EKONOMIA E INVESTIMEVE

1) INVESTIMET DHE ZHVILLIMI EKONOMIK 2) DETERMINANTT E INVESTIMEVEJava e dyt, 23.02.2010

INVESTIMET DHE ZHVILLIMI EKONOMIK Investimet dhe niveli i t ardhurave

Individt dhe amvisrit krijojn t ardhura. Nj pjes t ardhurave t disponueshme i harxhojn pr plotsimin e nevojave jetsore, kurse pjesn tjetr e kursejn. N nj ekonomi nacionale t ardhurat jan t barabarta me shumn e konsumit dhe t kursimit. N ekonomin teorike t ardhurat nacionale varen nga krkesa efektive. Me krkes agegate, apo efektive Kejnzi nnkuptonte at pjes t t ardhurave t disponueshme pr konsum personal dhe investiv q harxhohet pr furnizimin e mjeteve pr jetes dhe pr t mira investive.

INVESTIMET DHE ZHVILLIMI EKONOMIK Investimet dhe niveli i t ardhurave

Krkesa efektive prbhet prej tre komponente: Y=C+I+GC=konsumi personal, I= konsumi pr investime, G= konsumi publik

Pasiq nj pjes e t ardhurave t popullsis shpenzohet pr konsum (C), kursim (S) dhe pr t paguar tatime (T), ather: Y=C+S+T. Nga m lart rrjedh se t ardhurat e disponueshme Yd jan t barabarta me t ardhurat nacionale, t zvogluara pr vlern e tatimeve, gjegjsisht t shums s konsumit dhe kursimit (C+S) Yd=Y-T=C+S

INVESTIMET DHE ZHVILLIMI EKONOMIK Investimet dhe niveli i t ardhurave

Pr t kuptuar ndikimin e investimeve, gjegjsisht t kursimit n nivelin e t ardhurave, duhet t kuptohen nocionet e: Orientimin margjinal kah konsumi (MPC), paraqet rritjen shtes t konsumit (se sa sht rrit konsumi) n do rritje t njsive t t ardhurave. Orientimin margjinal kah kursimi (MPS), shpreh koeficientin ndrmjet ndryshimit t rritjes s nivelit t kursimit dhe ndryshimit t t ardhurave. MPC+MPS=1 MPS=1-MPC

INVESTIMET DHE ZHVILLIMI EKONOMIKNiveli i t ardhurave dhe investimeve

N baz t marrdhnieve q krijohen ndrmjet konsumit dhe kursimit, si kategori makroekonomike, mund t shpjegohet varshmria funksionale e nivelit t t ardhurave. Pjesa e t ardhurave q ngel e paharxhuar sht burim i investimeve pr investime t reja, si kusht pr sigurim t nj rritje afatgjate ekonomike. Kursimi paraqet konsum t anuluar, kurse investimi paraqet prdorim t kursimeve pr krijimin e t mirave reale t reja.

Investimet dhe niveli i t ardhuravekursimi, investimet dhe niveli i t ardhurave

S,I S 2 1 I2 I1

0

Yd1 Yd2

Yd

Investimet dhe niveli i t ardhurave

Funksioni i kursimit n grafikon sht i shnuar me lakoren S kurse niveli i investimeve me I. N nj nivel t caktuar t Yd (t ardhurave t disponueshme) kursimi hyn n zonn pozitive, nga kursimi neto- negativ shfaqet kursimi neto-pozitiv dhe mtej rritet me rritjen e nivelit t t ardhurave. N pikn 1 pritet lakorja e kursimit me lakoren e investimeve (I1). N kt nivel prputhen vlerat e kursimit me investimet, investohet aq sa sht kursyer. Me rritjen e t ardhurave t disponueshme rritet edhe kursimi. Pr at investimet formohen n nivel m t lart (vija I2). N pikn 2 paraqitet prputhje e re e kursimit me investimet. Si rezultat i ksaj, niveli i ardhurave t disponueshme sht m i lart (pika Yd2).

INVESTIMET DHE RRITJA E T ARDHURAVE

Investimet jan nj ndr variablat m t rndsishme t t ardhurave. Edhepse n strukturn e PBB t mbrendshm investimet, n shumicn e shteteve marrin pjes me 15-20%, ndikimi i tyre ne rritjen e t ardhurave ka veprim multiplikator, e njohur n teorin ekonomike si princip multiplikator i investimeve. Efektin e investimeve n rritjen e t ardhurave do ta ilustrojme me ndihmn e grafikonve:

INVESTIMET DHE RRITJA E T ARDHURAVEI,D a) Investimet t ardhurat

t b) I,D t ardhurat

Investimet t

INVESTIMET DHE RRITJA E T ARDHURAVE

N grafikonin a) efekti nga nj akt i vetm i investimeve. Pas aktit t investimit menjher kemi rritjen e t ardhurave, kuse m pas me kalimin e kohs, efekti shkrihet derisa t zhduket krejtsisht efekti i investimeve. Ky efekt krijohet nga efekti multiplikativ i investimeve ndaj rritjes s t ardhurave (rritja e prgjithshme e t ardhurave sht me e madhe se sa vlera e investimit fillestar. N grafikonin b) sht ilustruar efekti nga rrjedha e vazhdueshm, e investimeve ndaj t ardhurave. Pas investimit fillestar vija e rritjes s t ardhurave ngrihet pr vlern e investimeve fillestare, dhe m tej mabhet nj rritje e vazhduedhme e t ardhurave si rezultat i investimit permanent. Pra, gjat procesit t vazhdueshm t investimeve paraqitet rritje e vazhdueshme t ardhurave, si rezultat i drejtrdrejt i investimeve.

