infrastruktura.um.warszawa.pl · Web view, który jest opisem wszystkich systemów energetycznych i...

Załącznik nr 1do uchwały ………….

Rady m.st. Warszawyz dnia ………………...

(projekt)

ZAŁOŻENIA DO PLANU ZAOPATRZENIA

W CIEPŁO, ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ

I PALIWA GAZOWE DLA M.ST. WARSZAWY

Warszawa 2018

PROJEKT z dnia 2018.11.19

Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla

m.st. Warszawy

DZIAŁ PIERWSZY: Wstęp

§01 Informacje wprowadzające

Warszawa jako gmina odpowiedzialna jest za zaopatrzenie w energię elektryczną, ciepło i paliwa gazowe. Prawo energetyczne w art. 18 ust. 1 pkt. 1 stanowi, że zadania własne gminy obejmują planowanie i organizację zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze gminy. Planowanie energetyczne na szczeblu lokalnym jest dwuetapowe i dwutorowe. Prezydent Warszawy przygotowuje projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, który jest opisem wszystkich systemów energetycznych i prognoz dotyczących zapotrzebowania na energię. Jednocześnie przedsiębiorstwa energetyczne są zobligowane aby przygotowywać własne plany rozwoju. Jeśli założenia nie są zgodne z planami rozwoju przedsiębiorstw, prezydent Warszawy przygotowuje plany zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i gaz dla poszczególnych obszarów, dla których firmy energetyczne nie zapewniają zaopatrzenia.

Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dlam.st. Warszawy są narzędziem realizacji prawa przy kształtowaniu gospodarki energetycznej i planowaniu energetycznym w mieście. Dokument ma służyć przedsiębiorstwom energetycznym działającym na terenie i na rzecz m.st. Warszawy oraz tych, które taką działalność mogą podjąć w zakresie gospodarki energetycznej, do opracowywania lub weryfikacji ich planów rozwoju w zakresie m.in. zaspokojenia obecnego i przyszłego zapotrzebowania miasta na energię i paliwa gazowe, oraz prognoz dotyczących stanu bezpieczeństwa dostaw energii i paliw, a także wielkości produkcji energii w trybie obligatoryjnym lub fakultatywnym stosownie do ustaleń ustawy Prawo energetyczne art.16.ust.12.pkt.2.

Założenia są podstawą planowania rozwoju systemów zaopatrzenia w energię i paliwa gazowe dla jednostek organizacyjnych m.st. Warszawy uwzględniającego m.in. wymogi zrównoważonego rozwoju, ochrony środowiska i klimatu oraz równej konkurencji i konieczności realizacji zobowiązań międzynarodowych zgodnie z obowiązkiem określonym w ustawie Prawo energetyczne art.18.ust.1.pkt.1.

W Założeniach do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dlam.st. Warszawy dokonano oceny stanu aktualnego i przewidywanych zmian zapotrzebowania oraz możliwości jego pokryci na ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe w mieście na podstawie wyliczonych bilansów energetycznych i opisów funkcjonowania systemów elektroenergetycznego, ciepłowniczego i gazownictwa

2Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla m.st. Warszawy


sieciowego. Bilanse uwzględniają zapotrzebowanie energetyczne (bez transportowego) wszystkich podmiotów funkcjonujących na terenie m.st Warszawy oraz spoza miasta, które zaopatrują m.st. Warszawa. W ramach opracowania obszar m.st. Warszawy podzielono na 261 rejonów bilansowych, z których 194 rejony zostały określone jako rejony aktywne, tj. charakteryzujące się istotnymi dla analizy wielkościami powierzchni zabudowy oraz związanym z tym zapotrzebowaniem na energię. Pozostałe 67 rejonów określono w opracowaniu jako rejony nieaktywne, dla których nie zostały sporządzane bilanse energetyczne.

Na Założenia składa się pięć sfer informacyjnych.

Pierwszą jest opis strony popytowej, czyli odbiorców końcowych energii w mieście oraz strony podażowej, czyli wytwórców, dostawców i sprzedawców energii oraz paliw w roku odniesienia, którym jest rok 2014.

Drugą sferę tworzy prognoza zapotrzebowania na energię i paliwa do roku 2035. Prognoza jest wyliczana w odniesieniu do obrazu energetycznego miasta reprezentowanego przez „rok bazowy”, czyli sytuację z roku 2014 sprowadzoną do średnich wieloletnich warunków pogodowych. Prognoza energetyczna odpowiada prognozie rozwoju społeczno-gospodarczego.

Trzecia sfera to zestawienie popytu z prognozą możliwości pokrycia tego zapotrzebowania w oparciu o systemy energetyczne znajdujące się lub powstające (zdeterminowane) w mieście lub w jego sąsiedztwie, z których Miasto korzysta, czyli zakłady wytwórcze oraz infrastruktura przesyłowa i dystrybucyjna.

Czwartą sferę tworzy specyfikacja zasobów, które są w dostępie Miasta (Miasto ma na nie realny wpływ), głównie po stronie popytowej (np. gospodarka energetyczna w szkołach).

Piątą sferę stanowi lista metod, technologii, procedur, itd., które Miasto ma do swojej dyspozycji oraz know-how jak z nich skorzystać, np. sposoby dokonywania wyważonych wyborów w celu realizacji bezpiecznego, zrównoważonego rozwoju.

Wiedzę zawartą w Założeniach można wykorzystać przy prowadzeniu działań w zakresie energetyki, w szczególności przy tworzeniu przez radę miasta Planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe.

Założenia nie wskazują żadnych przyszłych konkretnych przedsięwzięć materialnych ani organizacyjnych do realizacji przez kogokolwiek. Założenia ukazują jedynie wizję potrzeb i możliwości ich zaspokajania. Dalsze działania są podejmowane po zderzeniu informacji z Założeń z rynkiem, w szczególności energetycznym.

Uchwała ma postać 31 paragrafów opisowych w formie jednolitego tekstu oraz załącznika binarnego zawierającego tablice z danymi opisującymi systemy energetyczne m.st. Warszawy i prognozy rozwoju.



§02 Spis treści

§01 Informacje wprowadzające 2§02 Spis treści 4§03 Warunki bilansowania i zasady kalkulacji 5§04 Opis miasta 7§05 Miasto w roku odniesienia 22§06. Prognoza zmian strukturalnych 39§07. Prognoza rozwoju miasta 42§08 Aktualne zapotrzebowanie na energię w roku odniesienia 2014 47§09 Zapotrzebowanie w roku bazowym 50§10 Model obliczeniowy dla roku bilansowego 58§11 Prognoza zapotrzebowania 60§12 Warianty prognozy 66§13 Baza danych o budynkach 68§14 Baza danych o oświetleniu ulic i miejsc publicznych 71§15 System energetyczny w roku odniesienia 73§16 Zdeterminowana lub planowana rozbudowa i restrukturyzacja systemów energetycznych 86§17 Możliwość pokrycia obecnego i przyszłego zapotrzebowania z sieci 88§18 Warunki handlowe i ograniczenia na rynku energii 97§19 Komfort użytkowania energii 125§20 Technologie użytkowania energii wykorzystywane i dostępne 156§21 Lokalne zasoby paliw i możliwości ich wykorzystania 186§22 Lokalne zasoby energii i możliwości ich wykorzystania 189§23 Nadwyżki i straty ciepła w mieście i możliwości ich wykorzystania 191§24 Technologie odnawialnych źródeł energii 193§25 Możliwość wykorzystania energii elektrycznej i ciepła pozyskiwanych z odnawialnych źródeł energii 207§26 Możliwe działania racjonalizujące zużycie energii 208§27 Możliwe do zastosowania dostępne środki i działania służące poprawie efektywności energetycznej 212§28 Zakres współpracy z innymi gminami 236§29 Definicja rejonów 251§30 Charakterystyka rejonów bilansowych 253§31 Definicje i skróty 255

§03 Warunki bilansowania i zasady kalkulacji



1. Ustalenia fundamentalneW Założeniach do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dlam.st. Warszawy dokonano oceny stanu aktualnego i przewidywanych zmian zapotrzebowania na ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe w mieście na podstawie wyliczonych bilansów energetycznych i opisów funkcjonowania systemów elektroenergetycznego, ciepłowniczego i gazownictwa sieciowego, czyli hardmediów oraz energetyki pozasieciowej.

System elektroenergetyczny – to zbiór urządzeń przeznaczony do wytwarzania, przesyłu, rozdziału, magazynowania i użytkowania energii elektrycznej, połączonych ze sobą funkcjonalnie w sposób umożliwiający realizację dostaw energii elektrycznej w sposób ciągły i nieprzerwany.

System ciepłowniczy - sieć ciepłownicza oraz współpracujące z nią urządzenia lub instalacje służące do wytwarzania oraz do odbioru ciepła.

System gazowy – sieć gazowa oraz współpracujące z nią urządzenia lub instalacje służące do wprowadzania gazu do systemu oraz do odbioru gazu.

Bilanse energetyczne są sporządzone dla całego miasta, dzielnic i rejonów dla energii i paliw w jednostkach MWh i GWh. Bilanse uwzględniają zapotrzebowanie energetyczne (bez transportowego) wszystkich podmiotów funkcjonujących na terenie m.st Warszawy oraz spoza miasta, które zaopatrują m.st. Warszawa w zakresie, jakim to czynią. Bilanse są sporządzone dla nośników energii oznaczonych abrewiaturami: energia elektryczna [ene], ciepło [cep], ciepło sieciowe [csi], gaz ziemny przewodowy [gaz], mieszanina propan-butan [LPG], lekki olej opałowy [LFO], paliwa stałe - węgiel&koks [WKO]; odnawialne źródła energii [OZE]. Podobnie sporządzone są bilanse mocy dla dni i godzin z najwyższym zapotrzebowaniem. Najwyższe zapotrzebowanie występuje w styczniu. Wysokie zapotrzebowanie na energię elektryczną występuje również latem (lipiec). Do czasu uruchomienia kogeneracyjnego bloku gazowo-parowego w EC Żerań gaz ziemny na terenie Aglomeracji Warszawskiej jest używany prawie wyłącznie do wytwarzania ciepła. Jest to uwzględniane w bilansach zbiorczych. W bilansach energii sieciowej jest uwzględniane, że dwie ciepłownicze sieci lokalne działające na podstawie koncesji są zasilane w ciepło wytwarzane z gazu.

