1044_dena batera.pdf

San Benito Ikastola Kutsadura 1


AURKIBIDEA :AURKIBIDEA :AURKIBIDEA :AURKIBIDEA :

- Eider Saez : 3. orrialdeaEider Saez : 3. orrialdeaEider Saez : 3. orrialdeaEider Saez : 3. orrialdea

- Aiara Garaialde : 4, 5, 6, 7 . orrialdeaAiara Garaialde : 4, 5, 6, 7 . orrialdeaAiara Garaialde : 4, 5, 6, 7 . orrialdeaAiara Garaialde : 4, 5, 6, 7 . orrialdea

- Agustin Imaz : 8, 9 . orrialdeaAgustin Imaz : 8, 9 . orrialdeaAgustin Imaz : 8, 9 . orrialdeaAgustin Imaz : 8, 9 . orrialdea

- Aitor Irizar : 10, 11 . orrialdeaAitor Irizar : 10, 11 . orrialdeaAitor Irizar : 10, 11 . orrialdeaAitor Irizar : 10, 11 . orrialdea

- Andoitz Gutierrez : 12, 13 . orrialdeaAndoitz Gutierrez : 12, 13 . orrialdeaAndoitz Gutierrez : 12, 13 . orrialdeaAndoitz Gutierrez : 12, 13 . orrialdea

- Andrea Curiel : 14 . orrialdeaAndrea Curiel : 14 . orrialdeaAndrea Curiel : 14 . orrialdeaAndrea Curiel : 14 . orrialdea

- Ekiñe Eizagirre : 15, 16, 17, 18, 19 . orrialdeaEkiñe Eizagirre : 15, 16, 17, 18, 19 . orrialdeaEkiñe Eizagirre : 15, 16, 17, 18, 19 . orrialdeaEkiñe Eizagirre : 15, 16, 17, 18, 19 . orrialdea

- Imanol Santoyo : 20, 21 . orrialdeaImanol Santoyo : 20, 21 . orrialdeaImanol Santoyo : 20, 21 . orrialdeaImanol Santoyo : 20, 21 . orrialdea

- Iosu Astigarraga : 22. orrialdeaIosu Astigarraga : 22. orrialdeaIosu Astigarraga : 22. orrialdeaIosu Astigarraga : 22. orrialdea

- Iraia Amundarain : 23, 24 . orrialdeaIraia Amundarain : 23, 24 . orrialdeaIraia Amundarain : 23, 24 . orrialdeaIraia Amundarain : 23, 24 . orrialdea

- Irune Mateos : 25, 26 . orrialdeaIrune Mateos : 25, 26 . orrialdeaIrune Mateos : 25, 26 . orrialdeaIrune Mateos : 25, 26 . orrialdea

- Joseba Martinez : 27 . orriaJoseba Martinez : 27 . orriaJoseba Martinez : 27 . orriaJoseba Martinez : 27 . orrialdealdealdealdea

- Oihane Lazkanoiturburu : 28. orrialdeaOihane Lazkanoiturburu : 28. orrialdeaOihane Lazkanoiturburu : 28. orrialdeaOihane Lazkanoiturburu : 28. orrialdea


Eider SaezEider SaezEider SaezEider Saez Euri azidoa: ohikoa baino azidoagoa den euria da. Kalteak sortzen ditu landare, uretako animalia eta eraikinetan. Euri azidoa gizakiak eragina da gehien bat, honek eginiko sufre eta nitrogeno isuriengatik, eguratsean nahastean azidoa sortzen baita. Arazoa konpondu nahian, azken urteotan gobernu askok gas isuri hauek gutxitzeko legeak egin dira. Euri azidoa, zentral kimikoek eta ibilgailuek

sortutakoa da batez ere. Hauek erregai fosilak erretzean, tximinietatik edo ihesbideetatik, batez ere sufre eta nitrogeno oxidoa atmosferara isurtzen dituzte. Zati bat lurreratu egiten da eta beste zatia aireak eramaten ditu, ur-lurrinaz konbinatu eta azidoak sortuz.

Berotegi-efektua: klima berotzen duen prozesu natural bat da, Lurraren hartu-eman erradioaktiboan parte hartzen duena. Atmosferan dauden berotegi-efektu gasek sortzen dute, batez ere ur lurrunak (eragin gehien duena), karbono dioxidoak CO2 eta metanoak CH4. Berotegi efektuaren ondorioak:izotzak urtzea,itsasoaren maila igotzea eta basamortuak handitzea.

Aire kutsatua: Mota hau airean gertatzen da. Airean energia, gas edo material kutsakor bat botatzen dugunean gertatzen da. Material horiek atmosferarekiko arazo edo gaitz bat suposatu behar du, kutsadura atmosferikoa dela esateko. Espainiar Estatuko biztanleen erdiak kutsadura mailak gainditzen dituen airea arnasten du.Kutsadura horren %80 hiri guneetan trafikotik dator, batez ere autoek sortutakoa.

