ebible.org1 Judahi’walaŋKap YodakaleMede Judahi’walaŋKappepayoŋadiBepaŋtubudulaaŋwou...

246
1 Judahi’walaŋ Kap Yodakale Mede Judahi’walaŋ Kap pepa yoŋ adi Bepaŋ tubudulaaŋ wou nintilooŋ niutumbadok kap pepa. Kap heki yoŋ adi koomkwaha meeniŋ kubugoŋ kubugoŋdi youkiŋ. Ala kap eŋ ninadi heki yoŋ adi Judahidi moŋgola yehikiutat yeŋke Bepaŋ niutumbaaŋ kap toyagiŋ. Unduŋ titauyeeŋke mindaŋkade kap u moŋgola Bepaŋ’walaŋ mede “Yofolok Komi” gineŋ maaŋ boigiŋ. Kayoŋbop diniŋ yoyout heki yoŋ adi mebimebi. Noli yonadi, noli Bepaŋ niutumbadok, noli Bepaŋdi yehi- tubuduladok, noli Bepaŋdi kwele tiyemdok, noli Bepaŋdi hatihati dapmandapmaŋnit moki yemdok, noli yomhik tumolokuyemdok, noli Bepaŋdi kahaŋ tiyemguk wondok niutumbaaŋ tonadifo tiŋa siloŋ kamedok, noli Bepaŋdi malabumuŋhik kaŋ memikhiye kibikoŋ tiyemdok. Ninadi hogohogok yoŋ adi me kubugoŋdok eŋ Isilae mebop hatigiŋ wanakaŋhik youkiŋ. Noli Bepaŋ ne’walaŋ namanda foloŋ hinehinek yali nadiŋa ninadigiŋ, noli adi Bepaŋ’walaŋ metam noli’walaŋ nadinadihik gineŋ be sigihik foloŋ dediŋ nadigiŋ u wanaŋ yehikiula ninadigiŋ. Judahi’walaŋ Kap woŋadi Jesudi kwetfoloŋ hatigukneŋ uŋgoŋ tubukaikaaŋ yoluguk. Eŋ Yofolok Kobuli youkiŋ hekidi maaŋ Judahi’walaŋ Kap gineŋ mede kiliki noli moŋgola nehi mede youkiŋ u ulihiŋa youtaugiŋ. Tiŋa undugoŋ kayoŋbop kobuli tububihila mintaguk uŋaniŋ Judahi’walaŋ Kap pepa wondi Bepaŋ lufomkulitniŋdi kubugoŋ wou nintilooŋ niutumba titiŋdok mede be kap uŋakoŋ moŋgola yohautaaŋ youkiŋ. Unduŋ doktiŋa

Transcript of ebible.org1 Judahi’walaŋKap YodakaleMede Judahi’walaŋKappepayoŋadiBepaŋtubudulaaŋwou...

  • 1

    Judahi’walaŋ KapYodakale Mede

    Judahi’walaŋ Kap pepa yoŋ adi Bepaŋ tubudulaaŋ wounintilooŋ niutumbadok kap pepa. Kap heki yoŋ adikoomkwaha meeniŋ kubugoŋ kubugoŋdi youkiŋ. Ala kapeŋ ninadi heki yoŋ adi Judahidi moŋgola yehikiutat yeŋkeBepaŋ niutumbaaŋ kap toyagiŋ. Unduŋ titauyeeŋkemindaŋkade kap u moŋgola Bepaŋ’walaŋ mede “YofolokKomi” gineŋ maaŋ boigiŋ.

    Kayoŋbop diniŋ yoyout heki yoŋ adi mebimebi. Noliyonadi, noli Bepaŋ niutumbadok, noli Bepaŋdi yehi-tubuduladok, noli Bepaŋdi kwele tiyemdok, noli Bepaŋdihatihati dapmandapmaŋnit moki yemdok, noli yomhiktumolokuyemdok, noli Bepaŋdi kahaŋ tiyemguk wondokniutumbaaŋ tonadifo tiŋa siloŋ kamedok, noli Bepaŋdimalabumuŋhik kaŋmemikhiye kibikoŋ tiyemdok. Ninadihogohogok yoŋ adi me kubugoŋdok eŋ Isilae mebophatigiŋ wanakaŋhik youkiŋ.

    Noli Bepaŋ ne’walaŋ namanda foloŋ hinehinek yalinadiŋa ninadigiŋ, eŋ noli adi Bepaŋ’walaŋ metamnoli’walaŋ nadinadihik gineŋ be sigihik foloŋ dediŋnadigiŋ u wanaŋ yehikiula ninadigiŋ.

    Judahi’walaŋ Kap woŋadi Jesudi kwetfoloŋ hatigukneŋuŋgoŋ tubukaikaaŋ yoluguk. Eŋ Yofolok Kobuli youkiŋhekidi maaŋ Judahi’walaŋ Kap gineŋ mede kiliki nolimoŋgola nehi mede youkiŋ u ulihiŋa youtaugiŋ. Tiŋaundugoŋ kayoŋbop kobuli tububihila mintaguk uŋaniŋJudahi’walaŋ Kap pepa wondi Bepaŋ lufomkulitniŋdikubugoŋ wou nintilooŋ niutumba titiŋdok mede be kapuŋakoŋ moŋgola yohautaaŋ youkiŋ. Unduŋ doktiŋa

  • Kap 1:1 2 Kap 1:6

    Judahi’walaŋ Kap pepa mebinit yendi metam kwetkwetnadisukilitihinit hatiyam hogohogok indi’walaŋ tinaulib-inik diniŋ pepa mebi tilak.Judahi’walaŋ Kap pepa yendiniŋ maaneŋ fiye 150 hakiiŋ.Ala daneune bop indiŋ mintaiŋ.

    Kap 1-41Kap 42-72Kap 73-89Kap 90-106Kap 107-150

    1Me didimeniŋ eŋ me hogoli diniŋ mede

    1 Me nediyeŋdi me kadakahi’walaŋ mede mu tagim-nelak tiŋa undugoŋ me kadakaniŋ titiŋ heki’walaŋ talikmu kelelak, be me Bepaŋ nimpekit tiiŋ heki gut ipilatmu tilak adi yadi Bepaŋdi kahaŋ timimbune nadifo hinektilak.

    2 Me woŋ adi Yahwe’walaŋ Yodoko Medeŋiŋ wendoknadigalika hinek tilak, doktiŋa timiŋ be hadapmo adiuŋgoŋ hati nadituwat tilak.

    3Mewoŋ adi bemniŋ ime gagayeŋ yetigiŋ undiniŋ. Adinaiŋiŋ foloŋgoŋ hinek folooŋ folak, tiŋa undugoŋ hap-muŋ kumuhaŋindamu tiiŋ. Nemenemek tilak hogohogoku momooŋ hinek mintalak.

    4 Me kadakahi adi undihi moŋ. Mokoŋ hinek. Adiyadi figifigi sububadi fedikutak undihi. 5 Unduŋ doktiŋame kadakahi adi yadi Bepaŋdi nai wapum foloŋ medenadinadi kwanai tibaak uŋaniŋ tuwot mu saŋindaneeŋ.Tiŋa me kadakaniŋ titiŋ heki adi yadi me didimehi’walaŋlekiŋgoŋhik gineŋ mu hatineeŋ.

    6 Yahwe adi me didimehi’walaŋ titiŋhikdok nadiunetuwot tilak. Iŋgoŋ me kadakaniŋ tiiŋ heki adi yadiliwedapmaŋ tineeŋ.

  • Kap 2:1 3 Kap 2:122

    Bepaŋdi mapme tubudakaleeŋ netok kahileguk1 Maŋgoŋde tiŋa mebop noli adi foko titiŋdok mede

    yofolok tiiŋ? Dediŋ doktiŋa metam i kadakaniŋ titiŋdokmede yofolokenefit indiŋ tiiŋ? 2 Me mapme kwetk-wet hatiiŋ hogohogok adi mikdok tiulidoko tubudap-maiŋ. Kaŋ me talitimeŋ heki adi Yahwe ne tiŋa memetamŋiye yabudokodok tubumintaguk u yehitifofoŋdokbop tiŋa talik lohiiŋ. 3 Adi indiŋ yoiŋ, “Indi kohoniknemek fafaŋeniŋdi youkilitigumuk i kahibulaginekuyem-nim. Indi tawa fafaŋeniŋdi nihi-ibikilitigumuk i fiyakut-nim.”

    4 Bepaŋ adi kunum gineŋ ne’walaŋ mapme popŋiŋfoloŋ ila yabugege tiŋa yenimpekit tilak. 5 Unduŋ tiŋayelak e’, weleŋ gouyeune mede saŋiniŋnit hinek yenilak.Eŋ gibitaŋ kwihitaune adi wendoktiŋa munta kisaŋ hinektiiŋ. 6 Tiŋa indiŋ yenilak, “Nu me i nagoŋ me mapmemintadok nindapmagut. Tiŋa nagoŋ Saiyon kweboboenefoloŋ hatidok niŋgut.”

    7 Me mapmedi indiŋ yolak, “Nu kamiŋ Yahwedi medeyofafaŋelak u yohautawit. Adi indiŋ yofafaŋelak, ‘Dubiyagoŋ hinek na’walaŋ mihine. Nu kamiŋ tububihiladu’walaŋ baha tilat. 8 Naninadiune mebop noli hogo-hogok gamdapmawene du kwet wanakaŋ hogohogok ukadokodapmawaaŋ. 9 Du kohoge saŋiniŋnit wendi yabu-dokowaaŋ. Tiŋametamdi kwet kabot ulitawaune pupuhe-neeŋ kuyahi kuyahi tiiŋ wendok tuwot tiyembaaŋ.’ ”

    10Unduŋ doktiŋa memapme heki hidi magi kametnadimomooŋgoŋ tiŋa titiŋhik tubudidimeneŋ. Eŋ kwetfoloŋ-dok talitimeŋ hatiiŋ hidi mede u kanadiŋila hatineŋ.11 Hidi Yahwedok munta timiŋa adi’walaŋ hebeŋ gineŋhatineŋ. Munta timiŋila nadifo maaŋ tineŋ. 12 Hidimihiŋiŋ’walaŋ hebeŋ gineŋ hatiŋila siŋgoŋgome tineŋ.

  • Kap 3:1 4 Kap 3:8Adi yadi kwihita pilap tilak, unduneŋ doktiŋa tiyaugenenadikwihitahambune kumuneeneŋ.

    Me nediyeŋ Bepaŋ nadisukilitimiŋa adi yahehewetimindok yoŋa adi’walaŋkade wooŋ galilak adi yadiBepaŋdi kahaŋ timimbune nadifo kedem tilak.

    3Dewitdi saŋiniŋ moŋgotdok nadiŋa haniŋ ninadi kwanai

    tuguk1 Yahwe, memikneye fee hinek mintaaŋ nehitubu-

    kadakaiŋ. 2 Tiŋa indiŋ naniiŋ, “Bepaŋ adi tuwot mugehitubu-lodawek.”

    3 Iŋgoŋ oŋ, medehik wendi folooŋ mu tilak. Yahwe, dukubugoŋdi mik diniŋ kweletalak unduŋ tiŋa yahenamu-laŋ. Du kubugoŋdi nehitubu-lodaune yalakapmeŋ tilat.Du kubugoŋdi welemulapne ulatifooŋ nehitubu-lodaunesaŋiniŋnit yatat.

    4 Nu Yahwedi nehitubu-lodadok kutiniŋgut. Kaŋne’walaŋ kweboboe uŋgoniŋ foloŋ haliŋa kutikutinenadiŋa nehitubu-lodaguk.

    5 Nu adi damo deila agaŋ deikauleeŋ hakut. Iŋgoŋoŋ, Yahwedi nabudokolak doktiŋa kotigoŋ sukuleeŋ pilalihatilat.

    6 Memik 10 tausen unduŋdi nehi-kelemadidapmaiŋ,iŋgoŋ nu aditok munta mu tibit. 7 Yahwe, du beŋ.Bepaŋne, du buŋa nehitubu-lodaweŋ. Dumemik tinamiiŋmahik geŋ foloŋ kisaŋ hinek widihiŋa yehitubu-mekalaŋ,tiŋa me hogohi’walaŋ mahik kitili ugolokuyemulaŋ.

    8 Yahwe, du kubugoŋdi unduŋ tiŋa kotigoŋ ninigitaŋkaŋ nemek niŋdi nemu nihitubu-kadakalak. Du’walaŋkahaŋgedi metamgeye foloŋ haliwooŋ halaak.

  • Kap 4:1 5 Kap 4:84

    Dewitdi saŋiniŋ moŋgotdok nadiŋa timiŋ ninadi kwanaituguk

    1 Bepaŋ, du nehitubu-lodaune fafaŋe tilat. Doktiŋakutiganimbene kutikutine nadiweŋ. Nu koom welemulapkisaŋ tibe nehitubu-lodaguŋ. Du siloŋ tobogoŋ tinamuŋayonadine nadiweŋ.

    2Me heki, hidi nai dedigoŋ wotnenegigit yotifo tineeŋ?Nai dedigoŋ nemenemek hogohi wendok nadigalika ti-neeŋ? Be nai dedigoŋ titiŋ yalayalaŋ keleneeŋ?

    3 Hidi mede i momooŋgoŋ hinek nadineŋ. Menediyeŋ Yahwe hebeŋ foloŋ hatiiŋ adi yadi netok hinekyabukahilelak. Nu adi helemahelemaŋ kutinimbe kutiku-tine nadinamulak.

    4 Hidi Bepaŋdok munta tiŋa kadakaniŋ mu taneeŋ.Gulup foloŋ deihaliŋila mede yendok nadituwatuwaleya-neeŋ.

    5 Hidi Yahwedi dumuŋ hemundumunduŋe dedihigoŋtitiŋdok nadilak undihigoŋ hinek heyaneeŋ. Unduŋ tiŋaadi hogok nadisukilitimiyaneeŋ.

    6 Metam feedi indiŋ yoiŋ, “Indi nemenemek fofohibeŋa kedem nadifo tinim. Yahwe, du siloŋ tobogoŋ tiŋanihitubu-lodaweŋ.” 7 Metam undihidi dininahik gineŋwit gut waindi folooŋ fee mintaune nadifo tiiŋ. Iŋgoŋnadifo du welene gineŋ tubumintaguŋ wendi adi’walaŋnadifohik u kalakapme tilak.

    8 Yahwe, du kubugoŋdi nabudokoune momooŋ hatilat.Unduŋ doktiŋa damo deikaule tilatneŋ nai uŋaniŋ nemekniŋdok munta nemu tilat.

    5Dewit adi Bepaŋdi kadokowek yoŋa ninadiguk

  • Kap 5:1 6 Kap 5:111 Yahwe, koyonedok magi kametnadi tibeŋ. Tiŋa

    yonadine nadiweŋ. 2 Du Mapme tiŋa Bepaŋne, du hogokganinadilat. Du kutikutine nadinambeŋ.

    3 Yahwe, nu adi haniŋ indigoŋ tuwot ganinadilat. Eŋhelemahelemaŋ mele labune yonadi kwanai gibita tilat,wendi dutok siloŋ tigamulat. Unduŋ tiŋa yonadine tubu-udanenambeŋdok woomulat.

    4 Bepaŋ, du titiŋ hogohidok nadiune utumba mu tilak.Me kadakaniŋ titiŋ heki adi du mu gehitubu-dulaaŋ hati-dok. 5Du me fokohinit biyabune namandake foloŋ tuwotmuyatneeŋ. Dumekadakaniŋ tiiŋ heki yabukwihita tilaŋ.

    6 Du adi yalaŋ-me heki yehitubu-liwe tubu-dapmalaŋ.Eŋ me widihi kumuŋ tiiŋ heki be me tikamanda tiiŋ,metam undihi sigilulum tiyemulaŋ. 7 Iŋgoŋ welegedihinek nabukahilelaŋ. Unduŋ doktiŋa yokeneŋ kedemwit. Yoke uŋgoniŋ gineŋ uŋoŋ wooŋ mulelem tigamuŋawohoge ganiutumbait.

    8 Yahwe, memik heki nehitubu-kadaka tine tiiŋ,ale kayone tubudidimeune du’walaŋ titiŋ fofooŋ uŋaktakaliwit. 9Memikneye heki adi yadi mede biyagoŋ-kabenemu yoiŋ. Adi yadi metam yehitubu-kadakadok hogokhati yoiŋ. Eŋ mahik adi meyotneŋ mekoŋ dobune yatakundihi. Unduŋ doktiŋa metam feedi adi’walaŋ titiŋhikkeleneŋ yoŋa mede yogaligalike hati tiiŋ. 10 Bepaŋ,mede foloŋ yapmeŋ kibikoŋhik tubu-udaneyemiŋanehi’walaŋ nadinadi hogohi wendi yehitubu-kadakaweŋ.Adi gabuhaŋinda tiŋa kadakaniŋ fee tiiŋ, unduŋ doktiŋanamandake foloŋ hatiiŋ u yehikelekulune wooŋ kweetniŋhatineeŋ.

    11 Iŋgoŋmetamnediyeŋ du yahehewe tiyemdok nadiŋabuŋa dukut galiiŋ adi yadi nadifo tineŋ. Welehik gineŋ

  • Kap 5:12 7 Kap 6:9nadifo pilalune nadifo kap toneŋ. Metam nediyeŋ wele-hikdi gabukahile hinek tiiŋ adi momooŋgoŋ hinek yabu-dokolaŋ. Adi kedem gibitaŋ nadifooŋ wohoge ganin-tiloneŋ.

    12 Yahwe, du metam medege takalihinakaiŋdok kahaŋmomooŋ hinek tiyemilaŋ. Tiŋa du mik diniŋ kweletalaknabugoŋ tiŋa yaheyemilaŋ. Unduŋ tiŋa yabudokounemomooŋ hinek hatiiŋ.

    6Dewit adi malabumuŋ gineŋ hali Bepaŋdi tubulodawek

    yoŋa ninadiguk1 Yahwe, du kwihita tiŋa nu mu nanintobeŋ be welege

    kadakaune nehitubu-didimewene kaŋ nemek malabu-muŋ hinek mu tinambeŋ.

