1 (35)rmebrk.kz/journals/2124/13388.pdf6 Вестник КазНУ. Серия...

© 2014 Al-Farabi Kazakh National University

© Əл-Фараби атындағы ҚазҰУ, 2012

ISSN 1563-0242ИНДЕКС 75869; 25869

ƏЛ-ФАРАБИ атындағы ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

ҚазҰУ ХАБАРШЫСЫЖурналистика сериясы

КАЗАХСКИЙ НАЦИОНАЛЬНЫЙ УНИВЕРСИТЕТ имени АЛЬ-ФАРАБИ

ВЕСТНИК КазНУСерия журналистики

AL-FARABI KAZAKH NATIONAL UNIVERSITY

KazNU BULLETIN Journalism series

№ 1 (35)Алматы

«Қазақ университеті»2014


25.11.1999 ж. Қазақстан РеспубликасыныңМəдениет жəне Ақпарат министрлігімен тіркелген

Куəлік №956-Ж (алғашқы нөмірінің есепке қойылу уақыты 22.04.1992 ж. № 766)

Жылына 2 рет жарыққа шығады

Редакция алқасы:Əбдиманұлы Ө. - филол. ғылымдарының докторы, профессор - (ғылыми редактор)

Мысаева Қ.Н. - филол. ғ.к., доцент (ғылыми редактордың орынбасары)Дудинова Е.И. - филол. ғ.к., доцент (жауапты хатшы)Велитченко С.Н. - филол.ғ.к., доцент ( редактор)Майлықұтова М.Ж - аға оқытушы ( редактор)

Ахметова Л.С. - тарих.ғ.д., профессор, əл-Фараби атындағы ҚазҰУБарлыбаева С.Х. – тарих ғ.д., профессор, əл-Фараби атындағы ҚазҰУ

Беккер Р. - Н. Коперник атындағы Университеттің журналистика жəне халықаралық қатынастар факультетінің деканы, заң ғылымдарының докторы (Польша)

Браун М. - профессор, Вайоминг университеті (АҚШ)Валлес Т. - профессор, А. Мицкеевич атындағы университет (Польша);

Жақып Б.Ө. - филол.ғ.д., профессор, əл-Фараби атындағы ҚазҰУ, ҚР ҰҒА корреспондент-мүшесіИбраева Ғ. Ж. - саяси ғ.д., профессор, əл-Фараби атындағы ҚазҰУ Қамзин К.К. - филол.ғ.д., доцент, əл-Фараби атындағы ҚазҰУ

Қозыбаев С.Қ. - тарих ғ.д., профессор, əл-Фараби атындағы ҚазҰУМархабаев А-Х.Ф. - филол.ғ.д., профессор, əл-Фараби атындағы ҚазҰУ

Мельник Г.С. - саяси ғ.д., профессор, Санкт-Петербург Мемлекеттік университеті Медеубек С.М. - филол. ғ.к., доцент, əл-Фараби атындағы ҚазҰУ

Нұрғожина Ш.И. - филол.ғ.д., профессор, əл-Фараби атындағы ҚазҰУ Окай А. - профессор, Стамбул университеті (Түркия)

Сұлтанбаева Г.С. - саяси ғ.д., профессор, əл-Фараби атындағы ҚазҰУ Холтзаусен Д. - профессор, Оклахома штаты университеті (АҚШ)Шыңғысова Н.Т. - филол.ғ.д., профессор, əл-Фараби атындағы ҚазҰУ

ИБ №xxxxБасуға 20.02. 2014 жылы қол қойылды.

Пішімі 60х84 1/8. Офсетті қағаз. Сандық басылыс. Көлемі 11,5 б.т. Таралымы 500 дана. Тапсырыс №xxx.

Бағасы келісімді. Əл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің «Қазақ университеті» баспасы.

050040, Алматы қаласы, əл-Фараби даңғылы, 71. «Қазақ университеті» баспаханасында басылды.

© Əл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті, 2014

Ғылыми басылым

ҚазҰУ ХАБАРШЫСЫ

ЖУРНАЛИСТИКА СЕРИЯСЫ

№ 1 (35)

Шығарушы редакторлар: Саркенова К., Усенова З.Компьютерде беттеген Мухамедьярова К.


1-бөлім

Журналистика: қоғам, тіл, тарих,

саясат, заң, экономика

Sect ion 1

Journalism: society, language,

history, policy, law, economy

Раздел 1

Журналистика: общество, язык,

история, политика, закон, экономика

УДК 316.77

Г.Ж.ИбраеваФакультет журналистики,

Казахский национальный университет имени аль-Фараби, Республика Казахстан, г. АлматыE-mail: [email protected]

Журналистика данных – новый тренд казахстанских медиа

Данная статья позволяет узнать как развивается новый тренд как инфографика и визуализация в мире и в Казахстане. Автор акцентирует, что журналистика данных активно развивается в общенациональных га-зетах как «Егемен Қазақстан», «Казахстанская правда», в он-лайн изданиях Казахстана. Автор предлагает ресурсы, активно развивающие этот тренд, а также инструменты, позволяющие журналистам активнее использовать данные. Автор делает вывод, что у журналистики данных в Казахстане успешные перспек-тивы. Ключевые слова: дата журналистика, инфографика, визуализация, он-лайн ресурсы.

G. Zn. IbrayevaData Journalisms a New Trend of the Kazakh Media

This paper helps to know how to develop a new trend as infographics and visualization in the world and in Kazakhstan. The author emphasizes that Data Journalism is actively developing in national newspapers as «Egemen Kazakhstan», «Kazakhstanskaya Pravda», in the online editions of Kazakhstan.The author offersre sources actively developing this Trend, as well as tools that allow Journalists actively using Data. The author makes conclude that Data Journalism in Kazakhstan successful prospects.Keywords: Data Journalism, Infographics, Visualization, On-line Resources.

Ғ. Ж. ЫбыраеваДеректік журналистика- Қазақстан медиасындағы жаңа тренд

Мақаладан əлемге жəне Қазақстанға жаңа тренд ретінде енген деректік журналистикадағы инфо-графика жəне визуализациялау үдерісінің дамуы жайлы біле аламыз. Автор Қазақстандағы «Егемен Қазақстан», «Казахстанская правда» секілді жалпыұлттық газеттермен онлайн басылымдардағы деректік журналистиканың дамуына назар аудартады. Журналистерге деректерді белсенді пайдалануға мүмкіндік беретін ресурстарды ұсынады. Автор Қазақстандағы деректік журналистиканың болашағы зор деген тұжырым жасайды. Түйін сөздер: деректік журналистика, инфографика, визуализация, онлайн ресурстар.

