16 Benh TN 2011 - Benh Nhiem Lepto
-
Upload
hoa-nguyen -
Category
Documents
-
view
240 -
download
8
description
Transcript of 16 Benh TN 2011 - Benh Nhiem Lepto
-
Gio trnh Bnh nhim
274
BNH NHIM LEPTOSPIRA
Ths.Bs H ng Trung Ngha
Ths.Bs Cao Vn Anh
GS. Nguyn Tng m
Mc tiu hc tp:
1. Nu c nhng c im dch t hc ca bnh nhim Leptospira.
2. M t v hiu c gi tr ca cc triu chng lm sng ca bnh nhim
Leptospira.
3. Nu c cc xt nghim c gi tr chn on bnh nhim Leptospira.
4. Nu c cc bin php phng bnh nhim Leptospira cho c nhn v
cng ng.
I I CNG
Nhim Leptospira l bnh ca ng vt, ch yu l ca chut v gia sc, ngu
nhin truyn cho ngi. Bnh thng gp cc nc nng nghip chn nui.
Bnh c c im lm sng a dng, tn thng cng lc nhiu c quan gan,
thn, mng no d nhm vi st rt nng th vng da, vim gan siu vi
Bnh mang tnh cht ngh nghip, xy ra cho ngi lm ngh chn nui, no
vt cng, git m sc vt; lm vic cc cng trng xy dng thy in, v
cng thng gp cc n v qun i khi hnh qun qua cc vng bn ly
hoc rng.
Adolf Weil m t bnh nhim leptospira t nm 1886. Tn ca ng c t
cho th nng ca bnh nhim leptospira, gi l bnh Weil.
Vit Nam, bnh xy ra c min Nam v min Bc. Vin Pasteur Saigon
pht hin bnh nhim Leptospira ti min Nam t nm 1936 (Farinaud,
Brugoo). Vin V sinh Dch t H ni phn lp c nhiu chng
Leptospira trong mt v dch ln ngi ti Cng trng Thy in Thc B
trong cc nm 1960 -1962.
II TC NHN GY BNH
Leptospira l mt vi sinh vt hnh xon, di ng. Vi trng pht trin trn nhng
mi trng nui cy c bit ch t huyt thanh ca th.
cc nc phng Ty, cc chng ph bin l L. icterohemorragiae, L.
canicola, L. grippotyphosa, L. pomona, L. bataviae, L. ballum.
Vit Nam, Vin V sinh Dch t H ni phn lp c t bnh phm ca
ngi cc chng Leptospira: L. bataviae, L. icterohemorragiae, L. australis A,
L. canicola.
Tc nhn gy bnh ngi thng gp nht: L. icterohemorragiae, L.batavia,
L.grippotyphosa.
-
Gio trnh Bnh nhim
275
Hnh 1. Xon khun Leptospira
Serovar l n v ca h thng c bn phn bit cc tc nhn xon khun
Leptospira gy bnh. Serovar c phn chia da trn nhng im ging nhau
v khc nhau ca khng nguyn c nhn bit bng phn ng hp ph ngng
kt cho. Mi serovar s c nhng khng nguyn c hiu. Nhng serovar c
tnh cht khng nguyn tng t th c xp thnh mt nhm huyt thanh
(serogroup).
C hn 200 serovar l tc nhn gy bnh, v c xp thnh 25 nhm huyt
thanh. Serogroup Serovar Strain (Dng)
Australis australis Ballico
Autumnalis autumnalis Akiyami A
Ballum castellonis Castellin 3
Bataviae bataviae Swart
Canicola canicola Hond Utrecht IV
Cynopteri cynopteri 3522 C
Grippotyphosa grippotyphosa Moskva V
Hebdomadis hebdomadis Hebdomadis
Icterohaemorrhagiae icterohaemorrhagiae RGA
copenhageni M20
Javanica javanica Veldrat batavia 46
Panama panama CZ 214
Pomona pomona Pomona
Pyrogenes pyrogenes Salinem
Sejroe hardjo Hardjoprajitno
sejroe M 84
wolffi 3705
Tarassovi tarassovi Perepeletsin
Semaranga patoc Patoc 1
-
Gio trnh Bnh nhim
276
Vit Nam thng gp 12 type huyt thanh sau:
L. australis L. canicola
L. autumnalis L. grippothyphosa
L. bataviae L. hebdomalis
L. ictero- haemorrhagiae L. ponoma
L. mitis L. saxkoebing
L. poi L. sejroe
III SINH L BNH V GII PHU BNH
A. SINH L BNH HC
1. Giai on i vo mu:
Sau khi xuyn cc vt try st da v nim mc, xon trng Leptospira i
vo mu v ti y trong nhng ngy u ca bnh.
