รายงานการตดตามประเมนผลโครงการพฒนาศกยภาพของหมบาน และชมชน (SML) ตามแนวปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

ประจาปงบประมาณ พ.ศ. 2551-2552

1. บทนา

โครงการพฒนาศกยภาพของหมบานและชมชน (SML) เรมดาเนนการมาตงแตป 2547 (สมยรฐบาล

นายกรฐมนตร พ.ต.ท. ทกษณ ชนวตร) โดยมวตถประสงคหลกใหมการจดสรรงบประมาณโดยตรง

ใหประชาชนในหมบานและชมชนนาไปแกปญหาสวนรวมเพอการดารงชวตประจาวนและการ

ประกอบอาชพทมนคงและยงยน โดยประชาชนเปนผบรหารจดการเอง (รวมคด-รวมทา) ตอมา

โครงการไดยตลงในป 2550 (รฐบาลนายกรฐมนตรพลเอกสรยทธ จลานนท) และถกนามา

ดาเนนการอกครงในป 2551 (สมยรฐบาลนายกรฐมนตรสมคร สนทรเวช) ภายใตนโยบายพฒนา

เศรษฐกจฐานราก ซงถอเปนนโยบายเรงดวนทจะตองดาเนนการในปแรก เพอแกไขปญหาความ

ยากจน โดยอาศยหลกการเพมรายได ลดรายจาย และสรางโอกาสในอาชพใหแกประชาชนใน

หมบานและชมชนใหไดประโยชนสงสด นโยบายนไดดาเนนการตอเนองมาจนถงสมยรฐบาล

นายกรฐมนตรสมชาย วงศสวสด ภายใตชอ “โครงการพฒนาศกยภาพของหมบานและชมชน

(SML) ตามแนวปรชญาเศรษฐกจพอเพยง”

นบตงแตป 2547 จนถงป 2551 โครงการ SML ไดรบการจดสรรงบประมาณกวา 35,000 ลานบาท

มจานวนหมบานมากกวา 69,000 หมบานทวประเทศทไดรบการจดสรรงบประมาณไปแลว

โดยปงบประมาณ 2547 ไดรบการจดสรรงบประมาณ 300 ลานบาท ใชไป 253.7 ลานบาท

(รอยละ 84.6 ของจานวนเงนงบประมาณทไดรบการจดสรร) ปงบประมาณ 2548 ไดรบการจดสรร

งบประมาณ 10,000 ลานบาท ใชไป 9,400 ลานบาท (รอยละ 94 ของจานวนเงนงบประมาณท

ไดรบจดสรร) และในปงบประมาณ 2549 ไดรบจดสรรงบประมาณ 10,000 ลานบาท แตโครงการน

ไดถกยกเลกไปเมอวนท 6 กมภาพนธ 2550 ทาใหมยอดเงนเหลอประมาณ 9,000 กวาลานบาท

ซงคณะรฐมนตรไดมมตใหสานกงบประมาณจดสรรเงนงบประมาณเพมเตมใหเตมวงเงน 10,000

ลานบาท และนาไปดาเนนโครงการยทธศาสตรอยดมสข และโครงการพฒนาหมบาน / ชมชนตาม

แนวปรชญาเศรษฐกจพอเพยง (พพพ.) โดยแบงโครงการละ 5,000 ลานบาท ตอมาในปงบประมาณ

2551 ไดมการนาหลกการโครงการ SML มาดาเนนการอกครงหนง โดยไดรบการจดสรรงบประมาณ

9,800 ลานบาท สาหรบปงบประมาณ 2552 ไดรบการจดสรรงบประมาณจานวน 15,000 ลานบาท

เพอดาเนนโครงการ SML ใหกบหมบานและชมชนทวประเทศตอเนองจากปงบประมาณ พ.ศ. 2551

2

2. กรอบการตดตามประเมนผล

ในป พ.ศ. 2551 สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต โดยสานกพฒนา

เศรษฐกจและสงคมภาคทง 4 ภาค และสานกประเมนผลและเผยแพรการพฒนา ไดทาการสารวจ

ภาคสนามเพอตดตามความกาวหนาโครงการพฒนาศกยภาพของหมบานและชมชน (SML)

ในพนทภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคกลาง และภาคใต ไปแลวครงหนง ในชวงเดอน

สงหาคม – กนยายน 2551 เพอตดตามความกาวหนาการดาเนนงานและการจดสรรงบประมาณของ

โครงการ SML รวมทงศกษาปญหาและอปสรรคทควรเรงแกไข เพอเสนอแนะแนวทางในการ

ดาเนนงานระยะตอไปใหมประสทธภาพมากขน สาหรบการตดตามประเมนผลในครงทสองนได

กาหนดวตถประสงค ขอบเขตและวธการดาเนนงานทสาคญ ดงน

2.1 วตถประสงค

เพอตดตามความกาวหนาการดาเนนโครงการ SML ประจาปงบประมาณ พ.ศ. 2551 – 2552

ทงในภาพรวมและในระดบพนท รวมทงรบฟงความคดเหนจากคนในพนททมตอความสาเรจ

และปญหา / อปสรรคของการดาเนนงานโครงการ เพอนาไปสการวเคราะหและเสนอแนะแนว

ทางการปรบปรงแกไข รวมทงเรงรดการดาเนนงานโครงการในระยะตอไปใหเกดประสทธภาพ

และประสทธผลสงสด

2.2 ขอบเขตและวธการดาเนนงาน

(1) การตดตามผลในภาพรวม ตดตามความกาวหนาการดาเนนงานทงการอนมต

โครงการ ประเภทโครงการทไดรบอนมต การโอนเงนและการเบกจายเงน รวมทงปญหา

และอปสรรคของการดาเนนงานในแตละขนตอน โดยประสานขอมลจากหนวยงาน

ทเกยวของในสวนกลาง ไดแก สานกงานคณะกรรมการพฒนาศกยภาพของหมบาน

และชมชน (สานกงาน SML) ธนาคารออมสน และธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ

(2) การตดตามผลในพนท โดยออกสารวจเพอตดตามความกาวหนาของกระบวนการ

ดาเนนงานในพนททง 4 ภาค เพอรบทราบถงการเตรยมความพรอมของการดาเนนงาน

ทงในระดบจงหวด อาเภอ หมบาน / ชมชน รวมทงกระบวนการจดทาโครงการ

ซงครอบคลมถงการมสวนรวมของประชาชน บทบาทของผนาหมบาน / ชมชน

การดาเนนงานทเชอมโยงกบแผนชมชน หรอการตอยอดจากโครงการ SML เดม และ

การเชอมโยงกบหมบาน / ชมชนอน ตลอดจนปญหาและอปสรรคทเกดขน เพอวเคราะห

เสนอแนะแนวทางปรบปรงและเรงรดการดาเนนงานโครงการในระยะตอไปไดอยาง

เหมาะสม

3

2.3 พนทดาเนนการ ดาเนนการสารวจในชวงเดอนพฤศจกายน – ธนวาคม 2551 ในพนทภาค

ตางๆ ทง 4 ภาคทวประเทศ โดยสมตวอยางสารวจใน 34 จงหวด รวมทงสน 113 หมบาน /

ชมชน ดงน

(1) สานกพฒนาเศรษฐกจและสงคมภาคทง 4 ภาค สารวจในพนทเดมทไดเคยลงพนทไป

กอนแลวในระยะแรก ภาคละ 6 หมบาน และสารวจเพมเตมอกภาคละ 9-10 หมบาน

โดยรวมทง 4 ภาค จานวน 65 หมบาน

(2) สานกประเมนผลและเผยแพรการพฒนา สารวจซาในพนทเดมทไดเคยออกสารวจไป

แลวโดยผานเครอขายภาคประชาชนในพนท จานวน 48 หมบาน

3. ความกาวหนาการดาเนนโครงการ SML ในภาพรวม

3.1 การอนมตโครงการปงบประมาณ 2551 - 2552

(1) ปจจบนไดมการอนมตโครงการ SML ใหแกหมบาน / ชมชนรวม 69,468 แหง

หรอรอยละ 87.46 ของหมบาน / ชมชนเปาหมาย ในวงเงน 16,343.25 ลานบาท

ในปงบประมาณ พ.ศ. 2551 มหมบาน / ชมชนทวประเทศจานวน 79,427 หมบาน /

ชมชนทมสทธเสนอโครงการเพอขอรบการสนบสนนงบประมาณ เปนเงน 18,796.85

ลานบาท จนถงวนท 11 ธนวาคม 2551 คณะกรรมการพฒนาศกยภาพของหมบานและ

ชมชน (SML) ตามแนวปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ไดอนมตโครงการ SML ใหกบ