4

Вестник КазНУ. Серия журналистика. №1 (35). 2014


Введение

Журналистика данных – это не просто цифры. Это высший пилотаж в журналистике, который позволяет сложную историю изложить с помо-щью инфографики просто и доступно. Инфогра-фика — это графический способ подачи информа-ции, данных и знаний [1]. Спектр ее применения в журналистике очень широк и помогает наглядно показать соотношение предметов или фактов во времени и пространстве, их взаимосвязь, тенден-ции [2]. Редакции всемирных газет активно ис-пользуют инфографику, чтобы просто изложить сложные расчеты в диаграммах или таблицах. Возникли разные программы, которые помога-ют журналистам как http://datawrapper.de, http://IBMManyEyes[3], http://visual.lyи др. Цель – сде-лать более доступной информацию с элементами развлекательности. Все международные издания активно используют инфографику, повышая по-сещаемость своих сайтов, повышая их рейтинг.

Многие общенациональные казахстанские ре-дакции, как «Егемен Казахстан», «Казахстанская правда» и др., он-лайн издания как www.bnews.kz, tengrinews.kz и др.стали смело применять инфо-графику, визуализируя цифровую информацию, как в бумажном, так и в он-лайн варианте изда-ния.

Философия инфографики и визуализации данных

Международный эксперт инфографики Альберто Каиро[4] в лекции «Разница между дата визуализацией и информационной графи-кой» («Difference between data visualization and information graphics»[5]) сообщает о принципи-альных отличиях между графическим изображе-нием информации и инфографикой. Так не каж-дое изображение с цифрами, датами, таблицами или диаграммами может называться инфографи-кой. Инфографика должна показывать историю, движение информации. Оба этих элемента стре-мятся к систематизации и к порядку, чтобы об-легчить потребителю понимание информации. Процесс преобразования данных в графики не достаточен, люди могут лишь сравнивать цифры из одной колонки с другой. А читателям нужно создавать полноценную картину происходящего, как раз этого можно добиться средствами инфо-графики. Проще говоря, основная задача инфо-графики — сделать трудно понимаемые и осозна-ваемые вещи более простыми и понятными для

восприятия. В чем состоит разница между визуализацией

и инфографикой на основе данных? Так соглас-но доводам А. Каиро, визуализация создается программой, которая может быть применена к различным наборам данных. Инфографика – это индивидуальная ручная работа для конкретно-го набора данных. Очевидно, именно поэтому трудно понять это различие. Дело в том, что это не визуализация, это – инфографика. Она создана для определенного набора данных и имеет кон-кретную цель. Там все признаки инфографики: сложность, объяснение, самодостаточность. И это означает, что графика должна быть специфи-ческой и сделанной каждый раз вручную. Не су-ществует ни одной программы, которая могла бы в большом количестве создавать художественную графику, фото и поясняющие тексты для любого произвольного набора данных. Это означает, что они могут быть использованы для любых данных. В том числе и для тех, для которых они не подхо-дят, но программа не может это определить само-стоятельно. Достоинством визуализации является то, что вы можете быстро применить существу-ющие методики к новым данным, чтобы полу-чить представление, о чем они. Но бремя выбора правильной методики визуализации и параметров ложится на пользователя. Участие человека по-зволяет указать, что это за данные, что можно и что нельзя визуализировать. Общая методика не может делать это самостоятельно.

Таким образом, визуализация носит общий характер, инфографика специфический. Визуа-лизация является свободной от контекста, инфо-графика – зависит от контекста. Визуализация (в основном) генерируется автоматически, инфо-графика – результат ручной работы. Ни один из них не объективен и требует ручной настройки и понимания со стороны автора, считает Альберто Каиро.

Визуализация как кодирование информа-ции

С момента появления кинематографа пси-хологи исследовали способность нашего мозга создавать и понимать визуальные представления с различной степенью абстракции. Моя канди-датская диссертация, раскрывавшая особенности телевизионных программ для детей, включала раздел: «Психологические особенности воспри-ятия визуальной информации детьми от 2 до 15 лет», который помогали мне создавать известный

5

ISSN 1563-0242 KazNU Bulletin. Journalism series. №1 (35). 2014

Г.Ж.Ибраева

ученый – специалист по возрастной психологии, психологии восприятия профессор МГУ Лилия Божович, и казахский психолог, специалист по эт-нической психологии рассудка, этно- и лингвопси-хологии профессор Муканов Мажит Муканович. Профессор Муканов рассказывал в своих книгах «Ойды этно- жəне лингвопсихология тұрғысынан дəлелдеу», «Жандүниенің сыры», «Оймен интел-лект (тарихи жəне этнопсихологияочерктері)», «Ақыл-ой өрісі», «Жас жəне педагогикалық психология», что человеческий мозг имеет мно-жество связанных между собой нейронов, свя-занных с визуальным восприятием. Начиная с первых дней жизни, младенец способен обраба-тывать информацию. На протяжении всей жиз-ни человеческий мозг кодирует данные, концеп-ции, связи, географию, в том числе этническую культуру…и обрабатывает информацию через наши глаза. Он утверждал, что человек является визуальным видом существ, обладает внутренним языком разума, приводил как доказательство мно-жество казахских мифов и сказок. Мозг не просто обрабатывает информацию, поступающую к нам через зрение. Мозг создает ментальные визуаль-ные образы, которые позволяют нам рассуждать и планировать действия. Понимание механизма процессов головного мозга помогает журналисту быть хорошим визуальным коммуникатором.

Природа инфографики и информационной

визуализации

Инфографика и визуализация имеют общую природу. Некоторые специалисты и ученые воз-вели высокую стену между этими двумя дисци-плинами. По их словам, инфографика представ-ляет информацию с помощью статистических графиков, карт и диаграмм, а визуализация дает визуальные инструменты, которые зрители мо-гут использовать для изучения и анализа наборов данных. Блестящим примером использования ин-фографики является шведский ученый Ханс Рос-линг [6], который впервые смог визуально пред-ставить сухие цифры отчетов в ряде презентаций, вершиной которых является «200 стран, 200 лет за 4 минуты». Методика Х. Рослинга применима ко всем показателям, которые предоставляет ми-ровая статистика, что позволяет анализировать процессы как в экономическом, так и в социаль-ном аспектах, раскрывая ранее не замечаемые тренды и явления международного масштаба. Та-ким образом, инфографика рассказывает истории, разработанные коммуникатором, а визуализация

информации помогает самим читателям открыть для себя эти истории. Новости представленные при помощи графики являются общими для дру-гих профессий, которые также используют их на регулярной основе, такие как маркетинг, реклама, бизнес-аналитики, анализ данных и так далее. Многих традиционные журналисты рассматри-вают инфографику как лишь украшение, чтобы сделать страницы ярче и более активными для зрителей, которые более нетерпеливы к длинным формам ежедневных историй.

