Doganat

- Doganat janë të hyra monetare të shtetit,paguhen me rastin e pagimit të mallit të caktuar përtej kufirit përkatësishtë kufirit doganorë.Doganat janë një lloj i tatimi për arsyje së kanë të gjitha karakteristikat juridike,ekonomike dhe teknike me të cilat cilësohen edhe tatimet.- Te doganat janë karakteristike :dhënia e detyrueshme në para,në bazë të sovranitetit të shtetit dhe pa të drejt në kundërshtim si caktimi i bazës dhe i normës doganore në bazë të së cilave llogaritet shuma e doganës.Doganat janë një lloj i veçantë i tatimeve indirekte dhe kane efekte të ngjajshme me tatimin e qarkullimit.

Ata që padisin doganat theksojnë:

Doganat e kufizojnë zhvillimin e tregëtisë ndërkombëtare;Doganat e ngadalsojnë procesin e rritjes në produktivitetin e punës;Doganat janë të padrejta sepse i godisin më rëndë shtresat e varfëruara të popullsisë se ato të pasurat. Ata që i arsytojë doganat (mendojnë që doganat shkaktojnë efekte pozitive)Doganat janë një nga mjetet efikase për mbrojtjen dhe ndihmen e ekonomisë nacionale;Me dogana mund të ndikohet në mënyrë efikase në mardhëniet me shtet të tjera;

Me dogana mund të mbrohet relativishtë me sukses edhe pavarësiaekonomike e vendit;Me dogana sigurohen relativishtë shprejtë lirë dhe lehtë të hollat për financimin e nevojave shtetërore kontraktuese.

Karakteristikat e saj janë:

- parimi i konsensualizmit nuk vlenë por kërkohet forma strikte për themelilin e mardhënieve koncensionare.

- Nuk vlenë rregulla e barazisë së bashkëkonraktuesve;- Dispozitat e rregullave me të cilat përcaktohet përmbajtja e kontratës koncensionere janë

pjesë përbërëse të kontratës;- Zgjidhja e kontesteve.

Kontrata për depozitimet financiare- është ajo K më të cilën banka obligohet të pranojë kurse depozituesi të deponojë në bankë një shumë të cakruar ku banka ka të drejtë të disponojë me shumën e deponuar të të hollave.Dallojmë dy lloj deponimesh të të hollave: në të parë dhe të afatizuara.Të parat konsiderohet të gjitha mjetet e deponuara në çdo moment ndërsa depoziti i afatizuar është kur të drejtat e depozituesit që të disponojë mjetet në aspektin kohorë i ka të kushtëzuara.

Deponimi në kursim paraqet një lloj të depozitit bankar në të holla,ku lidhet një marrëveshje në mes të bankës dhe deponuesit në kursin,dhe banka obligohet të pranoj në kursim shumën e caktuar të të hollave apo në tërësi nese këtë e kërkon deponuesi dhe krahas kësaj ta kërkoj

pagesen e kamatës.Kontrata për llogarinë vijuese është aso K me të cilën banka obligohet një personi ti hapë llogari të veçantë dhe nëpërmjet sajti pranoj pagesat dhe të krijojë arkëtim të mjeteve të atij personi dhe kredive të ...Kontrata mbi ndërtimin është lloj i veçantë më anë të cilës një palë (kryesi) obligohet palës tjetër(komitentit) t’ia ndërtojë objektin ndërtimor apo ti marrë përsipër për ti kryer disa punë ndërtimore në objetin ekzistues ndërtimor më qëllim të renovimit,të përmirësimit e adaptimin,kurse palës tjetër porositësi obligohet t’ia pranojë çmimin përkatës.