Bilanse energetyczne opisujące stan aktualny (rok odniesienia, rok bazowy) są prezentowane dla energii użytkowej i energii końcowej. Spojrzenie w oparciu o energię użytkową pokazuje możliwości zmian przez pryzmat potrzeb rezydentów. Podejście bazujące na energii końcowej odpowiada procesom warunkowanym możliwościami technicznymi i warunkami ekonomicznymi zaspokojenie potrzeb.

Przy sporządzaniu bilansów jest stosowana dyscyplina oparta na technikach taksonomii, agregacji i dezagregacji.

W ramach opracowania obszar m.st. Warszawy podzielono na 261 rejonów bilansowych, ·z których 194 rejony zostały określone jako rejony aktywne, tj. charakteryzujące się istotnymi dla analizy wielkościami powierzchni zabudowy oraz związanym z tym zapotrzebowaniem na energię. Pozostałe 67 rejonów określono w opracowaniu jako rejony nieaktywne, dla których nie zostały sporządzane bilanse energetyczne.



Sygnatura rejonu bilansowego składa się ze skrótu dzielnicy, w której się on znajduje, skrótu jednostki MSI oraz położenie lub typ zagospodarowania jednostki terenowej (A – rejon pokrywa cały teren obszaru MSI; N, S, E, W – w zależności od stron świata; P - park,L - las, C - cmentarz lub Z – tereny zielone). W Tablicy 3.1 przedstawiono spis rejonów bilansowych.

2. Objaśnienia zasad numerycznychSzczegółową ocenę stanu aktualnego miasta, w tym w szczególności ocenę zapotrzebowania na ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe wykonano dla roku odniesienia, czyli 2014. Dla okresu 2000÷2014 sporządzono liczbowy obraz miasta, który został wykorzystany do prognozy rozwoju miasta i zapotrzebowania na energię z uwzględnieniem obserwowanych trendów. Do prognozy rozwoju miasta zostały wykorzystane dane liczbowe dotyczące kilkunastu zmiennych tożsamych z obszarami determinującymi obecne i przyszłe zużycie energii: stan i struktura demograficzna, aktywność gospodarki, aktywności mieszkańców, struktura zabudowy, wyposażenie mieszkań, stylu życia. Do sporządzania bilansów energetycznych zapotrzebowania w roku odniesienia i analizy istniejącego stanu zaspokojenia potrzeb stosowano zarówno podejście TOP TO DOWN, czyli wychodzono od danych makro jak również od informacji terenowych w zakresie zagospodarowania, aktywności i zaludnienia, jak i BOTTOM TO UP, czyli od indywidualnych opisów rejonów w tym z wizji lokalnych, w zależności od zgromadzonych informacji. Systematykę taką stosowano również przy wyliczania prognoz i analiz przyszłego zapotrzebowania. Tu jednak do wyznaczania zapotrzebowania na wyższym poziomie agregacji zawsze jest stosowana procedura BOTTOM TO UP. Natomiast procedura TOP TO DOWN służy do wyliczania hipotetycznych deficytów. Deficyty fizycznie objawiałyby się w postaci zaniżonych parametrów dostarczanych nośników sieciowych np. ciśnienia czy temperatury, co uniemożliwiałoby odbiorcom końcowym pobranie ilości energii odpowiadającej potrzebom.

Bilanse energetyczne miasta przedstawiono w kilku wariantach pogodowych:

warunki pogodowe normalne – działanie systemu energetycznego w roku odniesienia z założeniem najniższej normatywnej temperatury zewnętrznej charakterystycznej dla III strefy klimatycznej, w której znajduje się Warszawa: minus 20C;

warunki pogodowe średnie – odpowiadające średnim warunkom pogodowym przyjętym dla roku bazowego, gdy rok odniesienia [2014] został sprowadzony do średniej wieloletniej: 8,3C.

warunki pogodowe ekstremalne zimowe – działanie systemu energetycznego dla przypadku ponownego wystąpienia najniższej temperatury w ostatnim 30-leciu: minus 31C;

warunki pogodowe ekstremalne letnie – dla najwyższej temperatury zewnętrznej odnotowanej w profilach temperaturowych Warszawy 37C do określenia najwyższych mocy godzinowych w okresie letnim dla wybranych, krytycznych nośników energii.

Spis tablicTablica 03.03 Spis rejonów bilansowych wydzielonych na terenie m.st. Warszawa



§04 Opis miasta

1. Opis jakościowy miasta Miasto stołeczne Warszawa jest największym miastem i zarazem stolicą Rzeczypospolitej Polskiej, położonym w środkowo-wschodniej części kraju w województwie mazowieckim, nad rzeką Wisłą. Zajmuje obszar 517,24 km2 zamieszkały przez ok. 1,7 mln osób. Miasto jest ważnym ośrodkiem gospodarczym, politycznym, kulturalnym oraz naukowym. Na terenie Warszawy znajdują się siedziby parlamentu (Sejmu i Senatu), Prezydenta RP, Rady Ministrów i innych władz centralnych oraz najważniejsze urzędy państwowe. Miasto jest także stolicą województwa mazowieckiego i ma status miasta na prawach powiatu. Organem wykonawczym m.st. Warszawy jest Prezydent m.st. Warszawy, a organem stanowiącym i kontrolnym jest Rada m.st. Warszawy. Warszawa będąc miastem na prawach powiatu jest jednocześnie jedną gminą. Od roku 2002 na mocy Ustawy z dnia 15 marca 2002 r. o ustroju miasta stołecznego Warszawy został dokonany podział na 18 dzielnic, które stanowią pomocnicze jednostki administracyjne: Bemowo, Białołęka, Bielany, Mokotów, Ochota, Praga Południe, Praga Północ, Rembertów, Śródmieście, Targówek, Ursus, Ursynów, Wawer, Wesoła, Wilanów, Włochy, Wola, Żoliborz. W dzielnicach organami wykonawczymi są zarządy dzielnic, a organami stanowiącymi - rady dzielnic. Położenie oraz rola, jaką pełni miasto stołeczne Warszawa skutkuje powiązaniami na szczeblu lokalnym, krajowym i międzynarodowym na wielu płaszczyznach, w tym m.in. w zakresie polityki energetycznej. Dzielnice są podzielone w ramach Miejskiego Systemu Informacji na rejony MSI.

Zapewnienie zaspokojenia potrzeb energetycznych, w tym bezpieczeństwa energetycznego mieszkańcom jest jednym z obowiązków władz Miasta, wynikającym z Ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym oraz ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo Energetyczne.

2. Historia miasta w liczbachW niniejszym paragrafie przedstawiono historię miasta w sposób liczbowy. Ma to na celu ukazanie syntetycznego portretu miasta, mającego wpływ na ukazanie trendów występujących na przestrzeni lat 2000-2014 w różnych sektorach, począwszy od społeczeństwa, gospodarki, zabudowy, stylu życia, transportu, infrastruktury technicznej, infrastruktury łączności do hardmediów i środowiska. 1) Historia społeczeństwa a) Ludność wg wieku Tablica 04.01 przedstawia liczbę ludności w mieście stołecznym Warszawa oraz w poszczególnych dzielnicach wg stanu w latach 2000-2014. Dodatkowo zastosowano podział wg kryterium demograficznego, na ludność w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym i poprodukcyjnym, a także zsumowano je dla każdej dzielnicy w wierszach nazwanych „ogółem”. Dzielnica(Warszawa/Bemowo/Białołęka/Bielany/Mokotów/Ochota/PragaPołudnie/Praga Północ/Rembertów/Śródmieście/Targówek/Ursus/Ursynów/Wawer/Wesoła/Wilanów/Włochy/Wola/Żoliborz – nazwa miasta oraz nazwy poszczególnych jego części wyróżniających się pod względem położenia oraz odrębnych kompetencji władz administracyjnych i samorządu terytorialnego.



KOD(Odpowiednio:WAW/BE/BI/BY/MO/OA/PD/PN/RE/SR/TA/US/UW/WA/WE/WI/WL/WO /ZO) – skrót nazwy miasta i nazw dzielnic (patrz „Dzielnica”). Ludność – ogół ludzi zamieszkujących obszar miasta stołecznego Warszawy i poszczególnych dzielnic.Wiek – podstawowa cecha demograficzna ludności oznaczająca przeciąg czasu od urodzenia do momentu obserwacji.Grupa – pewna liczba jednostek skupiona w wyodrębniającą się całość: ogółem – całkowita liczba ludności w mieście oraz w poszczególnych dzielnicach,

zarówno w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym, jak i poprodukcyjnym, przedprodukcyjni – liczba ludności w wieku poniżej 14 roku życia zamieszkująca całe

miasto i poszczególne dzielnice, produkcyjni – liczba mężczyzn w wieku 15 – 64 lata oraz kobiet w wieku 15 – 59 lat,

zarówno wykonujący pracę przynoszącą dochód, jak i bezrobotni, zamieszkująca całe miasto i poszczególne dzielnice,

poprodukcyjni – liczba mężczyzn w wieku 65 lat i więcej oraz kobiet w wieku 60 lat i więcej zamieszkująca całe miasto i poszczególne dzielnice.

