22

ANTE-PARTAL

TIMAILHAN KATEGORYA KADAGHANON PORSYENTO

Nakabisita sa health center para magpa-prenatal

check-up:>1-6 ka buwan sa pagmabdos:kaisa sa isa ka bulan>7-8 ka buwan sa pagmabdos:kaduha sulod sa isa ka bulan>9 ka buwan sa pagmabdos: kaisa sa isa ka semana o kada semana ug naka dawat ug duha ka doses sa TT2

0 0%

Adunay usa o walay TT vaccine (dili kumpleto ang

prenatal check-up o nagpadayon pa)

2 100%

Wala nakapaprenatal check up

0 0%

TOTAL 2 100%

Timailhan

22

Interpretasyon:

Base sa among survey dinhi sa inyong komunidad/ purok. Adunay 2 ka buros, 2 o 100 % kanila ang anaa sa yellow, pasabot risgo sila kay nagpadayon pa sila sa ilang prenatal check-up ug dunay tsansa o puruhannga dili na sila mopadayon o mutuman sa ilang prenatal nga skeydyul.

Health teachings:

Kinahanglan nga ang mabdos moadto sa health center para sa prenatal check-ups aron makita kung himsog ba ang iyang pagmabdos og ang pagtubo sa bata sa iyang tiyan og kung aduna bay mga komplikasyon sa iyang pagbuntis. Sa ingon ani na pamaagi atong malikayan ang unsa man na mga butang na pwede makapeligro sa pagbuntis og aron pud maaksyunan dayon ang mga problema na nakita samtang sayo pa og dili pa ulahi ang tanan.

Kinahanglan usab nga ang nagmabdos mokaon og sakto og balansadong mga pagkaon nga sagana og mga bitamina, protina og carbohydrates para modaku na himsog ang bata sulod sa tiyan sa inahan og aron pud masuportahan ang gikinahanglan sa lawas sa inahan. Sa panahon sa pagmabdos, dapat likayan sa isa ka inahan ang pagpanigarilyo ug kung mahimo, maglikay pud sa pag-inom ug mga makahubog na mga ilimnon o nay alcohol. Dapat pud mag relax siya ug likayan niya ang sobra na pagkahago o pagkaguol.

Kinahanglan usab bantayan ang mga dilikado nga simtomas sa pagmabdos sama sa pagdugo nga gikan sa pwerta, grabe ug permi nga labad sa ulo, permi nga pagpanglipong sa walay nabantayan nga hinungdan, paghanap sa panan-aw,pagpanghupong sa nawong ug kamot ug pagpangluspad. Kung makasinati kamo ani nga mga simtomas, bisan dili tanan magpacheck-up gyod dayon kamo sa inyong health center aron malikayan ang mga abnormalidad ug komplikasyon sa pagburos.

22

POSTPARTAL

TIMAILHAN KATEGORYA KADAGHANON PORSYENTOEksklusibo na nagpasuso sa iyahang anak, nabisitahan

sa midwife o health worker katulo, og naka bisita sa

health enter o clinic sulod sa 4 hangtod 6 ka semana

gikan sa pagpanganak

0 0%

Walay kompleto na postpartal care o padayon pa lang ang postpartal care

3 100%

Wala nagpasuso sa iyang anak, wala nabisitahan sa

midwife o health worker og wala nakabisita sa health

center sulod sa 4 hangtod 6 ka semana gikan sa

pagpanganak

0 0%

TOTAL 3 100%

Interpretasyon:

Diri sa inyong purok adunay 3 ka mga inahan nga bag-ong nanganak. Aduna 3 o 100% ang naa sa yellow o nag padayon pa ug bisita sa health center para sa iyang post natal check-up.

Timailhan

22

Health teachings:

Ang usa ka bag-ong nanganak matawag nga naatiman o fully cared kung siya nakapasuso sa iyahang anak, o nakabisita sa health center 1 ka semana human sa iyang pagpanganak (3-5 ka adlaw) ug ang ikaduha na pagbisita sa ika-6 ka semana gikan pagpanganak. Kini sila kinahanglan na makompleto ang pagbisita sa midwife og health center aron makita kung aduna bay mga komplikasyon gikan sa pagpanganak sama sa hemorrhage o bleeding, para pud matagaan siya ug mga pahinumdom kung unsa ang mga angay niya na buhaton para sa kaayuhan niya ug sa iyang anak. Kinahanglan usab nga makapasuso siya aron maminos-minosan ang pagdugo-dugo ug mahatag sa iyang anak ang mga sustansya nga gikinahanglan niini.

