402

090 Haberleşme

İçindekiler

BÖLÜM 1 : Telsiz Konuşma Usulleri

BÖLÜM 2 : Meydanı Terk Ediş Usulleri

BÖLÜM 3 : Yol Boyu Prosedürler

BÖLÜM 4 : Varış ve Trafik Patern Usulleri

BÖLÜM 5 : Telsiz Arızası

BÖLÜM 6 : Emercensi Usuller

403

BÖLÜM 01

1.0 Telsiz Konuşma Usulleri

1.1 Mikrofon Tekniği

Telsiz Mikrofonu kullanırken mikrofona yakın konuşulur. Mikrofona konuşurken baş sağa sola çevrilmez ve aradaki mesafe değiştirilmez. Mikrofona çok yakın konuşmak, dudaklara dokundurarak konuşmak, mikrofonun ses almacı kısmından tutarak konuşmak, mesajın anlaşılamamasına ve sesin bozulmasına neden olur.

1.2 Fonetik Alfabe

Standart alfabe de, her harfin, fonetik telaffuzu vardır. Konuşmacının lisanı ne olursa olsun fonetik sesler aynı olmalıdır. Teknik konuşmalarda, özel isim kullanımlarında, hizmet kısaltmalarında kelimenin anlamı açıkça anlaşılamayacaksa fonetik alfabe ile hecelenir. Fonetik alfabe Şekil 1.1 de gösterilmiştir.

Şekil 1.1 Fonetik Alfabe

1.3 İstasyon – Uçak Çağrı Adları, Kısaltmalar

1.3.1 Havacılık İstasyonları

Havacılık istasyonlarının çağrı adları iki parçadan oluşur.

i) Yer adı,ii) Sonek olarak ünite yada servis adı.

Örnek olarak: İzmir Radar veya Antalya Kule gibi.

404

Aşağıdaki listede, sonekler, sağlanan servis veya ünite tipine göre belirtilmiştir.

UNİTE VEYA HİZMET ÇAĞRI ADI SONEKİ

Area Control Center CONTROL

Radar RADAR

Approach Control APPROACH

Approach Control Radar Arrivals ARRIVAL

Approach Control Radar Departures DEPARTURES

Aerodrome Control TOWER

Surface Movement Control GROUND

Precision Approach Radar PRECISION

Flight Information Service INFORMATION

Apron Control APRON

Company Dispatch DISPATCH

İlgili istasyon yada hizmet birimi ile kesintisiz iletişim sağlandığında, çağrı adının soneki söylenmeyebilir.

1.3.2 İlk Temas

İlk temaslarda, çağrı yapılan istasyonun ve çağrı yapan istasyonun çağrı adları, kısaltılmadan tam olarak söylenir.

1.3.3 Uçakların Tam Çağrı Adı

Bir uçağın çağrı adı aşağıda belirtilen tiplerde kullanılmalıdır.

1. Tip I Tescil İşaretiyle - TC-DBA

2. Tip II İşleten Operatör artı son dört karakter – Türk Kuşu DBAY

3. Tip III İşleten Operatör artı uçuş numarası – Türk Hava Yolları 957

1.3.4 Kısaltılmış Uçak Çağrı Adı

Sadece Hava Trafik Kontrol ilk çağrıda kısaltılmış uçak çağrı adını kullanabilir. Daha sonra pilotlar kısaltılmış çağrı adını kullanırlar. Fakat istasyon değiştirildiğinde mutlaka tam çağrı kullanılır. Çağrı adları aşağıdaki şekilde kısaltılır.

1. Tip I Birinci karakter artı son iki karakter TC-DBA ----> T-BA

2. Tip II İşleten Operatör artı son iki karakter Türk Kuşu DBAY ----> Türk Kuşu AY

3. Tip III Kısaltılmış şekli yoktur.

405

1.4 Konuşma Tekniği

Telsiz konuşmaları; normal konuşma tonuyla, açık ve her kelime anlaşılır kesinlikte yapılır. Konuşma şiddeti sabit seviyede olmalıdır. Konuşma butonuna, konuşmaya başlamadan önce basılır, konuşmayı bitirinceye kadar bırakılmaz. En sık yapılan hata, konuşmayı bitirmeden butonu bırakmaktır.