Osoba (os.) – miara liczby ludności.b) Ludność wg wykształcenia Tablica 04.02 przedstawia ilościowo liczbę ludności w zależności od wykształcenia, zajęcia, zatrudnienia i przebywania w mieście w poszczególne dni tygodnia, na przestrzeni lat 2000 – 2014, a także dynamikę zmian dochodów i przychodów miasta w tym okresie, przy założeniu, że dochody i przychody w 2014 roku stanowią 100%. W przypadku przychodów podano dynamikę przyrostu globalnego oraz dynamikę przyrostu z podziałem na jego pochodzenie. Wykształcenie rozumiane jest jako poświadczona dokumentem wiedza zdobytej w oficjalnym systemie nauczania; zasób wiedzy, umiejętności i sprawności umożliwiający jednostce poznanie otaczającego świata i skuteczne w nim działanie, wykonywanie określonego zawodu. bez wykształcenia – osoby, które nie ukończyły szkoły podstawowej, podstawowe – osoby, które ukończyły szkołę podstawową ale nie ukończyły szkoły

wyższej niż gimnazjum. średnie i policealne – osoby, które ukończyły szkołę średnią lub policealną, ale nie

ukończyły szkoły wyższej niż szkoła średnia, bądź policealna. wyższe – osoby, które ukończyły studia uzyskując dyplom licencjacki/inżynierski/

magisterski. ponadwyższe – osoby, które uzyskały tytuły naukowe wyższe niż magisterskic) Zajęcia ludnościLudność według Zajęcia, czyli wyrażona w osobach (os.) przeważająca aktywność ludności Warszawy. emeryci – osoby pobierające świadczenie emerytalne. pracujący – osoby zatrudnione w podmiotach gospodarki narodowej. bezrobotni – osoby zarejestrowane w Urzędzie Pracy m. st. Warszawy. studiujący – osoby kształcące się na wyższych uczelniach. uczący się – osoby kształcące się w szkołach podstawowych, gimnazjach i szkołach

średnich. niepracujący – grupa ludzi w wieku produkcyjnym, która nie podejmuje pracy. inne – osoby pobierające renty chorobowe przedsiębiorcy – osoby prowadzące własną działalność gospodarczą.d) Zatrudnienie



Ludność według Zatrudnienia, czyli wyrażona w osobach (os.) liczba ludności wykonującą aktywność zawodową, rozumianą jako ekwiwalentne (za wynagrodzeniem) zaangażowanie sił fizycznych i umiejętności ludzkich w procesie pracy, w efekcie którego powstają dobra materialne lub niematerialne; wyraża określoną liczbę osób wykonujących pracę na podstawie obowiązujących norm prawnych i ujmowanych w statystykach zatrudnienia. administracja – osoby wykonujące zawodowo czynności w ramach działalności

organów państwowych lub samorządowych w zakresie władzy wykonawczej. edukacja – osoby zatrudnione w instytucjach zajmujących się kształceniem. zdrowie – osoby zatrudnione w instytucjach ochrony zdrowia. handel – osoby prowadzące działalność polegającą na kupnie, sprzedaży lub wymianie

towarów i usług. usługi materialne – osoby świadczące usługi polegające na wykonawstwie

konkretnych przedmiotów. usługi niematerialne – osoby świadczące usługi, które obejmują czynności

niematerialne, jak porada techniczna, reprezentowanie kogoś przed urzędem bądź sądem itp.

transport – osoby zatrudnione w instytucjach zajmujących się przemieszczaniem ludzi lub ładunków w przestrzeni, przy wykorzystaniu odpowiednich środków transportu.

produkcja – osoby, które w wyniku świadomej i celowej działalności uczestniczą w tworzeniu towarów.

spółdzielnie – osoby zatrudnione w instytucjach prowadzących określoną działalność gospodarczą w interesie swych członków, zobowiązanych do wpłacenia udziałów, ustanowionych na zasadach prawa spółdzielczego, odmiennego od prawa spółek handlowych.

spółdzielnie mieszkaniowe – osoby zatrudnione w swoistego rodzaju spółdzielniach, których celem jest zapewnienie jej członkom mieszkań, budynków i innych nieruchomości, a także zakup gruntów pod budowę domów.

wspólnoty mieszkaniowe – osoby zatrudnione w instytucjach zarządzających budynkiem (lub budynkami) wielomieszkaniowym, w którym część lub wszystkie lokale stanowią wyodrębnione własności osób fizycznych potwierdzone wpisem do księgi wieczystej.

e) Przychody ludności W kolejnej części tablicy przedstawiona jest dynamika zmian Dochodów (właściwie „dochodów rozporządzalnych” zdefiniowanych, jako suma bieżących dochodów gospodarstwa domowego z poszczególnych źródeł pomniejszona o podatek dochodowy od osób fizycznych) ogółem oraz Przychodów (czyli płacy brutto pomniejszonej o składki na ubezpieczenie społeczne) określonych grup ludności Warszawy w latach 2000-2014, przy założeniu, że dochody i przychody w roku 2014 stanowią 100%. ogółem – dynamika zmian przychodów miasta ogółem, bez podziału na podkategorie. emeryci – dynamika zmian przychodów emerytów mieszkających w Warszawie. pracujący – dynamika zmian przychodów osób pracujących mieszkających

w Warszawie. budżetowi – dynamika zmian przychodów osób zatrudnionych w sferze budżetowej

mieszkających w Warszawie. najemni – dynamika zmian przychodów osób wykonujących pracę dla kogoś

za zapłatę, mieszkających w Warszawie. przedsiębiorcy – dynamika zmian przychodów przedsiębiorców mieszkających

w Warszawie.



niepracujący – dynamika zmian przychodów osób niepracujących mieszkających w Warszawie.

inne – dynamika zmian przychodów osób niemieszczących się w żadnej z powyższych kategorii.

Następnie przedstawiona została średnia liczba osób przebywających w Warszawie z podziałem na poszczególne dni tygodnia – Poniedziałek, Wtorek, Środa, Czwartek, Piątek, Sobota, Niedziela – w latach 2000-2014.2) Gospodarka w mieście a) przedsiębiorstwa wg struktury organizacyjnej Tablica 04.03 przedstawia rozwój gospodarki Warszawy w latach 2000 - 2014. W pierwszej części przedstawione są przedsiębiorstwa według ich struktury organizacyjnej. Kryterium to pozwala wyróżnić poniższe grupy, których liczebność przedstawiono w sztukach (szt.). ogółem – łączna ilość przedsiębiorstw zarejestrowanych w Warszawie, osoby fizyczne – osoby, które ukończyły 18 lat i mają pełną zdolność do czynności

prawnych, podejmujące działalność gospodarczą, spółki – łączna ilość instytucji opartych na umowie bądź statucie, których celem jest

prowadzenie działalności gospodarczej, spółki prawa handlowego – prawne formy współdziałania w celu zarobkowym co

najmniej dwóch podmiotów w rozumieniu prawa cywilnego, powstałe na skutek zawarcia umowy regulowanej przepisami prawa handlowego,

spółdzielnie – podmioty gospodarcze posiadające osobowość prawną, prowadzące przedsiębiorstwo, ustanowione na zasadach prawa spółdzielczego,

spółdzielnie mieszkaniowe – rodzaj spółdzielni, której celem jest zapewnienie jej członkom mieszkań, budynków i innych nieruchomości, a także zakup gruntów na budowę domów,

fundacje – rodzaj instytucji, organizacji pozarządowej, której istotnym substratem jest kapitał przeznaczony na określony cel oraz statut zawierający reguły dysponowania tym kapitałem,

wspólnoty mieszkaniowe – instytucje zrzeszające ogół właścicieli, których lokale wchodzą w skład określonej nieruchomości,

bez osobowości prawnej – instytucje nieposiadające osobowości prawnej, pracownicy najemni – osoby zatrudnione na umowę zlecenie, inne – inne niż wyżej wymienione przedsiębiorstwa.b) podmioty działające wg formy prawnej Następnie przedstawione są podmioty wg formy prawnej. To, z kolei, kryterium, pozwala wyróżnić następujące grupy, w których zatrudnienie przedstawiono w osobach (os.):- ogółem – łączna ilość osób pracujących w przedsiębiorstwach zarejestrowanych

w Warszawie,- osoby fizyczne – osoby, które ukończyły 18 lat i mają pełną zdolność do czynności

prawnych, podejmujące działalność gospodarczą,- spółki – łączna ilość osób zatrudnionych w instytucjach opartych na umowie bądź

statucie, których celem jest prowadzenie działalności gospodarczej,- spółki prawa handlowego – łączna ilość osób zatrudnionych w instytucjach, które są

prawnymi formami współdziałania w celu zarobkowym co najmniej dwóch podmiotów w rozumieniu prawa cywilnego, powstałymi na skutek zawarcia umowy regulowanej przepisami prawa handlowego,

- spółdzielnie – łączna ilość osób zatrudnionych w podmiotach gospodarczych posiadających osobowość prawną, prowadzących przedsiębiorstwo, ustanowione na zasadach prawa spółdzielczego,



- fundacje – łączna ilość osób zatrudnionych w organizacjach pozarządowych, których istotnym substratem jest kapitał przeznaczony na określony cel oraz statut zawierający reguły dysponowania tym kapitałem,

- wspólnoty mieszkaniowe – łączna ilość osób zatrudnionych w instytucjach zrzeszających ogół właścicieli, których lokale wchodzą w skład określonej nieruchomości,

- bez osobowości prawnej – łączna ilość osób zatrudnionych w instytucjach nieposiadających osobowości prawnej,

- pracownicy najemni – osoby otrzymujące od pracodawcy wynagrodzenie w zamian za pracę,

- inni – osoby zatrudnione w innego rodzaju niż wymienione powyżej instytucje.c) przedsiębiorstwa wg wielkości W dalszej kolejności podzielono przedsiębiorstwa wg ich wielkości. Najpierw wyrażonej w tysiącach złotych przychodu (tys. PLN):- ogółem – łączny przychód wszystkich podmiotów zarejestrowanych w bazie REGON,- jednoosobowe – łączny przychód wszystkich podmiotów zarejestrowanych w bazie

REGON o formie prawnej odpowiadającej podmiotom jednoosobowym,- spółki – łączny przychód wszystkich podmiotów zarejestrowanych w bazie REGON

o formie prawnej odpowiadającej spółkom,- spółki prawa handlowego – łączny przychód wszystkich podmiotów zarejestrowanych

w bazie REGON o formie prawnej odpowiadającej spółkom prawa handlowego.d) przedsiębiorstwa wg zatrudnienia Następnie przedstawiono wielkość zatrudnienia w osobach (os.): ogółem – łączna ilość zatrudnionych w instytucjach w Warszawie, jednoosobowe – łączna ilość osób zatrudnionych w firmach jednoosobowych, spółki – łączna ilość osób zatrudnionych w spółkach, spółki prawa handlowego – łączna ilość osób zatrudnionych w spółkach prawa

handlowego.e) przedsiębiorstwa wg sektorów/branż działalności Przedsiębiorstwa w Warszawie da się także podzielić według Sektorów i branż, czyli części gospodarki, traktowanych odrębnie. Podział ten został przedstawiony w kolumnie „Grupa”, a dane dla niego, dla poszczególnych lat, wyrażono w osobach („os.”).f) podmioty działające wg kierunków zagospodarowania terenu Podmioty działające w Warszawie można także podzielić według kierunków zagospodarowania terenu, co zostało pokazane w kolejnej części tablicy i wyrażone w osobach zatrudnionych w instytucjach z określonych grup.g) obraz makrogospodarczy W niniejszej tablicy zawarte także zostały podstawowe dane dające obraz makrogospodarczy miasta. Przedstawione zostały w milionach PLN następujące grupy wielkości: PKB ogółem – zagregowana wartość dóbr i usług finalnych wytworzonych przez

narodowe i zagraniczne czynniki produkcji na terenie Warszawy w ciągu roku, spożycie ogółem – suma spożycia indywidualnego w sektorze gospodarstw domowych