Ozono geruza: Lurraren atmosferako gas geruza da, ozono (O3) kontzentrazio handikoa. Geruza honek eguzkiaren frekuentzia handiko argi ultramorearen %97-99a xurgatzen du, beronek planetako bizitza kalte baitezake. Geruza hau estratosferan dago, 15 eta 35 km artean, planeta guztia inguratzen. Ozonoa oso gas ahula da eta kloroarekin edo giza ekintzen ondorioz atmosferara isuritako beste substantziekin erreakzionatzean hondatu egiten da. Azken urte hauetan ikusi ahal izan denez, ozono geruza hori mehetu egin da, eta zulo handi bat ere nabaritu zaio Antartikaren parean.


Aiara GaraialdeAiara GaraialdeAiara GaraialdeAiara Garaialde Euri azidoa: ohikoa baino azidoagoa den euria da. Kalteak sortzen ditu landare, uretako animalia eta eraikinetan. Euri azidoa gizakiak eragina da gehien bat, honek eginiko sufre eta nitrogeno isuriengatik, eguratsean

nahastean azidoa sortzen baita. Arazoa konpondu nahian, azken urteotan gobernu askok gas isuri hauek gutxitzeko legeak egin dira.

SORRERA

Euri azidoa, zentral termikoek eta ibilgailuek sortutakoa da batez ere. Hauek erregaiak erretzean, tximinietatik edo ihesbideetatik, batez ere sufre eta nitrogeno oxidoa atmosferara isurtzen dituzte. Poluitzaile hauetako zati bat lurreratu egiten da eta beste

zatia aireak eramaten ditu, ur-lurrinaz konbinatu eta azidoak sortuz.

Gas kutsatzaileak mugitzen ari diren eguratseko aire masetan sartzen direnean, sortutako lekutik ehunka kilometrora eror daitezke kaltea bertan eraginez. Ondoren euria egitean ohikoa den baiño azidoagoa egiten du euria bertako landare, uretako animalia eta eraikuntzak kaltetuz.

ONDORIOAK

Euri azidoa sortzen duen kutsadura iturria ez da kaltetzen dituen eremuetan bertan egoten beti, gasak hara eta hona ibiltzen direlako atmosferan eta baldintza meteorologiko egokiak dauden edozein lekutan ezartzen direlako. Horregatik, kutsadura eragile gehien aireratzen duten herrialde industrializatuek kontuan hartu behar lukete beren jarduerek herrialde garatu gabeei ere eragiten dietela, eta, joera axolagabe horrekin, hango baliabide naturalak suntsitzen dituztela.

Euri azidoak hainbat ondorio izaten ditu eta garrantzitsua da hauen artean ezberdintzea:

-Ur ekosistemak

-Lur ekosistemak

-eraikuntzak


KONPONBIDEA

Industriak zenbait teknika garatu ditu ingurumenaren babeserako eta era berean zenbait disposizio legal eta nazioarteko hitzarmen sortu dira produktu arriskutsu eta erasokorren kontzentrazioak kontrolatzeko. Era honetan, enpresa askok teknologia berri hauek aplikatzen ari dira eta baimenduriko emisio mailen azpitik dihardute.

Leku askotan, teknologia oso kutsatzaileen eta zaharkituen erabilera debekatu zen.

Euri azidoaren ondoriozko arduretariko bat beraz, atmosferara isuritako nitrogeno eta sufre partikulak dira, azido sulfuriko eta azido nitriko tanta moduan bukatuko direlarik.

NEURRIAK

Hainbat neurri hartuz konpon daiteke euri azidoaren arazoa:

-Uren azidotasuna neutralizatzeko teknikak baliatzea: base gisa diharduten substantziak eranstea edo iragazkiak ipintzea.

-Gas kaltegarrien igorpena murriztea. Arazoari sustraiak moztea litzateke hau, petrolioaren, gasaren eta ikatzaren erabilera murriztuz, eta, industrian eta garraioan energia berriztagarrien alde jokatuz.

-Teknologiak hobetzea. Energia eraginkortasun eta zentzu handiagoz erabiltzeak eta igorritako gasei

garbitasun sistema hobeak aplikatzeak arazoa konpontzen lagunduko lukete.

-Zentral termikoek isurtzen duten poluzioa kontrolatu behar da tximinian iragazki egokiak ipiniz.

-Ibilgailuen ihes-tutuetatik botatako gasen kantitatea, txikiagoa egin behar da. Horretarako katalizatzaileen bidea da egokiena

-Ibilgailu partikularrak gutxiago erabili behar da eta garraio publikoak edo bizikleta gehiago erabili behar dira.


BEROTEGI-EFEKTU GASAK (BEG)

Berotegi-efektua klima berotzen duen prozesu natural bat da, Lurraren hartu-eman erradioaktiboan parte hartzen duena. Atmosferan dauden berotegi-efektu gasek (BEG) sortzen dute, batez ere ur lurrunak (eragin gehien duena), karbono dioxidoak CO2 eta metanoak CH4.

Efektu hau, nekazaritzan eta lorezaintzan erabiltzen diren berotegien analogiaz izendatu da. Hauek espazio itxi batzuk dira, alde bat edo gehiago beira edo plastiko

gardenezkoak direnak, eguzkiaren beroa igarotzen utziz eta barnean gordez.