Kontrata mbi vepren e autorit (mbi botimin e vepres)

Me kontratë mbi botimin e vepres nënkuptojmë K në bazë të cilës njëra palë(autori) merr mbi vete detyrimin t’ia dorëzojë palës tjeter (botuesit) vepren e tij me qëllim të publikimit dhe në tërësi ose pjesërisht e bart kryerejn e së drejtës së tij të autorit,kurse pala tjeter (botuesi) detyrohet që vepren ta shumëzojë në mënyrë të rëndomtë,të publikojë dhe autorit t’ia paguaj shpërblimin e kontraktuar (honorarin e autorit).Te drejta e autorit janë të mbrojtura me ligje nacionale dhe me konventa ndërkombëtare.Detyrimet e arutorit janë që vepren ta dorëzojë në dorëshkrim,që në botuesin të bartë tërësishtë a pjesërishtë kryerjen e të drejtës së autorit,ta mbrojë botuesin nga ericioni.

Detyrimet e botuesit –botimim dhe shumëzimi i vepres,pagimi i honorarit të autorit,dorëzimi i egzemplarëve gratis,informimi i autorit për shitjen e egzemplarëve.Kontrata për deponimin e letrave me vlerë është K me të cilën banka obligohet që me shpërblimin e caktuar t’ia marrë letrat me vlerë për tia ruajtur dhe realizuar të drejtat dhe detyrimet të cilat kërkohen për ti kryer në lidhje me to.Kontrata mbi sefin është K në të cilën banka obligohet që ti ofrojë në përdorim shfrytëzuesit sefin për një periudh të caktuar,e shfrytëzuesi obligohet që për këtë të paguaj shpërblimin e caktuar.Nuk kërkohet forma me shkrim.Kontrata për kredinë është ajo lloj K me të cilën banka obligohet shfrytëzuesit të kredisë ti lë në disponim shumën e caktuar të mjeteve financiare në kohë të caktuar apo të pacaktuar për ndonjë destimim,kurse shfrytëzuesi i kredisë obligohet që bankës t’ia paguaj shpërblimin e kontraktuar dhe shumë e marrë të të hollave t’ia kthejë në mënyrë siq është përcaktuar në kontratë.Kjo kontratë është punë tipike bankare.

Llojet e kontratave për kredi sipas destinimi të tyre

Kreditë e destinuara janë:

1. Kreditë investive – që janë të destinuara për ndërtim apo pajisjen e objekteve investues që janë kontratë për kredinë.

2. Kreditë konsumuese- destimi i këtyre kredive është kryesishtë që shfrytëzuesve të kredive tu mundësohet që nga mjetet e marra të kenë mundësi ti kryejn disa nevoja afatëgjata duke blërë p.sh aparate për amvisëri,vetura etj.

Punët e veçanta kredituese .Këtu kemi të bëjmë më një lloj të veçantë të kredisë së Nombardit,për objetin e tregut, këtë eksluzivisht e paraqesin letrat me vlerë.Kreditë e akceptuara. Me këtë kontratë banka obligohet që të bëjë akceptimin e kambialit tq cilin klienti i saj i ofronë dhë bartet në të në mënyrë që si akceptuese banka pranon që kambialin ta paguajë në momentin e arritjes për pagesë.

Kreditë ramburse janë lloj i kredive të akceptuara,të cilat banka i jep shfrytëzuesit për pagesen e.....

Doganat në sistemin e të hyrave

Është lloj u tatimeve që kanë rëndësi shumë të madhë për ekonominë e vendit.Doganat janë të hyrat monetare të shteti të cilat paguhen më rasin e kalimi të mallit të caktuar prej kufirit shtetërorë përkatësishtë kufirit doganor.Doganat janë tatime indirekete.Karakteristikat e doganave janë : dhënie e detyrueshme në para në bazë të sovraniteit të shtetit dhe pa të drejtë ne kundershpërblim.Qëllimi i doganave është ruajtja e integritetit ekonomik të vendit pra qëllimi kryesor i tyre është qëllimi financiar dhe ekonomik,p.sh aplikimi i doganës të mallërat me origjinë të jashtme ndikon në ngritjen e çmimeve të tyre dhe me këtë rast mbrohet pozita e malleave vendore.Doganat kanë rolin e rregullimit të rrjedhave të tregtimit me jashtë.