(obejmującego wydatki poniesione na przez ludność na zakup wyrobów i usług rynkowych) oraz zbiorowego (obejmującego spożycie w sektorze instytucji niekomercyjnych oraz spożycie publiczne w sektorze instytucji rządowych i samorządowych),

WDB ogółem – stanowi sumę wartości dodanej brutto wszystkich sektorów instytucjonalnych lub gałęzi działalności gospodarczej,



WDB rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo, rybactwo – wartość dodana brutto rolnictwa, leśnictwa, łowiectwa, rybactwa,

WDB przemysł - wartość dodana brutto przemysłu, WDB budownictwo – wartość dodana brutto budownictwa, WDB handel, naprawa pojazdów – wartość dodana brutto handlu i naprawy pojazdów, WDB działalność finansowa – wartość dodana brutto działalności finansowej, WDB pozostałe usługi – wartość dodana brutto pozostałych usług.3) Zabudowa i zagospodarowanie terenu a) przeznaczenie powierzchni miasta Tablica 04.04 przedstawia wyrażone w kilometrach kwadratowych przeznaczenie powierzchni Warszawy w ujęciu dla całego miasta oraz dla poszczególnych dzielnic. Dzielnica(Warszawa/Bemowo/Białołęka/Bielany/Mokotów/Ochota/PragaPołudnie/

PragaPółnoc/Rembertów/Śródmieście/Targówek/Ursus/Ursynów/Wawer/Wesoła/Wilanów/Włochy/ Wola/Żoliborz – nazwa miasta oraz nazwy poszczególnych jego części wyróżniających się pod względem położenia oraz odrębnych kompetencji władz administracyjnych i samorządu terytorialnego.

KOD(Odpowiednio:WAW/BE/BI/BY/MO/OA/PD/PN/RE/SR/TA/US/UW/WA/WE/WI/WL /WO/ZO) – skrót nazwy miasta i nazw dzielnic (patrz „Dzielnica”).

Teren – część powierzchni ziemi wraz z jej rzeźbą i pokryciem. Przeznaczenie – praktyczny cel, do którego jest przeznaczony dany teren,

zakwalifikowany, któremu dana rzecz służy.• MW – tereny zabudowy wielorodzinnej,• MN – tereny zabudowy jednorodzinnej,• UU – tereny usług,• PR – tereny przemysłowe,• EW – tereny hardmediów (energetyka, paliwa, woda, ścieki, odpady).• TT – tereny komunikacyjne.• ZL –tereny zieleni, lasów, parków, wody, rolnicze, tereny niezagospodarowane.

b) zabudowa wg kierunków przeznaczenia terenu W tablicy 04.05 scharakteryzowana została zabudowa miasta w latach 2000-2014.W pierwszej kolejności, według metrów kwadratowych powierzchni ogrzewanej, zabudowa została podzielona na poniższe grupy: MW – zabudowa mieszkaniowa wielorodzinna (zabudowa wielorodzinna bez usług lub

z niewielkim odsetkiem usług – głównie osiedla zamknięte); MN – zabudowa mieszkaniowa niska, jednorodzinna (wolnostojąca, bliźniacza,

szeregowa, łącznie z budynkami gospodarczymi, znajdującymi się na terenach działek);

UA – zabudowa budynkami administracji i bezpieczeństwa publicznego (sądy, ministerstwa, ambasady, urzędy dzielnic, komisariaty policji, budynki należące do wojska, itp.);

UO – zabudowa pod budynki usług oświaty i nauki (żłobki, przedszkola, szkoły podstawowe, gimnazja, szkoły średnie, szkoły wyższe, instytuty naukowe);

UZ – zabudowa pod budynki sektora usług zdrowotnych (szpitale, przychodnie, kliniki, punkty medyczne, specjalistyczne gabinety zabiegowe, itp.);

UK – zabudowa pod obiekty usług kultury i sportu, hotelarstwa i turystyki (domy kultury, teatry, kina, muzea, stadiony, budynki przynależące do obiektów sportowych, obiekty hotelarskie i związane z turystyką);

T – zabudowa z przeznaczeniem na budynki transportu (budynki dworców, terminali lotniczych, stacji metra, zajezdni autobusowych, tramwajowych, metra, garaże



wielokondygnacyjne, duże skupiska garaży jednostanowiskowych, znajdujących się przy zabudowie wielorodzinnej);

TK – zabudowa z przeznaczeniem na budynki transportu kolejowego (budynki znajdujące się na terenach kolejowych i obsługujące transport kolejowy bez dworców);

US – zabudowa składami i magazynami (obiekty przeznaczone do składowania, łącznie z magazynami przeznaczonymi na funkcje komercyjne, nie tylko na potrzeby zakładów przemysłowych);

UH + UM – zabudowa budynkami usług handlu i materialnymi (głównie obiekty usługowe, znajdujące się na terenach osiedli mieszkaniowych);

UF – zabudowa budynkami usług niematerialnych (usługi finansowe, ubezpieczeniowe, centra finansowe, budynki banków, giełdy);

UB – zabudowa budynkami biurowymi (w większości obiekty komercyjne, obiekty znajdujące się na terenie parków biznesowych i biurowych);

PR – zabudowa przemysłowa; EW – zabudowa pod usługi hard mediów (energetyka, media, paliwa,

elektrociepłownie, tereny wodociągów, itp.); UU – zabudowa pod budowle usług różnych (skupiska obszarów, na których

występują różne rodzaje usług, przykładowo centra handlowe, zawierające kilka rodzajów usług);

UI – zabudowa pod budynki usług innych (usługi niedające się zakwalifikować do innych wymienionych rodzajów usług);

c) mieszkania Ze względu na wiek budynku, zabudowa Warszawy mierzona w sztukach (szt.) daje się podzielić na: Przed 1945 – budynki wybudowane przed rokiem 1945, 1945-1970 – budynki wybudowane w latach 1945-1970, 1971-1978 – budynki wybudowane w latach 1971-1978, 1979-1988 – budynki wybudowane w latach 1979-1988, 1989-2002 – budynki wybudowane w latach 1989-2002, 2003-2007 – budynki wybudowane w latach 2003-2007, 2008-2011 – budynki wybudowane w latach 2008-2011, po 2011 – budynki wybudowane po roku 2011.Według wielkości budynku, mierzonej liczbą mieszkań, zabudowę można podzielić na następujące grupy: 1 – budynek jednorodzinny, 2 – budynek dwurodzinny, tzw. bliźniak, 3-5 – budynek, w którym mieści się od 3 do 5 mieszkań, 6-9 – budynek, w którym mieści się od 6 do 9 mieszkań, 10-49 – budynek, w którym mieści się od 10 do 49 mieszkań, 50+ – budynek, w którym mieści się powyżej 49 mieszkań.Zabudowę można także zanalizować pod kątem systemu ogrzewania w niej występującemu. Wówczas otrzymujemy poniższe grupy: csi – budynki ogrzewane ciepłem z sieci ciepłowniczej, gaz – budynki ogrzewane sieciowym paliwem gazowym, ene – budynki ogrzewane urządzeniami na energię elektryczną, LPG – budynki ogrzewane mieszaniną propan-butanu, LFO – budynki ogrzewane lekkim olejem opałowym, WKO – budynki ogrzewane węglem kamiennym bądź koksem,



OZE – budynki ogrzewane odnawialnymi źródłami energii.W tablicy 04.06 przedstawiono charakterystykę mieszkań na terenie miasta stołecznego Warszawy. Pierwszym kryterium, które użyto do podziału istniejących mieszkań na grupy, jest wiek mieszkania. I tak grupy przedstawiają się następująco. Przed 1945 – budynki wybudowane przed rokiem 1945, 1945-1970 – budynki wybudowane w latach 1945-1970, 1971-1978 – budynki wybudowane w latach 1971-1978, 1979-1988 – budynki wybudowane w latach 1979-1988, 1989-2002 – budynki wybudowane w latach 1989-2002, 2003-2007 – budynki wybudowane w latach 2003-2007, 2008-2011 – budynki wybudowane w latach 2008-2011, po 2011 – budynki wybudowane po roku 2011.Kolejnym kryterium podziału mieszkań jest mierzona liczbą pomieszczeń wielkość mieszkania. 1 – mieszkanie jednopomieszczeniowe, 2 – mieszkanie dwupomieszczeniowe, 3 – mieszkanie trójpomieszczeniowe, 4 – mieszkanie czwórpomieszczeniowe, 5 i więcej – mieszkanie pięciopomieszczeniowe, bądź większe.Mieszkania w Warszawie podzielono również na grupy według zastosowanego systemu ogrzewania. Wyrażona jest ona w metrach kwadratowych ogrzewanych danym systemem. csi – mieszkania ogrzewane ciepłem z sieci ciepłowniczej, gaz – mieszkania ogrzewane sieciowym paliwem gazowym, ene – mieszkania ogrzewane urządzeniami na energię elektryczną, LPG – mieszkania ogrzewane mieszaniną propan-butanu, olej opałowy – mieszkania ogrzewane lekkim olejem opałowym, węgiel i koks – mieszkania ogrzewane węglem kamiennym bądź koksem, oze – mieszkania ogrzewane odnawialnymi źródłami energii.Podobnym do podziału mieszkań wg liczby pomieszczeń, choć nie tożsamym jest podział w zależności od ilości izb. I tak na potrzeby naszego opracowania mieszkania podzieliliśmy na następujące, przedstawiając ich liczbę w sztukach (szt.): 1-izbowe – mieszkania jednopokojowe, 2-izbowe – mieszkania dwupokojowe, 3-izbowe – mieszkania trójpokojowe, 4-izbowe – mieszkania czteropokojowe, 5 i więcej izbowe – mieszkania mające pięć i więcej pokojów.Pod względem dominujących w mieszkaniach systemów ogrzewania dzielimy je na poniższe kategorie, podając łączną powierzchnię ogrzewanych w ten sposób mieszkań: co – ogrzewane węzłami jednofunkcyjnymi – wyłącznie do centralnego ogrzewania, dwufunkcyjne – ogrzewane węzłami dwufunkcyjnymi – do centralnego ogrzewania lub

ogrzewania podłogowego i do ciepłej wody, trzyfunkcyjne – ogrzewane węzłami trzyfunkcyjnymi – do centralnego ogrzewania,

ciepłej wody i chłodzenia.Natomiast, również podając w metrach kwadratowych ogrzewanej w ten sposób powierzchni, pod względem zastosowanych kotłów dzielimy mieszkania na:



jednopaliwowe – ogrzewane kotłami przeznaczonymi do spalania biomasy o określonych właściwościach fizyko-chemicznych, składzie pierwiastkowym bądź gabarytach paliw,

dwupaliwowe – ogrzewane kotłami na węgiel i drewno poddane przetworzeniu odpowiednio do ekogroszku oraz zrębki drzewnej/peletu drzewnego/brykietów drzewnych.

