INOVATIVNI PROGRAM

„Mobilno reciklažno dvorište“ (MRD)

„Mobile recycling yard“ (MRD)

"DRAGO PROJEKT d.o.o." Novi Beograd, Milutine Milankovića 32

Avgust 2014.godine

Pilot program praktičnog pokretanja primarne separacije komunalnog otpada

Drago Projekt, d.o.o. - 2 – Zaštićeno Autorsko delo

Poštovani Čitaoče,

Ovaj Program, nije naučni, nije ni obrazovnini, a najmanje politički, već pre svega poslovni za NAROD.

Namera nam je da pokrenemo primarnu separaciju (što bi rekli stručnjaci) odnosno da platimo NARODU na pragu kuće ono što korisno izdvoji iz đubreta, što bi mi rekli.

Na taj način želimo da počnemo da čistimo Srbiju od otpada i da stignemo do svetske namere „NULA OTPAD“.

Ništa ovo nije novo.

Ovo rade Romi već 300 godina. Ali sada mi želimo da ga modernizujemo, pa da zarade i Romi ali i NAROD.

Drago Projekt, Beograd

Pilot program praktičnog pokretanja primarne separacije komunalnog otpada

Drago Projekt, d.o.o. - 3 – Zaštićeno Autorsko delo

Kako je nastala ideja o mobilnom reciklažnom dvorištu

Jednog avgustovskog dana, 2006 godine otišli smo u jedno obrenovačko selo da ubeđujem stanovništvo da vrše primarnu separaciju.

Obzirom da smo radili projekat reciklaže za opštinu Obrenovac, predložili smo da se na povoljnom mestu, u selu, instaliraju četiri različita kontejnera u koje će, stanovništvo, da separiše otpad i to: papir, metalne konzerve, staklo i ostali deo.

To smo predložili, sa ekološki uzvišenom namerom, da se smanji zapremina otpada i da može lokalno preduzeće (JKP) da zaradi od prodaje sekundarnih sirovina, kako bi se popravila ekologija.

Glavni domaćin u selu počeškao se iza uveta i rekao: “Jeli bre, ja da ti izdvajam, besplatno, a ti da se bogatiš, pa gde to bre ima. Plati mi na licu mesta pa ću da ti izdvajam sve što platiš i više od toga. Dokle ćete nas seljake da varate ?” .

I odmah je nastavio razložno: “Do đi, otkupi mi sve to na licu mesta, i svima će biti dobro, i meni i vama, a i toj vašoj ekologiji” .

I tako smo došli na ideju da osmislimo mobilno reciklažno dvorište

SSamo profitabilno upravljanje

otpadom može da reši problem zaštite životne sredine!

Drago Projekt

Pilot program praktičnog pokretanja primarne separacije komunalnog otpada

Drago Projekt, d.o.o. - 4 – Zaštićeno Autorsko delo

SADRŽAJ: Šta je mobilno reciklažno dvorište i čemu služi ........................................................... 3 Šta je primarna separacija ........................................................................................... 3 Šta je novo u ovom predlogu ....................................................................................... 3 Pregled sekundarnih sirovina koje bi se organizovano otkupljivale ................................ 5 Koji opšti interes za uvođenjem MRD .......................................................................... 5 Ko ima poseban interes za uvođenjem MRD .............................................................. 6 Kakav je interes opštine – države ............................................................................... 7 Kako pokrenuti ovaj Program ...................................................................................... 7 Da li je MRD protiv interesa lokalnog operatera (privatni ili JKP) ................................. 7 Izvodljivost Programa .................................................................................................. 7 Čime je opremljen MRD .............................................................................................. 7 Nacrt finasiskog plana................................................................................................. 8 Način ostvarivanja rasta i finansijska održivost.............................................................. 9 Način finansiranja početka i prve godine poslovanja..................................................... 9 Koji je plan zaštite i unapređenja životne sredine......................................................... 9 Zaključak ..................................................................................................................... 10

Šta je mobilno reciklažno dvorište (MRD) i čemu služi

Mobilno reciklažno dvorište (MRD) je specijalizovan kamion sa prikolicom, presom, mlinom, kao i sudovima za prikupljanje, primarno razvrstanog otpada.

