de bitirdiği için teşekkür ediyoruz kendisine.

Bir sonraki konuşmacımız sayın Serdar Aydın. Kentsel Dönüşümde Akıl Tutulması ve Rant Çıl-

dırısı, çok özellikli bir başlık. Neler anlatacak dinleyeceğiz, herhalde Ankara örneğinden bir şeyler

verecek.

Buyrun.

KENTSEL DÖNÜŞÜMDE “AKIL TUTULMASI” VE RANT ÇILDIRISI

Serdar Aydın

Çankaya Belediyesi- Harita ve Kadastro Mühendisi

“ Yanlış bir hayat, doğru yaşanamaz...”

Adorno, Minima Moralia’dan

“(Felsefe yapıtının) asıl konusu, sadece varılmak istenen

hedeften ibaret değildir: konunun işlenmesi, gelişmesi de

vardır. Somut bütünlük, sadece elde edilen sonuçtan ibaret

değildir: sonuçla birlikte ona varma süreci de vardır. Hedef,

kendi başına, cansız bir tümeldir… Çıplak sonuç da, sistemin

cesedidir sadece...”

Hegel, Fenomenolojinin Önsözünden

İnsan, içinde bulunduğu doğada var olurken, diğer canlıların aksine doğaya hükmetme eği-

limindedir. Doğayı değiştirmek, dönüştürmek ve bu edimleri kendi varlık koşullarını iyileştirmek

adına sürdürmek kaçınılmaz bir olgudur. İlk insandan bu güne süreç, neredeyse hiç değişmemiş-

tir. İlk insan barınma, beslenme, korunma vb. ihtiyaçlarını içgüdüsel olarak karşılarken, zaman

içerisinde çok daha organize ve dizgesel çözümler üretilmiştir. Bu üretimlerin içerisinde gerçek-

leştiği doğa, bir süre sonra insanın hizmetinde görülmeye başlanmış, her şey insan için olduğun-

da, doğanın kendiliği unutulmuş, asgari düzeydeki saygı bile ortadan kalkmıştır. İnsanın tatmin

edilemez “ihtiyaçları”, içerisinde bulunulan sosyoekonomik sistemin de gereklerine uygun olarak

sınırlanamaz bir tüketim çılgınlığına dönüşmüş ve bu tüketimin doğal sonucu olarak da kaynak-

ların sorumsuz ve sınırsız kullanımı birçok soruna neden olmuştur. Avcı toplayıcı topluluklardan

125

yerleşik hayata ve tarım toplumuna geçilmesi, insanın doğada yarattığı ilk büyük travmadır. Yerle-

şen insan, yerleştiği ortamı doğanın özgün dengeleri dışında, tamamen bencil ve arzuları doğrul-

tusunda dönüştürmüş, bu dönüşümün katliam boyutuna varması kabaca birkaç binyıl içerisinde

sağlanmıştır. Kozmik zaman algısı açısından hiçbir değeri olamayan birkaç bin yılın gösterge de-

ğeri, insanın yok edici niteliğiyle ilişkilidir. İçinde bulunduğumuz aktüel zamanda ozon tabakası-

nın delinmesinden küresel iklim değişikliklerine kadar birçok sorun, insanın tüketme arzusunun

ve yüceltisinin kaçınılmaz sonuçlarıdır. İnsanlık tarihi dikkate alındığında, neredeyse geçen her

yıl bir önceki yıla göre yaratılan tahribatın ivmelenmesine neden olmuş, olumlu anlamda hiçbir

geri dönüş sağlanamamıştır. Bu bağlamda belki de en önemli kırılım tarım toplumundan sanayi

toplumuna geçiştir. Sanayi devrimi ve teknolojinin gelişimi, insan yaşayışını kökensel olarak de-

ğiştirmiştir. Sanayi tesisleri etrafında kümeleşen insanlar, sanayi üretimin gerektirdiği iş gücünü

oluştururken bir yandan da barınma, beslenme vb. temel ihtiyaçların karşılanması için yeni mo-

dellemelerin yapılması gerekmiş, köyden kente ulaşan barınma zinciri, günümüzün metropol

kentleriyle, şimdilik son noktasına ulaşmıştır. Kentler, öncelikle sanayi üretimi için gerekli olan iş

gücünün barınma ihtiyacı için oluşmuş sosyokültürel ve ekonomik yaşama alanlarıdır. İlk kentlerin

basitliği zaman içerisinde ortadan kalkmış, günümüzün devasa kentlerine, metropollerine ulaşıl-

mıştır. Bu sonuç, sorunlarında devasa boyutlarda oluşmasına neden olmuş, milyonlarca insanın

bir arada yaşamak zorunda olduğu kentler, ne yazık ki artık içinden çıkılması olanaksız kaotik yı-

ğıntılara dönüşmüştür. Şimdi gelinen nokta bu kentleri yeniden dönüştürme çabasıdır. Bu çaba,

mevcut olumsuzlukların netliğini irdelemeyi, analiz etmeyi, sorunları ve sorumlularını belirlemeyi

neredeyse yok sayarak, “yıkalım, yapalım” paranoyası içerisinde yeni bir umudu var etme yanılsa-

masını yüceltecek kadar kendi varlık bilincinden yoksun görünmektedir.

Kentlerin oluşumu, “planlama” süreçlerinin de başlangıcına işaret eder. Bir yerleşim alanı, ora-

da yaşayan ve yaşayacağı varsayılan insanlara göre planlanmak zorundadır. Bu planlamanın bir

öngörüye ya da projeksiyona sahip olması gerekir. Planlamanın süreçleri ve aktörleri, eş zamanlı

olarak olası sonuçlardan birinci derecede sorumludurlar. Kısacası planlamanın nasıl yapılacağının

ilkesel kararlarından, o planlamayı uygulayan pratisyenlerin mesleki yetkinliklerine kadar birçok

öğe sürecin etkin öğeleridir. Birbiriyle mutlak alamda ilişkili olan bu olguların öncelik sonralık iliş-

kisi vardır. Piramidin en tepesinde “karar” yer alır. Planlamanın nasıl yapılacağını belirleyen ka-

rar mekanizması, sonrasındaki sürecin belirleyenidir. Zaman içerisinde planlama olgusu bir bilgi

disiplinine dönüşmüştür. Günümüzde Şehir ve Bölge Planlaması Bölümlerinde, insanların yaşam

alanlarının nasıl planlanacağına dair bilimsel eğitim verilmektedir. Bu eğitimlerin ve meslek er-

baplarının çalışmalarının sonuçları, birçok başka bilgi disiplinini ve mesleği de yakından ilgilendi-

rir. Bir plan var ise o planın uygulaması, fiziksel zeminin planın öngördüğü şekilde düzenlenmesi,

bu düzenleme için gereksinin duyulan her türlü alt ve üst yapı elemanlarının tesisi gerekir. Olması

gereken objektif ve bilimsel bir planlama sürecinin sonucunda, her anlamda yeterli, yetkin ve in-

sanların mutluluğuna katkı sağlayan yaşanılır mekânsal düzenlemelere ulaşılmasıdır. Ancak bu

“olması gereken” durum gerçekleşememiş, bugün kentlerin dönüştürülmesi zorunluluğuyla karşı

karşıya kalınmıştır. Nedir bu duruma gelinmesinin sebebi? Planlamacılar yeterli ve yetkin plan-

lar yapamadığından mı bu güne gelinmiştir? Yoksa karar veren ve uygulayan mekanizmanın tüm

aktörleri ortak bir çaba ile mi, artık dönüştürülmesi zorunlu olan bu kentleri yaratmışlardır? Bu

kadar bilimsel eğitimli insanın, böylesi olumsuz sonuçları beraberce yaratabilmesi nasıl bir akıl

tutulmasıdır veya ne şekilde anlamlandırılabilir?

Sorularımızın yanıtlarını aramaya başlarken, yine en başa dönmek gerekiyor. Planlama karar-

larını veren ve sonuçlara neden olan mekanizma irdelenmelidir öncelikle. Parlamenter demokra-

126

silerde iktidarı elde bulunduranlar, yani hükümet edenler, her türlü yasal düzenlemeyi yapan ve

yönettikleri ülkenin kaderini belirleyen karar vericilerdir. Bu karar vericilerin siyasetçi olması ve

siyasetin içkin nitelikleri, tartışılmak istenen bütün olguları majör olarak etkilemiştir. Parlamenter

demokrasilerde siyaset mekanizması çalışır ve seçimlerle karar vericiler belirlenir. Bir ülkenin halkı,

kendisini yönetecek siyasilerden uygun gördüklerini seçimlerde seçer ve belirli bir süre için o se-

çilmişler ülkeyi yönetir, yasaları çıkarır, mevcut yasalarda her türlü değişikliği yapabilir. İşte, basitçe

tanımladığımız bu karar verme süreci, planlamanın ve yaşam alanlarının tasarımının da özünde

yer alır. Hükümet edenlerin halktan seçim yoluyla aldıkları yönetme yetkisine uygun olarak par-

lamentolarda oluşturdukları yasalar, seçen halkın hayatına dair her şeyin kökensel belirleyicisidir.

Bir de bu yasaları uygulayan pratisyenler, kurumlar, meslekler vs. vardır. Bütün bu aktörlerin bir-

likteliği sonucun oluşumunu sağlayacaktır. İşte, bugün içerisinde bulunduğumuz kaos, böyle var

edilmiştir. Dönüştürmeye çalıştığımız kentler bu sürecin sonrasında oluşmuştur. Dolayısıyla çö-

zümlerinde bu süreci tersten okuyarak belirlenmesi gerekir. Yani, sorunu tanımlamak ve o soruna

ilişkin en başa dönüp, analitik ve irdeleyici bir bakış açısıyla, olumsuzlukları vurgulayarak aktüel

zamana gelmek kaçınılmazdır. Ya da kaçınılmaz olması gerekir. Yöntemimize uygun olarak, bugün

içerisinde yaşamak zorunda kaldığımız ve şimdilerde yeniden dönüştürmeye çalıştığımız kentleri,

bu kentleri oluşturan tercihleri, tasarımları, planlama süreçleri vs. göz önüne alarak değerlendir-

memiz gerekir.

