1. บทสรุป 1 - dnp.go.th · บทสรุป 1.1...

รปแบบทยงยนในการใชประโยชนทรพยากรปาไมอยางมสวนรวมของชมชนกรณปาสนบานจนทร อาเภอกลยาณวฒนา จงหวดเชยงใหม 44

บทท 5 : สรปผลและขอเสนอแนะ 1. บทสรป

1.1 ขอมลพนฐานทวไป โครงการหลวงวดจนทรครอบคลมพนทตาบลบานจนทรและตาบลแจมหลวงบางสวน ปจจบนเปน 2

ใน 3 ตาบลของอาเภอกลยาณวฒนา จงหวดเชยงใหม ทไดยกฐานะเปนเขตการปกครองระดบอาเภอลาดบท 25 ของ

จงหวดเชยงใหม และอนดบท 878 ของประเทศไทย จดตงเมอ 26 ธนวาคม 2552 เปนอาเภอลาสดของประเทศไทย

โดยไดรบพระราชทานนามอาเภอกลยาณวฒนา เพอเฉลมพระเกยรตสมเดจพระเจาพนางเธอ เจาฟากลยาณวฒนา

กรมหลวงนราธวาสราชนครนทร

พนทสวนใหญเปนภเขาสลบซบซอนลาดชนสงกวา 35% มทราบแคบๆ ตามหบเขา สงจาก

ระดบนาทะเลโดยเฉลย 900-1,400 ม. สภาพปาโดยทวไปเปนปาสนผสมเตงรง สวนใหญเปนสนสองใบและสนสาม

ใบ ซงผนปาสนใหญทสดของประเทศไทย มเนอท 153,336.25 ไร แยกเปนผนปา 133,452.12 ไร (87.03%) และ

พนทอยอาศยและทากน 19,884.13 ไร (12.97%) (ภชาต, 2549) มประชากร 5,622 คน 1,528 ครวเรอน ในพนท

โครงการทงหมดเปนชาวไทยภเขาปกาเกอะญอ (กะเหรยง) (องคการบรหารสวนตาบลบานจนทร, 2552 และองคการ

บรหารสวนตาบลแจมหลวง, 2552)

ภาพท 25 แสดงความงดงามของปาสนบานจนทร

ขอมลพนฐานทวไป ประชากรในพนทโครงการหลวงวดจนทรนบถอศาสนาพทธและศาสนาครสต

อาชพหลกคอการเกษตร รายไดเฉลยตอครอบครว 21,000 บาท/ป การถอครองพนททงหมดไมมเอกสารสทธ เปนท

นา 12,313 ไร 139 ครอบครว ทไร 4,216 ไร 217 ครอบครว ทไมผล 1,579 ไร 102 ครอบครว ทปลกพชผก 3,725 ไร

1,044 ครอบครว เปนสมาชกปลกสรางสวนปากบงานสวนปาโครงการหลวงบานวดจนทร องคการอตสาหกรรมปาไม


176 ราย ซงในปจจบนมโครงการตางๆ ไดเขามาชวยเสรมใหเกดรายไดอยหลายโครงการฯ แตกยงไมพอเพยงกบ

รายจายในปจจบน ชาวบานจานวนมากตองก เงนจากธนาคารเพอการเกษตรและกองทนหมบาน

เสนทางคมนาคมมถนนลาดยางเขาพนทเพงแลวเสรจในป 2550 จากแยกอาเภอปาย จงหวด

แมฮองสอน สวนเสนทางจากบานแมตะละ อาเภอสะเมง จงหวดเชยงใหม ตองใชเวลาในการกอสรางอกหลายป

สาหรบเสนทางระหวางหมบานเกอบทงหมดเปนถนนลกรง ไฟฟามแลว 13 หมบาน (ยกเวนบานหวยยาใต) ปจจบนม

โรงพยาบาล 1 แหง สถานอนามย 3 แหง โรงเรยน 5 แหง สงสดระดบมธยมศกษาตอนปลาย นอกจากนยงมศนย

อนบาลเดกเลก 12 แหง วด 1 แหง คอวดจนทร สานกสงฆ 5 แหง และอางเกบนา 4 แหง (องคการอตสาหกรรมปาไม,

2550) 1.2 งานวจยและกจกรรมดานปาไม

งานศกษาวจยดานปาไมในเชงวชาการยงไมเดนชดในพนทโครงการวจยฯ คงมเพยงการสารวจ

จาแนกพนทปาและพนททากนหรออยอาศย มการทดลองทาผลตภณฑจากเปลอกสน ลกสน สารวจพชผกอาหารปา

เชงภมปญญาทองถน และการศกษาศกยภาพของพนทเพอการทองเทยวเชงนเวศรวมถงวฒนธรรมชนเผา รวมทง

กจกรรมตางๆ ดานปาไม ดงตอไปน

งานดานปาไมในพนทโครงการหลวงวดจนทรนเคยมความพยายามทาไมและเกบหาของปา (ยาง

สน) รวมทงการพฒนาสาธารณปโภคและสงเสรมการทองเทยว แตขาดการวางแผนดานความรความเขาใจและการม