Otpad razvrstava stanovništvo, u svojoj kući, da bi isti prodao i zaradio, čineći dobro za životnu sredinu.

Otpad preuzima MRD na kućnom pragu, po unapred poznatim cenama i unapred definisanom vremenu dolaska i sve to objavljenom na Internet stranici u lokalnoj opštini.

Ovako razvrsten i otkupljen otpad, operater može da proda kao sekundarnu sirovinu ili da da isti reciklira u naftu, sintetički gas, čađ i da dobro zaradi.

Od MRD svi imaju korist, a najviše životna sredina.

Uspostavljanjem MRD nestaju “divlja” smetlišta koje su ruglo Srbije.

Zašto bi nestala „divlja“ smetlišta primenom MRD

Zato što je nestala otpadna PET ambalaža, u susednoj Hrvatskoj, kada je počeo otkup iste.

Samo profitabilna ekologija može doneti ekološki boljitak, kada je upravljanje otpadom u pitanju.

Šte je primarna separacija

Primarna separacija ili kućno razvrstavanje otpada, koji može da se proda: papir, limenke, PET, tvrda plastika, guma, kablovi, čelik, bakar, mesing, bronza, aluminijum, staklo, je održivo rešenje za značajno smanjenje komunalnog otpada, ali uz principi profitabilnosti.

Japanci primarno separišu otpad u, oko, 33 frakcije.

Uvođenjem profitbilne primarne separacije značajno se smanjuje broj „divljih” smetlišta.

Čišćenje „divljih” smetlišta je nekoliko puta skuplje čak i od besplatnog odvoženja otpada iz malih naselja.

Šta je novo u ovom predlogu

Pojedinačan otkup sekundarnih sirovina, na kućnom pragu, egzistira više stotina godina, kao povremena i

Pilot program praktičnog pokretanja primarne separacije komunalnog otpada

Drago Projekt, d.o.o. - 5 – Zaštićeno Autorsko delo

neorganizovana aktivnost pojedinaca i neformalnih grupa (uglavnom romske nacionalnosti).

Za razliku od neformalnih grupa, koje povremeno dolaze, MRD bi otkupljivao, po unapred definisanim cenama (javno objavljenim), na unapred definisanim lokacijama, prema unapred definisanom vremenu dolaska, kao što je autobuski red vožnje .

MRD je savremen i oraganizovan način otkupa, primarno separisanih sekundarnih sirovina, na kućnom pragu, pod kontrolom operatera kome je država dala pravo da vrši ove aktivnosti.

Operater (ili više njih) vrši će informisanje stanovništva o cenama otkupa i vreme dolaska preko sredstava informisanja i preko Interneta.

Stanovništvo će odlučivati za najpovoljniju cenu i način otkupa u zavisnosti od konkurencije.

Konkurentska borba operatera davao bi podsticaj stanovništvu da što više izdvaja sekundarnih sirovina čime bi se značajno smanjile količine otpada za odvoženje i deponovanje.

Najveća novina, u ovom predlogu, je u činjenici da će se minimizirati „divlja” smetlišta ili čak i nestati1.

MRD je opštinski, autohton, sistem koji bi funkicionisao u interesu stanovništva, JKP, a najviše u intetresu ekologije.

-Pirolitičko postrojenje-

1 Kao što su nestale odbačene PET boce u Hrvatskoj

Pilot program praktičnog pokretanja primarne separacije komunalnog otpada

Drago Projekt, d.o.o. - 6 – Zaštićeno Autorsko delo

Pregleds sekundarnih sirovine koje bi se organizova no otkupljivale

Prema unapred objavljenom rasporedu dolazaka (u više naselja u jednom danu) vršilo bi se otkup:

1. Čiste PET boce .................................................................................................. cena 1

2. Prljave PET boce ............................................................................................... cena 2

3. Poklopci PET boca ............................................................................................ cena 3

4. PE plastika ................................................................................................................... cena 4

