1

TEMEL BİLGİ TEKNOLOJİSİ KULLANIMI DERS İÇERİĞİ

1. BİLGİ TEKNOLOJİLERİ KAVRAMLARI

1.1. Genel Kavramlar

1.1.1. Bilgisayar, Donanım, Yazılım ve Bilgi Teknolojisi

Bilgisayarlar, kullanıcılar tarafından aldığı ham verileri, kendi ana yapısı

altında belirlenen bir programa göre işleyebilen, bunlar üzerinde çok fazla sayıda

sayısal veya mantıksal işlemler yaparak; yaptığı işlemlerin sonucunu saklayabilen,

paylaşabilen ve istenildiğinde kullanıcılara oluşturduğu kullanılabilir bilgiyi

sunabilen elektronik bir makinedir.

ABAKÜS (Sayı Boncuğu) hesap makinesi ve bilgisayar gibi aletlerin atası olarak

kabul edilir.

1945 yılında yapılan ENİAC isimli makine ilk bilgisayar olarak kabul edilir.

ENİAC çok büyük boyutlarda idi. 167 m² çok fazla ısı ve manyetik alan yayıyordu.

1955 yılından itibaren boyutlarında yaşanan küçülme 1990’lı yılların sonunda mikro

çiplerin keşfiyle hızla gelişmiştir.

Ülkemizin İlk Bilgisayarı

1960 yılında Devlet karayolları genel müdürlüğünde kullanılmıştır.

Bilgisayarlar çok hızlı çalışırlar.

Girilmeyen veriyi bilemezler.

Giriş İşlem Çıkış birimlerinden oluşur.

Bilgisayar insanın yapmadığı hiçbir şeyi yapmaz. Onun neyi, nasıl yapacağını

insanoğlu belirler.

2

Günümüzde bilgisayarın kullanılmadığı yer hemen hemen yok denilecek kadar

azdır. Bilgisayar kullanım alanları, özellikle 80’li yıllardan sonra hızla

yaygınlaşmıştır.

Bilgisayarlar Nerelerde Kullanılır?

Bilimsel araştırmalar, Tıp, Mimari çizimler, Eğitim hizmetleri, Mühendislik

çalışmaları, Satış analizi ve grafikleme, raporlama, Havayolları iniş kalkış

programları, rezervasyon, İletişim hizmetleri, Trafik akış kontrol sistemlerinde,

Kütüphaneler, Güvenlik sektörü

Bilgisayarlar donanım ve yazılım olmak üzere iki ana bölümden oluşur.

Bilgisayar sistemi donanım ve yazılımıyla birlikte bir anlam ifade eder.

Donanım bilgisayar sistemini oluşturan fiziksel ve elektronik

bileşenlerin en genel ismidir. Yani bir bilgisayarda görebildiğimiz ya da

dokunabildiğimiz parçalar donanım birimlerini oluşturmaktadır. Bilgisayar kasası,

Kullanıcı Kullanıcı

Ham

Veri

İşlenmiş

Veri

BİLGİSAYAR

DONANIM YAZILIM

3

ekran klavye, fare, yazıcı, tarayıcı, hoparlör, mikrofon vb. birimler donanım

bileşenleridir.

Yazılım ise bilgisayarın kullandığı programların genel adıdır. Bunları

göremez ve dokunamayız. Temelde yazılımlar işletim sistemi ve uygulama

programları olmak üzere iki kısımda incelenir.

1.1.2. Kişisel Bilgisayarın Donanım Elemanları

Bir bilgisayarın donanım yapısı bilgisayarın büyüklüğü ve kapasitesine göre dört

ana bölümden oluşur.

1- Giriş Birimi: Kullanıcıdan bilgisayara ham verinin gönderilmesini

sağlayan birim. (Klavye, mouse, mikrofon vb)

2- Merkezi İşlem Birimi (MIB) : Ham veri üzerinde tüm işlemleri yapan

birim.

3- Çıkış Birimi: İşlenmiş olan veriyi kullanıcıya sonuç olarak veren birim.