22

EXPANDED PROGRAM ON IMMUNIZATION(EPI)

TIMAILHAN KATEGORYA KADAGHANON PORSYENTO

Kumpleto ug bakuna na nadawat gikan BCG

hangtod measles sa wala pa sila ni abot ug 1 year old

2

24 %

Wala nakakumpleto ug bakuna o nagpadayon pa sa

pagpabakuna

5 63%

Wala nabakunahan 1 13 %

TOTAL 8 100 %

Interpretasyon:

Base sa among surbey dinhi sa inyong purok, adunay 8 ka mga bata ang nag-edad sulod sa 0-12 ka bulan, 2 o 24 % niini ang anaa sa green o luwas o kompleto ang nadawat na bakuna, 5 o 63% kanila ang anaa sa yellow o risgo nga nagpasabot nga wala nakakompleto sa pagpabakuna o nagpadayon pa ang pagpabakuna, usa o 13% ang kanila naa sa pula kini nagpamatuod na sila walay maski isa nadawat na bakuna sukad sa pag-anak.

Timailhan

22

Health teachings:

Ang tumong sa Expanded Program on Immunization kay ang mapagamyan ang kadaghanon sa mga masakit ug mamatay sa atong gitawag nga Pito Ka Sakit nga Pwede Kapugngan Pamaagi sa Pagbakuna.

Makaingon ta nga fully immunized ang bata pagmakakuha siya ug isa ka BCG, tulo ka OPV, DPT ug Hepa B ug usa pud ka Measles vaccine bag-o siya maka abot ug isa ka tuig. Makaingon pud ta nga completely immunized child ang usa ka bata pagnakakumpleto siya ug immunization pag lampas na siya ug usa ka tuig.

Gina awhag namu ang mga ginikanan na ato pabakunahan ang atong mga anak sa pinakaduol na health center ug musunod sa insaktong schedule sa pagpabakuna nila aron atong malikayan ang mga sakit na atong pagabatbatun karon ug mga komplikasyon niini.

Ang Pito Ka Sakit nga Pwede Kapugngan pinaagi sa Pagbakuna:1. Tuberculosis – impeksyon nga makatakod dala sa isa ka kagaw nga pwede mo adto sa

baga o sa bukog ug mahimong Pott’s Disease o gitawag nga TB sa bukog.; naay mga sintomas nga pag-ubo ug hukal nga naay sagol nga dugo, hilanat, pag gamay sa timbang ug sakit ang dughan.

2. Diptheria – impeksyon nga makatakod pud ug adunay sintomas nga paghubag sa tutunlan, ilong ug agihanan sa hangin nga adunay pag tubo sa mga lingin nga burot nga abo ang kolor. Aduna puy hilanat kauban niini.

3. Pertussis – isa ka impeksyon nga sa sugod mura rag ordinaryo nga trangkaso nga mo samot sa kadugayan. Kadugayan niini, mo paspas ang pag ubo nga walay undang sa sunod-sunod o hutoy.

4. Tetanus – ang tetanus sa bata makuha gikan sa dili limpyo nga gunting nga gamit sa pagputol sa ilang mga pusod sa pag anak sa ila. Mailhan kini kung sa unang pipila ka adlaw, maayo pa ang pagsuso sa bata ug pagkahuman sa pila ka adlaw, dili na kini mo suso ug mang-gahi ang panga niini.

5. Poliomyelitis – ginatawag pud ug infantile paralysis; dala kini sa kagaw nga maka apekto sa spinal cord sa tao nga maoy magdangat sa pagkaparalisa sa isa o duha ka tiil sa bata. Tungod kay naparalisa na kini, mo gamay ug mo kupos ang maong tiil.

6. Hepatitis B – isa ka sakit kung aha mo ubag ang apdo sa isa ka tao nga mo resulta sa pagka daot ni-ini. Ang matakdan ug Hepatitis B nga tao, dili na ni mawala sa iyang dugo. Ang kagaw nga nagdala sa Hepa B, paga atakihon ang atay sa tao, mao kining mo “yellow” o mag daag ang panit sa tao, pati na ang puti sa iyang mata, ug apil na niini ang pagsakit sa tiyan. Pwede pud kini mo resulta sa kanser sa apdo.

7. Measles o Tipdas– impeksyon gumikan sa isa ka virus kung asa mag pula-pula o mag burot-burot ang panit, maghilanat, grabe nga sip-on ug pula ang mga mata.