Berotegi-efektuan garrantzi handiena duten gasak ondoko hauek dira:

• Karbono (IV) oxidoa • Metanoa • Nitrogeno oxidoa. • CFC

• Lurrazaleko ozonoa.

Efektuaren gas eragile nagusien proportzioak:

• Ur lurruna = H2O (55 %) • Karbono dioxidoa = CO2

(39 %) • Ozonoa = O3 (2 %)

Eta beste hainbat, proportzio txikiagoan:

• Metanoa = CH4 (2 %) • Oxido nitrosoa = N2O (2 %)

• Sufre hexafluoruroa = SF6

• CFC gasak

ONDORIOA

Ozono geruza zulatzen doa kutsaduraren erruz, beraz, eguzki izpiak eta ultramorea zuzenean datoz gugana eta ondoriooz glaziarrak urtzen doaz; hau da, itsas maila goraka doa.


AIRE KUTSATUA

Mota hau airean gertatzen da. Airean energia, gas edo material kutsakor bat botatzen dugunean gertatzen da. Material horiek atmosferarekiko arazo edo gaitz bat suposatu behar du, kutxadura atmosferikoa dela esateko.

Airearen kutsadura eguratsaren berezko ezaugarrien eraldaketa da, gai

kimikoek, gai biologikoek edo partikula esekiek sortua. Orokorrean, energia-iturri diren ikatzaren eta petrolioaren errekuntzatik sortzen dira, batik bat, airea kutsatzen duten gasak. Erregai horiek kopuru handian erabiltzearen ondorioa da, beraz, airearen kutsadurarako bide nagusia.

Ikatzaren eta petrolioaren errekuntzan gas kaltegarriak eta partikula solido asko sortu eta askatzen dira atmosferan, eta hondakin kaltegarri horiek hautsa eta kea sortzen dituzte.

Kutsatutako airean dauden eta bizidunok arnasten ditugun aireko substantzia kutsagarrien artean, sufre dioxidoa, eta autoek eta motorrek sortutako ihes gasak, eta gasolinak daraman beruna daude.

Beste ondorio batzuen artean, kutsadura atmosferikoak berotegi efektua, ozono geruzaren suntsiketa eta euri azidoa sortzen ditu.

Beste kutsatzaile batzuk izpi ultramoreak dira. Frogaturik dago, UV-B erradiazioa gehitzeak ondorio kaltegarriak dauzkala gizakiarentzat:

• Azaleko minbizi onak nahiz txarrak sortu eta indartzen ditu. • Eguzki erredurak sakontzen ditu eta azala zahartzen du. • Dermatitis alergikoaren eta toxikoaren arriskua areagotzen du. • Immunitate sistemari kalte eragiten dio. • Begiek kaltetzen ditu. • Bakterioen eta birusen zenbait gaitz indartzen ditu.

ARAZOAK SAIHESTEKO

Zentral termikoek isurtzen duten poluzioa kontrolatu beharra dago, tximinietan iragazki sistema egokiak ezarriz.

• Ibilgailu partikular gutxiago erabili behar da eta garraio publikoa edo bizikleta gehiago.

• Ibilgailuen ihes-hodietatik botatzen diren gasen kantitatea txikiagotu behar

da. Horretarako, katalizatzaileak erabiltzea da zuzenena.

• Poluzioaren aurkako arauak indartu behar dira.


Agustin ImazAgustin ImazAgustin ImazAgustin Imaz

Euri azidoa ohikoa baino azidoagoa den euri da. Kalteak sortzen ditu landare, uretako animalia eta eraikinetan. Euri azidoa gizakiak eragina da gehien bat, honek eginiko sufre eta nitrogeno isuriengatik, eguratsean nahastean azidoa sortzen baita. Arazoa konpondu nahian, azken urteotan gobernu askok gas isuri hauek gutxitzeko legeak egin dira


Efektu hau, nekazaritzan eta lorezaintzan erabiltzen diren berotegien analogiaz izendatu da. Hauek espazio itxi batzuk dira, alde bat edo gehiago beira edo plastiko gardenezkoak direnak, eguzkiaren beroa igarotzen utziz eta barnean gordez landareek mikro-klima onuragarri batez goza dezaten.


Airearen kutsadura berezko ezaugarrien eraldaketa da, gai kimikoek, gai biologikoek edo partikula esekiek sortua.

Orokorrean, energia-iturri diren ikatzaren eta petrolioaren errekuntzatik sortzen dira, batik bat, airea kutsatzen duten gasak. Erregai horiek kopuru handian erabiltzearen ondorioa da, beraz, airearen kutsadurarako bide nagusia.




Ozonoa oso gas ahula da eta kloroarekin edo giza ekintzen ondorioz atmosferara isuritako beste substantziekin erreakzionatzean hondatu egiten da. Azken urte hauetan ikusi ahal izan denez, ozono geruza hori mehetu egin da, eta zulo handi bat ere nabaritu zaio Antartikaren parean. Badirudi ozono geruza horren galera hegazkin supersonikoek eta CFC izeneko gaiek (klorofluorokarbonatuak) eragiten dutela. Aerosol (esprai), hozkailu eta giro gailuetan erabiltzen dira aipatutako substantziak.