หมบาน/ชมชนทวประเทศ ระหวางเดอนเมษายน –ธนวาคม 2551 (งบประมาณป 2551 -

2552) รวม 69,468 แหง หรอรอยละ 87.46 ของหมบานเปาหมาย จานวน 84,905

โครงการ เปนจานวนเงนรวมทงสน 16,343.25 ลานบาท โดยแบงเปนงบประมาณป

2551จานวน 9,799 ลานบาท อนมตรวม 4 ครง จานวน 41,769 หมบาน/ชมชน

รวม 50,949 โครงการ และไดอนมตงบประมาณป 2552 ใหกบหมบาน/ชมชน

ทวประเทศ จานวน 27,699 หมบาน / ชมชน รวม 33,956 โครงการ เปนเงน

6,543.35 ลานบาท ซงนบเปนการโอนครงท 5 สาหรบป 2551โดยพจารณาจาก

โครงการทไดเสนอขอไวแลวไมไดรบการจดสรรจากเงนงบประมาณ 2551 ซงสามารถ

สรปสถานะโครงการทไดรบอนมต ดงน

(1.1) หมบาน/ชมชนสวนใหญทไดรบการจดสรรงบประมาณโครงการ SML

เปนหมบาน/ชมชนขนาดกลาง (M) รอยละ 46.96 รองลงมาไดแก ขนาดเลก

(S) รอยละ 31.25 และนอยทสดคอหมบาน/ชมชน ทมขนาด S1 รอยละ 0.02

4

ตารางท 1 : ผลการอนมตโครงการ SML จาแนกตามขนาดของ ม./ช.ช.ในป 2551 -2552

ปงบประมาณ 2551 ปงบประมาณ

2552 ขนาด ประชากร ครงท 1-3 (ม./ชช.)

ครงท 4 (ม./ชช.)

ครงท 5 (ม./ชช.)

รวม รอยละ

S1 ไมเกน 50 คน 12 0 4 16 0.02 S2 51-150 คน 584 14 365 963 1.39 S3 151-250 คน 2,537 100 1,655 4,292 6.18 S 251-500 คน 12,646 620 8,441 21,707 31.25 M 501-1,000 คน 18,562 898 13,161 32,621 46.96 L 1,001-1,500 คน 3,893 114 2,908 6,915 9.95

XL 1,501 คนขนไป 1,772 17 1,164 2,953 4.25 รวม 40,006 1,763 27,699 69,468 100

ทมา : สานกงานพฒนาศกยภาพหมบานและชมชน (SML) ตามแนวปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ณ วนท 11 ธนวาคม 2551

หมายเหต : ขนาด S1 มประชากร 1 - 50 คน ไดงบประมาณ 50,000 บาท / ขนาด S2 มประชากร 51 - 150 คน ไดงบประมาณ 100,000 บาท / ขนาด S3 มประชากร 151 - 250 คน ไดงบประมาณ 150,000 บาท / ขนาด S มประชากร 251 - 500 คน ไดงบประมาณ 200,000 บาท / ขนาด M มประชากร 501 - 1,000 คน ไดงบประมาณ 250,000 บาท / ขนาด L มประชากร 1,001 - 1,500 คน ไดงบประมาณ 300,000 บาท / ขนาด XL มประชากร 1,501 คนขนไป ไดงบประมาณ 350,000 บาท

(1.2) ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ไดรบการจดสรรงบประมาณมากทสด จานวน

6,822.00 ลานบาท หรอคดเปนรอยละ 41.74 ของงบประมาณทไดรบการ

จดสรร รองลงมาคอ ภาคเหนอ จานวน 3,873.50 ลานบาท คดเปนรอยละ

23.70 ภาคกลาง จานวน 3,543.45 ลานบาท คดเปนรอยละ 21.68 และ

ภาคใต จานวน 8,316 ลานบาท คดเปนรอยละ 12.88 ตามลาดบ

ตารางท 2 : ผลการอนมตโครงการ SML จาแนกเปนรายภมภาคในป 2551 -2552

ปงบประมาณ 2551 ปงบประมาณ 2552 ครงท 1-3 ครงท 4 ครงท 5

รวม ภาค

ม./ชช. จานวนเงน (ลานบาท)

ม./ชช. จานวนเงน (ลานบาท)

ม./ชช. จานวนเงน (ลานบาท)

ม./ชช. จานวนเงน (ลานบาท)

รอยละ

เหนอ 9,333 2,333.90 139 44.65 6,940 1,605.95 16,412 3,873.50 23.70 ตะวนออก เฉยงเหนอ

20,059 4,600.10 1,411 323.40 8,126 1,896.50 29,595 6,822.00 41.74

กลาง 6,231 1,467.10 192 31.55 8,721 2,045 15,144 3,543.65 21.68 ใต 4,383 1,104.75 21 5.45 3,912 993.25 8,316 2,103.45 12.88 รวม 40,006 9,394.85 1,763 405.05 27,699 6,543.35 69,468 16,343.25 100

ทมา : สานกงานพฒนาศกยภาพหมบานและชมชน (SML) ตามแนวปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ณ วนท 11 ธนวาคม 2551

5

(2) โครงการ SML สวนใหญยงเปนดานการเกษตร โครงการทไดรบอนมตทวประเทศรวมทงสน 84,905 โครงการ สามารถจาแนกออกเปน 5 ประเภท ประกอบดวย โครงการดานการเกษตร 37,955 โครงการ หรอรอยละ 44.70 ของทงหมด รองลงมาเปนโครงการดานสาธารณปโภคพนฐาน 21,434 โครงการ หรอรอยละ 25.25 ของทงหมด โครงการดานการสงเสรมรายได/อาชพ 14,751 โครงการ หรอรอยละ 17.37 โครงการดานสวสดการชมชน 9,803 โครงการ หรอรอยละ 11.55 และโครงการดานอนๆ เชน การอนรกษและรกษาศลปวฒนธรรมทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม การผลตพลงงานทดแทน จานวน 962 โครงการ หรอรอยละ 1.13

ตารางท 3 : ผลการอนมตโครงการ SML จาแนกตามประเภทโครงการในป 2551-2552

ประเภทโครงการ จานวนโครงการ สดสวน (รอยละ) ดานการเกษตร 37,955 44.70 ดานสาธารณปโภคพนฐาน 21,434 25.25 ดานการสงเสรมรายได/อาชพ 14,751 17.37 ดานสวสดการชมชน 9,803 11.55 ดานอน ๆ 962 1.13 รวม 84,905 100

ทมา : สานกงานพฒนาศกยภาพหมบานและชมชน (SML) ตามแนวปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ณ วนท 11 ธนวาคม 2551

3.2 การโอนเงนและการเบกจายเงน

(1) การเบกจายเงนผานธนาคารไปยงบญชหมบาน/ชมชนยงลาชา ปจจบนมการเบกจายจรงเพยงประมาณครงหนงของวงเงนทไดรบอนมต คณะกรรมการพฒนาศกยภาพของหมบานและชมชน (SML) ตามแนวปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ไดโอนเงนใหหมบาน/ชมชน ระหวางเดอนเมษายน - พฤศจกายน 2551 รวมทงสน 16,341.50 ลานบาทหรอคดเปนรอยละ 86.93 ของเปาหมาย และขอมล ณ วนท 30 พฤศจกายน 2551 คณะทางาน SML ของหมบานและชมชนไดเบกจายจรงแลวจานวน 38,583 หมบาน เปนเงน 9,074.27 ลานบาท หรอคดเปนรอยละ 55.5 ของเงนทไดรบโอน