BCG – Bacillus Calmetti-Guerin Tuberculosis Kapila Tupukan: Kaduha Edad kung Kanus-a Tupukan: Unang Tupok - Pag-anak sa bata ug bisang kanus-a

paghuman pag-anak. Ika-Duhang Tupok – Pagka pito ka anyos sa bata ug

pagsugod ug Grade 1 Unsay Mga Timailhan ug Buhaton Pag Human ug Tupok:

Normal ra ang pagporma ug burot kung asa gi tupukan ang bata. Dili pisliton o I-nudnud kung asa dapit gi tupukan ang bata. I-konsulta sa doktor kung pagkahuman ug 12 ka semana nga wala gihapon uwat

nga mo porma didto sa gi injectionan.DPT – Diptheria, Pertussis, Tetanus

22

Diptheria, Pertussis (Whooping Cough) ug Tetanus Kapila Tupukan: Katulo Edad kung Kanus-a Tupukan: Unang Tupok – Unom ka semana o Isa ka bulan ug tunga

ang bata Ika-Duhang Tupok – 4 ka semana gikan sa unang tupok Ika-Tulong Tupok – 4 ka semana gikan sa ika duhang tupok

Unsay Mga Timailhan ug Buhaton Pag Human ug Tupok: Normal nga hilanaton ang bata pag human ug tupok. Paimnon ug paracetamol para sa hilanat. Kung mo lagpas na ug duha ka adlaw ang hilanat, I kunsolta na kini sa doctor. Butangan ug labakara nga gi humol sa insaktong kainit kung asa dapit gi tupukan

unya labakara dayon nga gi humol sa bugnaw nga tubig pagka human.

OPV – Oral Polio Vaccine Poliomyelitis (Polio) Kapila Ihatag: Katulo Edad kung Kanus-a ipainom: Una – Unom ka semana o Isa ka bulan ug tunga ang bata

Ika-Duha – 4 ka semana gikan sa unang dose Ika-Tulo – 4 ka semana gikan sa ika duhang dose

Unsay Mga Buhaton Pag Human ug painom Dili pa tutuyon o pa imnon ug gatas ang bata sulod sa 30 minutos para malikayan

ang pagsuka sa bakuna. Kung mo suka ang bata, mosulti sa nurse o midwife para mahatagan ug utro ang

bata.

Hep B – Hepatitis B Hepatitis B Kapila Tupukan: Katulo Edad kung Kanus-a Tupukan: Unang Tupok – Pag-anak

Ika-Duhang Tupok – 6 ka semana gikan sa unang tupok Ika-Tulong Tupok – 8 ka semana gikan sa ika duhang tupok

Unsay Mga Buhaton Pag Human ug Tupok:.

Butangan ug labakara nga gi humol sa insaktong kainit kung asa dapit gi tupukan unya labakara dayon nga gi humol sa bugnaw nga tubig pagka human.

Measles Measles Kapila Tupukan: Kaisa Edad kung Kanus-a Tupukan: 9 ka buwan ang bata Unsay Mga Buhaton Pag Human ug Tupok:

Paimnom ug paracetamol ang bata kung hilantan. I-kunsolta sa doktor ang hilanat kung mo lapas na ug lima ka adlaw. I-kunsolta sa doktor kung naay burot burot nga mo tunga sa lawas sa bata pag

human sa injection.

TYPES OF FEEDING

22

TIMAILHAN KATEGORYA KADAGHANON PORSYENTO

Eksklusibong gipasuso lang sa gatas sa inahan

2 50%

Gipasuso sa gatas sa inahan ug nagbottlefeed(naggamit

og milk formula)

1 25%

Bottle feeding o milk formula lang ang gipasuso

sa anak1 25%

TOTAL 4 100 %

Interpretasyon:

Base sa among surbey dinhi sa inyong purok, adunay 4 ka bata nga naga edad ug 0 - 6 ka buwan. Adunay duha o 50 % ang naa sa green o luwas na nagpasabot na ang bata nagdawat ug eksklusibong gatas sa inahan. Adunay usa o 25% ang naa sa yellow o risgo. Kini nagpasabot na ang bata gipasuso sa gatas sa inahan ug milk formula. Aduna poy 1 o 25% kini nagpamatuod na sila anaa sa pula o dilikado.

Health teachings:

Ang gatas sa inahan ginatawag kining “perfect food” para sa bata nga nag-edad ug unom ka bulan gikan sa pag-anak. Naa kini mga bitamina ug minerals nga gikinahanglan niya. Diri usab makita ang bonding sa inahan ug sa anak sugod pa lamang sa pag-lugwa niya sa kinatawhan sa mama. Mas maayo nga gyod kung ang bata nga bag-o pa natawo mapasuso dayon sa inahan kay ang unang gatas nga mugawas gikan sa inahan naa ni siya’y gitawag nga kolustrom nga dunay mga sustansya o nutrients nga nakuha sa bata pagprebnetar sa mga sakit ug impeksyon.