Genç Cumhuriyetimizde İmar ve İskan çalışmalarının tarihi kolaylıkla ve belgelere dayanıla-

rak irdelenebilir. Ancak bu çalışmanın sorunu, bu sürecin kendisi değildir. Sürecin realize olduğu

anlarda yapılan müdahalelerin, ki bunlara kabaca imar ve iskan aarı denecektir, neliği ve sonuç-

larıdır. Nitekim kentsel dönüşüm denilen ve üzerinde tartıştığımız konu da bu tür bir müdahale-

den ibarettir. Mevcut yasalara göre ya da yasalar dışında “kaçak” olarak oluşmuş, oluşmasına göz

yumulmuş yaşam alanları ve bu alanlarda yaşamak zorunda olan insanların içinde bulundukları

olumsuzlukların ortadan kaldırılması için imar iskân faaliyetlerini düzenleyen yasalarda değişikli-

likler yapılmış, yasal olmayan yerleşim alanlarının yasallaştırılması, düzenlenmesi amaçlanmıştır.

Bu anlamda ilk imar aı, 1949’da gerçekleştirilmiştir. 5431 sayılı “Ruhsatsız yapıların yıkılmasına”

ve 2290 sayılı Belediye Yapı ve Yollar Kanunun 13. Maddesinin değiştirilmesine dair kanunun 1.

maddesi ruhsatsız yapıların imar planına uygun olmaları halinde yıkılmamalarına olanak sağla-

mıştır. Bu yasa sonraki yıllardaki uygulamalara emsal teşkil etmiştir. Ancak her ne hikmetse, bu ilk

müdahaleden sonra imar ve iskân faaliyetlerine müdahale etmek siyasetçilerin çok hoşuna gitmiş

ve birçok başka af’la müdahaleler yoğunlaştırılmıştır. Neredeyse her yeni hükümetten bir imar aı

beklemek galatı meşhur hale gelmiş, af çıkarmayan hükümetlerin siyasi ikbali ortadan kalkmış-

tır. Geçen süreç içerisinde yaklaşık 12 adet af niteliğinde yasal düzenleme yapılmıştır. Bütün bu

müdahalelerin bilimsel ve objektif niteliklerden, projeksiyonlardan uzak, popüler ve günü kurtar-

maya yönelik çabalar olduğu ve hiçbir olumlu sonuç doğurmadığı, aksine şu an dönüştürülmesi

murat edilen kent ucubelerini yarattığını söylemek zorunludur. Eğer bu yasalar olumlu bir sonuca

ulaşmış olsaydı, günümüzde böylesi bir dönüşüme ihtiyaç duyulması söz konusu olmayacaktı.

Peki nedir bütün bu yasalara rağmen kentlerin içinde bulunduğu kaotik halin nedenleri? Neden

bunca yıl sonra bir dönüşüm ihtiyacı ile neredeyse bütün kentleri büyük oranda yıkıp yeniden

inşa etme gereği duyumsanmaktadır? Geçmişte neler doğru, düzgün ve layıkıyla yapılmamıştır ki

bugün, bu dönüşüm olgusu kaçınılmaz bir somutluk olarak karşımıza çıkmıştır? Ve kentsel dönü-

şümün yasal zeminini oluşturan Belediye Yasasındaki 73.madde ve Afet Riski Altındaki Alanların

Dönüştürülmesi Hakkındaki 6306 sayılı yasa, bunca yıldır gerçekleştirilemeyenleri hangi mantıkla,

nasıl bir yöntemle ve insanların barınma, yerleşme haklarına saygı göstererek, kentlerin bellekleri-

ni, akıl ve yüreklerini ortadan kaldırmadan mı gerçekleştirecektir?

127

En başta şunu savlamak gerekir: Geçmişin analizini yapmayan hiçbir çaba olumlu sonuçlara

ulaşamaz! Bu yargı, tarihin insana gösterdiği deneyimin kaçınılmaz bir sonucudur. Yasa koyucula-

rın, hükümet edenlerin popülist politikaları, bilimsel aklın ve ölçütlerin dışında ranta ve popülari-

teye dayanan yaklaşımları birincil açmazdır. İkinci açmaz ise yasa koyucunun bilimsel aklı dışlayan

uygulamalarını realize edenlerin aymazlığıdır. Kapitalist dizgenin rant ve tüketim çılgınlığına “hep

birlikte” kapılmışken, kimsenin bir şeyleri dönüştürme ve olumlu sonuçlara ulaşma olanağı yoktur!

Aksini düşünmek safdilliktir. İnsanın inanası gelmiyor; şu ana kadar var edilmiş bütün yasaların

sonucu olan bu kentler, yeni bir yasa ile sorunlarından nasıl kurtulabilir? Bu yasanın ruhu, böylesi

bir dönüşüme olanak vermekte midir? Yapılan uygulamalar rant ve popülist yaklaşımların dışında

mıdır? Mantık ve kavrayış kentin sorunlarını çözmeye mi dönüktür, yoksa neredeyse hiçbir projek-

siyonu dikkate almadan, önceki planları ve plan kararlarını umursamadan yeni sorunlar üretmeye

aday mıdır?

Yukarıda sıraladığımız soruların, ne yazık ki hiçbirine olumlu yanıt veremiyoruz. Gerek çıkarı-lan yasaların çıkarılma mantığı ve ruhu, gerekse de uygulama örnekleri dikkate alındığında için-de bulunduğumuz durumdan daha kötü sonuçlara ulaşma olasılığının güçlü bir argüman olarak önümüzde durduğu söylenebilir.

Öncelikle yasaların oluşum sürecine bakıldığında, hükümet edenlerin çoğul katılımı önem-semedikleri, kendi kadrolarınca yasa metinlerini oluşturdukları ve parlamento da çoğunluklarını kullanarak yasalaştırdıkları söylenebilir. TMMOB ve bağlı meslek odalarının, bilimsel doğruları sa-vunan üniversitelerin ve sivil toplum örgütlerinin “icraata engel oldukları” defalarca dikte edilmiş-tir. Dolayısıyla bu yasaların oluşumunda hangi süreçlerin işletildiğini bilmek, kamuoyu açısından çok da olanaklı değildir. Yasalar çıktıktan sonra üretilen görüşlerin ise bir değeri yoktur. Zaten bir yasa çıktıktan sonra, meslek erbapları ve meslek odaları bu yasadan piyasa koşullarına göre nasıl rant elde edeceklerinden ötesini de düşünmemektedirler. Bu yargımıza tekrar değineceğimizi be-lirterek, ilerleyelim:

İlk olarak 3/7/2005 tarihli ve 5393 sayılı Belediye Kanununun 73. üncü maddesi değiştirilmiş, bu değişiklik 24 Haziran 2010 Tarihli Resmi Gazetede yayımlanan 5998 nolu yasanın 17/6/2010 tarihinde kabul edilmesi ile kentsel dönüşüm uygulamalarının hızı artırılmıştır. Her ne kadar 73.maddenin değişmemiş hali de kentsel dönüşüm çalışmalarına olanak verse de, bu değişiklikle yasal zemin güçlendirilmiştir. Bu değişikliğin ilk paragrafı aşağıdadır:

“– Belediye, belediye meclisi kararıyla; konut alanları, sanayi alanları, ticaret alanları, teknoloji parkları, kamu hizmeti alanları, rekreasyon alanları ve her türlü sosyal donatı alanları oluşturmak, es-

kiyen kent kısımlarını yeniden inşa ve restore etmek, kentin tarihi ve kültürel dokusunu korumak veya

deprem riskine karşı tedbirler almak amacıyla kentsel dönüşüm ve gelişim projeleri uygulayabilir. Bir

alanın kentsel dönüşüm ve gelişim alanı olarak ilan edilebilmesi için yukarıda sayılan hususlardan

birinin veya bir kaçının gerçekleşmesi ve bu alanın belediye veya mücavir alan sınırları içerisinde bu-

lunması şarttır. Ancak, kamunun mülkiyetinde veya kullanımında olan yerlerde kentsel dönüşüm ve

gelişim proje alanı ilan edilebilmesi ve uygulama yapılabilmesi Bakanlar Kurulu kararına bağlıdır.”

Bu paragrafta ve sonrasındaki bütün paragra"arda, anılan dönüşüm projelerinin gerçekleşti-rilmesinin hangi ölçütlere dayanacağı, bu ölçütlerin nasıl belirleneceğinin usul ve esasları değinil-

memiştir. Sadece Belediyenin böylesi projeler yapabileceği vurgulanmış, sonrasında bu projelerin

yürütümüne ilişkin diğer hususlar zikredilmiştir. Daha da önemlisi bu projeler sonucunda elde

edilecek rantın nasıl kullanılacağına dair en ufak bir bilgi yoktur. Bu projeler gerçekleştirilebilir,

ancak sonuçta elde edilecek rantın nasıl kullanılacağı yetkinin verildiği büyükşehir belediye baş-

kanlarından başka hiçbir otoriteye bağlı değildir. En azından, bir kamu yararı tanımı bile yoktur

yasada. Bu projeleri yapabilir, meskûn veya gayri meskûn istediğiniz her alanı kentsel dönüşüm

alanı ilan edebilir ve sonrasında elde edilen rantı istediğiniz şekilde kullanabilirsiniz. En başta yer

128

alan bu yaklaşım ve yaklaşımın özündeki mantık, sonrasındaki bütün süreçleri belirleyecektir.