5. PP plastika ................................................................................................................... cena 5

6. PS plastika ................................................................................................................... cena 6

7. ABS plastika ................................................................................................................. cena 7

8. Beli papir ...................................................................................................................... cena 8

9. Arhiva apapir ............................................................................................................... cena 9

10. Putomobilske gume ...................................................................................................... cena 10

11. Traktorske i kamionske gume ....................................................................................... cena 11

12. Obojeni metali .............................................................................................................. cena 12

13. Aluminijum.................................................................................................................... cena 13

14. Usitnjen čelik ................................................................................................................ cena 14

15. Limenke ....................................................................................................................... cena 15

16. Staklo selektovano po boji ........................................................................................... cena 16

17. Pomešano staklo i krš................................................................................................ cena 17

18. Kablovi sa žicom....................................................................................................... cena 18

19. Izolacija od kablova.................................................................................................... cena 19

20. Plastične kese........................................................................................................... cena 20

21. PVC folije................................................................................................................. cena 21

Koji opšti interes za uvo đenjem MRD

Odomaćeni naziv „staro kupujem” je preteća mobilnom reciklažnom dvorištu, koji egzistira veoma dugo kao aktivnost određene grupe ljudi, pre svega romske populacije, i to u sivoj ekonomiji.

„Staro kupujem” obilazili su, i obilaze, najudaljenija naselja i otkupljuju sekundarne sirovine po sopstvenim cenama.2

Mobilno reciklažno dvorište (MRD) je interesna profitna organizacija pod poreskom kontrolom države, zvanično registrovane, sa selećim ciljem:

a) Pokretanje primarne separacije, uz interes stanovništva, da prodaju sekundarne sirovine koje izdvoje na organizovan način uz kontrolu tržišta;

b) Ruralna sredina bi dobila mogućnost da se uključi u savremene tokove otpada, obzirom da je (skoro) u celosti isključena iz ove infrastrukturne instalacije;

c) Pokretanjem ovog Programa stvorio bi se uslovni refleks kod stanovništva da razmišlja o mogućnosti prodaje otpada, koji separira, i na taj način se uvreži navika da je moguće, primarnom separacijom, pored dobre ekološke prakse, ostvariti i zaradu;

2 Napomena: „Staro kupujem” ne može da opstane u centralnim gradskim sredinama zbog jakog lobija nakupaca

koji neformalno „regulišu” ovu aktivnost

Pilot program praktičnog pokretanja primarne separacije komunalnog otpada

Drago Projekt, d.o.o. - 7 – Zaštićeno Autorsko delo

d) Postepeno bi se uveo red u berzu sekundarnih sirovina i omogućilo stanovništvu da počinje intenzivije da razvrstava otpad ali, pre svega, na profitabilan način;

e) Značajno bi se smanjila zapremina otpada na mestu evakuacije (domaćinstva, kvartovi, naselja, ...) što smanjuje troškove transporta otpada i zapunjavanje odlagališta;

f) Omogućilo bi se najugroženijem socijalnom sloju stanovništva da dobije mogućnost rada i zarade na organizovan način uz minimalno učešće nakupca;

Tehnički, mobilno reciklažno dvorište, je adaptiran (novi ili stari) kamion sa prikolicom i određenim uređajima koji bi omogućili:

• prikazivanje zvanične otkupne cene sekundarnih sirovina; • vaganje otkupljenog materijala uz otkup3; • njegovo minimiziranje (presovanje ili seckanje); • dizalicu sa sistemom za vaganje za utovar težih materijala (do 500 kg); • skladištenje u posebne sudove; • odvoz do organizovanih lokacija za predaju sekundarnih sirovina. • računarski sistem za „on-line” komunikaciju sa nadređenim centrom • Internet sistem za komunikaciu operatera sa stanovništvom i MRD, preko interneta..

Ko ima poseban interes za uvo đenjem MRD

Organizovanim otkupom primarno izvdojenih sekundarnih sirovina, pored stanovništva, suštinsku korist imaju operateri koji bi sirovine iskoristili za reciklažu (metali, staklo), odnosno proizvodnju nafte, čađi i sintetičkog gasa od kojih bi se dobijali veliki benefiti kroz korišćenje energenata za sopstvena vozila ili za pogon CHP (Cogeneration or combined heat and power) za dobijanje električne i toplotne energije.