Timailhan

22

Milk Code (EO 51) Products covered by Milk code consist of breast milk substitutes, including infant formula; other milk products, foods and beverages, including bottle-fed complementary foods.

B-R-E-A-S-T-F-E-E-D-I-N-G

B- Best for baby – kinamaayohan alang sa bata

R- reduces incidence of allergies – Maubsan ang kaso sa allergy

E- economical, no waste- walay kalas

A- antibodies, more immunity to some infectious dse.- makasukol sa ubang makatakod nga sakit

S- stool inoffensive, hardly over constipated- dili dali tubolon ug dili makabaho ug tae

T- temperature always ideal- sakto ang temperatura

F- fresh milk, never spill- dili mapan-os pirmi presko

E- emotional bonding- makahimu ug emosyonal nga banding

E- easy once established- sayon pagmasugdan

D- digested easily w/in 2-3 hrs – mahilis sulod sa 2-3 ka oras

I- immediately available/ no mixing required – magamit pirmi/ dili na kinahanglan ug sagol

N- nutritionally optimal – nutrisyonal kaayo

G- gastroenteritis greatly reduced- makaubos sa kaso sa gastroenteritis

Naay klase klaseng posisyon sa pagpasuso:

Cradle- Mao ni siya ang komon nga posisyon nga atong permi makita sa pagpasuso sa bata.

Maayo kini tungod kay mas mahawidan ug sakto sa inahan ang iyang anak labi na sa gagmayng

bata.

22

Football- Kini nga posisyon mas maayo gamiton kung gusto jud nimo makit-an imong suso. Gamit kini sa mga inahan nga gikan gi-cesarian.

Side lying - Gamit ni siya kung natulog o nagpahulay ang bata o human gi-cesarian.

Cross Cradle Hold - Parehas nga posisyon sa cradle hold pero diri mas magamit sa inahan ug sakto ang iyang kamot aron matabangan ang bata sa pagsuso pinaagi sa paggunit sa ulo sa bata samtang ang isa ka kamot sa inahan maoy magamit sa paghawid saiyang suso ug pagsuporta sa lawas sa bata.

Saddle Hold - Maayo kini kung ang bata nag-ingkod lang. mao ni ang pwede sa bata nga posisyon kung siya naay sip-on o naay problema sa taenga

22

UNSAY MAKUHA SA BATA KON GI-BREAST FEED SIYA?

1. Makapanalipod sa malnutrisyon;2. Maghatag ug kompletong pagkaon para sa bata;3. Makapabaskog sa bata arun malikayan ang impekson;4. Maayo kini labi kon naay sakit ang bata ug kon siya gikalibanga;5. Makapabright usab.

UNSAY MAAYO NGA RESULTA ANG MAKUHA SA INAHAN KON SIYA GAPA-BREASTFEED?1. Mapaubsan ang risgo sa inahan sa pagkawala ug daghang dugo human manganak;2. Maghatag kini ug natural nga pamaagi arun madugay o madelay ang pagkabuntis;3. Malikayan o maubsan ang risgo sa ovarian, breast cancer, ug osteoporosis;4. Makapahilis sa kalori ug makatabang ug pagbalik sa matres;5. Makapadugang ug timbang sa inahan tungod kay kusog siya mokaon.

NGANONG IMPORTANTE MAN GYOD KINING PAGPASUSO? “Ang eksklusibong pagpasuso sa anak girekomenda gayod sa unang unom ka bulan

gikan sa pag-anak sa bata sundan dayon kini ug sustansyadong mga pagkaon nga angay sa bata. Daghan jud kini nga tabang labi na sa gastuson sa pamilya, suntansya na tipid pa. “

REPUBLIC ACT NO. 7600 Batas nga naghatag ug awtoridad sa gobyerno ug mga pribadong institusyon sa

pagpalambo sa pagpasuso sa mga bata nga bag-ong gianak gamit ang gatas sa inahan.

REPUBLIC ACT NO. 10028 Batas sa pagpalaganap sa pagpapatuloy sa gatas sa inahan sa tanang higayon.