Për klasifikimin e doganave ekzistojnë disa kritere prej të cilave po përmendim :

Sipas drejtimit të qarkullimit të mallërave doganat i ndajmë në

a) Doganat e importit,b) Doganat e eksportit,c) Doganat e tranzitit.

Sipas qëllimit të aplikimit të doganave,doganat mund ti ndajmë në :

a) Financiare (fiskale)b) Ekonomike ose mbrojtësec) Dogana antidopingd) Dogana represive.

- Sipas mënyrës së nxjerrjes së dispozitave mbi doganat: 1. Doganat autonome 2. Doganat kontraktuese ose konvencionale

- Sipas lartësisë së ngarkimit tatimor: 1. Doganat diferenciale 2. Doganat preferenciale

Klasifikimi i doganave

Doganat financiare (fiskale) – këto dogana aplikohen me qëllim tq mbledhjes së mjetebe monetare për plotësimin e të ardhurave shtetërore.Doganat paguhen për mallërat e importuara të cilat nuk prodhohen ne vend ose nuk prodhohen në sasi të mjaftueshmë.Në shtetet në zhvillim qëllimi i doganave është me karakter fiskal.Në shtetet e zhvilluara doganat fiskale përdoren me rastin e importimit të lëndëve të para të nevojshmë për industrin e tyre të zhvilluar si dhe në produkte për nevojat e tyre.Doganat ekonomike përdoren me qëllim të mbrojtjes së prodhuesve të vendit në përgjithësi.Këto dogana aplikohen edhe për pengimin ose ngadalsimin e impritit të mallërave të lira nga prodhuesit e huaj në tregun e vendit.Doganat antidoping- janë dogana mbrojtëse më të cilat dëshirohet të mbrohet ekonomika e vendit nga mallërat e importuara me çmime të ulëta.Pra me çmime të ulëta mundohen të krijojnë monopol,atëhere vendi më qëllim që ta mbrojë ëkonominë e tij përdorë doganat antidoping.Doganat recesive janë dogana mbrojtëse të cilat i ndërmerr një shtet kundër një shteti tjetër që më parë ka ndërmarr masa të dëmshme.Doganat sispas vlerës janë dogana të cilat llogariten në përqindjen e caktuar në çmimin e mallit.Doganat speciale ose kuantitative caktohen në bazë të ndonjë njësie matëse që është karakteristike për mallin e caktuar të importuar sië janë :pesha,metri,vëllimi,copa etj. Doganat speciale janë stabile sepse nuk varen prej ndryshimt të çmimit të mallit por vetëm prej sasisë së mallit të importuar.Doganat autonome janë ato të cilat shteti përkatës vetë i nxjerrë dispozitat sipas nevojës së ekonomisë

Sistemi e politika e formimit të të hyrave publike

Që shteti të mund të ushtrojë veprimtarinë e caktuar financiare të tij dhe të organeve të tjera juridikepublike që të mund ti plotësoj nevojat e shoqërisë që janë në kompetencën e tij i nevojkiten të hyrat me të cilat mund ti mbulojë shpenzimet që bëhen me rastin e kryerjes së detyrave nga kompetenca e vet dhe të arrij ato qëllime që janë të përcaktuara në fushën e vperimtarisë financiare të shtetit dhe të organeve të tjera juridike publike duhet të sigurohet vëllimi i kualitetit të caktuar të mjeteve financiare d.m.th. të sigurohen mekanizmat dhe instrumentet përkatëse për formimin e të hyrave.