Ako pragmatično analiziramo slučaj potpunog čišćenja Hrvatske od PET boca, kroz uvođenje otkupa istih, nedvosmisleno je jasno da će socijalno ugrožen sloj stanovništva da očisti i deo otpada iz „divljih” smetlišta, jer je tamo odložena ogromna količina plastike, guma, metala koji su integrisani u plastici i td.

Napomena: Ponovo se vraćamo na reči obrenovačkog seljaka, odnosno na problem obstrukcije primarne separacije, koji je na predlog autora da treba samosvesno da izdvaja sekundarne sirovine, u posebnim sudovima u selu, rekao: „ ma nemoj, ja da ti izdvajam a ti da sebogatiš ” i nastavio „plati pa ću da ti izdvajam sve što hoćeš”.

Kakav je interes opštine - države

Jasno je da je glavni interes opštine smanjenje troškova čišćenja „dviljih” smetlišta. Primarnom separacijom, odnosno otkupom korisnih materijala, na licu mesta, pokreće i organizovano odnošenje ostalog dela otpada sa sela i prigradskih naselja.

Davanjem legitimiteta MRD, opština želi da pomogne svim stanovnicima, i naseljima, na svojoj teritoriji, što nije svuda slućaj, naprotiv.

Kako pokrenuti ovaj Program

Neophodno je da svaka opština izradi svoj Program za praktično uvođenje primarne separacije uz tendersko uvođenje legalnog MRD po sistemu Javno Privatnog Partnerstva (JPP).

JPP bi se organizovao sa lokalnim operaterom (JKP)..

Rad MRD bio bi pod nadzorom stručnih službi pripadne opštine.

Finasiranje izgradnje i rada MRD, racionalno je da bude od strane preduzetnika koji taj posao dobije na javnom tenderu koji raspisuje opština ili lokalni operater Javnog Komunalno Preduzeća (JKP).

Nakon tehničke izrade MRD, izvršila bi se medijska prezentacija i promocija Programa sa aspekta ekologije (zaštite životne sredine), ekonomije, opšteg interesa i interesa stanovništva. 3 Način plaćanja bi se regulisao na više načina ali uz kontrolu države

Pilot program praktičnog pokretanja primarne separacije komunalnog otpada

Drago Projekt, d.o.o. - 8 – Zaštićeno Autorsko delo

Da li je MRD protiv interesa lokalnog operatera (pr ivatni ili JKP)

Sigurno je nesanitarno odlaganje otpada i neovoženje otpada iz „neisplativih” naselja protiv interesa stanovništva i opštine .

Ako lokalni operater nema interes da organizuje MRD onda taj interes će naći neko drugi na tenderskom pozivu opštine.

Izvodljivost Programa

Da bi se ostvarila izvodljivost ovog Programa predlažemo da se na Internet stranicama (JKP) svakog dana objavljuje lokacija dolaska MRD, vreme dolaska kao i otkupne cene.

Takođe, dinamika dolazaka i lokacije će biti unapred definisane, što omogućava stanovništvu da planira vreme odlaganja izdvojenih materijala i pripremu za prodaju.

Način plaćanja sekundarnih sirovina bi se vršio po sistemu kompenzacije (preko računa naplate za odvoženje otpada) ili gotovinski u najbližem JKP ili na licu mesta ili preko blagajni lokalnih reciklažnih dvorišta u sistemu ili kompenzacijom sa nekim drugim proizvodima (nafta za zemljoradnike, i td.).

Troškovi eksplatacije zavisili bi od lokacije i veličine opština gde bi se realizovao ovaj Program.

