ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ

Για ένα παιδί που κοιμάταιΔήμητρα Χ. Χριστοδούλου

Ιστορικό πλαίσιο ποιήματος

Β1

Δάτση ΒικτώριαΙστόριος ΑλέξανδροςΚείσαρης ΣοφοκλήςΚωνσταντινίδης ΓιώργοςΛυρούδης Κωνσταντίνος

1.Η ΚΑΤΑΓΩΓΗ

Ο ΠΟΝΤΟΣ

Η περιοχή του Πόντου περιλαμβάνει τα μαυροθαλασσίτικα παράλια από το Δνείστερο ποταμό, συνεχίζει στην Κριμαία, στην Αζοφική και τελειώνει στις νότιες ακτές του Καυκάσου στο Βατούμ ή Βατούμι, στα σημερινά σύνορα Γεωργίας-Τουρκίας.

Ο Πόντος ευρισκόμενος στο βορειοανατολικό άκρο της Μικράς Ασίας, υπήρξε μια απομακρυσμένη περιοχή, παρότι ισαπείχε γεωγραφικά όσο και ο Μοριάς, από το τότε ισχυρό κέντρο του ελληνικού κόσμου, την Κωνσταντινούπολη. Ήδη από τα τέλη του 18ου αιώνα αρχίζει η ανάπτυξη των μεγάλων εκπαιδευτηρίων, όπως το Φροντιστήριο Τραπεζούντας, που επάνδρωσε με Έλληνες δασκάλους τις ελληνικές κοινότητες του Πόντου και της Ρωσίας.

Στα μέσα του 19ου αιώνα, το κύριο φαινόμενο ήταν η ομαδική μετακίνηση Ελλήνων από τον Πόντο προς τις περιοχές του Καυκάσου που μόλις είχαν καταλάβει οι Ρώσοι.

Ποιοι ήταν οι Πόντιοι;

Ο παλιός πολύμορφος ελληνικός κόσμος που είχε διατηρηθεί από την αρχαιότητα στη μικρασιατική χερσόνησο και στην Ανατολική Θράκη.

Η ΡΩΣΙΑ

Τα εδάφη της Ρωσικής Αυτοκρατορίας υπήρξαν χώρος υποδοχής χιλιάδων Ελλήνων προσφύγων από κάθε μεριά του ελληνικού κόσμου –από τα Βαλκάνια, τα νησιά και τη Μικρά Ασία. Από τον ελλαδικό χώρο, η ομαδική μετοίκηση θα συμβεί την εποχή των Ορλωφικών γεγονότων. Χιλιάδες πρόσφυγες θα κατακλύσουν τις νότιες ρωσικές περιοχές και θα ιδρύσουν νέους ελληνικούς οικισμούς. Από το 1775 έως το 1884 ένας αριθμός Ελλήνων που υπολογίζεται σε αρκετές δεκάδες χιλιάδες, εγκατέλειψαν την Οθωμανική Αυτοκρατορία για να εγκατασταθούν στη Ρωσία.

Στα μέσα του 19ου αιώνα, το κύριο φαινόμενο ήταν η ομαδική μετακίνηση Ελλήνων από τον Πόντο προς τις περιοχές του Καυκάσου που μόλις είχαν καταλάβει οι Ρώσοι.

Περιοχές του Εύξεινου Πόντου

2.ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΔΙΑΒΙΩΣΗΣ ΣΤΟΝ ΠΟΝΤΟ

Επί 3000 χρόνια οι Έλληνες του Πόντου διατήρησαν αναλλοίωτη την ορθόδοξη χριστιανική πίστη, την ελληνική γλώσσα, στη μορφή της ποντιακής διαλέκτου, η οποία διατηρεί τα στοιχεία της αρχαίας ελληνικής (ιωνικής) προφοράς, άκμασαν στο εμπόριο και στα γράμματα.

Ακόμη και κάτω από δύσκολες συνθήκες ίδρυσαν σχολεία (1682 – Φροντιστήριο Τραπεζούντας) και δίδαξαν τα γράμματα στα παιδιά τους. Οι Έλληνες του Πόντου ήταν δάσκαλοι, καθηγητές, τραπεζίτες, γιατροί και γενικά επιστήμονες.