etażowe – ogrzewane kotłami znajdującymi się w obrębie mieszkania zlokalizowanego w budynku wielorodzinnym,

piece węglowe – ogrzewane piecami na węgiel, inne – ogrzewane innego rodzaju kotłami. d) gospodarstwa domowe W tablicy 04.07 scharakteryzowano z kilku różnych punktów widzenia gospodarstwa domowe w Warszawie w latach 2000-2014.W pierwszej części podano jaką łączną powierzchnię w metrach kwadratowych zajmują gospodarstwa jednoosobowe, dwuosobowe, trzyosobowe, czteroosobowe oraz pięcio- i więcej –osobowe.W następnej części przedstawiono średni roczny dochód rozporządzalny w danym roku z przedziału 2000-2014 na osobę w gospodarstwie domowym złożonym z, odpowiednio, jednej, dwóch, trzech, czterech, pięciu, sześciu i więcej osób.W trzeciej i ostatniej części tablicy przedstawiono w procentach budżet czasu ludności Warszawy w latach 2000-2014. Zrobiono to dla gospodarstw jednoosobowych, dwuosobowych, trzyosobowych, czteroosobowych oraz pięcio- i więcej –osobowych, dzieląc aktywność dobową mieszkańców Warszawy na 4 kategorie: czas odpoczynku (czas poświęcony na korzystanie ze środków masowego przekazu, życie towarzyskie i rozrywki, zamiłowania osobiste oraz czas poświęcony na sport i rekreację), potrzeby fizjologiczne (czas poświęcony na sen, jedzenie, higienę osobistą, itp.), dojazdy i dojścia (wszelkiego typu przemieszczanie się w różnych celach) oraz czas obowiązków (praca zawodowa, nauka, zajęcia i prace domowe oraz dobrowolna praca podejmowana przez mieszkańców, w tym praca w organizacjach, pomoc innym i zaangażowanie w działalność organizacji i praktyki religijne). 4) Styl życia a) wyposażenie pomieszczeń W tablicy 04.08 przedstawiono liczebność i intensywność wyposażenia warszawskich gospodarstw domowych w latach 2000-2014. Wyżej wymienioną Liczebność należy rozumieć jako liczbę przedmiotów danego rodzaju w Warszawie. Natomiast Intensywność to nasilenie, natężenie danej cechy.Wymieniona wcześniej Liczebność jest nadrzędną kategorią wobec grupy Oświetlenie. Dzieli się ona na następujące podgrupy: ogółem – całkowita liczba lamp w Warszawie, żarowe – liczba lamp o temperaturowym wytwarzaniu światła, lgt. Hg – liczba lamp wyładowczych, które świecą poprzez wyładowania elektryczne

w parach rtęci, lgt. LED – liczba lamp pólprzewodnikowych (LED).Natomiast pod względem Intensywność i oświetlenie, którego liczba jest zaprezentowana w sztukach (szt.) możemy podzielić na: mocy do 5W – liczba lampy o mocy do 5 Watów, mocy od 5W do 25W – liczba lamp o mocy od 5 do 25 Watów, mocy od 25W do 60W – liczba lamp o mocy od 25 do 60 Watów, mocy od 60W do 100W – liczba lamp o mocy od 60 do 100 Watów,



mocy od 100W – liczba lamp o mocy powyżej 100 WatówLiczebność telewizorów (TV) możemy przedstawić w następujący sposób: old (CRT) – stare telewizory – kineskopowe, new – nowe telewizory, które dalej dzielą się na podkategorie: new (LCD) – nowe telewizory ciekłokrystaliczne, new (TFT) – rodzaj nowego telewizora ciekłokrystalicznego, new (LED) – nowy telewizor tzw. LEDowy, new (projektor) – projektor.Według Intensywności możemy je podzielić na telewizory o: przekątnej od 10” do 32” – liczba telewizorów o przekątnej od 10 cali do 32 cali, przekątnej od 32” do 46” – liczba telewizorów o przekątnej od 32 cali do 46 cali, przekątnej powyżej 46” – liczba telewizorów o przekątnej powyżej 46 cali. przekątnej powyżej 200”W dalszej części tablicy przedstawiona jest w sztukach (szt.) liczebność urządzeń, które można znaleźć w domach i mieszkaniach w Warszawie.b) Wykorzystanie sprzętu domowegoW tablicy 04.09 przedstawiono Wykorzystanie określonych grup sprzętu domowego w latach 2000-2014. Przy czym Wykorzystanie należy zdefiniować jako użycie czegoś dla osiągnięcia jakiegoś celu. Sprzęt domowy, dla potrzeb tej kategorii podzielono na trzy grupy: ATV – sprzęt audio i video, ICT – urządzenia technologii informacyjnych i komunikacyjnych, AGD – sprzęt gospodarstwa domowego oprócz chłodziarek.Przedstawiono Wykorzystanie sprzętu o określonych pełnych godzinach doby, przy czym dla sprzętu AGD wskaźnik „1” – oznaczający najintensywniejsze wykorzystanie – został przyjęty dla godziny „20-tej”, dla sprzętu ICT dla „22-iej” a dla sprzętu AGD dla godziny „19-tej”.c) Wykorzystanie czasu życia mieszkańcówW tablicy 04.10 przedstawiono Wykorzystanie czasu życia w mieście w latach 2000-2014.Zrobiono to dla dwóch okresów roku, Czasu trwania (zimowego) i Czasu trwania (letniego) oraz dla Czasu trwania (średniego rocznego). Ludność Warszawy podzielono na cztery grupy: dzieci i młodzież – mieszkańców Warszawy w wieku od 10 do 19 lat, pracowników – mieszkańców Warszawy czynnych zawodowo, emerytów – mieszkańców Warszawy, którzy pobierają świadczenia emerytalne, bezrobotnych – mieszkańców Warszawy w wieku produkcyjnym nieczynnych

zawodowo.d) Przebywanie w mieście Poszczególni członkowie powyższych grup wykorzystują swój czas na czynności zdefiniowane w kolumnie „Podgrupa”, którym średnio poświęcają liczbę minut uwidocznioną po prawej stronie tablicy

5) Transport indywidualny



a) Ruch pieszy W tablicy 04.11 scharakteryzowano transport indywidualny w mieście w latach 2000-2014. Jeśli chodzi o Ruch pieszy, to można go przedstawić za pomocą Liczby pieszych, czyli wyrażonej w sztukach („szt.”) maksymalnej liczby osób przemieszczających się bez korzystania ze wspomagania w postaci urządzeń w statystyczną letnią środę, albo Przebytej drogi, wyrażonej w „Pasażerokilometrach” – czyli kilometrach przebytych przez pieszych.b) Ruch indywidualny wspomagany Obok ruchu pieszych transport indywidualny może się także odbywać w sposób wspomagany („ruch wspomagany”). Jego także można przedstawić za pomocą liczby konkretnych urządzeń, wyrażonej w sztukach („szt.”) lub w pasażerokilometrach, czyli kilometrach przebytych przy pomocy tych urządzeń. Ruch wspomagany można podzielić na niżej wymienione grupy: rowery – pojazdy drogowe napędzane siłą mięśni ludzkich za pomocą pedałów e-rowery – podobne do rowerów pojazdy na energię elektryczną, e-skutery – napędzane energią elektryczną skutery, egzoszkielety – zasilane energią elektryczną mocowane na zewnątrz ciała powłoki,

których celem jest wzmocnienie siły mięśni użytkownika, wehikuły inwalidzkie – urządzenia umożliwiające poruszanie się osobom

niepełnosprawnym ruchowo, inne – inne niż wymienione wyżej pojazdy ruchu wspomaganego.c) Samochody Dużo miejsca poświęcono w tablicy04.11 samochodom osobowym. Przedstawiono je z podziałem na poniższe grupy: średni wiek – wyrażony w latach średni wiek samochodów w Warszawie, prywatne – wyrażona w sztukach liczba samochodów prywatnych, przewozy – liczba taksówek należących do MPT, ogółem – łączna liczba samochodów prywatnych i przewozowych.Przy podziale ze względu na zużywane przez dany samochód osobowy paliwo, zmierzono liczbę sztuk („szt.”) oraz ilość zużywanej przez te samochody energii wyrażoną w gigawatogodzinach/dobę średnią oraz wozo-kilometrach/dobę średnią. paliwo: ene – energia elektryczna, paliwo: ON – olej napędowy, paliwo: etylina – benzyna, paliwo: LPG – mieszanina propan-butanu, paliwo: LNG+CNG – paliwo metanowe ciekłe lub gazowe sprężone.W dalszej kolejności przedstawiono liczbę miejsc w samochodach Warszawiaków ogółem, prywatnych oraz w Miejskim Przedsiębiorstwie Taksówkowym (przewozy).d) Alternatywny pasażerski transport powietrzny W ramach transportu indywidualnego przedstawiono także dane dotyczące liczby prywatnych statków powietrznych Ogółem wyrażonej w sztukach („szt.”), ilości miejsc w nich również wyrażonej w sztukach (szt.) liczbie operacji lotniczych wyrażonej w sztukach na rok (szt./rok) i w sztukach na dobę (szt./dobę), pracy przewozowej wyrażonej w wozokilometrach na rok (wozo-km/rok) i w wozokilometrach na dobę średnią (wozo-km/dobę śr.).

