№91 (3216) 29 қараша 2019ZANMEDIA.KZ Қоғамдық-саяси, құқықтық газет

zangazet@mail.ru

БҮГІНГІНІҢ БАС ТАҚЫРЫБЫ

4-бет

5-бет

8-бет

АУДАРМАДАҒЫ ҚАТЕЛІК АДЫМДЫ АШТЫРМАЙДЫ

Мерзімді баспасөз ішінде құқықтық тақырыптар бойынша көшбасшы саналатын «Заң газеті» мен «Юридическая газета» республикалық қоғамдық-саяси, құқықтық басылымдарына биыл 25 жыл. Осыған орай, сәрсенбіде әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-дың Заң факультетінің және «Заң» Медиа-кор-порациясы» ЖШС-нің ұйымдастыруымен «Қазақстанда құқықтық мәдениеттің қалыптасуындағы баспасөздің рөлі» атты ғылыми-тәжірибелік конференция өтті.

«ҚҰҚЫҚТЫҚ БАСЫЛЫМСЫЗ ҚҰҚЫҚТЫҚ МЕМЛЕКЕТ

Еліміздің егемендікке қол жет-кізіп, Тәуелсіздік Туы көгіміз-

де желбіреген күн баршамыз үшін мерейлі дата. Дербес мемлекетте 1991 жылдың 1 желтоқсанында өткен бүкілхалықтық сайлау нәтижесінде Президенттікке Н.Ә.Назарбаевтың сайланғаны белгілі. Жас мемлекеттің аз ғана жыл дың ішінде өркениетті елдер көшіне ілесуінде Тұңғыш Пре-зиденттің атқарған еңбегі өлшеу сіз. «Өз ерін, өз ерлерін ескермесе, ел, тегі, алсын қайдан кемеңгерді» деп құлагер ақын Ілияс Жансүгіров жырлаған-дай, Қазақстанда Тұңғыш Президент күнінің белгіленуі мемлекет басшы-

ЕЛДІҢ ЕЛБАСЫНА ДЕГЕН ҚҰРМЕТІ БИІКсының көреген саясатын, тынымсыз еңбегін бағалаудың көрінісі десек қате-леспейміз. Міне, сегіз жылдан бері бұл күн мемлекеттік мерекелер қатарына қосылып, үздіксіз атап өтіліп келеді. Жыл өткен сайын бұл күннің маңызы да артып отыр. Нұрсұлтан Әбішұлы керегесін қалаған республикамыз бұл күнде әлемге танымал.

Бұл мемлекеттік мереке – халықты тәуелсіздікті дәріптеуге, қаһармандар тұлғасын биіктетуге бағытталған. Осы күн аясында жас ұрпақтың сана­

сына отансүйгіштік, елге, жерге де-ген шынайы құрмет пен азаматтық жауапкершілікті қалыптастыру басты мақсат болып отыр.

«Қазақстан Республикасының мем лекеттік тәуелсіздігі туралы» заңы 1991 жылғы 16 желтоқсанда қабыл данғаны көптің есінде. Мінеки, аталған заң негізінде еліміз өзінің Тәуелсіздігін жария етті. Осы заң-ның бірінші тарауында: «Қазақстан Респуб ликасы – тәуелсіз, демократия­лық және құқықтық мемлекет. Ол бар-

лық мемлекеттермен өзара қатынасын халық аралық құқық принциптері бойынша құрады. Өзінің мемлекеттік тәуелсіздігін басқа мемлекет тердің тануы үшін Қазақстан Республикасы ашық»,– деп көрсетілген. Консти-туциялық заңның мезетінде қабыл-дануы Қырғызстан, Қытай, Ресей, Түркменстан және Өзбекстанмен ше-караны реттеуге ықпал етті. Расымен, «Қазақстан Республикасының мем-лекеттік тәуелсіздігі туралы» Конс­титуциялық заңын қабылдау біздің

1 ЖЕЛТОҚСАН — ТҰҢҒЫШ ПРЕЗИДЕНТ КҮНІ

(Соңы 2-бетте)

ҚҰРМЕТТІ «ЗАҢ» МЕДИА-КОРПОРАЦИЯСЫНЫҢ ҰЖЫМЫ!

Сіздерді ширек ғасырлық мерейтойларыңызбен шын жүректен құттықтаймын! Қазақстан тәуелсіздігін алып, тізгінін өз қолына ұстаған тоқсаныншы жылдар егемен ел

үшін оңайға соққан жоқ. Ол кезде экономикалық, әлеуметтік маңызды мәселелерді шешу кезек күттірмеді. Сонымен қатар жас мемлекеттің медиа-кеңістігін, ақпарат алаңын қалып-тастыру міндеттері де қатар тұрды.

Егемендіктің сонау алғашқы қиын жылдары құрылған «ЗАҢ» Медиа-корпорациясына осындай күрделі міндеттер жүктелген болатын. Корпорацияға қарасты «Юридическая газе-та» мен «Заң газеті» басылымдары бұл тарихи миссияны абыроймен және зор жауапкер-шілікпен атқарып келеді. Тәуелсіздікпен дерлік қатар өмірге келіп, бірге жасасып келе жатқан бұл газеттердің дербес елімізбен тарихы да бір. Азаттықтың жылға бергісіз әрбір сәтінің, мемлекетімізді мығым және тәуелсіздігімізді баянды ету жолында жасалған әрбір қажырлы еңбектің аталмыш басылымдар куәсі әрі жаршысы бола білді.

25 жылдық тарихында «ЗАҢ» Медиа-корпорациясы отандық медиа нарықта өзінің орнын айшықтап үлгерді және республикадағы жетекші құқықтық басылымның біріне айналды.

Сіздерді мерейлі белестеріңізбен құттықтай отырып, осынау мәртебе биігінен көріне берулеріңізге тілектестік білдіремін!

Ізгі ниетпенҚайрат МӘМИ,Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің төрағасы

егемен елдің шынайы азаттығының бастауы болды. Казақстан халқымен бірге Көш басшымыз егемен елдің негізгі бағыттарын белгіледі. Әлем жұртшылығы мемлекетімізді Елбасы-ның арқасында таныды. Көреген бас-шының елге сіңірген еңбегі тарихта алтын әріппен жазылып қалары хақ! Бұл мемлекеттік мерекенің қашанда бағасы биік.

Марат НҰРБЕКОВ,Алматы қаласы Алатау

аудандық сотының судьясы

ҚҰРМЕТТІ ЖУРНАЛИСТЕР ҚАУЫМЫ!

Сіздерді «Заң газеті» және «Юридическая газета» басылымдарының 25 жылдық мерейтойымен құттықтаймын!

Еліміздің ақпараттық кеңістігінде «Заң газеті», «Юридическая газета» ба-сылымдарының алар орны ерекше. Алғашқы саны шыққанына ширек ғасыр болған басылымдар көпшіліктің құқықтық мәдениетін қалыптастыруға мол үлес қосуда.

Оқырмандарға заң кеңесін беріп, редакцияға хат жолдаған азаматтардың та-лап-тілегінің заң аясында орындалуына септігін тигізіп отырады.

Бүгінде журналистер бес институционалдық реформа бойынша «Заң үстемдігін қамтамасыз ету» бағытында атқарылған іс-шараларға кеңінен ақпараттық қолдау көрсетуде. Уақыт талабына сай үн қатып, заң тақырыбын терең талдап жазуға, қоғам назарындағы көкейкесті мәселелерді сараптап көрсетуге белсене атсалысуда.

«ЗАҢ» Медиа-корпорациясына қарасты басылымдар – білікті заңгерлер, қоғам қайраткерлері мен зиялы қауым өкілдерінің өзекті ойлары мен өткір пікірлерінің мінберіне айналып отыр.

Басылымдардың бүгінгі ұжымы алдыңғы толқын аға буынның өнегелі ісін, шығар-машылық жолын лайықты жалғастырып келеді.

Барлығыңызға мықты денсаулық, шығармашылық табыс, отбасыларыңызға амандық пен бақыт тілеймін.

Жақып АСАНОВ,Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Төрағасы

ЛЕБІЗ

ҒҰМЫРЫН ҒЫЛЫМҒА АРНАҒАН

ҚАНДЫ СҮТТІҢ ДӘМІ

ҚАЛЫПТАСТЫРУ МҮМКІН ЕМЕС»

2 №91 (3216) 29 қараша 2019zangazet@mail.ruБІЗГЕ 25 ЖЫЛ!

Жалпы, жиынға бұлай ат қойылып, айдар тағылуы тегіннен тегін емес. Өйткені, Қазақстанның құқықтық мемлекет ретінде қалыптасуында, еліміздің заңнамалық негізінің жасалуында осы бағыттардағы атқарылған жұмыстардың жаршысы бола білген «Заң газеті» мен «Юридическая газетаның» қосқан үлесі зор. Конференция­да әңгіме негізінен осы бағытта өрбіді. «Заң газетінің» алғашқы редакторы Марат Тоқашбаев пен қос басылым акционерлік қоғамға айналған тұста оған басшылық еткен Ирина Утеулина құнды естеліктерімен бөлісті. Аталмыш газеттермен тығыз байланыста жұмыс істеп келе жатқан Алматы қалалық сотының, Әділет басқарма­сының, Полиция департаментінің өкілдері мен қарашаңырақ оқу орнының Заң фа­культетінің деканы, профессор Дәулет Байделдінов лебіздерін білдірсе, факультет оқытушылары баяндама жасады. Жиын тізгінін ұстаған «Заң» Медиа­корпорация­сы» ЖШС­нің президенті Досымбек Өтеғалиев ҚР Ақпарат және қоғамдық даму министрі Дәурен Абаевтың, ҚР Конституциялық кеңесінің төрағасы Қайрат Мәми­дің және ҚР Жоғарғы Сотының төрағасы Жақып Асановтың құттықтауларын оқып берді. Сондай­ақ, мерейлі белеске жетіп отырған басылымдардың негізін қалаған Нағашыбай Шәйкеновтің «Мемлекетте құқықтық басылым болмай, құқықтық мем­лекет қалыптастыру мүмкін емес» деген қанатты сөзін тілге тиек еткен Досымбек Қонысбекұлы корпорацияның қысқаша тарихына тоқталып, бүгінгі жетістіктері мен алға қойған мақсаттарын да сөз етті.

– Ширек ғасыр бұрын оқырманға жол тартқан «Заң газеті» мен «Юридическая газета» басылымдарының әу бастан құқықтық бағытты ұстануы Қазақстанның құқықтық мемлекет құру мақсатымен үндес. Қос басылымның тарихы мемлекет қайраткері Нағашыбай Шәйкеновтің есімімен тығыз байланысты. Себебі, Нағашыбай Аманғалиұлы 1993­95 жылдары Әділет министрі болып тұрған тұста «Заң газеті» мен «Юридическая газета» басылымдарының ашылуына мұрындық болды. 1994 жылы 3 қарашада алғашқы нөмірін шығарған қос газет содан бері өзіне жүктелген міндетті абыроймен арқалап келеді. Тұңғыш редакторы Марат Тоқашбаевтың идея­сымен «Заң газеті» деп аталған басылым бастапқы жылдары­ақ таралымын 78 мыңға жеткізеді. Ал «Юридическая газетаның» аяққа тұруында алғашқы редакторы Рүстем Жанғожиннің еңбегі зор.

Бұл басылымдарда еңбек еткен белгілі жазушы, журналистер аз емес. Мәсе­лен, «Заң газетінің» алғашқы нөмірін жарыққа шығаруға Нұрдәулет Ақыш, Кәдірбек Құныпияұлы секілді белгілі жазушы, журналист ағаларымыз қатысты. Кәдірбек Құныпияұлы кейіннен газеттің бас редакторы қызметін де атқарды. Сондай­ақ, атал­мыш басылымға Шарафаддин Әмір, белгілі ақын Бекжан Әшірбаев басшылық етті. Сонымен қатар, ақын, журналист­публицист Аманхан Әлім және қаламы қарымды журналист Елеусіз Мұрат, Қалбай Әділ және басқалар тер төккен осынау басылым бүгінде құқықтық журналистиканың бір мектебіне айналды десек, қателеспейміз.

Даму барысында заман талабына сай АҚ, ААҚ, ЖШС­ке айналған компания «Заң» және «Фемида» журналдарымен толықты. Жақын келешекте құқықтық мәселелер бойынша оқырманмен YouTube каналы арқылы тілдесуді көздеген кор­порациямыз бүгінде өзінің zanmedia.kz ақпараттық порталын, Баспасөз орталығын ашты. Бұдан бөлек, Алматы қалалық сотымен детектив шығармалар байқауын ұй­ымдастыру дәстүрге айналды», – деген корпорация басшысы ары қарай қонақтар лебізіне кезек берді.

«ҚҰҚЫҚТЫҚ БАСЫЛЫМСЫЗ ҚАЛЫПТАСТЫРУ

(Соңы. Басы 1-бетте)

«Газеттің 145 нөміріне

қол қойыппын»– Жылдар жылжып, Қазақстанның

тұңғыш құқықтық басылымы «Заң га-зетінің» алғашқы саны жарық көргелі де 25 жыл өтіпті. Бұл, әрине, аз уақыт емес. Бүгінде еліміздің бұқаралық ақпарат кеңістігінде өз орны бар осынау басылым-ды құру, алғашқы нөмірінен бастап газетті үш жыл басқару бақыты маған нәсіп бо-лыпты. Бұл басылымның дүниеге келуіне мұрындық болған, қиын сәттердің бәрін-де қол ұшын беріп отырған, еліміздегі құқықтық реформалардың атасы, Тәуелсіз Қазақстанның тұңғыш Әділет министрі, көрнекті заңгер, марқұм Нағашыбай Шәйкенов еді. «Халық Кеңесі» газетін-де бас редактордың орынбасары болып жүрген жерімнен Жұмабек Кенжалиннің ұсынысы бойынша осы Нағашыбай ба-уырымыздың қайта-қайта шақыруымен «Заң газетін» басқаруға келгенімде жа-сым 45-те екен. Оның тура ширек ғасыры «Жетісу», «Білім және еңбек», «Халық Кеңесі» басылымдарында өтті. Одан бері де, міне, тағы ширек ғасыр уақыт өте шықты. «Заң газетінен» кейін де топ-ме-неджерлік қызмет «Қазақстан» телеар-насын, «Қазақстан-Заман», «Президент және Халық» басылымдарын басқарумен жалғасты. Солардың ішінде, әрине, мен үшін «Заң газетінің» орны бөлек. Өйткені, 1994 жылы 3 қарашада шыққан алғашқы санынан бастап, 1997 жылғы маусым айының аяғына дейін басылымның 145

нөміріне қол қойыппын. Таралым да біртіндеп өсіп, 10 мыңнан 13 мыңға, одан кейін 16 мыңға, тіпті, 83 мыңға жеткен кезі де есте. Бұған Қазақ радиосынан тұрақты берілген сәтті жарнамамыз да елеулі әсер еткенін айта кеткен жөн. Редакцияда Мем-лекеттік құқық, Құқықтық насихат, Сот билігі және құқықтық тәрбие, Құқықтық жәрдем, Қарулы Күштер мен құқық қорғау құрылымдары және Ақпарат сияқты алты бөлім ұйымдастырылды.

Бас редакторлық қызметке келердегі менің шартым – газет ведомстволық емес, жалпы халықтық құқықтық басылымға айналуы тиіс деген ұстаным болатын. Шәйкенов бұған қуана келісті. Өйткені, екеуміздің халықтың құқықтық сауатын көтеруге байланысты ойларымыз көбіне үндес шығып жататын. О баста министр-мен ақылдаса келе газетті 96 беттік апта-лық ретінде шығаруды ойластырдық. Ол үш дәптерден тұруға тиіс еді. Алғашқы 32 беті газеттік дүниелер, екінші дәптерге құқықтық нормативтік актілер, үшінші дәптерге жарнама беру ойластырылған. Алайда, Қаржы министрлігі онсыз да қа-ражат тапшы кезде мұндай шығындарға жол беруден бас тартты. Тіпті, алғашын-да 82 адам болып бекітілген штаттық кестенің де тең жартысын қиып таста-ды. Басылым бір жылдай 32 бет болып шығып тұрды да кейін 16 беттік форматқа ауысты. Әлбетте мұның бәрі басылымның қалыптасу кезеңіндегі заңды құбылыстар болатын.

Басылымның аяғынан қаз тұруына бас редактордың бірінші орынбасары болған жазушы Нұрдәулет Ақыш, екінші орын-басар болған Марат Әбдіхалық, жауапты хатшы болған Қайыржан Төреғожин, алғашқы күннен атсалысқан ақын, журна-лист Абдрахман Асылбек, сын материал-дардың шебері Мұқаш Садықбаев елеулі үлес қосты. Жастардан іріктеп алған Кәдірбек Құныпияұлы, Шарафаддин Әмір, Ерлан Әбенов, Шаяхмет Алжанбай, Жұмагүл Темірғалиева, Сара Алдамжа-рова, Әбділдәбек Жанатов, Азат Мұсаев журналистік шеберліктерін осында қа-лыптастырды. Кейін бұл толқын негізінен қазақ журналистикасының қабырғалы тұлғаларына айналды. Газетті безендіруге суретші Жанұзақ аға Әбдіқұлов, фототіл-шілер Асылхан Юсупов пен Нұрмамбет Қизатов айтарлықтай үлес қосты.

Газеттің алғашқы санын куанышы-мызды бөлісіп көрсеткенімізде «Егеменді Қазақстанның» сол кездегі бас редакторы Нұрлан Оразалин: «Ойпырмай, мына қа-лыптарыңмен «егеменнің» аузын ұрып, алдын орап кетесіңдер ғой!», – дегені әлі

есімде. «Егеменнің» алдын орап кетпесе де «Заң газеті» ақпарат кеңістігінен өз орнын тауып, құқықтық басылымдардың көшін бастады. Бүгінде оны ешкім теріске шығара алмайды.

Демократияның атасы саналатын Томас Джефферсон «Табиғат заңдары-на қайшы заңдар қабылдау – артынан өзіміз оларды жазалайтындай қылмыстар туғызу» деген екен. Газет өз қызметінде мемлекетті тек халыққа пайдалы заңдар қабылдауға шақырды. Әр азаматты өз құқығын білуге үндеді. Құқықтық тұрғы-дан шөліркеген оқырманга құқықтық кәусарлардан дәм татуға мүмкіндік берді.

Дәулет БАЙДЕЛДІНОВ, Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті Заң факультетінің деканы, профессор:

«Кәсіби заңгерлердің

мінбері»– Маңызы зор осынау мерейлі мерекені

өткізу үшін таңдаудың еліміздегі байырғы оқу орындарының бірі әл-Фараби атын-дағы Қазақ ұлттық университетінің Заң фа-культетіне түсуі – біз үшін үлкен мәртебе. Журналистермен бірлескен мұндай шара бізде тұңғыш рет өткізіліп отыр. Дайындық барысында заң саласындағы журналис-тердің әлеуметтік мәселелердің тамырына терең үңілетінін байқадық. Төртінші билік саналатын БАҚ өкілдері әркез қоғамға ой салып, ашық әңгімеге шақырады, пікір қа-лыптастырады, жаңалықтарды түсіндіріп,

халықты тәрбиелейді. Бүгінгі шараға арнайы шақырылған,

«ЗАҢ» Медиа-корпорациясын», «Заң газеті» мен «Юридическая газета» ба-сылымдарын әр жылдары басқарған жандарды көріп, қуанып қалдым. Бұл – ұрпақтар сабақтастығының арқауы үзіл-мегенінің, әлі күнге дейін жалғасып келе жатқанының жарқын көрінісі.