ตารางท 4 : การโอนเงนและการเบกจายเงนของหมบาน/ชมชนโครงการพฒนาศกยภาพหมบานและชมชน (SML) ตามแนวปรชญาเศรษฐกจพอเพยงทวประเทศ ณ วนท 30 พฤศจกายน 2551

หมบานและชมชน : แหง / จานวนเงน : ลานบาท เงนโอน เบกจาย ภาค

หมบาน จานวนเงน หมบาน จานวนเงน เหนอ 16,477 3,872.20 5,050 + ธ.ก.ส. 1,973.782 ตะวนออกเฉยงเหนอ 29,667 6,836.30 12,184 + ธ.ก.ส. 4,216.330 กลาง 15,058 3,545.40 6,198 + ธ.ก.ส. 1,716.880 ใต 8,259 2,087.60 3,685 + ธ.ก.ส. 1,167.270

รวมทงสน 69,461 16,341.50 27,117 + 11,466 (39.03%) +(16.50%)

9,074.264 (55.53%)

ทมา : - กลมงานเงนฝากภาครฐ ฝายรายไดและพฒนาธรกจธนาคาร ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ การเกษตร - ฝายสนเชอเพอสงคมและชมชน ธนาคารออมสน

หมายเหต : ขอมลจานวนหมบานทมการเบกจายของ ธกส. เปนยอดรวมของประเทศไมสามารถแยกเปนรายภาคได

6

(2) มการเบกจายเงนผานธนาคารออมสนรอยละ 59.18 และผาน ธกส. รอยละ 48.65 ของวงเงนทรบโอน ณ วนท 30 พฤศจกายน 2551 โดยมรายละเอยด ดงน

(2.1) ธนาคารออมสน รบโอนเงนเพอจายใหกบหมบาน/ชมชน 44,887 แหง เปนเงน 10,672.25 ลานบาท หมบาน/ชมชนเบกจายจรง 27,117 แหง เปนเงน 6,316.01 ลานบาท คดเปนรอยละ 59.18 ของวงเงนทรบโอน

(2.2) ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร รบโอนเงนเพอจายใหกบหมบาน/ชมชน 24,574 แหง เปนเงน 5,669.25 ลานบาท หมบาน/ชมชนเบกจายจรง 11,466 แหง เปนเงน 2,758.25 ลานบาท คดเปนรอยละ 48.65 ของวงเงนทรบโอน

ตารางท 5 : การโอนเงนและการเบกจายเงนของหมบาน/ชมชนโครงการพฒนาศกยภาพหมบานและชมชน (SML) ตามแนวปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ณ วนท 30 พฤศจกายน 2551

หมบานและชมชน : แหง / จานวนเงน : ลานบาท

ธนาคารออมสน ธนาคาร ธ.ก.ส. เงนโอน เบกจาย เงนโอน เบกจาย ภาค

หมบาน จานวนเงน หมบาน จานวนเงน หมบาน จานวนเงน หมบาน จานวนเงน เหนอ 9,615 2,276.50 5,050 1,186.735 6,862 1,595.70 Na 787.049 ตะวนออก เฉยงเหนอ

18,274 4,258.45 12,184 2,773.72 11,393 2,577.85 Na 1,442.61

กลาง 11,229 2,672.75 6,198 1,427.28 3,829 872.65 Na 289.60 ใต 5,769 1,464.55 3,685 928.28 2,490 623.05 Na 238,99

รวมทงสน 44,887 10,672.25 27,117 (60.41%)

6,316.015 (59.18%)

24,574 5,669.25 11,466 (46.65%)

2,758.249 (48.65%)

ทมา : - กลมงานเงนฝากภาครฐ ฝายรายไดและพฒนาธรกจธนาคาร ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร

- ฝายสนเชอเพอสงคมและชมชน ธนาคารออมสน

หมายเหต : เนองจากระบบบญชของธนาคารเปนการคดยอดเบกจายแบบสะสม ณ ชวงเวลา เมอสานกงานพฒนาศกยภาพหมบานและ

ชมชน (SML) ตามแนวปรชญาเศรษฐกจพอเพยง โอนเงนเขาระบบธนาคาร ทาใหไมสามารถตรวจการเบกจายของเงนทโอนไป

ในแตละครงได

4. ผลการตดตามความกาวหนาการดาเนนงานในระดบพนท

สานกประเมนผลและเผยแพรการพฒนา รวมกบสานกพฒนาเศรษฐกจและสงคมภาคทง 4 ภาค ไดดาเนนการสารวจในพนทตวอยางหมบานและชมชนทง 4 ภาค ใน 34 จงหวด 61 อาเภอ 104 ตาบล จานวน 113หมบาน/ชมชน สรปสาระสาคญไดดงน

4.1 หมบานทสารวจสวนใหญเปนหมบานขนาดกลาง (M) โดยมสดสวนถงรอยละ 47.23 ของหมบานทงหมด รองลงมาเปนหมบานขนาดเลก (S) มสดสวนรอยละ 25.05 หมบาน ขนาดใหญ (L) มสดสวนรอยละ 15.43 และ สวนทเหลอเปนหมบานขนาด S1 S2 S3 และใหญมาก (XL) มสดสวนรวมกนรอยละ 12.29

7

ตารางท 6 : ขนาดของหมบานและชมชนตามโครงการ SML ทสมสารวจจาแนกรายภาค

ขนาดหมบาน ภาค S1 S2 S3 S M L XL รอยละ

เหนอ 0.00 0.00 0.56 20.15 55.16 15.19 8.94 100.00 ตะวนออกเฉยงเหนอ 0.00 0.00 5.88 38.09 27.65 22.94 5.44 100.00 กลาง 8.62 7.95 4.5 31.14 33.62 9.00 5.17 100.00 ใต 0.00 0.00 0.00 10.83 72.50 14.59 2.09 100.00 รวม 2.15 1.99 2.74 25.05 47.23 15.43 5.41 100.00

ทมา : จากการสารวจในชวงเดอน พ.ย. – ธ.ค. 2551

4.2 การรบรและความเขาใจของประชาชนเกยวกบโครงการ SML

(1) ประชาชนสวนใหญรบรเกยวกบโครงการ SML ผใหสมภาษณสวนใหญหรอมากกวารอยละ 80 รบรขอมลขาวสารเกยวกบโครงการ SML จากการเขารวมประชมหมบานประจาเดอน รวมทงจากผใหญบานและหนวยงานราชการตาง ๆ เชน นายอาเภอ ปลดอาเภอ และพฒนาชมชน (พฒนากร ) เปนตน รวมท งทางสอสารมวลชนตางๆ ทงโทรทศน วทย สอโฆษณา และบางสวนรบรจากนกศกษาทมาทาการประชาสมพนธ

(2) ประชาชนสวนใหญ มความเขาใจวตถประสงคและเหนประโยชนของโครงการ SML เปนอยางด โดยมากกวารอยละ 90 เขาใจวาโครงการ SML มวตถประสงคเพอเปดโอกาสใหชมชนบรหารจดการงบประมาณเพอพฒนาหมบาน สรางโอกาสมงานทา สรางรายได และลดรายจาย ตลอดจนเพอพฒนาเศรษฐกจชมชนใหเขมแขง นอกจากน โครงการเปนทยอมรบของประชาชน โดยสวนใหญเหนวาโครงการ SML มประโยชนตอชมชน ในการสนบสนนใหประชาชนรวมตวกนในการจดประชาคมซงจะสงผลใหเกดความสามคคและเปนนาหนงใจเดยวกน ทาใหคนในชมชนเรยนรการบรหารจดการโครงการพฒนาและแกปญหาของชมชนตนเอง เกดการพฒนาตามแผนชมชนทกาหนดไว โดยสามารถนาโครงการทจดทาไวในแผนชมชนมาเสนอของบประมาณและดาเนนโครงการตามทชมชนตองการได