Kentsel Dönüşüm Alanı ilan etme yetkisi Büyükşehir Belediyelerine, ilgili Büyükşehir belediyesi

“uygun” görürse İlçe Belediyelerine ve kamu mülkiyeti olan alanlarda ise Bakanlar Kuruluna ait

kılınmıştır. Sonrasında uygulamaya dönük bütün işlemler, resen Büyükşehir Belediyelerince ya-

pılacaktır, hükmü gelir. İlçe Belediyelerinin ve diğer kamu kurumlarının bütün yetkileri ellerinden

alınmakta ve Büyükşehir Belediyesine resen her türlü işlemi yapma yetkisi verilmektedir. Bu man-

tık ve ilk hükümler bile yasa koyucunun katılım, paylaşım vb. olguları dikkate almadığının gös-

tergesidir. Her türlü yetki ve işlem tek bir kuruma verilmekte, böylelikle diğer kurumların ve sivil

toplum örgütlerinin, üniversitelerin vs. katılımı süreç dışına konulmaktadır. Dönüşüm alanlarının

belirlenmesinde bilimsel bir kurulun ve ortak karar alma olgusunun, daha da önemlisi bir kamu

yararı bulunması gereğinin esemesi bile geçmemektedir. Tek taraı ve mutlak otoriter bir yakla-

şımın en net göstergesidir bu durum. Kentin ve Dönüşüm Alanlarının kaderini Belediye Meclis

Üyelerinin ve Belediye Başkanının mutlak otoritesiyle belirlenmesi esas alınmaktadır. Her şeyin

doğru ve düzgün yapılacağı varsayımıyla hareket edersek bir sorunla karşılaşılmayacağı söylene-

bilir. Ancak ülkemizde böylesi bir sorunsuzluğun vukuu bulması olanaklı değildir. Sorun, bir proje

üretim sürecinin paydaşlarca bölüşülmesinin engellenmesi, daha doğrusu hiçbir paydaşa ihtiyaç

duyulmamasıdır. Böylelikle ortak aklın yaratacağı optimum çözümlerin önü tıkanmakta, karar ve

sonuç tek bir otoriteye teslim edilmektedir. Denetim diye bir şey zaten söz konusu değildir. Es-

kiden İlçe Belediyeleri planlama süreçlerinde etkin olarak görev alır, 1/5000’lik Nazım İmar Plan-

larından sonra Uygulama Parselasyon Planları ve 3194 sayılı yasanın imar işleriyle ilgili hususları

İlçe Belediyelerince gerçekleştirilirdi. Bu hiyerarşi, bir tür paydaşlık ve denetim de yaratır, ne ilçe

ne de büyükşehir belediyesi plan süreçlerinde tek başına muktedir olamazlardı. Eğer bir planda

emsal, kat rejimi, imar ve yapılaşma koşulları vb. bir olguda olası bir değişiklik yapılacaksa hem ilçe

hem de büyükşehir belediye meclislerinin ortaklaşan kararlarıyla değişiklikler yapılabilir, mümkün

mertebe ortak bir akıl yaratılabilirdi. Bu durum söz konusu değişiklikle ortadan kaldırılmış, isteni-

len alanlar Kentsel Dönüşüm Alanı ilan edilerek her türlü imar değişikliğinin önü açılmış, istenilen

her yerin yüksek yoğunluklu konut, ticaret, merkezi iş alanı, kentsel servis alanı vb. niteliklerle

“planlanmasına” ve yüksek değerli rant projelerinin yaratılmasına olanak sağlanmıştır. Bu olanak,

tek ve mutlak hâkim olan Büyükşehir Belediyelerine verilerek, gündemde olan Büyükşehir Bele-

diyelerine ilişkin yeni yasa tasarısı ile belediye sınırlarının il sınırları olarak belirlenecek olmasıyla

sınırlar daha da genişletilecektir, diğer kurumların her türlü görevi ve yaptırımı hiçleştirilmiştir.

Ruhsat dâhil, her türlü iş ve işlemi resen gerçekleştirebilecek Büyükşehir Belediyeleri, giriş parag-

rafında yer alan her türlü projeyi, başta konut alanları olmak üzere hayata geçirebilir ve kimsenin

de bu proje yapma iradesine, yanlış bir proje olsa dahi, karşı çıkma hakkı yoktur. 6306 sayılı yasa

da ise bu mutlaklık en son noktasına vardırılmış, idari mahkemelerde dava açılsa bile yürütmeyi

durdurma kararının verilemeyeceği yasa hükmünde yer almıştır(Madde 6, 9.bap). Belediyelerin

siyasi nitelikleri göz önüne alındığında, farklı siyasi partilerden olan Belediye Başkanlarının birbir-

lerinin hizmet üretme erklerine yönelik olumsuz ket vurma isteklerinin olabileceği düşünülürse,

sorunun içinden çıkılmaz niteliği açıkça görülür. Herhangi bir Büyükşehir Belediyesi, kendi siyasi

görüşünden olmayan herhangi bir İlçe Belediyesine, bu bağlamda hiçbir şans tanımayacaktır. Ola

ki İlçe Belediyesi en yetkin bir dönüşüm projesi hazırlamış olsa bile, sadece farklı siyasi partiden

olması nedeniyle bu projesini ilgili Büyükşehir Belediye Meclisinden geçiremeyecektir. Ülkemiz-

deki “demokrasi kültürü”, bu sonucu zorunlu kılmaktadır. Bunun aksinin olabileceğini söylemek bu

ülkede yaşamayanların bir savı olabilir ancak. Nitekim uygulamalara baktığımızda ne kadar haklı

oluğumuz görülecektir.

Akıl tutulması, aklı ile var olan insanın en trajik varlık halini ifade eder. Frankfurt Okulu filozof-

129

larından Max Horkheimer, “Akıl Tutulması(Eclipse of Reason)” adlı kitabında kişisel çıkarlar ve çevre-

sel faktörlerin etkisi altındaki bireylerin akıl tutulması yaşayacaklarını ve farklı düşünemeyecek-

lerini ileri sürmüştür. Ayrıca akıl tutulmasının toplumu etkileyen kolektif türleri de vardır. Bugün,

ülkemizde, Kentsel Dönüşüm adı altında yaşananlar tam anlamıyla bir akıl tutulmasıdır. Zaten çar-

pık ve kuralsız yapılaşmış kentlerimiz, “yeniden” dönüştürülmeye çalışılmaktadır. Bu dönüşümün

yaratacağı travma, kentsel dokunun organik niteliğindeki tahribat vb. öğeler dikkate alınmamak-

tadır. Büyükşehir Belediyelerine tanınan haklar ve bu hakların nasıl kullanıldığına yönelik herhangi

bir denetim mekanizmasının olmaması, söz konusu akıl tutulmasının en net göstergeleridir.

Şimdi uygulama örneklerine gelirsek, anılması gereken ilk uygulama İstanbul Sulukule Kentsel

Dönüşüm Projesidir. Detaylı bilgilerine ulaşmak olanaklı olmasa da genel olarak yukarıda sırla-

dığımız olumsuzluk silsilesi içerisinde bir proje geçekleştirilmiş, proje sonucunda Sulukule’yi var

eden “yerli” halk barınma haklarını yitirmiştir. Kentin çok önemli bir kültürel zenginliği olan semt,

tamamen ve her anlamıyla dönüştürülmüş, yerli halk kendilerine kilometrelerce uzakta verilen be-

ton kutucuklara yerleşmek zorunda kalmıştır. Mahalle kültürü ortadan kalkmış, Sulukule’nin güler

yüzlü, müzik tutkunu halkı yaşam alanlarından zorla, hatta acele kamulaştırma kararlarıyla uzak-

laştırılarak lüks konutların yapımına olanak sağlanmıştır. Bu dönüşümün yaratacağı devasa rant

mahalleliye bırakılmamış, bölgenin zengin ve elit kesimlerin cazibe merkezine dönüştürülmesi

hede*enmiştir. Şimdi sormak gerekir, bu nasıl bir dönüşümdür ki dönüştürülen alanın “yerli” halkı,

o bölgede yıllardır yaşayan ve kendi kültürünü kentin kültürüne eklemleyerek kent belleğinde bir

işleve sahip olan Sulukule Halkı, oluşturulan kentsel konfor ve ranttan pay alamamakta, yerlerin-

den edilmekte ve onlardan boşalan alanlara ekonomik gücü üst seviyede olan, gelir dağılımın-

daki adaletsizliğin en üst kategorilerinde yer alan “elit ve zengin” yurttaşlar ikame edilmektedir.

Oysa çözüm veya dönüşüm, insanları yaşadıkları yerlerden göndermeden, gitmeye zorlamadan

bulunmalıydı. Bu durum, en temel insan haklarından olan barınma ve yerleşme hakkını ortadan

kaldırmadan, katılımcı ve paylaşımcı bir yaklaşım ile oluşturulacak çözümler için bir olanak ola-

bilirdi. Söz konusu olumsuzluk Avrupa Birliğinin Türkiye ile ilgili İlerleme Raporlarında tam 6 kez

yer almış ve 2012 yılı raporunda Sulukule Projesine ilişkin “Kentsel yenileme çalışmalarının, ‘top-

luluklar yerlerinden edilmeden ve istihdam çabaları ile el ele yürütülmesi’ gerektiği” vurgulanmış,

projenin Danıştay tarafından iptal edildiği hatırlatılarak, raporun 33’üncü sayfasında, Romanlarla

ilgili şu tespitler yer almıştır.