สวนรวมของชมชนจงไดยกเลกการดาเนนการ คงมแตมลนธโครงการหลวงทดาเนนการอยจนกระทงปจจบน

อยางไรกตามในชวงป 2547 ฝายปาไม โครงการหลวงวดจนทร ไดดาเนนการจดทาแนวเขตทดนทา

กนและเขตปาไม (ภชาต, 2549) และมการทดลองทาประโยชนจากเปลอกไมสนซงมขนาดใหญและหนา ซงไมสนนน

โดนแรงลมลมลงทกป เพอสงเสรมใหชาวบานในพนทนามาใชประโยชน เชน การเลอยซอยทาเปนแผน กรอบรป ของ

ทระลก กลอง เปนตน โดยทดลองจดทาเปนผลตภณฑเพอทดสอบตลาดทฝายปาไม สถานเกษตรหลวงอางขางเพอ

เปนตวอยางในเบองตน โดย ดร.นคม แหลมศกด รองคณบด (ฝายวจย) คณะวนศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

นอกจากนยงมงานวจยและกจกรรมดานปาไม (ศราวธ, 2549) คอ การวจยอยางมสวนรวมในการ

วางแผนระบบสอความหมายทรพยากรธรรมชาตและวฒนธรรม การจดทาแผนแมบทพฒนาการทองเทยว การศกษา

พฤกษศาสตรพนบาน การพฒนาระบบโครงสรางพนฐานและอปกรณ การจดทาแผนแมบททรพยากรการทองเทยว

ทางธรรมชาต โครงขายการทองเทยวจงหวดเชยงใหม การเกบสารวจเพอทราบปรมาณไมและการเปลยนแปลงใน

ระยะ 5x5 กม. การศกษากระบวนการเรยนรเพอฟนฟและสบทอดภมปญญาพนธพชพนบานของชาวปกาเกอะญอ

บานวดจนทร (พระจนทรทอง, 2549) การจดตงเครอขายลมนาวดจนทร การบรรยายเรอง “การทองเทยวเชงอนรกษ

(งานสรางเครอขาย)”

สวนการสงเสรมสนบสนนผลตภณฑของชมชนมทศนยพฒนาทรพยากรเพอชาวเขาบานใหม

ดาเนนการโดย Ms.Zothansiami Ralte หรอครเรลเต เพอการอนรกษวฒนธรรมและสรางงานหาเงนเปน

ทนการศกษาของเดก เกยวกบหตถกรรมทอผาสธรรมชาตจากเปลอกไม ใบไม และรากไม รวมทงพชสมนไพรตางๆ

รวมทงภมปญญาทองถนและเครองดนตรพนเมองตางๆ เชน กตาก (เตหนาก) เขาสตวเปา (แกยว) ไผ (แบบลาว

กระทบไม) เปนตน 1.3 เปาประสงคและกระบวนการ

โครงการวจยฯ นมงประเดนการใชประโยชนไมและของปาตามวถชวตของชมชนในปจจบน พรอม

ทดลองจดทาผลตภณฑจากไมและของปาเปนสาคญ


โดยเรมเตรยมความพรอมของคณะศกษาวจย ซงไดเรยนเชญผทรงคณวฒมาใหความรและ

ขอเสนอแนะเพมเตมสาหรบการดาเนนงานศกษาวจย และเตรยมความพรอมผแทนหรอผ นาชมชนทจะใหมสวนรวม

ของชมชนในการใหขอมล โดยเกบขอมลโดยชมชนและเพอชมชนเอง ซงไดเตรยมแนวทางคดเลอกใหผแทนแตละ

ชมชนมาชวยดาเนนการ มการถายทอดความรและนโยบายจากการประชมเชงปฏบตการ โดยมอบหมายใหนายก

องคการบรหารสวนตาบลในพนทเปนผ ใหนโยบาย ผ นาชมชนทงครอาจารยโรงเรยนในพนทและผแทนองคกรพฒนา

เอกชนในพนท ตลอดจนอดตผบรหารองคการบรหารสวนตาบล ซงเปนชาวปกาเกอะญอมาแลกเปลยนความรจารต

ประเพณในการใชประโยชนไมและของปา พรอมทงเสรมความรในเรองของเศรษฐศาสตรเพอเปนพนฐานเรองการคา