4.3 การรบทราบโครงการ SML ปงบประมาณ พ.ศ. 2552

เมอวนท 10 พฤศจกายน 2551 รฐบาลนายกรฐมนตรสมชาย วงศสวสด ไดกดปมโอนเงน SML จานวน 6,543.35 ลานบาท จากงบประมาณทไดจดสรรไวในปงบประมาณ 2552 วงเงน 15,000 ลานบาท ใหกบ 27,699 หมบาน/ชมชน ประกอบดวย ภาคกลาง 8,721 หมบาน วงเงน 2,045.65 ลานบาท ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 8,126 หมบาน วงเงน 1,898.50 ลานบาท ภาคเหนอ 6,940 หมบาน วงเงน 1,605.95 ลานบาท และภาคใต 3,912 หมบาน วงเงน 993.25 ลานบาท โดยโอนผานธนาคารออมสน 17,475 หมบาน วงเงน 4,176 ลานบาท และโอนผาน ธ.ก.ส. 10,224 หมบาน วงเงน 2,367.35 ลานบาท จากการตดตามความกาวหนาในพนท พบการรบทราบโครงการ SML ในปงบประมาณ พ.ศ. 2552 ดงน

8

(1) หมบานและชมชนสวนใหญทราบขาวโครงการ SML ป 2552 แลว โดยมสดสวนรอยละ 50.14 โดยพบวาพนทตวอยางในภาคใตและภาคเหนอสวนใหญทราบขาวสาร

SML รอบใหมแลว โดยกานนและผใหญบานไดรบแจงขาวสารจากเจาหนาทปกครอง

ของอาเภอในการประชมกานน/ผใหญบานประจาเดอน แลวจงนามาแจงใหสมาชก

ชมชนทราบ แตประชาชนสวนใหญจะไมทราบรายละเอยดทชดเจน โดยสวนใหญกลมท

ทราบขาวแลวอยางชดเจน คอผนาชมชนทเปนคณะกรรมการ SML

(2) หมบานและชมชนทยงไมไดรบทราบโครงการ SML ป 2552 มสดสวนรอยละ 49.86 โดยพบวาพนทตวอยางในภาคตะวนออกเฉยงเหนอและภาคกลาง ประชาชนสวนใหญ

ยงไมทราบเกยวกบโครงการ SML รอบใหม

ตารางท 7 : การรบทราบโครงการพฒนาศกยภาพหมบานและชมชน (SML) ตามแนวปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ในปงบประมาณ พ.ศ. 2552

หนวย : รอยละ

การรบทราบโครงการ SML ป2552 ภาค

ทราบ ไมทราบ รวม เหนอ 70 30 100 ตะวนออกเฉยงเหนอ 33.72 66.28 100 กลาง 22.23 77.77 100 ใต 74.59 25.41 100 รวม 50.14 49.86 100

ทมา : จากการสารวจในชวงเดอน พ.ย. – ธ.ค. 2551

4.4 ขนตอนและกระบวนการจดทาโครงการ

(1) ประชาชนสวนใหญมความเขาใจในขนตอนการจดทาโครงการ SML เนองจาก

เคยดาเนนโครงการ SML มากอนแลวในป 2549-2550 รวมทงในบางพนท มการ

ประชาสมพนธโครงการ SML โดยใชเสยงตามสาย ตลอดจนยงมเจาหนาทจากอาเภอ

และองคการบรหารสวนตาบล (อบต.) มาใหความรเกยวกบโครงการ SML อยางไร

กตามประชาชนและชมชนในพนทตวอยางสวนใหญจะเขาใจขนตอนโครงการ SML

เฉพาะในสวนทหมบาน/ชมชนเกยวของเทานน สวนในขนตอนการดาเนนงานในระดบ

อาเภอ จงหวด และสวนกลาง ประชาชนโดยเฉพาะผทไมไดเขารวมการประชาคม ยงไม

มความชดเจนในขนตอนดงกลาวน สวนหนงมสาเหตมาจาก สภาพพนททเปนอปสรรค

ตอการคมนาคมทงดานการเดนทางและการตดตอสอสาร ตลอดจนจานวนเจาหนาท

ระดบอาเภอทจะแจงขาวและประชาสมพนธใหแกชาวบานมไมเพยงพอ

9

(2) การเตรยมการจดทาโครงการในหลายพนทมปญหา/อปสรรคบางประการ จากการสอบถาม พบวาถงแมเจาหนาททเกยวของสวนใหญจะพยายามดาเนนงานตามโครงการ SMLเพอตอบสนองนโยบายของรฐบาล แตในหลายพนทยงมขอจากดในขนตอนของการเตรยมการกอนการจดทาแผนงาน/โครงการ อาท ขอจากดของระยะเวลา ทาใหการฝกอบรมใหแกเจาหนาทระดบอาเภอเพอทาหนาทเปนพเลยงในการจดทาโครงการของหมบาน/ชมชนนนยงไมสามารถทาไดเตมท ตลอดจนจานวนงบประมาณและบคลากรไมเพยงพอ สาหรบสนบสนนชมชนในการจดประชมและการบรหารจดการดานเอกสาร ทาใหหมบาน/ชมชนหลายแหงไมมสถานทและขอมลสาหรบการจดทาโครงการทพรอมสมบรณ

(3) คณะทางาน SML ของหมบานมองคประกอบหลากหลาย ทกหมบานไดจดประชมประชาคมเพอเลอกประธานและคณะทางาน โดยคณะทางานจะมการแบงหนาทออกเปนฝายตางๆ เชน จดซอจดจาง เหรญญก ตรวจสอบ และเลขานการ เปนตน โดยคณะทางาน SML ของหมบาน จะมทงเปนคณะทางานชดเดยวกนกบคณะทางานของโครงการอยดมสขระดบจงหวดทดาเนนงานในป 2550 และคณะทางานทจดตงชดใหม รวมทงเปนการผสมผสานระหวางชดเกาและชดใหม

(4) การคดเลอกโครงการ SML ดาเนนการโดยการจดทาประชาคม แตสวนใหญมผเขารวมไมถงรอยละ 70 ตามเกณฑทกาหนด โดยสวนใหญผเขารวมประชม คอระดบผนาชมชน คณะกรรมการโครงการ SML และตวแทนภาคประชาชน แตเมอรวมจานวนของผเขารวมการประชมทงหมดแลว การทาประชาคมสวนใหญมจานวนผเขารวมไมถงรอยละ 70 ตามเกณฑทไดกาหนดไว เนองจากชาวบานมเวลาวางไมตรงกน หลายคนตองออกไปประกอบอาชพตางถน และบางพนทมปญหาดาน ภมประเทศและการคมนาคม รวมทงเยาวชนบางสวนยงไมใหความสนใจในการเขารวมประชาคมมากนก ดงนนการนาเสนอโครงการสวนใหญจงเปนความคดของคนไมกคนในชมชน โดยสวนมากจะมาจากผนาหมบาน/ชมชนเปนหลก

4.5 ลกษณะโครงการและทมา

(1) โครงการ SML สวนใหญคดเลอกมาจากแผนชมชน จากการสารวจในพนทตวอยาง ประมาณรอยละ 76.82 มการจดประชมประชาคมโดยนาโครงการในแผนชมชนมาหารอและจดลาดบความสาคญของโครงการ โดยภาคตะวนออกเฉยงเหนอมสดสวนการใชแผนชมชนในการจดทาโครงการมากทสด สวนทเหลอประมาณรอยละ 23.18 ไมไดใชแผนชมชนในการจดทาโครงการ ซงเกดจาก 2 กรณ คอ (1) ยงไมมแผนชมชน และ(2) มแผนชมชน แตประชาคมมมตใหเลอกโครงการอน เนองจากพจารณาจากปญหาและความตองการของชมชนในชวงเวลานน เชน ทบานหนองปลวก อ.บางระกา จ.พษณโลก ทเลอกโครงการกอสรางรานคาชมชน ซงการจดประชาคมโดยไมใชแผนชมชนทง 2 กรณน จดทาโครงการโดยใหประชาชนทมาเขารวมประชาคมเสนอโครงการ และตดสนเลอกโครงการโดยพจารณาจากคะแนนเสยงสวนใหญ ซงเปนการรเรมโครงการใหม