2. Giai on i n ni tng:
Nh tnh cht di chuyn xon c m Leptospira c th d dng n cc ni tng
v tn cng c bit vo cc m v c quan: gan, thn, thng thn. Giai on
ny tng ng vi thi k trc vng da khong 5 - 6 ngy.
3. Xut hin ngng kt phc hp khng nguyn - khng th:
Trong giai on tip theo, Leptospira c tr trong gan, thn, c tim, thng
thn, mch mu no v.v t ngy th 8 -10 ca bnh.
Xut hin cc ngng kt phc hp khng nguyn - khng th ti cc tng do c
th phn ng li tnh trng nhim leptospira bng cch to ra cc khng th c
hiu khng Leptospira.
Chuyn huyt thanh (seroconversion) c th xy ra rt sm vo khong ngy
th 5 n ngy th 7 sau khi khi pht nhng i khi xy ra sau ngy th 10
ca bnh hoc xy ra mun hn na.
p ng ca khng th IgG c nhiu mc khc nhau: khng pht hin c
hoc pht hin c ch trong mt khong thi gian ngn hoc tn ti ko di
trong nhiu nm.
Cc khng th phn ng trc tip vi:
Cc khng nguyn thng thng (common antigens) hay cn gi l
khng nguyn c hiu gene (genus-specific antigens) c tt c cc loi
leptospira gy bnh (pathogenic) hoc sng hoi sinh (saprophytic).
Cc khng nguyn chuyn bit serovar v serogroup (serovar-specific,
serogroup-specific antigens).
Bnh nhn b nhim leptospira c th to ra cc khng th phn ng li vi
nhiu serovars. Hin tng ny gi l phn ng cho (cross-reaction), thng
quan st thy trong giai on khi bnh.
-
Gio trnh Bnh nhim
277
Hnh 3: Sinh l bnh nhim Leptospira
Sau giai on cp ca bnh, cc khng th phn ng cho s mt i dn khi p
ng min dch sm xut hin, thng l sau vi tun hoc vi thng ca bnh;
trong khi khng th chuyn bit gene (genus-specific antibodies) vi lng
pht hin c thng tn ti trong vi thng v cc khng th chuyn bit
serovar v serogroup (serogroup- and serovar-specific antibodies) thng tn
ti trong vi nm.
Cc phn ng cho yu c th xy ra c vi cc chng vi khun khc v thay
i ty theo phng php huyt thanh chn on c s dng.
Xm nhp qua da, nim mc
Nhim Leptospira trong mu
Vi trng pht trin trong nephrons
Hiu gi khng th trung bnh
Tn thng nh ti thn
Nhim Leptospira
Bnh nh/ Khng bnh
Khng th gia tng
Khng th
gia tng
Thi Leptospira
Khng bnh T vong
Suy thn Vim gan
Bnh nng
Vi trng pht trin trong nephrons,
gan
Khng c khng th
Hiu gi khng th cao
-
Gio trnh Bnh nhim
278
Mt vi bnh nhn c cc khng th chuyn bit phn ng li nhng khng
nguyn ph rng, v nhng bnh nhn ny c th hoc khng th pht hin
c cc khng th chuyn bit serovar (serovar-specific antibodies).
Ngc li, c nhng bnh nhn ch pht hin c cc khng th chuyn bit
serovar m thi.