Корпорацияның бастауында тұрған тұлғалардың бірі болған, есімі елге бел-гілі заңгер Нағашыбай Шәйкеновтің інісі, сол кездегі ұйымдастыру шараларының куәгері Барлық Аманғалиұлының да бү-гінгі шараға қатысуының өзіндік орны бар деп есептеймін. Сол кезеңде корпо-рация құрудың жүйелік сипаты болғанын айтуымыз қажет. Қазіргі таңда біз нақты мәселелерді көтеріп, белгілі бір тақырып-тарды талқылап жүрміз. Ал Нағашыбай Аманғалиұлы сол кезде еліміздің жоғары оқу орындарындағы заң факультеттерінің барлығын бір жерге топтастырып, ма-мандандырылған заң университеттерін ашуды, сөйтіп кешенді құқықтық білім беруді басты мәселе ретінде көтерген еді.

Ширек ғасыр бойы «Заң газеті» мен «Юридическая газета» үлкен міндетті абыроймен атқарып келе жатқанын атап өтуіміз қажет. Олар қандай да бір ақпа-рат берумен ғана шектелмей, халықтың құқықтық сауатын арттыру, оны дамыту, жаңа заңнаманы түсіндіру, заң саласы-ның мамандарын дайындаудағы өзекті мәселелерді бірлесе отырып талқылау, сот, прокуратура, әділет органдарының қызметіндегі жаңашыл идеяларды нақты іске асыру бағыттарын зерттеп-зерделеу сияқты ауқымды жұмыстарды жүзеге асырып отыр.

«Заң газеті» және «Юридическая га-зета» басылымдарының беттері – өзекті мәселелер мен дәлел-дәйектемелерге сараптама жасап, кәсіби тұрғыда баға бе-ретін ақпараттық алаң. Еліміздің заңгер-лері де осы басылымдарда ресми мәлімет беріп қана қоймай, кәсіби маман ретінде өз ой-пікірімен бөлісуге мүмкіндік алады.

Әрине, ғалымдар мен оқытушылар үшін қос басылым шын мәніндегі пікір-талас алаңы болып табылады. Өйткені, заманауи ақпараттық технологиялардың көмегімен оқырмандар өз ұсыныс-пікір-лерін сайттар мен әлеуметтік желілер арқылы жолдап жатады.

Ширек ғасырдың биігінен өткенге көз салсақ, 25 жыл дегенің, мемлекет-тің, корпорация мен «Заң газеті» және

«Юридическая газета» басылымдарының өлшеміне салсақ, мардымсыз ғана уақыт бөлшегі болып көрінеді. Алайда, осы уақыт ішінде жекелеген адамдарға бер-гені мол деп бағалаймын. Мұнда қызмет ететін жас журналистер де алдыңғы буын әріптестерінің өрісті де өнегелі жолын жалғастырып әкетеріне кәміл сенемін.

Мерейлі шараның ҚР Тұңғыш Прези-дентінің күні және Тәуелсіздік мерекесі қарсаңында ұйымдастырылуының да өзіндік саяси мәні бар деп есептеймін, өйткені, бұл шаралардың барлығы ба бір-бірімен тығыз байланысты.

Баршаңызға шығармашылық табыс, зор денсаулық, сәттілік тілеймін! Ара-мыздағы шығармашылық байланысымыз арта берсін!

Ирина УТЕУЛИНА, «Заң газеті» – «Юридическая газета» АҚ бұрынғы президенті:

«Салалық газет үшін 20 мың

таралым аз емес»– Менің «Юридическая газетамен»

таныстығым ол шықпастан бұрын бас-талған. 1993 жылы мені сол кездегі ҚР Әділет министрі Нағашыбай Шәй-кенов шақырып алып, «Юридическая газетаның» концепциясын даярлау-ды ұсынды. Айтылған уақытта мен өзімнің ой-пікірім мен көзқарасымды, жоспар-жобамның нобайын қағазға түсіріп әкелдім. Кейін білгенімдей, министр мұндай тапсырманы тек маған ғана емес, баспасөз саласының бетке шығар қаймақтарын жинап, оларға да берген екен.

Сөйтіп, 1994 жылы «Юридическая газетаның» тұңғыш саны жарық көрді. Оның алғашқы редакторы болып фило-соф, заңгер, өнер тарихының зерттеушісі Рүстем Жанғожин тағайындалды.

Әділет министрі ауысып, орнына Константин Колпаков келгенде, кезекті баспасөз мәслихатында сот жүйесін жетілдіру туралы бірнеше сауал қой-дым. Ол кезде мен «Караван» газетін-де істейтінмін. Баспасөз мәслихаты аяқталған соң Колпаков маған «Юри-дическая газетаның» редакторы болуды ұсынды. Шынымды айтсам, бұл мен үшін күтпеген жайт болды. Басылымды кәсіби тұрғыда жетілдіріп, өзекті де оқылымды ету міндеті тұрды. Бұл тәу-

Марат ТОҚАШБАЕВ, «Заң газетінің» алғашқы бас редакторы:

3№91 (32145) 29 қараша 2019zangazet@mail.ru БІЗГЕ 25 ЖЫЛ!

ҚҰҚЫҚТЫҚ МЕМЛЕКЕТ МҮМКІН ЕМЕС»елсіздіктің елең- алаңындағы алмағайып кезең ғой. Реформалар енгізіліп, жаңа заңдар жазылып жатты, экономика мен саясат өзгерді, қоғам даму үстінде болды.

«Заң газеті» мен «Юридическая газета» біріктіріліп, акционерлік қоғам құрылды, мықты журналистерді жи-надық. Бізге Ақпарат министрлігі мен Әділет министрлігі екі жақтан қолдау көрсетті. Газеттің форматы өзгертілді, жаңа айдарлар аштық, сөйтіп оқыр-манды тарту жолындағы жұмысымыз-ды күшейте түстік. Таралым саны 20 мыңға жетті. Бұл салалық газет үшін аз жетістік емес еді. Материал-дар күннен-күнге көбейе түсті, газет көлемі көтермейтіндіктен, қалың жұрт-шылыққа арналған «Сіздің құқығыңыз» деп аталатын қосымша шығара баста-дық. Газеттің жанынан тегін заңгерлік кеңес қызметі ашылды және студенттер тәжірибеден өтетін.

Қос газеттің ұжымын 25 жылдық то-йымен шын жүрегімнен құттықтаймын! Сіздерге шығармашылық табыс тілеймін, қаламдарыңыз қарымды болсын, алған беттен қайтпай, биік асуларды бағындыра беріңіздер!

Барлық ШӘЙКЕНОВ, Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ Біліктілікті арттыру және қосымша білім беру институтының директоры, педагогика ғылымдарының кандидаты:

«Құқыққорғау органдарымен

міндеті ортақ»– Құрылғанына 25 жыл толған

«ЗАҢ» Медиа-корпорациясының» Қа-зақстан азаматтарының әлеуметтік ахуалын қалыптастыруда маңызы зор. Мерейлі шараның Қазақ ұлттық уни-верситетінің Заң факультетінде өт-кізілуінің де өзіндік себебі бар. Заң саласындағы журналистер дайындау тәжірибесі ең алғаш аталған оқу орнын-да қолға алынды, құқықтық мәдениетке арналған алғашқы форумдар да осы жерде Жоғарғы Соттың төрағаларының, судьялар мен БАҚ редакторларының қатысуымен өткен болатын. Түптеп келгенде, бұқаралық ақпарат құралдары мен құқыққорғау органдарының, сот жүйесінің көтеретін жүгі мен атқаратын міндеттері ортақ.

Ағам Нағашыбай Шәйкенов жур-налис тиканың азаматтардың құқық тық мәдение тін қалыптастырудағы маңы-зын жете түсінді. Бұған оның заңгерлі-гімен қатар, жазу-сызуға жақындығы да себеп болған шығар деп ойлаймын. Оқуға түскенге дейін Орынбор облысы Новоорск аудандық «Свет Октября» газетінің меншікті тілшісі болғанын да айта кетейін. Ол кезеңде құқықтық уни-верситетке түсу үшін екі жыл еңбек өтілі талап етілетін. Сол себепті, ағам жол жөндеушісі қызметіне орналасты және жергілікті басылымға «Шаған» (керісін-ше оқығанда «Нағаш») деген лақап атпен мақалаларын жариялап тұрды.

Кейін оны Президент Әкімшілігінің мемлекеттік-құқықтық бөліміне Жоғары экономикалық кеңеске кеңесші қызметі-не шақырғанда, Нағашыбай Елбасының баспасөз қызметін таңдады. Нәкеңнің бұл шешіміне таңданғандар аз болған жоқ, дейтұрғанмен ол осы әрекетімен БАҚ-тың маңызын жете түсінетінін көр-сеткен еді.

Сондай-ақ, Нағашыбай Шәйкенов-тің бастамасымен ашылған тұңғыш ма-мандандырылған құқықтық институт-тың түлектері халық шаруашылығының барлық саласында орындарын тауып, ел игілігіне қызмет етіп келе жатқанын атап өткен жөн.

Шарафаддин ӘМІР, «Жеті жұрт» газетінің бас редакторы:

«Қарапайым оқырманның сеніміне ие»

– «Заң газетінің» басына бірнеше рет «қара бұлт» үйірілген кездер де болды. Біріншісі, әлі есімде Шәйкеновке қарсы «Даулы ауыздан шыққан даулы сөз» деген мақала жарық көріп, артынша газеттің қаржылық көзі біраз тарылып қалды. Алайда ұжым тарамай, уақытша қиындыққа төтеп берді. Жалпы, газет-тің бастапқыдағы қаржылық жағдайы «Егеменнің» өзінен тәуір болатын. Бұдан кейін Аманхан Әлімнің «Караван синдро-мы» деген мақаласы жарияланып, Марат

Аталған басылымдарды еліміздің сот жүйесі мен халық арасындағы алтын көпір десек, артық айтпаған болар едік. Бізді бұл газеттердің 25 жылдық тарихы ерекше қызықтырады. Өйткені, бұл ба-сылымдар біз үшін Нағашыбай Аманға-лиұлының мұрасы іспетті.

Жалпы, сот пен БАҚ арасындағы байла-ныс туралы сөз бола қалса, бірінші кезекте оймызға «Заң газеті» мен «Юридическая газета» басылымдары келеді. Міне, жиырма бес жылдан бері еліміздің сот саласындағы соңғы жаңалықтарды дер кезінде халыққа жеткізіп, ауқым ды реформаларды талдап, насихаттауда «Заң газеті» мен «Юридиче-ская газета» БАҚ арасында алда келеді. Су-дьялардың ақпарат айдынындағы мінберіне айналған бұл басылымдардың халықтың құқықтық сауатын көтеруге қосқан үлесі де елеулі. Сондықтан «ЗАҢ» Медиа-корпора-циясы» ЖШС-не қарасты басылымдардың заман талабына сай дамып, көш басында келе жатқаны бізді де қуантады. Алдағы уақытта да біз сіздердің тілшілермен тығыз қарым-қатынаста жұмыс істейтінімізге сенімдімін.

Бежан ӘШІРБАЕВ, «Заң газетінің» 2010-2017 жылдардағы бас редакторы:

«Өзі қағаз өндірмейтін елде газет шығару

өте қиын»– Жалпы, құқықтық кеңістіктегі сөз

бостандығы деген өте ауқымды тақырып. Қазіргі таңда құқықтық журналистика-ның проблемалары көп айтылып жүр. Қағаз мәдениетінен бас тартып, электрон-ды мәдениетке қарай бет алған осы шақта газеттердің дәурені өткендей болып тұр. Бір қызығы, бүгінде ақылды техниканың отаны Жапонияның өзінде күніне он екі миллион тиражбен шығатын газеттер бар. Яғни, әлемнің дамыған елдерінің өзі дәстүрлі баспасөздерін сақтап, қағаз басылымнан бас тартпай отырғанда, бізде газеттердің таралымы кеміп, шетінен жа-былып та жатыр. Есесіне, IT, мультиме-дия кеңістігіне ұмтылып жатқан жайымыз бар. Дейтұрғанмен, алғашқы жылдары таралымы 78 мыңнан асып жығылған «Заң газеті» мен «Юридическая газета» сонау жылдары нарықтың қатаң сынынан сүрінбей өтіп, бүгінгі жедел ақпарат заманының көшіне ілесіп, өз оқырманда-рына жол тартып келеді. Уақыт талабына сай икемделіп қағаз басылыммен қатар жеке сайты, түрлі әлеуметтік желілерде парақшалары да бар. Әрине бұл «ЗАҢ» Медиа- корпорациясының» бүгінгі бас-шысы Досымбек Қонысбекұлының іскер-лігінің арқасы. Шын мәнінде, өзінде қағаз өндірмейтін елде газет шығару өте қиын.

Мысалы, газеттің корректорға оқуға берілетін қарапайым ақ қағазының өзіне бір жылда үш миллион теңгедей қаражат жұмсалады екен. Осыған қарап-ақ бүгінгі қағаз журналистиканың жағдайының қаншалықты екенін шамалауға болады. Соған қарамастан, мені «ЗАҢ» Медиа-корпорация сы» ЖШС-не қарасты «Заң газеті» мен «Юридическая газета» және «Фемида», «Заң» журналдары тұрақты түрде шығып жатқаны қуантады. Бұл басылымдардың өзге басылымдардан бір ерекшелігі – кез келген әлеуметтік, қоғам-дық мәселелердің құқықтық қырын ашып, саяси тақырыптарға құқықтық сипат бе-реді. Осы жағынан газет өз оқырмандары алдында үлкен беделге ие. Алдағы уақыт-та да бұл басылымдардың ғұмырының ұзақ боларына сенімдімін.

Айжан ЖАТҚАНБАЕВА, заң ғылымдарының докторы, профессор:

«Диссертация қорғауға таптырмас

тақырып»– «Заң газеті» мен «Юридическая га-

зета» заңгерлердің еркін жұмыстанатын басылымдары. Олардың жұмыстарына заңгерлер тарапынан ешқандай наразы лық болған емес. Өйткені, мұндағы журналистер мамандардың пікірлерін бұрмаламай, оқы-рманға қаз-қалпында жеткізуге тырысады.

Жалпы, «Құқықтық тәрбиені, құқық-тық мәдениетті, құқықтық сараптауды дамытудағы баспасөздің рөлі» деген тақы-рыптарға диссертациялық зерттеу жүргі-зетін уақыт келген сияқты. Қазақстанда бұл туралы ешкім қалам тербемеген, жазса да, қолға алар ғылыми жұмыстың басым бөлігін осы қос басылымның мате-риалдары құрайтыны сөзсіз. Сондықтан, аталмыш газеттердің ұжымын қоғамның құқықтық сана-сезімін қалыптастырып, дұрыс құқықтық позиция ны ұстана білуге тәрбиелеу жолында еңбек етуге шақы-рамын. Оқырмандарыңыз көп болсын, таралымдарыңыз көбейе берсін!

Орынбасар ТӨЛЕПБЕРГЕНОВ, әл-Фараби атындағы ҚазҰУ Заң факультетінің Криминалистика, қылмыстық құқық және қылмыстық процесс кафедрасының аға оқытушысы:

«Ел тарихында қалар басылым»– Шын мәнінде «Заң газеті» мен

«Юридическая газета» құқықтық қоғам-ның бас насихатшысы. 1994 жылы Марат Тоқашбаев ағамыздың басшылығымен жарыққа шыққан «Заң газетінің» тарихы

Бетті дайындағандар Айгүл АХМЕТОВА, Камила ӘКІМБЕК,

«Заң газеті»

Қазақстандағы құқықтық реформалар-дың бірінші кезеңімен тұспа-тұс келеді. Қазір біз сол құқықтық реформалардың төртінші кезеңі талаптарымен жұмыс істеп жатырмыз. 1995 жылы қабылданған ҚР Конс титуциясының 98 бабының бар-лығы сөз бостандығын жүзеге асыру-мен тікелей байланысты. Адам құқығы болсын, Парламенттің пәрмені болсын,

Президенттік басқару тәртібін құқықтық қамтамасыз етуде болсын, БАҚ-тың алар орны өте жоғары. Ахмет Байтұрсынов ай-тпақшы, «Газет – халықтың көзі, құлағы һәм тілі» болса, бұл басылымдар осы талаптарға сай жұмыс істеуде.

Бұл газетке оқырман ретінде талдау жасаған кезде онда құқықтық насихат жұмыстарынан бастап, экономикадағы тарату, банкроттық, т.б ақпараттармен таныса аламыз. Мұның сыртында ғылы-ми деңгейдегі мақалаларды, сұхбаттарды да жиі көзіміз шалып жүр. Қазақтың та-рихында үш жүзге жуық би болған десек, түп атасы, сөз атасы, Майқы биден бастап барлық билердің сөздерін, олар туралы құнды дүниелерді де осы басылымдардың бетінен таба аласыз. Осы ретте, «ЗАҢ» Медиа-корпорациясы» шығарып отырған басылымдардың сот жүйесіндегі реформа-ларды халыққа жеткізуде, оны тәптіштеп түсіндіруде орны бөлек екенін атап өтпе-сек болмас. 2009 жылы қыркүйек айында Елбасы Н.Назарбаевтың Жарлығымен қа-былданған «Қазақстан Республикасының 2010-2020 жылдарға арналған Құқықтық саясат тұжырымдамасының» негізгі мақ-саты халықтың құқықтық сауатын арттыру, ақпараттандыру болса, оның жүзеге асы-рылу шараларының алпыс пайызы 25 жыл-дық тарихы бар осы басылымдарға тиесілі десем, жаңылмаған болар едім. Өйткені, халықтың санасын әлеуметтік желілердегі алып-қашпа ақпараттар жаулап, әртүрлі жеңіл ақпараттар елітіп әкететін бүгінгі уақытта «Заң газеті» сияқты салмақты басылымдар әлеуметтің құқықтық сауатын көтеріп, ақиқатын аршып, ненің заңды, ненің заңсыз екенін көрсетуде.

Қазір елімізде алпыс мыңға жуық адам бас бостандығынан айыру жазасына кесіл-ген десек, жылына жиырма мыңға жуық қылмыс жасалады. Мұның сыры неде? Бұл құқықтық насихаттың, құқықтық тәр-биенің, құқықтық көзқарастардың адам са-насында әркелкі деңгейде қалыптасуымен байланысты. Адамзат әу бастан екі түрлі мәселемен үздіксіз күресіп келеді десек, оның бірі қылмыс. Ал енді оның алдын алу, сақтандыру мәселелерінде осы ба-сылымдар аз тер төккен жоқ. Сондықтан, «Заң газетінің» БАҚ тарихында ғана емес, еліміздің құқықтық саясат тарихында да қалары даусыз.