“Kentsel yenileme mümkün olan her yerde, topluluklar yerinden olmadan, şe#af şekilde ve istih-

dam çabaları ile el ele yürütülmelidir. Romanların sağlık hizmetlerine erişim güçlüğü ve barınma ko-

şulları gibi durumlarda sorunlar devam ediyor. Romanların sorunlarının çözümü konusunda kapsamlı

strateji oluşturulması gerekmektedir. Haziran sonunda, Küçükbakkalköy’deki Romanların evleri de

dönüşüm kapsamında yıkılmıştır.”

Avrupa Birliğinin bile dikkatini çeken bu hususlara uygulayıcıların hiçbir şekilde dikkat et-

mediği ortadadır. Uygulayıcıların yasanın özündeki mantığa ve kapitalist piyasa düzeneğinin

yönsemelerine uygun olarak tercihlerini bu şekilde realize etmeleri ve “zorla” bir yerleşim alanını

dönüştürmeleri, kentsel dönüşüm sürecinin ve uygulamalarının ne tür sorunlar doğurabileceğine

ilişkin bir gösterge sayılabilir. Böylesi yöntemlerle kentlerimizin içerisinde bulunduğu sorunların

çözümlenmesi, yığıntı kentleşmenin modern ve çağdaş yaşam alanlarına dönüştürülme vaadi na-

sıl inandırıcı olabilir ki?

Bir diğer örneği Ankara’dan vermek olanaklıdır. Ankara, yanılmıyorsak en çok kentsel dönü-

şüm alanı ilan edilmiş şehirdir. Ankara Büyükşehir Belediyesinin internet sitesinde ilan edilen lis-

teye bakıldığında 45 adet kentsel dönüşüm alanının bulunduğu ve 29911.73 hektarlık bir alanın

kentsel dönüşüm alanı ilan edildiği görülmektedir. (Ek-1) Bu alanlardan Nasreddin Hoca Kentsel

130

Dönüşüm ve Gelişim Alanındaki uygulama incelenmeye değerdir. Daha öncesinde 9014 ada 1

sayılı 73.137 m2 yüzölçümüne sahip ve tamamı özel mülkiyete ait parselin 68260 nolu kesin par-

selasyon planında E:0.20 emsal değeri ile Ormak Alanı olarak planlı olduğu, söz konusu parselin

onanlı 1/5000 ölçekli “Eskişehir Yolu Kamu Kuruluşları Alanı Revizyon Nazım İmar Planı” sınırları

içerisinde “Kentsel Servis Alanı(K.S.A)” kullanımında kaldığı, nazım imar planı notlarında konut

kullanımının olmadığı, emsalin 10000 m2’den büyük parsellerde Max E:2.00 ve TAKS:0.30 olacak-

tır hükümlerinin yer aldığı, sonrasında 14 adet plan notunu içeren bir plan değişikliği dilekçesi

ile parselin “Merkezi İş Alanına(M.İ.A)” dönüştürüldüğü ve konut kullanımının getirildiği, toplam

200.000 m2 inşaat alanının 95.000 m2’sinin konut olarak tasarlandığı ve 200 m2 büyüklüğünde

475 adet konut yapılabileceği, emsalin E:2.73’e yükseltildiği, Konut-Ticaret kullanımları arasında

%5 oranında inşaat alanı transferinin öngörüldüğü, 3 nolu plan notunda ise Eskişehir yolu girişini

simgeleyen Nasreddin Hoca temalı bir yapı yapılacağının belirtildiği ve bu plan değişikliği talebi-

nin Büyükşehir Belediyesince kabul edildiği, böylelikle anılan parsele devasa bir AVM ile 475 adet

konut yapılması “planlandığı” anlaşılmaktadır. Söz konusu değişiklik ilçe belediyesi olan Çankaya

Belediyesi tarafından idari mahkemeye taşınmış ve yürütmeyi durdurma kararları alınmıştır. An-

cak AVM inşaatı başlamış ve kısa sürede bitirilerek “acilen” hizmete sunulmuştur. Aynı bölgede,

anılan parselin doğusunda ve tam karşısında, planında “Kentsel Servis Alanı (K.S.A)” olarak tanım-

lı, 53.191 m2’lik bir başka parsel(28162 ada 1 parsel) bulunduğu ve iki parselin 14 m’lik bir yol ile

ayrıldığı, bu parseldeki AVM’nin ise önceden hizmete açıldığı ve konut kullanımın bulunmadığı

görülmektedir. Birbiriyle neredeyse birebir örtüşen plan ve imar koşullarına sahip iki parselden

Kentsel Dönüşüm Alanı olarak ilan edilenine plan değişiklik dilekçesi ve notlarıyla getirilen ek imar

hakları nasıl anlamlandırılabilir ve Ankara kentinin dönüşümüne nasıl bir katkı sağlar, yanıtı biline-

meyen bir sorudur? Ayrıca 3 nolu plan notunda geçen Nasreddin Hoca temalı bir yapı ile ilgili en

küçük bir çalışma yapılmamıştır. 9014 ada 1 parsel ticaret ve konut alanı olarak ifraz edilmiş, yeni

verilen parsel numaralarıyla 2 nolu parsel konut, 3 nolu parsel ise AVM alanı olarak belirlenmiştir.

Haritacılar için dikkate değer bir hususta ifraz çizgisinin geometrisi olsa gerektir! Biz, bunca yıllık

meslek hayatımızda böylesi bir ifraz parsel çizgisi görmediğimizi belirtmek isteriz. Bu süreç son-

rasında Ankara halkı birbirine cepheli ve kapı komşusu olan devasa AVM’lere kavuşurken, Kentsel

Dönüşüm Alanında yapılan AVM’nin kuzeyinde gerçekleştirilecek 475 adet konut ise merakla bek-

lenmektedir!... (Ek-2)

Bir başka dönüşüm projesi daha örneklendirilebilir. Yine Ankara’da yer alan, kenti doğusun-

dan güneyine uzanan ve bir kuşak gibi çevreleyen Güneypark Kentsel Dönüşüm Alanı içerisindeki

kimi kadastro parselleri, Tp.820, 902, 903, müstakil olarak planlanmış, kat karşılığı anlaşma usulü

ile büyük bir inşaat firmasına verilmiştir. Firmanın reklam çıngılları tüm hızıyla ulusal televizyon

kanallarında dönerken, maket üzerinden pazarlama süreci başlamış ve satışlar halihazırda da sür-

dürülmektedir. Oysa bu alanda böylesi bir konut üretiminin uygun olmadığına ilişkin hususlar, İlçe

Belediyesinin Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çevresel Etki Değerlendirmesi İzin ve Denetim Genel

Müdürlüğüne yazdığı uzun bir yazı ile ifade edilmiştir. Anılan yazının sonuç kısmından yaptığımız

alıntı bile sorunları vurgulamaktadır. Ancak bu görüşü ne Bakanlık ne de Büyükşehir Belediyesi

dikkate almamıştır. Aşağıdaki alıntı, söz konusu kentsel dönüşüm mantığının, bilimsellikten uzak,

ortak aklı ve katılımı önemsemeyen, ben bilirim, ben yaparım yaklaşımının, mutlak olarak otoriter

bir tavrın ve sürecin ne şekilde işlediğini göstermesi açısından manidardır:

“Yaklaşık 185 hektarlık alanın; sadece 27.6 hektarı yerleşime uygun alan olarak belirlenmiş, 55.7

hektarı önlem alınabilecek (heyelan, kaya düşmesi, şişme oturma açısından sorunlu) ve ayrıntılı jeo-

teknik etüd gerektiren alanlar olarak belirlenmiş geriye kalan 101.2 hektar alan ise yerleşime uygun

olmayan alan (heyelan ve taşkın alanları ile afete maruz bölge) olarak belirlenmiştir. Yerleşime uy-

131

gunluk açısından böylesi sorunlu bir alana; yaklaşık 41.068 nüfus, 10.267 konut ve 1.300.000 m²

toplam inşaat alanı yüklemek ileride telafisi güç zararların oluşmasına sebep olabilecektir. Ayrıca,

yerleşime uygun olmayan sorunlu alanlarda ve vadi tabanında konut alanlarının önerildiği, bu yapı-

laşmaya ait güvenliğinin nasıl sağlanacağı konusunda herhangi bir açıklamanın getirilmediği, tespit

edilmiştir.

-Yeni Güneypark Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Projesi ile alanda yer alan hak sahiplerinin barın-ma sorunlarının çözümlendiği, aynı zamanda vadinin tüm kent için gerekli olan açık ve yeşil alan özel-liğinin de korunduğu bir projenin uygulanması mümkünken, alanın yüksek yapılaşma koşulları ile üst gelir grubuna yönelik prestij konut alanına dönüştürüldüğü, KDGPA ilan etme yetkisinin bölgenin açık ve yeşil alan olarak planlaması ve bu yolla tüm kentin faydalanabileceği bir alan yaratılması yönünde kullanılması gerektiği ve kamu yararı gözetilerek, tüm ölçeklerde plan yapma yetkisinin alanın yapı yo-ğunluğunun arttırılması için değil aksine azaltılması için kullanılması gerektiği, ancak Yeni Güneypark KDGPA ait 1/5000 ölçekli nazım ve 1/1000 ölçekli uygulama imar planları ile planlama ve şehircilik ilke-lerine ve ilgili mevzuata aykırı olarak alanın yapılaşmaya açıldığı ve kamu yararının göz ardı edildiği,

- Planla getirilen yapı yoğunluğunun jeolojik ve topografik özellikleri nedeniyle risk taşıyan bir alanda yüksek maliyetlerle gerçekleşecek çok yüksek yapılaşma yoğunluğu getirmesinin şehircilik ilke-leri ve planlama tekniklerine aykırı olmasının yanı sıra aynı alan için verilmiş olan mahkeme kararları-na da aykırı olarak yüksek yapı yoğunluğu getirdiği,