Дата Журналистика

Журналистикой данных заниматься непро-сто, если данных у вас нет. Нет данных – нет и истории о том, как и где искать данные и как их извлекать. Что происходит, когда журналисты ра-ботают с открытыми данными? Есть данные, но нет понимания, что с ними делать, или же есть истории, но нет данных, чтобы ее доказать. По-этому надо заранее подготовиться. Детально этот процесс описан в замечательной книге «Что такое журналистика данных?» [7] – пособие по журна-листике, которое было издано журналистами за-рубежных газет и изданий, которые собрались на мероприятии Mozilla Festival (MozFest) в Лондо-не, чтобы обсудить идеи журналистики данных. Ценность книги к том, что она написана экспер-тами, обладающими лучшим опытом в примене-нии Дата Журналистики. Позвольте кратко резю-мировать. Первое, надо знать, где искать данные. Второе, обнаружить взаимосвязи, чтобы сделать доказательные выводы. Главным инструмен-том журналиста является Excel. Можно исполь-зовать существующую базу данных как Quora.com, Stack Overfl ow, Open Knowledge Foundation и такие каталоги:Thedatahub.org, Hubofdata.ru, Datacatalogs.org. Есть данные в интернете, как The Data Hub, Data.worldbank.org, Data.un.org, что по-зволяет сравнивать параметры развития несколь-ких стран. Есть национальные базы данных, как Hubofdata.ru, Data.gov (США), Data.gov.uk (Вели-кобритания), stat.kz (Казахстан). Wikipedia тоже полезный источник данных, как ресурсы http://ru.wikipedia.org/w/api.php, Wikidata.org, Freebase.com, Dbpedia.org. Инструментами для извлечения данных становятся следующие, как Python, lxml, BeautifulSoup. Полезны источники такие, как The Guardian Data Blog и проект Open Platform.

К примеру, жителям Алматы надо знать, сколько школ есть в районе, чем они отличают-ся, какие предоставляют услуги. В Лондоне была

6



создана на базе газеты «The Guardian» програм-ма, которая включала полный список всех школ к привязке к каждому округу, их местоположению. И этот проект стал самым популярным, 90 про-центов людей стали смотреть эти данные, потому там были представлены достоверные сведения. Это привело к повышению трафика обращения к информации, предоставляемой газетой, повысило ее рейтинг, который важен и для рекламодателя.

Такой анализ — это и есть журналистика данных (Data Journalism), то есть использование цифр, чтобы «раскопать» и рассказать историю. Пред-лагаю инфографику о школах Лондона (рис. 1).

Есть ресурс как Timetric, за 3-5 минут можно создать такую интерактивную графику, например, чтобы узнать, как много было потерь британских вооруженных сил в Афганистане. Это бесплат-ный сервис (рис. 2).

Рисунок 1.

Рисунок 2.

7



Журналистика данных в Казахстане

В прошлом году на Международном Меди-аконгрессе Kazakhstan OnLike-2013, эксперты прогнозировали, что текстовая информация ста-нет рудиментом. Поскольку 90% информации человек воспринимает визуально, то тексты будут конструироваться в форме фото и видео банков. Более смелые предсказывали появление медиаконструкторов, и в конце концов, пришли к выводу, что будут созданы технологии пере-дачи образов в мозг, от человека к человеку [8]. Первым шагом на пути к технологическим пре-образованиям являются такие новые тренды как инфографика и визуализация информации.

Для данного исследования были выбраны 10 наиболее востребованных ежедневных печатных

изданий по данным в Казахстане, на основании данных проведенного фондом «Открытое обще-ство» исследования казахстанских медиа «Карта цифровых медиа: Казахстан» (рис. 3) [9].

На основании данной таблицы были выбраны общеполитические бумажные издания, как «Еге-мен Қазақстан», «Казахстанская правда», «Вре-мя», «Жас Алаш», «ЭкспрессК». Анализ прово-дился за период c 2013 по март 2014 года. Поиск в он-лайн источниках этих же изданий показал, что инфографика есть пока только в двух казах-станских изданиях как «Казахстанская правда» и «Егемен Қазақстан», которые и стали объек-том данного исследования. Из он-лайн изданий наиболее активно использует инфографику сайт www.bnews.kz, www.tengrinews.kz, которые так-же были включены в аналитическую базу.

Рисунок 3.

Обзор материалов показал, что редакцией «Егемен Қазақстан» инфографика пока исполь-зуется редко, и не превышает десяти рисунков в текущем 2014 году. «Казахстанская правда» ис-пользует инфографику гораздо чаще – около 50-ти в 2013 (ноябрь) – 2014 (март) году. Принцип использования традиционный – иллюстрация к материалам и статьям. Например, в газете «Еге-мен Қазақстан» инфографика была использова-на под рубрикой «Интересные цифры» по темам «Транспорт», «Борьба с курением». Вот при-меры инфографики газеты «Егемен Қазақстан» [10]. Текст вмонтирован в саму «картинку» и не сопровождается специальной статьей (рис. 4).

Другое отношение к инфографике в газете «Казахстанская правда» [11]. Каждая иллюстра-

ция сопровождается аналитическим материалом и помогает лучше понять содержание. Только в феврале 2014 года в газете опубликовано 5 ста-тей с инфографикой, такие как «Цена ушла в спячку» (4 февраля 2014 г.) «Транспортно-ком-муникационный комплекс: по пути модерниза-ции» (7 февраля 2014 г.), «Нет товара «без на-вара» (7 февраля 2014 г.), «Тарифы и мифы» (8 февраля 2014 г.) и т.д.

Материалы становятся иллюстрацией дея-тельности целых отраслей производства Казах-стана или отдельных министерств, что позволяет сразу увидеть «плюсы» и «минусы», динамику роста или спада (рис.5). Предметом анализа ста-новятся и такие темы, как международная тор-говля (рис. 6).

8



Рисунок 4.

Рисунок 5.

Рисунок 6.

9



Вопросы жилищного строительства визуаль-но представлены в инфографике к статье «Что

нам стоит дом построить ?» 21 сентября 2013 года. Рис. 7.

Рисунок 7.

Это первый опыт, поэтому в инфографи-ке эксперты могут найти недостатки, критиче-ски воспринять какие-то детали, но это первые шаги, которые непременно надо поддерживать. Он-лайн издания более активны. Здесь наиболее продуктивен сайт www.bnews.kz. Если в продви-нутом в содержательном контенте сайте www.

tengrinews пока представлено инфографики – во-семь, то в www.bnews.kz [12] – более ста. Напри-мер, инфографика: Итоги деятельности АО НК «КазМунайГаз» за 2013 год. Характерно, что ре-дакция не размещает текстовых материалов, по-лагаясь на содержательные смысловые нагрузки визуальной информации.

10



Выводы

Резюмируя статью, следует сказать, что дан-ные бесценны. Доступ журналиста к данным позволяет показать ту или иную тему таким образом, чтобы раскрыть процесс и его реше-ние. Многие журналисты публикуют смелые материалы, подкрепляя аргументы языком ре-альных цифр. Есть опасности использования

инфографики, когда тексты сопровождаются графикой, но она выполняет функцию орнамен-та, не раскрывает потенциал, или же происхо-дит расхождение между текстовой и визуальной информацией. Иногда, неправильно созданная инфографика, может исказить информацию. Не-смотря на трудности, есть результат, и казахстан-ская журналистика успешно осваивает новый мировой тренд Журналистику Данных.