Aitor IrizarAitor IrizarAitor IrizarAitor Irizar Euri azidoa ohikoa baino azidoagoa den euria da. Kalteak sortzen ditu landare, uretako animalia eta eraikinetan. Euri azidoa gizakiak eragina da gehien bat, honek eginiko sufre eta nitrogeno isuriengatik, eguratsean nahastean azidoa sortzen baita. Arazoa konpondu nahian, azken urteotan gobernu askok gas isuri hauek gutxitzeko legeak egin dira.

Berotegi efektua klima berotzen duen prozesu natural bat da , Lurraren hartu-eman erradioaktiboan parte hartzen duena. Atmosferan dauden berotegi-efektu gasek sortzen dute, batez ere ur lurrunak (eragin gehien duena), karbono dioxidoak CO2 eta metanoak CH4.


.


Kutsadura edo poluzioa edozein substantziak edo energia motak ekosistema batean sortu dezakeen desoreka edo kaltea da. Beti ondorio negatiboak izango ditu izadian, eta ondorioz giza existentzia kaltetuko du.

Kutsadura egon ahal izateko kutsatzen duen substantzia kantitate nahikoan egon behar du, naturan desoreka minimo bat egoteko. Kantitate hau kutsatzen duenarekiko erlatiboa izango da, masa edo bolumenaren arabera, honi kontzentrazioa deitzen zaio.

Ozono geruza edo ozonosfera Lurraren atmosferako gas geruza da, ozono (O3) kontzentrazio handikoa. Geruza honek eguzkiaren frekuentzia handiko argi ultramorearen %97-99a xurgatzen du, beronek planetako bizitza kalte baitezake. Geruza hau estratosferan dago, 15 eta 35 km artean, planeta guztia inguratzen.


Andoitz GutierrezAndoitz GutierrezAndoitz GutierrezAndoitz Gutierrez

Euri azidoaren fenomenoa eta ondorioak, gero eta garrantzi handiagoa hartzen ari dira azken urte hauetan.

Askotan hitz egin eta idatzi izan da euri azidoak naturan (basoetan, ...) egiten duen kalteari buruz.

Atmosferan dagoen CO2-a dela eta, euria berez zertxobait azidoa da. Euri azidoa ohikoa baino azidoagoa den euria da. Kalteak sortzen ditu landare eta uretako animalietan.

Berotegi-efektua klima berotzen duen prozesu natural bat da, Lurraren hartu-eman erradioaktiboan parte hartzen duena.



Ozono-geruza estratosferan dago, 15 eta 35 km artean, planeta guztia inguratzen. Ozono-geruza ozono-gasaren molekulaz osaturik dago. Ozono-molekula bakoitza hiru oxigeno-atomoz osatzen da, eta izaera ezegonkorra du. Gogoratu behar da oxigeno-molekulak bi oxigeno-atomoz osatzen direla. UV-B erradiazioak kaltegarriak dira planetako animalia eta landareentzat, eta, noski, gizakiarentzat ere bai.

Airearen kutsadura eguratsaren berezko ezaugarrien eraldaketa da,gai kimikoek, gai biologikoek edo partikula esekiek sortua.



Andrea CurielAndrea CurielAndrea CurielAndrea Curiel

La lluvia ácida

La lluvia ácida se forma cuando la humedad en el aire se combina con los óxidos de nitrógeno y el dióxido de azufre emitidos por fábricas, centrales eléctricas y vehículos que queman carbón o productos derivados del petróleo. En interacción con el vapor de agua, estos gases forman ácido sulfúrico y ácidos nítricos. Finalmente, estas sustancias químicas caen a la tierra acompañando a las precipitaciones, constituyendo la lluvia ácida.

Los hidrocarburos y el carbón usados como fuente de energía, en grandes cantidades, pueden también producir óxidos de azufre y nitrógeno y el dióxido de azufre emitidos por fábricas, centrales eléctricas y vehículos que queman carbón o productos derivados del petróleo

Efecto invernadero

Se denomina efecto invernadero al fenómeno por el cual determinados gases, que son componentes de una atmósfera planetaria, retienen parte de la energía que el suelo emite por haber sido calentado por la radiación solar. Afecta a todos los cuerpos planetarios dotados de atmósfera. De acuerdo con la mayoría de la comunidad científica, el efecto invernadero se está viendo acentuado en la Tierra por la emisión de ciertos gases, como el dióxido de carbono y el metano, debida a la actividad humana.

Este fenómeno evita que la energía solar recibida constantemente por la Tierra vuelva inmediatamente al espacio, produciendo a escala planetaria un efecto

similar al observado en un invernadero.


Ekiñe IzagirreEkiñe IzagirreEkiñe IzagirreEkiñe Izagirre

EURI AZIDOA

Euri azidoa ohikoa baino azidoagoa den euria da. Kalteak sortzen ditu landare, uretako animalia eta eraikinetan. Euri azidoa gizakien eragina da gehien bat, honek eginiko sufre eta nitrogeno isuriengatik, eguratsean nahastean azidoa sortzen baita. Arazoa konpondu nahian, azken urteotan gobernu askok, gas isuri hauek gutxitzeko legeak egin dituzte..