- Alana gereğinden ve taşıma kapasitesinden fazla nüfus ve fonksiyonun yüklenmesi sonucu açılması gereken taşıt yollarının altyapı maliyetlerini arttırdığı, kentin tümü için kullanılması gereken kısıtlı kamu kaynaklarının sadece yüksek gelir grubuna yönelik bir konut alanı yaratılması için kulla-nılmasının rasyonel olmadığı,

- 41.068 kişinin yaşayacağı yerleşim alanının tek bir ulaşım aksı ile kente ulaşımını sağlayan ana yola bağlandığı, hususları ile konuyu değerlendirdiğimizde;

KDGP Alanları 5998 sayılı Kanun ile değişik 5393 sayılı Kanun’un 73. maddesinde ‘’...konut alanları, sanayi alanları, ticaret alanları, teknoloji parkları, kamu hizmeti alanları, rekreasyon alanları ve her türlü sosyal donatı alanları oluşturmak, eskiyen kent kısımlarını yeniden inşa ve restore etmek, kentin tarihi ve kültürel dokusunu korumak veya deprem riskine karşı tedbirler almak…’’ amaçları belirtildiği, söz konusu 5998 sayılı Kanun gerekçesi ile birlikte değerlendirildiğinde KDGP Alanlarında ekonomik, sosyal, fiziksel ve çevresel durumun uzun vadeli olarak geliştirilmesi, kentsel problemlerin çözülmesi, kapsamlı ve bütünleşik bir vizyon ile yapılacak uygulamalara ve faaliyetlere yön verilmesi amaçlı bir düzenleme olduğu, bu düzenlemede takdir yetkisi sınırsız olmayıp bu yetkinin kullanılmasında ve se-bep sonuç ilişkilerinde gerekçenin gösterilmesi ve hangi kentsel sorunların çözümünün öngörüldüğü-nün belirtilmesi zorunluluk iken dava konusu meclis kararında hangi gerekçelere dayalı KDGPA onayı yapıldığı ve bu alanda hangi kentsel hizmetlere dönük planlama yapılacağı ve hangi kentsel sorun-ların çözümünün öngörüldüğüne ilişkin bir açıklama olmadığı belirlenmiştir. KDGPA olarak ilan edil-mesine ilişkin işlemin yasa hükmü ile aranan koşulları taşıdığına ilişkin yeterli dayanaklardan yoksun olduğu gibi kamu ve toplum yararlı olmadığı da açıktır.

Yıldız Oran aksı, başta ulaşım olmak üzere bu nüfusu taşıyabilecek teknik ve sosyal altyapıya sahip

değildir. Halen ulaşım sorunu yaşayan bölge, bu kararla daha ciddi bir ulaşım sorunu ile karşı karşıya

kalacaktır. Ankara’nın önemli koridorlarından birini oluşturan İmrahor Vadisinin bitişiğinde yer alan

bahse konu alanın yoğun konut alanı şeklinde planlanması suretiyle açık ve yeşil alan olarak korun-

ması ilkesi ihlal edilmektedir. İmrahor Vadisi, Ankara Metropoliten Alanı’nda yapılaşmadan korunabil-

miş, elde kalan tek vadidir. Kentsel yeşil alan düzenlemeleri ve yeşil aks açısından, Ankara’nın belki de

son şansı olan bu vadinin de yapılan bu planlama ile bir bölümü doğal yapısını kaybedecek olup halen

davaları devam eden bir alanda yukarıda belirtilen olumsuzlukları barındıran söz konusu Güneypark

Kentsel Dönüşüm Projesi uygulaması bu haliyle idaremiz tarafından uygun bulunmamaktadır.”

132

Sorunları bu kadar açık olan bir bölgeyi yoğun bir konut alanına dönüştürmek, ardışık mah-

keme kararlarını dikkate almadan, plan değişikliği yapma yetkisini 1/25000 ölçekten başlayarak

alt ölçeklere indirerek amaca matuf bir sonuca, her ne olursa olsun ulaşmaya çalışmak dikkate

değerdir. Bu örnek, dönüşüm ile murat edilen sonuçların neliği açısından dikkatle değerlendiril-

mek zorundadır. Ortak aklın bilimsel öğelerini yok sayarak, “ben yaptım, oldu” mantığıyla kente

nasıl bir değer kazandırılacağı, var olan sorunların ne şekilde çözülebileceği tamamen muğlaktır.

Ancak çok açık olan tek bir husus vardır ki bu alanda imalat yapacak inşaat firması çok yüksek

değerlerle maket üzerinden satışlarını yapmaktadır. Yüz binlerce liradan başlayıp milyonlara varan

tutarlara ulaşan satış bedelleri kentsel dönüşümdeki “bereketin” göstergesidir. Ortalama olarak

41.000 insanın yaşayacağı bu alanın kente tek bir aks üzerinden bağlanması, bu insanların her gün

dörtte birinin trafiğe çıkacağı varsayıldığında, bu da yaklaşık 10.000 insan ve iki kişinin bir araca

bindiği kabul edilirse 5.000 aracın trafiğe eklenmesi demektir. Oysa mevcut aks, şu an bile trafiği

kaldıramamaktadır. Böylesi bir ek yükün inanılmaz bir yoğunluk yaratacağı ortadadır. Bu durumun

master ulaşım planlarıyla ilişkilendirilip ilişkilendirilmediği, böylesi bir projeksiyonun yapılıp yapıl-

madığı belli değildir. Zaten içinden çıkılmaz bir trafiğe sahip olan, pik saatlerde en yakın mesafe-

lerin bile aşılmasının saatleri bulduğu Ankara, tek bir kentsel dönüşüm alanından kente akacak bu

yoğun insan ve araç trafiğini nasıl kaldıracaktır, bilinmemektedir. (Ek-3)

Sadece bu örnekler dikkate alındığında bile, hiç abartmadan denilebilir ki kentsel dönüşümde

yaşanan süreç bir rant çıldırısına dönüşmüştür. Elbet ki kentlerimizin gerek deprem güvenliği, ge-

rekse yığın niteliğinden kurtarılarak yaşanabilir yerleşim alanlarına dönüştürülmesi kaçınılmazdır.

Bu olguyu reddetmek olanaklı değildir. Ancak yöntemin neliği, yasaların ve uygulamanın realizas-

yonu, bilimsel ve etkileşimli çalışmaları zorunlu kılmalıdır. Belki de en başta sosyal psikologların

içerisinde yer alacağı ortak komisyonların uzun çalışmalar sonrasında bulabileceği yöntemlerle,

ortak ve bilimsel aklı öne çıkarak, insanların barınma ve yerleşme haklarına saygı duyarak, kimseyi

mahallesinden vs. sürgün etmeden optimum çözümlerin bulunması ve uygulamaların yapılması

gerekir. Ancak bırakın sosyal psikologları, az önce andığımız örnekte olduğu gibi trafik planla-

masının bile yapılıp yapılmadığı, bir projeksiyonun ve modellemenin olup olmadığı muğlaktır.

Böylesi uygulamaların sonucunda kentlerin en büyük emlakcıları Büyükşehir Belediyeleri olacak,

ellerindeki yapı stoklarıyla çok büyük rantlara hükmedeceklerdir. Çünkü bu gelirlerin nasıl kul-

lanılacağına, kamu yararının gözetilip gözetilmeyeceğine dair en küçük bir düzenleme yoktur.

Metaforik olarak aklı olmayan, kalbi hiç olmayan, organik ve kültürel bütünlüğü umursanmamış

kentlerimiz, birçok “af yasaları”ndan sonra, yeniden majör bir mutasyona uğratılmaktadır. 5393

sayılı yasanın 73.maddesindeki değişiklikle temellendirilen, sonrasında 6306 sayılı yasayla realize

edilen bu dönüşüm, belki de Cumhuriyet Tarihindeki en büyük rant yaratma ve paylaşma çabası-

dır. Özellikle 6306 sayılı yasa bütün maddeleriyle mutlak bir hükümranlık yasası niteliğinde olup

yapılacak düzenlemelerde yargı yolu bile kısıtlanmış, dava açsanız bile yürütmeyi durdurma kararı

verilemeyeceği yasa maddelerinde yer almıştır.

(6306 sayılı yasa 6.madde, 9.bap) İstanbul’da Sulukule Kültürünü umursamadan, o kültürü

yaratan insanları beton küplere gömen yaklaşım, hiçbir yapılaşmanın olmadığı, rekreasyon alanı

olarak kente nefes aldıracak alanları yoğun konut alanlarına dönüştürerek, lüks konutlar yaratarak

elde edilecek devasa rantların nereye ve nasıl kullanılacağının usul ve işlemlerinin belirlenme-

diği bir muğlaklık içerisinde, mevcut sorunları nasıl çözecektir belli değildir. Gerçekten kentsel

dönüşüme acilen gereksinim duyan, Ankara için Altındağ İlçesi Hıdırlık Tepe, Atıfbey vb. alanlarda

ivedilikle çalışılması gerekirken, önceliklerin lüks konut üretimine verilmesi yasanın ve ulaşılmak

istenilen sonuçların öncül(apriori) göstergeleri sayılabilir. Esasen çok büyük ve temel bir yanlış

yapılmaktadır: Geçmişte yapılan bu sorunlu yapıların, kaçak ve bilimsel akıldan uzak “sözde plan-

133

larla” gerçekleştirilen yapılaşmanın niyesi ve niçini çözümlenmedikçe, olumlu bir sonuca ulaş-

mak bizce olanaklı değildir. Yakın tarihlerde çeşitli illerde törenlerle başlayan kentsel dönüşüm

yıkımlarında öncelikle kamu binalarının yıkılması bile üzerinde durulması gereken bir olgudur.