การขายทจะตองดาเนนการในอนาคต

ทงนเพอใหผ แทนแตละหมบานไปเกบขอมลเปนการเบองตนจากแบบสารวจในชมชนตนเอง

ตอจากนนคณะผ วจยไดเขาพนทจดทาเวทชาวบาน เพอการตรวจสอบขอมลทไดจากแบบสารวจ และศกษา

รายละเอยดเชงประจกษทงจากการพดคยและศกษาจากสภาพความเปนจรงในพนทอกครงหนง พรอมทดลองจดทา

ผลตภณฑทงแบบดงเดมและพฒนา ซงอยบนพนฐานเอกลกษณของชมชนและทดลองการตลาด และประมวล

ขอคดเหนจากผประกอบการ เจาหนาทในพนท และสถาบนการศกษาหรอองคกรพฒนาเอกชน

ปญหาของกระบวนการทางานคงมเพยงคณะวจยสวนใหญตดภารกจอนๆ ไมสามารถเขารวมวจย

ไดอยางเตมทตลอดระยะเวลาของโครงการวจยฯ จงสงผลใหขาดการเกบขอมลอยางละเอยดเพอประเมนมลคาตาม

หลกเศรษฐศาสตรดานการคมคาหรอคมทน แตอยางไรกตามโครงการวจยไดพยายามเกบขอมลเชงมลคาของไม ไผ

และของปาตางๆ ทชมชนใชเปนมลคาของราคาทซอขายกนในทองตลาด นอกจากนโครงการวจยฯ ไดจดใหมการ

ออกรานขายของตามงานตางๆ 6 ครงดวยกน โดยสงเสรมใหทาผลตภณฑจากไมและของปา ทงแบบดงเดม พฒนา

และนวตกรรมใหมของงานแกะสลกเปลอกไมสนสองใบ (ซงไดจดซอเครองเจยรพรอมอปกรณเสรมมอบใหชาง

แกะสลก) ทงนโดยใชชมชนผผลตและลกหลานทเรยนหนงสอในเมองเชยงใหมไดมประสบการณตรงในการตดตอ

และคาขายดวย ซงประสบการณจากการออกงานรานขายของ คอ การรบฟงคาตชมหรอขอเสนอแนะของผ ซอ

โดยตรงเพอนาไปพฒนาคณภาพของสนคาตามทลกคาตองการ และการไดรบคาสงซอในราคาขายสงเปนปรมาณ

มากนาไปสผผลตในพนทใหมงานทาและรายไดเพมขนตอไป 1.4 ผลการศกษาวจยทสาคญ

1.4.1 การใชประโยชนไมและของปา ชมชนใชไผและไมสรางบาน ยงฉาง รว และคอกสตว ไมมเครองเรอน ฟนจากไมทกชนด ใช

พชสมนไพร แมลงกนไดและพชอาหารตามฤดกาล สธรรมชาตยอมผา เครองจกสาน และไมกวาดเปง มการรบจาง

เลอยไมและคาของปา มกรรมการหมบานอนรกษปา ตองการฟนฟสภาพปาไมโดยปลกตนไมและสมนไพร ทาแนวกน

ไฟ เพาะเลยงสตวปา ใหสงเสรมทาผลตภณฑจากปาพรอมการตลาด สวนพธกรรมไมมการใชไมโดยตรง

การประเมนมลคาทางเศรษฐกจของไผและไมทใช สาหรบบานไผดงเดมหลงละ 30,000-

60,000 บาท บานไม 500,000-900,000 บาท นอกจากนยงใชทาหองนา ยงฉาง คอกสตว รวบาน และไมเชอเพลง ใน

พนทมบานไผและไมประมาณ 27% และ 73% ตามลาดบ โดยภาพรวมมการใชไผและไมคดเปนมลคา 600-1,100

ลานบาท สวนมลคาจากของปาประมาณ 10 ลานบาทตอป

ผลตภณฑทนาสนใจ คอ ภาชนะจกสานกนนาใสเสอผา เครองครวจากไมแกพษตกคาง

เครองดนตรจากไผและไม ยาจากพชสมนไพร ผาทอยอมสธรรมชาต ของเลนเดก นวตกรรมใหมเปลอกไมสนแกะสลก

การเพมมลคาถานลกสน เมลดสะบา และลกเดอย


1.4.2 ขอเสนอแนะจากสวนทเกยวของ ผ คาผลตภณฑไมและของปาเสนอใหชมชนศกษาดงานและฝกอบรม พฒนาผลตภณฑให