22

NUTRITIONAL STATUS

TIMAILHAN KATEGORYA KADAGHANON PORSYENTO

Normal o tama ang timbang para sa iyang edad

30 81 %

Medyo ubos ug taas ang timbang para sa iyang edad

5 14%

Grabe ka ubos ug grabe ka taas ang timbang para sa

iyang edad

2 5 %

TOTAL 37 100 %

Interpretasyon:

Base sa among pag-survey, adunay 37 ka bata dinhi sa inyong purok nga nagpangidaron gikan bag-ong tao hangtod 59 ka bulan, 30 kanila o 81 % ang naa sa green o luwas o tama o normal ang ilang timbang para sa ilang edad, lima o 14% ang yellow o risgo na pasabot medyo ubos ang timbang aning mga bataa para sa iyang edad. Adunay duha o 5% ang naa sa pula o grabe ka ubos ang timbang para sa ilang edad.

Timailhan

22

Health teachings:

Ang kahimsog sa atong mga bata importante gayud kaayo aron mabuhat nila ang mga aktibidad sa inadlaw-adlaw labi na gayud sa kadtong nag-eskwela. Ang bata usab nga dili himsog o kulang sa nutrisyon, dali ra masakit og maluya. Busa mga ginikanan, atong paninguhaon nga atong mahatag sa atong mga bata ang ilang panginahanglanon mahitungod sa nutrisyon. Ang mga pagkaong masustansya nga angay natong ihatag sa atong mga anak mao ang mga gulay, prutas, isda, itlog, karneng manok, baboy, og uban pa og atong likayan ang mga instant nga pagkaon sama sa noodles, og mga de-lata. Likayan usab ang mga junk foods og soft drinks, kay kini dili makaayo sa lawas.

22

FAMILY PLANNING

TIMAILHAN KATEGORYA KADAGHANON PORSYENTONaggamit og epektibong pamaagi sama sa (pills, DMPA, IUD, vasectomy,

ligation, NFP)29 48%

Naggamit ug dili kayo epektibo nga pamaagi

sama sa condom0 0%

Wala naggamit og family planning

31 52%

TOTAL 60 100 %

Interpretasyon:

Sa among pag-survey dinhi sa inyong purok, adunay 60 ka magti-ayon nga nag-edad 15- 49 ka tuig. 29 o 48% kanila ang naa sa green (luwas) o naggamit og epektibong pamaagi sa pagplano sa pamilya og 31 o 52% ang naa sa pula (delikado) o wala naggamit og family planning o naggamit og withdrawal nga pamaagi.

Health teachings:

Ang pagplano sa pamilya isa kini sa importanteng mga angay desisyonan sa magtiayon. Mag lambigit kini sa pagpaplano kung pila ka daghanun ug lat-ang sa anak sa sulod sa pamilya.

Timailhan

22

Ang mga sumunod mao ang mga kaayuhan sa pagplano sa pamilya:

1. Pinansyal

Kung ang magtiayon mag-gamit ug Family Planning dako kini ug epekto sa finansyal na bahin sa pamilya. Mahatagan ug saktong budget ang kada kinahanglang sa pamilya ug sa mga anak. Aduna poy dakong tsantsa na maka-ipon ug kwarta aron sa emergency na panginahanglan.

1. Puloy-anan: Makapili ug saktong lugar alang sa mahimong puloy-anan sa pamilya. Makaplano

ug maayong pagpuyo aron mahimong comportable ang pagpuyo. 2. Edukasyon

Ang mga anak mahatagan sa saktong edukasyon sa saktong institusyon. Makahuman pud ang mga anak sa sulod sa plano na panahon sa pag-eskwela.

3. Pagbahin-bahin sa Oras Ang mga ginikanan makahatag ug saktong oras sa pag-atiman sa mga anak.

Makahatag ug oras aron malantawan ang mga kinahanglan sama sa nutrisyon, panglawas, ug kinahanglan sa paminamalay. Ug ang magti-ayon makahatag ug saktong oras sa pagpalambu sa ilang relasyon na magti-ayon.

Uban pang kaayuhan: Hingpit nga paghiuli sa panlawas sa inahana sa pagpaanganak. Madugangan ug budget sa pagkaon sa pamilya o mahatagan ug maayong

panahon ang pamilya Hayag na kaugmaon sa pamilya

22

WATER SUPPLY

TIMAILHAN KATEGORYA KADAGHANON PORSYENTOPotable (Gi-analysa ang

tubig na inimnom sa sanitary inspektor kada 6-

12 ka bulan)

95 99%

Non-potable (Wala na-analysa sa sanitary

inspektor ang tubig kada 6-12 ka bulan)

1 1%

TOTAL 96 100 %

Interpretasyon:

Sa among pagtuki dinhi sa inyong purok, adunay 96 ka panimalay nga among na-survey. Adunay 95 o 99% na green o luwas, nagpasabot na potable ilang gina inom na tubig kay naga palit sila ug mineral water para pang inom. Samtang, 1 o 1% ang pula o delikado, nagpasabot na ang tubig na ilang ginagamit sa pangadlaw-adlaw ug ginainom kay dili luwas kay dili ini sigurado na gina-check sa sanitary inspector tungod wala mi nakit-an na puweba.