    2 Yahwe, nu saŋiniŋne dapmahinakaune saŋiniŋ lohi-lat. Doktiŋa du siloŋ tobogoŋ tinamuŋa kotigoŋ saŋiniŋnambeŋ. 3Nuwelemulap kisaŋ hinek tilat. Kaŋ Yahwe, dudediŋ doktiŋa nai kweheyeniŋ hinek binabulaŋ? 4Yahwe,du me siloŋ tobogoŋ titiŋdi kedem buŋa nehitubu-lodaaŋkotigoŋ nanagilunemu kumumbit. 5Me kumuŋ tigiŋ hekiadi du kotigoŋ mu nadigamiiŋ, tiŋa adi kwet hakiiŋneŋuŋoŋ adi wohoge mu ganintiloiŋ.

    6 Nu kuti kobulabulayeŋ tigetige saŋiniŋne dapmalak.Timiŋ indigoŋ tuwot makat kotiwene dautilitiliknedikwet damodeitat u tubu-mendadapmaŋ tilak. Tiŋa un-dugoŋ makat gibita kotiwene mebi uloloŋne mendadap-maŋ tilak. 7Memikneyedi fee tubune wendoktiŋa makathakotat. Tiŋa daune bediune nemenemek tuwot muyabulat.

    8 Me titiŋ hogohi tiiŋ, hidi binabuŋa ut. Yahwe adimakat kotat i agaŋ nadinamulak. 9Nu Yahwedi nehitubu-lodadok kutniŋgut, kaŋ adi kutikutine nadiŋa yonadine

  • Kap 6:10 8 Kap 7:9agaŋ tubu-udanelak. 10 Memikneye adi malabumuŋ wa-pum hinek tubumintaneeŋ. Tiŋa meka tiŋa moŋ kaŋmuntaaŋ pilap hinek uŋoŋdibek momogiyondaaŋ uhebi-neeŋ.

    7Me malabumuŋnit’walaŋ yonadiŋiŋ

    1 Yahwe Bepaŋne, nu memikneye doktiŋadu’walaŋkade buŋa hebihatat. Doktiŋa nehitubu-lodaaŋkotigoŋ nanagilune me nulukumuŋ tine nehikeleiŋdimu nehitubu-kadakaneŋ. 2 Be dambek niŋ nanagilawooŋ laiondi metam yehisibulaginelak unduŋ nehitubu-kadakaune nediyeŋbo yoŋa nehitubu-lodawek. 3 YahweBepaŋne, nu me notne tikamanda timiŋa mede yalaŋnenobu nimbit, 4 be memikne kadakaniŋ nenobutimimbit kaŋ kedem yomne eŋ kadakaniŋne wendokkibikoŋ 5 memik heki kedem biyabune buŋa nehikeleeŋnohoneneŋ. Tiŋa nehitubu-kadakaaŋ foloone gitnemtukulune kwetfoloŋ kedem halek.

    6 Yahwe, du kwihitaaŋ pilali memik tinamiiŋ yehitubu-kadakaweŋ. Bepaŋne, du titiŋ didimeniŋdok nadilaŋ dok-tiŋa pilali nehitubu-lodaweŋ. 7 Du kunum gineŋ mapmekumopopge foloŋ ila metam hogohogok yenimbune buŋayamaiŋgoŋ gehitubu-dulaaŋ bopneune yabudokoluwaaŋ.

    8 Yahwe, du metam hogohogok’walaŋ titiŋhik kamekatilaŋ. Unduŋ doktiŋa nu titiŋ didimeniŋ hogok tiŋakadakaniŋ nemu tilat wendok nadiŋa nehitubu-lodaunemede kwanai foloŋ fafaŋeeŋ yali yalakapme tibit.

    9 Bepaŋ, du adi didimeniŋ hinek. Du metamhogohogok’walaŋ nadinadihik eŋ welehik kameka tilaŋ.Unduŋ doktiŋa me kadakahi’walaŋ titiŋ kadakahi uyehitubu-fidapmaŋ tibeŋ. Unduŋ tiŋa me didimehi ukedem yehitubu-lodaune fafaŋe tiŋa yatneeŋ.

  • Kap 7:10 9 Kap 8:410 Bepaŋ adi kweletalak dabugoŋ tiŋa yahehewe tina-

    mulak. Metamnediyeŋdi adi’walaŋmedeŋiŋ takaliiŋ hekiadi yadi yehitubu-loda tilak. 11 Bepaŋ adi mede nadi-nadi kwanai didimeŋgoŋ tilak. Tiŋa helemahelemaŋ mekadakaniŋ titiŋ heki adi yadi yabukwihitaaŋ kibikoŋhiktubu-udaneyemilak. 12 Me kadakahidi wele tubutakalemu tubune kaŋ Bepaŋ adi miknoŋŋiŋ iutumba tilak, tiŋatebeŋiŋ tehiŋa mik titiŋdok tiulidoko tilak. 13 Adi tebekandam maŋiŋ mikit u tiulidokoyem tiŋa hatak. Adime heki u widihikumuŋdok tebe kaŋguma heki agaŋtiulidokooŋ woomulak.

    14Metam nadinadi kadakahi nadisuhebet tubune wele-hik gineŋ hatak adi folooŋ kadakaniŋ tubumintaiŋ. Adimalabumuŋ titiŋdok tiulidoko tiŋa helemahelemaŋ yalaŋfee hinek yoiŋ. 15 Adi me noli yohonedok kwetfoloŋkoŋ dobiiŋ. Iŋgoŋ nehigoŋ koŋhik gineŋ uŋgoŋ maaŋfoneeŋ. 16 Nehi uŋgoŋ malabumuŋ gineŋ foneeŋ, eŋme nolidok mik-kwadi tiyemdok hatitulune wendigoŋnehitok udaneyembaak.

    17 Yahwe adi didimeniŋ hinehinek doktiŋa nu adi kaptoŋa Yahwe Loloŋnit hinek wou nintilooŋ niutumbalat.

    8Bepaŋ wougigitŋiŋdi metam wohikgigit u yalakapme tilak

    1 Yahwe, du Wapumnik, kwetkwet wohogedi loloŋnithinek hatak. Wohogegigitdi kunum foloŋ tokidapmaŋtiŋa hatak. 2Dagoŋ memik heki eŋ me du’walaŋ medege-dok sigilulum timiiŋ hekidok talik kamehep fafaŋeniŋtiyemdok nadilaŋ doktiŋa wapmihi kuyahi maaŋ duwohoge ganintiloloŋdok yenindidimelaŋ.

    3 Nu kunum kameguŋ eŋ muyakip tiŋa bamholiŋaheki boiguŋ ikiiŋ u yabuŋa indiŋ nadilat: 4 Me indi

  • Kap 8:5 10 Kap 9:6dedihigoŋ hinek doktiŋa inditok nadinimilaŋ? Indi maŋ-goŋ biyagoŋ doktiŋa du momooŋ hinek nibudokolaŋ.5 Du nihitutumbaaŋ da’walaŋ hebeke foloŋ fofoŋhinitnipmeguŋ. Tiŋa ninintiŋalooŋ wotninikgigit loloŋnitnimguŋ. 6 Du nemenemek hogohogok u yehitubu-mintaaŋ yabudokodok ninindapmaguŋ. 7 Nemenemekindi’walaŋ hebetnik gineŋ hatiiŋ adi indiŋ: Dompa,makau tiŋa kale hogohogok behepneŋhatiiŋ 8 tiŋa bagi eŋpisi tiŋa undugoŋ imeŋgwaŋ maaneŋ kaleŋgiŋgiŋ hatiiŋhogohogok wanakaŋ.

    9 Yahwe, du Wapumnik, kwetkwet wohogedi loloŋnithinek hatak.

    9Bepaŋ’walaŋ titiŋŋiŋ didimehi wendoktiŋa niutumba titiŋ-

    dok1 Yahwe, nu welenedi hinek ganiutumbaluwaat. Tiŋa

    du nemenemek hogohogok momooŋ tuguŋ wondokmetam yenihautaluwaat. 2 Nu dutok tiŋa kap tonadifotuluwaat. Nu kap toŋa Bepaŋ loloŋnit wohoge ganin-tilooŋ ganiutumbaluwaat. 3Memikneye adi du saŋiniŋhikulatifolaŋ doktiŋa momoŋ wooŋ kumuŋdapmaŋ tiiŋ.

    4 Du me mede nadinadi dabugoŋ kumopop foloŋ ilamede yodapmandapmaŋ kwanai didimeŋgoŋ tilaŋ dok-tiŋa du titiŋne kamekaaŋ nehitubu-lodaune mede gineŋfafaŋeeŋ yolat. 5 Du me mu nadigamiiŋ tiŋa me hogohiagaŋ mede foloŋ yapmeeŋ yehitubu-kadakadapmaguŋtiŋawohiye agaŋ tumolokukuŋdoktiŋametamdi kotigoŋ-kabe nemu nadiyemneeŋ. 6Memik a yehitubu-kadakaguŋdoktiŋa adi undugoŋ hatiyaneeŋ. Bepaŋ, du memikheki’walaŋ yohik kwehik agaŋ wiyapupuhenekuyemguŋ,doktiŋa adi undugoŋ hatiyaneeŋ. Nebek niŋdi kotigoŋnemu nadiyembaak.

  • Kap 9:7 11 Kap 9:157 Yahwe adi Mapme hatigukdi hatilak. Adi kwelineŋ

    ila mede nadinadi titiŋdok agaŋ yodapmalak. 8 Adimetam hogohogok yabudokolak tiŋa YodokoMedeŋiŋ adididimehi hogok. Tiŋa titiŋŋiŋ didimeniŋ foloŋ metamhogohogok’walaŋ titiŋhik kamekaaŋ yodapmaŋ tibaak.

    9 Wapum adi yooŋ fafaŋeniŋ. Unduŋ doktiŋa nebekniŋdi memikŋiye dut malabumuŋ tubumintaaŋ kaŋ mo-moŋ tiŋa adi’walaŋkade uluwaak. Be malabumuŋ minta-hambune adi’walaŋkade wooŋ hebi hatiyaneeŋ.

    10 Yahwe, du metam du’walaŋkade biiŋ hekidok sigilu-lum mu tiyemilaŋ. Unduŋ doktiŋa metamdi nadigam-neeneŋ nai uŋaniŋ du nadisukilitigamneeŋ.

    11 Yahwe adi Saiyon yokwet wapumneŋ uŋoŋ MeMapme loloŋnit itak, doktiŋa kap toŋa wou nintiloneeŋ.Tiŋa kwanai wapum tuguk u metam hogohogok yenihau-taune nadineeŋ.

    12 Wapum adi me nohiye widihikumuŋgiŋ diniŋkadakaniŋhik uŋgoŋ hati nadiyemilak. Adi folofigitanadiiŋ’walaŋ kutikutihik nadidokmagi kamehepmu tilak.Adi yadi toboniŋ yehitubu-lodaaŋ me nediyeŋ kadakaniŋtiyemiiŋ hekidok kibikoŋ tubu-udaneyemilak.

    13 Yahwe, du memik hekidi malabumuŋ eŋ folofigitanamiiŋ u kaŋ siloŋ tobogoŋ tinambeŋ. Kaŋ nu agaŋ ku-muŋdokmuniniŋ tubu-dulalat gineniŋ kotigoŋ nehitubu-lodaaŋ nanagilune kedem hatiluwaat.

    14 Wendoktiŋa du nemenemek tuguŋ wondok kahattiŋa wohoge ganintiloit. Nu Saiyon yokwet wapum yemefoloŋ yali nadifo tiŋa du kotigoŋ nanagikuŋ wondokyohautawit. 15 Metam mu nadigamiiŋ hekidi indi maaŋfonene ninigitdok yoŋa koŋ niŋ dobugiŋ, iŋgoŋ toboniŋnehigoŋ fooŋ yadiweiŋ. Tiŋa undugoŋ nihonedok yoŋabegep ibigiŋ iŋgoŋ toboniŋ nehi widihiguk.

  • Kap 9:16 12 Kap 10:416 Yahwe adi ne’walaŋ titiŋŋiŋ u mede nadinadi

    kwanai foloŋ miŋgoŋ tubumintalak. Me hogohi adi menoli yehitubu-kadakadok nemek noli tigiŋ, iŋgoŋ tubu-udaneeŋ nehi uŋgoŋ yehitubu-kadakaguk.

    17 Me hogohi eŋ mebop noli Bepaŋ sigilulum timiiŋheki hogohogok adi wanakaŋ kumuhi hakiiŋneŋ uŋoŋwanakaŋ udapmaneeŋ.

    18 Helemahelemaŋ Bepaŋ adi me fofoŋhinitdoknadikaulemu tiyemilak. Unduŋ doktiŋamalabumuŋhinitadi yehitubu-lodadok yoŋa hogok woomhafitmu tiiŋ. AdiBepaŋ nadisukilitimiŋa woomimbune yehitubu-lodalak.

    19 Yahwe, du kwetfoloŋ memetam mu biyabunegabuhaŋindaneŋ. Du pilali me mu nadigamiiŋ u yanagilabuŋa mede foloŋ yapmeeŋ titiŋhik kamekaaŋ yodap-maweŋ.

    20 Yahwe, du fafaŋeniŋgoŋ yehiwidihiune heheletiŋa fiyebulabulap tiŋa nehitok indiŋ nadineeŋ, “Indikwetfoloŋ me, Yahwe’walaŋ saŋiniŋdok tuwot mooŋ.”Yehitubu-munta tubune metam adi nehitok nadiune fo-foŋnit tibek.

    10Me niŋ Bepaŋdi tubulodawek yoŋa ninadi kwanai tuguk

    1 Yahwe, du maŋgoŋde binabuŋa kweetniŋgoŋ wooŋyataŋ? Eŋ nai kadakaniŋ gineŋ maŋgoŋde namandakekufulahebi tilaŋ? 2Me hogohi adi foko tiŋa me fofoŋhinityehitubu-kadakadok yehikeleiŋ. Adi me noli yehitubu-kadakadok nadihebet tigiŋ wondi yakaleeŋ nehi widihi-waak.

    3 Me hogoli adi titiŋŋiŋ hogoli wendok foko tiyaulak.Tiŋa nemenemek fee yabunadigalika tilak. Unduŋtiŋa Wapum sigilulum timiŋa yosilone timilak. 4 Mehogoli adi na nemenemek hogohogok agaŋ nadidapmalat

  • Kap 10:5 13 Kap 10:14yoŋa Bepaŋdok munta mu tilak. Unduŋ doktiŋa indiŋyolak, “Kadakaniŋne wendok kibikoŋ tuwot mu tubu-udanenambaak.”

    5Me hogolidi nemenemek tilak kaŋmomooŋmintalak.IŋgoŋWapum’walaŋnadinadiŋiŋ-kabenemukaŋnadilak.Tiŋa adi yadi memikŋiyedok yenimpekit tilak. 6 Adiindiŋ nadilak, “Na fafaŋe tiŋa yatat doktiŋa nemek niŋdituwot mu nehitifowek. Tiŋa undugoŋ malabumuŋ tuwotmu mintanambaak.” 7 Tiŋa helemahelemaŋ me noliyehitubu-kadakadok yosilone tiyemilak. Tiŋa undugoŋyehitubu-munta titiŋdok mede yalayalaŋ yenilak. Tiŋakadakaniŋ be malabumuŋ mebimebi tubumintadok pilaphinek yolak.

    8 Me woŋ adi me momohi buune widihi-kumuŋdoknadiŋa yokwet maaneŋ kabup hebihatilak. Tiŋa un-dugoŋ hebihali me gweheyehi u yehitubu-kadakadokwoomyemilak. 9 Adi yadi me fiyewakahi buune yohone-dok laiondi yoli ginaneŋ woomhatak wendok tuwot hebi-hali woomyemilak. Ala buŋa begepŋiŋ gineŋ foune widi-hilak.

    10 Adi me fafaŋeeŋ doktiŋa kabup ila mik hewoom tiŋame gweheyehi yehitiŋafooŋ widihiŋa widihigagaye tilak.11 Me hogoli wendi indiŋ nadilak, “Bepaŋ adi titiŋnedoknadibedi mu tilak. Adi dawi agaŋ teheguk doktiŋa tuwotmu nabek.”

    12Ale Yahwe, du beŋ. Bepaŋ, du me u tubu-kadakaweŋ,tiŋa me malabumuŋhinitdok kaule mu tiyembeŋ. 13 Mehogolidi du sigilulum tigamuŋaweleŋ gineŋ indiŋ nadiga-mulak. “Adi kadakaniŋnedok kibikoŋ tuwot mu tubu-udanenambek.”

    14 Iŋgoŋ oŋ, du adi me hogohi diniŋ titiŋhik agaŋkanadilaŋ. Tiŋa undugoŋ metamdok folofigita be mal-abumuŋ yemiiŋ u maaŋ agaŋ yabunadilaŋ, tiŋa malabu-

  • Kap 10:15 14 Kap 11:5

    muŋhik yehitubu-lodadok tiulidokooŋwoom tilaŋ. Eŋmefiyewakahi tiŋame gweheyehi nediyeŋ du’walaŋkade biiŋu yehitubu-lodalaŋ. 15Du me hogohi’walaŋ saŋiniŋhik betitiŋhik hogohi u tubu-liwedapmayembune kotigoŋnemutubumintaune kawaaŋ.

    16 Yahwe adi Mapme loloŋnit hatigukdi hatilak. Unduŋdoktiŋa metam nediyeŋ adi mu nadisukilitimiiŋ adi yadikwelineŋ yehikele-kudapmaŋ tibaak.

    17-18 Yahwe, du metam gweheyehi fofoŋhinitheki’walaŋ yonadihik nadiyemiŋa welehik tubukilitibeŋ.Tiŋa du kondiŋahi eŋ metam malabumuŋhinit’walaŋkutikutihik nadiyembeŋ. Du yehitubu-lodaune medegineŋ fafaŋe tineŋ. Kaŋ metam kwetfoloŋ nai muniŋgoŋ-kabe hatineŋdi kadakaniŋ kotigoŋ mu tiyemneeŋ.

