Войска і вайсковая справа ў ВКЛ

Неабходнасць у войскуXIV-XVI стст. - ВКЛ вяло шмат

войнаў

Патрэбна добрае войска

Фарміраванне войскаСпачатку – кожны мужчына, здольны насіць зброюЯшчэ ў кан. XIV ст.- пагоня – усеагульнае народнае апалчэнне, якое збіралася для разгрому і выгнання ворага.

Пасля – узрастанне ролі воінаў-дружыннікаў:• Атрымлівалі зямлю з сялянамі;• Павінны былі ехаць на вайну ў поўным узбраенні

XV-XVI ст. – паспалітае рушэнне – шляхецкае апалчэнне, у якое землеўладальнік павінен быў выставіць пэўную колькасць воінаў.

Склад паспалітага рушэння

Капійнікі:Мелі коп'і, мячы, добрае засцерагальнае ўзбраенне, больш моцных коней

СтральцыМелі лукі ці арбалеты

Арганізацыя войска• Коп'і (пасля - початы) –

дробныя атрады• Харугвы са сваімі

сцягамі (харугвамі)

ХаругвыФарміравался па

тэрыятарыяльным прынцыпе ці выстаўляліся буйнымі феадаламі;

Падчас бою - звужаныя наперад калоны;

Спераду - капійнікі, за імі - стральцы.

Віды войска

Да кан. XVI ст. - амаль выключна конніца.Функцыі пяхоты:• Пабудова дарог для войска;• Ахова абоза;• Дапамога ў крытычныя

моманты бітвы.З кан. XIV ст. - артылерыя.

Змены ў войскуXVI ст. - частыя войны з хуткай конніцай

на поўдні і ўсходзе

З'яўленне новай конніцы – казакоў і гусараў:

Гусары – спачатку з коп'ямі і шчытамі, пасля - цяжкая кавалерыя;Казакі мелі лук, часта і кароткае кап'ё.

Кіраўніцтва войскам

Вялікі князь

Гетман

З сяр. XVI ст. – намеснік –палявы гетман

(у яго адсутнасць)

Змены ў войскуШмат прывілеяў

Феадалы менш зацікаўлены ў вайсковай справе

З'яўленне наёмнікаў (жаўнераў):Спачатку - з іншаземцаў, пасля - з мясцовай

збяднелай шляхты

З'яўленне прафесійнай пехоты (капійнікі + стральцы з агнястрэльнай зброяй)

Наёмнікі → початы (конныя) ці дзесяткі (пешыя) → роты (на чале - ротмістр)

Вайсковая службаСпачатку – не нармаваная;З пач. XVI ст. - колькасць воінаў, коняў і г.д. агаворваецца:Па Статуту 1529 г. - феадалы

павінны адпраўляць воіна на добрым кані, з кап'ём, шчытом, мячом, у шлеме і панцыры;

Дробныя шляхцюкі - "паводле сваёй магчымасці"

Збор паспалітага рушанняАдабрэнне вальным соймам

Лісты ў ваяводствы і паветы (калі і дзе збор)

Збор у паветах (кіравалі харужы і кашталян)

Сфарміраваныя харугвы – ваяводзе

Ішлі да месца збора пад кіраўніцтва гетмана

Палявы попіс

Магнаты самі збіралі харугвы, кіравалі імі

Парадак у войску

Рэгуляваўся вайсковымі уставамі ("артыкуламі")

Але!Шляхецкае войска

неэфектыўна

Узрастае роля наёмнікаў

Узбраенне

Старажытнаруская традыцыя:oРускія шлемы

Заходнееўрапейская традыцыя:• Зброя з Польшчы і Заходняй

Еўропы, ці вырабленая па іх узорах

Узбраенне рыцараКап'ё;Шчыт;Меч;

З XVI ст. -Корд (адналязовы меч);Шабля;Шпага;Кінжал+ баявая сякера, булава і г.д.

Даспех

• Шлем;• Кальчуга (у бедных -

тоўсты кафтан)

Стралковая зброяЛук;Арбалет;З XVI ст. - ручніцы і аркебузы

АртылерыяЗ кан. XIV ст. - гарматы ў ВКЛ.Спачатку - прывазныя;З сяр. XVI ст. - людвісарня (гарматня) у Вільні.Кан. XVI ст. - людвісарня ў Нясвіжы (гарматы "Сава", "Гідра").

Агульная характарыстыка войска ВКЛ• Добра дзейнічала ў

адкрытым полі;• Дрэнна - падчас аблогі

і абароны.