Έχτισαν δεκάδες μονές που διατηρούσαν επί χρόνια, όπως είναι η Ιερά Μονή της Παναγίας Σουμελά, που βρισκόταν στο όρος Μελάς, απ’ όπου έλαβε το όνομά της.

Στον Πόντο λειτουργούσε ελληνικό δικαστήριο με διοικητικές, αστυνομικές και νομικές αρμοδιότητες. Ιδρύθηκαν νέα ελληνικά χωριά και κυκλοφορούσαν ελληνικές εκδόσεις.

Μεταξύ των πρώτων βιομηχάνων στη Ρωσία συγκαταλέγονταν πολλοί Έλληνες. Το προνόμιο της εκμετάλλευσης των μεταλλείων αργύρου στον Καύκασο, μέχρι και της εποχής του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, το κατείχαν οι Έλληνες. Οι πρώτοι μεταλλωρύχοι της Ν. Ρωσίας και του Καυκάσου ήταν Έλληνες.

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΕΣΚΑΤΟΙΚΙΕΣ

3.ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΔΙΑΒΙΩΣΗΣ ΤΩΝ ΠΟΝΤΙΩΝ

ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Οι Πόντιοι έρχονται στην ελληνική γη εξαιτίας των εθνικιστών συγκρούσεων στη πρώην ΕΣΣΔ, οικονομικών προβλημάτων και από επιθυμία για «επιστροφή στην πατρίδα».

Εδώ συχνά υφίστανται μια παράνομη εκμετάλλευση από εργοδότες που δεν τους ασφαλίζουν, τους κολλάνε μειωμένα ή δεν τους κολλούν ένσημα, τους πληρώνουν χαμηλό μεροκάματο. Εκτός απ’ αυτά συχνά χαρακτηρίζονται ως Ρώσοι ή Ρωσοπόντιοι, αν και αποτελούν γνήσιο κομμάτι του ελληνικού έθνους.

Η κακή οικονομική τους κατάσταση δεν τους καθιστά υποδεέστερους όπως υποδεέστεροι δεν ήταν οι πρόσφυγες του 1922 της Μικράς Ασίας, της Κωνσταντινούπολης και της Κύπρου.

Πόντιοι

Πρόσφυγες

4.ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΩΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΗΣ

Μαρτυρία παιδιού που ήρθε ως μετανάστης στην Ελλάδα:

“Εδώ που ήρθαμε συνάντησα μερικά παιδιά που γνώριζα από τη Ρωσία, αλλά και πολλούς συγγενείς μου.

Στη Ρωσία πάντα μου λέγανε ότι είμαι Greck (Έλληνας). Οι Ρώσοι όχι ακριβώς ότι μας βρίζανε, αλλά όπως εδώ, ας πούμε, λένε οι Έλληνες «Ρωσοπόντιοι που ήρθατε από κει και το παίζετε μάγκες;». Κάτι τέτοια τα έλεγαν και οι Ρώσοι.

Εδώ στην Αθήνα κάποιοι μας αντιμετωπίζουν καλά και κάποιοι άσχημα. Ας πούμε μερικοί λένε: «Ρωσοπόντιοι, ήρθατε εδώ και μας κάνετε τους Έλληνες».

Μερικοί είναι χαζοί, δεν ξέρω πώς να το πω. Νιώθω χάλια αλλά τους γράφω στα παλιά μου τα παπούτσια. Καμιά φορά τους ρωτάω: «Γιατί σε χαλάει που είμαι από τη Ρωσία; Έχω άλλο χρώμα, τι σε χαλάει; Εγώ είμαι πιο Έλληνας από εσένα».

Τώρα, μετά από εφτά χρόνια στην Αθήνα, μου αρέσει πολύ εδώ. Στην αρχή ήταν χάλια, ήταν πολύ δύσκολα.