Sorrera

Euri azidoa, zentral termikoek eta ibilgailuek sortutakoa da batez ere. Hauek erregai fosilak erretzean, tximinietatik edo ihesbideetatik, batez ere sufre eta nitrogeno oxidoa atmosferara isurtzen dituzte. Poluitzaile hauetako zati bat lurreratu egiten da eta beste zatia aireak eramaten ditu, ur-lurrinaz konbinatu eta azidoak sortuz.

Ondorioak

Euri azidoa sortzen duen kutsadura iturria ez da kaltetzen dituen eremuetan bertan egoten beti, gasak hara eta hona ibiltzen direlako atmosferan eta baldintza meteorologiko egokiak dauden edozein lekutan ezartzen direlako. Horregatik, kutsadura eragile gehien aireratzen duten herrialde industrializatuek kontuan hartu behar lukete beren jarduerek herrialde garatu gabeei ere eragiten dietela, eta, joera axolagabe horrekin, hango baliabide naturalak suntsitzen dituztela.

Euri azidoak hainbat ondorio izaten ditu eta garrantzitsua da hauen artean ezberdintzea:

-Ur ekosistemak

-Lur ekosistemak

-Eraikuntzak

Konponbidea

Industriak zenbait teknika garatu ditu ingurumenaren babeserako eta era berean zenbait disposizio legal eta nazioarteko hitzarmen sortu dira produktu arriskutsu eta erasokorren askok teknologia berri hauek aplikatzen ari dira eta baimenduriko emisio mailen azpitik dihardute.

Leku askotan, teknologia oso kutsatzaileen eta zaharkituen erabilera debekatu zen.

Euri azidoaren ondoriozko arduretariko bat beraz, atmosferara isuritako nitrogeno eta sufre partikulak dira, azido sulfuriko eta azido nitriko tanta moduan bukatuko direlarik.


Neurriak

Hainbat neurri hartuz konpon daiteke euri azidoaren arazoa:

• Uren azidotasuna neutralizatzeko teknikataz baliatzea: oinarri gisa diharduten substantziak eranstea edo iragazkiak ipintzea, adibidez. Teknika horiek, dena den, garestiak dira eta arazoa epe motzean konpontzeko bakar-bakarrik erabil daitezke.

• Gas kaltegarrien igorpena murriztea. Arazoari sustraiak moztea litzateke hau, petrolioaren, gasaren eta ikatzaren erabilera murriztuz, eta, industrian eta garraioan, energia berriztagarrien alde jokatuz.

• Teknologiak hobetzea. Energia eraginkortasun eta zentzu handiagoz erabiltzeak eta igorritako gasei garbitasun sistema hobeak aplikatzeak arazoa konpontzen lagunduko lukete.

• Zentral termikoek isurtzen duten poluzioa kontrolatu behar da tximinian iragazki egokiak ipiniz.

• Ibilgailuen ihes-tutuetatik botatako gasen kantitatea, txikiagoa egin behar da. Horretarako katalizatzaileen bidea da egokiena.

• Ibilgailu partikularrak gutxiago erabili behar da eta garraio publikoak edo bizikleta gehiago erabili behar dira.

BEROTEGI-EFEKTUA

Eskema honek energia elkartrukea adierazten du, Lurreko eguratsa, Lurrazala eta Espazioaren artean.


Efektu hau, nekazaritzan eta lorezaintzan erabiltzen diren berotegien analogiaz izendatu da. Hauek espazio itxi batzuk dira, alde bat edo gehiago beira edo plastiko gardenezkoak direnak, eguzkiaren beroa igarotzen utziz eta barnean gordez landareek mikro-klima onuragarri batez goza dezaten


Berotegi-efektu gasak (BEG)

Berotegi-efektuan garrantzi handiena duten gasak ondoko hauek dira:

• Karbono (IV) oxidoa • Metanoa

• Nitrogeno oxidoa: • CFC: • Lurrazaleko ozonoa

Efektuaren gas eragile nagusien proportzioak:

• Ur lurruna = H2O (55 %) • Karbono dioxidoa = CO2 (39 %) • Ozonoa = O3 (2 %)

Eta beste hainbat, proportzio txikiagoan:

• Metanoa = CH4 (2 %) • Oxido nitrosoa = N2O (2 %) • Sufre hexafluoruroa = SF6 • CFC gasak

Azkenengo mendean anhidrido karbonikoa eta beste atmosferako gas batzuen kontzentrazioa gehituz joan da gizakion aktibitateen bidez:

• Mendearen hasieran landare jatorriko erretzea dela-eta (egurra eta ikatza). • Azkenengo hamarkadetan, erregai fosilen erabilpen gehigarriak petrolio,

ikatza eta gas naturala, energia izateko prozesu industrialen erruz

Berotegi-efektuan parte hartzen duten gasak guztiak ez dira jatorri artifizialekoak. Badaude modu naturalean isurtzen diren gasak, esate baterako sumendien bidezkoak.