Bu binaları yapan, kamu adına yetki sahibi olan hiç kimseye, bu binaların neden bu halde olduğu

sorulmamakta, herhangi bir sorumlu aranmamaktadır. Bir panayır çangılında “hadi yıkalım, ye-

niden yapalım” paranoyasıdır yaşanan. İhale usulsüzlüklerini ortaya koymadan, rüşvet çarkının

dişlilerine dokunmadan, kamu adına ve kamunun gücünü kullanarak kişisel çıkar elde edenleri

ifşa etmeden, bu şekilde elde edilmiş varlıklara el koymadan bütün ülkeyi yıkıp yeniden yapsanız

ne değişir ki? Yine aynı düzen, ayni dişliler çalışır ve kentsel dönüşümün rant çılgınlığı içerisinde

herkes daha çok, çok daha fazla “para” kazanmaya çalışır. Bu nasıl bir aymazlıktır ki kentlerin bu-

gün içinde bulunduğu olumsuzlukların sebebi ve sorumlusu olanlar irdelenmeden, kusurlu ve

suçu olanlar tespit edilmeden bir “yıkalım, yapalım” paranoyası yaşanmaktadır. Bu durum mut-

lak bir akıl tutulması değilse nedir? Böylesi bir akıl tutulmasından nasıl olur da olumlu sonuçlar

beklenebilir? Aydınlanmanın eleştirisini yapan filozoar, aydınlanmanın diyalektiğini sorgulayıp

akıl tutulmasının niteliklerini tespit etmeye ve sonrasında yeni olanı ifadeye çalışırken, bu tarihsel

momentte kentleri dönüştürecek olanların hangi araçları ve yöntemleri kullanarak, akıl tutulması-

nın görkemli örneklerini var edişlerini izlemek dehşet vericidir. Kentsel dönüşümü irdeleyenlerin,

farklı bir öneri ortaya koyanların, belki de karşı çıkmaya çalışanların ilgili bakan tarafından “ha-

inlikle” itham edilmiş olması da bir başka vakıadır. Böylesi bir iklimde düşüncenin kendini ifade

edebilmesi, farklılıklardan ve farklı savlardan ortak bir akıl yaratabilme iradesi, hepsinden önemlisi

hep yok sayılan, popülarite ve ranta kurban edilen “bilimsel aklı”, etkin ve işlevsel bir şekilde ya-

saların, planlamanın ve imalatın merkezine koymaya çalışmak abesle iştigal, handiyse bir delilik

olsa gerektir. Değirmenlerle savaşmaya çalışan Don Kişot’un kederi ve yalnızlığı çökmüştür ülke-

mizin üstüne. Düşünen ve düşünce üreterek, savlar ileri süren herkes, bu kederin ve yalnızlığın

içerisinde, mutlak olarak otoriter bir yaklaşımın dönüştüreceği kentlerimizi izlemeye mahkumdur.

Yazımızın başındaki alıntıları anımsarsak, yanlış bir hayatın doğru yaşanamayacağını haykırmamız

ve duymayan kulaklara duyurmamız gerekir. Ayrıca sadece sonuca odaklanmış, süreci “pas” geçen

ya da otoriter tavrıyla süreci, katılımı, paydaşlığı yok sayan, bastıranların, en azından Hegel’e bir

yanıt verme zorunlulukları olduğunu anımsatmak isteriz.

Şimdi, tam da bu noktada çuvaldızı Teknik Elemanlara batırmanın ve “hakikate hizmet et-

menin” zamanı gelmiştir. Buraya kadar dile getirdiğimiz bütün sorunlarla ilgili olarak, uygulayıcı

olan meslek erbaplarının da acımasız bir öz eleştiri vermesi zorunludur. Çünkü bütün bu binaları,

planları, mimariyi, ulaşımı vs. üretenler, realize edenler Teknik Elemanlar’dır. Çeşitli meslek grup-

larından olan teknik elemanlar var edilen her şeyden sorumludurlar. Ancak bütün bu imarlaşma

sürecinde sadece “uygulayıcı bir figür” olan Teknik Elemanların, buyurulanı uygulamaktan ve rant

pastasından pay kapma telaşından başka bir işlevi olamamıştır. Yakın tarihli depremlerde binlerce

ev yıkılıp, on binlerce insan ölürken bu evleri yapan, kontrol eden, onay veren hiçbir teknik eleman

ceza almamış, ilgili mühendis odalarından ihraç edilmemiştir. Aynı durum Kentsel Dönüşümde

yıkılacak binalar ve alanlar içinde geçerlidir. Bu binaları üretenlerin, planlayanların, betonunu dö-

kenlerin, temel vizesini yapanların, ruhsatlarını verenlerin ya da kaçak olarak yapılmasına karşı

çıkmayan, üstelik o kaçak yapılara elektrik, su gibi hizmetleri götüren bürokratların ve teknik ele-

manların belirlenmesi, ilgili odaların onur kurullarına verilmesi ve kamuoyuna ifşa edilmesi gerek-

lidir!... Bu gerek yerine getirilmedikçe popüler siyasetin, çoğunlukla bilimsel aklı yok sayan, yasa

düzenlemelerini sorgusuzca uygulayan pratisyenlerin vebali çok daha büyük olacaktır. Plancılar

buyurulanı planlamaktan, haritacılar o planları uygulamaktan, mimarlar beton kutucuklar yarat-

maktan imtina etmemiştir. Bir kurgu ve analoji yapalım şimdi: Diyelim ki, olmaz ya, bir yasal düzen-

134

leme yapılsa ve doktorlara talimat verilerek, kardiyoloji ameliyatlarında koroner damarlara dikiş

atılmayacağına dair bir yasa hükmü getirilse, Hipokrat Yemini etmiş hangi doktor böyle bir hükmü

kabul edebilir ve ameliyat ettiği hastaların damarlarını dikmeden, hepsini ölüme mahkum edebi-

lir? Elbet ki hiçbir doktorun böyle bir şeyi yapması beklenemez. Ama ne yazık ki teknik elemanlar,

kentlerin kalplerini, damarlarını, akciğerlerini, bedenini parçalayan, ölümüne neden olan planları,

projeleri uygulamaktan imtina etmemişler, aksine daha çok uygulama ve daha çok Pazar Payı, rant

elde etmek için uğraşmışlardır. Bu beton yığını ve yaşanamaz kentlere baktıkça, hangi plancının,

mimarın, inşaatçının, haritacının, eğer birazcık vicdan ve meslek etiği varsa, yüreği parçalanmaz?

“Biz sadece uyguladık, kararları başkası verdi.” demenin, anlamı ve mantığı var mıdır? Elbet ki yoktur

ve hiçbir akla uydurma çabası, ne teknik elemanların ne de mühendis odalarının bu sorumlulu-

ğunu ortadan kaldıramaz. Eğer bir vebal varsa ve bu vebal öncelikle yasa koyucuların, popülarite

ve ranta prim verenlerin ise, aynı vebal ayrımsız olarak uygulamayı yapan teknik elemanlarında

boynuna asılmış olsa gerektir. Bilimsel akıl, mesleki etik vb. kavramlar, bu akıl tutulması ve piyasa-

nın kadim koşulları içerisinde yok sayılmıştır. Şimdi kentsel dönüşüm adı altında gerçekleştirilecek

“yıkalım, yapalım” paranoyasından Pazar Payı ve Rant elde etmenin ince hesaplarını planlayanlar,

para’nın tek değer olduğu kapitalist dizgeye koşulsuz biat etmiş kullardan başka nasıl sıfatlan-

dırılabilir ki? Rant elde etme hırsı, siyasi erkle teknik uygulayıcıları ortak eksende buluşturmuş

ve içinden çıkılmaz imarlı cehennemler yaratılmıştır. Oysa şimdi, bu cehennemler dönüştürülerek

cennetler yaratılacağı vaat edilmektedir!.. Özellikle büyük kentlerde yapılması düşünülen kentsel

dönüşümlerin büyük çoğunluğu rant yaratma projeleridir. Bu sempozyum bilimsel aklı yok sayan,

popülariteye her şeyi kurban edenlerin ve rant elde etmenin dışında herhangi bir değer yargısına

sahip olamayan teknik elemanların da akıl tutulmasını çok boyutlu olarak tartışmalıdır. Yaratılan

“yıkalım, yapalım” paranoyasından ve imalattan kaynaklanacak ranttan pay kapma hissiyatından

kurtulmak zorunludur. Kapitalist bir dünyada her şey paraya tahvil edilebilirse de bu yönseme-

ye karşı çıkacak mühendisler, mimarlar, plancılar vb. meslek erbapları, meslek odaları olmalıdır.

Kentsel dönüşümün neye hizmet ettiği, mesleki disiplinlerin ve elbet ki harita mühendislerinin bu

süreçteki işlevleri irdelenmelidir. Belki de ihtiyaç duyulan tek şey Spartakist bir reddiyedir. Çünkü

gerçekliğe müdahil olamayanlar ve değiştiremeyenler, statükoya uyum sağlarlar ve dönüşürler.