INVESTIMET DHE RRITJA E T ARDHURAVE

Sipas analizave t multiplikacionit t investimeve rritja e investimeve do t i rrit t ardhurat nacionale n vler m t lart sa sa sht vlera fillestare e investimeve dhe e kundrta. Ndryshimet n investime shkaktojn ndryshime m t mdha n t ardhurat nacionale.

INVESTIMET DHE RRITJA E T ARDHURAVE

Investimet paraqesin proces real t angazhimit t t mirave kapitale dhe t fuqis puntore, ashtuq efektin primar do ta ndjejn pikrisht ndrmarrjet q prodhojn pajisje, maqina dhe materiale. Kto prodhues si rezultat i rritjes s krkess pr prodhimet e tyre do t angazhojn fuqi puntore plotsuese dhe kapital plotsues. Pr amvisrit, kjo nnkupton edhe rritje t niveli t t ardhurave, gjegjsisht rritje e konsumit personal dhe n kt mnyr fillon rrethi i dyt. Se sa do t jet multiplikatori , varet nga orientimi margjinal kah konsumi (MPC), gjegjsisht nga orientimi margjinal nga kursimi (MPS). N grafikonin n vijim, n mnyr t ilustruar sht treguar veprimi i multiplikatorit investiv:

INVESTIMET DHE RRITJA E T ARRDHURAVEMPS=0,5; m=? Investimi fillestar 10.0002.500 1.250 2.500

5.000

5.000

5.000

10.000

10.000

10.000

10.000

INVESTIMET DHE RRITJA E T ARRDHURAVE Y=m I m=1/MPS Y=1/MPS x I Y= 1/0,5x10.000=20.000

Investimet - faktor pr implementimin e progresit tekniko teknologjik

Zhvillimi ekonomik prcaktohet nga shum faktor. N mes tyre zhvillimi tekniko-teknologjik paraqet faktorin m dinamik, realizimi i s cilit kushtzohet nga investimet dhe t arriturat shkencore. Me investime aktivizohet fuqia puntore dhe resurset natyrore, mundsohet transferi i teknologjis dhe njohurive. Ato jan gjaku q ushqen procesin e zhvillimit, kurse nga ky proces, n mnyr reverzibile, krijohet akumulimi pr rrjedha t reja t investimeve, ndrmejt s cilave edhe mjete pr krkime shkencore.

Investimet - faktor pr implementimin e progresit tekniko teknologjik

Progresi tekniko-teknologjik sht rezultat i zbulimeve shkencore dhe aplikimit t tyre n proceset prodhuese, e m gjr, n t gjitha aktivitetet ekonomike dhe jetsore t njeriut. Progresi tekniko-teknologjik prfshin:

Procesin e prhershm t avancimit t tekniks dhe aplikimin e teknikave m produktive n prodhim. Aplikimin e materialeve m ekonomike dhe llojet e reja t energjis. Aplikimi i poceseve dhe metodave t reja teknologjike pr prpunim m ekonomik t lndve t para dhe materialeve. Aplikimi i formave t reaj t organizimit dhe formave t reja t menaxhimit, t cilat mundsojn efikasitet ekonomik m t lart.

Mnyrat e aplikimit t investimeve dhe progresit tekniko-teknologjik n ndrmarrje

Procesi tekniko- teknologjik aplikohet n procesin e prodhimit nprmjet proekteve investive:

Proekte pr pajisje t reja m bashkkohore (pr zvendsimin e t amortizuarave). Proekte pr zgjerim t kapaciteteve

Zgjerim kuantitatitv, i nxitur nga rritja e krkess Zgjerim kualitatitv, i nxitur nga ndryshimet strukturore t krkess. Inovacione teknike Inovacione organizative.

Proekte pr inovacione, etj.

Lloje t investimeve dhe progresi tekniko teknologjik

Sipas raportit t kapitalit t angazhuar dhe t dhe t fuqia puntore, mund t shqyrtohet intenziteti i investimeve, gjegjsisht edhe intenziteti i progresit teknik. Pr hska t lidhjes s drejtprdrejt ndrmjetinvestimeve dhe progresit teknologjik, n teorin e zhvillimit ato quhen edhe si lloje t progresit teknologjik. Lloje bazike t investimeve:

Lloj kapital-intenziv Lloj fuqi puntore-intenziv Lloj neutral.

Lloje t investimeve dhe progresi tekniko teknologjik

Cili lloj investimi do t paraqitet n nj faz t caktuar t zhvillimit ekonomik, n secilin sektor, apo n nivel t ndrmarrjes, si dhe a do t ndrohet (zvendsohet) lloji i investimit- varret nga: ndryshimet n strukturn e vlers s kapitalit, V, n nj periudh kohore (t deri t+1)

Vt+1 Vt>0- paraqitet lloji kapital-intenziv Vt+1 Vt0- paraqitet lloji kapital-intenziv PTt+1 PT0- paraqitet lloji kapital-intenziv Kt+1 K