Doğru konuşma hızı dakikada 100 kelimedir. Fakat herhangi yazılması gereken bir bilgi aktarımında, daha yavaş konuşulmalıdır. Konuşmalarda tereddüt ve duraksamalardan kaçınmak gerekir. Bazı genel ve sık kullanılan anlaşılır kısaltmaların, hecelenmesine gerek yoktur. (ILS, VOR, NDB, GPS gibi)

Eğer telsiz konuşması uzun bir mesaj içeriyorsa, konuşmaya ara sıra boşluk vermek gerekir. Bu, frekansın hala boş olup olmadığını, mesajımızın anlaşılmayan bölümlerinin, tekrarlanması gerekip gerekmediğini kontrol etmemizi sağlar.

1.5 Standart Kelime ve Deyimlerin Kullanımı

KELİME / FREYZ ANLAMI

Acknowlage Mesajın alınıp anlaşıldığını bildiriniz.

Affirm Mutabıkız, aynı fikirdeyiz.

Approved İstenen müsaadenin onaylanması

Break Mesajın bölümleri arasında kesin ayırım yoksa kullanılır.

Break Break Yoğun trafikte diğer uçağa mesaj iletmek için kullanılır.

Cancel Önceki müsaadenin iptali.

Check Sistem yada uygulamanın kontrolü.

Cleared Serbest kılmak.

Confirm Mutabıkmıyız, aynı fikirdemiyiz.

Correct Doğru, pozitif.

Contact Temas sağlanması.(Radyo, Radar gibi)

Correction Mesajda yapılan hatayı düzeltmek için kullanılır.

Disregard Mesajın gönderilmediğini göz önüne almak.

Go ahead Devam ediniz.

How do you read? Beni kaç kuvvetinde duyuyorsun?

I say again Tekrar ediyorum.

Monitor Dinlemede kalınız.(Frekansta)

Negative Doğru değil, hayır.

Out Mesaj alışverişi sona erdi. Cevap beklenmiyor.

Over Benim mesajım sona erdi. Cevap bekliyorum.

Read back Mesajın tümünü yada özel kısımlarını, eksiksiz, aldığın şekilde tekrar et.

Report Rapor vermek, sonraki bilgileri iletmek.

Request Talep etmek.

Roger Anlaşıldı.

Say again Tekrar ediniz.

Speak slower Konuşma hızınızı düşürünüz.

Standby Beklemede kalınız, arayacağım.

Verify Kontrol ediniz, karşılaştırınız.

Wilco Mesajınızı anladım. Yerine getireceğim.

406

1.6 Dinleme

Telsizde konuşmaya başlamadan önce, alıcı volümünün ayarlı olduğu kontrol edilir ve başka konuşmaları kesme ihtimaline karşı frekans bir süre dinlenir.

1.7 Gerekli ‘Tekrar Etme’ Talimatları

1.7.1 Kleransın Tekrarı

Bir klerans, bir rotanın ve uçuş seviyesinin veya standart alet tırmanışlarının (SID) detaylı tanımlanması olabilir. Bu durumda klerans, pilotun bilgileri yazabilmesi için yavaş aktarılmalıdır. Eğer mümkünse klerans, pilotun uçağa manevra yaptırırken konsantrasyonunu bozmamak için, motor çalıştırmadan önce verilmelidir. Bu durum çok mürettebatlı uçaklarda problem olmaz.

1.7.2 Tekrar Edilen Mesajlar

Pilot tarafından tam olarak tekrar edilmesi gereken ATC mesajları:

• Uçuş Seviyesi Talimatları

• Uçuş Başı Talimatları

• Uçuş Hızı Talimatları

• ATC Yol Kleransları

• Kullanılan Pist

• Giriş, İniş, Kalkış, Geri taksi, Katediş, Piste giriş için yaklaşma kleransları

• SSR çalıştırma talimatları

• VDF bilgileri

• Frekans değişiklikleri

• Radar Servis Tipleri

• Altimetrik değerler

Eğer gerekli mesajlar tekrar edilmez ise, kontrolörler, pilottan mesajın tekrar edilmesini ister. Eğer pilot mesajı anlamamışsa, tekrarlanmasını isteyebilir. Kleranslar ve tekrar edilen mesajlar daima çağrı adını da kapsar. Bir tekrar da söylenecek son şey çağrı adınızdır.