6) Transport publiczny



a) pojazdy publiczneW tablicy 04.12 przedstawiono dane dotyczące transportu publicznego w Warszawie w latach 2000-2014. Pod uwagę wzięto poniższych 8 rodzajów pojazdów i przedstawiono dane dla nich również wyrażone w poniżej wymienionych jednostkach.Rodzaje pojazdów: citybike – rowery w ramach miejskiego systemu Veturilo oraz obecnego na Bemowie

„Bemowo Bike”, citycar – samochody elektryczne funkcjonujące w ramach analogicznego do Veturilo

systemu wypożyczeniowego car-sharing, taxi – taksówki, bus – autobusy, tram – tramwaje, metro – metro, SKM – Szybka Kolej Miejska, drony taxi –autonomiczne latające elektryczne taksówki.Miary: szt. – liczba sztuk. pas./dobę śr. – pasażerowie na dobę średnią, wozo-km/dobę śr. – wozo-kilometry na dobę średnią, wozo-km/rok – wozo-kilometry na rok, pasażerokilometry – miara pracy przewozowej wykonanej przez środki transportu

pasażerskiego w określonym czasie.b) zagregowany godzinowy profil intensywności ruchu Obok tego, przedstawiono przewozy dobowe dla większości godzin doby. Jako jednostki użyto Tys. pas./h, czyli „tysiące pasażerów na godzinę” przewożonych środkami transportu publicznego.7) Infrastruktura techniczna a) Hardmedia W tablicy 04.13 przedstawiono obraz infrastruktury technicznej w Warszawie w latach 2000-2014. W pierwszej części tablicy podano wyrażoną w kilometrach długość przewodów ośmiu rodzajów sieci: wodociąg – sieci wodociągowej, kanalizacja sanitarna – sieci kanalizacji sanitarnej, kanalizacja deszczowa – sieci kanalizacji deszczowej, kanalizacja ogólnospławna – sieci kanalizacji ogólnospławnej, ene – sieci energetycznej, gaz – sieci gazowej, csi – sieci ciepłownicze, csc – centralna sieć ciepłownicza,W kolejnej części tablicy przyjrzano się bliżej zasięgowi sieci, rozumianemu jako wyrażona w kilometrach kwadratowych powierzchnia, do której dochodzą przewody sześciu z ośmiu wyżej wymienionych rodzajów: wodociągowe, sanitarne, ene, gaz, csi i csc.

b) Drogi i parkingi Następnie przedstawiono długość (w kilometrach) oraz powierzchnię (w kilometrach kwadratowych): dróg, torowisk tramwajowych, chodników, ścieżek rowerowych.



Analizując torowiska kolei SKM oraz metra przedstawiono zmiany ich długości, a nie powierzchnię. Analizując, natomiast, korytarze powietrzne, przedstawiono ich długość (w kilometrach) oraz powierzchnię warstw (w kilometrach kwadratowych), czyli powierzchnię korytarzy powietrznych nad Warszawą wykorzystywaną przez transport lotniczy. Ponadto, przy przedstawieniu dwóch ostatnich cech, nie zapomniano o liczbie (w sztukach – szt.) i długości (w metrach – m) pasów startowych lotnisk w Warszawie oraz o liczbie lądowisk dla pionowzlotów.8) Infrastruktura łączności W tablicy 04.14 przedstawiono obraz infrastruktury łącznościowej Warszawy w latach 2000-2014.Na wstępie zestawiono ze sobą liczbę (szt.) abonentów telefonii kablowej oraz abonentów telefonii komórkowej. Następnie przedstawiono podstawowe dane dotyczące telefonii komórkowej w Warszawie, to znaczy: wyrażoną w kilometrach kwadratowych powierzchnię Zasięgu stacji telefonii

komórkowej, wyrażoną w sztukach – szt. – ilość stacji bazowych telefonii komórkowej, wyrażona w dBm (logarytmicznej jednostce miary mocy odniesionej do mocy 1 mW,

która informuje o ile decybeli moc ta jest większa lub mniejsza od mocy 1 mW) moc stacji bazowych telefonii komórkowej,

Przedstawione zostały także podstawowe dane odnośnie bezprzewodowego Zasięgu internetu, przy czym należy zaznaczyć, że wiarygodne dane dla lat 2000-2014 udało się uzyskać w przypadku powierzchni pokrycia Warszawy Internetem bezprzewodowym, które to pokrycie wyrażono w kilometrach kwadratowych. 9) Hardmedia i środowisko a) Zasilanie miastaW tablicy 04.15 przedstawiono strumienie hardmediów zasilające miasto i wytworzone przez mieszkańców w roku w latach 2000-2014.W pierwszej części przyjrzano się wyrażonej w megawatach (MW) dostarczanej mocy. Podzielono tę część na trzy nośniki:- ene – energia elektryczna,- gaz – sieciowe paliwo gazowe,- csc – ciepło z centralnej sieci ciepłowniczej.b) Wskaźniki niezawodnościWskaźniki niezawodności zostały pokazane tablicy 4.15c) Strumienie emisji Następnie pokazano wyrażone w gigawatogodzinach (GWh) zużycie energii w poszczególnych latach dla wyżej wymienionych nośników. 3. Charakterystyka temperaturowa miasta1) Statystyka pogodowa W tablicy 04.16 przedstawiono dane dotyczące pogody w Warszawie w latach 2000-2014, które zestawiono z danymi średnimi dla tych lat oraz z danymi dla roku typowego, które to dane od danych średnich za wyżej wymieniony okres różnią się dłuższym okresem obserwacji. W pierwszej części tablicy przedstawiono temperaturę średnią, minimalną, i maksymalną w poszczególnych latach wyżej wskazanego okresu. Następnie, przy zastosowaniu współczynników korekcyjnych przedstawiono temperaturę roczną: średnią, minimalną i maksymalną. Kolejnym etapem było przedstawienie temperatury rocznej przy zastosowaniu współczynników zmienności, co pozwoliło pokazać temperaturę roczną (minimalną-średnią, maksymalną-średnią oraz amplitudę, czyli



różnicę między maksymalnymi i minimalnymi wartościami temperatury dla danego okresu), minimalną-średnią miesięczną temperaturę, maksymalną-średnią temperaturę. W następnej kolejności, również przy zastosowaniu współczynnika zmienności, przedstawiono Minimalną średnią-miesięczną dla każdego miesiąca w poszczególnych latach okresu 2000-2014 i roku typowego, oraz maksymalną-średnią miesięczną dla każdego miesiąca w poszczególnych latach.Sezon grzewczy, czyli okres, w którym warunki atmosferyczne powodują konieczność ciągłego dostarczania ciepła w celu ogrzewania obiektów scharakteryzowano sześcioma wielkościami. Są to: ilość stopniodni, czyli liczba dni, w których występuje konieczność ogrzewania

budynku o jeden stopień w ciągu doby, średnia temperatura wyrażona w stopniach Celsjusza, długość – wyrażony w godzinach czas trwania sezonu grzewczego temp. poniżej -18°C – wyrażony w godzinach czas, gdy temperatura powietrza spadła

poniżej minus 18°C, temp. poniżej -10°C - wyrażony w godzinach czas, gdy temperatura powietrza spadłą

poniżej minus 10°C, temp. poniżej 0°C – wyrażony w godzinach czas, gdy temperatura powietrza spadła

poniżej 0°C.W ostatnim wierszu tablicy przedstawiono wyliczenie stopniodni (liczba dni, w których występuje konieczność ogrzewania co najmniej o jeden stopień w ciągu doby), jako współczynnika korekcyjnego oznaczającego relację dni, w których występuje konieczność ogrzewania do roku typowego, dla którego wartości są pokazane w ostatniej kolumnie tablicy.2) Profil temperaturowy roku bazowegoW tablicy 04.17 przedstawiono profil temperatury roku bazowego – 2014-go, przy czym jednostką wszystkich wierszy danych jest stopień Celsjusza Średnich temperatur miesięcznych, Minimalnych temperatur miesięcznych oraz Maksymalnych temperatur miesięcznych. Następnie podano takie wartości jak: średnią – iloraz sumy zanotowanych temperatur przez ich liczbę pomiarów, minimalną – najniższa zanotowana temperatura, maksymalną – najwyższa zanotowana temperatura, amplitudę – różnica między maksymalnymi i minimalnymi wartościami zanotowanych

temperatur dla temperatury dobowej Doby zimowej oraz Doby letniej. 3) Temperaturowe współczynniki korekcyjneTemperaturowe współczynniki korekcyjne zostały uwzględnione podczas analizy temperatury w poszczególnych przedziałach zmienności w roku. 4) Wskaźniki zmienności temperatury w mieście W następnej kolejności podane zostały standardowe wartości Przedziału zmienności temperatury dla Roku oraz dla Sezonu grzewczego. Wartości te to: średnia – iloraz sumy zanotowanych temperatur przez ich liczbę pomiarów, odchylenie standardowe – pojęcie mówiące jak szeroko wartości temperatury są

rozrzucone wokół średniej, dolna granica – wartość powstała po odjęciu od wartości średniej wartości odchylenia

standardowego, górna granica – wartość powstała po dodaniu do wartości średniej wartości

odchylenia standardowego.5) Wskaźniki relacji energetycznych w mieście



W tablicy 04.18 znajdują się wskaźniki relacji energetycznych w Warszawie za lata 2000-2014, średnią ich wartość w tych latach oraz w roku typowym, który od średniej różni się dłuższym niż piętnastoletni okresem obserwacjiW pierwszej kolejności przedstawiono wysokość zużycia energii w roku 2014 w gigawatogodzinach (GWh) dla następujących nośników: ene – energii elektrycznej, gaz – energii powstałej ze spalania sieciowego paliwa gazowego, csc – energii cieplnej z centralnej sieci ciepłowniczej.Następnie przedstawione zostały bardziej szczegółowe dane – pokazujące w gigawatogodzinach (GWh) miesięczne zużycie energii pochodzącej z wyżej wymienionych nośników. W kolejnej części tablicy zaprezentowano wyrażoną w megawatogodzinach (MWh) średnią wartość zużycia energii pochodzącej z wcześniej wymienionych nośników w kolejnych godzinach dnia zimowego. Na koniec, w dwóch ostatnich częściach tablicy, przedstawiono współczynniki charakterystyczne dla energetyki i ciepłownictwa. Część z nich przybiera wartości liczbowe, a część jest wyrażona w GWh/°C.6) Wskaźniki przeliczenioweW tablicy 04.19 przedstawiono wskaźniki przeliczeniowe dla strumieni energetycznych sprowadzonych do średniej temperatury wieloletniej dla miasta stołecznego Warszawy. Innymi słowy, przedstawiono wartości dla Elastyczności zapotrzebowania od temperatury odniesiona dla temperatury średniej wieloletniej. Przedstawiono zarówno Energię (wyrażoną w GWh/°C – gigawatogodzinach na stopień Celsjusza), jak i Moc (wyrażoną w MW/°C - megawatach na stopień Celsjusza) oraz Elastyczność zapotrzebowania od temperatury odniesiona dla temperatury minimalnej wieloletniej (w tych samych jednostkach). Wartości dostępne są dla trzech rodzajów nośników:- ene – energii elektrycznej, - gaz – gazu ziemnego,- csc – ciepła z centralnej sieci ciepłowniczej.4. Strumienie energetyczne sprowadzone do średniej temperatury wieloletniejW tablicy 04.20 przedstawiono strumienie energetyczne sprowadzone do średniej temperatury wieloletniej. Zapotrzebowanie na energię, mierzone w gigawatogodzinach energii, zostało pod względem nośnika cechy – energii – podzielone na: enk – energia końcowa, ene – energia elektryczna, gaz – gaz ziemny, csc – ciepło z centralnej sieci ciepłowniczej.Wyrażone w megawatach mocy Zapotrzebowanie na moc szczytową, czyli zapotrzebowaną, określoną zwykle dla wewnętrznej linii zasilającej lub całego miasta, zostało pod względem nośnika cechy – mocy – podzielone na te same podgrupy, co wyżej podniesione Zapotrzebowanie na energię.