อเนกประโยชน ผสมผสานวสดใหเปนผลตภณฑใหมแตคงเอกลกษณ ตองเสรมเครองมอเครองจกร ใหคนทอผาเยบ

จกรผลตเสอผาสาเรจรปได เปนตน

ดานเจาหนาทสวนราชการสวนใหญสนบสนนการใชประโยชนจากไมเพอการยงชพ คาพช

อาหารและยาสมนไพรได ใหมกฎกตกาและเพมพนทรพยากรปาไม ไมสนบสนนการเจาะยางสน และสงเสรมการทา

ประดษฐกรรมจากปา แตตองมตลาดดวย สวนสถาบนการศกษาหรอองคกรพฒนาเอกชน เสนอใหชมชนมสวนรวม

ใชเศรษฐกจพอเพยง และรรกษาอตลกษณปกาเกอะญอ เปนตน 1.5 วถชวตทพงพงปาไม

จากขอมลเบองตนทโครงการวจยฯ ไดแลวนน สภาพโดยทวไปของวถชวตของชาวปกาเกอะญอใน

พนทโครงการหลวงวดจนทร ยงคงพงพงจากปาโดยเฉพาะบานทอยอาศย ซงปรบเปลยนจากบานไผเปนบานไมทตด

จากปา ซงเรมลดนอยเรมมใหใชอยางไมพอเพยงแลว ชมชนกตระหนกวาเปนการใชประโยชนจากปาเพยงเทาท

จาเปนเมอบานหลงเดมตองเปลยนใหม หรอลกตองแยกครอบครวดวยประเพณตองแยกผครวเรอน จะไมมการตดไม

เลอยขายใหกบคนนอกชมชน แตการพงพงจากปาในเรองของยาสมนไพรตลอดจนประเพณแขวนสะดอกเรมนอยลง

หรอหายไปดวยมแพทยแผนปจจบน และไปคลอดลกทโรงพยาบาลแทนการทาคลอดทบานตนเองเชนแตเดม

ชาวบานหรอชมชนจาเปนตองพงพาระบบเงนตรามากขน ดวยนโยบายของรฐในการผลกดนการ

คาขายเพมผลผลตจากเงนกองทนหมบาน แตในกระบวนการไมสามารถสรางรายไดใหกบชาวบานผก ยมได ซง

จาเปนตองหาเงนมาใชหนกองทน ประกอบกบการสงบตรหลานใหเขามาเลาเรยนในเมองจาเปนตองใชเงนเปนคาเชา

ทพก คาอาหาร และคาธรรมเนยมการศกษา ดงนนการสงเสรมเพอสรางรายไดจากสวนราชการจงเปนสงทชาวบาน

หรอชมชนใหความสนใจ แตตางกมประสบการณตรงและหวนเกรงวาการสงเสรมจะไมสมฤทธผล ดวยไมมชองทาง

ทาการตลาดหรอจาหนายสนคา จากพชเกษตรทประสบอย หรอสงทโครงการวจยฯ นกาลงชชองทางหรอแนวทางใน

การผลตผลตภณฑจากไมและของปา แมวาจะอยบนพนฐานความจาเปนและความตองการของชาวบานหรอชมชน

ตลอดจนศกยภาพของวตถดบทมอยในทองถนเอง

แตอยางไรกตามเขาใจวาชาวบานหรอชมชนมความเขาใจในเรองของเศรษฐกจพอเพยงดงกลาวแลว

วา โครงการวจยฯ นจะเรมจากฐานของเศรษฐกจพอเพยง คอ ใชหรอผลตมาใชในสงทขาดแคลนแรนแคน ไมมจะใช

ใหมใชเพอตนเองและดวยตนเองกอน และของใชของกนทตองใชเงนซอใหไมตองซอผลตเองได จากนนหากมเหลอจง

ขายโดยซอขายกนเองในหมบานหรอชมชนใกลเคยง แลวคอยขยบขยายขนโดยขายใหกบนกทองเทยวทเขามาใน

พนท แลวขยายตอไปตามจงหวะและโอกาสโดยการขายสงใหผขาย หรอขายใหพอคาคนกลาง หรอนาไปขายเองในท

ตางๆ ททางการสงเสรม เชน ภายใตโครงการหลวง หรอตลาดตางๆ ทมอย 1.6 การตอยอดโครงการวจยฯ

ความเปนไปไดทจะตอยอดโครงการนอยบนพนฐานความจาเปนพนฐานของวถชวตชมชนทตองการ

ทอยอาศย อาหาร และยารกษาโรค ซงไดมาจากปาโดยการใชไมและของปา ซงเปนสงทชาวบานหรอชมชนปฏเสธ