407

BÖLÜM 02

2.0 Meydanı Terkediş Usulleri

2.1 Radyo Kontrolleri

Uçuştan önce, radyolarımızın alıcı – vericilerinin çalışıp çalışmadığından emin olmak en doğru harekettir. Bunu yapabilmek için, her radyonun kontrol testinde takip edilen standart bir uygulama vardır. Bu derecelendirmenin anlamları aşağıdaki tablo 2.1’ de belirtilmiştir.

Duyma Derecesi Anlamı

1

2

3

4

5

Anlaşılamıyor

Çok zor anlaşılıyor.

Zor anlaşılıyor.

Anlaşılıyor.

Çok iyi anlaşılıyor.

Tablo 2.1

2.2 Taksi Talimatları

ü Motor çalıştırmadan önce ATIS frekansından ATIS bilgileri dinlenir.

ATISAntalya Departure information Bravo at 08.30 Zulu. Wind 320 degrees 10 knots. QNH 1019, outside temp. 32, dewpoint 25. Information Bravo.

ü Motor çalıştırdıktan sonra, ground frekansından taksi müsaadesi istenir.

PILOTAntalya Ground, TC-DKU, Radio check and request taxi for VFR to Isparta. Information Bravo received QNH 1019.

ATC TKU Readability 4. Taxi to the holding point runway 36.

PILOT Holding point runway 36, TKU

408

2.3 Yerde Bekleme

ü Taksi öncesi kontrollerden sonra bekleme noktasına taksi.

PILOT TKU to tower. Out

ü Kule frekansında.

PILOT Antalya Tower, TC-DKU, Ready for departure

ATC TKU standby.Hold your position.

PILOT Holding position, TKU

2.4 Kalkış Kleransı

ü Kule frekansında.

PILOT Antalya Tower, TC-DKU, Ready for departure

ATC TKU wind 350 10 knots. Clear take-off.

PILOT Clear take-off, TKU

409

BÖLÜM 03

3.0 Yol Boyu Prosedürler

3.1 Frekans Değiştirme

ü Kalkıştan sonra.

PILOT TKU Airborne. To approach

ATC TKU Roger.

ü Yaklaşma Kontrol frekansında.

PILOT Antalya Approach, TC-DKU, Departing VFR to Isparta.

ATC TKU Roger Report passing 2500 feet.

ü 2500 feet’i geçerken.

PILOT TKU passing 2500 feet.

ATC TKU roger contact Antalya Radar 134.2

PILOT Antalya Radar 134.2 TKU.

410

3.2 Pozisyon raporu verme

ü Antalya Radar frekansında.

PILOT Antalya Radar, TC-DKU Request Radar Information Service

ATC TC-DKU Pass your message

PILOTTC-DKU is a C 172 from Antalya, 5 miles NW of Antalya Heading 350 at 3000 feet QNH 1019 Routing to Isparta.

ATC TKU Roger Squawk 1514

PILOT Squawk 1514 TKU.

3.3 FIC

ü Antalya RIS (FIC)

ATC TKU identified, 8 miles North of Antalya, Traffic 12 o’clock 5 miles closing rapidly.

PILOT Traffic not sighted Request avoiding action

ATC TKU Roger Turn right 080 degrees

PILOT Right 080 degrees TKU

3.4 Baş, Kerteriz

ü Radar Vektör

PILOT TKU request vektors for Isparta

ATC TKU Roger turn left 330 degrees

PILOT Left 330 degrees TKU

411

3.5 Sinyal Menzili

VHF radyonun sinyal menzili ilgili elektronik kitaplarda yer alan teoriye göre, VHF menzil, uçağın feet cinsinden yüksekliğinin karekökünün, 1,25 ile çarpımıyla elde edilir. Kabaca, uçuş seviyesinin karekökünün 12 ile çarpılması sinyal menzilini verir.