Timailhan

22

Health teachings:

Presidential Decree no. 856Code of Sanitation

1. Chapter 2. Sec. 12 Naga eksamina na mga laboratory ug pagpasa sa sampol nga tubig. Ang pag-eksamina sa gina-inum nga tubig dapat ginahimo sa pribado o gobyerno nga laboratory sama sa ginatuohan sa department o responsibilidad ni siya sa operator sa maong sistema sa tubig aron ipasa sa ginasaligang laboratoryo sa department. Resposibilidad usab sa operator sa maong systema sa tubig anim nga ipasa sa ginasaligang laboratory ang sampol sa tubig para ipa-eksamina nga adunay pamagi ang mga agwat nga gi-resita sa mong departmento.

2. Chapter 2. Sec. 13Uban pang mga proteksyon pamaagi:

a. Paghugas sa mga sanina o sanina sulod sa palibot nga 25 metros gikan sa balon (atabay) o uban pang kuhaon sa tubig nga ilimnun kay ginabawal.

Palisiya:( Approved types of water supply faults)

Level I ( point source)Isa lang ka gi-gikanan sa tubig na mo serbisyo sa 15 nagtud 25 ka mga pamilya.

Level II ( communal facility system or stand- post )Isa ka gi-gikanan sa tubig nga daghan ang ni konektar makahatag ug tubig ngadto sa 100 ka panimalay. Ang us aka linya mohatag ug tubig sa upat hangtud onum ka pamilya.

Level III ( water works system or individual house connection)Adunay koneksyon sa tubig kada panimalay

( Unapproved type of water facility ) Makaduda ug gi-kanan sa tubig sama sa atabay suba, sapa, tubig gikan sa

bumba. Dili gyud gina-inum kung dili ma inspeksyon ug maaprobahan na pwede gamiton pang-inum.

Dapat ang sudlanan sa tubig ilimnum hinluon ug tabunan para limpyo kay kung kuntaminado ang tubig mao kini ang hinungdan na magkasakit sama sa kalibanga ug uban pa.

Dapat ang usa ka water facility adunay tabon ug koralon sama sa balon ( atabay) para dili mahagbungan ug hugaw ug layo sa disgrasya.

Pagdili sigurado sa tubig na ilimnun pwede nato pabukalan ug lima ka minuto ( 5 minutes ) gikan sa pagbukal sa traynta ka minute ( 30minutes ) para maka sigurado na mapatay ang mga mikrobyo.

22

TOILET FACILITY

TIMAILHAN KATEGORYA KADAGHANON PORSYENTO

Water Sealed – (Flush Type/Pour Type-naa sa maayung

kondisyon)

82 85%

Walay kasilyas o nakigamit lang

14

15%

TOTAL 96 100 %

Interpretasyon:

Sa 78 ka panimalay nga among na-survey, 82 o 85 % niini ang green (luwas) o adunay kaugalingon nga kasilyas, og 14 o 15% ang pula (delikado) o walay kaugalingong kasilyas o nakigamit lamang. Base sa mga resulta na atong nakita, aduna pay walay kaugalingon kasilyas. Atong paningkamutan nga kaning red mahimong green sa umaabot na panahon.

Health teachings:

Ang kasilyasan ang usa sa panaka importante nga lugar sa atong panimalay tungod kay dinhi nato ipagawas ang atong mga hugaw nga gikan sa lawas. ug siguraduhon nato nga sakto ug maayo ang istruktura sa atong kasilyasan tungod kay possible nga daugang napod sa gasto kung ganing naay madisgrasya kay labi na daghan og kalubihan dinhi kinahanglan nga lig-on nga materyales nga gamiton para dili dali maguba.

22

Kinahanglan nga maghugas og kamot sa dili pa o paghuman pagpangihi o pagpagawas sa atong mga hugaw sa lawas aron malikayan ang mga sakit sama sa hepa, ug amoebiasis.

Imintinar nato ang kalimpyo sa kasilyasan pinaagi sa paglimpyo kadaadlaw paghuman og gamit. Gamitan nato ug sabon, muriatic o chlorine sa pag limpyo niini aron mamatay ang mga kagaw.

Gikinahanglan nga adunay mabilin nga tubig sa bowl aron dili manimaho o tabunan kini ug plywood para dili masudlan ug mananap.