    11Nu Bepaŋ nadisukilitimihinaka tilat

    1 Nu Yahwedi yahehewe tinambek yoŋa adi’walaŋkadebulat. Kaŋ du tububuyebe tiŋa bagi niŋdi momoŋ tiŋaulak wendok tuwot momoŋ kweboboe foloŋ lowit yonanilaŋ?

    2 Biyagoŋ hinek, me hogohi adi me didimehi yalamdokmambip gineŋ tebe kaŋgumahik sumuyeyekeeŋ tebe-sithik hamane-dindineeŋ woomyemiiŋ. 3 Metam hogo-hogokdi titiŋ fofohi biyabudapmaune metam didimehiadi dediŋ buyo tineŋ?

    4 Yahwe adi Siloŋyot uŋgoniŋ gineŋ hatak. Adi yadikunum gineŋ Mapme loloŋnit ilaŋa kwetkwet metamhogohogokdi maŋgoŋ tiiŋ u ila kanadidapmalak.

    5 Yahwe adi me didimehi be me hogohi wanakaŋyabunadi tilak. Tiŋa metam Yodoko Medeŋiŋ sig-ilulum timiiŋdok adi weleŋdi yabukwihita hinek tilak.

  • Kap 11:6 15 Kap 12:7-8

    6 Wendoktiŋa tuwahik diniŋ kibikoŋ kudup-mebem imedabugoŋ kwatneune fooŋ me hogohi u yehidalak.

    7 Yahwe ne adi titiŋ didimeniŋ hogok tilak. Unduŋdoktiŋa metam didimehi adi yabukahile hinek tilak. Alemetamnediyeŋ Bepaŋ’walaŋmedeŋiŋ takalineeŋ adi yadinamanda kaneeŋ.

    12Dewit adi Bepaŋdi tubulodawek yoŋa ninadi tuguk

    1 Nai indinde me fofooŋ nemu hatilak. Tiŋa naiindinde me didimeniŋ maaŋ undugoŋ nemu hatibunekalaŋ. Unduŋ doktiŋa, Yahwe, du nihitubu-lodaweŋ.2 Metam hogohogok nohiyedok yalaŋ yeniiŋ, eŋ tika-manda tiyemiŋa yenihohoket tiyemiiŋ. 3 Yahwe, du memede yohohoke tiyawiiŋ heki’walaŋ mahik kameheyem-beŋ. Eŋ me foko tiŋa sigitiŋalo mede yoiŋ heki’walaŋmaaŋ mahik teheyembeŋ. 4Meheki undihidi indiŋ yoiŋ,“Indi nediyeŋ nibudokolak ale? Indi maŋgoŋ yone nadiŋakaŋ inde nadiyam tuwolit yonim. Nebek niŋdi tuwot mukamehenimbek.”

    5 Yahwedi indiŋ yolak, “Metamdi me fofoŋhinit yenin-tifo tiiŋ eŋ malabumuŋhinit adi folofigita nadiŋa kobu-labulaye tiiŋ. Wendoktiŋa nu buŋa hatihati kulemaŋdoknadigigine tiŋa woom hatiiŋ u yembit.” 6 Yahwe’walaŋyofafaŋe medeŋiŋ adi biyagoŋ hinek tiŋa medeŋiŋ adimomooŋ hinek silwa kudup gineŋ nai 7 unduŋ heunedaaŋ fafau niyaniyaŋ hinek tilak wendok tuwolit.

    7-8 Me hogohi adi kwetkwet yaudapmaŋ tiiŋ. Kaŋmetam hogohogokdi titiŋ hogoli u nadiune titiŋ fo-fooŋ tubu-dapmalak. Unduŋ doktiŋa Yahwe, du nibiuli-dokoweŋ. Tiŋa helemahelemaŋ momooŋgoŋ hinek nibu-dokoune me hogohidi tuwot mu nihitubu-kadakaneeŋ.

  • Kap 13:1 16 Kap 14:313

    Dewit adi Bepaŋdi tubulodawek yoŋa ninadi tuguk1 Yahwe, nai deniŋ kotigoŋ nadinambaaŋ? Be agaŋ

    binabudapmaŋ hinek-kube tilaŋ? Be nai dedigoŋ hineksigilulum tinambaaŋ? 2 Nai deniŋ hinek folofigitanedapmawaak? Be helebufa dedigoŋ hinek welemulapnadiwaat? Be nai dedigoŋ hinek binabune memikneyedinehitifoneeŋ?

    3 O Yahwe, Bepaŋne, nutok nadinamuŋa yonadinenadiweŋ. Tiŋa kotigoŋ nehitubu-kilitiune kumuŋ mutibit. 4 Unduŋ tubune memikneyedi indiŋ tuwot muyoneŋ, “Agaŋ yalitifooŋ kalakapmemun.” Dumu binabeŋ,toboniŋ nehitubu-lodaune memikneyedi naniŋgege tiŋanadifo tuwot mu tineŋ.

    5 Du welegedi hinek nabukahilelaŋ u helemahelemaŋunduŋ hinek nadisukilitilat. Tiŋa du kotigoŋ nanagilaaŋdoktiŋa nu nadifo tilat.

    6 Yahwe negoŋ momooŋ hinek tinamguk doktiŋa nukap toŋa nadifooŋ wou nintiloit.

    14Bepaŋdi kunum foloŋ hali metam sigilulum timiŋa

    kadakaniŋ tiiŋ u hayabulak1 Me nadinadihinit mokit kaulehi, adi nehi welehik

    gineŋ indiŋ yoiŋ, “Bepaŋ nemu hatilak.” Me undihi adimehogohi. Adi yadi titiŋhikmadimadikeŋgoŋ tiiŋ. Nebekniŋdi titiŋ momooŋ nemu tilak.

    2 Yahwe adi kunum foloŋ hali diweune foune metamnadinadi fuliŋgoŋhinit ne’walaŋkade nenobu baneŋ, un-duŋ yoŋa yabunadi tilak. 3 Iŋgoŋ mokoŋ. Metamhogohogok wanakaŋ talik fofooŋ u bikabudapmaŋ tiiŋ.Adi’walaaniŋ kubugoŋ-kabe niŋdi titiŋ didimeniŋ-kabe

  • Kap 14:4 17 Kap 15:4nemu tilak. Mokoŋ hinek. Adi hogohogok kadakaniŋgineŋ fodapmaaŋ me kadakahi hogok mintadapmaiŋ.

    4 Yahwedi indiŋ yolak, “Me kadakaniŋ tiiŋ heki yoŋadi nadinadihinit mokit bidak? Adi yadi metamneyenadibedinit mokit hogok yehitubu-kadakafit tiiŋ. Tiŋananinadi-kabe nemu tiiŋ.”

    5 Unduŋ doktiŋa Bepaŋdi metam nediyeŋ medeŋiŋtakaliiŋ heki adigut halaak, kaŋ me heki u munta kisaŋhinek tineeŋ.

    6Me hogohi, hidi me fofoŋhinitdi nemek kedem tinenenadihebet tiiŋ kaŋ tubufiit tiyemiŋa yehitubu-gweheyetine tiiŋ. Iŋgoŋ oŋ, Yahwedi yabu-ulidoko tilak.

    7 Nu adi indiŋ hinek nadilat. Yahwedi Saiyonniŋ meniŋ kameune buŋa Isilaehi metam kotigoŋ yanagilaak.Bepaŋdi metamŋiye yehitubu-lodaaŋ kotigoŋ yanagilunemomooŋ hatineeŋ. Biyagoŋ hinek, Jekop’walaŋ yalak-iŋiye adi welemomooŋ nadineeŋ.

    15Bepaŋdi titiŋ indiniŋ titiŋdok nadinimilak

    1 Yahwe, me nediyeŋdi du yokeneŋ kedem hatibek? Bemenediyeŋdi da’walaŋ kweboboegeuŋgoniŋ foloŋ Saiyonuŋoŋ looŋ itouwek?

    2 Me nediyeŋdi nemenemek hogohogok gineŋBepaŋ’walaŋ nadinadiŋiŋ takalilak, tiŋa helemahelemaŋtitiŋ didimeniŋ tilak, eŋ helemahelemaŋ mede biyagoŋhogok yolak. Adiyeŋ kedem yokeneŋ hatibek.

    3 Adi me yalaŋ yeniŋa yenintifo mu tilak, eŋ me no-liŋiyedok nemek kadakaniŋ mu tiyemilak, tiŋa undugoŋmede yalaŋ yotuwatuwale mu tiyaulak.

    4 Adi me Bepaŋdi sigilulum tiyemulak u yabuhaŋindahinek tilak, iŋgoŋ me Yahwe medeŋiŋ tagimneiŋ adi yadiwohiye yenimbelolak. Tiŋa adi nemek malabumuŋ niŋdi

  • Kap 15:5 18 Kap 16:7ulatifolak iŋgoŋ wendok nadibedi mu tiŋa mede yofafaŋetuguk undugoŋ hinek tagimneeŋ tilak.

    5 Adi noliŋiye nadiyembune muneeŋ hogok tobogoŋbeiŋ. Ala nai muneeŋ toboniŋ dibek beiŋ undugoŋ tubu-udanemiiŋ kaŋ adi tomboyoula nimaaŋ mimiŋdok muyenilak. Be me yomhinit mokit mede foloŋ yapmedokmuneeŋ foloŋ tuwot mu nihohokeneiŋ. Me nediyeŋ titiŋundihi tiiŋ heki adi tuwot mu gweheyeneeŋ.

    16Me niŋdi nadisukiliti tiŋa Bepaŋ ninadiguk

    1Bepaŋ, nu du’walaŋkade hebihale bulat doktiŋa nabu-dokoweŋ.

    2 Nu Yahwe indiŋ nilat, “Du Wapumne. Nemenemekkedehi hogohogok hatnamiiŋ yoŋ adi du’walaŋ kohogefoloŋ hogok budapmalak.”

    3 Bepaŋ’walaŋ metamŋiye adi momohi hogok, wen-doktiŋa nu adigut hatidok nadifo tilat. 4 Metam gilili-keeŋ bepaŋ yalayalaŋ heki’walaŋkade udapmaiŋ adi yadimalabumuŋ fee mintayembaak. Nu adi adut tomboyouladumuŋ heheŋ mu tibaat, tiŋa undugoŋ adi’walaŋ bepaŋyalayalaŋhiye u tuwot mu yeniutumbawaat.

    5 Nu nemenemek noli nimaaŋgoŋ nemu nadiyemilat,Yahwe du hogok hinek gabukahilelat. Tiŋa nemene-mekdok baniŋ tilat kaŋ tuwot hinek namulaŋ. Wendok-tiŋa hatihatine adi du kohoge foloŋ hatak. 6 Biyagoŋhinek, nu nemenemek hogohogok momohi i moŋgotat udu’walaŋkade bulak. Eŋ yabene momooŋ hinek tilak.

    7 Yahwe kubugoŋdi naninehitubu-didime tilak. Kaŋtimiŋwelenemaaneŋ nadinadidimintaaŋ titiŋ didimeniŋtitiŋdok nanindidimelak. Unduŋ doktiŋa Wapum wou

  • Kap 16:8 19 Kap 17:7nintiloit. 8 Yahwe adi yamaiŋgoŋ hatilak u helemahele-maŋ hati nadilat. Adi yamaiŋgoŋ hatiŋila saŋiniŋ namu-lak. Unduŋ doktiŋa nemek niŋdi tuwot mu nehitubu-muntawek.

    9Welene gineŋ adi momooŋ hinek nadilat, kaŋmunab-ulinedi adi nadifo tilak. Wendoktiŋa nu nemek niŋdokmunta mu tilat.

    10 Du welegedi nabukahile hinek tilaŋ, unduŋ doktiŋadu binabune meyotneŋ uŋoŋ tuwot mu halaat. Be duda’walaŋ mehinekge koŋ gineŋ tuwot mu bikabune halibitakawaak.

    11 Du dagoŋ hatihati diniŋ talik nanindidimelaŋ. Tiŋadu hatilaŋneŋ adi nadifodi tokiŋa hatak. Tiŋa undugoŋnehitubu-loda tilaŋ doktiŋa welene gineŋ adi nadifodihelemahelemaŋ tokooŋ hatak.

    17Me didimeniŋ’walaŋ yonadi

    1 Yahwe kutibulabulayene nadiweŋ. Nu didimeŋgoŋhatilatdi nadibedine du’walaŋkade tiŋa bulat. Nu yonadiyalayalaŋ mu tilat, biyagoŋ hinek tilat doktiŋa nadinam-beŋ. 2 Du titiŋ didimeniŋ u agaŋ nadilaŋ doktiŋa metoboniŋ’walaŋ mede ulatifowit. 3-4 Du welene agaŋ kaŋnadidapmalaŋ. Du agaŋ timiŋ buŋa welene diniŋ mebikanadidapmaŋ tiŋaŋ, nai uŋaniŋ agaŋ kaŋaŋ, nadinadihogoli nemu hatnamulak. Nu me nolidi mede kadakahiyoiŋ unduŋmuyolat. Nu adimedege hogokhonefafaŋeeŋmik-kwadi u sigilulum tiyemilat. 5 Tiŋa helemahelemaŋadi du’walaŋ talik hogok didimeniŋgoŋ kelelat, eŋ kay-onedi talik bikabuŋa fai-kabe nemu folak.

    6 Bepaŋ, du yonadine nadiŋa tubu-udanelaŋ. Unduŋdoktiŋa du hogok ganinadilat. Ale du magike kamet-nadi tiŋa yonadine nadinambeŋ. 7 Unduŋ tiŋa welegedi

  • Kap 17:8 20 Kap 17:15

    nibukahile hinek tilaŋ u miŋgilaŋgoŋ tubumintanimbeŋ.Tubulodanik Momooŋ, indi memikniye yabu-hebi tiŋabuŋa gehitubu-dula tiŋa hakam. 8 Ale da dauge mindip-muŋ kadokolaŋ undugoŋ hinek nabudokoweŋ. Unduŋtiŋa pupup hekidi wapmihiye papalihikdi yehikufulaiŋunduŋ nehikufulahebeŋ.

    9 Memik heki agaŋ nulukumuŋdok nadiŋa nehikele-madi tiiŋ. Unduŋ doktiŋa undugoŋ tinambune mehogohidi mu nehitubu-kadakaneŋ. 10 Adi me nolidokbulaniŋgoŋ-kabe nemu nadiyemiiŋ. Adi yadi nehitokhogok nadiŋa nehi wohiye yotilo hogok gibitaŋ tiiŋ. 11Adikayoŋ talikne keletabubuyeŋ agaŋ nehikelemadiiŋ. Nainiŋmintaune nohoneeŋ nulukumuŋdokwoom tiiŋ. 12Adiyadi laion hekidi kale yohonedok woom tiŋa hakiiŋ won-dok tuwot hinek hadiweiŋ. Tiŋa undugoŋ laion pamaladihebihali hadiweiŋ wondok tuwot woomhakiiŋ.

    13 Yahwe, du buŋa memikneye widihiŋa yehimoŋ-gofoweŋ. Eŋ miknoŋge tiŋa widihiŋa me kadakaniŋtitiŋ heki’walaŋ kohohik gineniŋ kotigoŋ nanagileŋ.14Biyagoŋ, Yahwe, du saŋiniŋgedi nehitubu-lodaweŋ, kaŋmehinekdi tuwot mu nehitubu-liweneŋ. Me nemenemekkwetfoloŋ iŋoŋ dapmaneeŋdok nadinadi hatiiŋ’walaŋ ko-hohik gineniŋ kotigoŋ nanagileŋ. Du kadakaniŋhikdokkibikoŋ tubu-udaneyemdok agaŋ tiulidokolaŋ. Ale agaŋda dediŋ tiyemdok nadilaŋ unduŋ tiyembeŋ. Dediŋtiyembeŋ undugoŋ tomboyoula wapmihiye tiŋa yalaki-hiye tiyembaaŋ.

    15 Iŋgoŋ nu adi me didimeeŋ doktiŋa kougoŋ adi gabuhinek tibaat. Nu damo deila sukuleeŋ pilali nadiwit, dunukut hatilaŋ unduŋ gabuŋa nadifo hinek tibit.

    18Bepaŋdi Dewit tubulodaune mik gineŋ fafaŋeeŋ yalakap-

  • Kap 18:1 21 Kap 18:10meguk

    1 Yahwe, du kubugoŋdi saŋiniŋne, wendoktiŋa we-lenedi gabukahile hinek tilat.

    2 Yahwe adi kadokone, tiŋa adigoŋ gimbahaŋnefafaŋeniŋ. Wapumdi momooŋ hinek nabudokolak, tiŋaadigoŋhebi-itne kwet tilak kaŋ kedemhatilat. Wapumadikweletalakwondok tuwolit tiŋa yahehewe tinamulak. Adikotigoŋ nanagila nabudokodok saŋiniŋ halimilak.

    3 Nu Yahwe ninadiwene adi nehitubu-lodaunememikneyedi tuwot mu nehitubu-kadakaneŋ.Wendoktiŋa adi wou nintiloit.

    4 Kumuŋnedi tawa niŋdi nehi-ibikilitiiŋ wendok tu-wot nehitubu-dulalak. Kaŋ memikneyedi mik tinamiiŋadi imeŋgwaŋdi buŋa nehikufulalak undiniŋ nabugoŋ.5Muniniŋ agaŋ kumumbit, kaŋ tawa niŋdi nehi-ibikilitiiŋwendok tuwot tibek. Kaŋ bom adi nehikumuyedokwoomhat tilak.

    6 Kaŋ nu welemulap nadiŋa Yahwe kutnimbulabulayetilat. Nu Wapumne ninadiwene adi kedem nehitubu-lodawek. Adi yadi yolineŋ haliŋa medene diniŋ woliniŋhogok nadiwek. Kaŋ yonadinedi magi gineŋ mintaunenadiwek.

    7 Wendoktiŋa Wapum adi kwihita tilak. Tiŋa yobunekwet kenim tilak, eŋ kweboboe hapmeneŋ kwet daŋiniŋhakiiŋ tibitim kisaŋ hinek tiiŋ.