10

นอกจากน ในบางพนท เชน จงหวดขอนแกน และจงหวดอดรธาน ผใหญบานหรอผนาชมชนจะปรบปรงวธการดาเนนงานใหมความรวดเรวยงขน โดยนาโครงการทบรรจอยในแผนชมชนไปปรกษา/ขอคาแนะนาจากทางอาเภอกอน เมอเจาหนาทบอกวาโครงการใดอยในหลกเกณฑแลว จงนาโครงการเหลานนไปเสนอเขาสทประชมเพอใหประชาคมของหมบาน/ชมชนลงคะแนนคดเลอกโครงการ

ตารางท 8 : ทมาของโครงการ จาแนกรายภาค หนวย : รอยละ

ภาค คดเลอกจากแผน

ชมชน ไมคดเลอกจากแผน

ชมชน รวม

กลาง 81.3 18.7 100.00 ตะวนออกเฉยงเหนอ 88.13 11.87 100.00 เหนอ 78.34 21.66 100.00 ใต 59.5 40.5 100.00

รวม 76.82 23.18 100.00

ทมา : จากการสารวจในชวงเดอน พ.ย. – ธ.ค. 2551

(2) โครงการ SML ในป 2551 สวนใหญเปนโครงการดานการเกษตร จากการสารวจ

ในพนทตวอยางมการจดทาโครงการทงสน 122 โครงการ โครงการสวนใหญเปน

โครงการดานการเกษตร หรอประมาณรอยละ 49.64 รองลงมาเปนโครงการดาน

สาธารณปโภคพนฐาน รอยละ 20.19 โครงการดานการสงเสรมรายได/อาชพ รอยละ

17.60 โครงการดานสวสดการชมชน รอยละ 8.85 และโครงการดานอนๆ รอยละ 3.72

ตามลาดบ

ตารางท 9 : โครงการ SML จาแนกประเภทโครงการ หนวย : รอยละ

ประเภทโครงการ รอยละ

ดานการเกษตร 49.64 ดานสาธารณปโภค 20.19 ดานการสงเสรมอาชพและรายได 17.60 ดานสวสดการชมชน 8.85 ดานอนๆ 3.72

รวม 100

ทมา : จากการสารวจในชวงเดอน พ.ย. – ธ.ค. 2551

11

(3) โครงการ SML สวนใหญเปนโครงการทดาเนนการในชมชน ไมไดรวมกบชมชนอน

จากการสารวจ รอยละ 98.36 ของโครงการทงหมดเปนโครงการทหมบาน/ชมชน

ดาเนนการโดยลาพง ไมไดดาเนนการรวมกบชมชนอน เนองจากแตละหมบานมความ

ตองการทแตกตางกน และบางหมบาน/ชมชนกไมทราบวาตามหลกเกณฑแลวจะ

สามารถเสนอขอโครงการรวมกนไดหรอไม มเพยงบางหมบานทมโครงการ

ทดาเนนการรวมกนกบหมบาน/ชมชนอน คอ หมบานชมพล อ.สทงพระ จ.สงขลา

ทจดทาโครงการจดตงโรงปยชวภาพ ซงตองใชงบประมาณดาเนนการคอนขางสง

จงตองดาเนนการรวมกนกบหมบานทอยใกลเคยง และหมบานคลองเจดรวเกา อาเภอ

บานแพว จงหวดสมทรสาคร ทไดนางบประมาณไปรวมกบอก 2 หมบาน เพอซอรถ

เกยวขาวมาใชประโยชนในการแกไขปญหาของชมชนรวมกน

4.6 ผลสาเรจของโครงการ SML

ผลการดาเนนโครงการพฒนาศกยภาพของหมบานและชมชน (SML) ตามแนวปรชญา

เศรษฐกจพอเพยงในหมบานเปาหมาย พบวาสามารถบรรลวตถประสงคทตงไวทง 4 ดาน

โดยเฉพาะการพฒนาความเขมแขงและพฒนารายไดบรรลผลมากทสด ขณะทการพฒนา

ทรพยสนเพอเพมรายไดอยางยงยนและการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมยงมนอย

(1) การดาเนนโครงการเรมปรากฏผลสาเรจในดานการชวยเสรมสรางความเขมแขงและความสามคคของชมชน โดยผใหสมภาษณรอยละ 45.14 ระบวาโครงการ SML ชวยใหประชาชนมสวนรวมคดรวมทาและชวยแกปญหาของชมชน รองลงไปรอยละ 30.56 ระบวาชวยสรางโอกาสและพฒนาการเรยนร และรอยละ 21.18 ระบวาชวยพฒนาผนารนใหม นอกจากน โครงการ ยงไดมสวนชวยสรางความสามคคและการเสยสละประโยชนสวนตน โดยประชาชนถงรอยละ 55.38 ไดมสวนรวมลงแรงดาเนนโครงการ และรอยละ 29.23 ไดอนญาตใหใชทดนสวนตวเปนทตงของสานกงาน และศนยการเรยนรทใชเงนโครงการ SML กอสราง

ตารางท 10 : การพฒนาศกยภาพคนในหมบาน/ชมชนจากโครงการ SML จาแนกรายภาค หนวย : รอยละ

ภาค

สรางโอกาสและพฒนาขบวน

การเรยนร

รวมคด รวมทา รวมแกไขปญหา

พฒนาผนารนใหม

อน ๆ รวม

กลาง 35.48 43.55 19.35 1.61 100.00 ตะวนออกเฉยงเหนอ 30.56 44.44 16.67 8.33 100.00 เหนอ 28.00 45.33 24.00 2.67 100.00 ใต 32.50 47.50 17.50 2.50 100.00 รวม 30.56 45.14 21.18 3.13 100.00

ทมา : จากการสารวจ ของ สศช. โดย สปผ.

12

ตารางท 11 : การมสวนรวมดาเนนโครงการ SML ของประชาชนจาแนกรายภาค หนวย :รอยละ

ภาค อนญาตใชทดน การลงแรง อน ๆ รวม

กลาง 16.67 66.67 16.67 100.00 ตะวนออกเฉยงเหนอ 0.00 66.67 33.33 100.00 เหนอ 50.00 38.24 11.76 100.00 ใต 0.00 90.00 10.00 100.00

รวม 29.23 55.38 15.38 100.00

ทมา : จากการสารวจ ของ สศช. โดย สปผ.

(2) โครงการ SML ชวยพฒนาเศรษฐกจชมชน ผใหสมภาษณถงรอยละ 77.18 ระบวา

การดาเนนโครงการ SML ชวยทาใหเศรษฐกจชมชนดขน แยกเปนการลดรายจาย

รอยละ 30.8 ชวยเพมรายได รอยละ 24.64 ชวยสรางงานสรางอาชพ รอยละ 21.74

ตารางท 12 : การแกไขปญหาความยากจนของหมบาน/ชมชนจากโครงการ SML จาแนกรายภาค หนวย : รอยละ

ภาค ลดรายจาย เพมรายได สรางงาน/ อาชพ

สรางโอกาส การเขาถง

แหลงเงนทน อน ๆ รวม

กลาง 27.69 32.31 21.54 9.23 9.23 100.00 ตะวนออกเฉยงเหนอ 34.78 34.78 15.22 2.17 13.04 100.00 เหนอ 32.28 16.54 21.26 7.87 22.05 100.00 ใต 26.32 26.32 31.58 5.26 10.53 100.00

รวม 30.80 24.64 21.74 6.88 15.94 100.00

ทมา : จากการสารวจ ของ สศช. โดย สปผ.