(Monitör, yazıcı, hoparlör)

4- Saklama Birimi: MIB tarafından yapılan işlemlerin sonuçlarının

kaydedildiği yer.

Kasa: Girdi ve çıktı birimleri dışındaki tüm donanım elemanlarını bünyesinde

barındıran birimdir.

GİRDİ

BİRİMİ

MERKEZİ

İŞLEM BİRİMİ

ÇIKTI

BİRİMİ

BELLEK BİRİMİ

4

Güç Kaynağı: Bilgisayarın çalışması için gerekli olan elektrik enerjisini üretir.

Anakart: Üzerindeki veri yolları sayesinde bilgisayar kasası içerisinde bulunan

tüm donanımların haberleşmesini sağlayan karttır.

İşlemci: İşlemci, bilgisayarın birimlerinin çalışmasını ve bu birimler arasındaki

veri (data) akışını kontrol eden, veri işleme (verileri değerlendirip yeni veriler

üretme) görevlerini yerine getiren elektronik aygıttır.

İşlemci=Mikroişlemci=MİB=CPU

Ekran Kartı: Monitöre görüntü gitmesini sağlayan karttır.

Ses Kartı: Hoparlörden ses çıkmasını sağlayan karttır.

Bellek: Bellek bir bilgisayardaki her türlü verinin ilerleyen zamanlarda

kullanılmak üzere saklanmasını sağlayan ortamlardır. Bilgisayarda bellek

büyüklüğü byte ile ölçülür.

5

Sabit Disk: Sabit disk, bilgisayarlarda bilgi depolamak için kullanılan en temel ve

kapasitesi en yüksek birimdir. Sabit disk kasa içersinde bulunur. Sabit disk

bilgisayarlarda C harfi ile gösterilir.

Disket Sürücü: Disketler üzerine veri yazabilen, bunlardan veriyi okuyabilen ve

silebilen birimdir. Disketlerin taşınması ve kullanımı kolaydır. Veri taşımada ve

yedeklemede kullanılır. Disketlerdeki verinin bozulmaması için; manyetik

ortamdan, sıcaktan, soğuktan, nemden ve güneş ışınlarından uzak tutmak gerekir.

CD-ROM ve DVD-ROM Sürücü: Bunlar da disk ve disketlerde olduğu gibi veri

depolamak için kullanılır. CD ve DVD’ lerin içersinde bulunan bilgilerin okunması

CD-ROM veya DVD-ROM sürücüler yardımıyla olur. Tıpkı disketlerin disket

sürücülere takılarak okunması gibi düşünülebilir. CD veya DVD lere veri

yazabilmek için ilgili sürücülerin yazdırılabilir özelliklerinin olması gerekir.

Ekran (Monitör): Giriş birimlerinden gelen verilerin sonuçlarını görüntüleyerek

bilgisayarla kullanıcı arasındaki veri iletişimi sağlar. Ekran pixellerden (noktalar)

oluşur. Her nokta içersine bir renk düşer. Renklerin bir araya gelmesiyle görüntü

oluşur. Bir ekranın görüntüleyebileceği pixel sayısı ne kadar çoksa ekranın

görüntü kalitesi o kadar artar.

6

.

Klavye: Üzerinde harfler, sayılar, işaretler ve bazı özel işlevler taşıyan tuşlar

bulunur. Q klavye ve F klavye olmak üzere sınıflandırılabilir.

Mouse: Ekranda gözüken imleç yardımıyla veri girişi yapmaya yarar. Hareket

ettirilmesiyle imleç ekranda yer değiştirir. Fare kullanılarak işaretleme,

sürükleme, tıklama işlemleri yapılır.

1.1.3. Bilgisayarın Verimini Etkileyen Unsurların Bilinmesi

Bilgisayarların performansını etkileyen faktörler; kullanılan işlemcinin hızı ve ön

bellek miktarı, ana kart hızı, RAM bellek türü ve büyüklüğü, sabit disk kapasitesi

ve hızı ile ekran kartı türü ve büyüklüğü gibi değişkenlerdir.