Литература

1 http://te-st.ru/2014/03/21/screencast-infogram/2 ru.wikipedia.org/wiki/Инфографика3 http://www-958.ibm.com/software/data/cognos/manyeyes/4 Альберто Каиро – автор оригинальной книги и организатор дистанционного курса Introduction Infographics and

Visualization, который изучали в течение осеннего семестра 2013 года магистранты 2 курса специальности «Междуна-родная журналистика» КазНУим.аль-Фараби, и даже получили сертификаты.

5 Cairo A. Difference between data visualization and information graphics: http://www.thefunctionalart.com/2014/04/why-i-love-teaching-infographics.html and http://com.miami.edu/ at http://com.miami.edu/

6 http://www.ted.com/speakers/hans_rosling7 Что такое журналистика данных Пособие для журналистов. Лондон, 2011 http://ria.ru/fi les/book/_site/введе-

ние_0.html8 Хегай Дм. Kazakhstan OnLike-2013: Фото и видео полностью заменят текст http://tengrinews.kz/internet/

Kazakhstan-OnLike-2013-foto-i-video-polnostyu-zamenyat-tekst-241956/9 Карта цифровых медиа: Казахстан. Медиа программа фонда «Открытое общество», 2013, с. 2410 ЕгеменҚазақстан /www.egemen.kz11 Казахстанская правда / www.kazpravda.kz12 www.bnews.kz.

References

1 http://te-st.ru/2014/03/21/screencast-infogram/2 ru.wikipedia.org/wiki/Инфографика3 http://www-958.ibm.com/software/data/cognos/manyeyes/4 Alberto Cairo – author of the book and distance course Introduction Infographics and Visualization, which study Fall

2013 masters of the Journalism Department «International Journalism» al-Farabi KazNU5 Cairo A. «Difference between data visualization and information graphics» http://www.thefunctionalart.com/2014/04/

why-i-love-teaching-infographics.html and http://com.miami.edu/ at http://com.miami.edu/ 6 http://www.ted.com/speakers/hans_rosling7 What is it Data Journalism? London, 2011 http://ria.ru/fi les/book/_site/введение_0.html8 Hegai D. Kazakhstan OnLike-2013 http://tengrinews.kz/internet/Kazakhstan-OnLike-2013-foto-i-video-polnostyu-

zamenyat-tekst-241956/9 Map of digital Media: Kazakhstan. Fond «Open society», 2013, с. 2410 www.egemen.kz11 www.kazpravda.kz12 www.bnews.kz.

11


Қ. Н. Мысаева

ƏОЖ 070

Қ. Н. МысаеваЖурналистика факультеті, əл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті

Қазақстан Республикасы, Алматы қ. E-mail: [email protected]

Ғаламдық журналистиканы оқытудың ерекшеліктері

Мақалада Қазақстандағы журналистиканы дамытудағы ғаламдық журналистиканың ерекшеліктері қарастырылады. Сонымен қатар, халықаралық жаңалықтарды таратудағы халықаралық журналистің рөлі анықталады. Түйін сөздер: ғаламдық журналистика, шетелдік ақпарат, ақпараттық қоғам.

K.N. MysayevaFeatures оf the global journalism training

This paper based on the problem of training a global journalism of the development of modern journalism in Kazakhstan. The author defining the role of international journalists in the coverage of international news.Keywords: global journalism, foreign information, the information society.

К.Н. МысаеваОсобенности обучения глобальной журналистики

В статье рассматриваются особенности глобальной журналистики и ее значение в развитии современной журналистики Казахстана. А также определяется роль международного журналиста в освещении зарубеж-ных новостей.Ключевые слова: глобальная журналистика, зарубежная информация, информационное общество.

Ғаламдастыру үдерісі заманауи талаптар ға сəйкес ғаламдық платформадағы журналисти-каның қағидалары мен тəжірибелерін жан-жақ-ты түсіндіруге жəне журналистиканың əлемдік мəселелерін талдауға назар аудартуда. Себебі ғаламдық журналистиканың тəжірибесі арқылы кез-келген елдің жергілікті мəдени ортасын бағалауға үйренеді.

Мəселен, əлемдік медианарықтағы көшбас-шылыққа ие «The International Herald Tribune» əлемнің 35 бөлімінде басылып, 160-тан астам елдерге таралады. Оның шығарушысы Сти-вен Данбер-Джонсон газеттің əлемдік ақпарат нарығында «жетістікке жету құпиясын» меншік иесінің американдық, дəстүрінің еуропалық болуында деп есептейді: «Біз негізінен халық-аралық журналистиканың жоғары сапалы бо-луына назар аударамыз. Қазір халықаралық журналистиканың аясы кеңіп келе жатқанына

сенемін. Бұл дегеніміз ғаламдық деңгейде ой-лайтын ғаламдық қоғамдастықтың пайда болуы. Бұл халықаралық қарым-қатынастың болашағы туралы ойланатын, əлем қандай өзгерістерге ұшырайды немесе əлемнің даму бағыты қандай болады деген секілді ортақ сауалдарға жау-ап іздеген көптеген көрермендерді біріктіреді. Біздің газет əлемдік халықаралық салада қандай күш басты рөлге ие жəне бұл сала қалай дамиды деген сауалға жауап іздейтін ғаламдық адамдарға арналған» [1]. «The International Herald Tribune» күнделікті 22 бетке əр түрлі тақырыппен əлем-дегі жаңалықтарды жазады. Бұл дегеніміз – кез-келген мемлекеттің халықаралық журналистика арқылы шығармашылық жəне коммерциялық жетістіктерге қол жеткізуге болатынын дəлел-дейді.

Қазіргі кезде посткеңестік елдердегі халық-аралық журналистикаға қатысты мəселелер əлі

12

ҚазҰУ хабаршысы. Журналистика сериясы. №1 (35). 2014


күнге сақталуда. 2005 жылы Мəскеу мемлекеттік университетінде өткен «Халықаралық журна-листика: уақыт төрелігі» атты халықаралық ғылыми-тəжірибелік конференцияда «Қазір халықаралық журналистика бар ма жəне оның жанр ретінде құны сақталды ма?; Егер бар болса, оны қалай білуге болады?; Белгілі бір елдегі оның өзіне тəн даму ерекшеліктері қандай?; Неліктен халықаралық журналистика АҚШ-та, Еуропада жоғары сұранысқа ие, алайда Ресейде, басқа да посткеңестік елдерде «рейтингілік» емес» деген ссекілді мəселелер көтерілді» [2]. Халықаралық журналистиканы зерттеушілерге осы сауалды бағыттағанда, олардың жауабы ТМД елдерінің басым көпшілігінің халықаралық жаңалықтарға назар аудармауы жəне халықаралық қарым-қа тынас мəселелерін анықтауға белсенділік таныт пауында деген жауап берді. Кейбір ақпарат құралдарында бұл тақырыпқа арналған айдарлардың жəне бөлімдердің қысқаруы мен тіптен толығымен жойылып кету тенденциясы да байқалды. Сондықтан қазір халықаралық жур-налистика жанры дағдарысты басынан кешіруде жəне бұл үлкен мəселе. Соның нəтижесінде қазір шетелде болып жатқан жаңалықтарды та-рататын бұқаралық ақпарат құралдарына деген қызығушылық кеміді» [3].