(3) การพฒนาโครงการเพอสรางรายไดอยางยงยนและการอนรกษทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอมเรมดาเนนงานในบางหมบาน โดยผลการสารวจในหมบาน

เปาหมายพบวา มหมบานทพฒนาโครงการตอเนองจากระยะแรกมสดสวนรอยละ 6.6

และมหมบานรอยละ 15 ของทงหมด ได ร เ รมดาเนนงานเกยวกบการอน รกษ

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในป 2551 เชน การปลกตนไม การขดลอกคลอง

เพอสงนา/ระบายนา และปรบปรงภมทศนของหมบาน/ชมชนเพอสงเสรมการทองเทยว

ในขณะทโครงการ SML ป 2548 – 2549 ไมมโครงการเหลาน ทงน หากมการสารวจ

ทวประเทศอยางทวถง อาจจะพบความคดรเรมทหลากหลายมากขน

13

4.7 ปญหาและอปสรรคทพบจากพนท

จากการสารวจในพนท พบวามปญหาและอปสรรคในการดาเนนโครงการ SML ทงในสวนของขนตอนการจดทาโครงการ และขนตอนการอนมตโครงการ สรปไดดงน

(1) ปญหาและอปสรรคในขนตอนการจดทาโครงการ

(1.1) การประชาสมพนธเกยวกบโครงการ SML ยงไมมากพอทจะสามารถสรางความเขาใจใหประชาชนรบทราบขอมลอยางถกตองและเปนไปในทศทางเดยวกนได ทาใหบางพนทประชาชนขาดความเขาใจในวตถประสงคและกระบวนการของโครงการ SML ทถกตองและครบถวน เชน ประชาชนไมทราบวาสามารถดาเนนโครงการเชอมโยงเปนเครอขายกบหมบานใกลเคยงได จงทาใหโครงการทเสนอเปนโครงการทชมชนดาเนนการโดยลาพง ไมเสนอโครงการทสามารถดาเนนการรวมและมผลประโยชนรวมกบหมบาน/ชมชนอนๆ ได

(1.2) การจดทาประชาคมโดยใหมองคประชมรอยละ 70 ทาไดยาก ตามระเบยบของคณะกรรมการ SML ทกาหนดใหการจดประชมประชาคมในหมบาน/ชมชน ตองมผเขารวมประชมไมนอยกวารอยละ 70 ของผมอาย 15 ปขนไปทอาศยอยในหมบาน/ชมชนนน ในทางปฏบตคอนขางกระทาไดยาก เนองจากชาวบานสวนใหญตองประกอบอาชพไมคอยจะมเวลาเขารวมประชมมากนก หลายหมบาน/ชมชนจงจาเปนตองมการลงชอยอนหลงแทน สงผลใหการนาเสนอโครงการถกชกนาโดยกลมแกนนาในหมบาน/ชมชน ซงจะมผลตอการมสวนรวมของคนในหมบาน/ชมชนทอาจลดนอยลงในระยะตอไป

นอกจากน การกาหนดใหคณะทางานระดบหมบานสบเปลยนหมนเวยน เพอพฒนาการเรยนรนนยงสมฤทธผลไดไมเตมท เนองจากมการหมนเวยนสบเปลยนนอยมากและซาคนเดม และถาเปนหมบานขนาดเลก (S) ซงมประชากรนอย จะหาผมาสบเปลยนเพอทาหนาทเปนคณะทางานหมบาน คอนขางยากกวาหมบานขนาดใหญ

(1.3) การพจารณาคดเลอกโครงการบางพนทไมตรงกบความตองการของประชาชน เนองจากตองสอดคลองกบหลกเกณฑและเงอนไขททางรฐกาหนด เชน ตองเปนโครงการทเพมศกยภาพในการหารายได ลดรายจายและสรางโอกาสในอาชพอยางยงยน ฯลฯ ทาใหหมบาน/ชมชน พจารณาเฉพาะกจกรรมทสอดคลองกบหลกเกณฑดงกลาว และบางครงไดรบคาแนะนาจากอาเภอ ใหคดเลอกโครงการททาประโยชนตอประชาชนโดยสวนรวม ขณะทในหมบาน/ชมชนนนมหลากหลายอาชพ เชน การทาสวนผลไม การทานาขาว และทาการประมง สงผลใหตองใชเวลาในการปรบแกไขโครงการหลายครง และในทสดไดเลอกโครงการทไมกอใหเกดการพฒนาอาชพ เพมรายได และลดรายจายมาดาเนนการ เชน โครงการปรบปรงภมทศนหมบาน/ชมชน เปนตน

14

(1.4) โครงการสวนใหญเปนโครงการใหมทไมไดตอยอดจากเดม เนองจากหลกเกณฑการจดทาโครงการไมไดกาหนดใหมการตอยอดจากโครงการ SML เดม จงสงผลใหตองรเรมโครงการใหม นอกจากน บางหมบาน/ชมชน ไมมแผนชมชนเปนเครองมอในการคดเลอกโครงการ สงผลใหโครงการทเสนอเปนการแกไขปญหาเฉพาะหนา ไมสามารถสะทอนความตองการและการแกไขปญหาทแทจรงของหมบาน/ชมชนได

(1.5) ปญหาในการบรหารจดการโครงการ ทสาคญไดแก

ขนตอนการจดทาเอกสารซบซอนและเขาใจยาก ทงวธการเขยนโครงการ SML และเอกสารตางๆ ทเปนภาษาทางราชการ ตลอดจนกระบวนการจดซอจดจางทมความซบซอน ชาวบานบางสวนไมเขาใจยงตองการทปรกษาและคาแนะนาจากสวนราชการทเกยวของ รวมทงแบบฟอรมเอกสารโครงการทมจานวนมากเกนไป ทาใหเจาหนาทอาเภอตองรบภาระในการใหคาแนะนาการจดทาเอกสารและการอธบายในการกรอกขอมล เพอลดความผดพลาดในการจดทาและเสนอโครงการของหมบาน/ชมชน

ขาดงบบรหารของโครงการ ทาให เปนภาระกบผนาชมชนและคณะกรรมการหมบานในการเสนอ SML เชน คาใชจายทจะเดนทางเขามาตดตอกบอาเภอ หรอเดนทางไปธนาคาร และคาโทรศพท เปนตน

ระยะเวลาใหเตรยมโครงการเสนอของบประมาณกระชนมาก ทาใหประชาชนมเวลาคดเลอกคณะทางานและคดเลอกโครงการนอย บางหมบานมจานวนโครงการในแผนชมชนนอย อกทงหมบานสวนใหญมการปรบปรงแผนชมชนเพยงปละครง ทาใหหมบานไมสามารถจดเตรยมโครงการไดทนเวลากบการพจารณาจดสรรเงนตามโครงการ SML ในแตละชวงเวลา

(2) ปญหาและอปสรรคในขนตอนการอนมตโครงการ

(2.1) ขนตอนการอนมตโครงการและงบประมาณโดยสวนกลางลาชา เนองจากตองผานกระบวนการจากสวนกลางหลายขนตอน ประกอบกบบางโครงการถกสงกลบมายงหมบาน/ชมชนเพอแกไขรายละเอยดหรอจดทาโครงการเสนอใหคณะกรรมการ SML พจารณาอนมตใหม ซงไดสงผลตอความลาชาของโครงการ ทาใหบางชมชนไมสามารถดาเนนงานโครงการไดทนตามทกาหนดไว นอกจากนอาเภอไมสามารถตดตามความกาวหนาในการพจารณาอนมตโครงการไดหลงจากทสงโครงการใหจงหวดแลว จะทราบผลไดตอเมอโครงการไดรบอนมตแลวโดยดจาก Website ของกรมการปกครองหรอไดรบแจงจากจงหวด และในกรณทโครงการมปญหา ตองรอใหไมผานการอนมตกอนการทาโครงการเสนอกลบขนไปใหม ทาใหเสยเวลาและไมสามารถดาเนนโครงการไดทนตามทกาหนดไว

15

(2.2) การเบกจายงบประมาณสหมบาน/ชมชนลาชา เนองจาก

อาเภอและหมบาน/ชมชน ยงขาดความเขาใจในขนตอนการเบกจายทชดเจน รวมทงเอกสารประกอบการเบกจายตามระเบยบราชการมความยงยาก เกดปญหาการจดเตรยมเอกสารทไมสมบรณ

16

หลกเกณฑการเบกจายเงนตามระเบยบพสดเขมงวดไมยดหยน การดาเนนโครงการทตองใหแลวเสรจกอนและมหลกฐานไปเบกเงน ทาให

เปนภาระกบชาวบานทตองสารองจายเงนไปกอน เพอจดซอวสดและ

อปกรณตางๆ มาดาเนนโครงการ บางชมชนตองมรายจายเพมจากการ

ขอใหหางรานออกใบสาคญรบเงนใหกอน เพอนาไปใหอาเภอรบรอง

สาหรบเบกเงนจากธนาคารมาดาเนนการ ซงไดสงผลตอการเบกจาย

ทลาชา

ธนาคารมปญหาในการเปดบญชใหมทกครงทมโครงการ SML เนองจากโครงการทเสนอและไดรบอนมตเปนโครงการใหม ไมมความ