Tatimi në shpenzime – është formë tatimore e cila duhet ta rrisë kursimin dhe të shërbejë si sinstrument i përshtatshëm i politikës së shtetit kundër inflacionit.Lartësia e ngarikimit tatimor varet nga lartësia e shpenzimeve të obliguesit tatimor. Shuma e tatimit është aq më e madhe sa më të mëdha të jenë shpenzimet.Doganat – janë të hyra monetare të shtetit, paguhen me rastin e kalimit të mallit të caktuar përtej kufirit, përkatësisht kufirit doganor. Doganat janë tatime indirekte, Termi doganë është huazuar

nga latinishtje që në gjuhën shqipe do të thotë taks shtetërore në të holla e cila merret sipas ligjeve në fuqi për mallra që hyjnë ose dalin nga një shtet në shtetin tjetër.

Terminilogjia doganore

Tagra doganore është shuma e gjithëmbarshme e tagrave me të cilat ngarkohet malli me rastin e doganimit (DOGANAT, TAKSAT, MAGAZINIMI).

Deklarata doganore –është flet paraqitja e mallit që i nënshtrohet doganimit. E paraqet pronari i mallit, përkatësisht në emër të tij, transportuesi, në bazë të kësaj deklarate bëhet llogaritja dhe pagesa e tagrave doganore.Kufiri doganor – është vija (linja) doganore me të cilën është shënuar rajoni doganor i në vendi. Ai zakonisht përputhet me kufirin shtetëror.Brezi kufitar doganor – përfshinë territorin q ështrihet përgjatë kufirit të rajonit doganor.Mbikëqyrja doganore – përfshinë masat që ndërmerren për pengimin e veprimit të pa lejueshëm me mallin q ëi nënshtrohet doganës dhe për sigurimin e pandryshueshmërisë së tij derisa të kryhet procedura doganore.Malli doganor – janë sendet qe importohen përkatësisht që futen në rajonin doganor, që eksportohen prej atij rajoni. Dokumentet doganore – janë dokumentet e caktuara në bazë të të cilave bëhet doganimi.Kontrolli doganor – është procedura e përcaktimit të sasisë, të vlerës dhe cilësisë së mallit.Tarifa doganore – është pasqyra sistematike e të gjitha objekteve që i shtrohen doganimit dhe e përqindejeve doganore. Magazinimi doganor – është sasi e kompenzimit që paguhet për mallin e vendosu në magazinën doganore. Magazina doganore – shërben për vendosjen e mallit të patatimuar.Depoziti doganor – është paraja që në doganat kufitare udhëtarët i kan depozituar me rastin e shkuarjes në botën e jashtme ose me rastin e hyrjes në vend.Qarkullimi doganor – është ai qarkullim i mallit që i nënshtrohet doganimit përkatësisht kontrollit doganor që bëhet derisa ai mall nuk është vënë në qarkullim të lirë.Rrugët doganore – janë rrugë tokësore, ujore, ajrore nëpër të cilat bartet, transportohet, importohet malli përtej kufurit doganor.Sistemi doganor – e përbëjnë të gjitha dispozitat që kanë të bëjnë me doganimin e mallit, mbikëqyrejn doganore, procedurën doganore e që aplikohen në një rajon të caktuar.Argumentet doganore – janë nocion me të cilin shënohen shkaqet ekonomike për arsyetimin e mbledhjes së doganave.Lidhja doganore – krijohet me traktatin e dy ose me shumë shteteve. Me këtë traktat palët marrin

përsipër obligimin se do ta unifikojnë materien mbi doganat dhe do ti heqin kufizimet doganore në marrëdhëniet e veta tregtare.Unioni doganor – Unioni (bashkimi) doganor është rajon doganor i ndërlidhur i dy ose më shumë shteteve në një rajon doganor unik brenda të cilit ëbhet lirisht pa dogana kalimi i mallit përtej kufijve shtetëror të vendeve anëtare.Zona e lirë doganore është pjesa e teritorit shtetëror që ekontrollojnë qarkullimin e mallit nëpër kufijtë shtetëror dhe bënë kontrollin devozir në kufi. Organet doganore ndryshojnë nga organet financiare që bëjnë caktimin, arkëtimin dhe kontrollimin e mbledhjes së tatimeve të tjera.