Өткен тарих беттеріне назар салсақ, кеңестік кезеңдегі халықаралық журналистиканың даму кезеңі «суық соғыс» уақытындағы халықаралық журналистерден нағыз күрескерлік пен табан-ды түрде шебер жазуды талап етуден байқалды. Солардың қатарында бірнеше халықаралық жур-налистер Борис Стрельников, Евгений Прима-ков, Всеволод Овчинников жəне Мэлор Стуруа, Генрих Боровик жəне Александр Бовин атала-ды. Берлин қабырғасы құлағаннан кейін атақты «суық соғыс» аяқталысымен бұрынғы Кеңестер Одағы елдерінде халықаралық журналистикаға деген сұраныс азайып, оның рөлі біртіндеп төмендей бастады. Өткен ғасырдың тоқсаныншы жылдары халықаралық журналистика қазіргі журналистиканың бір тармақшасы ретінде ата-лудан да қалған еді. Мұның өзіндік объективті жəне субъективті себептері болды. Оқырман-дардың, көрермендердің, тыңдармандардың барлық қызығушылығы елдің ішіндегі саяси, экономикалық өзгерістерге толығымен ауы-сты. Сонымен қатар, халық журналистерден өздеріне ғана қатысты мəселелерге жауап алуға көшті. Сондай ақ жаңадан тəуелсіздігін алған посткеңестік елдерде кəсіби тұрғыдан сапалы

халықаралық-журналист болу үлкен мəселеге айналды, себебі, кеңестер дəуірінде оларды бір орталықтан яғни тек Мəскеудегі жоғары деңгейлі оқу орындарында ғана дайындаған. Мəселен, Қазақстанда «Халықаралық журна-листика» мамандығы бойынша даярлау алғаш ҚазҰУ-де тоқсаныншы жылдардың ортасын-да ашылғанымен, кейіннен жабылып қалды. Яғни, қазіргі кезде Қазақстанда халықаралық-журналист мамандығы бакалавриат дəрежесі бойынша жеке мамандық ретінде оқытылмайды. Əл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті журналистика факультетінің ЮНЕСКО, халық-аралық журналистика жəне қоғаммен байланыс кафедрасында магистратура бойынша ғана осы мамандыққа маман дайындалады.

Ғаламдастырудың өмірімізге дендеп енуі əлемдегі үдерістерді тез өзгертуде. Қазіргі кездің өзінде ғаламдық коммуникациялық жүйені құру үшін техникалық базаны қамтамасыз ететін ақпараттық төңкеріс жүруде. Əлем жоғары қарқындылық пен серпінділікті сипаттайтын түбегейлі экономикалық, қоғамдық, əскери-саяси жəне басқа да өзгерістерге ұшырауда. Саясат əлемінде əлемде бір полярлықтан көп полярлық құрылғыға өту тенденциясын басынан өткеруде. Экономика саласында біз əлемдік капиталдың интернационализациялануы мен экономикалық көшбасшылықтың жаңа орталықтарындағы қаржы ағымы мен өндіріс қуаттылықтарын қайта бөліске салынуына куə болудамыз. Ал, ақпараттық сала адам өмірінің, қоғам мен мемлекеттің жүйе құрушы факторына айналу-да. Яғни, бұқаралық ақпарат құралдарының рөлі мен ғаламдық коммуникациялық механизмнің экономикалық, саяси жəне əлеуметтік жағдайға ықпалы айтарлықтай артуда [4].

Бұл объективті жағдайлардың барлығы əлемдік жаңа үдерістерді жедел, компетентті түрде жүзеге асыру үшін жəне оны өз елінің мүддесі тұрғысында жəне жақын көршілес ел-дер арқылы таратуды қажет етуде. Қазіргі кезде экономиканың, тауарлардың, капиталдың, еңбек ресурстардың еркін таралуы кеңінен қолданатын шақта, өзара тұлғалық байланыс, сыртқы жəне ішкі саяси, экономикалық жəне ақпараттық үдерістердің арасындағы шекара жойылуда. Яғни журналистикасының халықаралық сегментінің артуы – ең өзекті мəселе болып отыр.

Ғаламдық журналистиканы оқыту бары-сында оқу бағдарламаларының негізгі мазмұны ғаламдастыру, бұқаралық ақпарат құралдары

13


Қ. Н. Мысаева

туралы заң, ақпарат құралдары жəне меншік концентарциясы секілді өзекті мəселелер бой-ынша ғылыми əдебиетті оқуға негізделуі қажет. Ғаламдық журналистиканы əр түрлі көзқараста жəне талдауларға сүйене беру үшін курс барысында оқылатын дəрістердің жəне пікірталастардың (онлайн жəне сыныпта) теория мен тəжірибенің сабақтастығы маңызды болып табылады. Студенттердің осы салаға қатысты əдебиеттерге сыни көзқараспен қарауға үйренуі тиіс. Ол үшін студенттердің дəріс барысында берілетін материалдарды жақсы меңгеруі тиіс, яғни журналистиканың ғаламдық мəселелерін талдай білуі, баяндама жасау жəне берілген тап-сырмаларды өз бетінше орындай алуы міндетті. Студенттерде бұл курсты оқымастан бұрын жалпы журналистиканың құралдары мен əдіс-тəсілдері туралы базалық білімдері болуы қажет. Бұл курс студенттердің өздерінде бар білімді жаңа біліммен толықтыруға мүмкіндік береді. Соны-мен қатар, оларды əлемдік журналистиканың негізгі мəселелері туралы білімі терең журналист болуға тəрбиелейді. Курсты оқыту нəтижесінде студенттердің:

а) талдамалық қабілеттерін қалыптасты руға;б) ғаламдық журналистиканың өзекті мəсе-

ле леріне жауап беруге, зерттеулерді тиімді жəне дұрыс пайдалануға;

с) ауызша презентация жасай алуға; г) ұлттық жəне халықаралық БАҚ жайлы

білімін жетілдіруге көмектеседі.Оқыту əдісі семинар форматында дəрістер,

оқыған материалдарды талқылау, тақырыптық зерттеулер мен тағылымдамаларды талдау арқылы жүргізіледі.

Бағалау жүйесіне келер болсақ 30 пайыз апталық тапсырмаларға негізделген; курстық жұмыс 20 пайыз жəне қосымша презентацияға 5 пайыз жəне 20 пайыз жобамен жұмыс: «жаңа медиа сайт» жасау. Мысал ретінде студенттер семестр бойы таңдап алынған тақырып бой-ынша блог жазбалары немесе YouTube видео жазбаларын жазады. Егер онлайн ресурстарға қолжетімділік болмаса дəстүрлі медиаға яғни газет-журналдарға, радио-шоу, жергілікті радио-шоу, жергілікті телевидение, халықтық БАҚ-қа берілген тақырып бойынша материал жариялай-ды, ал, 10 пайыз сабаққа қатысуға қойылады.