Spis tablic:Tablica nr 04.01 Ludność wg wieku w mieście i w dzielnicach w latach 2000 - 2014Tablica nr 04.02 Ludność wg wykształcenia, zajęcia, zatrudnienia oraz przychody

dla miasta w latach 2000 - 201421

Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla m.st. Warszawy


Tablica nr 04.03 Gospodarka w mieście w latach 2000 - 2014Tablica nr 04.04 Przeznaczenie terenu miasta i dzielnic pod zabudowęTablica nr 04.05 Charakterystyka zabudowy miasta w latach 2000 - 2014Tablica nr 04.06 Charakterystyka mieszkań na terenie miastaTablica nr 04.07 Charakterystyka gospodarstw domowych w mieścieTablica nr 04.08 Wyposażenie gospodarstw domowych w mieście w latach 2000 - 2014Tablica nr 04.09 Wykorzystanie sprzętu domowego w latach 2000 - 2014Tablica nr 04.10 Wykorzystanie czasu życia w mieście w latach 2000 - 2014Tablica nr 04.11 Transport indywidualny w mieście w latach 2000 - 2014Tablica nr 04.12 Transport publiczny w mieście w latach 2000 - 2014Tablica nr 04.13 Obraz infrastruktury technicznej Warszawy w latach 2000 - 2014Tablica nr 04.14 Obraz infrastruktury łączności Warszawy w latach 2000 - 2014Tablica nr 04.15 Strumienie hardmediów zasilające miasto i wytworzone przez

mieszkańców w rokuTablica nr 04.16 Statystyka pogodowa miastaTablica nr 04.17 Profil temperaturowy roku bazowegoTablica nr 04.18 Wskaźniki relacji energetycznych w mieścieTablica nr 04.19 Wskaźniki przeliczenioweTablica nr 04.20 Strumienie energetyczne sprowadzone do średniej temperatury wieloletniej

§05 Miasto w roku odniesienia

1. Opis miastaMiasto Stołeczne Warszawa zajmuje obszar o powierzchni 517,24 km2 zamieszkany przez ok. 1,8 mln ludzi z administracyjnym podziałem na 18 dzielnic, zróżnicowanych pod względem przeznaczenia terenu i struktury demograficznej, które są głównymi czynnikami determinującymi wielkość zapotrzebowania na paliwa i energię na danym obszarze. Na terenie miasta występuje znaczne zróżnicowane liczby ludności. Największa gęstość zaludnienia występuje w dzielnicach: Ochota, Śródmieście, Praga Południe, Wola, Mokotów. Dzielnicami o najmniej intensywnym zaludnieniu są: Wilanów, Wawer, Wesoła, Białołęka. W ostatnich latach następuje spadek ogólnej liczby ludności w najstarszych dzielnicach charakteryzujących się największa gęstością zaludnienia i jednocześnie o największym udziale osób w wieku poprodukcyjnym oraz wzrost liczby ludności w nowych rozwijających się dzielnicach z przeważającą grupą osób w wieku poniżej 40 lat. Wynikiem przemian struktury demograficznej ludności Warszawy są zmiany w wielkości potrzeb typowych w poszczególnych obszarach dla różnych grup wieku. Zgodnie ze „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego m.st. Warszawy ze zmianami” ok. 28% powierzchni miasta zajmuje zabudowa mieszkaniowa, w tym 11% wielorodzinna występująca przede wszystkim na terenie dzielnic: Śródmieście, Praga Północ, Praga Południe, Wola, Mokotów, Bemowo,



Ursynów, Targówek oraz 17% zabudowa jednorodzinna występująca głownie w dzielnicach obrzeżnych Warszawy: Wawer, Wesoła Białołęka i Wilanów. Tereny usług zajmują ok. 7% zlokalizowane głównie w obszarach centralnych miasta zaś obszary produkcyjno-usługowe stanowiące ok. 5% z koncentracją na Białołęce, Targówku, Ursusie, Bielanach oraz Pradze Północ i Woli. Znaczącą część miasta pokrywają obszary zieleni stanowiące ok. 28% oraz obszary rolnicze stanowiące ok. 12% całkowitego obszaru miasta. Do najbardziej zielonych dzielnic zalicza się: Bielany, Białołęka, Rembertów, Wawer, Wesoła i Ursynów. Grunty rolne występują przede wszystkim w dzielnicach obrzeżnych: Białołęka, Wawer, Wilanów, Ursynów i Włochy.Niemal 11% powierzchni Warszawy zajmują obszary funkcji technicznych, w skład których wchodzą: tereny ulic i placów, infrastruktury technicznej, urządzeń transportu kolejowego i lotniczego o bardzo zróżnicowanym rozmieszczeniu obszarów w poszczególnych dzielnicach. Pozostałe ok. 9 % powierzchni Warszawy zajmują wody powierzchniowe Wisły oraz inne formy użytkowania terenu.W ostatnich latach odnotowuje się znaczne przeobrażenia w strukturze gruntów miasta wg sposobu użytkowania w szczególności poprzez intensyfikację obszarów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową i usługową, co związane jest również z coraz większą liczbą osób mieszkających i pracujących w Warszawie. Oba zjawiska wpływają na zwiększenie potrzeb energetycznych miasta, co nakłada na Władze Miasta podjęcie dodatkowych działań zapewniających bezpieczeństwo energetyczne odbiorcom końcowym na podległym obszarze.Obecnie zaspakajanie potrzeb energetycznych m.st. Warszawy realizowanie jest poprzez system elektroenergetyczny, gazowy, ciepłowniczy oraz indywidulane źródła, w tym również instalacje odnawialnych źródeł energii. Przy wzroście zapotrzebowania na energię w mieście, może okazać się, że istniejący system jest niewystraczający i konieczny będzie jego rozwój.Dokonano podziału Warszawy na 264 rejony pod względem wykorzystania terenu oraz ocena pod kątem przeznaczenia, wieku, stanu technicznego i nasycenia zabudowy, sposobu zaspokajania potrzeb energetycznych, charakterystyki demograficznej, kategorii odbiorców oraz struktury potrzeb pozwoli na określenie obecnego i przyszłego zapotrzebowania na paliwa i energię w danym rejonie. Ze względu na sposób użytkowania terenu w niniejszym opracowaniu rejony zostały podzielone na rejony bilansowe stanowiące obszary, na których występuje zużycie paliwa i energii oraz rejony nieaktywne, które nie wymagają dostarczania energii.

2. Charakterystyka ilościowa miasta1) Sytuacja społeczno-gospodarczaa) Opis ogólny Sytuacja społeczno-gospodarcza kształtowana jest przez społeczeństwo zamieszkujące dany teren. Ludność zamieszkująca została podzielona na grupy ze względu na wiek (grupa przedprodukcyjna, produkcyjna, poprodukcyjna), ze względu na aktywność (przedszkolni, uczniowie, studenci, pracujący, najemni, przedsiębiorcy, bezrobotni, emeryci), ze względu na czas przebywania w mieście (zameldowani, mieszkający, nierejestrowani, pomieszkujący, dojeżdżający) oraz ze względu na dochody podatników. Zastosowany podział ma za zadanie posłużyć na wygenerowanie różnych grup zapotrzebowania w różnych porach dnia i tygodnia z podziałem na dzielnice oraz rejony.



b) LudnośćW tablicy 05.01 przedstawiono ludność w Warszawie i w poszczególnych dzielnicach w 2014 roku. Podzielono ją na grupy pod względem następujących cech: wieku, aktywności, przebywania w mieście oraz dochodów.Pod względem przebywania w mieście osoby związane z Warszawą, jako całością oraz z jej poszczególnymi jej dzielnicami podzielono na następujące grupy:• mieszkających – osoby faktycznie przebywające w Warszawie i mieszkające

w Warszawie z zamiarem stałego lub czasowego (krótkoterminowego) pobytu,• zameldowanych – osoby faktycznie przebywające w Warszawie i mieszkające

w Warszawie z zamiarem stałego pobytu pod oznaczonym adresem,• nierejestrowanych – osoby zamieszkujące Warszawę z zamiarem czasowego

(krótkoterminowego) pobytu oraz osoby faktycznie przemieszkujących, • pomieszkujących – wielkość powstała z odjęcia od osób mieszkających

osób zameldowanych,• dojeżdżających – pracujący bądź uczący się, dojeżdżający do Warszawy, a na co dzień

mieszkający poza nią.

Pod względem wieku mieszkańcy Warszawy i jej dzielnic zostali podzieleni na:• przedprodukcyjnych – mieszkańcy Warszawy w wieku 0-14 lat,• produkcyjnych – mieszkający w Warszawie mężczyźni w wieku 15-64 lat, oraz

mieszkające w Warszawie kobiety w wieku 15-59 lata, zarówno wykonujący pracę, jak i bezrobotni,

• poprodukcyjnych – mieszkający w Warszawie mężczyźni w wieku powyżej 65 lat i kobiety w wieku powyżej 60 lat.