Kundërvajtja doganore është shkelje e dispozitave doganore.Dënimet doganore janë dënime që organet ua shqiptojunë kundërvajtësve të dispozitave doganore në procedurë administrativo-ndëshkimore. Parashkrimi doganor – është humbje e së drejtës së doganave dhe të tagrave të tjera doganore pas kalimit të kohës së caktuar, prej krijimit të obligimit të pagesës së tyre.Canert-TIR është dokument doganor që lëshohet në bazë të marrëveshjes doganore të lidhur ndërmjet vendeve anëtare të organizatës për bashkëpunim ekonomik e zhvillim për shpejtimin e qarkullimit ndërkombëtar rrugor me thjeshtësimin e formaliteteve doganore.Barriera doganore – ku përqindjet tatimore për mallin e importuar ose për mallin që eksportohet janë të caktuara aq lartë sa importimi, përkatësisht eksportimi i mallit të doganuar është shumë i vështirësuar ose gati i pamundshëm.Kontigjenti doganor – është sasia e caktuar e mallit e përcaktuar qoftë në bazë të peshës qoftë në njësi tjera të masës që në ndonjë periudh kohe dhe nën kushtet e caktuara mund të importohet në ndonjë rajon të caktuar doganor përkatësisht të eksportohet nga ai rajon.Prelevmani – quhet tagra (dogana) që aplikohet zakonisht në marrëdhënie tregtare të vendeve anëtare të bashkësisë ekonomike Evropiane në njërën anë dhe shteteve të tjera në anën tjetër me rastin e importimit të produkteve të caktuara ushqimore në tregun e bashkësisë evropiane ekonomike.

Ndarja e doganave mund të klasifikohet sipas kritereve të ndryshme Ndarja më e zakonshme e doganave bëhet sipas:

1. Drejtimit të ecurisë së mallit

2. Qëllimit të aplikimit të doganave

3. Mënyrës së matjes së obligimit tatimor

4. Mënyrës së nxerrjs së dispozitave mbi doganat

5. Lartësisë së ngarkimit doganor

Në qoftë se për kriter të ndarjes së doganave merret drejtimi i ecurisë së mallit të doganuar atëherë dallojmë këto lloje të doganave:

1. Doganat e importit

2. Doganat e eksportit

3. Doganat e tranzitit

- Sipas qëllimit të aplikimit të doganave, doganat mund ti ndajmë në:1. Doganat financiare (fiskale)2. Doganat ekonomike ose mbrojtëse3. Doganat antidomping4. Doganat retrosive ose represive

- Sipas mënyrës së matjes së obligimit doganor:1. Doganat sipas vlerës ose ad valorem2. Doganat specifike ose kuantitative3. Doganat e përziera4. Doganat rrëshqitëse

- Sipas mënyrës së nxjerrjes së dispozitave mbi doganat:1. Doganat autonome2. Doganat kontraktuese ose konvencionale

- Sipas lartësisë së ngarkimit tatimor:1. Doganat diferenciale2. Doganat preferenciale

së saj ato i ndërmerr,i plotëson edhe i heq nga përdorimi vetë shteti.Doganat e kontraktuara- ose komercoale bazohen në marrëveshjet e arritura ndërmjet dy apo më shume shteteve dhëe atë në bazë të reciprocitetit.Doganat diferenciale janë ato dogana me ç’rastë malli doganohet me notmat doganore më të larta ose me proporcion më të latrë se sa është ë paraparë me tarifen doganore.Këto përdoren në shtetet të cilat janë në mardhdhënie të ashpërsuara.Doganat preferenciale janë të kunderta me doganat diferenciale për arsye se në këto dogana përdorin norma më të ulëta doganore me rastin e doganimit të mallit.