ไมได ผนวกกบแรงผลกดนทตองใชเงนในการจบจายใชสอยของทตองอปโภคบรโภคในชวตประจาวน ตลอดจนตอง

ใชหนสนไมวาจากกองทนหรออนๆ และทสาคญคออนาคตของบตรหลานทตองใชเงนเปนพนฐานสาหรบการเลาเรยน

ดงนนในเบองตนชาวบานหรอชมชนมความสนใจและตองการทจะทาการผลตผลตภณฑทไดจากไม

และของปา แตตองแกไขปญหาการตลาดใหมชองการการจาหนายใหไดกอนดวย จงมความเหนพรองตองกนวา

จะตองมการศกษาดงานและหารอเรองการตลาดกบสวนทเกยวของ หากเปนผ ทจะซอหรอรบไปจาหนายดวยยงด


จากนนจงใหมการฝกสอนวธการผลต โดยใชวตถดบทมอยในทองถน คอ ไมสน เศษไม ไผ และของปาบางชนด

โดยเฉพาะพชสมนไพร

ซงการตอยอดโครงการวจยฯ ในปตอไปนน คณะผ วจยมความเหนวาตองเปนความตองการของ

ชมชนและชมชนตองเปนผศกษาดวยตนเอง ตดตอประสานงานดวยตนเอง รวมถงการแกไขปญหาดวยตนเองดวย

โดยคณะผวจยจะเปนผคอยชวยเหลอสนบสนนเทานน ทงนเพอใหนโยบายและการปฏบตเปนไปตามความตองการ

ของชมชนมากทสด ซงจะสรางความยงยนใหกบชมชนเปนสาคญนนเอง

ภาพท 26 แสดงความเขมแขงของผ นาปาสนบานจนทร

2. ขอเสนอแนะ

รปแบบการใชประโยชนไมและของปาของชมชนปาสนบานจนทรนน แตเดมเชอวาไมมดวยความอดม

สมบรณและความกวางขวางของผนปา มเพยงขอหามตาแหนงการตงถนฐานหรอสรางบานและททากน ไมทหามตด

สตวทหามลาหรอจบ และถนฐานทหามทาลาย เปนตน (หลกสตรทองถน “ภมปญญาชนเผา (ปกาเกอะญอ) ดานการ

จดการทรพยากรธรรมชาตปาไม, 2552) การใชไมเพอสรางบานไมไมม ดวยเปนบานไผ คงใชไมประกอบเพยงโครง

คราวหลงคาและไมเชอเพลง และเดมยงไมมรวบานหรอคอกสตว หากจะใชกใชไผเปนหลกเพยงมดพราตดฟนดวย

วธการงายๆ เทานน


ภาพท 27 แสดงผงมโนทศนหลกสตรภมปญญาชนเผา (ปกาเกอะญอ) ดานการจดการทรพยากร

ธรรมชาต

การอพยพยายถนของชมชนปกาเกอะญอ มกจะเกดจากโรคภยในถนเดมหรอชมชนขยายตวมากขนและ

คอยๆ ขยายโยกยาย ตอเมอทางการไดเขมงวดมากขนในแตละพนททมหนวยงานโดยหนวยจดการตนนา ประกอบ

กบสวนราชการปกครองไดจดทาขอบเขตตาบลหมบานชดเจนขน ในชวง 40-50 ปทผานมา จงเกดมาตรการจากด

ขอบเขตมากขน ชมชนจะอพยพขยายทอยททากนโดยอสระดงเดมไมไดแลว การถกจากดขอบเขตประกอบกบ

ประชากรมากขน สวนราชการเขามาดแลมากขนพรอมๆ กบชมชนกตนตว รกและเขาใจหรอหวงแหนใน

ทรพยากรธรรมชาตปาไมและผลกระทบตอสงแวดลอมทจะเกดขน หากฝนปาถกทาลาย ประโยชนจากปาทจะได

หายไปโดยเรมจากนา ชมชนปกาเกอะญอจงใหความสาคญตอผนปาตนนาเปนลาดบแรก ซงจะเกบรกษาโดยเรยกวา

“ปาอนรกษ” หรอ “ปาอนรกษตนนา”