    8 Timei ginaneŋ mupmuk labulak. Kaŋ kudumebemmaŋiŋ gineŋ labulak wendi nemek fee yehidalak.

    9 Adi mulukwaŋ liliwenekula foune mulukwaŋgouyeniŋdi kayoŋ hapmeneŋ kamehep tilak.

    10 Adi aŋelo foloŋ ilune woleeŋ bulak. U adi sububapapali bagi heki’walaŋ undiniŋ, ala Bepaŋ foloniŋ uŋgoŋilune nagila pilap hinek woleeŋ bulak.

  • Kap 18:11 22 Kap 18:2111 Adi ne uŋgoŋ yobune mambipdi tumulune hatak.

    Tiŋa undugoŋ gwi mulukwaŋ mambipnit wendi kelema-didapmaune hatak.

    12 Kaŋ filimpit tiŋa sifo muŋkulap toŋa kwet tubu-hautalak. Eŋ kudup gut gwi munilit munilit wondi mu-lukwaŋ gouyeniŋ u youbulagineeŋ maaŋ foyamuk.

    13 Yahwe adi kunum foloŋ hali mulukwaŋdi tawaaŋmuŋkulap tolak unduŋ kutifiyelak. Kaŋ metamdi Bepaŋloloŋnit’walaŋ kutifiyeŋiŋ diniŋ maŋiŋ woliniŋ nadiiŋ.

    14 Tiŋa memik heki filimpitdi tebe wele fiyagila yalam-bune momopupuheneiŋ.

    15 Yahwe, du me kadakahi yenintolaŋ, woŋ adi sububafafaŋeniŋ hinek niŋdi buŋa yehifedi-liliwenekutak won-dok tuwolit hinek. Kaŋ imeŋgwaŋ kainiŋ hinek kwethatak u miŋgilaŋgoŋ mintalak, eŋ kwet diniŋ daŋiniŋdimaaŋ undugoŋ mintadakale hinek tilak.

    16 Wapum adi kunum foloŋ hali kohoŋ kihiwalunefoune nohonelak. Nu adi me niŋ ime fuliŋ gineŋ fooŋ ku-muŋdok tilak undiniŋ. Iŋgoŋ Bepaŋdi kotigoŋ nanagitak.17 Tiŋa adigoŋ me nutok mu nadinamiiŋ eŋ nutok memikkisaŋ hinek tinamiiŋ heki’walaŋ kohohik gineniŋ kotigoŋnanagitak. Meheki weŋ’walaŋ saŋiniŋhikdi nu’walaŋsaŋiniŋne kalakapme tilak.

    18 Koom nai hogoli niŋ mintaune mik tinamne ne-hikelegiŋ, iŋgoŋ oŋ, Yahwedi nabudokoguk.

    19 Adi unduŋ tiŋa nabudokoune memik heki yabuhebitiŋa momo-ugut. Adi weleŋdi nabukahile hinek tilakdoktiŋa kotigoŋ nanagikuk.

    20Nu titiŋ didimeniŋ takalilat wendok tuwolit Yahwedimomooŋ hinek tinamulak. Tiŋa undugoŋ, nu yom nemutugut unduŋ doktiŋa Yahwedi kahaŋmomooŋ hinek tina-mulak. 21 Nu Yahwe’walaŋ Yodoko Medeŋiŋ didimeŋgoŋkelelat. Nukudi kadakaniŋ tiŋaBepaŋnenemubikabugut.

  • Kap 18:22 23 Kap 18:34

    22 Nu helemahelemaŋ Yodoko Medeŋiŋ didimehi won-dok nadiŋa medeŋiŋdok sigilulummu timilat. 23Adi agaŋnadilak, nu nemek nemu tibe kadakaguk. Tiŋa undugoŋnu kadakaniŋ tibaatneŋ yoŋa fafaŋe tugut. 24 Unduŋdoktiŋa Yahwedi titiŋne didimeniŋ wendoktiŋa nadiŋamomooŋ hinek nabudokolak. Maŋgande, adi agaŋ nadi-namulak, nu yomnenit mokit.

    25 Bepaŋ, du biyagoŋ hinek medege tagimneeŋ menediyeŋ du gehikelehinakalak u tubulodalaŋ. Tiŋa un-dugoŋ me nediyeŋ didimeniŋ hatiŋa yom nemu tilak,adi yadi momooŋ timilaŋ. 26 Du metam nediyeŋ welehikmomohidok adi momooŋ tiyemilaŋ. Eŋ metam nediyeŋkadakaniŋ tiiŋ adi yadi memik tiyemilaŋ. 27 Metamnediyeŋ nehitok nadiune fofoŋ tilak undihi adi kotigoŋyanagitaŋ, eŋmetam nediyeŋ nehitok nadiune loloŋ tilakaditok adi toboniŋ nadiyembune fofoŋnit tilak.

    28Yahwenegoŋhautane, doktiŋa Bepaŋnenegoŋmam-bipne liliwenekutnamulak. 29 Bepaŋ negoŋ memikneyewidihi yehikele titiŋdok saŋiniŋ namulak. Tiŋa undugoŋsaŋiniŋhik tubugweheyeyemdok saŋiniŋ namulak.

    30 Bepaŋ’walaŋ titiŋ adi momooŋ hinek tiŋa didimeniŋhogok. Wendoktiŋa adi nemek niŋ titiŋdok yofafaŋelakundugoŋ tubune mintalak.

    Metam nediyeŋ memik fiyeŋ doktiŋa momoŋYahwe’walaŋkade wiiŋ adi yadi momooŋ hinekyabudokolak. 31 Yahwe kubugoŋdi Bepaŋ hinek. Adikubugoŋdi gimbahaŋnik.

    32 Tiŋa adigoŋ talik yaulatneŋ saŋiniŋ namuŋa nabu-dokolak. 33 Adi nehitubu-lodaaŋ kwet hamham gineŋyaudok kayone kale moiŋdi yawiiŋ wendok tuwot tubu-kilitiune momooŋ hinek yaulat. Tiŋa kweboboe foloŋhayauluwene momooŋ hinek nabudokolak. 34 Adi mik

  • Kap 18:35 24 Kap 18:45

    titiŋdok nanindidimeeŋ tebe miŋ fafaŋeniŋ dediŋ hama-neeŋ tubu-gweheyedok u maaŋ nanimbune tilat.

    35 Wapum, du nabudokooŋ saŋiniŋgedi nehitubu-lodaaŋ kotigoŋ nanagikuŋ. Du kubugoŋdi nehitubu-lodaune metam namandahik foloŋ me wotnenegigitnittugut.

    36 Du talikne yali yaudok tubu-hamandanamguŋ dok-tiŋa kayone yahihili mu bideneguk. Tiŋa undugoŋ mumaaŋ nukuk.

    37 Nu memikneye yehikeleeŋ yohonelat. Tiŋa pilap muudaneeŋ bulat. Mokoŋ. Nu widihidapmaŋ hinek tiŋaudaneeŋ bulat. 38 Unduŋ tiyembene adi kotigoŋ tuwotmu pilakiiŋ, nu widihiliwewene adi wabiŋa kayone foloŋbaigoŋ deihakiiŋ.

    39 Memikneye gut mik titiŋdok dagoŋ saŋiniŋ namu-laŋ. Tiŋa dagoŋ nehitubu-lodaune adi mulelem tinamiiŋ.40Da’walaŋ saŋiniŋge doktiŋa memikneye sigilulum tina-muŋa momoiŋ. Nu memik tinamiiŋ u widihikumuŋ tilat.

    41 Nebek neeŋ yehitubu-lodawek yoŋa kutiiŋ, iŋgoŋnebek niŋdi nemu yehitubu-lodaiŋ. Kaŋ Yahwe ku-tiniiŋ, iŋgoŋ adi maaŋ undugoŋ adi’walaŋ kutikutihik munadiyemilak.

    42 Nu yehitubu-kadakawene sububadi kwamyehifedikutak dabugoŋ tiiŋ. Tiŋa undugoŋ memikheki talipmeŋ dagik yalilat wendok tuwot yehiyali-moŋgofolat.

    43 Du nehitubu-lodaune me fokohinitdi mu nehitubu-kadakagiŋ. Dagoŋ metam mu nadigamiiŋ heki’walaŋ memapme napmeguŋ. Kaŋ metam mu nadiyemilat hekidibuŋa kwanai tinamgiŋ. 44Me kweetniŋhi buŋa mulelemtinamiiŋ, tiŋa medene nadiŋa pilap hinek tagimneiŋ.45Adi saŋiniŋhik lohiŋa hehele kisaŋ tiiŋ, unduŋ tiŋamoŋ

  • Kap 18:46 25 Kap 19:4kaŋ hebi-it kwethik gimbahaŋ fafaŋeniŋnit u bikabuŋabuŋa nu hebetne foloŋ hatiiŋ.

    46 Yahwe adi hatilak, adigoŋ helemahelemaŋ saŋiniŋnamulak. Wendoktiŋa wou nintilolat. Bepaŋ adi Tubu-lodane wendoktiŋa wougigitŋiŋ niŋa tilolat. 47 Negoŋnehitubu-lodaaŋ kibibo memik tinamiiŋ yehibefolak. Adikubugoŋdi metam Bepaŋ mu nadisukilitimiiŋ heki he-betneneŋ yapmelak.

    48 Wapum, dagoŋ nehitubu-lodaune memik hekidi munehitubu-kadakaiŋ. Biyagoŋ hinek, Wapum, du dagoŋnehitubu-lodaune mik gineŋ fafaŋeŋ memikneye yehi-moŋgofolat. Du nehitubu-lodaune mikme fafaŋehidi munulukumiiŋ. 49 O Yahwe, wendoktiŋa nu mebop noli munadisukilitigamiiŋ heki lekiŋgoŋhik gineŋ ganintiloit, eŋkap nadifonit hinek toŋa wohoge yotiloit.

    50 Wapumdi Dewit, nu mapme nehitubu-dakaleguk.Tiŋa helemahelemaŋ nehitubu-lodaune mik gineŋ fafaŋetilat. Adi nu nabukahile hinek tilak, undugoŋ yalakin-eye kougoŋ mintaneeŋ maaŋ undugoŋ yabukahile hinektibaak.

    19Bepaŋ’walaŋ kohoŋ kudi eŋ Yodoko Medeŋiŋ wendi

    ne’walaŋ saŋiniŋ ninimbihitak1 Wapum adi loloŋnit tiŋa saŋiniŋnit u kunumdi yobi-

    hitak kaŋ, kaŋ nadiyaam. Eŋ kunum foloŋ nemek boigukhogohogok wendi kwanai momooŋ tuguk u yobihitak.

    2 Helemahelemaŋ hadapmodi maaŋ netok yobihitak.Kaŋ timiŋdi maaŋ ne’niŋ mebi yobihitak.

    3 Helebufa adi mahiknit mokit doktiŋa mede tuwot muyodemek. Indi adi’walaŋ mahik mede nemu nadiyam.4 Iŋgoŋ helebufadi metam kwetkwet yenindidimeyamuk.Kaŋ medehikdi kwetkwet udapmalak.

  • Kap 19:5 26 Kap 19:12Kunum foloŋ Bepaŋdimeledok yoholaŋ niŋmamiŋguk.

    5 Meledi labu diwelak adi me niŋdi tam kobugoŋ tiŋayotmaaŋ bikabuŋa welenadifonit fooŋ bulak undiniŋ. Mekiyane tiiŋdi kiyane titiŋdok tiulidoko tiiŋ wondok tu-wolit meledi nadifo tiŋa talik halimilak u kelelak. 6Meleadi kunum dikineŋ tububihila labuŋa wooŋ dikineŋ folak.Nemek niŋdi adi’walaŋ kudutŋiŋ gineŋ tuwot mu hebi-halek.

    7 Yahwe’walaŋ Yodoko Medeŋiŋ adi didimeniŋ doktiŋahatihati kobuli nimilak. Yahwe’walaŋ mede woŋ adi ne-mek indi nadisukiliti titiŋdok uŋakoŋ. Wendigoŋ metamnadinadidok baniŋ tiiŋ nadinadi yemilak.

    8 Yahwe adi mede momohi hinek ninintubu-didimelak.Kaŋ mede wendigoŋ welenadifo tubumintanimilak.Yahwe’walaŋ YodokoMede adi waliniŋ doktiŋa wendigoŋnadinadi momooŋ nimilak.

    9 Me Yahwe gikiŋgoŋ timilak adi yadi titiŋ momooŋtilak. Kaŋ titiŋ momooŋ woŋ adi dapmandapmaŋnitmokit. Yahwe adi titiŋ dediŋ titiŋdok hogohogok uninindapmalak, mede woŋ adi biyagoŋ tiŋa didimeniŋhinek.

    10 Bepaŋ’walaŋ mededi gol kalakapme tilak. Gol mo-mooŋ hinehinek u kalakapmeŋ tilak doktiŋa indi mede unadigalika hinek tinim. Eŋ Wapum’walaŋ Yodoko Mededisimiŋkupuk diniŋ kobaŋiŋ u kalakapme tilak.

    11 Yodoko Medegedi kwanai-mege nutok nadinadi na-muŋa nanindidime tilak. Nu adi Yodoko Medege tagim-neeŋ takalilat, wendoktiŋa kibikoŋ ipilatne gineŋ nemen-emek momooŋ tinamulaŋ.

    12 Nediyeŋ ne’walaŋ kadakaniŋŋiŋ u kedem nadidap-mawek? U tuwot mokoŋ. Unduŋ doktiŋa, Baŋ Bepaŋ,kadakaniŋ tugut hogohogok, nadilat be mu nadilat, utumolokutnambeŋ, tiŋa nehiyoutelune namandake foloŋ

  • Kap 19:13 27 Kap 20:7me didimeniŋ hatibit. 13 Nu kwanai-mege, doktiŋa mo-mooŋgoŋ nabudokoune foko mu tibit. Du binabunefoko diniŋ nadinadidi mu nabudokowek. Unduŋ tubunenu didimeniŋgoŋ hatiŋa kadakaniŋ nadikabeleeŋ nemutibaat.

    14 Yahwe, nu mede yoyone be titiŋnedi namandakefoloŋ didimeŋgoŋ mintadok nadilat. Yahwe, du kubu-goŋdi Hebiit Kwetne tiŋa Tubulodane.

    20Me mapme niŋ Bepaŋdi tubulodaune mik gineŋ fafaŋedok

    ninadiguk1 Wapum adi malabumuŋ minta-gamulune kedem

    gehitubu-lodaluwaak. Jekop’walaŋ Bepaŋdi kedem gabu-dokoluwaak. 2 Adi yoli uŋgoniŋ gineŋ Saiyon uŋoŋ halikedem gehitubu-kilitiŋa gehitubu-lodawaak. 3 Eŋ siloŋtimiluwaaŋ hogohogok u kedem yabukahileluwaak, tiŋadumuŋ hemundumunduŋe timiluwaaŋ u adi nadiuneutumba hinek tuluwaak.

    4 Bepaŋdi du maŋgoŋdok nadilaŋ hogohogok u kedemgambaak. Tiŋa maŋgoŋ kwanai hogohogok titiŋdok nadi-hebet tuguŋ u kedem gehitubu-lodaune tibaaŋ. 5 Du mikgineŋ fafaŋewaaŋ kaŋ indi wendoktiŋa nadifo tiŋa kapwalem toŋa Bepaŋnik wou nintiloneem. Ale Yahwediyonadige hogohogok kedem nadigambaak.

    6 Kobuk agaŋ nadilat. Yahwe negoŋ me mapme nap-meguk, tiŋa nehitubu-lodaune mik gineŋ fafaŋelat. Adiyolikweli momooŋ kunum foloŋ uŋoŋ hali yonadine nadi-lak. Tiŋa undugoŋ adi ne’walaŋ saŋiniŋŋiŋdi nehitubu-lodaune mik gineŋ fafaŋe tilat.

    7 Me nolidi wosi heki foloŋ be mik diniŋ kalis* heki* 20:7: “kalis” Mik diniŋ kali wiliŋiŋ lufom hogok, ala meeniŋ uŋgoŋloyalune wosidi yehimaneune yawagiŋ.

  • Kap 20:8 28 Kap 21:9foloŋ saŋiniŋhik uŋoŋ beiŋ. Iŋgoŋ indi adi YahweBepaŋnik’walaŋ saŋiniŋŋiŋ foloŋ hogok wooŋ ulodikili-tiyam.

    8 Metam hogohogok adi gweheyeeŋ kadakadapma-neeŋ. Iŋgoŋ indi adi toboniŋ fafaŋe tiŋa pilali yatneem.

    9 Yahwe, du nihitubu-lodaune indi fafaŋe tineem. Wa-pum, du Mapmenik. Ale nihitubu-lodadok kutiganiyanenadiŋila nihitubu-lodaluwaaŋ.

    21Bepaŋdi mapme Dewit tubulodaguk doktiŋa Bepaŋ wou

    nintilolak1 Yahwe, me mapme adi du saŋiniŋ milaŋ doktiŋa

    nadifo tilak. Adi du tubulodaune mik gineŋ fafaŋelakwendoktiŋa nadifo gibitaŋ tilak. 2 Adi weleŋdi maŋgoŋ-dok nadiguk u agaŋ miŋguŋ. Du unduŋ tiŋa yeguŋ e’,yonadiŋiŋ nadilakata tiŋa mu wabiguŋ.

    3 Tiŋa du adi’walaŋkade buŋa kahaŋ momooŋ hinektimiŋguŋ. Unduŋ timiŋa mapme kuluŋ golnit umokomiŋguŋ. 4 Tiŋa hatihati mimiŋdok ganinadiunemiŋguŋ. Kaŋ du hatihatiŋiŋ tomboyoulimimbune naiwahaniŋ tuguk. 5 Du tubulodaguŋ kaŋ wougigitnit tilak.Eŋ wou loloŋnit tiŋa saŋiniŋ u dagoŋ miŋguŋ. 6 Eŋkahaŋgedi adigut haliwooŋ halaak. Tiŋa du adigut hatiŋaweleŋ gineŋ nadifo tubumintaguŋ.

    7 Yahwe, Wapum Loloŋnit hinek, me mapmedi dunadisukilitigamulak. Du adi welegedi hinek me mapmekahilelaŋ, wendoktiŋa adi fafaŋe tiŋa yalaak. 8 Du adimemikgeye hogohogok wanaŋ yohonefafaŋewaaŋ. Un-duŋ tiŋa me nediyeŋ adi gabukwihita tiiŋ u yanagila yotfafaŋeniŋneŋ yapmewaaŋ.