Bu dönüşüm ve uyum ise bilimin, mesleğin, etik her türlü değerin dışında piyasanın kapitalist ru-

huna içkin bir olgudur. Ancak, akıl tutulmasından kurtularak, teknik elemanların varlık bilinçlerini

yeniden tanımlamaları için bu rant çılgınlığı ve dönüşüm süreci, bir olanak olarak da değerlendiri-

lebilir. Elbet ki böylesi bir değerlendirmeyi murat eden meslek erbapları kendilerini görünür kılar,

kaybedilecek ihalelerin ve rantın hesabını tutmaz ve taleplerini yüksek sesle, meslek odalarını da

“ikna” ederek ve güç birliği yaparak, her türlü platformda ifade ederlerse. Mikhail Aleksandroviç

Bakunin, “yıkmak, yaratıcı bir dürtüdür!” demişti, uzun yıllar önce. Şimdi teknik elemanların ve ilgili

mühendis odalarının yıkımlar yapılırken bu yaratıcı dürtüyü öne çıkarmaları, bilimsel akla aykırı,

paylaşımcı ve katılımcı olmayan, totaliter ve piyasanın kapitalist ruhuna biat etmiş projelere karşı

çıkmaları gerekmektedir. Hatta bu karşı çıkış, mezuniyet törenlerinde “usulen” okunan mühendis-

lik yeminlerinin ve varlık bilinçlerinin doğal bir sonucu olmalıdır!.. Teknik Elemanların, TMMOB ve

bağlı meslek odalarının ortak bir irade ve akıl yaratarak, “yapmıyorum, uygulamıyorum, projelen-

dirmiyorum vs.” diyerek, hayata ve mesleklerine yaratıcı ve yürekli bir fasıl ve Spartaküs’e selam

gönderen özgürlükçü bir reddiye eklemelerinin zamanıdır. Bu kez de yapılmazsa, her şey için çok

geç olacağı kesindir. Ülkemiz, bu reddiyeyi gerçekleştirebilecek cesaret ve mücadele yeteneğine

sahip mühendislerini, mimarlarını, plancılarını görmeyi istemektedir. Kapitalizmin ve rant çılgın-

lığına kapılmışların yüzlerine hakikati haykırmanın vakti gelmiştir. İşte o vakit, tam da bugün, bu

an’dır!..

135

EK-1

136

EK-2

137

138

NASREDDİN HOCAKENTSEL DÖNÜŞÜM ve GELİŞİM PROJESİ’NİNANKARA KENT YERLEŞKESİNDEKİ KONUMU

NASREDDİN HOCAKENTSEL DÖNÜŞÜM ve GELİŞİM PROJE ALANININ

UYDU FOTOĞRAFI

EK-2A

139

EK-2B

140

EK-2C

141

EK-2D

142

EK-3

143

EK-3A

144

MÜHYE GÜNEYPARK KENTSEL DÖNÜŞÜM ve GELİŞİM PROJESİ’NİN ANKARA KENT YERLEŞKESİNDEKİ KONUMU

MÜHYE GÜNEYPARK KENTSEL DÖNÜŞÜM ve GELİŞİM PROJESİ’NİN ALAN FOTOĞRAFI

EK-3B

145

EK-3C

146

EK-3D

147

Oturum Yürütücüsü - Sayın Aydın’a teşekkür ediyorum. Tabi bir önermede de bulundu bu

arada meslektaşlarımıza. Ne kadar gerçekleşmesi olası düşünmek lazım. Olumsuz uygulamaların

ben yapmıyorum deme noktasına getirdi. Meslektaşların yaşam koşulları içerisinde bunu aşabil-

me güçleri var mı onu tartışmak gerekiyor.

Evet sayın Köktürk arkadaşlar süreyi çok iyi kullandıkları için size baya bir zaman kaldı. Yarım

saat süre kullanabilirsiniz. Buyrun.

TÜRKİYE’DE KENTSEL DÖNÜŞÜMÜ KISITLAYAN/ZORLAŞTIRAN ETKENLER

Dr. Erdal Köktürk

Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Üyesi

Beykoz Belediyesi 1994-2000 Dönemi Başkan Yardımcısı

Özet

Türkiye neden “kentsel dönüşüm”ü tartışıyor? Kentsel dönüşüm, neden birden bire Türkiye’nin

bir numaralı gündem maddesi haline geldi? Kentsel dönüşümü nasıl okumalı ve anlamalıyız?

Türkiye’de kentsel dönüşümü zorunlu kılan nedenler nelerdir? Kentsel dönüşüm ile ne amaçlan-

maktadır?

Bu soruları artırabiliriz.

Ancak, bu ve benzeri soruları önyargısız ve gerçekçi bir şekilde yanıtlamadan doğrulara ulaşa-

mayız. Kentsel dönüşümü gerektiren, kentsel dönüşüme yol açan sebepleri araştırmadan, kentsel

dönüşümün arkasındaki gerçekleri ortaya çıkarmadan, olayların ardındaki gerçekleri bulup halka

anlatmadan, onlarla tartışarak uzlaşma yolları aramadan yanlışlardan kurtulamayız. Son zaman-

larda kentsel dönüşümden en çok etkilenecek olan halkı ikna edecek, onların bu süreçten hiç bir

zarar görmeden kurtulacakları bir yaklaşım yerine, onları tehdit edercesine çıkarılan kentsel dönü-

şüm mevzuatı ile kafaların olabildiğince karıştırılması için adeta büyük çabalar harcanmaktadır. Bu

duruma son vermek ve tüm belirsizlikleri ortadan kaldırmak gerekmektedir.

Türkiye’de sorunların giderek artmasının önemli nedenlerinden biri, hiçbir soruna kalıcı çö-

züm üretilememesidir. Çünkü, Türkiye’de “NEDEN”ler değil, yalnızca “SONUÇ”lar tartışılmaktadır!

Türkiye’de, bir soruna yol açan sebep ayrıntılı bir şekilde araştırılmadan, tartışılmadan, ortadan

kaldırılmadan, yalnızca sonuçlar irdelenerek hedefe ulaşılabileceği sanılmaktadır. Türkiye’de kent-

sel dönüşüm için de benzer bir durum söz konusudur...

Türkiye’de, “kentsel dönüşüm” “kentsel yenileme” ve/veya “riskli alan” denildiğinde; 6306 sayılı

Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Yasa, 5393 sayılı Belediye Yasası (m. 73),

5366 sayılı Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Yenilenerek Korunması ve Yaşatılarak

Kullanılması Hakkında Yasa, 5104 sayılı Kuzey Ankara Girişi Kentsel Dönüşüm Projesi Yasası, 775

sayılı Gecekondu Yasası, 2981-3290-3366 sayılı İmar ve Gecekondu Mevzuatına Aykırı Yapılara

Uygulanacak Bazı İşlemler ve 6785 Sayılı İmar Kanununun Bir Maddesinin Değiştirilmesi Hakkında

Yasa, 2985 sayılı Toplu Konut Kanunu, 644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Teşkilat ve Gö-

revleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname olmak üzere 8 farklı düzenleme akla gelmektedir.

148

Yukarıda belirtilen yasalar; amaç, kapsam, yetki, imar planları, kamu taşınmazlarının edinilmesi,

değerlemenin yasal dayanakları, fiili durumun tespiti, hak sahiplerinin belirlenmesi, dağıtım öl-

çütleri gibi pek çok açıdan irdelendiklerinde aralarında çelişkilerin,tutarsızlıkların, eksikliklerin

bulunduğu görülmektedir.

Bir konunun bu kadar çok yasa ile düzenlenmesi uygulamada da çeşitli karmaşalara sebep

olmaktadır. Yetkinin yerel yönetimler yerine Bakanlar Kurulunda ve yanı sıra Çevre ve Şehircilik

Bakanlığı’nda toplanması da uygulamayı güçleştiren etkenler arasındadır.

Bildiride, kentsel dönüşüm ile ilgili yukarıda belirtilen etkenlerin yasa-uygulama bütünlüğü

içinde gözetilmemesinin yarattığı sorunlar incelenmektedir. Bunların bir sonucu olarak, Türkiye’de

“Kentsel Dönüşüm”ü veya “Kentsel Yenileme”yi “Kısıtlayan/Zorlaştıran Etkenler” açıklanmakta ve

kentsel dönüşümün arkasındaki gerçekler tartışılmaktadır.

Anahtar Terimler: Kentsel dönüşüm, Hukuksal boyut, Planlama, Kentsel dönüşümü zorlaştıran

etkenler

1- KENTSEL DÖNÜŞÜMÜN AMACI

16.05.2012 tarihli ve 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Ka-

nun Türkiye tarihinin en köktenci ve kapsama alanı en büyük yasası olarak tarihe geçti. Yasanın

TBMM’de yasalaşmasının ardından konuşan Çevre ve Şehircilik Bakanı Erdoğan Bayraktar’a göre,

“...Türkiye’de 20 milyona yaklaşan konut stokunun yüzde 40’a yakınının (8 milyon konutun) elden

geçmesi gerekiyor...” 1. Yasanın “Genel Gerekçe”sinde, “...Ülkemizin bazı yerleri ve buralardaki yerle-

şim merkezleri halen çok yüksek deprem riski altındadır. Örneğin, İstanbul’un yakın bir zaman içinde

çok şiddetli bir depremle karşı karşıya kalacağı, bu hususta ihtisas sahibi bilim adamlarınca ifade edil-

mektedir...” denilmekte ve düzenlemelerin 7269 sayılı Umumi Hayata Müesir Afetler Dolayısiyle

Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun dayanak gösterilerek gerçekleştirildiği anla-

şılmaktadır.

Genel gerekçede, 7269 sayılı Yasadaki “kanuni mecburiyet” esası yerine, “gönüllülük” esası-

nın getirildiği belirtilmekle beraber; yasada öngörülen sürece uymayanların yapılarının Bakanlık

ve idarece yıktırılması, karşı çıkanların paylarının kamulaştırılması, riskli alanlar ile riskli yapıların

tahliye ve tasfiyesinde re’sen işlem yapılması, zorlama ve baskı yöntemlerinin uygulanması öngö-

rülmektedir. Bu duruma, kentsel dönüşümü bir görev olarak kabul eden ve halen yürürlükte olan

8 ayrı yasada da rastlanmaktadır. Bir konunun, aralarında yeterli ve gerekli ilişkilerin kurulmadığı,

bu kadar çok yasa ile ve birbirinden farklı kurallarla çözülmesi Avrupa ve Dünyadaki örnekler göz

önünde bulundurulduğunda dikkat çekicidir.