ตอเนองกนในแตละป สงผลใหธนาคารตองเปดบญชใหมทกครง

4.8 ขอคดเหนและขอเสนอแนะจากพนท

(1) ความเหนตอการปรบปรงกระบวนการจดทาโครงการ

(1.1) ภาครฐควรประชาสมพนธใหขอมลขาวสารทกขนตอนของโครงการ เพอใหความรความเขาใจเกยวกบรายละเอยดของโครงการ ตลอดจน

หลกเกณฑตางๆ แกสมาชกภายในหมบานทกคน รวมทงเปนทปรกษาและให

คาแนะนาในกระบวนการจดทาเวทประชาคม การตดตอประสานงานกบ

ภาครฐและธนาคาร

(1.2) ควรกาหนดกรอบเวลาในการจดทาโครงการทยดหยนและไมกระชนจนเกนไป เพอใหหมบาน/ชมชนมเวลาเตรยมการจดประชาคม และคดเลอก

โครงการใหมความครบถวนและสมบรณยงขน สอดคลองกบความตองการและ

การแกไขปญหาของหมบาน/ชมชน ตลอดจนเปนประโยชนตอหมบาน/ชมชน

มากทสด

(1.3) ควรกาหนดหลกเกณฑและเงอนไขในการคดเลอกโครงการ โดยโครงการ SML ควรเปนโครงการทมาจากแผนชมชน และใหอสระแก

หมบาน/ชมชนเปนผกาหนดและเลอกโครงการทจะดาเนนการเอง เพอใหตรง

กบความตองการของประชาชน นอกจากนควรสนบสนนใหหมบาน/ชมชนม

แผนชมชนของตนเองและเลอกโครงการทจะดาเนนการมาจากแผนชมชน

รวมทงควรสงเสรมใหชมชนปรบปรงแผนชมชนใหสมบรณ และพรอมสาหรบ

การเสนอของบประมาณ

17

(1.4) ควรปรบแบบฟอรมการเสนอขอโครงการ และแบบฟอรมการเบกจาย

ใหกะทดรด เขาใจงายมากขน (สาหรบชมชน) พรอมปรบปรงระบบบนทก

ขอมลทาง internet ใหสามารถแกไขไดงาย (สาหรบเจาหนาทอาเภอ)

(1.5) ควรปรบลดเกณฑการจดประชมประชาคมใหเหมาะสมกบสภาพความ

เปนจรงของชมชน เพอใหเกดกระบวนการมสวนรวมอยางแทจรง โดยอาจลด

เกณฑการจดประชาคมจากเดมรอยละ 70 ของประชากร เปนรอยละ 70 ของ

ครวเรอน ซงจะมความเปนไปไดมากกวา

(1.6) ภาครฐควรเสรมสรางกระบวนการเรยนรใหแกชาวบาน ใหสามารถคด

และทาโครงการเปน และแกไขปญหาเองได สวนขาราชการหรอผม

ตาแหนงทางการเมอง/การปกครองไมควรชนา ควรเปนเพยงทปรกษาของ

คณะทางานหมบานฯ เทานน และควรสนบสนนการสรางผนารนใหมใหเกดขน

นอกจากน ควรเรงสรางจตสานกความเปนเจาของโครงการ และสนบสนนให

เขามามสวนรวมในการบรหารจดการโครงการใหแกคนในพนท มการแบง

หนาทความรบผดชอบของคณะทางานฯหมบานใหชดเจน และปฏบตให

ถกตองตามระเบยบ เพอใหสามารถจดทาโครงการไดภายในกรอบระยะเวลา

ทกาหนด

(1.7) ควรบรณาการทางานรวมกนระหวางสวนราชการระดบอาเภอ

ทเกยวของ รวมถงเจาหนาทของธนาคารเพอสรางความร ความเขาใจทตรงกน

ถงวตถประสงคและกระบวนการทางานของโครงการ สามารถสนบสนนการ

ดาเนนงานโครงการ SML ใหบรรลถงความสาเรจ

(1.8) ควรสนบสนนโครงการ SML ทกปเพอใหเกดความตอเนอง และเพม

งบประมาณสาหรบดาเนนโครงการตามความตองการของชมชน เพอให

สามารถจดทาโครงการทมขนาดใหญขนและสามารถแกไขปญหาของชมชน

ไดมากยงขน

(2) ความเหนตอการปรบปรงขนตอนการอนมตโครงการ

(2.1) ควรปรบปรงขนตอนการอนมตโครงการ โดยใหอานาจอาเภอและจงหวด

ในการพจารณากลนกรองและอนมตโครงการ เพอลดขนตอนและระยะเวลา

ในการอนมตโครงการ และใหสวนกลางเปนผดแลดานนโยบาย งบประมาณ

และตดตามประเมนผล

18

(2.2) การเบกจายเงนโครงการ SML มขอเสนอแนะ ดงน

ควรปรบปรงระเบยบการเบกจายเงนเพอมใหเปนภาระแกชาวบานในการสารองจายไปกอน รวมทงใหชมชนสามารถเบกจายไดเตมวงเงน

ทไดรบการจดสรร หากหมบาน/ชมชนสามารถดาเนนโครงการตามทเสนอ

ขอไปไดตามวตถประสงคอยางครบถวน และถามวงเงนเหลอ กควรให

หมบาน/ชมชนมสทธนาเงนทเหลอดงกลาวไปดาเนนโครงการตอเนองหรอ

โครงการอนทเปนประโยชนตอชมชนและสอดคลองกบวตถประสงค

โครงการ SML ตอไปได

หนวยงานทเกยวของควรควบคมขนตอนและรายละเอยดการเบกจายเงนใหรดกมมากขนกวาเดม เชน การแตงตงผมอานาจในการเบกจายในชมชนไมควรใหอานาจเฉพาะคณะกรรมการฯ เพยงไมกคนเทานน

ควรเปด –ปดบญชเงนฝากโครงการ SML ของหมบานเปนรายป เพอใหธนาคารมความสะดวกในการเบกจายและตรวจสอบ

(2.3) ในการประชมชแจงโครงการใหกบชมชนควรมผแทนของธนาคาร เขารวม เพอจะไดชแจงบทบาทหนาทในสวนทเกยวของ รวมทงขนตอนการเบก-จายเงนใหชมชนทราบโดยตรง

(2.4) สวนกลางควรกาหนดกรอบในการตดตามและประเมนผลหนวยงานในพนททเกยวของ เพอใหการดาเนนงานตามโครงการ SML ของหมบาน/ชมชนเปนไปอยางมประสทธภาพ สามารถตอบสนองวตถประสงคและเปาหมายของโครงการไดอยางแทจรง

5. สรปและขอเสนอแนะ

การตดตามและประเมนผลการดาเนนโครงการพฒนาศกยภาพของหมบานและชมชน (SML)

ตามแนวปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ในปงบประมาณ พ.ศ. 2551 – 2552 ในภาพรวม พบวา ไดม

การอนมตโครงการ SML ใหกบหมบาน/ชมชนทวประเทศ ระหวางเดอนเมษายน –ธนวาคม 2551

รวม 69,468 แหง จานวน 84,905 โครงการ เปนจานวนเงนรวมทงสน 16,343.25 ลานบาท

โดยภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ไดรบการจดสรรมากทสด (รอยละ 41.74) และโครงการ SML