Bu bileşenlerin seçimi performansı önemli ölçüde etkilemektedir. Bu nedenle bir

bilgisayar alırken özelliklerini belirlemede kullanacağımız en önemli faktör

kullanıcın ihtiyaçları olmalıdır.

Bilgisayar alırken bakacağımız kriterler:

1. Amaç: Dizüstü bilgisayarı hangi amaç için alıyorum? Bu sorunun cevabı

bilgisayarımızın özelliklerini belirlemede yardımcı olacaktır. Örneğin bilgisayar

oyunu oynamayan birinin sadece office programları ve internet için kullanacağı bir

bilgisayarda çok aşırı özelliklere gerek yok. Fakat hepsi olsun, olmuşken en iyisi

olsun diyorsak maliyet artar.

2. Bütçe: Alacağımız dizüstünün bize maliyeti ne olacak ve bizim ne kadar bütçemiz

var?

7

3. Teknik kriterler:

a. İşlemci: İşlemci olarak bilindiği gibi Intel ve AMD markaları

arasında bir seçim yapacağız. Intel piyasanın %80-90'ına neredeyse

hakim ve AMD 'ye göre daha sağlamdır. Intel 'in işlemcileri ucuzdan

pahalıya celeron, core 2 duo, i3, i5 ve i7 dir. Örneğin Core i5 4210U

1.7GHz 3MB cache gibi bir ifade görürsek bu intel i5 1.7 Ghz hızında

ve önbelleği (cache) 3 mb olan bir işlemcidir.

b. Ekran kartı: Ekran kartında da yine iki marka vardır. 1. si AMD,

diğeri Nvdia’dır. AMD genelde 4 haneli modeller kullanırken, Nvdia 3

haneli rakamlar kullanıyor. AMD de sondan ikinci hanedeki rakam

(örneğin; 7670 bi de sonunda harf olabilir. Buradaki 7 onun hangi

puanda old. gösterir), Nvdia ‘da ise ortadaki rakam (örneğin; 630

yani puanı 3) ekran kartının kalitesini gösterir. Bu firmanın kendi

puanlama sistemini gösterir. Bütçemize göre performans testlerine

bakarak anlayabiliriz.

c. Ram: Ram de iki rakam karşımıza çıkar. Bunların 1.si kapasite, diğeri

de işlem hızıdır. Burada önemli olan ne kadar fazla ise o kadar iyidir.

d. Hard disk: Min 500 GB işimizi görür. Yine bütçemize göre fazla

olanına da bakabiliriz. SSD ler yeni nesil hard disklerdir. Bunlar

darbeye karşı daha dayanıklıdır. İşlem hızları daha hızlıdır.

e. Tasarım: Genel olarak kendi zevkimize kalmış bi durumdur. Yine

klavye kullanımına dikkat edebiliriz.

1.1.4. Yazılım

Bilgisayarı çalışabilir ve üzerinde işlemler yapılabilmesini sağlayan fiziksel yapısı

dışında kalan her şeye yazılım adı verilir. Yazılım ve donanım birbirini tamamlayan

iki kavramdır. Yani donanım olmazsa yazılım bir işe yaramadığı gibi yazılım

olmazsa donanım da bir işe yaramaz.

8

1.1.5. Yazılım Türleri

Bir bilgisayar üzerinde bulunan yazılımlar işletim sistemi ve uygulama yazılımı

olarak iki ana kategoride incelenir. Yazılımlar donanıma uyumlu olarak çalışır.

Benzer şekilde yazılımlar işletim sistemi ile de uyumlu olarak çalışması gerekir.

a. İşletim Sistemi Yazılımı

İşletim sistemi, bilgisayarın açılmasından kapatılmasına kadar geçen sürede

çalışır. İşletim sistemi olmaksızın bir bilgisayarın çalışabilmesi mümkün değildir.