AIRE KUTSATUAK

Airearen kutsadura eguratsaren berezko ezaugarrien eraldaketa da, gai kimikoek, gai biologikoek edo partikula esekiek sortua.

Orokorrean, energia-iturri diren ikatzaren eta petrolioaren errekuntzatik sortzen dira, batik bat, airea kutsatzen duten gasak. Erregai horiek kopuru handian erabiltzearen ondorioa da, beraz, airearen kutsadurarako bide nagusia.





OZONO GERUZAKO ZULOA

Denok entzun izan dugu zerbait ozono-geruzaren zuloari buruz, batez ere joan den hamarkadaren hasieran. Baina, gaur egun, ahaztutako gaia dugu, nahiz eta azkeneko urte hauetan historiako zulorik handiena egin den eta arazoak hor dirauen-

Ozono-geruza estratosferan dago, 15 eta 35 km artean, planeta guztia inguratzen. Ozono-geruza ozono-gasaren molekulaz osaturik dago. Ozono-molekula bakoitza hiru oxigeno-atomoz osatzen da, eta izaera ezegonkorra du.

. Giza kutsadura ala kutsadura naturala? Argi dago kloroa (Cl) estratosferara iritsi dela, baina gizakiak eragindako kutsadurari zor zaio ala berez iritsi da estratosferara? Izan ere lurrazalean kloro-kantitate handiak aurki daitezke, esaterako, itsasoan gatz moduan (NaCl). Itsasoko ura lurruntzen denean gatz-kantitate bat ere lurruntzen da, baina lurrera bueltatzen da euri, izotz edo elurrarekin batera, uretan disolbagarria delako. Kloroa kantitate handietan aurki daitekeen beste leku bat igerilekuak dira, baina kloro hori ere uretan disolbagarria

da, eta, ondorioz, ez du arazorik sortzen.


Handituko da ozono-geruzaren zuloa?

Azkenaldian beldur bat nagusitu da: ea ozono-geruzaren zuloa Hego Amerikara iritsiko ote den, hura baita Antartikatik gertuen dagoen lur-eremua. Baina horri erantzun aurretik jakin behar da Hego Amerikarako zer hartzen den zulotzat. Adituek zuloa deitzen diote Hego Amerikan ozono-zutabea 220 DU (Dobson unit) baino txikiagoa denean. Hori kontuan edukiz esan daiteke ozono-zuloa Hego Amerikara iritsi dela. Izan ere, Txileko hegoaldean 220 DU-tik beherako neurriak eduki dira. Baina, hori iraila eta urria artean gertatu da soilik, eta egun gutxi batzuetan bakarrik. Beraz, Hego Amerikako ertza ozono-geruzare zuloaren mugantz har daiteke.


Imanol SantoyoImanol SantoyoImanol SantoyoImanol Santoyo

Euri azidoa:Euri azidoa:Euri azidoa:Euri azidoa: Zentral termikoek eta ibilgailuek sortutako erregai fosilak erretzen dituztenean, tximinietatik edo ihestutueetatik, besteak beste, gas batzuk isurtzen dituzte atmosferara. Hauetako zati bat lurreratu egiten da eta beste zatia aireak eramaten du, ur-lurrinaz konbinatu eta azidoak sortuz. Azkenik, azido hauek euriarekin batera lurreratzen dira, euri azidoa sortuz.

Berotegi-efektua:

Nekazariek asko erabiltzen duten sistema da eta horri esker garai batean neguko barazki zirenak udan ere aurki ditzakegu, eta baita alderantziz ere. Negutegia eraikitzea ez da batere zaila; horretarako lur-sail bat hartu eta eguzki-izpiak igarotzen uzten dituen plastiko garden batez estaltzea besterik ez da egin behar. Horrela eguzkitiko izpiek plastikoa pasa ondoren, estalitako lurra berotu egiten dute, baina lurrak isladatutako beroak ezin izaten du sail estalia igaro eta beraz, plastikoz estalitako saila kanpokoa baino beroago egoten da. Lurrak antzeko fenomenoa jasaten du. Eguzkitik etorritako izpiek Lurra jotzen dute eta Lurrak isladatako beroak ezin du espaziora ihes

egin; atmosferako zenbait gasek igaro ezineko hesia osatzen baitute.


Aire kutsatua:Aire kutsatua:Aire kutsatua:Aire kutsatua:

Airearen kutsadura eguratsaren berezko ezaugarrien eraldaketa da. Orokorrean, energia-iturri diren ikatzaren eta petrolioaren errekuntzatik sortzen dira.Hondakin kaltegarriak hautsa eta kea sortzen dituzte.