412

BÖLÜM 04

4.0 Varış ve Trafik Patern Usulleri

4.1 Yaklaşma Talimatı

ü Varış

ATC TKU 20 miles South Isparta Squawk 1500 Contact Isparta Approach 135.5

PILOT Squawk 1500 Isparta 135.5 TKU.

ü Trafiğe giriş

PILOT Isparta Approach TC-DKU

ATC TC-DKU pass your message.

PILOTTC-DKU is a C 172 from Antalya, 10 miles South at 3000 feet Inbound to you. Request joining instructions.

ATCTKU Join downwind runway 23 right hand circuit wind 240 degrees 10 knots QNH 1010 Report airfield in sight.

PILOT Join downwind runway 23 right hand circuit QNH 1010 Wilco TKU.

ü Meydanı Görüş.

PILOT TKU Airfield in sight.

ATC TKU Contact Tower 122.9

PILOT Tower 122.9 TKU.

413

4.2 Meydan Turu

ü Kule Frekansında

PILOT Isparta Tower TC-DKU request right base join for runway 23.

ATC TKU right base join approved Report final.

PILOT Wilco TKU

PILOT Join downwind runway 23 right hand circuit QNH 1010 Wilco TKU.

ü Son Yaklaşma

PILOT TKU Final to land

ATC TKU Continue

PILOT Continue TKU.

ATC TKU Clear to land wind 250 degrees 15 knots.

PILOT Clear to land TKU.

4.3 Pisti Terk Ediş

ü Pist üzeri

ATC TKU Expedite vacating runway

PILOT Wilco TKU

ü Pisti terk edince

PILOT Runway vacated TKU

ATC TKU Roger.

414

BÖLÜM 05

5.0 Telsiz Arızası

Bazen, nadiren de olsa uçak ile yer istasyonu arasında telsiz teması kaybolabilir. Telsiz sisteminin bir bölümü, yani alıcı faal, verici G/F (veya tersi) olarak yada telsiz tamamen G/F olabilir. İletişim kaybına parazit veya yanlış frekans seçimi de neden olabilir.

4.1 Hareket Tarzı

Telsiz teması kaybının en bilinen nedenlerinden birisi genellikle parmak sorunudur. Bu nedenle öncelikle aşağıdaki maddeler kontrol edilmelidir;

a) Doğru frekansın seçildiği ve ayarlandığı,b) Ses volümünün çok düşük ve squelch seviyesinin çok yüksek olmadığı,c) Mikrofon / Kulaklık jakının yerine tam oturduğu,d) Temas edilmek istenen havacılık istasyonunun çalışma saatleri,e) Sinyal menzili.

Sizin yada diğer istasyonun cihazı G/F olabilir. Alıcınızın G/F fakat vericinizin faal olma ihtimalide söz konusudur. VMC ve VFR şartlar altındaki uçuşlarda, bazı uçaklar, bir ATC hizmetine ihtiyaç duymayacağı uçuşları gerçekleştirebilirler. Buna karşılık ATC hizmetine ihtiyaç duyuluyorsa (İniş için trafik paternine girmek gibi), aşağıdaki genel usuller uygulanmalıdır;

a) Diğer bir frekanstan iletişim sağlamaya çalışılır.b) Eğer bu frekanstan da temas sağlanamazsa, ilk temas frekansından mesaj ikişer defa tekrar edilerek

çağrıya devam edilir.c) Eğer alıcının G/F olduğunu biliniyorsa, verilmesi gereken rapor veya pozisyon, planlanan zamanında,

frekanstan karşılıksız olarak verilir.

Ayrıca, ATC’ ye durumu bildirmek için SSR kodunu squawk 7600 bağlamalıyız. Bu kod, radar ekranında kontrolörlere, telsiz arızası olduğunu gösterir.

4.2 Hava Kuralları

ICAO konvansiyonu Annex 2 Hava Kurallarına göre, VMC şartlardaki telsiz arızalı bir uçak şu şartları yerine getirmelidir;

a) VMC şartları koruyarak uçuşa devam et,b) En yakın uygun meydana in,c) İnişi en kısa yolla ilgili ATC ünitesine bildir.