Bilgisayarın donanım ve uygulama yazılımlarını kontrol eden ve düzenleyen bir

yazılımdır. Günümüzde Windows işletim sistemi bilgisayar kullanıcılarının tercih

ettiği işletim sistemi olarak görülür. Bundan başka Linux, Unix işletim sistemleri

de kullanılabilir.

b. Uygulama Yazılımı

Uygulama yazılımları belli bir amacı gerçekleştirmek üzere üretilmiş yazılımladır.

Örneğin, bilgisayarda yazı yazmak, oyun oynamak, internete girmek bilgisayar

tarafından yapılmasını istediğimiz bir iş ise, bu işin yapılması uygulama yazılımları

ile olur. Çok kullanılan uygulama yazılımlarına örnek vermek gerekirse; word (yazı

yazma), Excel (hesap yapma), internet Explorer (internete girme), winamp (müzik

dinleme), media player (film izleme) sayılabilir.

9

1.2. Bilgisayar Çeşitleri

Günümüz teknolojisindeki hızlı gelişmelerden dolayı bilgisayarlar kesin hatlarla

birbirinden ayrılamasa da kullanım amaçları ve kapasiteleri açısından aşağıdaki

gibi sınıflandırılabilir.

a. Ana bilgisayar

Ana bilgisayarlar birçok işlevi yerine getirebilen, güçlü grafik ve matematik

uygulamalarını destekleyen bilgisayarlardır. Bu bilgisayarlar dev bellek ve çok

hızlı işlem gücüyle aynı anda yüzlerce hatta binlerce kullanıcıya erişim olanağı

sağlar. Bilimsel ve askeri uygulamalar gibi bir bilgisayarın çok sayıda veriyi yüksek

hızlarda işlemenin gerekli olduğu alanlarda da güvenle kullanılır.

b. Mini bilgisayar

Mini bilgisayarlar şirketlerde, büyük işletmelerde, okullarda, fabrika vb.

işyerlerinde kullanılan, pek çok kullanıcının aynı anda başlanmasını sağlayan

bilgisayarlardır.

Yüksek hızlı işlemci, yüksek RAM ve yüksek sabit disk kapasitesine sahiptir.

c. Ağ (network) bilgisayarı

Birden çok bilgisayarın birbirine bağlı olarak kullanılmasıyla oluşturulan çalışma

ortamına bilgisayar ağı (computer network) denir. Bir bilgisayar ağında çok sayıda

bilgisayar yer alır. Bunlar yan yana duran iki bilgisayar olabileceği gibi tüm

dünyaya yayılmış binlerce bilgisayar da olabilir. Ağ içindeki bilgisayarlar belli bir

biçimde dizilirler.

Bilgisayarlar arasında genellikle kablo ile bağlantı sağlanır. Kablo bağlantısının

kurulamadığı durumlarda, mikro dalgalar ve uydular aracılığıyla da ağ içindeki

iletişim sağlanır.

10

ç. Kişisel bilgisayar (PC)

Kişisel bilgisayarlar (Personal Computer) genellikle evlerde ve iş yerlerinde tek

kişi tarafından kullanılan bilgisayarlardır. Bu nedenle bu bilgisayarlara kişisel

bilgisayar adı verilir. Kişisel bilgisayarlar 1970’li yıllardan sonra yaygınlaşmış ve

birçok kullanım alanı bulmuştur. İşletmelerde ana bilgisayara bağlı terminal

olarak da kullanılabilmektedir.

d. Diz üstü bilgisayar

Taşınabilir bilgisayarlar olarak sınıflandırılan bu bilgisayarlar Laptop, Notebook

gibi de adlandırılır. Donanım olarak kişisel bir bilgisayardaki bütün öğelere sahip

olabilmektedirler.

Diz üstü bilgisayarlar enerji kaynağı olarak doğrudan adaptör yardımıyla şebeke

gerilimi kullanabildikleri gibi, şarj edilebilir pil bataryaları da kullanırlar. Uzun

süre enerji desteği sağlayabilen bu bilgisayarlar özellikle sık sık seyahat eden ve

bilgisayara çok gereksinim duyan kişiler için idealdir.