Sa kadtong walay kaugalingong kasilyasan, gi-awhag kamo namo nga maghimo jud ug kaugalingong o di kaha kung wala jud mo’y igong budget para ana, pwede kamo mangayo ug tabang sa mga brgy. Officials magpaabot sa imung problema sa taas nga panggamhanan.

Gi-awhag kamo namo nga mangutana ug mga impormasyon sa health workers kung unsa jud ka-importante ang kasilyas mapromotar nato ang maayong lawas ug malikayan ang mga sakit

22

GARBAGE DISPOSAL

TIMAILHAN KATEGORYA KADAGHANON PORSYENTO

Compost Pit nga adunay tabon

21 22%

Compost Pit nga walay tabon

11 11%

Nagadaob, nagalabog lang

maskin asa64 67%

TOTAL 96 100 %

Interpretasyon:

Diri sa inyong purok, adunay 96 ka mga panimalay. 21 o 23% anaa sa green o luwas. Kini nagpasabot nga sila nagagamit ug compost pit with cover. 11 niini anaa sa yellow o risgo nga nagpasabot nga sila nagagamit ug compost pit nga walay tabon. Samtang 64 o 67% kay naa sa pula o delikado kay sila nagadaob o nagalabog lang maskin asa sa ilang mga basura.

Health teachings:

Ang sakto nga paglabay sa mga basura maghatag ug kalimpyo mapa-sulod man o gawas sa balay. Makita usab kini kung unsa ang mga pamatasan sa nagpuyo niinang balaya. Naay duha ka klase sa paglabay o paglahi sa mga basura. Isa niini and Malata o Biodegrable, diri makita ang mga malata nga basura sama sa mga pagkaon, panit sa prutas ug gulay, dahon, ug uban pang

Timailhan

22

malata. Ilahi kini nga mga basura sa isa ka butanganan o sako unya butangan kini ug timailhan aron sa pagsunod nga paglabay dili magkasagol-sagol. Ang mga malata nga basura dako kini ug gamit labi na kay pwede kini himuong fertilizer. Ikaduha nga klase sa paglabay mao ang Non-biodegradable o ang dili malata sama sa mga papel, plastic, lata, ug uban pang dili malata. Pwede pa kini magamit sa sunod o pagrecycle.

Importante nga ilabay sa sakto ang mga basura, kini makatabang ug dako sa membro sa pamilya ug labi na sa komunidad.

Sanitary Code of the Philippines P.D. No. 856

- Nagahisgot nga naay multa para sa dili sakto na paglabay ug basura ug uban pang matang sa paghugaw-hugaw.

BIODEGRADABLE O MALATA- kini nga mga basura pwede mahimong fertilizer sama sa mga:

Dahon, sanga ug sagbot panit ug lso sa prutas o gulay salin-salin o mga pan-os nga pakaon linimpyo ug bukog sa isda, manok ug karne hugaw sa hayop patay nga hayop tissue paper barbecue stick upos sa sigarilyo

NONBIODEGRADABLE O DILI MALATA- kini nga mga basura pwede pang pamuslan

plastic, lata o ma aluminum cans botelya, bakal, bildo ug samin goma o ligid sanitary napkins o diaper mga tetra pack ug sachets o mga sudlanansa candy ug shampoo baterya o spray cans daot nga mga appliances

PAAGI SA SAKTONG PAGLABAY

1. RECYCLE- kini ang pamaagi sa paglabay diin ang mga mapuslan pa pwede pa magamit pag-usab sa lain nga pamaagi o ibaligya sa junk shop.

2. COMPOSTING- kini ang pamaagi sa paglabay sa basura diin kinahanglan magkabot para didto ilabay ang mga malata nga basura.

3. DILI MASUNOG UG BASURA KAY MAKADAOT KINI SA PALIBOT- tungod kay makanipis kini sa atong ozone layer nga nagprotekta kanato gikan sa init sa adlaw.

4. Ayaw ilabay ang basura bisan asa kay mao kini ang hinungdan sa pagbaha ug pagdaghan sa mga sakit.

5. Dili magsunog ug goma kay ang aso gikan niini nagpaggawas ug kemikal nga gitawag ug chlorofluorocarbon nga makaboslot sa ozone layer unya tungod niini makadugang sa kainit sa kalibotan

22

SURROUNDINGS

TIMAILHAN KATEGORYA KADAGHANON PORSYENTO

Adunay 2 -3 ka klase nga tanom (Herbal,

Ornamental, Gulay)52 54 %

Adunay isa lamang ka klase nga tanom

15 16 %

Walay tanom 29 30 %

TOTAL 96 100 %

Interpretasyon:Sa 96 ka panimalay na among nasurvey dinhi sa inyong purok, 52 o 54% niini anaa sa

green o luwas nga nagpasabot nga sila adunay 2-3 ka klase na tanom sa ilahang palibot. 15 o 16 % sa ilaha anaa sa yellow o risgo kay aduna lang sila’y isa ka klase na tanom sa ilang tugkaran. Samtang 29 o 30% kay anaa sa pula o delikado kay wala silay tanom sa ilahang palibot maski isa ka klase.