ผลจากความเขมงวดของสวนราชการปาไมคอการบกรกทดนปาไมเพอทากน การตดไม การลาสตวปา

และการเผาปาเกดผลกระทบตอสภาพปาและมลภาวะทางอากาศตอสงแวดลอม การเกดเครอขายลมนาจงเปน

ปรากฎการณทตามมา ดวยการสนบสนนจากองคกรพฒนาเอกชนและสวนราชการปาไมในพนทจงม “เครอขายลม

นาแมละอป” และ “เครอขายลมนาวดจนทร” ประกอบกบสวนราชการปกครองไดตระหนกและรณรงคเรอง

ทรพยากรธรรมชาตปาไมดวย จงมภารกจหรอสนบสนนระเบยบกฎเกณฑการดแลรกษาปาเปนภารกจหนงของ

คณะกรรมการทกหมบานในปจจบน


ภาพท 28 แสดงการอนรกษทรพยากรปาไมของเครอขายลมนาแมละอป

จากความเปนมาดงกลาวขางตนรปแบบการใชประโยชนไมและของปาของชมชนปกาเกอะญอ จงเรม

จากความเชอ ขอหาม พธกรรม นทาน และ “ธา” หรอคาคมสภาษตสอนใจ ทจะดแลรกษาหรอไมกระทาในพนทหรอ

เรองตางๆ เมอตงถนฐานแนนอนไมอพยพแลว ความตองการพนททากนจากไรหมนเวยนโดยสวนรวมพฒนาบกเบก

ผนปาเปนททากนของแตละคน และทกคนตองการไมเพอสรางบาน ตองการอาหารจากสตวปาและพชปา การ

กาหนดพนทเขตปาอนรกษเพอรกษาตนนา และกาหนดขอบเขตปาใชสอยจงมความจาเปนทตองกระทา แตพนทจะ

ถกจากดจากทอย ททากน และขอบเขตหมบานตามเขตปกครอง แมจะมกฎระเบยบของชมชนในการขออนญาตตด

ไม วธการจบสตวนา ขอหามบกรกผนปาอกตอไป ขอหามเผาปา เปนตน ในปจจบนไมสามารถตอบสนองความ

ตองการของชมชนไดหรอมความยงยนได ดงปญหาอปสรรคการละเมดของชมชนบางกลมในการลกลอบตดไมเพอ

การคา และตดไมโดยไมไดรบอนญาตเพอใชสอย การตดไมทไมไดขนาด ดวยไมทตองการลดนอยลง ตลอดจนการ

ลกลอบขดขโมยพชสมนไพรในแปลงรวบรวมเพาะพนธ ซงเปนปญหาแมแตในชมชนทเขมแขงของเครอขายลมนาแม

ละอป

ทงนดวยการขาดการรณรงคดานจตสานก ขาดการวางแผนงานทจะปลกชดเชย ขาดการดแลบารงรกษา

เพอใหปาไมเพมพนใหไดใชจากรนสรนตอไป ดงชมชนไดสะทอนปญหาและอปสรรคขอ 2) ของ 3.2.5 ในบทท 4 แลว

อยางไรกตามชมชนไดตระหนกถงปญหาเหลาน แตยงขาดการหารอดาเนนการซงตองมแกนนาและขยายผลให

ปฏบตไดจรงไมวาจะเปนองคกรหรอบคคลกตาม 2.1 รปแบบทยงยนในการใชประโยชนทรพยากรปาไม

สาหรบโครงการวจยฯ นมขอเสนอสาหรบรปแบบทยงยนในการใชประโยชนทรพยากรปาไม โดย

พจารณาจากการบรหารจดการพนททจาแนกแลวในสามสวน คอ ทอยททากน ซงโดยนยจะแยกสวนจากเขตปา


อนรกษ (ตนนา) และปาใชสอย แตในความเปนจรงชมชนมกจะขยายขอบเขตททากนรกลาพนทปาอยเสมอทงโดย

ความจาเปนตอการดารงชพหรอไมกตาม (ยกเวน พนททไมสามารถทาเกษตรกรรมไดแลว กรณพนทหนหรอสภาพ

ดนเลว) โดยเขตปาสองสวนหลงจะเหลอมซอนกนซงหมายถงชมชนยงคงใชประโยชนในปาอนรกษดวยทงไมและของ

ปา แตสวนใหญจะเปนของปาชนดตางๆ

ภาพท 29 แสดงการจาแนกพนททอยททากน ปาอนรกษ (ตนนา) และปาใชสอย

ประเดนสาคญสาหรบการบรหารจดการคอ การศกษาหรอสารวจขอมลใหลกซงขนหรอจาแนกแยก

ยอยใหละเอยดขนทงสามเขตพนทดงกลาว วาในเขตทอยททากนมลกษณะอยางใดโดยคานงถงดานเกษตรกรรมและ

วฒนธรรมความเปนอยหรออตลกษณทงททากนและทอย ทงนเพอสงเสรมในสวนทเกยวของตอไปสาหรบ

ประสทธภาพประสทธผลการเกษตรตอเนองไปสดานเศรษฐกจของชมชน และสาหรบการดารงไวซงวฒนธรรม จารต