    9 Du dagoŋ miŋgilaŋgoŋ mintadakaleeŋ kudupfafaŋeniŋdi yehidaliwelak unduŋ yehidaliwewaaŋ.

  • Kap 21:10 29 Kap 22:8

    Biyagoŋ hinek, Yahwe’walaŋ kwihitaŋiŋdi yehi-tubukadakaaŋ kudup dabugoŋ yehidadapmawaak. 10 Duwapmihihiye hogohogok wanakaŋ widihikumundapmaŋtibaaŋ. Kaŋ wapmihihiye-kabe kwetfoloŋ iŋoŋ hogoknemu hatineeŋ.

    11 Adi kadakaniŋ tigamdok yonadi tiŋa mede yohebettineeŋ iŋgoŋ yohebethikdi folooŋmokit tibaak. 12Du tebekandamdi didimeniŋgoŋ yemhihiŋe tubune kasukuleeŋudaneeŋ momoneeŋ.

    13 Yahwe, du saŋiniŋge uŋgoniŋ hinek wendok nadiŋaganintiloyam! Tiŋa undugoŋ du titiŋgedi uŋgoniŋ hinekdoktiŋa kap toŋa ganintiloyam.

    22Me malabumuŋnit’walaŋ kutibulabulaye eŋ Bepaŋ niu-

    tumba diniŋ kap1 Bepaŋne, Bepaŋne, du maŋgoŋde binabulaŋ? Be

    maŋgandok tiŋa mu nehitubu-lodalaŋ? Be maŋgoŋdoktiŋa kutibulabulayene mu nadilaŋ?

    2 Bepaŋ, nu hadapmo kutiganilat, iŋgoŋ du mu nadina-mulaŋ. Tiŋa undugoŋ timiŋ adi hakulenit mokit hakuti-ganilat. 3 Iŋgoŋ du adi titiŋ momooŋ eŋ didimeniŋ diniŋBepaŋ. Du mapme uŋgoniŋ ilune Isilaehidi ganintiloiŋ.

    4 Koom mamani-papaniye adi du nadisukilitigamgiŋ.Adi nadisukilitigamgiŋ doktiŋa yehitubu-lodaune memikheki yehitifogiŋ. 5Adi nadisukilitigamuŋa welemulap mutigiŋ. Eŋ du ganinadigiŋ kaŋ memik heki’walaŋ kohohikgineniŋ yanagikuŋ.

    6 Iŋgoŋ nu adi meeniŋ dabugoŋ mooŋ, nu adi miŋgem-bem nabugoŋ. Metamdi nabuhaŋindaaŋ nanintifooŋ sig-ilulum tinamiiŋ. 7Metam hogohogok nu nabuŋa adi nan-impekit tiiŋ, eŋ mabelap tiŋa mebiguguŋ tinamiiŋ. 8 Adi

  • Kap 22:9 30 Kap 22:20indiŋ yoiŋ, “Du Yahwe nadisukilitimilaŋ. Iŋgoŋ dediŋdoktiŋa adi kotigoŋ mu gehitubu-lodaaŋ ganagitak?”

    9 Bepaŋ, dagoŋ maŋ’walaŋ weleŋ gineniŋ momooŋhinek nabudokoune mintagut. Tiŋa eyaŋ-kabe gineŋmaaŋ nabudokoguŋ. 10 Nu tububihila maŋdi nanagikuk,nai uŋaniŋ du foloŋ ulodiŋa hatigut. Du adi maŋdinanagikuk nai uŋaniŋ tububihila Bepaŋne hatiguŋdi hati-laŋ.

    11 I agaŋmalabumuŋ tububihilamintanamulak doktiŋadu mu binabeŋ. Nu nehitubu-lodadok nebek noli nemoŋ.12Memikneye adi makaumaahi nabugoŋ nehikelemadiiŋ.Adi yadimakaumaahi fafaŋehimikhinit Basan kwetneŋhinabugoŋ. 13 Adi yadi laiondi maŋiŋ dilitomuŋa kalenanaŋdok mahaŋ tolak, wondok tuwot nehitubu-kadakatinene woomhat tiiŋ.

    14 Saŋiniŋne adi ime kwetfoloŋ kweheune fooŋ liwe-lak, wondok tuwot dambek udapmalak. Kaŋ kitilinetomboyout tiŋa haliwiiŋ hogohogok u diliteledapmaŋtiiŋ. Kaŋ welene maaneŋ nemenemek dambek liwedap-maune saŋiniŋ eŋ nadinadi lohilat. 15Tiŋamane silidaunemebelemne looŋ mane hapmeneŋ galiŋa hatak. Kaŋ dubinabune kumumbe tilat.

    16 Me kadakahi adi kamo hekidi kale moiŋ yehikele-madiiŋ nabugoŋ nehikelemadiiŋ. Tiŋa kayone ko-hone youtom tiiŋ. 17 Kitiline hogohogok miŋgilaŋgoŋmintadapmalak. Kaŋ meheki woŋ adi malabumuŋ uminta-nambune nabuŋa nadifo tiiŋ. 18 Adi tinahukutnedaneeŋ moŋgokiiŋ, tiŋa undugoŋ nediyeŋ fafaŋeeŋ dahi-dahine wahiniŋ tibek yoŋa kat kukiiŋ.

    19 Yahwe, du binabuŋa wooŋ kweetniŋ mu haleŋ.Tubulodane Momooŋ, kamiŋ maaŋ pilap buŋa nehitubu-lodaweŋ. 20Du kotigoŋ nanagilune adi tuwot mu nuluku-muneŋ. Du nehitubu-lodaune kamo nabugoŋ heki wendi

  • Kap 22:21 31 Kap 22:30mu nulukumuneŋ, kaŋ kaipmuŋ hatiluwaat. 21 Laiondikale moihi yehisiŋa nalak wondok tuwolit nehinane tiiŋ.Tiŋa undugoŋ adi yadi makau moihi nabugoŋ unduŋhaliŋa keleuhikdi nedene tiiŋ. Unduŋ doktiŋa du adikohohik gineniŋ kotigoŋ nehikibidaleŋ.

    22 Du unduŋ tibeŋ kaŋ nu metamneye du kwanaisaŋiniŋnit tuguŋ u yenihautait. Adi ganiutumbadokbopneune nu adi’walaŋ lekiŋgoŋhik gineŋ wooŋwohoge yotiloluwaat. 23 Nu indiŋ yobit. “Bepaŋ’walaŋmetamŋiye, hidi wou nintiloneŋ. Jekop’walaŋ meyalakiŋiye, hidi Yahwe wou nintiloneŋ. Biyagoŋ,Isilaehi, hidi gikiŋgoŋ timiŋa niutumbaneŋ. 24 Adi mefiyewakahi sigilulum mu tiyemilak. Be malabumuŋ tiŋafolofigitahikdok nadiune nemek haŋindaaŋ mu tilak. Adibiyabuŋa kweetniŋ mu hatilak, wendoktiŋa ninadiiŋ kaŋyonadihik u nadiyemulak.”

    25 Youtumbadok bop wapummintaluwaakneŋ dumaŋ-goŋ tuguŋ wendok yohautaaŋ wohoge ganintiloluwaat.Tiŋa siloŋ koom titiŋdok yofafaŋegut u metam gikiŋgoŋtiiŋ heki namandahik foloŋ tibit.

    26 Metam fiyewakahi adi yadi nanaŋe natoki tineŋ.Kaŋ Yahwe’walaŋ metamŋiye adi wou nintiloneŋ. KaŋBepaŋdi kahaŋ tiyembune nadifo foloŋ hatiŋa wooŋhatiyaneeŋ.

    27-28 Kwetfoloŋ metam hogohogok Bepaŋ doktiŋaadi’walaŋkade buneeŋ. Yahwedi mapme ilaŋa metamhogohogok yabudokolak, unduŋ doktiŋa adi hogok ni-utumbaneeŋ. 29 Kwetkwet me fokohinit adi hina-muni tiŋa mulelem timiŋa niutumbaneeŋ. Kwetfoloŋmetam hogohogok kumuŋ tigiŋ be kaipmuŋ hatiŋakougoŋ kumuneeŋ, adi wanakaŋ mulelem tiŋa Bepaŋniutumbaneeŋ. 30 Metam kougoŋ mintaneeŋ heki adi

  • Kap 22:31 32 Kap 24:1Bepaŋ’walaŋ kwanai tineeŋ. Adi metam kougoŋ minta-neeŋ Bepaŋ’walaŋ kahat tiyembune nadineeŋ. 31Metamu mu mintagiŋ, ala kougoŋ mintaune indiŋ yenineeŋ,“Bepaŋdi metamŋiye kotigoŋ yanagikuk.”

    23Wapum adi kadoko momooŋ

    1 Yahwedi dompa kadoko me nabugoŋ nabudokolak,unduŋ doktiŋa nemek niŋdok baniŋ tuwot mu tibit.2 Negoŋ nadinambune kilihikit momooŋ foloŋ fooŋ da-hakulemalat. Kaŋ nanagilune ime kuyahineŋ wooŋ imenaaŋ hakule tilat. 3Adi wougigitŋiŋ doktiŋa saŋiniŋ gitip-muŋ namulak. Tiŋa nanagilune talik momooŋ takalilat.

    4 Bepaŋ, nu kwet hogolineŋ be mambip gineŋ yauŋadu nukut hatilaŋ u agaŋ nadilat doktiŋa munta mutibit.Be undugoŋ tuwot mu kadakawit. Maŋgande, nu gabenedu dompa kadoko hekidi kuyaŋmali yawiiŋ u hone yataŋ.Wendoktiŋa welene kulema tilak.

    5 Du nanaŋe momooŋ hinek u memikneye heki’walaŋnamandahik foloŋ miŋgilaŋgoŋ tiulidokonambunenabiiŋ. Tiŋa nalum me loloŋnit wendok tuwotkatinanimbune buŋa dakat ilene momooŋ hineknabudokolaŋ.

    6 Yahwe, nu kaipmuŋ hatiluwene du helemahelemaŋwelegedi hinek nabukahile hinek tiŋa momooŋ hineknabudokoluwaaŋ. Unduŋ tubune nu helemahelemaŋ duyokeneŋ uŋgoŋ hatiluwaat.

    24Bepaŋ adi mapme loloŋnit

    1 Kwet tiŋa adi foloŋ nemenemek hatak hogohogok uYahwe’walaŋ hogok. Eŋ yokwet hali ulak tiŋa metam

  • Kap 24:2 33 Kap 25:2hogohogok u maaŋ adi’walaŋ hogok. 2 Adi ime kaiŋhalune kwet wahiŋ tutumbaguk. Tiŋa kwet daŋiniŋhakilitiŋiŋ ime lekiŋgoŋ kameguk.

    3Unduŋ doktiŋa me nediyeŋdi Yahwe’walaŋ kweboboefoloŋ kedem lowek? Be me nediyeŋdi yoli uŋgoniŋ gineŋkedem fowek? 4 Me nediyeŋ titiŋŋiŋ be nadinadiŋiŋdimomohi eŋ me nediyeŋ bepaŋ yalayalaŋ mu yeniutum-balak, tiŋa undugoŋ me nediyeŋ yalaŋ medeŋiŋdi fafaŋe-dok kohodidim mu tilak. Me undiniŋ adi hogokdi kedemBepaŋ kweboboeŋiŋ foloŋ lowaak eŋ yoli uŋgoniŋ gineŋfowaak.

    5 Yahwedi me undihidok adi kahaŋ tiyembaak. Tiŋakotigoŋ yanagila me didimehi yenimbaak. 6 Metamundihidi Bepaŋ’walaŋkade wiiŋ, adi Jekop’walaŋ Bepaŋtubudulaŋila yamaiŋgoŋ hatiiŋ.

    7 Yeme heki, hidi dilitombut. Yeme komihi hinek, hididilitomhamanda tineŋ, kaŋ Mapme Loloŋnit adi kedemlabek. 8 Mapme Loloŋnit u nedigoŋ? Woŋ adi Yahwekuyoŋ. Adi yadi SaŋiniŋMolom, doktiŋamik gineŋ fafaŋetilak.

    9 Yeme heki, hidi dilitombut. Yeme komihi hinek, hididilitomhamanda tineŋ, kaŋ Mapme Loloŋnit adi kedemlabek. 10Mapme hauta holiholiŋenit u nedigoŋ? Woŋ adiYahwe, kunumnehimikme heki’walaŋwapum, adi kuyoŋ.Adi kubugoŋdi Mapme hauta holiholiŋinit.

    25Dewit adi Bepaŋdi nintubudidimeeŋ kadokodok yoŋa ni-

    nadiguk1 Yahwe, nu yonadine kamewene du’walaŋkade ulak.

    2 Du kubugoŋdi Bepaŋne. Nu du kubugoŋ hogoknadisukilitigamulat, unduŋ doktiŋa nehitubu-lodaweŋ.

  • Kap 25:3 34 Kap 25:11Tiyaugene nu hogok nadisukilitifit tiŋa meka tubu-mintawaatneŋ, doktiŋa du memikneye mu biyabune ne-hitiŋafooŋ nadifoneŋ.

    3 Du me nadisukiliti tigamiiŋ heki biyabune hogoknadisukilitifit mu tiiŋ. Mokoŋ. Eŋ me foko tiŋa bo-lik tinamiiŋ adi yadi kedem nehi titiŋ hogohi tiiŋ uyabunadiŋa meka tineŋ.

    4 Yahwe, du titiŋge momohi u nanindidimeweŋ, kaŋnu titiŋge u didimeŋgoŋ takaliwit. 5 Tiŋa titiŋ didi-meniŋ dediŋ takaliŋa hatidok nadilaŋ u nanindidimeweŋ.O Bepaŋne, du kubugoŋdi kotigoŋ nanagitaŋ, doktiŋahelemahelemaŋ du nehitubu-lodadok yoŋa woomhatilat.

    6 Yahwe, du siloŋ tobogoŋ tuguŋdi tilaŋ, eŋ welegedihinek metamgeye yabukahileguŋdi yabukahilelaŋ.7 Unduŋ doktiŋa Bepaŋ, nu mekuya hatiŋa kadakaniŋtugut be nemek mu nadidakaleeŋ yogut be tibekadakaguk, yomne hogohogok u tumolokutnambeŋ.Yahwe, du momooŋ hinek, doktiŋa welegedi nabukahilehinek tiŋa welesiloŋ tobogoŋ tinambeŋ.

    8 Yahwe adi didimeeŋ tiŋa momooŋ. Unduŋ doktiŋametam kadakaniŋ tiiŋ heki u yanagila ne’walaŋ talikdidimeniŋ yenindidimelak. 9Kaŋmetam nediyeŋ nehitoknadiune foune adi hebeŋ gineŋ hatiŋa titiŋ didimeniŋtakaliiŋ, adi maaŋ undugoŋ talikŋiŋ didimeniŋ foloŋyanagitak.

    10 Yahwe adi undumbo undumbo mu nadilak, adi yadimetam nediyeŋ yofolok medeŋiŋ u nadiŋa kamehatiiŋ eŋYodoko Medeŋiŋ takaliŋa hatiiŋ adi yadi weleŋdi hinekyabukahilelak.

    11 Yahwe, du wohoge loloŋnit doktiŋa yofolok medegetakaliŋa kadakaniŋne tumolokutnambeŋ. Du adi Bepaŋundiniŋ doktiŋa yom noli hogohogok u maaŋ tumolokut-namdapmaweŋ.

  • Kap 25:12 35 Kap 26:2-312 Metam nediyeŋ Yahwe gikiŋgoŋ timiŋa hatiiŋ, adi

    yadi Bepaŋdi talik didimeniŋ u yenindidimeune takali-neeŋ. 13 Metam undihi adi momooŋ hinek hatineeŋ,kaŋ yalakihiyedi maaŋ undugoŋ kwetfoloŋ iŋoŋmomooŋhinek hatineeŋ. 14MetamnediyeŋYahwe gikiŋgoŋ timiŋaniutumbaiŋ adi hogok Yahwedi not momooŋ tiyemiŋayofolok medeŋiŋ yenintubu-kaika tilak.

    15Nu helemahelemaŋ Yahwedi nehitubu-lodawek yoŋaaditok dau diwe tilat. Kaŋ adi kubugoŋdi nemeknehitubu-kadaka tine tiiŋ gineniŋ nanagitak. 16 AleBepaŋ, nu na hogok haliŋa saŋiniŋ lohilat, doktiŋa dukotigoŋ buŋa siloŋ tobogoŋ tinambeŋ. 17 Tiŋa welemu-lap tilat hogohogok u liliwene-kutnambune welene kule-mawek. Tiŋa undugoŋ nehitubu-lodaune malabumuŋdimu nehitifowek. 18 Nu folofigita eŋ malabumuŋ gineŋhatat u kaŋ nadiŋa kadakaniŋne hogohogok tumolokut-nambeŋ.

    19 Du memikneye yabeŋ. Adi fee mumuyeŋ hinektiŋa nabukwihita kisaŋ tiiŋ. 20Unduneŋ doktiŋa kotigoŋnanagila momooŋgoŋ nabudokoweŋ. Kaŋ memikneyedimu nehitifooŋ nehitubu-mekaneŋ. Du kubugoŋdi nabu-dokolaŋ doktiŋa du’walaŋkade bulat. 21Nu du nadisukil-itigamulat doktiŋa titiŋ didimeniŋ eŋ momooŋ tilat uyabunadiŋa nabudokoluwaaŋ.

    22 O Bepaŋ, du metamgeye, Isilaehi hogohogokwanakaŋ yanagileŋ, kaŋ malabumuŋdi mu yehitifowek.

    26Me didimeniŋ’walaŋ yonadi

    1 Yahwe, nu du hogok nadisukilitigamulat tiŋa titiŋdidimeniŋ tiŋat wondoktiŋa nu mede gineŋ yale medidimeniŋ nanimbeŋ. 2-3 Yahwe, du welegedi nabukahilehinek tilaŋ doktiŋa helemahelemaŋ nehitubu-lodaune

  • Kap 26:4 36 Kap 27:3mede biyagoŋ takalilat. Unduŋ doktiŋa du titiŋne hogo-hogok u kanadidapmaŋ tibeŋ. Tiŋa welene eŋ nadinadinediniŋ mebi kameka tiŋa nadiweŋ.