Hiu qu bo v ca khng th: Cc khng th chuyn bit serovar c hiu qu
bo v v trong thi gian m nng khng th chuyn bit cn cao th
bnh nhn khng b ti nhim cng serovar. Cc khng th c kch hot khi
nhim trng mt serovar no th khng hiu qu bo v cho c th khi b
nhim nhng serovars khc.
4. Bi tit mm bnh:
Do p ng min dch ca k ch vi tc nhn gy bnh m cc xon khun
thng c qut sch khi c th. Giai on bi tit Leptospira theo nc
tiu ko di vi tun.
B. GII PHU BNH
Nhng tn thng a c quan l do nhiu yu t kt hp : cc cht ly gii ca
Leptospira (hyaluronidase, ni c t v phc hp min dch lu hnh). Cc
tn thng a c quan gy ra cc ri lon chc nng vng da, suy thn l do tc
ng gy c ca Leptospira; do phc hp min dch, v do thiu oxy v tc
nghn cc mao mch (thng tn thng nhiu nht mao mch cu thn).
Ngoi ra, Leptospira cn lm tn huyt ni mch v gy hin tng qu mn
do to ra 2 t st .
Phu tch t thi:
Gan sng to, mu vng m do thm sc t mt, xt nghim m hc
thy t bo gan kt hp 2 qu trnh tng sinh v thoi ha.
Thn hi to, mu m, sung huyt, c tn thng thoi ha nh ng
thn, nhng cu thn bnh thng.
Lch thng hi to, c phn ng i thc bo kiu tn huyt.
Cc hch lympho cng c phn ng tng t.
Thng thn i khi c sung huyt nh.
Hnh 2. Tn thng thn trong bnh nhim Leptospira
-
Gio trnh Bnh nhim
279
IV DCH T
Bnh nhim Leptospira phn b tp trung cc nc vng nhit i v nhit
i c lng ma cao v nhiu ng vt gm nhm.
1. Ngun bnh va l ng vt hoang d, va l ng vt gn ngi. Cc loi
chut thnh th - c bit l chut cng - v cc loi chut ng u c th
mang Leptospira. Mm bnh c thi tr theo nc tiu v lm nhim cc
ngun nc. Mm bnh c th c trong cc m ca sc vt v lm nhim
thc phm. Cc gia sc nh ch, tru, b, heo, nga mc bnh c cc biu hin
vng da, sy thai hoc c th mang trng lnh v thi mm bnh ra mi trng.
2. S ly truyn sang ngi t khi trc tip do ng vt cn, m gin tip do
nhim vo cc vt try st khi li qua cc vng ng ly, rung, ao, cng rnh
c nhiu Leptospira do ng vt thi ra.
3. Mt s i tng c nhiu nguy c nhim bnh Leptospira l: cng nhn
v sinh vt cng rnh, chn nui gia sc, nhn vin th y
Bng 1. Cc yu t dch t gi nhim Leptospira (T chc Y t Th gii - 2003)
Yu t dch t C im
C 10 C tip xc vi gia sc hoc tip xc vi ng vt khi i
du lch? Hoc l c tip xc vi ngun nc b nhim? Khng 0
V LM SNG
1. Bnh cnh chung ca nhim trng cp tnh:
- St cao (> 3900 C), st cn.
- Mch nhanh, huyt p bnh thng.
- Mt mi.
- Nhc u d di v xy ra t ngt.
2. Bnh cnh c th :
Bng 2: Cc triu chng gi nhim Leptospira (T chc Y t Th gii- 2003) Triu chng C im
C 2 Nhc u xy ra t ngt Khng 0
C 2 St Khng 0
C 2 C st 390C khng? Khng 0
C 4 Sung huyt kt mc mt 2 bn Khng 0
C 4 Du mng no Khng 0
C 4 au c, c bit l c au c cng chn Khng 0
C 10 Sung huyt kt mc mt Du mng no au c cng lc Khng 0
C 1 Vng da Khng 0
C 2 C albumin hoc nitrogen trong nc tiu Khng 0
-
Gio trnh Bnh nhim
280
2.1 au c:
- au nhiu nht l c bng chn, c lng, c bng.