ประเพณซงตอเนองไปสดานการทองเทยวเชงวฒนธรรมของชมชนได และในทานองเดยวกนในเขตพนทปาอนรกษ

(ตนนา) ใหจาแนกแยกยอยตาแหนงใดเปนแหลงตนนา แหลงความหลากหลายทางชวภาพของไม ของปา และสตว

ปารวมทงแมลงและจลชวน หรอทงโครงสรางของปาเพอใหทาหนาทของปาไมไดอยางสมบรณแบบ ซงใหศกษา

สารวจเชนเดยวกนในเขตปาใชสอยดวย


ภาพท 30 แสดงการจาแนกยอยทอยททากน ปาอนรกษ (ตนนา) และปาใชสอย

เมอไดขอมลอยางละเอยดของทงสามเขตพนทแลว มไดหมายความวาจะบรหารจดการใหสงตางๆ

เหลานนเพยงดารงไวหรอพฒนาใหดขนเทานน ประเดนคอการบรหารจดการอยางไรใหไดประโยชนอยางสงสดและ

ชาญฉลาดจากทงสามเขตพนท ใหแตละเขตพนทสามารถทาหนาทในรปแบบของเขตอนๆ ไดดวย ซงหมายถงในเขต

ทอยททากนสามารถตอบสนองเปาหมายของปาอนรกษ (ตนนา) และปาใชสอยไดดวย อาทเชน การปลกตนไมเปน

แนวรวในแปลงพชสวนไรนา การเพาะเลยงพชอาหารปาหรอแมแตสตวปาหรอแมลง เปนตน ในเขตพนทปาอนรกษ

(ตนนา) สามารถทจะเพมพนความอดมสมบรณทงไมและของปาเพอนาไปใชสอยไดในอนาคต โดยไมกระทบตอ

คณภาพของนา เปนตน และในเขตปาใชสอยกสามารถใหบางสวนบางพนทเพมความอดมสมบรณทงไมและของปา

หรอสตวปา โดยการจดทาฝายชะลอนา เปนตน ทงนเพอใหปาใชสอยเปนแหลงเกบกกนาไดเสมอนปาตนนา โดยสรป

คอใหแตละเขตพนทสามารถทาหนาทไดทงประโยชนใชสอยและดารงสภาพแวดลอมทดไดดวยกนทงหมดนนเอง


ภาพท 31 แสดงการแทรกซมทอยททากน ปาอนรกษ (ตนนา) และปาใชสอย

2.2 การขบเคลอน

สงเหลานจะเกดขนไดกดวยความเขาใจและความรวมมอ วางแผนดาเนนการไปสเปาหมายรวมกน

ทงภาครฐ เอกชน องคกรเอกชน สถาบนการศกษา และทสาคญยงคอประชาชนในพนทนนๆ เปนสาคญ ซงในทาง

วชาการปาไมแลวเราสามารถจดการผนปาใหใชประโยชนไดอยางยงยน โดยหากทเสอมโทรมกใหฟนฟ ททเหมาะสม

แลวใหดแลรกษา และททอดมสมบรณหนาแนนกนามาใชประโยชนได แตทงสามตองดแลรกษาเพมพนทงไม ของปา

และสภาพแวดลอม มนษยกสามารถนาสวนเกนมาใชประโยชนไดนนเอง ซงโดยเนอหาแลวสวนทจะตองดแลคอ

“นา” สภาพปาไมโดยรอบอาณาเขตของแหลงตนนา “ไมและของปา” สภาพสงคมพชและภมประเทศ และ “สตวปา”

ทกชนดรวมทงแมลงจลชวนในสภาพถนทอยทเหมาะสม ทงหมดตอการดารงอยของนาและเผาพนธทงพชและสตว

สงผลใหมสภาพแวดลอมทดสดทายใหประโยชนตอมนษยเปนสาคญ

รปแบบทยงยนในการใชประโยชนไมและของปา อาจนาหลกการจดการปาชมชนมาประยกตใชได

กลาวคอ การบรหารจดการปาเพอใชประโยชนไมและของปาอยางยงยน ตองใชหลกวชาการหลายสาขา ทาง

วทยาศาสตร ทางเทคนค ทางเศรษฐศาสตรปาไม และทางสงคมศาสตร เพอผลในดานการอนรกษ การปองกน การ

ปรบปรงใหดขน และใหไดผลผลตสงสดและยงยน

การจดการปาเพอใชประโยชนไมและของปาอยางยงยน เพอประโยชนทางตรงและทางออม

ประโยชนทางตรงคอ ไมและของปา ประโยชนทางออมคอ เปนแหลงตนนาลาธาร ชวยปองกนอทกภย ทาใหฝนตก