аға Тоқашбаевтың төрт сағат жұмыссыз қалғаны бар.

Өткенге көз жүгіртсек, бұл басылым-ның жарыққа шығуы еліміздің тәуелсізді-гімен тұспа-тұс келеді. Газет алғашқы Ата Заңымыз қабылданған кезеңдердің куәсі болып, оны халыққа насихаттауға көп еңбек сіңірді. Қазақстанның құқықтық мемлекет болып қалыптасу жолында да өз қолтаңбасы бар. Мысалы, «Заң газетінің» алғашқы нөмірінің «Астана өзгере ма, Ата Заң өзгере ме?» деген бас мақаламен оқырманға жол тартуы осы сөзімізді растайды.

Менің «Заң газетіндегі» қызметім қатардағы тілшіліктен басталып, газет-тің бас редакторы, «ЗАҢ» Медиа-кор-порациясының» президенті лауазымына дейін жоғарылады. Сонда аңғарғаным, бұл басылымдарға қарапайым оқырман қауым көбірек сенетін. Қоғамдағы түрлі жағдайларға байланысты әділетсіздікке тап болғандардың бірі редакцияға өз аяғымен келіп араша сұраса, келесілері күн құрғатпай хат жазып тұратын. «Заң газеті» деген атағы дардай басылым болғандықтан өз кезегінде тілшілеріміз олардың үмітін ақтауға тырысатын. Кейде азулы құқыққорғау органдары-ның өзімен айқасып, қорғансыздың күйін кешкен оқырмандардың мүддесін қорғап, әділеттіліктің салтанат құруына түрткі болдық. Мұның барлығы газеттің тарихында қатталып қалатын естелік-тер. Мені «Заң газетінің» бүгінгі күні де осы бағыттан айнымай, оқырмандар-дың арыз-шағымдарымен жұмыс істеп, мәселенің ақ-қарасын анықтауға деген ұмтылыстары қуантады.

Біржан КӘРІПЖАНОВ, Алматы қалалық сотының судьясы:

«Сот жүйесінің хабаршысы»

– «Заң газеті» мен «Юридическая газета» ұзақ жылдардан бері Алматы қалалық сотына ақпараттық қолдау көр-сетіп келе жатқан бірден-бір басылымдар.

4 №91 (3216) 29 қараша 2019zangazet@mail.ruТАРАЗЫ

КЕЛБЕТ

Дөңгелек үстел

СОТ ШЕШІМІ – СУДЬЯ БІЛІКТІЛІГІНІҢ АЙНАСЫ

Алматы қаласы Алатау аудандық сотында Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың «Сындарлы қоғамдық диалог – Қа-зақстанның тұрақтылығы мен өркендеуінің негізі» деп аталатын Жолдауындағы сот құрылымына берілген тапсырмаларды талқылау мақсатында дөңгелек үстел өтті. Шараға сот судьяларынан бөлек, аудандық прокуратура өкілдері, адвокат, заңгерлер қатысты.

Дөңгелек үстелге қатысушылар сот шешімдеріне қойылатын та-лапқа қатысты пікірлерін бүкпесіз айтып, ұсыныс-тілектерін ортаға салды. Президент Жолдауда «сот шешімдерінің сапасын жақсарту бойынша маңызды шараларды қолға алу керек» деп, тапсыр-ма жүктеген. Алдағы уақытта шұғыл шешімін табуы тиіс мәселе ретінде сот актілеріне назардың аударылуы тегін емес. Себебі, сот құрылымындағы жүргізіліп жатқан реформалардың, саладағы кез

тараптар көңілінде күдік қалмайтындай етіп істің мән-жайын түсін-діруге ұста. Мұндай түсіндірулерден кейін өзінің қателігін ұғынған азаматтардың жоғары сатыға арызданатындары сирек. Судьялар жүктемесін азайту мәселесіне Президент Қасым-Жомарт Тоқаев та көңіл бөліп отыр. Ал осы түйткілдің бір шешімі сот шешімдерінің сапасында жатқанын мойындауымыз керек.

Қазірдің өзінде бұл бағытта елеулі өзгерістің бары байқала-ды. Өйткені, Жоғарғы Соттың бастамасынан кейін қазылар өзі шығарған шешімді тараптарға түсіндіруді қолға алған. Мұндай жаңашылдықтың тағы бір артықшылығы азаматтар судьяға кө-кейінде тұрған сауалдарды еркін қойып, жауап ала алады. «Еститін мемлекет» қалыптастыруды мақсат еткен елімізде азаматтар са-уалына дер кезінде жауап беретін, істі заң талаптарына сай қарап, әділ шешім шығаратын судьялар шоғырын қалыптастыра алсақ, ұтқанымыз.

Жанель НУРСЕИТОВА,Алматы қаласы Алатау аудандық сотының судьясы

келген жаңашылдықтың қорытындысы осы сот шешімдерінің сауатты түзілуіне тікелей байланысты. Сот шешімі судья біліктілігінің айнасы. Қазының кәсіби кемелдігі, тіл байлығының молдығы, шешендігі, шеберлігі сот шешімдерінен айна қатесіз көрініп тұрады. Өз жұмысын жақсы білетін, қарапайым халықтың талап-тілегін түсінетін қазының шешімінде басы артық сөз тұрмақ, орынсыз қойылған тыныс бел-гілері болмайды. Әр сот актісіне жауаптылықпен қарайтын судьялар

ҒҰМЫРЫН ҒЫЛЫМҒА АРНАҒАН

СЫБАЙЛАС ЖЕМҚОРЛЫҚ – ҒАЛАМДЫҚ МӘСЕЛЕ

КЕСЕЛ

Ертеңін ойлаған кез келген мемлекет сыбайлас жемқорлықпен күресті басты орынға қояды. Қазақстанның бірінші пре-зиденті Нұрсұлтан Назарбаев та «Сыбай-лас жемқорлық – бұл ғаламдық мәселе, одан әлемнің бірде-бір мемлекеті, бір-де-бір саяси жүйе, бірде-бір саяси тәртіп қорғалған емес. Сондықтан, бұл індетке бірлесе қарсы тұруымыз керек» деп ке-селмен жалғыз жарым күрескеннен, көп болып қарсы тұрғанның нәтижелі екенін айтқан. Осының өзі тек құзырлы орын-дардың пәрменімен сыбайластықтың тамырына балта шабуға болмайтынын, бұл жалқының емес, жалпының ісі екенін көрсетеді.

Жаңа Президентіміз Қасым-Жомарт Тоқаев та әлемдік мәселеге үстірт қарап отырған жоқ. Халыққа арнаған алғашқы Жолдауында сыбайлас жемқорлықпен күрес күн тәртібінен түспейтінін айта келе, «Жемқорлық қылмысы орын алған құзырлы органдағы бірінші басшының жауаптылығын нормативті, заңды түрде жүйелеу керек» деп, қатаң талап қойды. Жолдаудағы бұл тапсырма көпшілік көңілінен шыққаны анық. Өйткені, «Ал-дыңғы арба қайда жүрсе, соңғы арба сон-да жүреді» дегенді көңіліне тоқып өскен халық бірінші басшыға қатысты талаптың күшейтілуі мемлекеттегі парақорлыққа тегеурінді тосқауыл болатынынан үмітті.

Тәуелсіздік алғанына жиырма сегіз жылға жақындаған біздің елімізде жем-қорлықпен күрес мәселесі қалтарыс та қал ған емес. Тәуелсіз Мемлекеттер Дос-тас тығына мүше елдер ішінде алғаш қы болып жемқорлыққа қарсы іс-шараларды жүйелейтін заң қабылдаған да Қазақстан еді. Осылайша ол өзінің кеселге қатысты ұстанымын ертеден нақтылаған бола-тын. Сонысымен де Қазақстан көршілес елдердің көпшілігіне өнеге көрсеткені мәлім. Бұдан кейінгі мемлекеттік бағдар-ламаларда да, елбасы Жолдауларында да індетті жоюға бағытталған, кеселдің ал-

Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ қазіргі уақытта ЖОО бас рейтингінде көшбас-шы, ел тарихында «білім саласындағы жетістігі үшін» Қазақстан Республикасы Президенті сыйлығының алғашқы ие-гері, өнімдер мен қызмет саласындағы жетістіктері үшін Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы сыйлығының дипломанты болып табылады. ҚазҰУ университеттер-дің Халықаралық қауымдастығының мүшесі және Орталық Азия елдері Еура-зиялық қауымдастығының тең құрылтай-шысы бола отырып, Болонья қаласында университеттің Ұлы Хартиясына қол қойды, ИСО 9000:2000 халықаралық стандарттар талаптарына қойылатын сапа менеджменті жүйесіне (СМЖ) сай болуы үшін халықаралық сертификаттаудан өтті және ірі әлемдік халықаралық сертификат-тау орталығының - IQNET Халықаралық Сертификаттау жүйесінің куәлігін алды. Университет біліктілігі жоғары мамандар-ды даярлауға, әлемдік білім кеңістігіне кірігуге, іргелі және қолданбалы зерттеу-лерді дамытуға, оларды өндіріске енгізуге бағытталған әлеуетке ие. 2019 жылғы 13 қарашада әл-Фараби атындағы ҚазҰУ төрт аталымда «Ғылым көшбасшысы - Web of Science Award-2019» беделді сыйлығының иегері болды, сөйтіп ғылымдағы өзінің ал-дыңғы қатардағы орнын тағы да айғақтады. ҚазҰУ-дің жетістіктері оның профессор-лық-оқытушылар құрамының, мамандары-ның, техникалық жұмыскерлерінің және лауазымды тұлғаларының тындырымды еңбегінің жемісі болып табылады.

Тілеуқабыл Мүсінұлы ұстазымыз, тәлімгер әрі сырлас досымыз, 80-жылдар-дағы педагогтардың жарқын өкілі, бүкіл саналы ғұмырын студенттерді біліммен сусындатуға және өнегелі тәрбие беруге арнаған, халқымыздың асыл қасиеттерін сіңірген, озық дәстүрлері мен әдет-ғұр-пынан нәр алған, білігі мен білімін, ғылы-ми қарымын ұштастыра білген зиялы қауымның белді өкілі.

Ол орта мектепті бітіргеннен кейін С.М.Киров атындағы ҚазМУ-дың заң факультетіне оқуға түсуге талаптанады. Қажетті балды ала алмағандықтан Шығыс Қазақстан мыс-химия комбинатына жұ-мысқа тұрады, ал 1973 жылы Кеңес Ар-миясы қатарына шақырылады. Оған Киев әскери округінің жауынгерлік және сая-си даярлық үздіктері слетінің делегаты, взвод командирінің орынбасары, партия мүшелігіне кандидат ретінде Мәскеу қала-сындағы Әскери заң институтына түсуге ұсыныс жасалады. Ол кез келген пенденің пешенесіне жазыла бермейтін тағдыр-дың осындай тосын сыйынан бас тартып, С.М.Киров атындағы ҚазМУ-дың заң фа-культетіне оқуға түседі, сөйтіп қызығы мен

шыжығы мол студенттік өмірдің қайнаған ортасында шыңдалып, ғылыми студенттік үйірмелерге белсенді қатысады, спортпен ұдайы шұғылданады, студенттік құрылыс отрядының серкесі болады. 1980 жылы жас түлек ретінде мемлекеттік комиссияның шешімімен еңбек құқығы және азаматтық іс жүргізу кафедрасына ассистент ретінде жі-беріледі. Осы сәттен бастап ғылым жолын-дағы тың белестерді еңсеруге барын салды. Еңбегі зая кеткен жоқ, ұжымдық моногра-фиялар, еңбек құқығы жөніндегі оқулық, 2015 жылы 23 қарашада қабылданған Еңбек кодексіне түсініктемелер, 300-ден астам мақалалары және басқа еңбектері жарыққа шықты. ТМД елдеріндегі, Германиядағы, АҚШ-тағы, Кипрдегі, Португалиядағы

одан бас тартуға тура келді. Соған қара-мастан, М.В.Ломоносов атындағы Мәскеу Мемлекеттік университетімен байланысы бүгінге дейін жалғасып келеді. 20 жылға жуық уақыт бойы әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-дың еңбек құқығы және азамат-тық іс жүргізу кафедрасын басқарды, қоғамдық жұмыстардың бел ортасында жүрді, Алматы қаласы әкімдігі Тәртіптік кеңесінің, «Әділет» партиясының мүшесі болған кезде Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің депутаттығына кандидат болып ұсынылды. Еңбектегі жетістіктері үшін үкіметтік марапат-тармен, Қазақстан Республикасы Білім және ғылым, Әділет министрлігінің медальдарымен марапатталды. Қазіргі

неміз. Бүгіндері 65-ке толған Тілеуқабыл Мүсінұлына ғылым жолындағы қажырлы еңбегіне шығармашылық табыс, жас-тыққа тән күш-жігер, отбасылық бақыт пен береке-дәулет тілейміз!

Серікқали ТЫНЫБЕКОВ,әл-Фараби атындағы ҚазҰУ

азаматтық құқық және азаматтық іс жүргізу, еңбек құқығы кафедрасының

меңгерушісі, з.ғ.д., профессор,Архат ӘБІКЕНОВ,

әл-Фараби атындағы ҚазҰУ азаматтық құқық және азаматтық іс

жүргізу, еңбек құқығы кафедрасының доценті, з.ғ.к.

дын алуды мақсат еткен шаралар талқыға салынып, тәжірибеге енгізілгені есімізде. Осының өзі ғасыр дерті саналған сыбай-ластықпен күресте Қазақстанның кез келген мүмкіндікті қалт жібермейтінін, ескі жауды жеңуде жаңа бастамаларды қолдануға ынталы екенін айғақтайды. Соның бір дәлелі – сыбайлас жемқорлық фактілері туралы ақпарат бергендерді ынталандыруға қатысты жаңашылдық. Дәл осы бас тама қоғам арасында қызу талқыланды. Бастаманы қолдаушылар ынталандыру тетігінің қолданылуы ке-селмен күрестегі қарапайым халықтың белсенділігін арттырады, құқықтық сауа-тын көтеруге септігін тигізеді, азаматтық позициясын нақтылауға көмектеседі десе, қарсылық білдірушілер мұндай әдіс ақша алу үшін азаматтарды жала жабуға, мем-лекеттік қызметшілердің жұмысына ке-дергі келтіруге итермелейді деген күмәнін алға тартқан-ды. Көпшілік болған соң мұндай пікір алуандығының орын алуы қалыпты жағдай. Дегенмен, аталмыш бастама сыбайластыққа қатысты бірталай кемшіліктердің бетін ашуға, ашкөз бас-шыларды мемлекеттік қызметтен кетіруге ықпалын тигізгенін айта кетуіміз керек. Бұл мемлекеттік қызмет сапасын кәсіби түрғыдан білікті мамандармен қамта-масыз етіп қоймай, мамандығына адал жандарды іріктеуге жол ашқаны ақиқат.

Әрине, ынталандыру тетігінің ен-гізілгені дұрыс. Бірақ, тек осы әдіспен сыбайластықты түбегейлі жою мүмкін емес. Жалпы, жемқорлықты ауыздықтау кешенді түрде ұйымдастырылғаны абзал. Мысалы, аспан асты елінде сыбайлас-

тыққа ауыр жазалар тағайындау арқылы қарсы тұру тәжірибесі қалыптасқан. Парақорлығы дәлелденген қаншама шенеу нік бүгінге дейін көпшілік алдын-да өлім жазасына кесілді. Солай екен деп Қытайдағы жемқорлық жойылып кеткен жоқ. Қытайлық шенеуніктер бірі жасаған қатені келесі жылы екіншісі қайталап, қатал жазаның қамытын киіп жатыр. Яғни, жаза – кеселдің алдын алуға пәр-менді емес.

Еуропадағы дамыған елдер мемлекет-тік қызметшілердің мәртебесін көтеріп, әлеуметтік жағдайын жақсарту, жалақы-сын өсіру арқылы парақорлықты төмен-

детуге талпынып көрді. Алайда, қанағаты аз адам табысы көбейген сайын құныға түседі. Ендеше, бұл да жемқорлықты жоюдың нақты шешімі дей алмаймыз. Ал Сингапур, Швеция, Нидерланды сияқты елдер жемқорлықсыз қоғамға кешенді шаралар арқылы қол жеткізіп отыр. Бұл елдер сыбайластыққа қарсы иммунитет қалыптастыра білуімен айналасына үлгі көрсетті. Олардың құпиясы неде? Синга-пурлық сарапшылар алдымен азаматтар-дың құқықтық сауатын көтеруге, насихат жұмыстарын күшейтуге басымдық бер-ген. Егер адам қай құжатты, қай мекеме, қанша уақытта беретінін білсе таныс іздеп

сандалмайтыны белгілі. Озық ел осыны қаперде ұстаған. Екіншіден, мемлекеттік қызметтерде ешқандай жабық ақпарат жоқ, барлығы ашық, айқын. Көптеген қыз меттер толықтай электрондық фор-матқа көшірілген. Мұндай жағдайда ада-ми фактордың жойылатыны, бұл жемқор-лыққа тұсау салатыны түсінікті. Міне, бізге де осы қағидаларды басшылыққа ала отырып, жұмыс жүргізген тиімді.

Жоғарғы Сотта да сыбайлас жем -қорлықтың алдын алуға, адами фак-тор ларды азайтуға қатысты қолға алын ған іс-шаралар аз емес. «Сот ка-бинеті» сервисі азаматтар жолдаған арыз-шағымдардың жедел тіркеліп, қаралуы ның кепілі. Арнайы сот ғима-ратына келмей-ақ арыз жолдап, ұсыныс тастап, қажетті құжаттарды сұратып, бас тыруға мүмкіндік беретін бұл сервис бүгінде өз тиімділігін көрсетті. Сон-дай-ақ, іс материалдарының судьяларға компьютердің көмегімен автоматты түр-де бөлінуі жемқорлыққа жол бермеудің бір әдісі. Сот отырыстарының 100 пайыз таспалануы да ашықтық пен тазалықтың кепілі болса керек.

Жалпы, сыбайлас жемқорлыққа қоғам болып қарсы тұруымыз қажет. Жемқор-лық көріністеріне барынша тосқауыл қо-йылып, қолында билігі бар азаматтар осы жолда өзгелерге үлгі болса, мақсаттың орындалғаны.

Тұрысбек МЫЯТБЕКОВ,Алматы қаласы

Жетісу аудандық №2 сотының төрағасы

Әл-Фараби атын-дағы ҚазҰУ-дың мақтанышы, ғылым ардагері Тілеу қабыл Мүсінұлы Абайдилди-нов 65 жасқа толды. Ол осы қасиетті білім шаңырағында оқы-ды, оқытушылық шеберлігін шыңда-ды, ғылым әлемі-нің қиындықтарын еңсеріп, қыр-сырын меңгерді және білгені мен түйгенін ертеңгі ел тізгінін ұстайтын жас ұрпаққа білік-тілікпен, терең білгір-лікпен жеткізе білді.

көптеген халықаралық конференцияларға, сондай-ақ, Халықаралық экономикалық форумға қатысты.