Όταν πρωτοφτάσαμε στην Αθήνα μέναμε στα Άνω Λιόσια. Ο πατέρας μου δούλευε τρία χρόνια σε εργοστάσιο, μετά πήρε το δίπλωμα του μηχανικού και τώρα δουλεύει σε γραφείο. Η μάνα μου δούλευε μαγείρισσα σε μια ψαροταβέρνα. Δούλεψαν σκληρά, μαζέψανε κάτι λεφτά και πήρανε ένα οικόπεδο στο Μενίδι, όπου σιγά σιγά χτίσαμε το σπίτι όπου μένουμε σήμερα. Έχω και μια αδελφή. Τη λένε Ειρήνη και είναι μικρή ακόμη, μόνο 12 ετών...

Το πιο δύσκολο απ’ όλα ήταν που δεν μιλούσα τη γλώσσα. Καταλάβαινα μόνο τρεις-τέσσερις λέξεις.

Στο σπίτι μιλούσαμε ρωσικά. Πάντα ρωσικά. Ακόμη και τώρα στο Μενίδι με την οικογένεια ή με τους φίλους μόνο ρωσικά μιλάμε.

Θυμάμαι σε μια φάση που καθόμουν με έναν ξάδελφό μου, που είχε ήδη έρθει στην Ελλάδα δύο χρόνια πριν από μένα και ήξερε καλύτερα τη γλώσσα. Εγώ ήξερα μόνο δύο-τρεις κουβέντες. Ένας ντόπιος ήρθε και μου είπε στα ελληνικά να παίξουμε ποδόσφαιρο. Εγώ δεν ήξερα τι μου έλεγε και όταν ρώτησα τον ξάδελφό μου, εκείνος με κορόιδεψε και μου είπε πως ο άλλος με έβρισε. Πήγα και τον χτύπησα. Μετά ήρθε η μητέρα του και μου έλεγε διάφορα. Έβλεπα μόνο την εικόνα της να μου φωνάζει χωρίς να καταλαβαίνω τίποτε. Ήμουν 11 χρόνων.

Εκείνη τη στιγμή το μόνο που σκεφτόμουν ήταν πως ήθελα να ξαναγυρίσω στη Ρωσία. Πρώτα με πείραξε γιατί δεν ήξερα γιατί τον

χτύπησα και μετά γιατί με κορόιδεψε ο ξάδελφός μου. Ήταν σαν πόνος στην καρδιά, σαν να είχα στο στήθος μου μια πέτρα. Μετά έλεγα στον εαυτό μου ότι θα μάθω ελληνικά μόνος μου, και έτσι έβλεπα πολύ τηλεόραση ή ρωτούσα τη γιαγιά μου πώς το λένε αυτό ή εκείνο.

Νομίζω ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν όλα τα παιδιά είναι η γλώσσα, επειδή πηγαίνεις δύο φορές σχολείο και μαθαίνεις δύο γλώσσες. Επίσης, όταν εγώ βαρέθηκα και δεν ξαναπήγα στο σχολείο, κανένας δεν νοιάστηκε να δει τι έγινε. Απλώς σου βάζουνε απουσίες, αλλά όχι αυστηρά. Στη Ρωσία όταν έβλεπαν ότι δύο μέρες δεν πήγες σχολείο, έπαιρναν κατευθείαν τηλέφωνο ή έστελναν σημείωμα στο σπίτι. Έτσι ο πατέρας σου μπορεί «να σου βάλει χέρι» και να αναγκαστείς να κάτσεις να κάνεις το μάθημα.

Εδώ σου λένε άμα θες να μάθεις κάτσε μάθε, άμα δεν θέλεις φύγε. Πού και πού φέρνουν και κάτι τρελούς δασκάλους... Κάποτε έφεραν ένα λυκειάρχη που χτύπησε ένα παιδί και έφερε τους γονείς του και έγινε φασαρία.

Και βέβαια είναι αλήθεια αυτό που λένε ότι κυκλοφορούν ναρκωτικά στα σχολεία. Όταν πήγαινα στο βραδινό, έλεγαν ότι το 70% καπνίζει «μαύρο» και 30% είναι πρεζόνια. Καμιά φορά περνούσε η αστυνομία και έκανε έλεγχο.