- au nhiu hn khi xoa bp, c th au rt nhiu khin cho bnh nhn
khng i li c.
- i khi km theo au khp.
2.2 Sung huyt kt mc
Thng xut hin t ngy 3-4 ca bnh. C th km theo s nh sng.
Hnh 4: Xut huyt kt mc mt
2.3 Tn thng thn
Suy thn cp ch xy ra nhm bnh nhn vng da v thng xut hin vo
u tun th 2 ca bnh.
Suy thn cp thiu niu hoc v niu chim t l 10%.
Suy thn cp v niu c tin lng xu.
2.4 Xut huyt
Xut huyt di da: xut huyt dng chm (petechiae) hay ban xut huyt
(purpura).
Xut huyt nim mc: chy mu mi; xut huyt d dy-rut (him gp).
Xut huyt ni tng: xut huyt di mng nhn.
2.5 Vim mng no
C cc triu chng ca hi chng kch thch mng no.
2.6 Vng da
Triu chng vng da c th c hoc khng. Ngi ta thng phn bit 2 th
bnh nhim Leptospira da trn triu chng vng da.
(1) Bnh nhim Leptospira th c vng da (bnh Weil):
a. Nung bnh : 6 -10 ngy.
b. Khi pht: t ngt rt run, st cao 390 C - 400 C, st lin tc 4 - 5
ngy, mch nhanh, bing n. y l giai on nhim trng huyt.
c. Ton pht: Cc biu hin c trng ca nhim Leptospira thng bt
u xut hin t ngy 4 - 6 v tng cao r tun th hai ca bnh:
Vng da :
Xut hin t ngy 4 - 8, vng da r rt trong 2 - 3 ngy sau .
-
Gio trnh Bnh nhim
281
Vng da km gin mch di da lm cho da c mu sng chi ging
mu qu lu chn.
Vng da v tn thng t bo gan khng c mi lin quan. Cc men gan
tng va. Nguyn nhn vng da l do tc nghn bi tit mt.
Gan ln v au h sn phi.
Tn thng thn:
Suy thn cp c thiu niu, v niu.
Xut huyt: kt mc mt, nim mc mi, nim mc ng tiu ha, nim
mc niu sinh dc, xut huyt di da.
Vim mng no: tng t nh th khng vng da.
(2) Bnh nhim Leptospira th khng vng da:
Th khng vng da thng nh hn v c biu hin vim mng no cp dch
no ty trong.
a. Khi pht: t ngt. Giai on nhim trng huyt ko di 4 -7 ngy.
Cc triu chng nhim trng: thn nhit tng t ngt n 390-400 C.
au c.
Hi chng mng no thng xy ra.
b. Ton pht:
Hi chng mng no th hin r trn lm sng v cc kt qu xt
nghim dch no ty cho thy c vim mng no cp v dch no ty
trong.
Ri lon thn kn o, xt nghim nc tiu ch pht hin c protein.
C th st tr li vo ngy th 15 ca bnh v ht st trong vi ngy sau.
3. Nguyn nhn gy t vong
Suy thn, suy tim, xut huyt nhiu ni.
Him khi c suy gan cho d bnh nhn b vng da.
VI XT NGHIM CHN ON
1. Mu
Bch cu mu thng tng n khong 12 -15.000 /mm3, a s l a nhn
trung tnh; bnh cng nng, bch cu cng cao > 20.000 /mm3 mu.
Nhng cng c trng hp bch cu mu c gi tr bnh thng.
Hng cu v tiu cu gim nh.
2. Nc tiu
Giai on nhim trng huyt: nc tiu c protin, hng cu, bch cu,
tr; cc bin i ny mt i sau 7 -10 ngy.
3. Chc nng thn
BUN, cratinine tng va.
4. Chc nng gan
Cc men transaminase tng va, bilirubine ton phn tng cao n 15 -
20mg%.