ҚазМУ-да жұмыс істей жүріп, заң фа-культетінің комсомол ұйымын басқарды, профессорлық-оқытушылар құрамы кәсіп-одағы төрағасының орынбасары болды. Студенттік құрылыс отрядының бұрынғы мүшесі, бригадирі және аудандық штаб же-текшісі болғандықтан ұзақ уақыт бойы осы игілікті жұмысынан қол үзген жоқ.

1987-1990 жылдары М.В. Ломоносов атындағы Мәскеу Мемлекеттік универси-теті заң факультетінің еңбек құқығы ка-федрасының күндізгі аспирантурасында оқып, диссертацияны сәтті қорғап шықты. 1990 жылы кафедрада кәсіподақ ұйымы-ның төрағасы болды, заң факультетінің кешкі бөлімінде дәрістер оқыды, күндізгі бөлімде семинар сабақтарын жүргізді. Оған кафедрадан жұмыс ұсынылды, алай-да, тұратын баспанасы болмағандықтан

уақытта Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігінің аясында жүргізілетін гранттық зерттеулерге бас-шылық жасайды.

Алпыстың асқарына шыққан әріп-тесіміз өзіне тапсырылған барлық жұ-мысты жан-тәнімен беріле, үлкен жауап-ты лықпен орындайды. Үлгілі отбасы, мем лекеттік құрылымдарда істейтін үш баласы бар және өз әріптестерінің, студент тердің арасында зор беделге ие. Төрткіл дүниеге танымал білім ордасы-ның ғылыми, кәсіби және рухани әлеуетін заманауи талаптар тұрғысында көтеруге белсенді атсалысты. Оның есімі ресейлік ғалымдардың тізіміне енгізілді. Ұлағатты ұстазымыз туралы қандай мадақ айтсақ та жарасады. Алайда, онымен бірге жұмыс істеудің, пікірлесудің және достығымыз-дың біздер үшін де, жас ұрпақ үшін де білімпаздықтың, парасаттылықтың, үл-гі-өнегенің мектебі екендігін айқын сезі-

5№91 (3216) 29 қараша 2019zangazet@mail.ru ТЕМІРҚАЗЫҚ

Пікір

«Туған жер» дегенде әрбір азаматтың жү­ре гіне ерекше сезім ұялайтыны анық. Себебі адам өзінің туған жерінің төлі. Сол даланың, сол жердің, сол мекеннің меншігі. Туған жерге деген сезім мен махаббаттың өлшемі шектеулі болмайды. Ол шексіз. Осы бір шексіз патриот­тық сезімді әрбір азаматтың бойына сіңіріп, қа­нына дарыту үшін Елбасы «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» мақаласында «Туған жер» бағдарламасын ұсынды. Бағдарламаның мәні неде?

Тұңғыш президент бұл бағдарламаның мәні деп үш ерекшелікті атап көрсетеді. «Бірінші, бұл білім беру саласында ауқымды өлкетану

жұмыстарын жүргізуді, экологияны жақсартуға және елді мекендерді абаттандыруға баса мән беруді, жергілікті деңгейдегі тарихи ескерт­кіштер мен мәдени нысандарды қалпына кел­тіруді көздейді». Иә, бірінші мәселе бойынша көптеген қалаларда ортаны таза ұстау акция­лары жалғасын тауып кетті. Мәселен Алматы қаласы бұрыннан «Біз таза қала үшін» ұранын ту етіп келсе, еліміздегі ең таза қалалардың көшін Орал сынды қалалар бастап тұр. Бұл бағдарламаның айтылып қоймай, жүзеге асып жатқанын көрсетеді. «Екінші, басқа аймақтарға көшіп кетсе де туған жерлерін ұмытпай, оған қамқорлық жасағысы келген кәсіпкерлерді,

ОТАН ОТБАСЫНАН БАСТАЛАДЫ шенеуніктерді, зиялы қауым өкілдері мен жастарды ұйымдастырып, қолдау керек. Бұл – қалыпты және шынайы патриоттық сезім, ол әркімде болуы мүмкін. Оған тыйым салмай, керісінше, ынталандыру керек».

Шетелде тарыдай шашырап жүрген қа­зақ азаматтарының басын бір Отанға жинау, олардың келуін қамтамасыз ету жұмысы да басталып кетті. Көші қон жұмысы оң нәтижесін беріп, елге оралып жатқан қандастарымыздың саны жыл сайын артуда. Қазірдің өзінде шет­те жүрсе де, ел үшін қам жеп, қазақтың атын шығарып, туын желбіреткендер қаншама?! «Үшінші, жергілікті билік «Туған жер» бағ дар­ла масын жинақылықпен және жүйелі лікпен қолға алуға тиіс». «Қысқаша айтқанда, «Туған

жер» бағдарламасы жалпыұлттық патриотизм­нің нағыз өзегіне айналады». Батырлар мен ақындар бірі найзамен, бірі жырмен қорғап қалған ұлан байтақ даланың қазіргі иесі ретін­де, әрбір Қазақстан азаматы өзіне жүктелген міндетті абыроймен атқару керек. «Туған жер» бағдарламасының жаппай халық арасында үлкен күшке ие болуы, жастардың бойына па­триоттық тәрбие ұялатуы үлкен міндет. Берілген тапсырманың үдесінен шығу ғана емес, оны бүгінгі күнмен өлшемей, ертеңгі ұрпаққа жету үшін еңбек ету – басты парыз.

Н.АСАНОВА,Қармақшы аудандық

Әділет басқармасының басшысы ҚЫЗЫЛОРДА ОБЛЫСЫ

САРАП

АУДАРМАДАҒЫ ҚАТЕЛІК АДЫМДЫ

АШТЫРМАЙДЫ

МӘСЕЛЕ

ШЕТЕЛДІКТЕР БІЗДІҢ ЗАҢҒА

ҚАШАН ҚҰРМЕТПЕН ҚАРАЙДЫ?

ЭКОНОМИКАНЫҢ ЖАҺАНДАНУЫ МЕН ЕЛДЕРДІҢ ӘЛЕУМЕТТІК-ЭКОНОМИКА-ЛЫҚ ДАМУЫНЫҢ ӘРКЕЛКІ ЛІ ГІ БҮГІНГІ ЗАМАНДА ХАЛЫҚ МИГРАЦИЯСЫНЫҢ МАҢЫЗЫН АРТТЫРУДА. ӘЛЕУМЕТТІК-ЭКО-НОМИКАЛЫҚ ТҰРАҚТЫЛЫҚ, ОРНЫҚТЫ ЭКОНОМИ КА ЛЫҚ ӨСУ ЖӘНЕ ӨМІР СҮРУ ДЕҢГЕЙІНІҢ КӨТЕРІЛУІ, ҰЛТ АРАЛЫҚ ҚАҚТЫҒЫСТАРДЫҢ ЖОҚТЫҒЫ, ЕЛ АУМА-ҒЫНЫҢ ҮЛКЕНДІГІ ЖӘНЕ ОҢТАЙЛЫ ГЕО-САЯСИ ЖАҒ ДАЙЫ ҚАЗАҚСТАНДЫ МИ-ГРАНТТАР АҒЫЛҒАН ОРТАЛЫҚТАРДЫҢ БІРІНЕ АЙНАЛДЫРЫП ОТЫР.

Ел заңымен заңсыз ми гра ция ның алдын алу және құқық бұзушылықтар үшін жауапкершілікті күшейту шаралары қарастырылған. Бұл орайда ел аумағына заңсыз кіріп-шыққан еңбекші-мигранттардың жауап кершілігі, жүріп-тұруы, ше-к арадан өту ережелерін бұзуы, заңсыз мигранттарды ел ау-мағынан шығару мәсе лелері де заңда көзделген.

Біздің елде табыс көзімен айналысып жүрген шетелдік кейбір азаматтар көпшілік жағдайда заң нормаларын сақта-май, жауапкершілікке тартылып жатады. Заңды бірнеше рет белден басып, жауапкершілікке тартылған шетелдіктердің ісі қылмыстық сотта қаралады.

Басқару тәртібіне қатысты қылмыстық құқықбұзушылық түрі кеңейтіліп, бұрын әкімшілік іс бойынша қаралып келген ҚР Мемлекеттік шекарасын қасақана заңсыз кесіп өту, шыға-рып жіберу туралы шешімді орындамау, заңсыз көші-қонды ұйымдастыру секілді баптар 2015 жылдың 1 қаңтарынан бастап қолданысқа енгізілген Қылмыстық кодекске қосылған болатын. ҚР Қылмыстық кодексінің 392-бабына сай, Қа-зақстан Республикасының Мемлекеттiк шекарасын қасақана заңсыз кесіп өту, сол сияқты жалған құжаттар арқылы немесе үшінші тұлғалардың жарамды құжаттарын алдап пайдалана отырып, сол сияқты белгіленген тәртіпті бұза отырып қасақа-на заңсыз кесіп өту – шетелдікті немесе азаматтығы жоқ адам-ды Қазақстан Республикасының шегінен тысқары жерге бес жыл мерзімге шығарып жібере отырып, мың айлық есептік көрсеткiшке дейiнгi мөлшерде айыппұл салуға не бір жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға алып келеді.

2019 жылғы 21 қаңтарда заңға өзгеріс енгізіліп, шығарып жiберу туралы шешiмдi орындамау туралы 393-бап алып тасталды.

Кодекстің 394-бабында заңсыз көші-қонды ұйымдастыру үшін тағайындалатын жаза көзделген. Яғни, Қазақстанда ең-бек етіп, табыс табуды көздеген немесе тұрмыстық жағдаймен заңсыз келген шетелдік азаматтарға қолдау көрсетіп, үй-жай тауып беріп, өзге де осындай жұмыстарды ұйымдастырған азаматтар екі мың айлық есептік көрсеткiшке дейiнгi мөл-шерде айыппұл салуға не сол мөлшерде түзеу жұмыстарына не алты жүз сағатқа дейінгі мерзімге қоғамдық жұмыстарға тартуға не екі жылға дейінгі мерзімге бас бостандығын шек-теуге не сол мерзімге бас бостандығынан айыруға жазалануы мүмкін. Бұл орайда шетелдікке жұмыс беруші де жазасыз қалмайды. Қылмыстық кодекстің 395-бабымен шетелдік жұ-мыс күшін тарту және пайдалану қағидаларын бұзған жұмыс берушіге айыппұл салынуы немесе қамаққа алынуы мүмкін.

Мұндай істерді сотта қарау кезінде шетелдіктердің ел заңына бағынғысы келмейтіндерін, елден шығару туралы әкімшілік сот қаулыларын қасақана орындамайтындарын, еш себепсіз Қазақстан аумағында өз тіршіліктерін жалғастырғы-сы келетіндерін көреміз.

Сот аталған қылмыстық істерді қарау барысында Қа-зақстан Республикасы Конституциясының, 1966 жылы 16 желтоқсанда қабылданған және 28 қараша 2005 жылы рати-фикацияланған «Азаматтық және саяси құқықтар туралы» Халықаралық актіні және Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2002 жылғы 15 тамыздағы №19 «Сот үкімі туралы» Нормативтік қаулысын басшылыққа алып, шетелдіктерге тиісті жаза тағайындап, оларға айыппұл жазасын берілген мерзім ішінде өз еркімен төлеуге міндетті екендіктерін, ел заңына құрметпен қарау керектігін түсіндіреді.

Өкінішке орай, сотта кейде бір шетелдік азаматтың ел заңын бірнеше рет бұзуы жиі кездеседі. Олар өздеріне тағылған айыптан сабақ алмай, керісінше, теріс қылықты қай-талап жасауға бейім тұрады. Бұл шетелдіктердің Қазақстанға бойы үйреніп қалуынан ба, әлде өз елдерінде еркін жүріп, ең-бек ете алмауынан ба, ол жағы бізге белгісіз. Қалай болғанда да, шетел азаматтарының ел заңына құрметпен қарап, құқық бұзушылыққа жол бермеуі міндет.

Аида БҰЛАҚБАЕВА,Ақтау қалалық сотының

судьясы

кейбір астарлары туралы пайымдаулар да бекіте алады. Бүгінгі күні талдың өзінің ксило деген аты өзертілмеген, алайда ксилема деп талдың діңін немесе оның бұтағының діңін бүкіл ұзын бойына қамти айнала қоршайтын және оларға сумен, суаралас минералдарды жеткізетін қа-бықша аталады. Бұл қабықша талдың діңін қор-шайтын бірнеше қабықшалардың бірі ғана, одан әрі діңнің өзегі басталады. Нағыз ағаш болып міне осы өзек танылады. Бірақ аталған қабықша талды өмір сүруге қажетті сусынмен қамтамасыз ететіндіктен оны сүрек деп атауға әбден болады. Алайда мұндай сүрек ағаштың өзі емес, оның қабықшасы ғана болғандықтан древесина ұғы-мының бір қырын ғана қамтып отыр. Сонымен бірге өсімдіктерде, соның арасында талдарда да, олардың организміне өмір сүруге мүмкіншілік туғызатын басқа да ағзалар бар, ол ағзалар – әр өсімдіктің тамыры, сабағы (талда ол сабақ дің деп аталады) және жапырақтары. Осы үшеуінсіз тал өмір сүре алмайды, сондықтан олар өсімдіктің (талдың) вегетативті (өсіргіш) органдары деп ата-лады. Біздің мұндай органдарды да сүрек орган-дары деп атауға толық құқымыз бар. Сондықтан сүрек ұғымын мұқым ағаштардың немесе мұқым талдардың бәріне тарата салмай, бөлек ұғым ретінде пайдалану керек. Сонымен қоса тал мен бұтаны біріктіріп ағаш тұқымдастар деп ұғыну, олардан жасалған бұйымдарды күнделікті өмірде ағаштан жасалған деп атауға ешқандай кедергі жасамайды.

Ал енді, рубка дегеніміз неліктен ағашкесу ғана болып танылуы тиіс. Орыс тілінде рубка деп ағашты кесу ғана емес, шабу да ұғылады, со-нымен бірге бұл сөзбен кемедегі штурман бөлмесі де аталады. Орманға байланысты бұл ұғымға ору деп қарасақ, біз ору ұғымын орақпен ғана ору емес, сондай-ақ, басқа да құралдармен кесу, шабу деген түсініктерді де беретіндігін еске түсіруші едік. Сонымен бірге ору сөзінің мәнін байытып қана қоймай, оған қоса орман сөзінің түбінде оруға арналған талдармен басқа да өсімдіктер жиынтығы деген мағына жатқанын білетін едік. Сөйтіп, сайып келгенде, древостой мен лес ұғы-мы бір-біріне тең бола алатындығы сияқты, орман мен орманағашы да мәні жағынан бір-бірімен тең келе алатындығын түсініп қана қоймай ору сөзін жаңа термин ретінде қолданып, осыдан барып лесорубочный билет дегенді орман ору билеті деп атап, бұл ұғымды аз да болса қазақ тіліне біртабан жақындатуға мүмкіншілік аламыз.

Лесосека дегенімізді қазақ тіліне кеспеағаш деп аудармай, орманор деп баламаласақ, мұны-мызды орманның оруға арналған бөлігі деп түсін-діруде жеңілдемей ме? Плюсовое дерево дегенді артықшылығы бар ағаш деп аудару да қате. Мен мұндай ағашты дарабоз тал деп атаушы едім.

Ағаш туралы әлі де көп нәрсе айтуға болады, мысалы, орыс тіліндегі опилка мен древесная мука немесе древесная масса деген ұғымдарды қазақ тілінде ағаш сөзіне байланыстырып қалай аударамыз? Алайда мука мен масса туралы әң-гіме қозғалатын болса, мақала тақырыбы мүлдем өзгеріп кетуі мүмкін, сондықтан олар туралы әңгіме бөлек болуы тиіс. Әйтсе де ағаштанды-ру, ағаштану деген сияқты ұғымдар қазіргі күні бұрынғы мәністерін өзгертіп, ағаш тек тал мен бұтадан жасалмайтын болып, жер бетіндегі тал мәселесі бөлек бір ғылыми экономикалық және экологиялық салаларға айналып отырғандығын айта кеткен де жөн болар.

Кәкен СЕЙТОВ, Шығыс Қазақстан облыстық

сотының судьясы

ҚАЗАҚ ӘДЕБИ ТІЛІНІҢ СӨЗДІГІ «АҒАШ» ҰҒЫМЫНЫҢ 3 МӘНІН АТАП КӨР-СЕТЕДІ. БІРІНШІ, «АҒАШ» ДЕП ӘРТҮРЛІ ТҰРМЫСТЫҚ БҰЙЫМДАР, ЖИҺАЗ ЖА-САУ МЕН ҚҰРЫЛЫСТА ЖӘНЕ ОТЫН РЕТІНДЕ ҚОЛДАНЫЛАТЫН ДІҢІ ҚАТТЫ ЖУАН ӨСІМДІК АТАЛАДЫ ДЕЛІНЕДІ. ЕКІНШІ, БҰТАҚТЫ, ЖАПЫРАҚТЫ, ДІҢДІ, БИІК ӨСЕТІН КӨПЖЫЛДЫҚ ӨСІМДІКТЕРДІҢ ЖАЛПЫ АТАУЫ ДА АҒАШ ДЕП АЙТЫЛАДЫ ДЕЛІНЕДІ. ҮШІНШІ, КЕҢ ТАРАҒАН ҚҰРЫЛЫС МАТЕРИАЛДАРЫ ДА ОСЫ АТҚА ИЕ ЕКЕНДІГІ КӨРСЕТІЛЕДІ. СОЛАЙ-АҚ БОЛСЫН ДЕЛІК.

Алайда іс жүзінде ағаштың күнделікті қолда-нылатын материалдар түрін өсіп тұрған түрінен айыра білуіміз керек қой. Тіпті ол аз, біз өсіп тұрған ағаштардың түрлерінің өзін топ-топқа бөліп қазақ тілінде атай білуіміз қажет. Өкінішке орай, бүгін бізде ондай мүмкіншілік жоқтың қасы. Алысқа бармай-ақ қазіргі қолданыстағы Орман кодексінің орыс және қазақ тіліндегілерін ашып көрейік. Қазақ тіліндегі кодекстен біз жекелеген ағаштар, жекелеген тал шыбықтар, шоқ ағаштар, ағаш кесу, сүрек, ағаш кесу билеті, кеспеағаш, ар-тықшылығы бар ағаш, сүрекдің деген сияқты қа-зақ тіліндегі заң терминдері ретінде қолданылған сөздерді таба аламыз. Бұл атаулар нені білдіреді екен деп, кодекстің орыс тіліндегісін ашсаңыз, жекелеген ағаштарымыз – «отдельные деревья», жекелеген тал шыбықтарымыз – «единичные деревья», шоқ ағаштарымыз – группы деревьев, ағашкесуіміз – рубка, сүрегіміз – древесина, ағаш кесу билетіміз – лесорубочный билет, кеспе-ағашымыз – лесосека, артықшылығы бар ағашы-мыз – плюсовое дерево, сүрекдіңіміз – древостой болып шығады. Сөйтіп біз дерево деп ағашты атасақ, отдельное дерево дегенді жекелеген ағаш, единичное дерево дегенді жекелеген тал шыбық деп атауға мәжбүр болады екенбіз. Сол сияқты, біреу құлаған ағаш көрдім десе, біз оны қалай түсінеміз. Ол адам өсіп тұрған ағаштың құлаға-нын көрді ме, әлде әкеле жатқанда жүктен құлап қалған құрылыс материалын көрді ме, белгісіз болып шығады.