Жалпы ғаламдық журналистика əр елдің ерекшелігіне байланысты өзгертіп қолдануға болатын ашық бағдарлама. Сонымен қатар, бұл курстың ерекшелігі осы пəнге қатысты негізгі

əдебиеттермен қатар оны əрбір қолданушы өз қажеттілігіне қарай жергілікті оқу құралдарымен толықтырып пайдалануы қажет. Сондықтан, ғаламдық журналистиканың оқу материалдарын жергілікті жердің қажеттілігіне қарай бейімдеуге болады. Бағдарламаның басты мақсатына сəйкес «Ғаламдастыру жəне бұқаралық ақпарат құралдары», «Əлемдік медиа жүйені салыстыру (əр түрлі ұлттық жүйелердің ерекшеліктерін тал-дау), «БАҚ туралы заң жəне оны реттеу», «Медиа этика», «Ғаламдық БАҚ-тың өзекті мəселелері», «БАҚ-тың ақпарат таратуы», «Бұқаралық ақпарат құралдары иелері жəне концентрация» секілді маңызды тақырыптарды қамтиды.

Ғаламдық журналистиканы» оқыту барысын-да теорялық негіздеме ретінде ғаламдастырудың БАҚ-қа ықпалы, ғаламдық коммуникациялар контексінде ғаламдастырудың болашағы тура-лы жан-жақты ақпараттар қарастырылуы тиіс. Сонымен қатар, жергілікті, ұлттық, өңірлік жəне ғаламдық БАҚ жəне Интернет сайттар-ды аудиториясы мен меншік иесімен қоса айырмашылықтары мен ұқсастықтарын анықтау да маңызды. Олардың қаншасы трансұлттық компанияларға жəне қаншауы жеке меншікке тиесілі екені жəне олардың бағыт-бағдарын анықтау қажет.

Басқаша айтқанда, халықаралық журнали-стика өз оқырмандарының, тыңдармандарының, көрермендерінің əр түрлі күткен нəтижелерін көрсете білулері тиіс. Бір жағынан бұл əлемде болып жатқан жаңалықтарды аудиторияға қыз ғылықты етіп жеткізе білу, екіншіден осы халықаралық ақпараттар ағынында өзіндік ұстаным мен дұрыс бағдарлай білу де маңызды. Осы тұрғыдан алғанда, алдыңғы шеп-ке халықаралық ақпарат көздері арасындағы бəсекелестік емес, ақпарат көзі мен оны тарату-шылар арасындағы шығармашылық талас туын-дауы мүмкін. «Халықаралық журналист үшін ең маңызды ереже бар: факт міндетті, ал, коммента-рий еркін» [6].

Бұл талаптар халықаралық журналистке қойылатын қосымша жауапкершілік. Сон дық-тан, қазір халықаралық-журналист бола мын деушілерге елтану-маманы болуы аздық етеді. Яғни ол саясаттанушы, экономист, əлеуметтанушының кəсіби біліктілігін қатар меңгеру қажеттілігін түсінеді жəне бұл жинақталған білім оның əмбебап маман екенінің куəсі болады. Мəселен, саясатта-нушы халықаралық-журналист ретінде ол елдің сыртқы жəне ішкі саясатын біліп қана қоймай,

14

ҚазҰУ хабаршысы. Журналистика сериясы. №1 (35). 2014


қазіргі əлемдегі халықаралық-саяси үдерістерді талдай білуге міндетті. Ал, экономист ретінде ұлттық жəне əлемдік экономикадағы шағын жəне орта бизнестің даму ерекшеліктері мен олардың өңірлік, салалық, елдік жəне ғаламдық деңгейдегі əлеуметтік, саяси үдерістерге ықпалын білуі тиіс. Əлеуметтанушы ретінде əлемдік дамудың ғаламдастыру үдерісі жағдайындағы қазіргі əлеуметтік динамикасының өзгеру үдерістерін түсінуі керек. Сонымен қатар, халықаралық жур-налист ретінде шетелдік жаңалықтарды, əлемдік өзгерістерді білумен қатар, аралас білімдерге де назар аудара білуі маңызды.

Сондықтан, ақпараттық ғасырдағы ғаламдас-тыру үдерістері ақпаратта шекара жоқ екенін дəлелдеп берді. Біздің елімізде халықаралық журналистиканы бұдан ары қарай дамыту үшін мынадай мəселелерді шешу қажет:

- ел туралы ақпараттардың халықаралық ақпарат құралдарында шынайы таратылуына жəне ақпараттар сапасының кəсіби тұрғыдан жоғары деңгейде болуына назар аудару;

- шетел жаңалықтарының халыққа қол-жетімділігі мен уақытылы таралуын қада ғалау;

- жергілікті бұқаралық ақпарат құралдарында халықаралық тақырыптардағы ақпараттардың берілуін арттыру;

- халықаралық-журналист мамандарын дайындауға ерекше көңіл бөлу жəне осы мамандыққа жастарды көптеп тарту;

- халықаралық журналистика саласындағы ғылыми жаңалықтарды, жетістіктерді зерттеуге мүмкіндік жасау.

Интернеттің қарқынды дамуы ақпараттардың ғаламдық сипатқа ие болуына үлкен ықпал етуде. Ғаламдық журналистиканың басты құралы ретінде шетел ақпарат қүралдарындағы жаңалықтарды табуға Интернеттің мүмкіндігі шексіз. Сондықтан, əр түрлі арналар бойын-ша таралатын халықаралық жаңалықтарды аудиторияға жеткізуші халықаралық-журна-листің кəсіби рөлі күннен-күнге артуы дəлел бола алады. Осы тұрғыдан алғанда, қазіргі халықаралық журналистикада ғаламдық жаңа-лықты кəсіби түсіндіруші заңнамалық тұрғыдан енгізілуі қажет.

Халықаралық-журналистке қойылатын негізгі талаптар – бейтараптылық пен объек-тивтілік, кəсіби мамандыққа адалдық жəне əділеттілік осы мамандықты таңдаған жастарға студенттік шақтан үйретілуі тиіс жəне ол олардың кəсіби шеберлігінің маңызды шарты болуы қажет.

Əдебиеттер

1 Наша газета для космополитов [Электронный ресурс]. – 2009. – Режим доступа: http://www.zakon.kz/144583-the-international-herald-tribune-nasha.html. – Дата доступа: 02.12.2010.

2 Конференция Международная журналистика: испытание временем [Электронный ресурс]. – 2005. – Режим до-ступа: http://www.advertology.ru/article21523.html. – Дата доступа: 25.11.2010.

3 Тоганян, В. Журналистика в СНГ – кризис или расцвет / В.Тоганян // [Электронный ресурс]. 2007. – Режим до-ступа: http://www.centrasia.ru./newsA.php?st=1196894040. – Дата доступа: 10.12.2010.