OzonoOzonoOzonoOzono----geruzako zuloa:geruzako zuloa:geruzako zuloa:geruzako zuloa:

Ozono-geruza estratosferan dago, 15 eta 35 km artean, planeta guztia inguratzen du. Ozono geruza ozono-gasaren molekulaz osaturik dago. Ozono-molekula bakoitza hiru oxigeno-atomoz osatzen da, eta izaera ezegonkorra du. Izpi ultramoreak direkto jotzen badute kaltegarriak dira

planetako animalia eta landareentzat, eta, noski, gizakiarentzat ere bai. Zuloa egiten ari gara eta izpi

ultramoreak gehiago sartzen dira eta gu ari gara egiten zuloa, kutsatsatuz.


Iosu AstigarragaIosu AstigarragaIosu AstigarragaIosu Astigarraga

Euri azidoa: ohikoa baino azidoagoa den euria da. Kalteak sortzen ditu

landare, uretako animalia eta eraikinetan. Euri azidoa gizakiak eragina da gehien bat, honek eginiko sufre eta nitrogeno isuriengatik, eguratsean nahastean azidoa sortzen baita. Arazoa konpondu nahian, azken urteotan gobernu askok gas isuri hauek gutxitzeko legeak egin dira.

Berotegi-efektua: klima berotzen duen prozesu natural bat da, Lurraren

hartu-eman erradioaktiboan parte hartzen duena. Atmosferan dauden berotegi-efektu gasek sortzen dute, batez ere ur lurrunak.

Aire kutsatuak: Ikatzaren eta petrolioaren errekuntzan gas kaltegarriak eta partikula solido asko sortu eta askatzen dira atmosferan, eta hondakin kaltegarri horiek hautsa eta kea sortzen dituzte


Iraia AmundarainIraia AmundarainIraia AmundarainIraia Amundarain

Euri Azidoa: Euri azidoa, ohikoa baino azidoagoa den euria da. Euri hori, erreketatik eta ibaietatik garraiatzen da eta aintzira edo laku batera isurtzen bada bertako animalia gehienak hilik agertzen dira, horregatik, kalte gehienak, urezko animalia, landare eta eraikinetan nabarmentzen dira. Gobernu batzuk legeak ezarri dituzte arazoa konpondu nahian. Konponbidea: tximinietan iragazi egokiak ipini, ibilgailu partikularra gutxiago erabili, eta garraio plublikoak erabili horren ordez.

Berotegi –efektua: Berotegi -Efektua klima berotzen duen prozesu natural bat da. Atmosferan dauden berotegi –efektu gasek (BEG) sortzen dute,batez ere ur lurrunak (eragin gehiena duena), karbono dioxidoa CO2 eta metanoak CH4). Gertatzen diren eguraldi-aldaketa ustekabekoek giza ekintzek eragindako berotegi- efektua omen dute errudun . Berotegi efektua naturaren zati bat da ,nahiz eta gizakiaren eraginak honen oreka kolokan ipini.

Aire Kutsatua : Munduan airea oso kutsaturik dagoenez, biztanleriaren % 80-ak aire hori arnasten dute . Espainia mailan bakarrik ,% 53 pertsona kopuruak arnasten dute eta horren eraginez ,16.000 pertsonen heriotza goiztiarra eragiten du. Aire kutsatuak garunean eragiten du eta haurdunaldian eta haurtzaroan ere. Frogratu dute, airea kutsatua dagoen tokietan jaiotzen direna haurrek garunean aldaketak izaten dituztela eta horren ondorioz, ikasketetan eta oroimenean arazoak edukitzen dituzte.


Ozono-geruzako zuloa: Ozono-geruza estratosferan dago, 15 eta 35km artean.UV-B erradiazioak kaltegarriak dira planetako animalia eta landareentzat,eta noski, gizakiarentzat ere bai. Hala ere, erradiazio ultramorea behar-beharrezkoa da ozonoa sortzeko, erradiazio ultramoreak,ozono-geruzan dauden oxigeno-molekulak askatzen dituelako, eta horiek beste oxigeno-molekulekin erreakzionatzen dute, ozonoa sortzeko.


Irune MateosIrune MateosIrune MateosIrune Mateos

EURI-AZIDOA: Euri azidoa ohikoa baino azidoagoa den euria da. Kalteak sortzen ditu landare,uretako animali eta eraikinetan. Euri azidoa gizakiak eragina da gehien bat. Euri azidoa,zentral termikoek eta ibilgailuek sortutakoa da batez ere.Euri normalak berez badauka azidotasun gradu bat,bertan azido karbonikoa sortzen delako airearen karbono dioxidoa jausten den urarekin disolbatzen denean.

BEROTEGI-EFEKTUA: Berotegi-efektua klima berotzen duen prozesu natural bat da. Atmosferan dauden berotegi-efektu gasek sortzen dute, batez ere ur lurrunak (eragin gehien duena). ONDORIOAK:giza jarduerak, batez ere azken hamarkada hauetan eta Ipar hemisferioan,altxarazi egin du kontzentrazioa eta aldi berean arriskuan jartzen ditu ozonoa eta beste gas batzuk. Eguzki-energia kopuru handiagoa geratzen da atmosferan harrapaturik, batezbesteko tenperaturak gora egiten du eta izpi kaltegarriak errazago erortzen dira Lurrera.