    4Nu adime hogohi dutmu yaulat eŋme yalaŋ yoiŋ hekidut maaŋ undugoŋ mu yaulat. 5Nu adi me kadakaniŋ tiiŋu yabukwihita tilat. Unduŋ tiŋa me kadakahi adi yabuŋasigilulum tiyemiŋa yaulat. 6 Nu kadakaniŋnenit mokitnabunadiweŋdok kohone youtela altage kelemadiŋa ga-niutumbalat. 7 Nu unduŋ tiŋa ganiutumbadok kap niŋgibitaŋ tolat, eŋ du titiŋ momohi tuguŋ u yohautalat.

    8 Yahwe, nu adi welenedi du yoke u kahilehinakatilat, uŋoŋ adi saŋiniŋge uŋgoniŋdi hatak. 9 Du mekadakaniŋ tiiŋ heki dut mu nehitomboyouleŋ. Tiŋa memik-kwadi tiŋa nohiye widikumiiŋ heki gutmu nehitubu-kadakaweŋ. 10 Me heki woŋ adi kadakaniŋ helemahele-maŋ tiiŋ. Adi me noli muneeŋ foloŋ yenihohoket tubunemetam noli kadakaniŋ tiyemiiŋ. 11 Iŋgoŋ nu adi titiŋ didi-meniŋ tilat. Unduŋ doktiŋa siloŋ tobogoŋ tiŋa kotigoŋnanagileŋ. 12 Unduŋ tinambune nemek niŋdi tuwot munehitubu-kadakawek, mooŋ. Fafaŋe tiŋa yatat. Yahwe,metam youtumbadok bopneune nu adi lekiŋgoŋhik gineŋwohoge ganintiloit.

    27Dewitdi Bepaŋ ninadiŋila niutumba tuguk

    1 Yahwe adi hautane, tiŋa nehitubu-loda maaŋ adigoŋtilak. Wendoktiŋa neditokbo yoŋa muntawit? Yah-wedi hati nabudokolak, unduŋ doktiŋa nu nemek niŋdokmunta tuwot mu tibit. 2 Me kadakahi adi nehitubu-kadakadok nehikeleeŋ nehitubu-dulayaneeŋ iŋgoŋ ne-mek niŋ foloŋ yalitigiyam tiŋa mayaneeŋ. 3 Be mikmebop wapumdi buŋa nehikelemadiyaneeŋ iŋgoŋ nu wen-dok munta mu tuluwaat. Memik heki mik titiŋdok

  • Kap 27:4 37 Kap 27:12bunambune nu momoŋ tuwot mu tuluwaat, Bepaŋ hogoknadisukilitimiŋa fafaŋe tiŋa yatuwaat.

    4 Nu nemek kubugoŋ niŋ undugoŋ hinek titiŋdoknadiŋa Yahwe ninadigut adi indiŋ! Nu kaipmuŋ hati-talowaat indigoŋ tuwot Yahwe yolineŋ hatiluwaat. Adimomooŋhinek doktiŋa kaŋnadiwene utumbahinek tilak.Ale ninadiwene talik momooŋ nanindidimewek. 5Nemekmalabumuŋ mintanambe tubune nai uŋaniŋ nanagilayolineŋ nehikamehebiluwaak. Tiŋa taliyeme momooŋhinek tehekwambundaluwaak. Unduŋ tubune adi’walaŋsaŋiniŋ gineŋ hatiluwaat. 6 Tiŋa memik heki nehikele-madi taneeŋ u widihidapmaaŋ yehimoŋgofoluwaat. Un-duŋ tiŋa kakaliŋa nadifooŋ yolineŋ dumuŋ hemiluwaat.Eŋ walem kap toŋa wou nintiloluwaat.

    7 Yahwe, nu kutiganimbe nadiŋa siloŋ tobogoŋ tiŋakutibulabulayene u tubu-udaneluwaaŋ. 8 Yahwe, dagoŋindiŋ yoguŋ, “Nolohiŋa nabuneeŋ.” Unduŋ doktiwalanedi indiŋ yolak, “Biyagoŋ hinek, Wapum, du’walaŋnamandake kakaŋdok hinek lohiwit.” 9 Ale du sigilulummu tinambeŋ.

    Bepaŋ, dugoŋ nehitubu-lodalaŋ. Kaŋ nu adi kwanai-mege, unduŋ doktiŋa kwihita tinamuŋa nehikelekut mutibeŋ. Du nai fee hinek nehitubu-lodalaŋ, unduŋ doktiŋamu binabeŋ. Tiŋa undugoŋ nu binabuŋa momoŋ mu tiŋaweŋ. 10 Maŋ baŋ adi sigilulum tinamdemeek, iŋgoŋ fiitYahwedi nabudokoluwaak.

    11 Yahwe, nu maŋgoŋ titiŋdok nadinamulaŋ u kedemnanindidimeweŋ. Nu memikne fee hatiiŋ, unduneŋdoktiŋa talik didimeniŋ gineŋ kedem nanagileŋ. 12 Dubinabune memik hekidi mu nohoneneŋ. Adi yadi medeyalaŋ naniŋa nehikeleyawiiŋ. Unduŋ tiŋa nehitubu-kadakadok mede miŋgoŋ yoiŋ.

  • Kap 27:13 38 Kap 28:813 Biyagoŋ hinek, nu indiŋ nadisukilitilat. Kougoŋ

    kwetfoloŋ iŋgoŋ Yahwedi metamŋiye momooŋ tiyem-baak u daunedi kawaat. 14 Du nadisukiliti tiŋa woomyatune Yahwedi buŋa gehitubu-lodawaak. Du welemulapmu tibeŋ, du Yahwe hogok nadisukilitimiŋa woom yaleŋ.

    28Dewit adi Bepaŋdi tubulodadok yoŋa ninadiguk

    1 Yahwe, du kubugoŋdi nehitubu-lodalaŋ, unduŋ dok-tiŋa kutiganilat. Ale du kutibulabulayene nadiweŋ.Magike kauleŋ nabugoŋ mu tibeŋ. Eŋ du yonadine munadiweŋ woŋ adi nu me kumuŋa ugiŋ meyotneŋ hakiiŋwendok tuwolit tibit.

    2 Nu nehitubu-lodadok yoŋa kutiganimbene dukutibulabulayene nadiweŋ. Nu kohone du yokeuŋgoniŋneŋkade kwehene-moŋgolooŋ ganinadilat.3 Unduŋ doktiŋa me hogohi tiŋa me kadakaniŋ tiiŋheki dut mu nehikelekulaaŋ. Tiŋa undugoŋ me mahikfoloŋ mede momomomooŋ yoiŋ, iŋgoŋ welehik maaneŋnadinadi hogohidi fotokooŋ hatak undihi dut munehitomboyoulaaŋ.

    4 Meheki i kadakaniŋ dediŋ tigiŋ wondok tuwolitda nadilaŋ wondok tuwot gibitaŋ tubu-udaneyembeŋ.Kadakaniŋ dibek tigiŋ undugoŋ malabumuŋ wondok tu-wot yembeŋ. 5 Adi Yahwe’walaŋ kwanaiŋiŋ wapum eŋnemenemek hogohogok tuguk u mu nadiiŋ. Unduŋdoktiŋa yehitubu-kadakaaŋ yehitubu-fidapmaŋ tibaaŋ.

    6 Nu Yahwe kutnimbulabulaye tibene agaŋ nadina-muŋak doktiŋa adi wou nintilowit. 7Bepaŋ ne kubugoŋdinabudokooŋ yahehewe tinamulak. Wendoktiŋa nu adihogok nadisukilitimilat. Tiŋa undugoŋ, Yahwedi hogoknehitubu-lodalak wendoktiŋa nu nadifo timilat. Tiŋawelemomooŋ nadimiŋa kap toŋa wou nintilowit. 8Yahwe

  • Kap 28:9 39 Kap 29:9adimetamŋiye’walaŋ saŋiniŋhik. Eŋmemapmeŋiŋmaaŋundugoŋ kadoko tiŋila tubulodalak.

    9 Bepaŋ, du metamgeye yehitubu-lodaweŋ. Tiŋametam datok yoŋa yabukahileguŋ u kahaŋ tiyembeŋ.Unduŋ tiŋa dagoŋ kadoko mehik hatiŋa helemahelemaŋmomooŋgoŋ yabudokoluwaaŋ.

    29Gwi muŋkulap eŋ sububa gineŋ Bepaŋ’walaŋ mede woliniŋ

    mintalak1 Kunum foloŋ aŋelo heki, hidi Yahwe wou nintiloneŋ.

    Yahwe’walaŋ wougigitŋiŋ eŋ saŋiniŋŋiŋdok gikiŋgoŋtineŋ. 2 Yahwe wougigitŋiŋ nintiloneŋ, tiŋa uŋgoniŋhaliŋa adi hogok niutumbaneŋ.

    3 Yahwe’walaŋ medeŋiŋ woliniŋdi imeŋgwaŋ wapumfoloŋ uune nadidapmaŋ tiiŋ. Yahwe adi wougigitnitdoktiŋa muŋkulap tolak wendok tuwot kutifiyelak. Kaŋmedeŋiŋdi imeŋgwaŋ wapum foloŋ uune metam feedinadiiŋ. 4 Yahwedi kuti tilak adi saŋiniŋnit. Metamhogohogok adi Yahwedi kuti tilak u nadiune beweniŋgoŋtilak.

    5 Yahwe’walaŋ kutikutidi bem sida heki u yehi-ulitawalak. Bem sida kakahi woŋ adi Lebanonhi. 6 Tiŋaundugoŋ medeŋiŋ wendi Lebanonhi’walaŋ kweboboe uyehimahamulune makau mihiniŋ heki nabugoŋ tatakut-tatakut tiiŋ. Kaŋ kweboboe Hemon adi maaŋ undugoŋmakaumaaniŋ pamala nabugoŋ tatakutak. 7Yahwe’walaŋkutikuti wendi mulukwaŋ gineŋ filimfitak. 8 Eŋ kutiku-tiŋiŋdi Kedes kwet fiileŋ u timahamutak.

    9 Yahwedi kutifiyeune kale moiŋ mihiniŋ biyeiŋ. Eŋkutikutiŋiŋ wendi bem baaniŋ yehibideneune hapmuŋbulonelak. Kaŋ Bepaŋ’walaŋ yolineŋ wanakaŋ hogo-hogokdi indiŋ kutiiŋ. “Yahwe adi wougigitnit.”

  • Kap 29:10 40 Kap 30:910 Yahwe adi mapme hatiŋa imeŋgwaŋ wapum u

    kadokolak. Adi yadi mapme dapmandapmaŋnit mokithatilak. 11 Yahwe adi metamŋiyedok saŋiniŋ yemilak.Tiŋa kahaŋ tiyemilak kaŋ welekulema tubumintaiŋ.

    30Dewitdi Bepaŋ ninadiŋila niutumba tuguk

    1 Yahwe, du kotigoŋ nanagilune memik hekidi munehitiŋafooŋ nadifogiŋ dokti wohoge yotilowit. 2 Yahwe,du Bepaŋne, nu nehitubu-lodadok ganinadiwene agaŋkedem nehitubu-kedebaguŋ.

    3 Yahwe, nu agaŋ kumuŋ tibe tugut iŋgoŋ kotigoŋnehitubu-pilakuŋ. Nu me kumuhi yohikwehineŋ fofoŋ-dok tubudulagut, iŋgoŋ kotigoŋ hatihati namguŋ.

    4 Unduŋ doktiŋa Yahwe’walaŋ metam hogohogok,hidi welemomooŋ nadimiŋa kap toŋa wou uŋgoniŋ nin-tiloneŋ. 5 Adi kwihita-kabe nai muniniŋ hogok tilak. Adiinditok nadinimilak doktiŋa helemahelemaŋ kwetfoloŋiŋoŋ hatiyane momooŋ tinimilak. Timiŋ nai muniŋgoŋhogok dauge meeniŋ kedem foluwaak, iŋgoŋ haniŋ pilaphinek nadifo kotigoŋ tubumintaluwaaŋ.

    6 Nu koom momooŋ hinek hatiŋa indiŋ yogut, “Nemekniŋdi tuwot mu nehitifowaak.” 7Yahwe, du yot fafaŋeniŋniŋ kweboboe foloŋ yatak nabugoŋ nehitubu-kilitiuneyakut. Iŋgoŋ du sigilulum tinamuŋa wooŋ hakuŋ naiuŋaniŋ muntadi kisaŋ hinek nehitifoguk.

    8 Unduŋ doktiŋa, Yahwe, nu kutiganilat. Tiŋanehitubu-lodaweŋ yoŋa fafaŋeeŋ ganinadilat. 9 Nu nobukumumbene maŋgoŋ momooŋ kedem mintawek? Bekumuŋa meyotneŋ wene wendi nebek kedem be tubu-lodawek? Me kumuŋ tigiŋ hekidi kedembe ganiutum-baneeŋ? Adi du helemahelemaŋ momooŋ tiyemilaŋ ukedem be yohautaneeŋ? U tuwot mooŋ.

  • Kap 30:10 41 Kap 31:710 Yahwe, siloŋ tobogoŋ tiŋa nadinambeŋ. Yahwe,

    unduŋ tiŋa nehitubu-lodaweŋ. 11 Du welemulapneliliwenekulaŋa nehitubu-lodaune kap miyeeŋ tonad-ifo tugut. Koom adi meeniŋ kumumbune kobulabu-laye tiyamdok tuwolit tugut. Iŋgoŋ du bulaniŋgoŋneu tubufambekeneune welenedi nadifo tubumintaguk.12 Wendoktiŋa nu mane tuwot mu tehewit. Nu adi kaptoŋawohoge ganintiloit. Yahwe, duBepaŋne, wendoktiŋanu helemahelemaŋwelemomooŋnadigamuŋa ganiutum-baluwaat.

    31Dewit adi Bepaŋdi tubulodaune nadisukilitimiŋgukwendok

    yoguk1 Yahwe, nabudokoweŋ yoŋa du’walaŋkade bulat. Un-

    duŋ doktiŋa binabune memik hekidi mu nehitifooŋnehitubu-mekaneŋ. Du didimeniŋ, doktiŋa kotigoŋnanagileŋdok ganinadilat!

    2 Du nadinamuŋa pilap hinek nanagileŋ. Du adi hebi-it kwetne, kawade mage dabugoŋ. Unduŋ doktiŋa yahe-hewe tinamuŋa kotigoŋ nanagileŋ.

    3 Biyagoŋ hinek, du kubugoŋdi hebi-it kwetne tiŋayahehewene. Da koom medege yofafaŋeguŋ undugoŋtiŋa nabudokooŋ talikom tiŋa nanagileŋ. 4Da kubugoŋdinu’walaŋ saŋiniŋ. Unduŋ doktiŋa nabudokoweŋ, kaŋmemik hekidi nohonedok begep ibinamgiŋ wendi munulek.

    5 Nu munabuline kohoge gineŋ kamelat. Yahwe, medebiyagoŋ diniŋ Bepaŋ, du malabumuŋ gineniŋ kotigoŋnanagikuŋ.

    6 Nu adi du hogok nadisukilitigamuŋa me bepaŋyalayalaŋ yeniutumbaiŋ heki yabukwihita tilat. 7 Duwelegedi hinek nabukahileeŋ malabumuŋ mintanamgiŋ

  • Kap 31:8 42 Kap 31:17hogohogok u yabunadiŋa nehitubu-lodaguŋ. Unduŋ dok-tiŋa nuwelemomooŋ nadiŋa nadifo tilat. 8Dumemik hekimu biyabune nohonegiŋ. Du nehitubu-lodaune momooŋhinek hatilat.

    9 Yahwe, nu malabumuŋ gineŋ hatat ale du siloŋ tobo-goŋ tinambeŋ. Nu makat kokekoke daune agaŋ bedi tilak.Tiŋa undugoŋ foloone maaŋ agaŋ gweheyedapmaŋ tilak.10 Na’walaŋ welemulapnedi nehitifohinaka hinek tilak.Nu makat gibitaŋ kotat doktiŋa hatihatine dapmaŋdoktilak. Tiŋa malabumuŋnedi wapum hinek, unduŋ doktiŋasaŋiniŋne fodapmaŋ tilak. Kaŋ kitiline hogohogok gweh-eye tiiŋ.

    11Memikneye adi nanimpekit tiiŋ, eŋ manemaneye adimedehaki naniiŋ, kaŋ notneye adi nutok munta kisaŋtiiŋ. Nu talipmeŋ buluwene metam adi nabuŋa momoŋtiiŋ. 12 Meeniŋ agaŋ kumiiŋ kaŋ kaule tiyemam un-duŋ, metamdi nu nadikaule tinamiiŋ. Tiŋa undugoŋ nuadi kwet kabotdi tawaune beyakukiiŋ wendok tuwolit.13 Nu nadiwene memik feedi mede hamahamap yoiŋ,adi nehitubu-munta titiŋdok unduŋ tiiŋ. Adi kadakaniŋtinamuŋa nulukumuŋ titiŋdok wendok bopneeŋ medeyodobu tiiŋ.

    14 Iŋgoŋ Yahwe, nu adi du hogok nadisukilitigamulat,tiŋa du Bepaŋne ganilat. 15 Helemahelemaŋ du kohogefoloŋ hatilat. Ale tiyaugene me mik tinamuŋa nehikeleiŋhekidi nehitubu-kadakaneeneŋ ale du kotigoŋ nanagileŋ.16 Nu da’walaŋ kwanai-mege doktiŋa siloŋ tobogoŋ tina-muŋa kotigoŋ nanagila nabunadifo tibeŋ.

    17 Yahwe, du nehitubu-lodaweŋ yoŋa kutiganilat. Dumemik heki biyabune fafaŋe mu tineŋ. Adi yadi toboniŋkadaka tineŋ. Adi yadi kedem kumuŋa kumuhi’walaŋyohikwehineŋ uneŋ, uŋoŋ wooŋ mahik teheŋa hatneŋ.