4 Международная журналистика [Электронный ресурс]. – 2010. – Режим доступа: http://ru.wikipedia.org/wiki/Международная_журналистика. – Дата доступа: 20.11.2010.

5 Международные принципы профессиональной этики в журналистике [Электронный ресурс]. – 1983.– Режим доступа: http://www.yojo.ru/wp/?page_id=82. – Дата доступа: 20.12.2010.

6 Полетаев, Э. Международная журналистика: навигатор для авторов из Центральной Азии / Э.Полетаев // [Элек-тронный ресурс]. 2003. – Режим доступа: http://www. library.cjes.ru/online/?a=con&b_id=360. – Дата доступа: 02.12.2010.

References

1 Nostri diurna cosmopolitans quia [electronic resource]. – MMIX. – De modo obvius: http://www.zakon.kz/144583-the-international-herald-tribune-nasha.html. – Datum est aditus: 02.12.2010.

2 Journalism Conferentiae Internationalis: probatio tempus [electronic resource]. – MMV. – De modo obvius: http://www.advertology.ru/article21523.html. – Datum est aditus: 25.11.2010.

3 Toganian, in Cis Journalism V. – tempore et fl orentem / V.Toganyan / / [electronic resource]. MMVII. – De modo obvius: http://www.centrasia.ru./newsA.php?st=1196894040. – Datum est aditus: 10.12.2010.

4 Journalism International [electronic resource]. – MMX. – De modo obvius: http://ru.wikipedia.org/wiki/ Междуна-родная_журналистика. – Datum est aditus: 20.11.2010.

5 Lorem ipsum dolor ethica principia in journalism [electronic resource]. – MCMLXXXIII. – De modo obvius: http://www.yojo.ru/wp/?page_id=82. – Datum est aditus: 20.12.2010.

6 E. Lorem Poletaev Journalism: gubernatorem in auctores Central Asia / E.Poletaev / / [electronic resource]. MMIII. – De modo obvius: http://www.library.cjes.ru/online/?a=con&b_id=360. – Datum est aditus: 02.12.2010.

15


Г.С. Султанбаева, С.Н.Велитченко

УДК 654.197

Г.С. Султанбаева, С.Н.Велитченко*

Факультет журналистики, Казахский национальный университет имени аль-Фараби, Республика Казахстан, г. Алматы

*E-mail: [email protected]

Роль гуманитарных технологий в формировании интеллектуального капитала нации

В статье рассматривается роль гуманитарных технологий в формировании интеллектуального общества в Казахстане. Отмечается, что основу новой экономики составляет интеллектуальный потенциал, являю-щийся главной доминантой социально-экономического развития современного общества. Ключевые слова: интеллектуальная нация, интеллект, гуманитарные технологии, образование.

G.Sultanbaeva, S. VelitchenkoThe role of humanitarian technologies in the development of intellectual capital of the nation

The article discusses the role of humanitarian technologies in the development of intellectual society in Kazakhstan. It is noted that the basis of the new economy is intellectual potential, which dominated the socio-economic development of modern society.Keywords: intelligent nation, intelligence, humanitarian technology, education.

Г. Сұлтанбаева, С.ВелитченкоГуманитарлық технологияның рөлі ұлттың зияткерлік қаржысының құралымында

Мақалада Қазақстандық зияткерлік қоғам құрылымындағы гуманитарлық технологияның маңызы мен рөлі қарастырылады. Автор қазіргі қоғамдағы əлеуметтік-экономикалық дамудың басты доминанты зияткерлік əлеует екеніне оқырман назарын аудартады. Түйін сөздер: зияткерлік ұлт, парасат, гуманитарлық технологиялар, білім.

Introduction

Развитие ведущих стран мира привело к фор-мированию постиндустриальной, а затем и но-вой экономики – экономики знаний, инноваций, глобальных информационных систем, экономи-ки интеллектуального труда, науки, новейших технологий. Основу данной новой экономики составляет интеллектуальный потенциал, яв-ляющийся главной доминантой социально-эко-номического развития современного общества. В последние годы резко возрос интерес к из-учению процессов интеллектуального разви-тия общества. Как отмечает В.К. Левашов, «в первую очередь это связано с формированием и становлением общества знаний – новой со-

циально-экономической формации, основной движущей силой и продуктом которой становит-ся производство, распределение и эффективное использование научных знаний и технологий» [1]. Очевидно, что образование в современный период становится отраслью хозяйства, а ос-новным ресурсом развития экономики является человеческий фактор – больше всего ценится личность, которая может открыть, создать что- то новое в производстве, науке, культуре и т.д. И потому важнейшая миссия высшего образова-ния в Казахстане – подготовка интеллектуально развитых, творчески работающих профессио-налов-граждан Республики Казахстан. Перед системой высшего образования сегодня встают принципиально новые задачи, главную из кото-

16


Роль гуманитарных технологий в формировании нтеллектуального капитала нации

рых обозначил Президент РК Н.А. Назарбаев в инициированном им национальном проекте «Интеллектуальная нация – 2020: «воспитание казахстанцев в новой формации, превращение Казахстана в страну с конкурентоспособным че-ловеческим капиталом» [2].

Main body

Формирование интеллектуальной нации признано одной из стратегических целей разви-тия Казахстана, при этом главными векторами являются качественное образование и поддерж-ка подрастающего поколения. Согласно отзывам зарубежных специалистов в сфере образова-ния, а также показателям олимпиад, конкурсов, тестирований и т. п., казахстанская молодежь обладает высоким интеллектуальным потенци-алом. Нужно только уметь правильно его ис-пользовать. Не просто дать будущему специали-сту хорошее образование, но и помочь раскрыть талант и возможности, создать условия для уме-лого использования полученных знаний, обе-спечить формирование конкурентоспособных работников.

Проект «Интеллектуальная нация» должен учитывать три потенциальных момента: рожде-ние новых решений, технологий и инноваций; информационная революция; духовное воспи-тание молодежи. Целью интеллектуального об-щества является удовлетворение потребности в вооруженных новыми знаниями специалистов, применение научных достижений в определен-ных экономических отраслях и формирование гуманитарных ценностей нашей страны. Веду-щее место в формировании личности гражда-нина интеллектуального общества занимают гуманитарные технологии, задача которых – управлять социогуманитарными системами.

О дефиниции понятия «гуманитарные тех-нологии» научные дискуссии ведутся уже более полувека. Исследования на эту тему проводятся во многих странах мира. Один из разработчи-ков новой научной дисциплины соционики А.В. Букалов определяет гуманитарные технологии как методы обучения, организацию системного образования, психоинформационную совмести-мость, психотерапию, глубинный психоанализ [3]. Гуманитарный технолог Е. Островский дает другое определение: «Гуманитарные технологии — набор тщательно выверенных и научно обо-снованных приемов и специальных техник не-

прямого воздействия гуманитарных технологов на общество через управление социальным по-ведением» [4].