-
Gio trnh Bnh nhim
282
5. Chn on vi sinh
Cc xt nghin huyt thanh chn on s khng cho kt qu dng tnh
nu thc hin vo tun u tin k t khi khi bnh, v xon khun
Leptospira c th vn khng mc trong mi trng cy sau vi tun.
a. Phn lp Leptospira:
Cy cc loi bnh phm:
Cy mu trong nhng ngy u ca bnh.
Cy nc tiu t tun th hai tr i.
Dng mi trng chuyn bit ch t huyt thanh th.
Phn lp Leptospira:
Tim bnh phm vo phc mc chut lang (con b), chng L.
icterohemorragiae gy cht chut, cc chng Leptospira khc ch
gy nhim trng huyt cho chut. M chut, s tm thy Leptospira
trong gan v dch phc mc.
b. Phn ng huyt thanh: cc khng th xut hin trong mu bnh
nhn chm vo ngy th 8-10 ca bnh.
Cn ly mu huyt thanh th nht vo u tun th hai v mu huyt
thanh th hai ca bnh nhn 15 ngy sau. Hiu gi khng th ln 2
tng gp 4 ln so vi ln 1 mi c gi tr cao.
Cc phn ng huyt thanh thng dng trong chn on:
Ngng kt tan Martin Petit (agglutination lyse): dng tnh trn 1/800.
Vi ngng kt (MAT : microscopic agglutination test): dng tnh trn
1/320.
Hnh 4: Phn ng ngng kt
ELISA : pht hin khng th IgM, phn ng nhy v c hiu.
-
Gio trnh Bnh nhim
283
Bng 3: Cc xt nghim c gi tr gi nhim Leptospira (T chc Y t Th gii)
(1) Cy
Cy v phn lp c Leptospira = chn on xc nh nhim Leptospira.
(2) Huyt thanh chn on
Vng dch t Kt qu huyt thanh chn on im
Dng tnh trong 1 mu duy nht, hiu gi thp 2
Dng tnh trong 1 mu duy nht, hiu gi cao 10
Dng tnh trong 2 mu, hiu gi khng th c gia
tng
25
Trong vng c ni dch
nhim Leptospira
m tnh 0
Dng tnh trong 1 mu duy nht, hiu gi thp 5
Dng tnh trong 1 mu duy nht, hiu gi cao 15
Dng tnh trong 2 mu, hiu gi khng th c gia
tng
25
Trong vng khng c ni
dch nhim Leptospira
m tnh 0
VII CHN ON
(1) NU cy phn lp Leptospira DNG TNH = chn on xc nh
nhim Leptospira.
(2) Trng hp cy khng phn lp c Leptospira: im Gi chn on nhim Leptospira
A 26 Rt c th
A + B 26 Rt c th
A + B + C 25 Rt c th Cc im 20 25 C th
im < 20 Khng chc
A = im ca yu t lm sng
B = im ca yu t dch t
C = im ca yu t xt nghim
VIII IU TR
1. Khng sinh :
1.1 iu tr khng sinh nn bt u khi no:
Nn s dng khng sinh iu tr nhim leptospira ngay khi c cc yu t
lm sng v dch t gi v tt nht l nn bt u iu tr trc ngy
th 5 ca din tin bnh.
Li ch ca vic s dng khng sinh sau ngy th 5 ca bnh hin vn cn
ang tranh ci; tuy nhin c mt s nh lm sng ngh vn s dng khng
sinh cho d thi im chn on bnh l bt k lc no trong din tin bnh.
1.2 La chn khng sinh:
a. Cc trng hp nng:
Thng dng l Penicilline G 100.000v /kg /ngy, tim bp 5 - 7 ngy.
Cc cephalosporins th h th ba: ceftriaxone v cefotaxime,
-
Gio trnh Bnh nhim
284
hoc cc quinolone.
Phn ng Jarisch-Herxheimer c th xy ra sau khi dng penicillin.
b. Cc trng hp khng nng lm:
C th s dng cc khng sinh ung nh l:
Cc loi khng sinh -lactamines: Ampicilline, Amoxicilline cng c tc
dng.
Nu c d ng vi -lactamines, c th dng cc cycline:
Ttracycline: ngi ln ung 40mg/kg/ngy, chia lm 4 ln; hoc
Doxycycline: ngi ln 100mg 2 ln /ngy, ung.