  • Kap 31:18 43 Kap 32:218 Me yalaŋ-me heki adi foko tiŋa me didimehi yenim-pekit tiŋa medehaki yeniiŋ. Unduŋ doktiŋa du yehitubu-kadakaune mahik galihep hinek tibek.

    19Du adi kwanai momooŋ hinek tiŋa me nediyeŋ gikiŋ-goŋ tigamiiŋ heki u yehitubu-lodalaŋ. Tiŋa me yehitubu-lodadok yoŋa du’walaŋkade biiŋ adimomooŋ hinek yabu-dokolaŋ. Kaŋmetamhogohogokdi dumomooŋ tiyemulaŋu agaŋ kaŋ nadigamiiŋ. 20 Du metam u da hataŋneŋ ya-maiŋgoŋuŋgoŋ yapme-hebilaŋ kaŋmewidihi-kumuŋdokyohebet tiiŋ heki adi tuwot mu widihiiŋ. Unduŋ tiŋada hebeke gineŋ yapme-hebilaŋ kaŋ me hogohi’walaŋmedehakidi mu yehitiŋafolak.

    21 Yahwe wou nintiloloŋdok! Adi weleŋdi hineknabukahilelak. Doktiŋa memik hekidi nehikelemadiŋanehitubu-kadaka tine tiiŋ iŋgoŋ adi’walaŋ saŋiniŋŋiŋdinehitubu-kilitiune kedem hatilat.

    22 Wapum, nu koom agaŋ binek nehikelekulaŋ yoŋamunta tiŋa du gehitubu-dulaaŋ yamaiŋgoŋmu bugut. Iŋ-goŋ du kutibulabulayene nadinamuŋa nehitubu-lodaguŋ.

    23 Yahwe’walaŋ memetam, hidi welehikdi hinek Yahwekahileyaneeŋ. Metam nediyeŋ adi keleiŋ adi yadi mo-mooŋ hinek yabudokolak. Iŋgoŋ metam nediyeŋ fokotiiŋ aditok adi tuwaŋiŋ kibikoŋ yemilak. 24Metam Yahwenadisukilitimiiŋ, hidi fafaŋe tiŋa yalune welehikdi mugweheyeeŋ helemahelemaŋ saŋiniŋnit hatuwaak.

    32Me niŋ kadakaniŋŋiŋ Bepaŋ nimbihilune tumolokulim-

    iŋguk1 Bepaŋdi me niŋ’walaŋ yomŋiŋ bimiŋa kadakaniŋŋiŋ

    tumolokulimimbune adi yadi biyagoŋ hinek Bepaŋ’walaŋkahaŋ kahileeŋ nadifo tilak. 2 Tiŋa Yahwedi indiŋ yo-dapmalak, me yoŋ adi yomnit mokit, tiŋa undugoŋ titiŋ

  • Kap 32:3 44 Kap 32:11yalaŋ mu takaliŋa tilak. Unduŋ yobune me u wendoktiŋaBepaŋ’walaŋ kahaŋ moŋgola nadifo kedem tibek.

    3 Nu kadakaniŋne mu yobihikut nai uŋaniŋ timiŋ behadapmo adi makat koyone hogok tulugut. Wendoktiŋafoloone gweheyedapmaŋ tuguk. 4 Timiŋ be hadapmoadi kohoge malabumuŋdi kisaŋ hinek nehikamedihiguŋ.Unduŋ tubune welene diniŋ gibibem silida hinek tuguk.Uyadi mele fafaŋeniŋ yagigi diweune nemenemek dasili-dadapmalak wendok tuwot.

    5 Kaŋ nu kadakaniŋne ganimbihikut, tiŋa titiŋ hogo-hine u mu boihebigut. Nu adi toboniŋ kadakaniŋnehogohogok Yahwe nimbihikut. Nu yobihidapmawene dukadakaniŋne diniŋ yom tumolokutnamguŋ.

    6Unduŋdoktiŋametamnediyeŋ du gehikeleiŋ, adi yadimalabumuŋ mintayembune du ganinadiyaneeŋ. Kaŋ imebediŋa gabuŋ wapum tibaakdi adi mu yehiwehemilaak.

    7 Da kubugoŋdi hebiit kwetne, tiŋa undugoŋ nabu-dokoune malabumuŋdi mu nehitifowek. Da kubugoŋdimalabumuŋ gineŋ kotigoŋ nanagitaŋ, wendoktiŋa kapgibitaŋ tolat.

    8 Wapumdi indiŋ yolak, “Nu mohinek gehititiŋeneeŋtalik deŋak takalidok u ganindidimewit. Unduŋ tiŋamalabumuŋ gineŋ gabu-ulidokowit. 9 Du doŋki tiŋawosi dabugoŋ mu tibeŋ. Adi nadinadihinit mokit. Un-duŋ doktiŋa ain niŋ tawa fafaŋehi wendi mahik gineŋkameeŋ tawa yehimaneune talik deŋandiŋ uuŋdok uyenindidimelak. Eŋ unduŋ mu tiyembune woŋ adidu’walaŋ nadinadige tuwot mu takalidemeek.”

    10Me hogohidok adi malabumuŋ fee kedemmintayem-bek. Iŋgoŋ metam nediyeŋ Yahwe nadisukilitimiiŋadi yadi siloŋ tobogoŋ tiyemiŋa momooŋ hinek yabu-dokowek. 11 Metam didimehi, hidi Yahwedi nemekmomooŋ tihamguk wendok welemomooŋ nadiŋa nadifo

  • Kap 33:1 45 Kap 33:10tineŋ. Metam hogohogok Bepaŋ namanda foloŋ didi-meniŋ hatiiŋ, hidi nadifo tiŋa baham toneŋ.

    33Bepaŋ wou nintilooŋ niutumba diniŋ kap

    1 Metam didimehi, hidi Yahwedi nemenemek hogo-hogok tuguk wendok nadifo tineŋ. Metam Bepaŋ’walaŋmedeŋiŋ didimeniŋgoŋ takaliiŋdiwounintilouneutumbahinek tilak. 2 Kulele ulune mede momooŋ tobune Yahwewou niutumbaneŋ. Gita tawaŋiŋ 10 u ulune aditok medemomooŋ tomimbek. 3Kap kobuli hinek tomineŋ, tiŋa gitaulunemedemomooŋhinek toneŋ, kaŋ nadifo diniŋ kakalimaaŋ tineŋ.

    4 Yahwe’walaŋ mede adi biyagoŋ hogohogok. Adi yadititiŋ didimeniŋ titiŋdok yofafaŋegukhogohogoku tubunefolooŋnit tubu-dapmalak. 5 Bepaŋ adi titiŋ didimehihogohogok eŋ yodapmaŋ didimehidok hogok yabunadifotilak. Eŋ Yahwe’walaŋ siloŋ tobogoŋdi kwetkwet hakili-dapmalak.

    6 Yahwedi yobune kunum heki mintagiŋ, tiŋa melemuyakip eŋ bamholiŋa u adi’walaŋ maŋiŋ mede-demintagiŋ. 7Adimeniŋdi ime kabot gineŋ gilune fotokolakwondok tuwot imeŋgwaŋ hogohogok beŋa kwet kubugoŋgineŋ bopneguk, eŋ imeŋgwaŋ fuliŋmamaŋ u henaulibiyotneŋ boihebiguk. 8KwetkwetmetamhogohogokYahwekaŋ hehele tiŋa gikiŋgoŋ timineŋ. 9 Maŋgande, adigoŋmede hogok yobune kwet i mintaguk. Tiŋa undugoŋmede saŋiniŋnit hinek yobune nemenemek mintadap-magiŋ.

    10 Yahwedi mebop noli’walaŋ nadihebethik u dobu-uyali tubufit tiyemilak. Tiŋa adi nemek niŋ titiŋdokmede yofolok tiiŋ u talik teheyembune tuwot mu tiiŋ.

  • Kap 33:11 46 Kap 33:2211 Iŋgoŋ oŋ, Yahwe’walaŋ yohebetŋiŋ adi dapmandap-maŋnit mokit haliwooŋ halaak. Weleŋ gineŋ nadihebethatak u meeniŋ bop indigoŋ kwetkwet hatitawiiŋ’walaŋgineŋ folooŋ tubumintalak. 12 Metam adi YahwediBepaŋhikhatilak, adi Bepaŋ’walaŋ kahaŋkahileiŋ doktiŋanadifo kedem tineŋ. Biyagoŋ hinek, metam agaŋ netokgigit yoŋa yabukahileguk adi nadifo kedem tineŋ.

    13 Yahwe adi kunum foloŋ hali diweune foune metamkwetfoloŋhi hogohogok yabudapmalak. 14Adimemapmeiit kwelineŋ ilaŋa diweune foune kwetfoloŋ metam yabu-dapmaŋ tilak. 15 Negoŋ metamdok nadinadi tubu-mintayemilak, tiŋa titiŋ dediŋ tiiŋ hogohogok u agaŋyabunadidapmalak.

    16Memapme niŋ adimikmeŋiye fee hatiiŋ iŋgoŋ tuwotmu tubulodaneŋ, be mikme niŋ adi saŋiniŋŋiŋ wapumwendi tuwot mu tubulodahinakawek. 17 Mik wosi hekiadi mikme yehitubu-lodaune mik gineŋ fafaŋe tuwot mutineŋ. Wosi fafaŋeniŋdi mikme mik gineŋ gweheyeiŋkotigoŋ tuwot mu yahaŋewek.

    18 Iŋgoŋ indiŋ nadineŋ, metam nediyeŋdi Yahwedokgikiŋgoŋ timiiŋ, tiŋa welehikdi kahile hinek tiiŋ, adi yadiYahwedi yabudokolune namanda foloŋ hatiiŋ. 19 Unduŋdoktiŋa yabudokoune tuwot mu kumiiŋ. Eŋ fiye kadakanai gineŋ nanaŋedok baniŋ tiiŋ kaŋ yabudokoune kaip-muŋ hatiiŋ.

    20 Unduŋ doktiŋa indi Yahwedi nihitubu-lodadokwoomam. Adi kubugoŋdi kweletalaknik tiŋa nihitubu-loda tilak. 21 Indi adi wou uŋgoniŋ u nadisukilitiyam,unduŋ doktiŋa aditok nadifo timiyam.

    22 O Yahwe, indi du nihitubu-lodaweŋ yoŋa dutoknadikunakunale hati-tiyam, ale siloŋ tobogoŋgedi indiguthaliwooŋ hatuwaak.

  • Kap 34:1 47 Kap 34:10

    34Bepaŋdi Dewit momooŋ timiŋguk doktiŋa Bepaŋ wou ninti-

    loguk(Kap yoŋ adi Dewitdi youkuk. Nai uŋaniŋ adi Mapme

    Abimelekdok munta tiŋa me kauleŋ welewele tubune niŋkuluuguk.)

    1 Nu Yahwe helemahelemaŋ niutumbaluwaat, kaŋ ni-nadifonedi mane gineŋ tomboyoutnit hatuwaak. 2 NuYahwedi nehitubu-lodaguk wendok nadiŋa wou nin-tilowit, kaŋ metam fofoŋhinit malabumuŋ gineŋ hatiiŋ,adi u nadiŋa welemomooŋ nadineŋ. 3 Nukut Yahwewougigitŋiŋ yotubuhautanim, tiŋa indi wanakaŋ wounintiloloye tinim.

    4 Nu Yahwedi nehitubu-lodawek yoŋa ninadigut, kaŋyonadine nadinamguk. Unduŋ tiŋa welene gineŋ muntahakuk u liliwenekutnamguk. 5Metam Wapum nadisukil-itimiiŋ, adi yadi nadifo tiŋa nadisukilitihik wondok mekamu tineŋ. 6Nu kada, Yahwe ninadiwene yonadine nadiŋa,malabumuŋ gineniŋ nehikibidakuk. 7 Biyagoŋ kuyoŋ,metam Yahwe’walaŋ hebeŋ gineŋ hatiŋa gikiŋgoŋ timiiŋheki adi yadi aŋeloŋiyedi adigut yamaiŋgoŋ yehikelemaditiŋa yabu-ulidoko tiiŋ.

    8 Yahwe adi momooŋ hinek, unduŋ doktiŋa hidihide kanadi tiŋale Wapum adi momooŋ u kedem nadi-dakaleneŋ. Me nediyeŋ adi hebeŋ gineŋwooŋhebihatilakadi Bepaŋdi kahaŋ timimbu nadifo kedem tibek.

    9 Yahwe’walaŋ metamŋiye, didimehi eŋ nadisukiliti-hinit, hidi Wapum hebeŋ gineŋ hatiŋa gikiŋgoŋ timiya-neeŋ. Metam adi’walaŋ hebeŋ gineŋ hatiiŋ heki adi ne-mek niŋdok baniŋ nemu tiiŋ. 10 Laion pamala adigili kalenanaŋedok map tiŋa gweheye tiiŋ. Eŋ metam nediyeŋ

  • Kap 34:11 48 Kap 34:22Yahwe kutnilohi tiiŋ heki adi nemek momohidok baniŋmu tiiŋ.

    11 O wapmihiwoi, hidi buŋa magi kametnadi tubuneYahwe hebeŋ gineŋ gikiŋgoŋ timiŋa hatihati wendokhanindidime tibit. 12Me nediyeŋdi hatihati kweheyeniŋ-goŋ hatidok nadisulak, be melenai feegoŋ hatitaloŋilanemenemek nanadifo tihatidok nadilak? 13Ala du unduŋhatidok nadikaaŋ, medehaki mu yoluwaaŋ eŋmede yalaŋmaaŋ mu yoluwaaŋ. 14 Du titiŋ hogohi u sigilulumtiyemiŋa titiŋ fofohi u hogok keleeŋ tuluwaaŋ. Du adimetam nolidut welekubugoŋ tiŋa titiŋ fofooŋ uŋakoŋhogok fafaŋe tiŋa takaliluwaaŋ.

    15 Yahwe adi metam didimehi’walaŋkade dau diwetilak, unduŋ tiŋa yonadihik nadiyemilak. 16 Iŋgoŋ Yahweadi metam kadakaniŋ titiŋ hekidok sigilulum tiyemilak.Unduŋ tubune kumumbu metamdi nadikaule tiyemdokunduŋ tiyemilak.

    17 Metam didimehi adi Yahwe ninadi tiiŋ kaŋ yonadi-hik nadiyemilak. Unduŋ tiŋa malabumuŋhik gineniŋyehitubu-lodaaŋ yanagitak. 18Yahwe adi metamwelemu-laphinit yehitubu-dulaaŋ yamaiŋgoŋ uŋgoŋ hatilak, tiŋaadi yadi metam nadikunakunalehik gweheye tilak undihiu yehitubu-lodalak.

    19 Me didimeniŋ’walaŋkade malabumuŋ mebimebimintamilak, iŋgoŋ Yahwedi tubulodaune malabumuŋdimu tubugweheyeiŋ. 20Wapum adi kunilit wanakaŋ hinekkadokolak, kaŋ kitiliŋiŋ-kabe nemu gololak. 21 Nemekkadakaniŋmebimebidi me hogohi widihi-kumuneeŋ, kaŋme nediyeŋdi me didimehidok mik tiyemilak adi yadiWapumdi kibikoŋmalabumuŋhinek timimbaak. 22Yahweadi kwanai-meŋiye kumuŋ gineniŋ kotigoŋ yanagitak kaŋkaipmuŋ hatiiŋ, ale metam nediyeŋdi adigoŋ yabudok-

  • Kap 35:1 49 Kap 35:10oune hatiiŋ unduŋ nadisukilitiiŋ heki adi yadi tuwot muyehitubu-kadakawaak, mokoŋ hinek.

    35Dewit adi Bepaŋdi tubulodawek yoŋa ninadiguk

    1 Yahwe, me nutok kwihita tinamiiŋ u yeninto tibeŋ,tiŋa me nediyeŋ mik tinamiiŋ u mik tiyembeŋ. 2 Mikdiniŋ bomboŋ eŋ kweletalakge umoŋgola buŋa nehitubu-lodaweŋ. 3 Bohom tiŋa miknoŋge beŋa me nehikeletiiŋ u yahep tiyembeŋ. Nu gehitubu-lodaaŋ ganagilitunduŋ kedem nanimbune nadiwit. 4Meheki nulukumuŋtine tiiŋ u mik gineŋ yehitubu-malabudaune meka tineŋ.Adi nehitubu-kadakadok mede yofolok tiiŋ, doktiŋa duyehikeleeŋ yehitubu-giyonda hinek tibeŋ.

    5Yahwe, sububadi bem hapmuŋ kumuhi fedila beyaku-tak wendok tuwot aŋelogedime hogohi u yehikelehapenebekulek. 6 Aŋelogedi yehikeleune mambip gineŋ wooŋyalisulukeneeŋ maaŋ widihiwaak. 7 Nu nemek nemutiyemgut, iŋgoŋ adi nu nehitubu-kadakadok yoŋa siyoŋtehinamuŋa woom hakiiŋ. Tiŋa undugoŋ nu maaŋ fo-foŋdok yoŋa koŋ niŋ dobugiŋ. 8 Iŋgoŋ mu naditumbaaŋhatune da nadiune malabumuŋ u nehi foloŋ lowek. Siyoŋnutok tehinamgiŋ u nadiune toboniŋ nehi uŋgoŋ foneŋ,eŋ koŋ dobunamgiŋ u nadiyembune nehi uŋgoŋ maaŋfoneŋ.

    9 Yahwe adi unduŋ tubune nu nadifo timimbit. Tiŋanehitubu-lodaaŋ nanagilune wendoktiŋa welemomooŋhinek nadimimbit. 10Unduŋ tiŋa nu Yahwe welenedigoŋhinek niutumbaaŋ indiŋ yobit, “Nebek niŋ du indiniŋnemoŋ. Du me gweheyehi momooŋ hinek yehitubu-lodalaŋ. Kaŋ me fafaŋeŋgoŋ tiiŋ hekidi tuwot muyehitubu-kadakaiŋ. Eŋ me fafaŋehi adi nemenemekhiktuwot mu yolom moŋgokiŋ.”