Как пишет российский ученый А.Курочкин, «гуманитарные технологии – это комплекс мето-дов управления социогуманитарными система-ми, обладающих следующими характеристика-ми: публичной сферой применения, ориентацией на будущее (стратегический характер), эксклю-зивностью и оптимистичностью» [5]. Основной задачей гуманитарного технолога становится, таким образом, поиск общего основания, общего принципа, исходя из которого можно интерпрети-ровать действие, сделать его понятным в контек-сте различных институциональных подсистем, признавая при этом, что каждая из них облада-ет собственным специфическим набором таких принципов. Гуманитарные стратегии направле-ны прежде всего на развитие непосредственной коммуникации. Гуманитарные технологии также имеют и стратегический характер, то есть на-правлены на решение проблем в долгосрочной перспективе и, как правило эксклюзивны, то есть разрабатываются под конкретный проблем-ный блок или проект. В Гарвардском универ-ситете США ведутся исследования в сфере гу-манитарных инициатив – Harvard Humanitarian Initiatives. В Катаре проводятся комплексные исследования по гуманитарным наукам. База гу-манитарных исследований – http://crisismappers.net/ является передовым информационным ре-сурсом. В работе проекта участвует 191 страна мира. В 2007 году на основе данного проекта была разработана Карта Кризиса. Целью данно-го проекта является выявление воздействия на человека достижений техногенных технологий и управление кризисными ситуациями в обще-стве. Можно отметить успешные исследования, проводимые в рамках Инновационного саммита Образования и Науки – http://www.wise-qatar.org/ Катара.

В России проводились исследования в дан-ном направлении, которые были реализованы на практике. Например, прикладные исследо-вания гуманитарного образования, технологии и экспертизы, проведенные в Центре биоэтики Института фундаментальных и прикладных ис-следований Московского гуманитарного универ-ситета.

Исследования HR-Лаборатории «Гуманитар-ные технологии» (Human Technologies) факуль-тета психологии Московского государственного

17


Г.С. Султанбаева, С.Н.Велитченко

университета им. М.В. Ломоносова разрабаты-вают интеллектуальные тесты, проводят оценку и экспертизу, направленные на развитие челове-ческого капитала. Факультет психологии данного университета и Центр толерантных и гуманитар-ных технологий при научно-практическом Цен-тре «Гратис» разрабатывают образовательные программы, психологические игры, проводят эм-пирические исследования среди целевой групп.

Лаборатория «Гуманитарные технологии» г. Москвы известна своими информационными, экспертно-аналитическими исследованиями в своих основных направлениях, конкурентоспо-собными в рынке гуманитарных технологий. К ряду центров, проводящих исследования по теме данного проекта, можно отнести Центр социаль-ной коммуникации Санкт-Петербургского госу-дарственного университета, Центр обществен-ного развития и гуманитарных технологий.

В этой связи исследование гуманитарных технологий, направленных на развитие интел-лектуального капитала нации и формирование «гражданина интеллектуального общества» Ка-захстана представляется не просто научной, но политической задачей. По мнению казахстан-ского ученого, профессора Г. Султанбаевой, «на современном этапе при формировании «гражда-нина интеллектуального общества» должно ре-ализоваться комплексное исследование гумани-тарных технологий, влияющих на общественное сознание и результаты стратегических целей. В период оперативного развития мировых эконо-мических, социально-политических процессов определение духовных ценностей и идеологи-ческих принципов казахстанского общества, на-правление их на положения цивилизации являет-ся актуальной проблемой» [6].

Развитие новой научной технологии в Казах-стане, в том числе развитие новой области – сфе-ры гуманитарных технологий, которые являются основами формирования духовно-моральных ценностей общества, можно рассматривать как способ получения ответа на насущные вопросы современности. В целом же идея гуманитарной технологии позволяет по-новому рассматривать гуманитарные науки, возможности их влияния на состояние общества и жизнь человека.

Среди основных современных представле-ний о гуманитарных технологиях исследователи выделяют следующие:

Гуманитарные технологии используются и востребованы в качестве проективной техники

реализации определенного типа взаимодействия, направленной на поддержание социальных от-ношений, в основу которых закладываются базо-вые ценностно – целевые ориентации представи-телей групп интересов и элит того или иного из существующих современных социумов. В этом плане, как правило, говорится об идеологиче-ских, манипулятивных или конвенциональных стратегиях публичной политики и оценивается «гуманитарный» потенциал последней по тому, насколько она институционально и легитимно справляется с возможностью политического и административного управления социальной си-стемой в целом.

Гуманитарные технологии рассматриваются как способ трансляции информации, с помощью и посредством технологий вырабатываются оп-тимальные формы и качественные основания, которые бы могли позволить решать весьма ак-туальную на данный момент проблему дефици-та или переизбытка информационных ресурсов, достигать их эффективного использования в раз-личных исторических формациях.

Гуманитарные технологии формируются во-круг приоритетных форм и способов фиксации поведенческих стереотипов и соответствующих социальных ролей. Первый, жестко определяю-щий сферу социального действия санкциями и предписаниями, тотально унифицирует полити-ческую, культурную и т. п. социализацию и сами существующие в обществе формы деятельности. Второй тип называют «гуманитарным», в его ос-нове лежит поиск новых возможностей для со-циальной кооперации, основанной на принципах диалога, свободы выбора и взаимной безопасно-сти в мультикультурном обществе.

Целенаправленная коллективная деятель-ность людей на основе гуманитарного знания также становится одним из важных компонентов в развитии соответствующих технологий соци-ального моделирования. Вопрос о производстве инноваций в гуманитарной сфере тесно связан с формами сценарного поведения людей в потре-бительском обществе, их способностями на пси-хологическом и ментальном уровне производить и апробировать инновационные смыслы в поле собственной мыследеятельности [7].

Говоря о сущности и содержании гумани-тарных технологий, следует отметить, что гу-манитарные технологии – это система научно-гуманитарных знаний, использование которых позволяет реализовать конкретный человеко-

18


Роль гуманитарных технологий в формировании нтеллектуального капитала нации

ведческий замысел при помощи определенных условий, средств и способов. На современном этапе исследований можно отметить, что гума-нитарные технологии – это технологии, ориен-тированные на развитие человеческой личности и на создание соответствующих условий для этого. Другими словами, это способы совершен-ствования моральных и этических норм, спосо-бы развития интеллектуального потенциала и физического состояния.

Гуманитарные технологии призваны всемер-но развивать компетенции современного специ-алиста в различных отраслях знания, способного постоянно самосовершенствоваться, конкуриро-вать на рынке труда и легко адаптироваться в из-меняющихся условиях. Профессионал в любой отрасли сегодня демонстрирует не только инно-вационные знания и технологии, но и пр

1 (35)rmebrk.kz/journals/2124/13388.pdf6 Вестник КазНУ. Серия...

Documents

Transcript of 1 (35)rmebrk.kz/journals/2124/13388.pdf6 Вестник КазНУ. Серия...