Міне, ағаш сөзі туралы осындай мәселелер туындайтындықтан біз ағаш ұғымымен де біраз айналысуымыз керек. Ағаш ұғымын біз шаруа-шылық материалы ретінде қабылдасақ, онда біз оны ең алдымен жалпы өсімдік ұғымынан бөлініп алынған материал деп білуіміз керек. Орыстар, мысал үшін, өсімдік әлемінен бөлінбеген түрінде ондай материалды дерево деп атайды. Ол дере-во кесіліп алынып, бұтақтарынан яғни, үстінгі ұшынан айырылған соң бревноға, демек бөренеге айналады. Қабығынан айырылған бревно (бөрене) древесинаға айналады. Қазақ тілінде древесина дегеніміз сүрек деп аударылғаны жаңа айтылды. Бірақ іс жүзінде біз сүрек сөзін мүлде қолданбауға тырысамыз. Расын айтқанда, сүрек сөзінің қол-данылмауы таңғалдыратын нәрсе емес. Мұстапа Бұралқыұлы өзінің «Қазақ тілінің түсіндірме сөзді-гінде» сүрек сөзінің мәнін үйір, топ деп түсіндіріп, «бота сүрекке еріп кетті» деген мысал келтіреді. Махмұт Қашқари да өзінің «Түрік сөздігінде» бұл сөзді сүрүк түрінде жазып, мағынасын топ, табын деп түсіндіріп, «бір сүрүк қой» деген мысал келтіреді. Бұдан древесина ұғымына қазақ тілін-де балама табылмағандықтан, күрекпен күресе, сүрүкпен сүйрейді ғой дегендей оны өзімізше атай салған болуымыз керек деген ойға қаламын.

Негізінде древесина деген ұғымның ксилема деп аталатын өз ғылыми термині бар. Грек тілінде ксило дегеніміз дерево, ксилема дегеніміз кесіліп немесе шабылып алынған ағаш деп осы күндерге дейін түсіндіріліп келді. Сондықтан древесина ол өсіп тұрған ағаш емес, түбінен кесіліп алынған ағаш. Орыс тіліндегі дерево сөзінің этимология-сын іздестірсек үндіеуропалық болып саналатын санскрит тіліндегі дар сөзінен пайда болған деп көрсетіледі. Біз болсақ дар сөзін дар ағашпен ғана байланыстырамыз. Шын мәнісінде дар сөзі өз заманында бізде де дерево болып ұғылған болу керек. Алайда сол бір замандарда бір-бірімен соғысқан көшпенділер қолға түскен өз жауларын дәп сол деревоға (дарға) асып өлтіретіндіктен, біздің ата-бабаларымыз деревоны дар деп атамау мақсатында мұқым дерево біткенді ағаш деп атай бастаса керек. Бұлай дейтінім Махмұт Қашқа-ридің «Түрік сөздігінде» ағаш сөзі иығаш деп келтіріліп, ағаш, бұтақ, өсіп тұрған ағаштардың бәрі осылай аталғандығы жазылады.

Ал енді Қондыбай Серікбол өзінің «Арғықа-зақ мифологиясында» тал сөзінің ағаш деген

мағына бере алатындығын айтады. «Тал» сөзі, біздің шамалауымызша, ғаламдық ағаштың дей-түркілік атауы болған» – дейді ол. Бүгінгі күні мировое дерево ұғымы қазақ тілінде ғалам-дық ағаш деп аталып жүр, оның символы ретінде бәйтерек ұғымы келтіріледі. Біз осымен бірге древо жизни деген ұғымның қазақ тіліне қалай аударылатындығын да білуіміз керек. Х.Тілемісов пен Е.Рамазанов өздерінің «Ауыл шаруашылығы сөздігінде» бұл ұғымды қазақ тіліне тіршілік шежіресі деп аударады. Басқа сөздіктерге келсек, олар деревоны сол баяғы ағаш деп біледі.

Сонымен қоса Х.Тілемісов пен Е.Рамазанов древесинаны, яғни ксилеманы сүрек деп ұқса да, оның түсінігін өсімдіктің қатайып ағаштанған бөлігі деп береді де ағаштардың өзін, яғни де-ревьяларды сабағы қатайып ағаштанған көп жылдық өсімдіктер тобына жатқызады. Орыс тіліндегі сөздіктерде де дерево деп «жизненная форма деревянистых растений» аталатындығы түсіндіріледі. Бұл айтылғандардан бір ғана түйін жасауға болады. Ол – бүгінгі күні сүрек деп жүр-геніміз – өсімдіктің ағаштанған түрі ғана екендігін ұғу. Міне сондықтан да өсімдіктер жалпылай шөп-тетілген және ағаштанған түрлерге бөлінуі тиіс. Біздер болсақ өсімдіктердің дәл осылай негізгі екі түрге бөлінетіндігін біле тұра, тіліміз жетпе-гендіктен оларды шөптесіндер мен ағаштарға бөлеміз. Жаңағы айтқан ксилема, яғни древесина, шын мәнісінде өсімдіктердің шөптесін түрінен айыра білу үшін қабылданған термин ғана. Себебі ағашталған деген сөз ксилемма ұғымын бермейді, ксилоланған, яғни древесневеть деген ұғымды береді. Міне осы ұғымдардан пайда болған дре-весина термині ары қарай деревья мен кустар-никтерге бөлінеді. Бізде древесинаны ағаш деп білетін болсақ, сол ағашты талдар мен бұталарға бөле алатын боламыз. Тал деген ұғымнан өрбитін талдау түсінігінің мәніне қанып, өмір талы, білім талы, әлемдік тал деген сияқтылардан тарайтын мәністердің бәрін талдай алатын боламыз. Дре-востой, древесный корм, древесное волокно де-гендердің бәріне өз атауларын қазақ тілінде ағаш ұғымы арқылы жетілдіре беріп, емен, байтерек, балқарағай, тал дегендердің бәрі ағаш ұғымына кіретін тал тұқымдастары екендігін айыратын боламыз. Мысалы, Х.Тілемісов пен Е.Рамазанов древостой ұғымын – ағаш бітімі, бітік өскен ағаш деп аударып, мағынасын орманды жерде өскен ағаштардың жиынтығы деп берсе, қазіргі кездің сөздіктері древостой ұғымын бізге сүрекдің деп жеткізеді. Древостой дегеніміз орманды құрай-тын талдар жиынтығы ретінде орманағаш болып танылса, древостой сөзінің екінші астары – отыр-ғызылып, орман жасау үшін өсірілуге арналған көшеттер жиынтығы екендігінде, үшінші астары – орманның орып немесе кесіп алуға жарамды тал-дар жиынтығы да осылай аталатын болушы еді. Айталық, Орман кодексі сүрекдің ұғымын орман екпелерінің негізгі компоненті болып табылатын ағаштар жиынтығы деп түсіндіреді. Сүрек пен дің деген ұғымдары біріктірілген кезде, одан қалайша егуге арналған ағаштар жиынтығы деген мағына шығатыны мүлдем түсініксіз. «Древостой» ұғы-мы қазақ тілінде ағашорман болып түсінілетін болса бұл ұғымның жаңа келтірілген үш астары да қамтылмай ма? Сол сияқты древосный корм дегеніміз ағашжем, древесное волокно дегеніміз ағашталшық болып өз атауларын затына сәйкес-тендірмей ме. Сондай-ақ, семенной древостой дегеніміз тұқымдық сүрекдің емес тұқымдық орманағаш болып танылып, сөз өз мәнімен сәйкес келмеуші меді. Осы айтылғандардың өзі сүрек сөзінің өмір мен өміршең сөздерінің арасындағы байланыс сияқты сүр ұғымымен байланыста екен-дігін, сөздің топ, табын деген ұғым беретіндігі мал деп аталатын жануарлардың топ болып өмір сүру әдісінен таралу мүмкіншілігінің көрсеткіші ғана екендігін айқындай түсуші еді.

Жалпы мұндай пікірді ксилема ұғымының

6 №91 (3216) 29 қараша 2019zangazet@mail.ruӘЛЕУМЕТ

ҚҰЛАҚҚАҒЫС

Судьялыққа кандидаттардың тағылымдамадан өтуі үшін бос орындарды бөлу туралы

ХАБАРЛАНДЫРУ

ИГІ ІС

Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты судьялыққа кандидаттардың тағылымдамадан өтуі үшін бос орындарды бөлу туралы хабарлайды:

Нұр-Сұлтан қаласы бойынша – 8 орынАлматы қаласы бойынша – 10 орынШымкент қаласы бойынша – 6 орынАқмола облысы бойынша – 4 орынАқтөбе облысы бойынша – 4 орынАлматы облысы бойынша – 4 орынАтырау облысы бойынша – 3 орынШығыс Қазақстан облысы бойынша – 5 орынЖамбыл облысы бойынша – 3 орынБатыс Қазақстан облысы бойынша – 1 орынҚарағанды облысы бойынша – 5 орынҚостанай облысы бойынша – 5 орынҚызылорда облысы бойынша – 3 орынМаңғыстау облысы бойынша – 4 орынПавлодар облысы бойынша – 4 орынСолтүстік Қазақстан облысы бойынша – 4 орынТүркістан облысы бойынша – 3 орын«Қазақстан Республикасының сот жүйесі және судьяларының мәртебесі туралы»

Қазақстан Республикасы Конституциялық заңында 29-бабының 2, 4-тармағында көр-сетілген талаптарға сәйкес келетін азаматтар тағылымдамаға жіберіледі.

Тағылымдамадан өту судья лауазымына кандидаттың тұратын жері бойынша тір-келген облыс, астана және республикалық маңызы бар қалалар аумағындағы жергілікті соттарда жүзеге асырылады. Тұрғылықты жері бойынша тағылымдамадан өту үшін бос орындар болмаған жағдайда, кандидат басқа облыс, астана және республикалық маңызы бар қалаларда бос орындар болған кезде тағылымдамадан өтуге рұқсат беру туралы өтінішпен Тағылымдамадан өтуге адамдарды іріктеу жөніндегі комиссияға (бұдан әрі – Комиссия) жүгінуге құқылы.

Тағылымдамадан өтуге ниет білдірген адамдар Комиссияға тағылымдамадан өтуге рұқсат беру туралы өтінішпен хабарландыру жарияланған күннен бастап күнтізбелік он бес күн ішінде жүгінеді.

Өтінішке мынадай құжаттар:1) Фотосуреті бар кадрларды есепке алу бойынша жеке парақ;2) өмірбаян (өз қолымен жазылады);3) еңбек кітапшасының нотариалды куәландырылған көшірмесі;4) жоғары заңгерлік білімі туралы дипломның және оған қосымшаның нотариалды

куәландырылған көшірмелері;5) біліктілік емтиханын тапсырғанын растайтын құжаттың көшірмесі;6) соңғы жұмыс орнынан алынған бірінші басшы не оның міндетін атқарушы тұлға

қол қойған, ұйымның мөрімен бекітілген қызметтік мінездеме; 7) денсаулық жағдайы туралы медициналық анықтама (№ 086 нысан), сондай-ақ,

заңнамалық тұрғыда белгіленген тәртіпте берілген психоневрологиялық және нарколо-гиялық диспансерлерде есепке тұрмағаны туралы анықтамалар;

8) жеке куәліктің көшірмесі.Барлық ұсынылған құжаттарда қол қойылуы және жасалған немесе бекітілген күні,

қажет болған жағдайда – шығыс нөмірі мен күні болуы тиіс.Кадрларды есепке алу бойынша жеке парақ, өмірбаян, қызметтік мінездеме, ден-

саулық жағдайы туралы медициналық анықтама берілген немесе жасалған күнінен бастап бір жыл ішінде жарамды болады және кандидатқа қатысты өзекті мәліметтерді қамтуы тиіс.

Тағылымдамадан өтуге ниет білдірген адамдар Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының жанындағы Соттардың қызметін қамтамасыз ету департаментіне (Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты аппаратына) құжаттарды Нұр-Сұлтан қаласы, Қонаев көшесі, 39-үй мекенжайы бойынша қолма қол немесе пошта немесе электрондық түрде 707-0064@sud.kz поштасы арқылы ұсынады.

Құжаттарды электронды түрде электронды мекенжайға жолдаған кезде, олардың түпнұсқасы немесе нотариалдық куәландырылған көшірмелері құжаттарды қабылдау мерзімі аяқталғанға дейін бір күн бұрын ұсынылу қажет. Ұсынылмаған жағдайда, тағылымдамадан өтуге жіберу туралы құжаттар Комиссиямен қаралмайтын болады.

Анықтама үшін телефондар: 8 (7172) 71-00-67, 8 (7172) 71-00-64.

Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты

Сол арқылы жас белсенділер консуль-тативтік-кеңесші органдарға қатысуға мүмкіндік алды, жастар форумының мәртебесі бекітілді, жастар ресурсы орталығы мен әлеуметтік қызметтердің жұмысы реттелді.

Тәуелсіздіктің алғашқы жылдарынан бастап жастарды біліммен қаруланды-рып, оларды бәсекеге қабілетті және кәсіби шеберлігі жоғары маман ретін-де қалыптастыруды көздеген Елбасы «Болашақ» бағдарламасын іске қосып, 1993 жылдан бері 15 мыңға жуық жас-тың шетелде білім алуына мұрындық болғаны белгілі. Осы тұрғыдан алғанда 2019 жылдың Жастар жылы деп аталуы, осы уақытқа дейінгі жастарға жасалып жатқан мүмкіндіктердің заңды жалғасы деуге болатындай.

Әсіресе, жастарды баспанамен қам-ту күн тәртібіндегі мәселе екенін айт-

«Жоғары білім алудың қол-жетімділігі мен сапасын артты-рып, студент жастардың жатақ-ханадағы жағдайын жақсарту» бастамасы бойынша, М.Өтемісов атындағы БҚМУ баспасөз қыз-метінің өкілі Рита Сұлтанғалиева-ның сөзінше, жас ұрпақты сапалы біліммен қаруландыру үшін ең алдымен оларға әлеуметтік-тұр-мыстық, материалдық жағынан да барынша қолайлы жағдай-

ЖАСТАРДЫҢ БҮГІНІ МЕН БОЛА-

ШАҒЫНА ҚАМҚОР-ЛЫҚ ЖАСАУ

МЕМЛЕКЕТ САЯСА-ТЫНДАҒЫ БАСЫМ

БАҒЫТТАРДЫҢ БІРІ. ҚР ТҰҢҒЫШ ПРЕ-

ЗИДЕНТІ – ЕЛБАСЫ Н.НАЗАРБАЕВ ТЫҢ

2019 ЖЫЛДЫ ЖАСТАР ЖЫЛЫ ДЕП ЖАРИ-

ЯЛАУЫ СОНЫҢ БІР ДӘЛЕЛІ. БҰЛ ЕЛІМІЗ-ДЕГІ ЖАСТАР ҚАУЫ-

МЫНА ҮЛКЕН СЕРПІН БЕРІП, ЖҮРЕКТЕРІНЕ

КЕЛЕШЕККЕ ДЕ-ГЕН ЗОР СЕНІМ ҰЯ-ЛАТҚАН БОЛАТЫН.

ҮНДЕУ

БЕС БАСТАМА ҚАРҚЫНДЫ ЖҮЗЕГЕ АСЫРЫЛЫП КЕЛЕДІ

БҚАТУ-ға, М.Оспанов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік медицина университетіне және С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университетіне бөлінді.

«Шағын несие беруді көбейту» атты төртінші бастама бойынша, өзін-өзі еңбекпен қамтыған және жұмыссыз тұрғындардың арасын-да жаппай кәсіпкерлікті дамыту үшін түрлі бағдарламалар жұмыс істеп келеді. БҚО кәсіпкерлер палатасының бизнесті қаржылай емес қолдау бөлімінің сарапшы-сы Сәуле Жұбаеваның ұсынған мәліметі бойынша, 2019 жылдың 9 айында облыстың 12 ауданында және Орал қаласында жүзеге асы-рылған «Бастау Бизнес» жобасы аясында жоспарланған 3080 адам-ның 1753-і оқып шықты.

Сонымен қатар, «Жас кәсіп-кер» жобасының аясында 1000 жас оқып шықты. Оларға 10 биз-нес-тренер, 10 үйлестіруші және 10 кеңесші дәріс берген. Жоба қатысушыларына 16 мың теңге шәкіртақы төленіп, 505 мың теңге көлемінде қайтарымсыз грант алуға мүмкіндік беретін сертифи-каттар табысталды.

2019 жылы оқып шыққандар-дың ішінен 239 адам 695,8 млн теңге көлемінде шағын несие алған. Жүзеге асырылған жоба-лардың ішінде мал шаруашылығы 83 пайыз, құс өсіру 3 пайыз, киім

тігу, жүн өңдеу, тоқыма өнім-дерін шығару 3 пайыз, автосервис, жолаушы және жүк тасымалы, арнайы техникалардың қызметі, қоғамдық тамақтандыру, көңіл кө-теру орындары сияқты қызметтер 8,5 пайыз және азық-түлік өндіру 2,5 пайызды құрады.

Сондай-ақ, ағымдағы жылы «Еңбек» мемлекеттік бағдарлама-сы аясында «Бастау Бизнес» жо-басына қатысушы аз қамтылған, көп балалы отбасылардың өкіл-деріне, жұмыссыздарға және өзін-өзі еңбекпен қамтыған жандарға 121 млн теңгеге 272 грант, «Жас кәсіпкер» жобасының қатысушы-ларына 212 млн теңгеге 421 грант берілді. Гранттық қаржыландыру-ды салалық құрылымына қарай жіктесек, мал шаруашылығы 22 пайыз, өсімдік шаруашылығы 1 пайыз, құс шаруашылығы 23 пайыз, жеңіл өнеркәсіп 16 пайыз, азық-түлік өндіру 12 пайыз, ағаш және метал бұйымдарын өндіру 3 пайыз және қызмет көрсету 23 пайызды құраған.

Бесінші, яғни «Елді газбен қамтамасыз етуді жалғастыру» бастамасы бойынша БҚО-дағы елді мекендерді көгілдір отынмен қамту көрсеткіші қазір 96,1 пайыз межесінде. Алдағы уақытта бұл көрсеткіш өсетініне сенім зор.

Айгүл АХМЕТОВА,«Заң газеті»

лар жасалу қажет. Осы орайда, Елбасының «Президенттің бес әлеуметтік бастамасы» атты үн-деуіндегі студенттерді жатақха-намен қамтамасыз ету мәселесі-не қатысты нақты тапсырмалар берілген. Аталған бастамаға сай, М.Өтемісов атындағы БҚМУ-да 2020 жылдан бастап 500 орындық 9 қабатты жаңа жатақхана салу бойынша жоспарлы жұмыстар жүргізілуде.