Thi gian iu tr trung bnh 7 ngy.
2. iu tr nng :
bnh nhn c ri lon chc nng gan thn, ch trng cn bng nc in
gii.
Nu suy thn nng v ko di, nn thm phn phc mc hay lc mu sm.
IX PHNG BNH
A. Bin php d phng:
1. Gio dc cho cng ng v cch ly truyn ca bnh; trnh bi li nhng
ni c kh nng b nhim v s dng cc bin php bo v thch hp khi
phi lm vic ni c kh nng b nhim.
2. Cung cp ng, gng tay, tp d cho nhng ngi lm cc ngh c nguy c
cao b nhim bnh .
3. Pht hin ngun nc, vng t b nhim v nu c th nn lm sch
ngun nc ny. Ci thin v sinh mi trng.
4. Kim sot cc ng vt gm nhm trong cc khu dn c, c bit l nng
thn v cc khu cm tri; dit chut thng xuyn.
5. Cch ly vt nui b nhim khun phng nga nc tiu ca sc vt b
bnh lm nhim ni , ni lm vic v cc khu cm tri.
6. Tim chng cho gia sc v vt nui c th nga c bnh nhng khng
hon ton nga c tnh trng nhim khun v bi tit vi khun theo
ng tit niu. Loi vaccin c dng phi cha nhng chng ch yu
ca a phng.
7. Ti mt s quc gia nh Nht, Trung Quc, , Ty Ban Nha, Php, Israel
tin hnh to min dch c hiu cho nhng ngi lm cc ngh nghip
c tip xc vi ngun ly.
8. Ha tr liu d phng vi Doxycyclin: 200mg/tun, ung, trong sut thi
k phi nhim cao.
B. Kim sot bnh nhn, ngi tip xc, mi sinh:
1. Bo dch cho c quan y t a phng: bt buc phi thc hin.
2. Cch ly: ch y phng i vi mu/cc dch tit ca c th.
3. St trng, ty u cng lc i vi vt, khu vc b nhim nc tiu.
-
Gio trnh Bnh nhim
285
4. Kim dch: Khng cn lm.
5. Gy nin dch cho ngi tip xc: Khng cn lm.
6. iu tra nhng ngi tip xc v ngun ly nhim: Pht hin ngi tip
xc vi sc vt hoc cc ngun nc c kh nng b nhim.
7. iu tr c hiu vi khng sinh: nu trn.
C. Bin php chng dch:
Tm ngun nc b nhim v c kh nng ly nhim nh nc h bi .
Loi tr s nhim v cm s dng ngun nc b nhim.
iu tra cc ngun ly cng nghip v ngh nghip, k c cc trng hp c
tip xc trc tip vi gia sc.
D. Nhng vn cn lu :
Ch bnh nhim Leptospira c th xut hin nhiu sau khi ngp lt.
E. Cc bin php ton cu:
Cc trung tm hp tc ca T chc Y t Th gii.
TI LIU THAM KHO :
1. Nguyn Tng m, Phm Duy An : iu tra dch Leptospirose ti
mt trung on trong rng Ha Bnh - Tp ch Y hc Vit Nam s 2,
H Ni, nm 1963.
2. Trnh Th Hng Qu : iu tra v Leptospira Ba-Ba Trionyx
sinensis - Tp san sinh vt a hc, y ban Khoa hc Nh nc, Tp
III, s 3, 1964.
3. APPIT. Leptospiroses. Maladies Infectieuses - E. Pilly 2000, 17
dition, 2M2, Chapitre 63 (p.328 - 330).
4. G. Scott : Leptospirosis - Mansons Tropical Diseases II, 963 - 967.
WB Saunders Company London Philadelphia, 1996.
5. Garr M et Remy. Leptospiroses. Maladies infectieuses. Appit 401-
4. Paris, 1997.
6. World Health Organization. 2003. Human leptospirosis : guidance
for diagnosis, surveillance and control.
[www.medalreg.com/www/inactive/ch23.html]