Čime je opremljen MRD

Tehnički, mobilno reciklažno dvorište, je:

1. Adaptiran kamion (stari ili novi) sa prikolicom i određenim uređajima;

2. Komandno-upravni centar u opštini za nadzor nad radom MRD, ili u JKP, i komunikaciju sa stanovništvom;

3. Magacinski prostor kod operatera (JKP, privatni operater, ili JPP-JKP operater);

Kamion i prikolica su opremljeni sa:

• Hidrauličnom dizalicom na kome se nalazi: � Mlin za plastiku i papir; � Hidraulična balirka za papir, PET, konzerve; � Kontejneri 1,1 m3 (2 kom) � Hiraulične makaze za kidanje; � Benzinski agregat za priključne alate na terenu; � Specijalizovan računar za evidentiranje otkupa i plaćanja sirovina; � Displej prikazivanje zvanične otkupne cene sekundarnih sirovina; � Alat za priručno rasturanje i sečenje; � Lopata za ubacivanje otpada; � Zaštitna odela za rad sa alatima.

• Prikolica na kojoj se nalazi: � Displej prikazivanje zvanične otkupne cene sekundarnih sirovina; � Vaga na dizalici do 500 kg; � Elektronska vaga do 10 kg; � Kontejneri 1,1 m3 (8 kom) � Kante za otpad 120 l (16 kom).

Nacrt finansijskog plana .

MRD je sistem za otkup sekundarnih sirovina, koje stanovništvo izdvoji, iz sopstvenog otpada, za koje dobije finasijska sredstva prema unapred definisanoj ceni sirovina.

Procenjena, tržišna, cena (EUR) sekundarnih sirovina je:

Pilot program praktičnog pokretanja primarne separacije komunalnog otpada

Drago Projekt, d.o.o. - 9 – Zaštićeno Autorsko delo

A.Papir – raspon cena raznog kvaliteta papira je: 67 do 126 po toni.

B.Plastika – 143 do 210 po toni.

C.Staklo – 17 po toni.

D.Metali: čelik 168 EUR/t; bakar 4.200 EUR/t, mesing 2.500 EUR/t, aluminijum 930 EUR/t, prohrom 1.050 EUR/t t.

Ulaganje u sistem MRD je:

No. Opis usluge ili opreme Cena u

EUR a) Prezentacija MRD opštinskoj upravi (eko fond opštine) i JKP radi definisanja

zajedničke strategije uz pripremljenu animaciju i praktičan prikaz rada 1.500 b) Analiza svih opštinskih naselja, zajednički obilazak (JP i EKO fond opštine)

obilazak svih naseljnih mesta radi sagledavanja prikladnih mesta za dolazak MRD i procena vremena zadržavanja i načina otkupa primarno separisanog otpada 9.000

c) Realizacija Internet prezentacije za rad MRD sa definisanjem: cenovnika otkupa primarno izvojenih materijala, definisanjem mesta i vreme dolazaka, definisanje posebnih meterijala koji će se povremeno otkupljivati kao zahtev tržišta sekundarnih sirovina, predstavom kontakata za dobijanje informacija o radu MRD, pregledima otkup pojedinih materijala po naseljima, informacija o neregularnostima u radu MRD. 5.000

d) Izrada tehničke dokumentacije za adaptaciju i opremanje vozila sa prikolicom 12.000

e) Nabavka starog kamiona sa prikolicom, nabavka neophodnih uređaja (mlin, presa, agregat za el. energiju, hidraulična dizaliza sa pripadnim hidr. agregatom, alati za rad sa sirovinama, računar sa pripadnim softverom za evidenciju i poslovanje na licu mesta, LED displej table za on-line prikaz cene sirovina na kamionu, mikrofon, pojačalo i zvučnik za informisanje o radu MRD, specijalizovani sudovi za prihvat sirovina, ostalo neophodno za celokupnu finkciju MRD. Kompletno sa svim potrebnim radovima i probnim pogonom od 30 dana. 150.000

f) Izrada uputstva za rad i celokupno funkcionisanje MRD, kao i uputstva za održavanje. 5.000

g) Izrada projekta organizacije rada MRD, sistematizacije kadrova sa opisom radih mesta, privilnicima o radu i nagrađivanju svih zaposlenih u sistemu MRD, izrada ugovora o radu sa zaposlenim na MRD. 1.000

h) Marketing, TV i radio emisije, organizovanje foruma u opštini i mesnim zajednicima za efikasan prikaz sistema sa svim benefitima u radu (pojedinačni, opšti, ekološki, poslovni). 15.000