AIRE-KUTSATUAK:

Airearen kutsadura eguratsaren berezko ezaugarrien eraldaketa da, gai kimikoek, gai biologikoek edo partikula esekiek sortua. Orokorrean, energia-iturri diren ikatzaren eta petrolioaren errekuntzatik sortzen dira, batik bat, airea kutsatzen duten gasak. Erregai horiek kopuru handian erabiltzearen ondorioa da, beraz, airearen kutsadurarako bide nagusia.

Ikatzaren eta petrolioaren errekuntzan gas kaltegarriak eta partikula solido asko sortu eta askatzen dira atmosferan, eta hondakin kaltegarri horiek hautsa eta kea sortzen dituzte.Kutsatutako airean dauden eta bizidunok arnasten ditugun aireko substantzia kutsagarrien artean, sufre dioxidoa, eta autoek eta motorrek sortutako ihes gasak, eta gasolinak daraman beruna daude.Beste ondorio batzuen artean, kutsadura atmosferikoak berotegi efektua, ozono geruzaren suntsiketa eta euri azidoa sortzen ditu.


OZONO-GERUZAKO ZULOA:

Ia Antartika osoa hartzen duen ozono-geruzako zuloaren anaia txikia asko handitzen ari da. Anaia txiki hau Artikoan bizi da, eta orain arte nahiko zintzo eta isil ibili bada ere, azken urteetan gorabehera handiak gertatu dira han goian. Ikertzaileen kontrolpean hazi den anaia kezkatzeko moduko sorpresak ematen ari da 90eko hamarkada honetan. Estratosferako ozonoaren gabezia kaltegarria da planetakoanimalia eta landareentzako. Baina ozonoalurrazalaren mailan egotea ere kaltegarria da. Ozonoaezegonkorra delako gertatzen da hori: ondorioz, erraz erreakzionatzen du beste elementu kimikoekin.

AIRE-KUTSATUA GUTXITZEKO: Airearen kutsadura gutxitzeko garraio publiko gehiago erabili behar ditugu ,plastikoak,pipa azalak…lurrera ez botatzen saiatu behar gara eta beste hainbat gauza egin ditzazkegu aire kutsatua ez sortzeko.

...


Joseba MartinezJoseba MartinezJoseba MartinezJoseba Martinez

Euri azidoa:

Zentral termikoek eta ibilgailuek sortutakoa da batez ere. Hauek erregai fosilak erretzean, tximinietatik edo ihesbideetatik, batez ere sufre eta nitrogeno oxidoa atmosfera isurtzen dituzte. Poluitzaile hauetako zati bat lurreratu egiten da eta beste zatia aireak eramaten ditu, ur-lurrinaz konbinatu eta azidoak sortuz.

Berotegi-efektua:

Klima berotzen duen prozesu natural bat da, Lurraren hartu-eman erradioaktiboan parte hartzen duena. Atmosferan dauden berotegi-efektua gasek (BEG) sortzen dute, batez ere ur lurrunak (eragin gehien duena), karbono dioxidoak CO2 eta metanoak CH4.

Airearen kutsadura: Eguratsaren berezko ezaugarrien eraldaketa da, gai kimikoek, gai biologikoek edo partikula esekiek sortua.

Ozono geruzako zuloa:

Lurraren atmosferako gas geruza da ozono geruza eta gizakia sortzen ari den kontaminazioagatik zuloa egiten ari zaio.


Oihane LazkanoiturburrOihane LazkanoiturburrOihane LazkanoiturburrOihane Lazkanoiturburr

EURI AZIDOA: Euri azidoa ohikoa baino azidoagoa den euria da.Kalteak sortzen ditu landare, uretako animalia eta eraikinetan. Euri azidoa gizakiak eragina da gehien bat, honek eginiko sufre eta nitrogeno isuriengatik, eguratsean nahastean azidoa sortzen baita.

BEROTEGI-EFEKTUA:

Berotegi- efektua klima berotzen duen prozesu natural bat da.Atmosferan dauden berotegi efektuak gasek(BEG)sortzen dute, batez ere ur lurrunak, karbono dioxidoa CO2 eta metanoak CH4.

AIRE- KUTSATUAK:

Airearen kutsadura eguratsaren berezko ezaugarrien eraldaketa da, gai kimikoek, gai biologikoek edo partikula esekiek sortua. Energia-iturri diren ikatzaren eta petrolioaren errekuntzatik sortzen dira, batik bat, airea kutsatzen duten gasak. Erregai horiek kopuru handian erabiltzearen ondorioa da, beraz, airearen kutsadurarako bide nagusia.

OZONO- GERUZAKO ZULOA:

Ozono geruza edo ozonosfera lurraren atmosferako gas geruza da, ozono(O3)nahaste handikoa.Geruza honek eguzkiaren maiztasuna handiko argi ultramorearen % 97-99a xurgatzen du, beronek planetako bizitza kalte baitezake.


2010 2010 2010 2010 –––– 2011 IKASTURTEA 2011 IKASTURTEA 2011 IKASTURTEA 2011 IKASTURTEA DBH 1A DBH 1A DBH 1A DBH 1A

1044_dena batera.pdf

Documents

Transcript of 1044_dena batera.pdf