สวนใหญเปนโครงการดานการเกษตร (รอยละ 44.70) อยางไรกตาม การเบกจายเงนผานธนาคาร

ไปยงบญชหมบาน/ชมชนยงมความลาชา โดยปจจบนมการเบกจายจรงเพยง 9,074.27 ลานบาท

คดเปนรอยละ 55.5 ของเงนทไดรบโอน

19

ผลการสารวจในพนทหมบาน/ชมชนตวอยาง จานวน 113 หมบาน/ชมชน ใน 34 จงหวด

ทง 4 ภาค พบวา การดาเนนโครงการ SML ประสบผลสมฤทธคอนขางด ทงดานการสรางความ

เขมแขงของชมชน และการชวยเสรมสรางกระบวนการมสวนรวมของชมชน ประชาชนสวนใหญรบร

และเขาใจวตถประสงคของโครงการเปนอยางด และเหนวาโครงการ SML มประโยชนตอชมชน

ในการสนบสนนใหคนในชมชนรวมเรยนรการบรหารจดการโครงการเพอพฒนาและแกปญหาของ

ชมชนตนเอง ตลอดจนชวยแกปญหาในการดารงชวตประจาวนของคนสวนใหญใหมคณภาพชวตทดขน

อยางไรกตาม ในสวนของการดาเนนงานโครงการ พบวามหลายพนททมปญหา/อปสรรค ตงแต

ขนตอนการเตรยมการ การจดทาโครงการ และการอนมตโครงการ ซงไดสงผลตอความลาชาของการ

ดาเนนงาน และทาใหโครงการ SML ไมสามารถตอบสนองความตองการและการแกไขปญหา

ทแทจรงของหมบาน/ชมชนไดในระยะยาว

จากการท สศช. ไดตดตามผลการดาเนนงานโครงการ SML ในพนทมาอยางตอเนอง รวมทงไดจด

ประชมหารอการขบเคลอนการพฒนาศกยภาพของหมบานและชมชน (SML) ตามแนวปรชญา

เศรษฐกจพอเพยง รวมกบหนวยงานทเกยวของ เมอวนท 7 พฤศจกายน 2551 โดยมเลขาธการ

คณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต เปนประธานการประชมนน สศช. ม

ขอเสนอแนะเพอใหการขบเคลอนโครงการ SML มความตอเนองและบรรลวตถประสงคทกาหนดไว

ไดอยางยงยน โดยควรใหความสาคญในเรองตอไปน

5.1 การจดทาโครงการ SML

(1) โครงการทขอรบการสนบสนนงบประมาณ (SML) ควรเปนโครงการทมาจากแผนชมชน เพอใหสอดคลองกบปญหาและความตองการของชมชน และเกดความ

ตอเนองของโครงการทตอยอดจากโครงการ SML เดมทประสบความสาเรจแลว โดย

(1.1) ควรสนบสนนกระบวนการชมชนอยางตอเนอง เพอใหประชาชนมสวนรวม

ในการคดและจดทาแผนชมชน รวมทงสามารถตดสนใจและดาเนนการแกไข

ปญหาดวยตนเอง ซงควรครอบคลมเปาหมายการพฒนาชมชนทงทางสงคม

เศรษฐกจ ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม และควรผลกดนใหทกหมบาน/

ชมชนจดทาแผนชมชนใหมความสมบรณ เพอเปนเครองมอในการเสนอ

โครงการและงบประมาณในระยะตอไป

(1.2) กระทรวงมหาดไทย โดยกรมการปกครอง และกรมการพฒนาชมชน

ควรมการทบทวนและปรบกระบวนการจดทาแผนชมชนใหเปนปจจบน มคณภาพ และมาจากกระบวนการรวมคด รวมทาของประชาชนอยางแทจรง

เพอสะทอนปญหาและแนวทางแกไขตามความตองการของชมชน สามารถ

เชอมโยงกบแผนขององคกรปกครองสวนทองถน แผนพฒนาอาเภอ และ

20

สอดคลองกบยทธศาสตรการพฒนาจงหวด เพอใหเกดการบรณาการแผน

แตละระดบใหเชอมโยงสนบสนนกนและกน รวมทงลดความซาซอนในการ

ดาเนนงานในพนท โดยคณะกรรมการหมบาน (กม.) เปนองคกรรบผดชอบ

ในการบรณาการจดทาแผนพฒนาหมบานตาม พ.ร.บ.ลกษณะปกครองทองท

(ฉบบท 11) พ.ศ. 2551 จะมบทบาทสาคญในการสนบสนนการจดทาแผน

ชมชนใหมคณภาพมากยงขน อนจะสงผลใหประชาชนในพนทไดรบประโยชน

อยางสงสด

(2) รฐควรสนบสนนการบรณาการทางานรวมกนระหวางสวนราชการทเกยวของและประชาชนใหมความร ความเขาใจในโครงการไปในทศทางเดยวกน โดยการ

ประชาสมพนธ การจดทาคมอทงายตอความเขาใจของประชาชนในชมชน หรอการ

ฝกอบรมในเรองกระบวนการ ขนตอน รายละเอยดการจดทาเอกสาร และหลกเกณฑ

การจดทาโครงการ ใหแกหมบาน/ชมชน เพอใหการจดทาโครงการเปนไปอยางถกตอง

ตามระเบยบและตรงตามวตถประสงคและเปาหมายของโครงการ รวมทงไมเสย

ผลประโยชนของชมชน เชน หมบาน/ชมชนสามารถจดทาโครงการทดาเนนการรวมกบ

หมบานใกลเคยงได เปนตน

5.2 กลไกและกระบวนการอนมตโครงการ SML

(1) ควรทบทวนกลไกและกระบวนการกลนกรองอนมตโครงการ SML โดยลดขนตอนและกระจายอานาจใหอาเภอและจงหวดเปนผดาเนนการอนมตใหแกหมบาน/ชมชนในพนทไดเอง เพอใหสอดคลองกบ พรบ. ระเบยบบรหารราชการ

แผนดน (ฉบบท 7) พ.ศ. 2550 ทกาหนดใหจงหวดจดทาแผนและยนคาขอจดตง

งบประมาณใหสอดคลองกบความตองการของประชาชนในพนท ซ งจะตอง

บรณาการงบประมาณจากหนวยงานตางๆ ทลงสจงหวด โดยใหอาเภอมหนาทในการ

พจารณากลนกรองโครงการเบองตนเพอนาเสนอใหคณะกรรมการระดบจงหวด

พจารณา และใหอานาจคณะกรรมการระดบจงหวด เปนผพจารณาอนมตโครงการ

และอนมตการเปลยนแปลงโครงการ เพอความคลองตว และชมชนสามารถเบกจาย

งบประมาณไดอยางรวดเรว สวนสานกงาน SML ควรรบผดชอบกาหนดการดาเนน

โครงการ SML ในระดบนโยบาย ในดานการจดสรรงบประมาณ การกาหนดหลกเกณฑ

การคดเลอกโครงการ พรอมอานวยความสะดวกใหกบหนวยงานทเกยวของในดานการ

บรหารจดการ

21

(2) ควรปรบปรงกระบวนการโอนเงนและการเบกจายงบประมาณ จากการทปจจบน

มวงเงนงบประมาณทไดรบการจดสรรและโอนเงนใหหมบาน/ชมชน ระหวางเดอน

เมษายน - พฤศจกายน 2551 รวมทงสน 16,341.50 ลานบาท และหมบาน/ชมชนยง

ไมไดดาเนนการเบกจายเปนเงน 7,267.236 ลานบาท หรอประมาณรอยละ 44.5 ของ

เงนทไดรบโอน จงควรมการทบทวนกระบวนการโอนเงนและเบกจายงบประมาณให

รวดเรวและมประสทธภาพ โดยใหมการกาหนดระเบยบ/คมอในการเบกจายท

ชดเจน พรอมทงสรางความรความเขาใจเกยวกบการเบกจายใหทวถงเพอใหเปนไปใน

แนวทางเดยวกน

5.3 การตดตามและประเมนผลโครงการ SML

ควรวางระบบการรายงานความกาวหนาการดาเนนโครงการ SML เพอเสนอ

คณะรฐมนตรทราบเปนระยะๆ และควรใหสานกงาน SML ประเมนผลการดาเนนงานเมอ

สนสดโครงการในแตละปงบประมาณ โดยมการกาหนดตวชวดผลสาเรจของโครงการให

ชดเจน เพอใหสามารถตดตามประเมนผลสาเรจทสะทอนวตถประสงค เปาหมายของโครงการ

และไดขอเสนอแนะแนวทางทจะสามารถผลกดนใหบรรลวตถประสงคและเปาหมายไดอยางม

ประสทธภาพ