Health teachings:Ang mga tanom sa atong palibot naga hatag ug kaanyag sa atong panimalay ug

makahatag usab ug kalipay sa nag puyo ana na panimalay. Ang mga herbal na tanom, daku kaayu ug ikatabang ka nato. Tungod kay magamit kini panahon nga adunay ma sakit na miyembro sa pamilya sama sa ubo, sip-on ug uban pa. Sa saktong preparasyon ni ini, epektibo kini ug makadaginot kita, kay dili na kini paliton. Maayu pod nga dunay mga gulay na tanom aron maka tipid ta ug masigurado na presko ug walay medesina na gi gamit ni ini.

Timailhan

22

CIGARETTE SMOKING

TIMAILHAN KATEGORYA KADAGHANON PORSYENTO

Walay manigarilyo sa pamilya

50 52 %

Adunay manigarilyo sa panimalay

46 48 %

TOTAL 96 100 %

Interpretasyon:Sa among pagsurvey, adunay 50 o 52 % niini ang anaa sa green o luwas. Kini nagpasabot

nga walay manigarilyo sa ilang balay samtang 46 o 48 % niini ang anaa sa red o delikado nga nagpasabot nga adunay manigarilyo sa ilang panimalay.

Health teachings:Ang pagpanigarilyo naa ni siyay dala nga dili maayo nga epekto sa panglawas. Ang

maapektuhan niini dili lang ang tao na nanigarilyo, maapektuhan pud apil ang mga tao sa palibot na makasimot sa aso nga gebuga sa sigarilyo. Ang sigarilyo kay anaay daghang mga chemical, kasagaran niini kay makadilikado o makadaot sama anang nicotine. Kini siya makaapekto sa normal na paggana sa atong lawas og moubos ang atong resistensya laban sa mga sakit og impeksyon. Isa pud ni siya ka hinungdan sa pagdevelop og cancer, labi na giyud sa lung cancer. Nakita naman nato ang dautang epekto niini sa atong panlawas og dili lang jud ato, hinaot pa unta na atong likayan ang pagpanigarilyo sa hinay-hinay na pamaagi. Isip isa ka ginikanan, himuon natong modelo kita satong mga anak aron dili sila makatuon o makasundog sa mga bisyo sama sa pagpanigarilyo. Ug atong malikayan ang pag gasto sa atong kinitaan ani na bisyo.

Timailhan

22

22

ALCOHOL DRINKING

TIMAILHAN KATEGORYA KADAGHANON PORSYENTO

Walay moinom og ilimnong makahubog sa panimalay

25 23%

Adunay moinom og ilimnong makahubog sa

panimalay

86 77%

TOTAL 111 100 %

Interpretasyon:Diri sa inyong purok, adunay 25 o 23% ang nasa green o luwas ka panimalay ang

nagsulti nga walay muinom na makahubog sa ilang pamilya samtang adunay 85 o 77% ka panimalay nga among na survey ang musulti nga adunay muinom sa ilang pamilya.

Health teachings:Ang sobraan nga pag-inomog ilimnong makahubog, medyo commom ni siya nga

problema. Ang alcohol naga-contain ug ginatawag nga ethanol, 1 ka-toxin nga nagdala ug dili maayo nga epekto sa atong lawas. Pa gang 1 ka-tao masobraan inom og alcohol, muresulta kini sa mga sakit sama sa sakit sa atay, tinae, sakit sa kasing-kasing og high blood. Makaapekto jud pud ni siya sa atong utok, panagsa bisan gamay-gamy lang ang atong mainom, lahi ra jud ang atong panghuna-huna. Commom pud nang makakita ta og awa y o magkagubot tungod sa sobraan nga pag-inom. Kung mahimo, ato jud likayan ang pag-inom og ilimnong makahubog. Isip isa ka ginikanan, himuon natong modelo kita satong mga anak aron dili sila makatuon o makasundog sa mga bisyo sama sa pag inom sa maka hubog na inimnom. Ug atong malikayan ang pag gasto sa atong kinitaan ani na bisyo.

Timailhan