Бүгінгі таңда университетте 1026 орынға арналған 3 студент-тік жатақхана сұраныстың 80 пайызын қанағаттандырып отыр. Бірінші курс студенттері мен «сер-піндік» студенттер жатақханамен толық қамтылады. Жұмыс комис-сиясының шешімімен жатақхана-дан орын бірінші кезекте әлеумет-тік жағдайы төмен, жетім және мүгедек студенттерге, көп балалы отбасыдан шыққан студенттерге

беріледі. Сондай-ақ, орын бөлу ба-рысында студенттік құрылыс жа-сақтарында, «Жасыл ел» жастар еңбек жасағында жұмыс жасаған және белсенді студенттерге де басымдық беріледі.

БҚМУ жатақханаларында ға-ламтор желісі қолжетімді. Сон-дай-ақ, дене шынықтыру залдары, спорттық алаң және спорт ке-шеніндегі секциялар, білім алу-шыларды қажетті оқу әдебиет-терімен қамтамасыз ететін бай кітап қоры бар кітапханалар жұ-мыс жасайды. Бұдан бөлек әлеу-меттік-тұрмыс тық, медициналық қызметтер тегін ұсынылады.

Елбасы тапсырмасы бойынша, елімізде мемлекеттік білім гранты негізінде ЖОО-ға түсе алмаған көп балалы және атаулы әлеумет-тік көмек алатын аз қамтылған отбасылардың балаларына ҚР Білім және ғылым министрлігінен бөлінген 5 000 гранттың 100-і батысқазақстандық түлектердің еншісінде. Бұл гранттар жалпы сипаттағы трансферт арқылы жергілікті атқарушы органдар тарапынан М.Өтемісов атындағы БҚМУ-ға, Жәңгір хан атындағы

« П Р Е З И Д Е Н Т -ТІҢ БЕС ӘЛЕУМЕТ-Т І К Б АС ТА М АС Ы » ЖҰР ТШЫЛЫҚТЫҢ КӨҢІЛІНЕН ШЫҚҚАН Б А Ғ Д А РЛ А М А Н Ы Ң Б І Р І . Х А Л Ы Қ Т Ы Ң ӘРТҮРЛІ ТОПТАРЫ-НЫҢ ҚАЖЕТТІЛІК-ТЕРІН ҚАМТАМАСЫЗ Е Т У Г Е А Р Н А Л Ғ А Н МАҢЫЗДЫ БАҒДАР-ЛАМА БҮГІНДЕ БА-Т Ы С Қ А З А Қ С Т А Н О Б Л Ы С Ы Н Д А Д А ҚАРҚЫНДЫ ЖҮЗЕГЕ АСЫРЫЛЫП КЕЛЕДІ.

ЖАСТАР – ҚОҒАМНЫҢ

ҚОЗҒАУШЫ КҮШІ

Дәурен БАБАМҰРАТОВ, «Болашақ» республикалық қозғалысының төрағасы:– Ақылды технология заманында ақыл да, тың идея да жастардан шығады.

Сол себепті еліміздегі талантты, дарынды жастарды мемлекетіміз үнемі қолдап келеді. Өйткені жастарға қатысты барлық түйткіл шешімін табуы қажет. Сонда ғана мемлекет қарыштап дамиды. Жастар – қоғамның қозғау­шы күші. Бүгінгі жастар креативті пікірге ие. Шыны керек, қазір жастар арасында соңғы инновациялық технологияларды пайдалану арқылы жобалар ұсынып жүргендері баршылық. Түрлі жаңа технологияның игіліктерін біліп, көріп жүрген де солар. Инновациялық жобаларды халықаралық деңгейдегі сайыстарға қатыстырып, арнайы грант ұтып алған жастар көп. Ал, оны ғылыми тұрғыда жүзеге асыруға қаржылық қолдау қажет. Сондықтан осын­дай жастарымызды қолдауға көңіл бөлінгені жөн. Мемлекет тарапынан озық идеяларға, ұтымды жобаларға арнайы қаржы қарастырылып, жүзеге асуына мұрындық болған абзал. Онсыз білімді жастар шетел асып, басқа елдің атынан шығуы әбден мүмкін. Сол себептен ғылымды дамытамыз десек, жастарымыз­дың «миын» өзіміз пайдалануға тырысуымыз қажет.

Қалдыбай ДҮЙСЕМБАЕВ

ТАҚЫРЫПҚА ОРАЙ

Жыл сайынғы Жолдауларында жастар саясатын жетілдіру бойынша іргелі тапсы-рмалар беріп, жастар мәселесін алдыңғы орынға қоятын Елбасы бастамасын Мем-лекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев та жалғастырып, елімізде жастарға қатысты біршама жұмыс атқарылды. «Жас келсе – іске» демекші, жастардың кез келген істе қозғаушы күш екенін ескерсек, кейінгі буынды жұмыспен қамту мәселесі басты назарда. Соның айғағы «Дипломмен ауылға», «Бизнестің жол картасы», «Жұ-мыспен қамту–2020», «Әрбір отбасына «7-20-25» бағдарламасы аясында баспа-на алудың жаңа мүмкіндіктерін беру», «Жоғары білім алудың қолжетімділігі мен сапасын арттырып, студент жастар-дың жатақханадағы жағдайын жақсар-ту» секілді және басқа да мемлекеттік бағдарламалардың қай қайсысы болсын жастарға арнал ған. Жастар саясатын жү-зеге асырудың мемлекеттік ұстанымын айқындайтын ма ңыз ды құжаттар ретінде «Қазақстан Республикасының мемле-кеттік жастар саясаты туралы» ҚР заңы және «Қазақстан – 2020: болашаққа жол» Қазақстан Республикасы мемлекеттік жастар саясатының 2020 жылға дейінгі тұжырымдамасы туралы ҚР Үкіметінің 2013 жылғы 27 ақпандағы қаулысы қа-былданған болатын. Бұлар мемлекет дамуының қазіргі кезеңінде мемлекеттік жастар саясатын қалыптастырудың және жүзеге асырудың құқықтық негіздерін айқын белгілейтін құжаттар.

Креативті идеялар мен өнертап-қыштық ұсыныстарымен, батыл дәлел-дерімен, ерекше көзқарастарымен жастар қашан да еліміздің мәдени, рухани, ғылыми дамуының көшбасында жүреді. 2015 жылдың ақпанында Пре-зидент тарапынан «Мемлекеттік жастар саясаты туралы» заңға қол қойылды.

қан Елбасы «Осы орайда тұрғындары миллионнан асқан үш қала бойынша тиісті тапсырма бермекпін. Атап айт-қанда, халқы миллионнан асқан шаһар-лар көбірек болғанын қалаймын, себебі осындай қалаларда білім беру, ғылым мен мәдениеттің даму қарқыны жоғары болады. Сарапшылардың айтуынша, әлемнің 600 ірі қаласы әлемдік өнімнің 60 пайызын өндіру көрсеткішіне жетеді. Бізде ірі шаһар ретінде Алматы ғана болған еді, енді Астана мен Шымкент те осы деңгейге жетті. Тағы да екі қала осындай межеге жету алдында тұр. Жұмыс істейтін жастар үшін осы ірі қа лаларда жылына 1 мыңнан кем емес пәтер салатын боламыз», – деген бола-тын. Қазіргі таңда еліміздің үш ірі қала-сында жастарға жалдамалы баспаналар салынуда.

Жастар жылы аясында оларды кәсіп-керлікке баулитын Zhas Project жобасы еліміздің барлық өңірін қамтып, Дүние-жүзілік банк 2679 жоба иелеріне 1 млн теңгеге дейін қайтарымсыз грант бөлді. Үш жылда Zhas Project жобасына 9000 жас қатысқан. Сондықтан бұл жобаны жоғары бағалаған Сенат төрағасы Дариға Назарбаева Үкіметтен аталмыш бағдар-ламаны жалғастыруды сұрады.

7№91 (3216) 29 қараша 2019zangazet@mail.ru

Алматы қаласы Ұялы тел.: 8(747)428-26-10Тел.: 8(727) 292-29-27, 292-40-89

E-mail: zanreklama@mail.ru

«GoldKapital» ЖК Абай көшесі, 78, 105-кеңсе.Тел.: 8 (7172) 52-02-11

ЖАРНАМА БӨЛІМІ:

ТОО Арлан-консалтинг, Семей қ., К.Мұхаметханов көшесі, 23 «А». Тел.: 8 (705) 798-58-18

«TRade and service» ЖК, Алматы қ., ш/а Жетісу-3, 55/133.

«ЮрСлужба» ЖШС, Көкшетау қ., М.Горький көшесі, 37, 107-бөлме. Тел.: 8 (7162) 25-77-17.

«Версия-Пресс» ЖШС, Павлодар қ., Естай көшесі 40. Тел.: 8 (7182) 32-47-67, 32-49-04

«Айди» ЖШС, Қарағанды қ., Жамбыл кө шесі, 11. Тел.: 8 (7112) 42-00-71.

ЖАРНАМА ҚАБЫЛДАЙТЫН ОРЫНДАР:

Қалиасқаров Нұрлан Нұрғисынұлы ЖК, Петропавл қ., К.Сүтішов көшесі, 58, 30-бөлме, 3-қабат.Тел.: 8 (7152) 46-02-57, ұялы тел.: 8 (777) 572-29-91, 8 (701) 315-54-59.

Михеева Ольга Станиславовна ЖК, Қос-танай қ., Гоголь көшесі, 110, ВП 67 (Чехов- Гоголь көш. қиылысы), Тел.: 8-714-2-50-97-07, ұялы тел.: 8-7758847211, 8-7053506918.

«Озат-1» ЖШС, Ақтөбе қ., Алтынсарин көшесі 31. Тел.: 8 (7132) 40-41-05, ұялы тел.: 87774348344 және Ақтау қаласы.

ИП «SAPA KZ» Атырау қаласы, ұялы тел.: 87781063779, e-maіl:zan-at@maіl.ru.

Ершова Людмила ЖК, Шымкент қ., Жел-тоқсан көшесі, 20 б.

«Назар-1 фирмасы» ЖШС («РУТА» ЖА), ди-ректоры Кривилова Татьяна Ивановна. Шым-кент қ., Г.Иляев көшесі, 47 (Шаймер денов к.

бұрышы) RBK банктің жанында, Тел.: 8 (7252) 53-40-48. WhatsApp : +7-705-705-31-31. E-maіl: nazar.reklama@gmaіl.com

«Юридическая фирма «Консультант» ЖШС Орал қ., Л.Толстой көшесі, 28. Тел.: 8 (7112) 50-88-05.

«Реклама» ЖШС, Орал қ., Достық-Дружба даңғылы, 182. Тел.: 8 (7112) 50-47-34.

ИП «Сагидоллина Б.», 1 Теміржол вокза-лы, Р.Зорге көшесі 8, «Лина» шаштаразы. ardawka_94@maіl.ru, Тел: 87058762218.

«Компания Жете» ЖШС, Талдықорған қ., ш/а, Молодежный 3-үй, 1-п. Тел.: 8(7282) 24-29-66, 87058147221.

ЖК Гавриленко И.И., Қостанай қ.,пр. әл-Фараби 119-үй, 407-А бөлме. Тел/факс: 8 (7142) 53-63-21.

«Жас Отау» ЖК Қыдырбаева Н.Н. Қызыл-орда қ., Әйтеке би көшесі, 27. Тел.: 26-45-89,

ұялы тел: 8 (777)402-28-28; 8 (700) 332-24-78

ЖК Тажибаева, Тараз қаласы, Қойкел-ді көшесі 158 а, ХҚО аумағы. Ұялы тел.: 87017268772, 87054422939.

ИП Новоселова, Петропавл қаласы, Қа-зақстан Конституциясы көшесі, 28-үй, 1-қа-бат. Тел.: (87152) 46-74-77.

«Версаль Бизнес», Атырау қаласы, Сы-рым Датов көшесі, 35-үй, «Сырым Тобе» БО, 102-бөлме. Тел.: 32-14-29, 30-65-24, ұялы тел.: 8701 920 45 38.

ЖК «Выдай», Өскемен қаласы, 60. Тел.: 8(7232) 578414, ұялы тел.: 87772256506.

ЖК «KAIROS», Алматы қ., Жібек жолы көшесі, 55, Алма сауда орталығы, 4-қабат, 419в-бөлім, 426-нүкте. Тел.: 2714939, ұялы тел.: 8707-705-9222 Emaіl:kaldybayeva@maіl.ru.

ТАРАТУ

2. «Коммеск Омир» СК» АҚ-ның, қатаң есептегі жоғалған бланкілері, серияларлы ОС №2620294, №2724518, №2921237, №2921214, №2921178 (саны 5 дана) жарамсыз деп саналсын.

4. «Березовая Аллея 8» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі (БСН 080540008007) хабарлайды, 2019 жылдың 22 қарашасында маман-дандырылған ауданаралық экономикалық соты – Алматы қаласы туралы ұйғарым өндіріске қабылдау және азаматтық іс қозғау ЖШС-ға қатысты «Березовая Аллея 8» оңалту рәсімін қолдану туралы 5 жыл мерзімге.

9. Ақмола облысы Мамандандырылған ауданаралық экономика-лық сотының 2019 жыл 22 қарашадағы ұйғарымымен «Инвест-РТ» ЖШС-не қатысты (БСН 110440022483) оңалту рәсімін қолдану туралы азаматтық іс қозғалды.

3. «HOMECAPITAL» ЖШС (БСН 090340003685), өз несиегер-леріне жарғы капиталының азайғандығы туралы хабарлайды. Та-лап-шағымдар осы хабарлама жарияланған күннен бастап бір ай мерзім ішінде мына мекенжай бойынша ұсынылуына болады: Алматы қ., Бостандық ауданы, Розыбакиев к., 283/1 үй, 50-пәтер.

13. 2019 жылдың 29 қазанда Нұр-Сұлтан қаласының «Байқоңыр» ауданының, Жұбанова 158 «А» үйінің азаматшасы Құрманбекова Айшакүл Стамқұлқызынан Нұр-Сұлтан қаласының «Байқоңыр» аудандық сотына Алматы облысы, Еңбек-шіқазақ ауданы, Байтерек ауылдық округі, Тружник саяжай қауымдастығының, Сүйінбай көшесі №172 үйде тұрған 03.02.1967 жылы туылған Шынкенже Қайрат Балтабайұлының із түссіз жоғалғаны туралы өтініш берілген. Нәтижесінде аза-маттық іс қозғалды.

Шынкенже Қайрат Балтабайұлы туралы мәлімет алған немесе басқа да ақпа-рат алған тұлғаларға Нұр-Сұлтан қаласының «Байқоңыр» ауданының сотына байланыс телефоны 8 (7172) 710622, ішкі нөмір 2961 бойынша хабарлауды сұраймыз.

14. «Казинвестбанк»АҚ тарату комиссиясы таратылатын банктің мүлкін сатуды жүзеге асырады. Сауда-саттық 2019 жылғы 11 желтоқсанда сағат 11-00-де Банк нысандарының орналасқан жері

бойынша өткізіледі.Лот нөмірі Мүліктер атауыСауда-саттық әдісі – Голландық, кепілдік жарна сомасы бастапқы бағаның 5%-ын құрайды.Алматы қаласы1-ЛОТ Ғимараттар тобы, орналасқан мекенжайы: Алматы қ., Ақбұлақ ы.а., Хан Шатыр к.,

1Б үй, жалпы алаңы 1,843.4 ш.м. Алаңы 3,0527 га жер телімі учаскесімен. Бастапқы бағасы 973 739 892 теңге.

2-ЛОТ Жер телімі учаскесі. Алматы қ., Наурызбай ауданы, Құрамыс ы.а., 78 уч. Алаңы 2,82 га. Бастапқы бағасы 376 768 920 теңге.

3-ЛОТ Қазандық бөлмесімен бірге тұрмыстық емес ғимарат бөлігі, жер телімі учаскесінде орналасқан. Алматы қ., Алатау ауданы, Немировича-Данченко к., 18В үй, Ғимарат алаңы 846.5 ш.м., алаңы 0,1007 га (үлес) жер телімі учаскесі. Бастапқы бағасы 72 805 220 теңге.

4-ЛОТ Төрт бөлмелі пәтер. Алматы қ., Алмалы ауданы, Чайковский к., 178-үй, 11-пәтер. Жалпы алаңы 114,7 ш.м. Бастапқы бағасы 55 187 446 теңге.

5-ЛОТ Жер телімі учаскесі. Алматы облысы, Қарасай ауданы, Райымбек а.о, Қырғауылды а., 63 уч. Алаңы 10,0 га. Бастапқы бағасы 31 204 000 теңге.

6-ЛОТ 4-бөлмелі пәтер, жалпы алаңы 83,2 ш.м., орналасқан мекенжайы: Талғар қ., Абай к., 85-үй, 62-пәтер. Бастапқы бағасы 11 784 365 теңге.

7-ЛОТ Тұрғын үй, 0,1 га жер учаскесінде орналасқан. Алматы облысы, Қарасай ауданы, Әйтей а., Жүнісбай к., 12а үй. Жалпы алаңы 101,3 ш.м. Бастапқы бағасы 13 321 458 теңге.

8-ЛОТ Жер учаскесінде орналасқан Коттедж. Алматы облысы, Қапшағай қ., Қапшағай су қоймасының Солтүстік жағалауы, 21/1 учаскесі. Жалпы алаңы 105,6 ш.м. Жер учаскесінің алаңы 0,0440 га. Бастапқы бағасы 16 962 891 теңге.

9-ЛОТ Жер учаскесінің 1/5 үлесі . Алматы облысы, Қапшағай қаласы, Қапшағай су қоймасы-ның Солтүстік жағалауы. Ауданы 0,0581 га (үлесі). Бастапқы бағасы 217 763 теңге.

10-ЛОТ Жер учаскесінің 1/5 үлесі. Алматы облысы, Қапшағай қаласы, Қапшағай су қоймасы-ның Солтүстік жағалауы, 21 уч. Ауданы 0,8019 га. Бастапқы бағасы 2 748 079 теңге.

11-ЛОТ Жер учаскесінің 1/5 үлесі. Алматы облысы, Қапшағай қаласы, Қапшағай су қоймасы-ның солтүстік жағалауы. Ауданы 0,125 га. Бастапқы бағасы 468 510 теңге.