ตองตามฤดกาล ปองกนการพงทลายของดน ชวยทาใหดนด ชวยปองกนลมพาย เปนทอยอาศยของสตวปา และเปน

ทพกผอนหยอนใจเปนภมประเทศสวยงาม


แนวคดการจดการเชงอนรกษ (conservation management) เพอใหปาอานวยประโยชนทงทางตรง

และทางออมไดอยางหลากหลายและยงยน จงตองจดการปาใหถกตองตามหลกวชาการ โดยนาแนวคดการจดการ

ทรพยากรธรรมชาตในเชงอนรกษ (principle of natural resource conservation management) ใชการจดการอยาง

เขมขน (active management) การเขาไปปรบปรงเปลยนแปลง โดยวธการใดวธหนงหรอผสมผสานทงสามวธ ดงน

1. เพมจานวน

2. ลดจานวนหรอเอาออกเพอใหสวนทเหลอเพมพนในอตราสงสด

3. ควบคมใหคงทไวเพอใหเหมาะสมกบสถานการณ

ภาพท 32 แสดงแนวคดรปแบบทยงยนในการบรหารจดการปาไม

ดงนน นโยบายของการจดการปาเพอใชประโยชนไมและของปาอยางยงยน ตองมงเนนการอนรกษ

และการเสรมสรางสภาพปาหรอฟนฟสภาพปาใหดขน เพอใหไดประโยชนสงสดและยงยน โดยมกจกรรมทตอง

ดาเนนการ คอ

1. สารวจขอมลพนฐาน เกยวกบการใชประโยชนและสทธทดน จานวนประชากร สภาพสงคม ปญหา

ทกอผลกระทบ แนวทางแกไข ฯลฯ

2. จาแนกพนทแตละกจกรรม คอ พนทใชประโยชนและพนทอนรกษใหชดเจน มแผนทประกอบ

เดนชด

3. จดทาแผนพฒนา ทงพนทปาไม พนทเกษตรกรรม พนทชมชน พนทใชประโยชนทดนและ

ทรพยากรธรรมชาตอนๆ

4. กาหนดคณะทางานในโครงการตางๆ ตามแผนพฒนาฯ

5. จดหางบประมาณและใชจายตามลาดบความสาคญ


6. ตดตามการปฏบตงานของคณะทางานตางๆ โดยการจดสมมนาแกไขปญหาทเกดขนในรปแบบ

เวทชาวบาน

สาหรบกระบวนการจดการปาเพอใชประโยชนไมและของปาอยางยงยน จะตองสอดคลองกบ

สถานการณเชงนโยบายของรฐ ทรพยากรปาไมทมอย แนวคดของชมชน และปญหาทเผชญอย นามากาหนด

เปาหมายในการจดการปา โดยคานงถงความเปนไปไดในการดาเนนงาน จากนนจดทาแผนการจดการ โดยมง

เปาหมายเพอการใชสอยพรอมๆ ไปกบการอนรกษเพอใหไดประโยชนสงสดและยงยน นอกจากนนตองมการทบทวน

เพอปรบปรงการดาเนนงานใหมประสทธภาพยงขน

โดยสรปรปแบบทยงยนในการใชประโยชนไมและของปา จะตองเรมจากการมขอบเขตพนทปา

อนรกษ ปาใชสอย พนททากนและทอยอาศย ซงขณะนในพนทมความชดเจนแลว แตปญหาทจะตองเผชญและ

จดการคอการบกรกผนปาเพมขน ซงชมชนและสวนราชการตลอดจนองคกรอนๆ ตองชวยกนวางมาตรการปอง ปราม

และปราบ จากนนภายใตกรอบนโยบายของรฐ กรอบวถชวตวฒนธรรมประเพณของชมชน และศกยภาพของ

ทรพยากรปาไมทมอยในปจจบน รวมทงปญหาทเกยวของ นามากาหนดเปาหมายในแตละชมชน แลววางแผนงาน

ดาเนนการเกยวกบกฎกตกาการใชประโยชนไมและของปา กจกรรมการดแลรกษาและการฟนฟหรอเพมพนโดยกลวธ

กศโลบายตางๆ กาหนดบคลากรอาจเปนบคคลเปนกลมเปนองคกรทงภายในและนอกชมชนทจะดาเนนการ พรอม

จดหาแหลงทนงบประมาณโดยอาจตงเปนกองทนการปาไมของชมชน และสดทายคอการปรบปรงกระบวนการตาม

โอกาสและเหตการณทเหมาะสมอยางตอเนองดวย

******************************

1. บทสรุป 1 - dnp.go.th · บทสรุป 1.1...

Documents

Transcript of 1. บทสรุป 1 - dnp.go.th · บทสรุป 1.1...