Ukupna investicija: 198.500

Drago Projekt d.o.o raspolaže svim inženjerskim i majstorskim kadrom (sopstveni kadrovi) i ugovorne firme i to: tehnolog za upravljanje otpadom, mašinci za konstrukciju MRD, elektro inženjeri za izradu elektro instalacija i realizaciju hardvera i softvera na MRD, realizaciju Internet i konunikaciju MRD sa svim naseljima i javnošću, izradom uputstava za rad MRD.

Način ostvarivanja rasta i finansijska održivost

Teoretski, uzimamo kao primer Veliko Gradište koje od ukupne godišnje količine otpada u opštini (4.500 tona) primarnom separacijom može se izdvojiti (50%) sekundarnih sirovina, što je oko 20.000.000 dinara, prihod na godišnjem nivou.

Način finansiranja po četka i prve godine poslovanja

Pilot program praktičnog pokretanja primarne separacije komunalnog otpada

Drago Projekt, d.o.o. - 10 – Zaštićeno Autorsko delo

Kao što je ranije prikazano visina inicijalnih finasijskih sredstava je 8.250.000 dinara, za polovan kamion sa prikolicom (odnosno 15 miliona din. nov kamion i prikolica).

Način finasiranja može biti na osnovu konkurisanja kod donatorskih institucija ili raspisivanjem Javne nabavke za finasiranje od strane preduzetnika koji bi bili spremni da ulože svoja sredstva i rad, po sistemu JPP (Javno privatno partnerstvo) sa opštinom Veliko Gradište.

Koji je plan zaštite i unapre đenja životne sredine.

Elementarni postulat zaštite životne sredine, Republike Srbije, je sanitarno upravljanje svim vrstama otpada u SVIM NASELJIMA, svih 167 opština, pa samim tim i u opštini Veliko Gradište.

Prvi korak u rešavanju ovog postulata je organizovana evakuacija (odvoz) otpada iz svih 26 naselja u opštini Veliko Gradište.

U svim svojim strategijama Ministarstvo za zaštitu životne sredine, Republike Srbije, potencira primarnu separaciju svih vrsta otpada kako bi se postiglo sledeće:

1. Smanjenje velikih količina otpada koji se mora odvoziti iz svih naselja,

2. Maksimalno iskoristiti odbačen otpad kao sekundarnu sirovinu,

3. Omogućava se stanovništvu da može da zaradi određena finasijska sredstva kako bi mogli da plate participaciju operaterima (Komunalno preduzeće ili privatni operater) koji treba da otpad preuzme, tretira i sanitarno deponuje,

4. Pragmatična edukacija stanovništva sa aspekta moguće reciklaže i iskorišćenje otpada na profitabilan način,

5. Nakon sagledavanja mogućnosti iskorišćenja otpada, stanovništo bi minimalno stvaralo „divlja“ smetlišta što je prioritetno za celokupnu teritoriju opštine Veliko Gradište.

Zaključak

Mobilno reciklažno dvorište (ili što kažu Romi „staro kupujem“) je strateški pošten odnos prema onome ko želi da sam izdvoji sekundarnu sirovinu i na tome zaradi.

Ovom akcijom želimo da pomognemo uvođenje primarne separacije i da stanovništvo (pre svega) shvati da, izdvajanjem sekundarnih sirovina, vrši dobru ekološku stvar, smanjuje zapunjavanje odlagališra (smetlišta i deponije), pomaže reciklaži, ali i može da zaradi .

Konačno treba da izbegnemo licemernu floskulu: „jedni izdvajaju sekundarne sirovine a drugi se bogate na njihov račun“, što bi rekao seljak iz okoline Obrenovca.

Ovim prilazom želimo da uvedemo profitabilnu ekologiju koja će svima da donese boljitak.

Predlagač,

Drago Projekt,