Not 1: Bunlara ilave olarak, kontrollü hava alanlarına inişte, trafik paterni içerisinde, Kuleden verilecek ışık işareti için hazırlıklı olunmalıdır.

Not 2: Bazı ülkelerde, Kontrollü VFR uçuşlar için en az iki telsizli uçuşlara müsaade edilir.

415

BÖLÜM 6

6.0 Emercensi Usuller

Emercensi durumlar Distress ve Urgency olmak üzere iki bölümde sınıflandırılmıştır.

Distress: Durum ciddi ve yakın bir tehlike tehdidi altında ve acele yardıma ihtiyaç olması.

Urgency: Bir uçağın, vasıtanın veya uçaktaki yada görüş alanındaki insanların emniyetini ilgilendiren durumdur. Acele yardıma ihtiyaç yoktur.

6.1 MAYDAY Çağrısı

Distress mesajların iletilmesine, üç defa MAYDAY ibaresi kullanılarak başlanır.

6.2 Kullanılacak Frekanslar

Distress ve Urgency trafikler normal olarak bulundukları frekansı muhafaza ederler. Eğer diğer bir frekansta daha iyi yardımcı olunacaksa, trafik diğer frekansa alınabilir. Emercensi durum dekleresi, 121.500 MHz, uygun diğer VHF frekans veya tahsis edilen frekanstan yapılabilir. Distress ve Urgency durumlarda R/T konuşmaları, yavaş, açıklıkla anlaşılabilir ve temiz telaffuzlu olmalıdır.

6.3 MAYDAY mesajının içeriği

Bir MAYDAY mesajda, mesajın içeriği mümkün olduğu kadar açık ve net iletilmelidir. Mesaj aşağıdaki bilgileri kapsamalıdır;

f) Mesajın iletilmek istenen istasyonun çağrı adı (Zaman ve durum elverirse)g) Uçağın tanıtmasıh) Distress durumun özelliğii) Pilotun niyetij) Pozisyonu, irtifası ve uçuş başı.

6.4 PAN Çağrısı

Urgency mesajların iletilmesine, üç defa PAN PAN ibaresi kullanılarak başlanır.

6.5 Kullanılacak frekanslar

6.2’ de açıklandığı gibidir.

6.6 Mesaj Aktarımı

Bir Urgency durum, bir başka uçak yada istasyon tarafından aktarılırken;

a) Bir Urgeny mesajı aktardığını,b) Şu birimlere aktarmak için tüm gerekli bilgileri edinmeli;

(1) İlgili ATC ünitesi,(2) İlgili Hava Operatörüne yada temsilcisine;

bildirmelidir.

Not: İlgili operatörü bilgilendirmek, Acil durumdaki uçağın, o bölgedeki trafiklerin veya beklenen uçuşların, uçuş emniyetinin sağlanmasına göre, daha öncelikli değildir.

416

6.7 Acil Durum veya Emercensi Çağrısı Alındığında Uygulanacaklar

Distress durumdaki istasyon veya distress trafiği kontrol eden istasyon, frekansta sessizliği sağlama yetkisine sahiptir. Duruma göre bir istasyondan yada tüm istasyonlardan, frekansta sessizliği muhafaza etmelerini isteyebilir. Kullanılan kalıp; ‘STOP TRANSMITTING’. The radio distress signal ‘MAYDAY’.

Urgency haberleşmeler, diğer haberleşmelere göre önceliğe sahiptir. Distress durumdaki trafikler hariç, diğertüm istasyonlar urgency trafiğin konuşmalarını kesmeyecek şekilde dikkatli olmalıdırlar.

6.8 Acil Durum veya Emercensi Çağrısının İptali

Bir uçağın distress durumu sona erdiğinde, distress durumunun sona erdiğini bildirmelidir. Acil veya Emercensi durumun iptali;

a) İlgili ATC ünitesine,b) İlgili Hava Operatörü veya temsilcisine,

iletilmelidir. Ayrıca ilgili otorite tarafından Acil veya Emercensi durumun sona erdiği, kullanılan frekanslardan ‘DISTRESS / URGENCY TRAFFIC ENDED’ şeklinde yayınlanmalıdır.