  • Kap 35:11 50 Kap 35:2011 Nu nemek kadakaniŋ nemu tugut iŋgoŋ yalaŋ-me

    hekidi hogok naniŋfit tiiŋ. 12 Nu kibi titiŋ momooŋtiyemilat, iŋgoŋ kibi adi titiŋ hogoli tinamiiŋ. Unduŋdoktiŋa welemulap nadilat. 13 Iŋgoŋ oŋ, adi yagit tigiŋkaŋ nu bulaniŋgoŋ nadiŋa tinahukut bulaniŋgoŋ diniŋtinahukukut. Eŋ nanaŋe kameheŋa hali malabumuŋtubumintagut. Unduŋ tiŋa duwokeneeŋ hali ninadikwanai hatugut. 14 Ninadi indiŋ adi notne be datnedoktiŋa tibit adi kedem. Tiŋa talik ulat adi me niŋdi miŋkumumbune bulaniŋgoŋ nadiŋa makat kotak wondoktuwot nu bulaniŋgoŋ nadiŋa makat hakotugut.

    15 Iŋgoŋ nu’walaŋkade malabumuŋ mintaguk, kaŋ naiuŋaniŋ adi yadi nadifo tiŋa bopnegiŋ. Bopneeŋ nutokmede yofilifilim tinamgiŋ. Me noli mu nadiyemilat adiyadi mede kadakahi tomboyoutnit hogok naniŋfit tigiŋ.16Adi mede yopekit kisaŋ hinek tiŋa malabumuŋ namgiŋ.Tiŋa welehikdi mu nabukahileeŋ mahik sikiliti tiŋa kwi-hitaŋgoŋ nabugiŋ.

    17 Wapum, du maŋgoŋde biyabune hatiiŋ? Du kotigoŋnanagilune adi tuwot mu nehitubu-kadakaneŋ. Adiyadi laiondok tuwolit tiŋa nulukumuŋdok tiiŋ doktiŋaadi’walaŋ kohohik gineniŋ kotigoŋ nehikagiyaleŋ. 18 Duunduŋ tubune nu metambop wapum lekiŋgoŋhik gineŋganiutumbawaat. Biyagoŋ hinek-ku metambop wapumlekiŋgoŋhik gineŋ wohoge ganintilowaat.

    19 Me noli mik hogok tinamfit tiiŋ, doktiŋa tiyaugenebiyabune nehitifooŋ nalakapmeŋdok nadifo tineeneŋ ala.Adi hogok nabukwihitafit tiiŋ, unduŋ doktiŋa biyabunenu’walaŋ malabumuŋ wondok nadifo mu tineŋ. 20 Adimenot tiŋa hatidok mede-kabe nemu yoiŋ. Adi yadi to-boniŋ meeniŋ yokwet gineŋ momooŋ itowiiŋ u yehitubu-kadakadok mede hogok yoiŋ. Tiŋa undugoŋ, adi yadime momohi yalaŋ yeniŋkamandaaŋ yehitubu-kadakadok

  • Kap 35:21 51 Kap 36:1wondok bop tihatiiŋ. 21 Adi kutifiyeeŋ mede naniŋfitindiŋ tiiŋ, “Biyagoŋ hinek, du titiŋ kadakahi tubunegabugumun.”

    22 Yahwe, du meheki u agaŋ yabuŋa nadilaŋ, dok-tiŋa mage mu teheŋa haleŋ. Wapum, du binabuŋawooŋ kweetniŋgoŋ mu haleŋ. 23 Du Bepaŋ, tiŋa Wa-pumne. Du pilali buŋa nehitubu-lodaweŋ. Pilali yalimedene fafaŋewekdok ulihiŋa yohautaweŋ. 24 Yahwe,du adi Bepaŋne, du adi titiŋ didimeniŋ hogok tilaŋ.Du nehitubu-lodaune memikneyedi nu titiŋ didimeniŋtakalilat unduŋ u nadineŋ. Tiŋa biyabune nu malabu-muŋ gineŋ hatat wondok nabuŋa nadifo adi mu tineŋ.25 Du biyabune nehi uŋgoŋ indiŋ adi mu yoneŋ, “Kedemhinek nemek titiŋdok yogumun u agaŋ tiyam.” Tiŋaundugoŋ, biyabune indiŋ adi mu yoneŋ, “Indi agaŋtubukadakayam.” 26Adi malabumuŋmintanamulak wen-dok nadifo tiiŋ, doktiŋa du yehitubu-mekaaŋ yehitubu-giyonda tibeŋ. Adi yadi nutok nadiune fofoŋnit titiŋdoknadiŋa nehi wohiye yobeloiŋ, unduŋ doktiŋa yehitubu-mekaŋ wohiye yehimoŋgofoweŋ.

    27 Iŋgoŋ meeniŋ nediyeŋdi nu me didimeniŋ unduŋnanimbeŋ nadiiŋ, adi yadi kedem nadifo tiŋa kakaliŋawelemomooŋ foloŋ hatineŋ. Tiŋa helemahelemaŋ in-diŋ kedem yoyaneeŋ, “Yahwe adi loloŋnit hinek, dok-tiŋa kwanai-meŋiŋdi momooŋ hinek hatidok nadimi-lak.” 28 Unduŋ doktiŋa nu titiŋge didimeniŋ wen-dok yohautawit, tiŋa wohoge helemahelemaŋ timiŋ eŋhadapmo ganintiloluwaat.

    36Meeniŋ’walaŋ titiŋ hogohi

    1 Kadakaniŋdi me hogoli weleŋ maaneŋ nihohokettilak. Me undiniŋdi Bepaŋdok munta-kabe nemu tilak.

  • Kap 36:2 52 Kap 36:9

    Mokoŋ hinek. Adi yadi Bepaŋ agaŋ sigilulum hinektimilak. 2 Adi ne uŋgoŋ indiŋ nadilak, “Na me loloŋnitdoktiŋa Bepaŋ adi kadakaniŋ tugut u tuwot mu yehitubu-mintawaak, tiŋa mede gineŋ tuwot mu napmewaak.”3Helemahelemaŋmeweŋmaŋiŋ foloŋ adimede kadakahitiŋa mede yalaŋ hogokdi labulak. Unduŋ doktiŋakotigoŋ titiŋ fofooŋ titiŋdok nadinadi-kabe nemu halim-ilak. 4 Timiŋ damo deitdok gulupŋiŋ foloŋ deihali adikadakaniŋ maŋgoŋ titiŋdok wendok nadihebet hati tilak.Adi talik hogoli hogok kelelak, unduŋ doktiŋa titiŋ hogolisigilulum tuwot mu timilak.

    Bepaŋ’walaŋ titiŋ momohi5 Yahwe, du’walaŋ welesiloŋge adi loloŋnit hinek.

    Kameka titiŋdok tuwotmooŋ. Fekŋiŋdi looŋ kunum foloŋdapmalak. Eŋ mede yofafaŋeguŋ u biyagoŋ hinek keleŋtilaŋ, u maaŋ undugoŋ loloŋnit hinek, looŋ mulukwaŋhatakneŋ uŋgoŋ dapmalak. 6 Eŋ titiŋ didimeniŋge maaŋundugoŋ kweboboe nabugoŋ loloŋnit hinek. Du medenadinadi kwanaige tilaŋ adi imeŋgwaŋ fuliŋmamaŋ won-dok tuwolit, indi nadidakaledok tuwot mooŋ. Yahwe,du kubugoŋdi kale hogohogok eŋ meeniŋ yabudokounehatiiŋ.

    7 Bepaŋ, welegedi nibukahile hinek tilaŋ, woŋ adinemek uŋgoniŋ hinek. Indi wendok hogok nadiyam.Metam hogohogok adi pupup mihiniŋdi wooŋ meehikpapaliŋiŋ gineŋ hebihakiiŋ wondok tuwot du’walaŋkadewooŋ hebihakiiŋ. 8 Du yokeneŋ adi nanaŋe mohok fe,doktiŋa metamdi nanaŋedok baniŋ mu tiiŋ. Duhuduhumomooŋ wendi ime nabugoŋ wodiune metamdi gitnaŋtiiŋ. 9 Du nemenemek hogohogok’walaŋ hatihati diniŋmebi. Tiŋa undugoŋ hauta diniŋ mebi u maaŋ dugoŋ,

  • Kap 36:10 53 Kap 37:6unduŋ doktiŋa dugoŋ hauta nimilaŋ kaŋ indi kedemhatiyam.

    10 Helemahelemaŋ metam nediyeŋ du nadigamiiŋ adiwelesiloŋ tiyemiŋa yabukahile hinek tuluwaaŋ. Tiŋame didimehi yehitubu-lodaune adi momooŋ hatiyaneeŋ.11 Du me fokohinit biyabune mu nehikeleneeŋ. Tiŋaundugoŋ, biyabune mu nehikelekutneeŋ. 12 U yabuneŋ.Me hogohi adi yehibekulu kwetfoloŋ maaŋ fogiŋ. Adikotigoŋ mu pilatneeŋ.

    37Bepaŋdi me fofohidok momooŋ tiyemiŋa me kadakahi adi

    yehitubu-kadaka tibaak1Dumekadakahidi titiŋ dediŋ tiiŋwendoknadibedimu

    tibeŋ. Du me kadakaniŋ tiiŋ heki’walaŋ nemenemekhikdoktiŋa hogok nadikadakafitmu tiluwaaŋ. 2Naimuniniŋ-kabe hinek me hogohi adi kilihikitdi sigeneiŋ unduŋ,eŋ bem hapmuŋdi kumuŋa makwaneiŋ wendok tuwotkadakaneeŋ.

    3 Du Yahwe hogok nadisukilitimiŋa titiŋ didimeniŋhogok tibeŋ. Du unduŋ tiŋa helemahelemaŋ kwakeneŋuŋoŋ kulemaŋgoŋ hatiŋa titiŋ didimeniŋ momooŋgoŋkeleeŋ tuluwaaŋ. 4Du Yahwedok nadifo timimbune adibowelege gineŋ maŋgoŋdok hinek nadiluwaaŋ u kedemgamuluwaak.

    5 Du hatihatige Yahwe kohoŋ foloŋ kameweŋ. Unduŋtiŋa nadisukiliti hinek timimbune adi kedem gehitubu-lodawek. 6 Tiŋa titiŋge momooŋ u meledi hautalak un-duŋ miŋgilaŋgoŋ tubuhautawaak. Tiŋa undugoŋ titiŋgemomooŋ u mele lekiŋgoŋ folooŋ hinek hautalak wendoktuwolit metam namandahik foloŋ tubudakale-hinakaunekaneeŋ.

  • Kap 37:7 54 Kap 37:177 Du Yahwe hebeŋ foloŋ wo tubu-dulaaŋ kulemaŋgoŋ

    hatiŋa woomimbune adi kedem gehitubu-lodawek. Dume titiŋhik dediŋ tiŋa bomboŋ fee moŋgokiiŋ u yabuŋanadigalika mu tibeŋ. Be me titiŋ hogohidok nadihebettiŋa tubune mintaiŋ wendok nadibedi mu tibeŋ. 8 Dukwihita mu tiluwaaŋ, tiŋa welege bikabune kudup mudaluwaak. Titiŋ hogohi wendi gehimaneune kadakaniŋtibaaneŋ ala, nemek hogohi undihidok welege yout adimu tuluwaak.

    9 Me hogohi adi yadi yehililiwene-kudapmaŋ tibaak.Eŋ metam nadisukiliti tiŋa Yahwedi yehitubu-lodadokwoomiiŋ adi yadi kwehik kahileeŋ momooŋ hinek hati-neeŋ. 10 Nai mu kweheyelune me hogohi adi liwe-dapmaŋ tineeŋ. Adi yabudok yohikwehineŋ diwewaaŋiŋgoŋ nemu yabaaŋ. 11 Kaŋ metam nehi’walaŋ wohikgig-itdok nadiune fofoŋnit tubune fofoŋnit hatineeŋ adiyadi Bepaŋdi kwet hogohogok u aditok yembaak. Kaŋadi uŋoŋ kulema tubumintaaŋ iutumbaaŋ duhuduhunithatiŋa nadifo tineeŋ.

    12 Me hogoli adi me fofooŋ u tubukadaka titiŋdoknadilak. Unduŋ doktiŋa kaŋ kwihikwihileŋgoŋ nadilak.13 Iŋgoŋ Wapum adi nai niŋ mintawaakneŋ uŋaniŋ mehogohi adi fidapmaŋ tineeŋ u agaŋ nadilak. Unduŋdoktiŋa Wapum adi yabuŋa gege tilak. 14 Me hogohi adimiknoŋhik wodibe labiiŋ, eŋ tebehithik yehimanekiŋgi-neeŋ me fiyewakahi be me fofoŋhinit u yalamkumunetiiŋ. Tiŋa undugoŋ metam titiŋ didimeniŋ tiiŋ u widihi-kumuŋ titiŋdok tiiŋ. 15 Iŋgoŋ oŋ, miknoŋhikdi uda-neeŋ nehi’walaŋ kabahik uŋakoŋ youtombaak, eŋ tebehikhogohogok uligolodapmaŋ tineeŋ.

    16 Me didimeniŋ hatilak’walaŋ bomboŋŋiŋ lufomgoŋ-kabe ilimiiŋ wondi me hogohi’walaŋ bomboŋhik mohokfee u yalakapme-dapmaŋ tilak. 17Maŋgande, Yahwedi me

  • Kap 37:18 55 Kap 37:27hogohi’walaŋ saŋiniŋhik yolom-bedapmaŋ tibaak. Eŋ medidimehi hogok adi kedem yabudokooŋ yehi-ulihiwaak.18 Metam welehik walaniŋ hinek adi yadi Yahwedi mo-mooŋ hinek yabudokolak. Tiŋa kwet aditok yemilak woŋadi aditok haliwooŋ halaak. 19 Nai kadakaniŋ gineŋ adiyadi malabumuŋ mu tubumintaneeŋ. Be fiye kadakatiŋa map wapum mintawaak iŋgoŋ adi nanaŋedok baniŋmu tineeŋ. 20 Iŋgoŋ me kadakahi adi kadaka-dapmaŋtineeŋ. Eŋ Yahwe mik timiiŋ heki adi yadi wowoŋgimiŋdimintaaŋ kotigoŋ kumuŋgolopmalak unduŋ tineeŋ, bemupmukdi nai muniniŋ-kabe looŋ liwelak unduŋ liwe-neeŋ. 21 Me kadakaniŋ adi nemek niŋ belak u kibikoŋnemu tubu-udanelak. Iŋgoŋ me fofooŋ adi siloŋ mo-mooŋ tiŋa metam nolidok nemek fee yemilak. 22MetamWapumdi yeniŋkahaŋ tilak adi yadi kwehineŋ momooŋhinek hatineeŋ. Iŋgoŋ metam haki tiyemilak adi yadiyehikelekut tubune uneeŋ.

    23 Yahwedi metam deŋandiŋ uuŋdok u yenindidimeeŋyahaŋelak. Adi me niŋ’walaŋ titiŋŋiŋ kaŋ nadiuneutumba binek tilak, woŋ adi didimeniŋ hatidok saŋiniŋmilak. 24Me u maaŋ utak iŋgoŋ kadakadapmaŋ hinek mutilak. Yahwedi kohoŋ foloŋ honeeŋ tubulodaaŋ hamane-une kotigoŋ pilali yatak.

    25 Nu mekuyane gineŋ hatitalabubuyeŋ agaŋ gawadatilat, nai uŋaniŋ Bepaŋdi me didimeniŋ sigilulum nemutimimbune kagut. Be undugoŋ, me didimeniŋ’walaŋwapmihiŋiyedi map tiŋa nanaŋedok nayo nemu tubuneyabugut. 26 Helemahelemaŋ me didimeniŋ adi metamnolidok siloŋ tobogoŋ tiyemiŋa nemenemek fee yemilak.Kaŋ wapmihiŋiye yabuŋa nadiune u kahaŋ momooŋ niŋtilak.

    27Unduŋ doktiŋa notne, du titiŋ kadakahi hogohogok usigilulum tiyemiŋa titiŋ fofohi u hogok tiluwaaŋ. Unduŋ

  • Kap 37:28 56 Kap 37:37tiŋa kwetfoloŋ iŋoŋ hatiŋa wooŋ hatibaaŋ. 28 Bepaŋ adititiŋ didimeniŋdok hogok nadilak. Adi yadi metamŋiyetuwot mu biyabune fitneeŋ. Yahwe adi helemahelemaŋmetam didimeniŋ hatiiŋ u hogok yabudokolak. Iŋgoŋme hogohi’walaŋ wapmihihiye adi kadakadapmaŋ hinektineeŋ.

    29Metam didimehi adi Bepaŋdi kwet yemguk u kahile-neeŋ, tiŋa uŋgoŋ hatiŋa wooŋ hatineeŋ. 30Me didimeniŋadi nadinadiŋiŋ momooŋ doktiŋa mede kedehi hogokyolak. Tiŋa undugoŋ, titiŋ didimehidok hogok yolak.31Bepaŋ’walaŋ YodokoMededi weleŋ gineŋ hatak, unduŋdoktiŋa Bepaŋ takaliŋa Yodoko Mede u mu bikabulak.

    32Me hogoli adi kabup hebi-hali me didimeniŋ u dediŋtiŋa ulukumumbit yoŋa hakakuwat tilak. 33 Iŋgoŋ Yah-wedi me didimeniŋ u tuwot mu bikabune me hogolidiulukumumbek. Be me hogolidi me didimeniŋ u medegineŋ kamewek, iŋgoŋ Wapumdi me hogoli u nadimim-bune mede gineŋ tuwot mu fafaŋewek.

    34Du Yahwe nadisukilitimiŋa adi’walaŋ titiŋ takaliweŋ.Unduŋ tibeŋ kaŋ nadigamuŋa kwet gamuŋa me loloŋnitgapmeune kahilewaaŋ. Unduŋ tiŋa yabune me kadakahiyehililiwene-kulaak.

    35 Nu me kadakaniŋ kawene saŋiniŋŋiŋdi loloŋnit,Lebanon kwetneŋ uŋoŋ kweledi lohinak