Türkiye’de kentsel dönüşüm aşağıdaki yasalar çerçevesinde değerlendirilmektedir;

1. 644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde

Kararname

2. 2985 sayılı Toplu Konut Kanunu,

3. 5393 sayılı Belediye Yasası (m. 73),

4. 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Yasa,

149

1

5. 5366 sayılı Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Yenilenerek Korunması ve Yaşatı-

larak Kullanılması Hakkında Yasa,

6. 5104 sayılı Kuzey Ankara Girişi Kentsel Dönüşüm Projesi Yasası,

7. 775 sayılı Gecekondu Yasası,

8. 2981-3290-3366 sayılı İmar ve Gecekondu Mevzuatına Aykırı Yapılara Uygulanacak Bazı İş-

lemler ve 6785 Sayılı İmar Kanununun Bir Maddesinin Değiştirilmesi Hakkında Yasa,

Yukarıdaki yasalar birlikte değerlendirildiğinde, Türkiye’de kentsel dönüşümün Avrupadan

farklı bir şekilde ele alındığını görülmektedir. En büyük farklılık, Türkiye’de kentsel dönüşümün,

yapısal bir sorunun dışa yansıması olduğu gerçeğidir. Türkiye’nin kentsel dönüşümü tartışması,

ne yazık ki, yıllardır izlenen yanlış ve yetersiz imar ve yapı denetimi sisteminin bir ürünü ve sonu-

cudur.

Türkiye’de 1948 yılından başlayarak günümüze kadar 20’yi aşkın “imar aı” yasası çıkarılmıştır.

Bunun sebebi, devletin imar ve yapı denetiminde bir düzen ve bir disiplin sağlayamamasıdır.

Sorunun çözümü için kabul edilen önlemlerin hepsi, yukarıdan aşağıya doğru, tepeden inme

yöntemlerdir. Gelir dağılımı bozukluğu, ekonomik istikrarsızlık, nüfus artışı, iç göç sorunu ağırlaş-

tırmıştır. Sorunu daha da ağırlaştıran pek çok sebep vardır;

2.

Kentsel alanlarda yasa dışı rantın çekiciliği, gelir yetersizliği nedeniyle barınma sorununu ucuz

yoldan giderme arayışları da imara aykırı yapılaşmayı körüklemiştir. Sözü edilen nedenler yok edil-

meden, ortadan kaldırılmadan, kentsel dönüşüm sürekli olarak gündemde tutulacaktır.

Ayrıca, gerek devletin ve gerekse yerel yönetimlerin (özellikle belediyelerin) başarısız arsa,

planlama, imar ve konut politikaları da bireylerin, barınma sorunlarını tek başlarına çözmelerine

olanak vermemiştir. Türkiye’deki yapıların %80’inin imar yönünden yasal izinleri bulunmamakta-

dır. Bu yapılar, 634 sayılı Kat Mülkiyeti Yasası ve tapu sicilinde kayıtlı değildir. Bu yapılar kendi

içinde türdeş de değildirler. İmara aykırı yapıların pek çok türü vardır (Çizelge-1) 3.

150

2

-

-

Çizelge 1: İmara Aykırı Yapı Türleri

Örneğin, yapıların yapı ruhsatı dahil hiç bir izinleri yoksa çizelge-1’de belirtilen 6 ayrı türde

olabilecekleri gibi, yapı ruhsatları olsa bile;

1. 2 yıl içinde inşaata başlanması ve 5 yılda bitirilmesi gerekirken bu koşula uyulmadığı ve

ruhsat yenilemesi de yapılmadığından ruhsatsız hale gelmiş olabilirler.

2. Yapı ruhsatına sahip yapının 5. Yıl içinde başvurularak ruhsatı yenilenmiş, bir diğer deyişle

yapı ruhsatı bir beş yıl daha uzatılmış olabilir.

3. Yapı, ruhsat ve eki projesine uygun inşa edilerek, yapı kullanma izni almış olabilir. Yapı kul-

lanma izni almış yapılarda da yapı ruhsatı ve eki projesine aykırılıklar olabilir.

Bilindiği üzere;

“Yapı ruhsatı” alındığında tapuda “kat irtifakı” kurulmakta,

“Yapı kullanma izni” alındığında tapuda “kat mülkiyeti” kurulmaktadır.

Bu durumda, yapı ruhsatı olup kat irtifaklı olabilecekleri gibi, yapı ruhsatı ve eki projesine

aykırılıkları bulunduğundan (örneğin, kat fazlası, zeminde fazla alana sahip olması ve benzeri)

yapı kullanma izin belgesi alamayanlar da olabilir. Veya yapı ruhsatı ve eki projesine uygun inşa

edildikten sonra yapı kullanma izni almış da olabilirler veya bu izinleri olsa bile zamanla projeye

aykırı eklentiler yapılmış veya projede öngörüldüğünden farklı bir şekilde kullanılıyor olabilirler.

Bu durumlar, Türkiye’deki yapı stokunun birbirinden farklı özelliklerini ve var olan karmaşayı yan-

sıtmaktadır.

Türkiye’de kentsel dönüşüme tabi tutulacak yapıların ağırlıklı olarak ruhsatsız ve/veya ruhsat

ve eklerine aykırı inşa edilmiş yapılar ve/veya bu yapıların bulunduğu alanlar olduğu dikkate alın-

dığında, imara aykırı yapı sorununu yaşamayan Avrupa ve Amerika’daki kentsel dönüşüm ile Tür-

kiye’deki kentsel dönüşüm arasında önemli sistem farklılıkları bulunduğu söylenebilir. Bu yüzden,

Batı Avrupa ve özellikle de İngiltere deneyiminin Türkiye’deki kentsel dönüşüm üzerindeki etkisi

151

İMARA AYKIRI YAPILAR

Kamu Taşınmazları Üzerinde

Gecekondular RuhsatsızKamu Binaları

İzin, İrtifak,TahsisKararlarınaAykırı Özel ve Tüzel KişilereAit Yapılar

Özel Mülkiyete Konu Taşınmazlar Üzerinde

Kendi ParseliÜzerinde

Ruhsat veEklerine

AykırıYapılar

Ruhsat veEklerineAykırılığı

GiderebilecekYapılar

Başkasına Ait Parseli

Üzerinde

RuhsatAlınmadan

YapılanYapılar

konusunda ve ele alış biçimleriyle farklı yansıtıldığı ve değerlendirildikleri belirtilmektedir 4.

Kentsel dönüşüm, gelişmiş ülkelerde, kent içinde kalan sanayi, liman, tersane, depolama gibi

tesislerin başka alanlara aktarılmasıyla boşalan yerlerde, yıpranan, eskiyen ve kullanılamayacak

hale gelen ve değerini yitiren konut alanları yanı sıra tarihi dokuların bulunduğu yerlerin yeniden

canlandırılmasının bir sonucu ve bir çözüm yolu olarak ortaya atılmıştır. Özellikle Avrupa’da, 2.

Dünya Savaşının ardından, yıkılan ve bozulan mekanları onarmanın veya yeniden inşa etmenin

bir yolu ve yanı sıra, eskimiş, çöküntüye uğramış, değer yitirmiş yerleşim alanlarının iyileştirilmesi,

sağlıklaştırılması ve yeniden canlandırılması ile gündeme gelmiştir. Oysa, Türkiye’deki kentsel dö-

nüşüm öncelikle imar mevzuatına aykırı yapıların afet riski nedeniyle tasfiyesini amaçlamaktadır.

Türkiye ile Avrupa ve Amerika arasında kentsel dönüşüm konusunda yaklaşım ve değerlendirme

farklılıkları vardır.

Bilindiği üzere taşınmaz hukuku ve tapu sicilinde kat irtifakı, 634 sayılı Kat Mülkiyeti

Kanunu’nda düzenlenmiş kendine özgü bir kurumdur. Kat irtifakı, taşınmaz üzerinde yapı yapılın-

caya veya yapı tamamlandıktan sonra da kat mülkiyetine çevrilinceye kadar süren geçici bir irtifak

türüdür. Kat mülkiyetine geçiş için bir ön kurum olan kat irtifakı, anayapının yapılmasını sağlama-

ya yöneliktir 5. Bir yapının kat irtifaklı olması, mülkiyet sorununun çözüldüğü anlamına gelmeme-

lidir. Tersine, yapı tamamlanmadığı, bağımsız bölümler oluşmadığı ve kat mülkiyetine geçilmediği

sürece mülkiyet sorunu bulunduğundan her aşamanın dikkatle incelenmesi gerekmektedir. Buna

karşın, yapı ruhsatı alır almaz kat irtifakı kuranların yapılarını ruhsat ve eklerine uygun inşa etseler

bile yapı kullanma izni almadıkları ve tapu sicilinde kat mülkiyeti kurmadıkları görülmektedir. Bu

durum, imar ve tapu sicili arasında gerekli ilişkilerin kurulamamasının da bir nedenidir. Bu davra-

nışın temeli, kat irtifakı kurulduğunda her şeyin bitmiş olduğu anlayışa dayanmaktadır. Oysa, kat

irtifakı, bir yapının imarı ile ilgili her işlemin bittiği anlamına gelmemekte, tersine kat mülkiyetine

geçilmediği sürece, sorunlu bir yapının varlığına işaret etmektedir.

Bu nedenlerle, Türkiye, büyük bir yasadışı ve kaçak yapı stoku ile karşı karşıyadır. Bu durum,

bazı siyasetçileri “kentsel dönüşümü” araç olarak kendi siyaset anlayışları için kullanmalarına se-

bep olmaktadır. Oysa, siyasetçiler bakımından, bu duruma son vermek için ilk başta yapılması

gereken düzenleme, hemen ve alelacele bir kentsel dönüşüm mevzuatı yaratmak değil, tersine

bir daha böyle bir durumun ortaya çıkmasına izin vermeyecek şekilde başta imar olmak üzere her

alanda reform çalışmalarının başlatılması olmal