1.3. GÜVENLİK

1.3.1. Bilgi Güvenliği

Teknoloji ilerledikçe ve her eve girdikçe yanında kendisine özgü problemleri de

beraber getiriyor. Bugün birçok insanın evinde bilgisayar, karşısında en çok vakit

geçirilen makine durumundadır. Öyle ki, insanlar televizyon dahil olmak üzere

birçok elektronik aletin yerine sadece bilgisayar ile işlerini görebiliyorlar.

Buda yanında özel hayatın gitgide bilgisayar ortamına taşınması demek oluyor.

Artık insanlar arkadaşlarıyla çevrimiçi olarak her gün beraber olup muhabbet

edebiliyor ve yeni arkadaşlar edinebiliyorlar. Doğal olarak ta insan özel hayatını

artık internet ortamında yaşamaya başlıyor. Günlüğü bile bilgisayar içinde tutup,

telefon yerine chat programları ya da sesli chat araçlarıyla iletişim kuruyor.

11

Özel hayatın bu kadar çok içinde olduğu bir makineyi kimse tanımadığı biriyle

paylaşmak veya tüm konuştuğu insanları kaybetmek, sahip olduğu sitenin, mailin ve

bilumum özel adresin elinden alınmasını istemez.

Bu durumda ortaya bilgisayar güvenliği denilen, herkesin es geçtiği ama aslında

herkesi en yakından ilgilendiren konu karşımıza çıkıyor. Bu konuda öyle bir

konudur ki her tür önlemi ezbere alsanız bile bir şekilde yine savunmasız kalır ve

bir saldırıya uğraşabilirsiniz.

Bilgisayar üzerindeki dosyalarınızı korumak için;

Veri ve yazılımlarınızın zarar görmesi riskine karşı verilerinizin ve yazılımlarınızın

düzenli olarak yedeklerini almanız önemli veri ve yazılımlarınızı korumanızı sağlar.

Böylece sizin için önemli olan dosyaları güven altına alabilirsiniz. Dosyalarınızın

yedeğini alın ve bilgisayarınızdan ayrı bir yerde saklayın. Sık sık yedek almanın

yararı vardır. Yanlışlıkla bir dosyanın silinmesine, donanım hatalarına, bilgisayar

saldırganlarının ve bazı zararlı programların etkilerine karşı korunma sağlar.

Verilerinizin haftada bir yedeğini alırsanız, önemli dosyalarınızı, sevdiklerinizin

önemli olayların fotoğrafları gibi bir daha bulamayacağınız önemli sayısal

ortamlarınızı ve bilgisayar ayarlarınızı kaybetmenizin önüne geçmiş olursunuz.

Özet olarak;

1- Gizli olan bilgilerimiz güvenli ortamda tutulmalıdır. Çünkü kaybolabilir.

2- Yedekleme yapmamız gerekir. Bilgilerimizi yedeklemeliyiz.

3- Şifremizi korumalıyız, kolay tahmin edilebilen şifreler kullanmamalıyız.

4- Bilgisayarımızı korumalıyız. Antivirüs gibi güvenlik çözümleri kullanmalıyız.

Güvenlik duvarı kurmalı ve açık şekilde kullanmalıyız.

5- Kişisel bilgilerimizi dünyaya açmamalıyız.

6- Erişimimizi sınırlandırmalıyız. Bunun için örneğin bilgisayara şifre

koymalıyız.

7- Bilinmeyen şeylerin kötü olacağını aklımızdan çıkarmamalıyız. Bilinmeyen

kişilerden gelen e-postalar alınmamalıdır.

12

8- Takip edilme ya da izlenme durumuna göre tedbirli olmalıyız. İnternet

ortamında bilgi takip edilebilir.

9- Bilgi güvenliği nasıl sağlanır gibi konularda bilgilerimizi artırmalıyız.