12-ЛОТ Банкомат ProCash 2100xe USB. Бастапқы бағасы 330 118 теңге.13-ЛОТ Банкомат ProCash 2100xe USB. Бастапқы бағасы 330 118 теңге.14-ЛОТ Банкомат ProCash 2350xe USB. Бастапқы бағасы 474 510 теңге.15-ЛОТ Ленточный массив HP AH170A. Бастапқы бағасы 295 320 теңге.16-ЛОТ Сервер PY RX300S7 8x2,5. Бастапқы бағасы 285,824.00 теңге.17-ЛОТ Сервер PY RX300S7 8x2,5. Бастапқы бағасы 285,824.00 теңге.18-ЛОТ Сервер PY RX300S7 8x2,5. Бастапқы бағасы 292,224.00 теңе.19-ЛОТ АПК IP call-центра Avaya-”SmartLogger II”. Бастапқы бағасы 901,976.00 теңге.20-ЛОТ Catalyst 3750X 48 Port Data IP Base. Бастапқы бағасы 325,292.00 теңге.21-ЛОТ WS-C2960+48PST-L Коммутатор PoE. Бастапқы бағасы 276,246.00 теңге.22-ЛОТ Жапсырмалар мен кішкене қаптамаларды өндіруге арналған флексографикалық

құрылғы «Е 250 S EDALE». Бастапқы бағасы 5, 808, 547.00 теңге. 23-ЛОТ «HeidelbergSpeedmaster-72» офсетті баспа машинасы. Бастапқы бағасы 30,

199, 573.00 теңге. 24-ЛОТ «HeidelbergRotaspeed» офсетті баспа машинасы. Бастапқы бағасы 6, 685 ,157.00 теңге.25-ЛОТ Кешенді бет таңдайтын линиялы «Horizont» бүктейтін машинасы. Бастапқы бағасы

731, 251.00 теңге.26-ЛОТ «Flex Tehnique» флексографиялық машина. Италия. Маркасы RADII OS-824, 4-X

бояйтын машина кескішімен. Бастапқы бағасы 1, 660, 051.00 теңге.27-ЛОТ «Transsetter 800 Quantum» фото теру және теріп-басып шығару машинасы жиын-

тығымен. Бастапқы бағасы 2, 388, 477.00 теңге.Нұр-Сұлтан қаласы1-ЛОТ Жалпы алаңы 32,0 ш.м., тұрғын емес жай, 0,0018 га (үлес) жер телімі учаскесімен,

орналасқан мекенжайы: Нұр-Сұлтан қ., Алматы ауданы, Қабанбай Батыр даңғ., 24-үй, н.п.7. Бастапқы бағасы 17 224 813 теңге.

2-ЛОТ Тұрғын емес үй-жай, жалпы алаңы 128,8 ш.м., 0 82 га (үлесі) жер учаскесімен, орналасқан мекенжайы: Нұр-Сұлтан қ., Сарыарқа ауданы, Абай даңғ., 8-үй, ВП-9. Бастапқы бағасы 36 686 399 теңге.

Ақтөбе қаласы

1-ЛОТЖалпы алаңы 623,2 ш.м., тұрғын емес ғимарат, 1,2299 га жер телімі учаскесімен, орналасқан мекенжайы: Ақтөбе қ., 41-разъезд, 392-үй. Бастапқы бағасы 98 788 865 теңге.

Павлодар қаласы

1-ЛОТЖалпы алаңы 228 ш.м., тұрғын емес жай, алаңы 0.0030 га жер телімі учаскесімен, орналасқан мекенжайы: Павлодар қ., Есеналиев к., 1-үй, 101-кеңсе. Бастапқы бағасы 43 053 848 теңге.

Қарағанды қаласы

1-ЛОТЖалпы алаңы 233,3 ш.м., тұрғын емес ғимарат, алаңы 0,1208 га жер телімі учаскесі-мен. орналасқан мекенжайы: Қарағанды қ., Хмельницкий к., 15-үй. Бастапқы бағасы 38 920 892 теңге.

Қостанай қаласы

1-ЛОТ

Жалпы ауданы 607.2 ш.м., жапсарлас құрылыстары бар тұрғын емес ғимарат, 1.3872 га жер учаскесінде орналасқан. Мекенжайы: Қостанай қ., Перронная к., 16А үй, Ұзындығы 0.414 шақырым темір жолы, 0.2455 га жер учаскесінде орналасқан. Жалпы алаңы 0 75 га жер учаскесі, орналасқан мекенжайы: Қостанай қ., т-ж жолы, нөмірсіз. Алаңы 0,0375 га жер учаскесі. Қостанай қ., Уральская к., 12. Бір лотпен. Бастапқы бағасы 57 386 359 теңге.Сауда-саттық әдісі – Ағылшын, кепілдік жарна сомасы бастапқы бағаның 5%-ын құрайды.

Нұр-Сұлтан қаласы 1-ЛОТ Бес бөлмелі пәтер, Нұр-Сұлтан қ., Сарыарқа ауданы, Азербайжан Мамбетов к., 16-үй,

126-пәтер. Пәтердің жалпы алаңы 332.38 ш.м. Бастапқы бағасы 113 815 408 теңге.

Жоғарыда аталған мүлікті сатып алғысы келетін тұлғалар аукционның басталуына бір сағаттан кешіктірмей, Банктің деректемелеріне қолма-қолсыз ақша аудару арқылы бастапқы бағаның 5% кепілдік жарнасын төлейді: БСН 940540000429, ЖСК: KZ20125KZTJ002300333, БСК: NBRKKZKX Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің кассалық операциялар және құндылықтарды сақтау орталығында.

Өтінімдерді қабылдау және аукционға қаты-сушыларды тіркеу аукцион туралы ақпараттық хабарлама жарияланған күннен бастап жүр-гізіледі және жоғарыда көрсетілген мекенжай бойынша сауда-саттық басталғанға дейін бір сағат бұрын аяқталады.

Сатушы мен сатып алушы арасындағы сатып алу-сату шартын жасағаннан кейін, сатып алушы келісімшартта көрсетілген соманы сатушының ағымдағы шотына, бес банктық жұмыс күнінен кешіктірмей аударады және оны растау кезінде тиісті төлем құжатының көшірмесін ұсынады. Нысандармен танысу үшін, сауда-саттық өткізу ережелері және басқа да ақпараттарды алуға мына мекенжай бойынша хабарласуға болады:

- Алматы қ., А.Төлебаев к., 38/61, «Жетысу» БО, 5-қабат. Байланыс телефоны: 321-09-92;

- Астана қ., Сарыарқа ауданы, Орынкөл к., 4-құрылыс, 208-бөлме, байланыс телефоны: 8-778-741-96-43;

- Ақтөбе қ., байланыс телефоны: 8-705-744-11-65;

- Павлодар қ., М.Есеналиев к., 1, 101-кеңсе, байланыс телефоны: 8-701-535-23-25;

- Қарағанды қ., байланыс телефоны: 8-776-588-13-34.

Біздің деректемелеріміз:«Казинвестбанк» АҚБСН 940540000429ЖСК: KZ20125KZTJ002300333 БСК: NBRKKZKX, Қазақстан Республикасы

Ұлттық Банкінің кассалық операциялар және құндылықтарды сақтау орталығында.

«Казинвестбанк» АҚ Тарату комиссиясы төрағасы Д.С.Идрисова

Атқарушы. Ф.Ф.Абдуллина Тел.: 321-09-92 (ішкі нөмірі 6160)

Қызылорда облысы соттары мен Қызылорда облысы бо-йынша Соттар әкімшісінің ұжымы және ҚР Судьялар одағының облыстық филиалы Қызылорда облыстық сотының бұрынғы судьясы

ӘЗХОДЖАЕВ Дәуіржан Омарұлының

қайтыс болуына байланысты қайғысына ортақтасып, отбасы мен туыстарына көңіл айтады.

ӘРТҮРЛІ

5. «Қамқоршы-6» қоғамдық қоры, БСН нөмірі 110140002804, өзінің таратылатындығын хабарлайды. Талап-шағымдар осы хабарланды-ру жарияланған күннен бастап екі ай мерзім ішінде мына мекенжай бойынша қабылданады: ҚР, Маңғыстау облысы, Мұнайлы ауданы, Қызылтөбе селолық округі, «Қызылтөбе-2» массиві, №6 орта мектеп ғимараты.

Тел.: 8 707 361 20 04, 8 702 772 68 93.

7. «Жаш Қарағай» АӨК, БСН 170840037615, өзінің таратылатыны туралы хабарлайды. Талап-шағымдар хабарландыру жарияланған күннен бастап 2 ай мерзім ішінде мына мекенжай бойынша қабылда-нады: ШҚО, Жарма ауданы, Жаңаөзен ауылы, Ленин к., 17-үй.

8. «Азамат» АӨК, БСН 170240016521, өзінің таратылатыны туралы хабарлайды. Талап-шағымдар хабарландыру жарияланған күннен бастап 2 ай мерзім ішінде мына мекенжай бойынша қабылданады: ШҚО, Жарма ауданы, Жаңаөзен ауылы, Ленин к., 17-үй.

11. «South Vector» ЖШС, БСН 180840013372, өзінің таратылатыны туралы хабарлайды. Талап-шағымдар хабарландыру жарияланған күннен бастап екі ай мерзім ішінде мына мекенжай бойынша қабылда-нады: Алматы қ., Әл-Фараби даңғ., 45, 15-кеңсе. Тел.: 8 702 000 01 41.

12. «МТА-ВторЧерМет» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің Атбасар қаласы өкілдігі (БСН 170442018070) өзінің таратылатыны туралы хабарлайды. Талап-шағымдар хабарландыру жарияланған күннен бастап екі ай мерзім ішінде мына мекенжай бойынша қа-былданады: Қазақстан Республикасы, 020400, Ақмола облысы, Атбасар ауданы, Атбасар қ., Южная к., 1-үй.

15. «Алғабас-Ет» ауылшаруашылық өндірістік кооперативі» ӨК», БСН 170940032093, өзінің таратылатыны туралы хабарлайды. Та-лап-шағымдар хабарландыру жарияланған күннен бастап екі ай мерзім ішінде мына мекенжай бойынша қабылданады: ҚР, БҚО, Ақ-жайық ауданы, Алғабас ауылдық округі, Алғабас ауылы, Е.Орақбаев көшесі, 34-үй.

6. 2019 жылдың 31 мамыр айында қайтыс болған Нахипов Егембер-ды атынан мұра ашылды. Мұрагерлерді немесе мұра туралы білгісі келгендер болса, нотариус Ж.Ж.Дарменоваға келулеріңіз керек: Түр-кістан қаласы, ТД Сырдария, 2-қабат. Тел.: 8 708 202 21 36.

Жуырда Алматы қаласы Әуезов аудандық Пробация қызметі бөлімі аудандық Полиция басқармасымен бірлесіп шартты түрде сотталған азаматтармен арнайы кездесу өткізіп, олардың қайта қылмыс жасамауын қадағалау бойынша профилактика-лық-түсіндірме жұмыстарын жүр-гізді.

Кездесуде пробация қызметінің есебін-де тұратын адамдарға әлеуметтік-құқықтық көмек көрсету, бас бостандығын шектеу түріндегі жазасын өтеп жүрген сотталған-дарға, шартты түрде сотталғандарға, бас бостандығынан айыру түріндегі жазасын өтеуден шартты түрде мерзімінен бұрын босатылғандарға бақылау жасауды жүзеге асыру мәселелері талқыланды.

Жиынға Әуезов аудандық Полиция басқармасы бастығының орынбасары Нұрлан Нұрқасымов, Әуезов аудандық Пробация қызметі бөлімі бастығының міндетін атқарушы, әділет майоры Бауыр-жан Оспанов, Әуезов аудандық Пробация қызметі бөлімі бастығының орынбасары Еркін Алжанов және басқа да құқық қорғау органдарының қызметкерлері қатысты.

Сонымен қатар, Әуезов аудандық Пробация қызметі бөлімі Әуезов ауданы

әкімдігі «Гранд-Парк» сауда ойын-сауық кешенінің аумағында ұйымдастырған ау-дандық пробациялық бақылаудағы адамдар үшін бос жұмыс орындарының жәрмеңкесі-не қатысты.

Іс-шараның негізгі мақсаты – есепте тұрған, мерзімінен бұрын босатылғандар мен пробация қызметкерлерін жұмысқа орналастыруға ықпал ету. Себебі, осындай есепте мақсатты топта тұрған адамдардың өз күшімен жұмысқа орналасуы уақыт тала-бына сай қиындық келтіріп жатады.

«Жұмыспен қамту – 2020 жол картасы» бағдарламасы аясында еңбек нарығындағы жалпы жағдайды қалыптастыру мақсатын-да ұйымдастырылған іс-шарада халықты жұмыспен қамту орталығының мамандары әлеуметтік жұмыс орнына және тұрақты жұмыс орнына орналасуға қызығушылық танытқандарға жұмыс орындарына жол-дама берді. Сонымен қатар, кәсіптік даяр-лануға және қайта даярлауға, біліктілігін арттыруға қатысқысы келген жұмыссыздар тегін курстар басталғанға дейін кезекке қойылды.

Назым БАЙДАШЕВА,Алматы қаласы Әуезов аудандық

Пробация қызметі бөлімінің инспек-торы, әділет капитаны

Баспасөз — 2020

Құрметті оқырман!«Заң газеті» және «Юридическая газета», «Заң», «Фемида» басылым дарына жазылу жалғасып жатқанын естеріңізге салғымыз келеді.

Төл басылым да рыңыздан қол үзіп қалмаңыздар!

жеке тұлғалар үшін – 65921заңды тұлғалар үшін – 15921

жеке тұлғалар үшін – 65928заңды тұлғалар үшін – 15928

«Заң газеті»

«Заң» журналы – 75849«Фемида» – 75858

«Юридическая газета»

Жазылу индекстері:

Біздің басылымдарға«Қазпошта» АҚ бө лім ше лері, «Қазпресс» ЖШС дүң гір шек тері және Алматы қаласын дағы «Дауыс» жүйесі ар қы лы жазы лу ла ры ңызға болады.

zanreklama@maіl.ru

ОҢ ҚАДАМ

ЕЛДЕН-ЖЕРДЕН

Студенттік медиация кабинеттері ашылды

Жоғары оқу орындарында меди-ация кабинеттерін ашу «Татуласу: сотқа дейін, сотта» атты бағдарлама аясында облыстық сот басшылығы-ның бастамасымен жүзеге асырылды. Орталықтың мақсаты – жастар арасын-дағы шиеленісті азайту, дауды шешуде оңтайлы тәсілдеріне бағыттау. Каби-нетте қалыптасқан аура тараптарды психологиялық тұрғыдан сабырлыққа шақырады.

«Татуласу кабинеттері негізінен студенттік қауымдастыққа бағытталған, себебі жастар арасындағы қақтығыстар жиі және қиын шешілуі мүмкін. Бұл

жерде студенттерге тегін заң көмегі, медиативтік процедуралар мен қажет-ті нормативтік-құқықтық әдебиеттер ұсынылады» – деп атап өтті Ақан Жұ-мағұлов.

Батыс Қазақстан облыстық медиа-торлар одағының төрайымы Алуа Ра-кишева медиация орталықтарын ашу уақыт талабы екенін айтты. Студенттер арасында, сондай-ақ, ұжым мүше-лерінің арасында жанжалдар болмай тұрмайтындықтан, оқыту мекеме-лерінде де медиация кабинетін ашу қажеттілігі туындап отыр. Осы орайда медиация кабинеті жанжалдарды ше-

шудің дұрыс жолы болып табылады. Бұл жерде медиаторлар өзара тиімді шешімге қол жеткізу үшін тараптармен келіссөз жүргізеді.

Өз кезегінде ЖОО-ның басшылығы кабинеттерді ашуда практикалық көмек көрсеткен сот қауымдастығына алғы-сын білдіріп, реформаларды жүзеге асыру кезінде жәрдемдесуге дайын екендігін білдірді.

Нұргүл ҚАНАТБАЕВА,

Батыс Қазақстан облыстық сотының баспасөз қызметінің

басшысы

КЕЗДЕСУ

Пробациялық бақылау жіті назарда

БАТЫС ҚАЗАҚСТАН ОБ-ЛЫСТЫҚ СОТЫНЫҢ ҚЫЛ-МЫСТЫҚ ІСТЕР ЖӨНІНДЕГІ АПЕЛЛЯЦИЯЛЫҚ СОТ АЛҚА-СЫНЫҢ ТӨРАҒАСЫ АҚАН ЖҰМАҒҰЛОВ МАХАМБЕТ ӨТЕМІСОВ АТЫНДАҒЫ БА-ТЫС ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕ-КЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ МЕН ҚАЗАҚСТАНДЫҚ ИННОВА-ЦИЯ ЖӘНЕ ТЕЛЕКОММУНИ-КАЦИЯЛЫҚ ЖҮЙЕЛЕР УНИ-ВЕРСИТЕТІНДЕГІ МЕДИАЦИЯ КАБИНЕТТЕРІНІҢ АШЫЛУ САЛТАНАТЫНА ҚАТЫСТЫ.

8 №91 (3216) 29 қараша 2019zangazet@mail.ruШЫТЫРМАН

Редакторлар кеңесінің төрағасы – президентДосымбек ӨТЕҒАЛИЕВ

РЕДАКЦИЯНЫҢ МЕКЕНЖАЙЫ:

050012, Алматы қаласы, Х.Досмұхамедұлы көшесi 68 «б»-үй.Қабылдау бөлмесi: 292-43-43; 292-79-61

E-mail: zanreklamaastana@mail.ru«Заң газеті» аптасына 2 рет – сейсенбі, жұма күндері жарық көреді.

Жеке таралым 5455 данаАпталық таралым 10910 дана

Тапсырыс №180 Индекс 65921

Газет Қазақстан Республикасы бойынша таралады

Газетіміздің электронды нұсқасын Zanmedia.kz сайтынан оқи аласыздар.

Газет бетiндегi жарияланым дардың пози циясы мен фактi лерi үшiн редакция жауап бермейдi.

Жарнама мен хабарландырулардың маз мұнына жарнама берушi жауап ты. Жарнама берушi нiң жiберген қа телiгiне байланысты та-лап-тiлектер хабарландыру жарияланған күн нен бастап екi ай мерзiм iшiнде қа былданады.

Газеттi есепке қою туралы №16297-Г куәлiктi 2017 жылғы 12 қаңтар-да Қазақстан Респуб лика сының Мәде ниет және ақпарат министрлiгi берген.

Газеттiң терiмi мен бет қаттау жұ мыс тары «Заң» Медиа-корпорация» ЖШС компьютерлiк орта лығында жа салды. Алматы облысы, Iле ауданы, Өтеген батыр ауылы, Сейфуллин кө шесi, 2«б», «Принт плюс» ЖШС баспаханасында басылып шығарылды. Тел.: факс. 8 (727) 51-78-27, 8 (727) 51-78-31

Меншiк иесi: «ЗАҢ» МЕДИА-КОРПОРА ЦИЯ»

ЖАУАПКЕРШIЛIГI ШЕКТЕУЛI СЕРIКТЕСТIГI

Бас редакторАйнұр СЕМБАЕВА

Бас редактордың орынбасарыСәкен ҚАЛДЫБАЕВ

Нөмiрдiң кезекшi редакторыМөлдір БЕГІМБЕТ

Нұр-Сұлтан Айша Құрманғали 8 707 851 91 13.

Алматы Нұрбол Әлдібаев 8 701 357 66 84. Айтақын Бұлғақов 8 705 111 37 21.

Ақмола Қалкөз Жүсiп 8 701 300 14 74.

Түркістан Шадияр облысы Мекен бай ұлы 8 775 733 56 65.

МЕНШIКТI ТIЛШIЛЕР:

БАЙҚАУҒА!

Бұрын мұндай тас түнектен түйме іздейтін қос жанары мына қараңғыға әлі үйренісе алмай әлек. Алақанын қарып бара жатқан әлгі зілбатпанды саумалап отырып, жоғары өрлеген. Бетіне жылымшы бірдеме тигендей болды. Бойы тіксініп, денесі қал-шылдап кетті...