Στη Ρωσία έλεγα κάτι σαν «δεν με νοιάζει ότι και αν γίνει». Εδώ λέω: «Τι κάνω με τη ζωή μου; Και η απάντηση είναι: Δεν ξέρω και δεν με νοιάζει».

Το μεγαλύτερο όνειρό μου είναι να βγάλω χρήματα.

ΤΑ ΚΥΡΙΟΤΕΡΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑΠΟΥ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΥΝΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ

Είναι: Η άγνωστη γλώσσα Η επιθετικότητα των ντόπιων Η αδιαφορία των ντόπιων Και τέλος ο ρατσισμός

Από τον κοινωνικό αποκλεισμό στη σχολική αποτυχία

Οι συνθήκες διαβίωσης των μεταναστών στην Ελλάδα και ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζονται τα παιδιά τους στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. διαμορφώνουν ένα πλαίσιο που οδηγεί εύκολα στη σχολική αποτυχία των μεταναστών μαθητών στα ελληνικά σχολεία σε όλες τις μορφές της: χαμηλή επίδοση σε σχέση με την επίσημη νόρμα, επανάληψη σχολικής τάξης, πρόωρη εγκατάλειψη, οργανικό και λειτουργικό αναλφαβητισμό, αποτυχία σε εξετάσεις πρόσβασης σε ανώτερα εκπαιδευτικά επίπεδα. Οι διαδικασίες μέσω των οποίων οι παράγοντες αυτοί φαίνεται ότι συμβάλλουν στη σχολική αποτυχία ή την προκαλούν θα εκτεθούν στη συνέχεια. (Χρήστος Κάτσικας)

5.ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Μετανάστες Πόντιοι από τη Ρωσία

Η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια από χώρα προέλευσης μεταναστών έχει μετατραπεί σε χώρα υποδοχής μεταναστών και λαθρομεταναστών από άλλα κράτη. Οι ρατσιστικές και ξενοφοβικές εκδηλώσεις απέναντι στους μετανάστες πολλαπλασιάζονται καθημερινά, τον τελευταίο καιρό σημειώθηκαν μάλιστα ορισμένα κρούσματα αυτοδικίας, που φάνηκαν να δικαιώνονται στο κοινό αίσθημα. Πρόκειται πλέον για ένα σοβαρό κοινωνικό πρόβλημα, που επιδεινώνεται με την αδυναμία του κρατικού μηχανισμού να ελέγξει την αθρόα λαθρομενάστευση. Αλλά δεν πρόκειται μόνο γι’ αυτό. Πρόκειται κυρίως για το ρατσισμό των νεοελλήνων, όλων εκείνων που προσλαμβάνουν εικόνες κοινωνικής ανωτερότητας, όταν ρίχνουν το βλέμμα τους στον κόσμο των άλλων. Εξάλλου οι άλλοι είναι σχεδόν πάντα όσοι υπόκεινται στη σχεδόν ανεξέλεγκτη εκμετάλλευσή τους.

Παρόλο αυτά οι Έλληνες του Πόντου όταν ήρθαν στην Ελλάδα ένιωσαν σαν να είναι στη δική τους πατρίδα. Κανένας δεν τους απαγόρευσε να μιλούν τη δική τους γλώσσα, αλλά ούτε να μην γιορτάζουν τα δικά τους έθιμα. Οι Πόντιοι χαρακτηρίζονται από τα έντονα στοιχεία παράδοσης και εθίμων που μετέφεραν από τον Πόντο. Οι χοροί, η ποντιακή διάλεκτος και κάποια από τα έθιμα διατηρούνται μέχρι και σήμερα. Οι Έλληνες έχουν επηρεαστεί αρκετά από τις συνήθειες των Ποντίων αλλά και οι ίδιοι οι μετανάστες από εμάς. Την Ελλάδα τη θεωρούν και δικιά τους πατρίδα, τη λατρεύουν και την εκτιμούν και είναι περήφανοι που θα ζούν σε ένα τόπο με τόση μεγάλη ιστορία.