10- Kendi bilgilerimizi vermemeli ve başkalarının verilerine de ulaşmaya

çalışmamalıyız.

1.3.2. Bilgisayar Virüsleri

Bilgisayar virüsleri çalıştığında bilgisayarınıza değişik şekillerde zarar verebilen

bilgisayar programlarıdır.

Virüsler bilgisayarlara disket, cd, internet, e-posta gibi yolları kullanarak

bulaşabilirler.

Bilgisayar Virüslerinden Korunmak için; mutlaka bir anti-virüs programı

yüklemelisiniz ve kurduğunuz anti-virüs programını sık sık güncelleştirmelisiniz.

Ayrıca Önemli bilgi ve belgelerinizin yedeklerini mutlaka bulundurmalısınız çünkü

anti-virüs programları kimi zaman sadece virüsü temizleyememektedir.

1.4. BİLGİSAYAR VE SAĞLIK

Sağlık açısından bilgisayar kullanımına dikkat edilmesi gerekir. Hatalı kullanıma

bağlı olarak meydana gelen başlıca problemler şunlardır:

a. Tekrarlayıcı Harekete Bağlı Bozukluklar

Bilgisayarın yoğun bir şekilde ve hatalı kullanımı sonucu ortaya çıkan el

bileği sendromu; elde uyuşukluk ve ağrı, baş parmak hareketlerinde ve el

sıkma gücünde azalma meydana getirir, el becerisi bozulur, incelik

gerektiren el işleri yapmak zorlaşır.

13

b. Boyun Kaslarında Ağrı ve Tutulma

Belli bir duruşta uzun süre kalmakla boyun kasları tutulur. Bu durum

boyunda, bazen boyunla beraber başın arka kısımlarında ağrı, sertlik ve

uyuşukluğa yol açar. Çalışırken kişinin gergin olması, ekranın baş hizasından

yukarıda olması, aynı baş duruşu değiştirmeksizin uzun süre sürdürmek

boyun tutulmasını kolaylaştırır.

c. Gözlerde Yorulma

Sabit bir noktaya sürekli bakmak gözleri yorar. Değişik yönlere ve

uzaklıklara bakmak ile değişik göz kasları çalıştığından göz yorulmaz. Sabit

bir noktaya sürekli bakmak ise gözleri yorar. Ayrıca ekrandaki görüntü ve

ışık ayarının iyi yapılmamış olması, ekran ışığının titreşimli olması da göz

yorgunluğunda etkili olur. Bunlara uykusuzluk da eklenebilir ve böylece uzun

süre bilgisayar kullanan kişilerin gözlerinde yorgunluk hissi, kızarıklık ve

yanma ortaya çıkar. Bu nedenle; göz sağlığı açısından kullanılan ekranların

yüksek çözünürlüğü ve düşük parlaklık özelliği olmalıdır, büyük ve daha

gelişmiş teknoloji ürünü ekranlar (LCD ekranlar) kullanılmalıdır.

Bilgisayar kullanırken gözlerin kurumasını önlemek için, göz kırpma sayısını

bilinçli olarak arttırmak, belirli aralıklarla uzağa bakarak göz kırpma

refleksini normale döndürmek alınacak önlemler arasındadır. Ekranı göz

hizasının altına yerleştirmek gerekir, bunun ayarı ekranın üst kenarının göz

seviyesinin biraz altında kalmasını sağlayarak yapılabilir.

14

d. Duruş Bozuklukları

Bilgisayarın yoğun kullanımı sonucu kas, kemik, sinir ve damarların aşırı

gerilmesi ve uygun olmayan duruş biçimlerine bağlı olarak şekil bozuklukları

baş, bel ve boyun ağrılarına yol açar. Bu tip ağrılarla karşılaşmamak için

bilgisayar karşısında dik oturmak gerekir.

Gerekli önlemler alınmaması durumunda şiddetli ağrılar ile kendini gösteren

çeşitli sağlık sorunları ortaya çıkabilmektedir.