Бұл Коляның адам сойған ең алғашқы түні. Одан бері қанша апта, қанша ай өтті? Қаншама бейкүнә жанның қабырғасын қақ айырып, омыртқасын үзіп, жұлынын жұлып алды? Есінде жоқ. Ойласа, санынан жаңылады. Бір қызығы, ол жемтігін бас салып, қанын судай шашпайды. Көзіне түскен жанның бәріне пышақ ала жүгірмейді. Өзіне ұнаған адам ғана болады. Соның артына апта-лап, айлап түсіп жүріп, қармағына түсіреді. Басқа адам сойғыштар сияқты емес, Коля кісінің жасына, түр-түсіне де қарамайды. Ол өзінің құрбандығынан жеңсік иіс тапса, танауы қанға бөкпей, әлгі адамның қыр соңынан екі елі қалмайды-ау, қалмайды...

Коляның азан шақырып қойған аты бар. Бала күнінде үлкендер «Қалыш» деуші еді. Есейе келе «Коля» атанып кетті. Өскеменде туып-өсті. Бір жастан асқан кезі болу керек, анасын маскүнемдер пәтеріне кіріп, қан-жоса қылып пышақтап, өлтіріп кетеді. Бұл сол кезде марқұм шешесінің құшағында болған. Үлкендердің айтуынша, Қа-лыш екі күн – екі түн өлген әйелдің омырауын еміп жатыпты. Жансыз мүрдеден сүт шықсын ба, көршілері келіп бала мен ананы ажыратқанда, сәбидің езуінде қатқан қанды көбік болыпты.

Қалыштың әкесі анасының жылы өтпей жатып басқа

біреумен бас құрады. Бұл ата-әже-сінің құшағында қалған. Бірақ, өсе келе түр-түсі түсініксіз әлдебір бей-нені іздейтінді шығарды. Оның кім екенін, не үшін іздейтінін өзі де білмейді. Бір қызығы, қасынан әйел өтіп бара жатса, бұл соның соңынан еріп, әлдебір жұпар иісті сағына-тындай. Бала күнінде оның бәрі кешірімді, жарасымды еді. Тіпті, ауылдағы кейбір жас келіншектер том-томпақ Қалышты құшақтап, көзінен, бетінен сүйіп жататын. Бұл олардың омырауына басын тығып, құшырлана иіскейтін-ді. Ержете келе онысы ерсі көріне бастады...

Осыдан үш жыл бұрын Коляның ата-әжесі қайтыс болып, жас жігіт Өскеменді тастап, Алматыға жұмыс іздеп келді. Әйдік қалада екі қолға бір күрек табу қиынға соқпады. Қо-лайына жаққан шаруаны қайырып, тапқан азын-аулақ тиын-тебеніне күнелтіп жүрді.

Бір зауытта күзетші еді. Таңғы елең-алаңда кезегін ауыстырып, үй-іне қайтады. Талғар жақтағы иесіз саяжайлардың бірінде тұрады. Авто-бусқа Саяхаттан мінеді. Күндегі әдеті бойынша сол жерге келді. Аялдамаға жеткені сол, екі иінінен әрең де-

ҚАНДЫ СҮТТІҢ ДӘМІ

Хостел. Түстен кейін. Бір әйел келді. Қолында пакеті, қол сөмкесі бар. Жұпыны киінген. Түрінен түнімен ұйықта-мағаны көрініп тұр.

– Сәлеметсіз бе! Орын бар ма? Бір күнге. Қаскелеңнен келе жатырмын. Бүгін тойға баратын едім. Құдаларым Ал-матыда той жасап, соған шақырған. Кешке дейін ұйықтап алайын. Заттарымды қайда қойсам екен?

– Сәлеметсіз бе! Орын бар. Жүріңіз, көрсетейін. Міне зат сақтайтын шкаф. Сонда қойып, кілтін алыңыз. Керекті зат-тарыңыз жаныңызда болсын! Ұрлап кетуі мүмкін. Бұл жақта күнде ұрлық. Құжаттарыңызды тіркеп алайық, – деп кіре-берісте отырған қыз құжаттарын сұрады. Есімі Зәуре екен.

Зәуре заттарының барлығын кіреберістегі бөлек-бөлек кілттері бар шкафтың біріне салды. Көрпе-жастығын алып, бөлек бөлмеге орналасты. Хостелде ары-бері кіріп-шығып жүргендер көбінесе ер адамдар. Біреуі жуынады, біреуі кетеді, біреуі келеді.

ЖОҒАЛҒАН СӨМКЕ

Бұл жерде камера жоқ. Екі күннің бірінде ұялы телефон, жайылып тұрған киім, тоңазытқыштан тамақ, азық-түлік ұрланады. Айман сол жердегі асханадағы ыдыстардың жуылуын қадағалап, кірді жуып, тазалығын қарап жүреді.

Түстен кейін Зәуре оянды. Дүкеннен бірдеңе әкелуге оқталып шкафқа барып еді, ашық екен. Ішінде пакеті тұр, сөмкесі жоқ. Ойбай салып, сөмкесін іздеп, хостелді басына көтерді. Сөмкесінде құжаттары, екі ұялы телефоны, 9 мың теңгесі, тағы басқа майда-шүйде заттары болған. Ол сол жерде отырған Айманды кінәлап, ұрыс шығарды. «Сөмке-лерімді салып жатқанда, арғы жағынан ұзын бойлы жігіт қарап тұрған, сол алды», деді Зәуре жылап. Соның алдында ғана Мараттың дәл сол жерге үлкен сөмкесін салып жатқа-нын Айман көрген екен.

КҮДІК

Хостелдегі ұзын бойлы, арық жігіт Марат қана. Өзі ешқайда жұмыс істемейді. Түнімен кетіп қалып, таңертең бір-ақ келеді. Үйлердің астындағы компьютер клубынан шықпайды. Бетін үнемі қалқалап жүреді. Басында әркімнен мың теңге сұраудан шаршамайтын. Бір күндері асханада тұрған пышақтар жоғала бастады. Ал қолды болған теле-фондарды кодтары арқылы сақшылар «Алтын орда» база-рынан тауып беріп жататын.

Бүгін ол келмеді. Кімнің қашан шығып кетіп жатқаны белгісіз. Содан полиция шақыртты. Олар келе салып бүкіл шкафты, ұстаған заттарды тексеріп қолтаңба алды. Міне қызық, шкафтың кілттері бір-біріне сәйкес келеді екен. Сондағы тұрғындардың барлығына тергеу жасалды. Зәуре хостелге кіретін кезде жанындағы дүкеннен ақшасын май-далатыпты. Ақшасының бар болғанын дәлелдеп, дүкеннің камерасынан Айманды ертіп барып көрсетті. Ертесі Зәуре тегін қонып шықты. Сақшылар да хабарласамыз деп жа-йына кетті. Сол күні Марат келген жоқ. Күдікті Мараттың ешқандай дерегі жоқ болып шықты. Айман оның телефон нөмірін де жазып алмапты. Зәуренің қолына ақша берген Хостелдің басшысы тұтынушыны жылы шығарып салды. Келісімшарт бойынша біреудің жоғалған затына әкімшілік жауап бермейді. Іс осылай орта жолда қалды. Аттандап кел-ген сақшылар тып-тыныш қалды.

БІР АПТА ӨТКЕН СОҢ

Бір апта өткен соң, Марат келді. Заттарына келсе керек. Жанталасып ерлердің бөлмесіне кіріп, киімін ауыстырып, үлкен сөмкесіне қарай еңкейе бергенде, қойнынан әйелдің сөмкесі сырғып түсті. Оны көрші бөлмедегі кемпір байқап қалды. Мұны Марат та сезген. Апыл-ғұпыл жиналып, сырт-қа беттеген.

Айман оның ұры екенін бірден сезді. Себебі, қимылы жылдам болатын. Бүкіл хостелдегі телефондар мен киім-ке-шекті ұрлап жүрген сол болмасын! Кешке Марат келді. Дәл сол уақытта, Маратқа білдірмей, полицияға хабарласып, ұрланған сөмке туралы істі қайта қозғауын сұрап, шақыра қойды. Олар да жедел жетіп келді. Келді де бірден Марат-тың қолтаңбасымен салыстырып еді, бірдей болып шықты. Құрыққа өзі келіп түскен Хостел ұрысы сол жерде ұсталып, Зәуренің заттарын тауып беріп, айыппұл төлемекші. Ма-раттың басқа да істері тергеліп жатыр. Қазір ол уақытша абақтыда.

Әсел НАЗАРАЛЫ

Ерні кеберсіп жатып, оянып кетті. Тілі таңдайына жабы-

сып қалған. Танауына қан иісі ме, әлде сүт пе, бір жеңсік ас келгендей болды. Айналасы қараңғы екен. Жан-жағын сипалап, иіс шыққан жерді іздеді. Екі тізесі қу ағаштай қатып қалыпты. Иілмейді. Орнынан тұра алмай, еңбектеп жатып қолы жеткен жерді қармады. Ілінді-ау, әйтеуір! Бұл бір қуанып, бір суынды. Сұп-суық зат қолын темірдей қарып барады. Сонда да бар күшімен өзіне қарай тартты. Шамасы келмеді. Қа-тып қалған ба, орнынан жылжымай-ды. Енді сүйретіліп жатып, өзі жетті.

малған автобус жүргелі тұр екен. Бұл да мінді, көлік те қозғалды. Адам көп. Жолаушылар бірінің үстіне бірі мін-гесіп, әрең тұр. Қалыш та көп ішінде қысылып әлек. Бір кезде оның алпыс екі тамырын иітіп, алдыңғы жақтан бір жұпар иіс танауына талып жетті. Түнібойғы ұйқы меңдеп, бір жағынан бойын балқытып әкетіп бара жатқан анау жұпардың күші мұның еркін алып қойғандай. Нөпірдің ішін бұ-зып-жарып, автобустың алдыңғы жағына өтті.

Танауына талып жеткен хош иістің иесін тапты. Ақсары, жүзінен нұры төгілген уыздай жас келіншек

сұранып қойыпты. Онысы қандай жақсы болған. Арқаны кеңге салып ұзақ отырды. Сырласты, мұңдасты. Қалыш арасында жүгіріп барып дүкеннен қызыл шарап әкелді. Ша-раптың буы буынға түскенде, иесіз саяжайды махаббат елесі кезіп кет-кен. Қалыш өмірінде әйел затын көр-мегендей өлермендене, сондай бір құштарлықпен Салтанатты сүйіп, құша бастады. Төсек көрген әйелде тағат болсын ба? Еркектің құшағын аңсап-шөлдеп жүргенде, өзімен құралпы зіңгіттей жігіттің өліп-өш-кені бұған да майдай жаққан. Бал-бырап барып, талықсып кетіпті. Бір кезде көзін ашса, омырауында бала-дай жабысып бақырдай бас жатыр...

Содан бастап бұлар жиі кезде-сетін болды. Қалыш оңаша қалса,

Сол бір сүркейлі кештен кейін, Қалыштың жұпар иіске деген құмар-лығы тіпті асқынып кетті. Көшеден танауына таныс иіс келсе, соның артына түсіп, есі ауысқан жандай меңірейіп, еміреніп кете беретін болды. Біреуіне қолы жетті. Ал қолы жетпегендерін Салтанатты қылғын-дырғандай қылтамақтан алып, сая-жайға сүйреп әкелетінді шығарды. Тіпті, сол үшін Өскеменде қалған жаман жигулиін де алып келді. Жұ-мыстан кейін Алматы мен Талғар-дың арасына адам тасиды. Мақсаты ақша табу емес, танауын тесіп бара жатқан әлгі хош иіс. Көлікке мінген адамда артық қарсылық болмай-ды екен, бірден саяжайға тартады. Қандауыздың ісіне құнығып алғаны соншалық, кәнігі жаналғышқа ай-

екен. Жақындап келіп, тұмсығын әлгі келіншектің шашына тықты. Адам көп болған соң ба, анау да қарсылық танытпай, жылы жымиып үнсіз тұра берген. Қалыш дәл солай қанша уақыт тұрғанын білмейді. Бір кезде сары келіншек орнынан қозғалып, есікке қарай беттегенде ғана бұл есін жиып алды. Қай жерге жеткенін түсініп жатқан жоқ. Әлгі хош иістің соңынан ерді. Көліктен түскенде байқады, өзінің үй жағына жақын маң екен. Жол бойында екеу-ден екеу қалған соң, бұл келіншекке тіл қатты...

Сол күнгі таныстықтың соңы бұларды тез жақындастырып

жіберді. Жас келіншектің күйеуі жол апатынан қайтыс болыпты. Өзі осы Талғардың қызы. Аты – Салтанат. Күйеуінен бір қызбен қалыпты. Қалыш оған не үшін жақындап жүр-генін өзі де анық білмейді. Ал жұпар аңқыған келіншек болса, жігітті жақсы көріп қалдыға жорып, бақыт-тан басы айналды. Салтанат та түнгі кезекте жұмыс істейді. Күндіз қолы бос. Бір күні Қалыш мұны саяжай-дағы құжырасына шайға шақырды.

Қоңыр күздің май тоңғысыз әдемі шағы болатын. Қыз бен жі-гіт қолтықтасып келіп, шарбағы сынған, ашық-шашық жұтаң үйге тоқтады. Қалыш: «Салта, мен осын-да тұрып жатырмын. Уақытша бәрі. Үй жұпыны болғанымен, көңілім таза. Кел, қонақ бол» – деп, есігін ашты.

Жастар ұзақ отырды. Шай ішті. Шайдан соң, әйел кірген үйдің бе-рекесі келіп, қазан асылды. Сөйтіп, бір-ақ сәтте иесіз саяжайда тіршілік тынысы пайда бола қалды. Салта-нат шешесіне қоңырау шалып, бір жаққа баратынын айтып, алдын ала

жас келіншектің омырауына жү-гіреді. Емізулі бала дерсіз. Күн-дердің бір күні Салтанатты әлдебір еркектің қасынан көріп қалады. Өзін ұстай алмай әлгі жігітке қол ала жүгірген. Қой дегенге көне ме? Анау да бір жойт екен, Қалышты қан жалатыпты. Содан бастап Салтанат мұның ішінде бұққан алапат мінезі-нен қаймығып, кездесуге шықпай-тын болды. Ал Коля болса, жас келіншекті аңдуды шығарды. Үйінен шыққанда, жұмысынан қайтқанда жолынан күтіп алып, мазасын алып жүрді. Икемге көнбеген соң, бір күні Салтанатты сүйреп отырып саяжай-ға алып келді. Әйел табиғаты күшке көнсін бе, қарсыласып бақты.

Салтанаттан айырылса, өмірі тозаққа айналатындай болған Қа-лышта сабыр қалмады. Алысып жүріп жас әйелді қылғындырды. «Ашу – дұшпан» деген рас екен, ойда-жоқта сағынышына айналған Салтошын тұншықтырып өлтіріп алды. Онысын өзі де байқамаған. Жұмарлап әкеліп төсекке жатқызды. Қос анарын ашып жіберіп, еміреніп тұрып бас қойсын... Қанша жатқа-нын білмейді. Көзін ашса, құшағын-да қатқан қайыстай болып сіресіп, денесі мұздай Салтанат жатыр. Сонда ғана өзінің не бүлдіргенін түсінді. Өгіздей өкіріп, кеміктей егіліп жылады. Одан қайыр бар ма?!

Оң-солын әлі толық танып үл-гермеген жас жігіт әйелдің

мүрдесін көміп тастаудан қорықты. Өлімге де қимайтындай. Есі де кіресі-шығасылы. Жансыз мүрдені бір апта ермек қылды. Күнде жұмы-стан келе сала көрпе астында жатып иістене бастаған мүрдені ашып жі-беріп, көз жасын көлдетіп, шандыр тартқан қос омырауға бас қояды...

налды. Алдымен «олжасын» құмары қанғанша емеді. Содан кейін мүше-леп сойып, саяжайдың жертөлесіне тастай салады, тастай салады...

Алты ай қыста өз еркімен әкел-гені бар, күштеп-зорлап жеткізге ні бар, жеті-сегіз қыз-келіншекті жәу-кемдепті. Сонда да құмары бір қанба-ды-ау, пәтшағардың. Сол жылы көк-темде бұл кезекті бір құрбандығын шырғалап, саяжайға жете бергенде қолға түсті. Қыс тай құрыққа ілінбей жүрген. Күн жылынғанда күлімсі иіс шыққан соң, ары-бері өткен жолаушылар жергілікті әкімдікке ха-барлапты. Әкімшілік қызметкерлері иісті індетіп жүріп, әлгі сүркейлі сая жайдың жертөлесіндегі қалың мүрденің үстінен түспей ме. Кісі танымастай кескілеп тастаған. Қолы – қол, бұты – бұт боп жатқан қалың мүрдеден ұраның ауызы жабылмай қалыпты. Көрген адамның иманы ұшатындай суық көрініс. Суық ха-бар жергілікті Полиция департа-ментіне жетеді. Олар қандықолды ұстау үшін саяжайды күзетке алған. Әлденеден секем алғандай, Қалыш апта бойы Талғар жаққа ат ізін сал-май қояды.

Тағы да елең-алаң шақ. Са-яжайдың төмен жағынан

шоқалақтаған жаман жигули көрін-ді. Көлік тура тартып отырып өлік сасыған жаман үйге бір-ақ тоқтамай ма. Көліктен екеу түсті: біреуі ер, екіншісі әйел. Әйел қолқаны қа-пқан күлімсі иістен жиіркеніп, мұр-нын басты. Манағы сүркейлі үйге аяқ басқысы келмей, кері шегінді. Қасындағы еңгезердей еркек оны қояр да-қоймай, орнынан тік көтеріп алды да желе жөнелді. Сол сәтте бәрін аңдып тұрған сақшылар сарт-сұрт қимылға көшті. Қыз көтерген еркекті біреуі мұрттай ұшырсын...

Қалыштың тергеушіге берген жауабын тыңдаған жұрт жағасын ұстады. Коля жұпар иіске құмар-лығын, сол иістің жолында жанын беруге даяр екенін айтыпты. Тергеу-шіден кейін, Қалыштың әңгімесін психолог қыз тыңдаған. Оның сотқа берген жауабында бөгенайы бөлек мынадай бір сөйлем жүрді:

«Қалыш Батырбекұлы сәби күнінде ана мейіріміне, шешесінің ақ уызына қанбаған. Анасын маскү-немдер өлтіргенде, шешесінің өлі тәнін қан шыққанша емген. Содан адам бойында қанды сүтке, жұпар иіске деген құштарлық қалып қой-ған. Қалыш сол жұпар иіс пен қан татыған сүттің кермек дәмін есей-генше іздеген. Әйел атаулыдан сол иістің, сүттің дәмін іздеп, осындай қылмысқа барып отырған» – деп жазыпты.

Тағы да елең-алаң шақ. Саяхат-тан тозығы жетіп, шоқалақтаған бір жигули шықты. Тізгінде азу тісін ақситып күліп, қасындағы қызға құмары ашылып бір жігіт кетіп барады...

Жарас КЕМЕЛЖАН

ХОСТЕЛ ҰРЫСЫ