Pod względem aktywności ludność Warszawy i poszczególnych dzielnic przedstawiono podzieloną na grupy:• przedszkolni – dzieci uczęszczające do przedszkoli,• uczniowie – dzieci uczęszczające do szkół podstawowych, gimnazjów i szkół średnich,• studenci – osoby studiujące na uczelniach wyższych,• pracujący – osoby zatrudnione na etacie oraz prowadzące firmę

(najemni+przedsiębiorcy),• najemni – osoby zatrudnione na etacie,• przedsiębiorcy – osoby prowadzące firmę,• bezrobotni – osoby pozostające bez zatrudnienia, gotowe do podjęcia pracy,• emeryci – osoby, które osiągnęły wiek emerytalny.Wartość Dochodu netto – czyli po odjęciu obciążeń podatkowych – ludności Warszawy i poszczególnych dzielnic przedstawiono, jako liczbę złotych polskich przypadającą na osobę mieszkańca.2) Gospodarstwa domoweW tablicy 05.02 przedstawiono charakterystykę gospodarstw domowych w całym mieście, poszczególnych dzielnicach i w rejonach w 2014 roku.Zaczęto od przedstawienia Średniej powierzchni mieszkań przypadającej na jedną osobę – dla miasta, dzielnic i rejonów. Następnie przedstawiono, w procentach (%) czas spędzany przez: • gospodarstwa jednoosobowe – gospodarstwa składające się z jednej osoby,• gospodarstwa dwuosobowe – gospodarstwa składające się z dwóch osób,• gospodarstwa trzyosobowe – gospodarstwa składające się z trzech osób,• gospodarstwa czteroosobowe – gospodarstwa składające się z czterech osób,• gospodarstwa pięcioosobowe i więcej – gospodarstwa składające się z pięciu lub więcej

osób.



dzieląc go na:• czas odpoczynku – procent czasu wykorzystywanego w statystycznym gospodarstwie na

odpoczynek,• potrzeby fizjologiczne – procent czasu wykorzystywanego w statystycznym

gospodarstwie na załatwianie potrzeb fizjologicznych,• dojazdy i dojścia – procent czasu wykorzystywanego w statystycznym gospodarstwie na

dojazdy i dojścia,• czas obowiązków – procent czasu wykorzystywanego w statystycznym gospodarstwie

na wykonywanie obowiązków.Przedstawiono także w złotych polskich (PLN) Bilans wydatków Warszawiaków, jako ogółu – ogółem, emerytów, pracowników, przedsiębiorców dzieląc je na takie grupy wydatków, jak:• nośniki energii – na przykład energia elektryczna, ciepło,• audiowizualny – wydatki Warszawiaków na sprzęt audiowizualny, na przykład

telewizory, radia,• pozostałe – ani nie na nośniki energii, ani nie na składniki audiowizualne wydatków,• suma – łączna suma wydatków członków wyżej wymienionych grup.3) Gospodarka W tablicy 05.03 przedstawiono gospodarkę w Warszawie, w jego poszczególnych dzielnicach i w rejonach w 2014 roku. Dokładnie rzecz ujmując przedstawiono Liczbę firm, czyli mówiąc precyzyjniej liczbę instytucji i Zatrudnienie w nich, czyli liczbę mieszkańców zatrudnionych w instytucji danej kategorii, z podziałem na niżej wymienione grupy:• administracja –instytucje administracyjne zarówno na szczeblu centralnym, jak

i samorządowym, • edukacja – instytucje edukacyjne,• zdrowie – instytucje ochrony zdrowia,• handel – instytucje handlowe,• usługi materialne – instytucje zajmujące się dostarczaniem usług materialnych,• usługi niematerialne – instytucje zajmujące się dostarczaniem usług niematerialnych (na

przykład finansowych, ubezpieczeniowych, zarządzania, pośrednictwa, informatyki, wynajmu itp.),

• transport – instytucje transportowe (ZTM, taksówkarze itp.),• produkcja – fabryki i zakłady produkcyjne,• spółdzielnie – spółdzielnie,• spółdzielnie mieszkaniowe – specjalny typ spółdzielni, • wspólnoty mieszkaniowe – wspólnoty i zatrudnione w nich osoby.4) Zabudowa

W tablicy 05.04 scharakteryzowano zabudowę miasta Warszawa, jego dzielnic i rejonów w 2014 roku.Najpierw podano powierzchnię w metrach kwadratowych (m2) budynków i budowli z określonych typów zabudowy, a następnie w metrach sześciennych (m3), ich kubaturę, czyli pojemność.• MW – zabudowa mieszkaniowa wielorodzinna (zabudowa wielorodzinna bez usług lub

z niewielkim odsetkiem usług – głównie osiedla zamknięte);• MN – zabudowa mieszkaniowa niska, jednorodzinna (wolnostojąca, bliźniacza,




• UA – zabudowa budynkami administracji i bezpieczeństwa publicznego (sądy, ministerstwa, ambasady, urzędy dzielnic, komisariaty policji, budynki należące do wojska, itp.);

• UO – zabudowa pod budynki usług oświaty i nauki (żłobki, przedszkola, szkoły podstawowe, gimnazja, szkoły średnie, szkoły wyższe, instytuty naukowe);

• UZ – zabudowa pod budynki sektora usług zdrowotnych (szpitale, przychodnie, kliniki, punkty medyczne, specjalistyczne gabinety zabiegowe, itp.);

• UK – zabudowa pod obiekty usług kultury i sportu, hotelarstwa i turystyki (domy kultury, teatry, kina, muzea, stadiony, budynki przynależące do obiektów sportowych, obiekty hotelarskie i związane z turystyką);

• T – zabudowa z przeznaczeniem na budynki transportu (budynki dworców, terminali lotniczych, stacji metra, zajezdni autobusowych, tramwajowych, metra, garaże wielokondygnacyjne, duże skupiska garaży jednostanowiskowych, znajdujących się przy zabudowie wielorodzinnej);

• TK – zabudowa z przeznaczeniem na budynki transportu kolejowego (budynki znajdujące się na terenach kolejowych i obsługujące transport kolejowy bez dworców);

• US – zabudowa składami i magazynami (obiekty przeznaczone do składowania, łączniez magazynami przeznaczonymi na funkcje komercyjne, nie tylko na potrzeby zakładów przemysłowych);

• UH + UM – zabudowa budynkami usług handlu i materialnymi (głównie obiekty usługowe, znajdujące się na terenach osiedli mieszkaniowych);

• UF – zabudowa budynkami usług niematerialnych (usługi finansowe, ubezpieczeniowe, centra finansowe, budynki banków, giełdy);

• UB – zabudowa budynkami biurowymi (w większości obiekty komercyjne, obiekty znajdujące się na terenie parków biznesowych i biurowych);

• PR – zabudowa przemysłowa;• EW – zabudowa pod usługi hard mediów (energetyka, media, paliwa, elektrociepłownie,

tereny wodociągów, itp.);• UU – zabudowa pod budowle usług różnych (skupiska obszarów, na których występują

różne rodzaje usług, przykładowo centra handlowe, zawierające kilka rodzajów usług);• UI – zabudowa pod budynki usług innych (usługi niedające się zakwalifikować do

innych wymienionych rodzajów usług);• PUSTO – pustostany (obiekty opuszczone, zdewastowane, niezamieszkałe, będące

w ruinie);5) Wyposażenie zabudowy

W tablicy 05.05 przedstawiono wyposażenie zabudowy miasta, dzielnic i rejonów w 2014 roku. Poniżej grupy urządzeń, które wyszczególniono w sztukach (szt.):• lgt – punkty świetlne,• ATV – urządzenia audio i video,• ICT – urządzenia technologii informatycznych i telekomunikacyjnych,• AGD – urządzenia składające się na sprzęt gospodarstwa domowego,• ecar – samochody elektryczne• inne – inne urządzenia stanowiące wyposażenie zabudowy miasta.6) Urządzenia energetyczne

W tablicy 05.06 przedstawiono urządzenia energetyczne w Warszawie w 2014 roku. Dla każdego z wyszczególnionych urządzeń podano następujące dane:• Obiekt – nazwa instytucji, w której znajduje się dane urządzenie energetyczne,• Wymaga pozwolenia – określenie, czy dane zamontowanie danego urządzenia

wymagało pozwolenia czy zgłoszenia:26



pozwolenie – wymagające pisemnej zgody na zamontowanie, zgłoszenie – wymagające jedynie oficjalnego zawiadomienia o zamontowaniu,

• Dzielnica – w której dzielnicy, czyli wyróżniającej się pod względem położenia oraz odrębnych kompetencji władz administracyjnych i samorządu terytorialnego Warszawy, jest zamontowane urządzenie,

• Rodzaj urządzenia – określenie, jakie konkretnie urządzenie jest zamontowane,• Rodzaj paliw – jakie paliwo stosuje się w danym urządzeniu,• Moc [MW] – moc urządzenia w megawatach,• Przeznaczenie – do czego jest ono wykorzystywane,• Inne (prowadzący instalację) – jaka instytucja zarządza urządzeniem.7) TransportW tablicy 05.07 scharakteryzowano transport w mieście, dzielnicach i rejonach w 2014 roku.• Samochody – wyrażona w sztukach (szt.) liczba samochodów w Warszawie,

poszczególnych dzielnicach i ich rejonach.• Stacje ładowania – liczba stacji ładowania samochodów elektrycznych w

poszczególnych dzielnicach i ich rejonach,• Stacje ładowania (liczba wtyczek) – liczba podłączeń na stacjach ładowania

samochodów elektrycznych w poszczególnych dzielnicach i ich rejonach.8) Energia w mieście a) Energia użytkowa

W tablicy 05.08 przedstawione zostały energia użytkowa, czyli w praktyce, ciepło użyteczne do ogrzewania i wentylacji oraz do przygotowywania ciepłej wody oraz energia końcowa, czyli ilość energii, którą należy zakupić do ogrzewania, przygotowania ciepłej wody użytkowej, wentylacji mechanicznej i klimatyzacji w mieście oraz w dzielnicach w 2014 roku.Zarówno jeden typ energii, jak i drugi, są rozpatrywane pod względem dwóch cech: wyrażonej w megawatach (MW) mocy maksymalnej oraz wyrażonej w gigawatogodzinach (GWh) energii rocznej. Wartość energii użytkowej, zarówno przy omówieniu mocy maksymalnej jak i energii rocznej, podano dla następujących grup:• cep – ciepło• cep. csi – ciepło z sieci ciepłowniczej,• cep. ene – ciepło z energii elektrycznej,• cep. gaz – ciepło ze spalania gazu,• co – ogrzewanie pomieszczeń,• co. csi – ogrzewanie pomieszczeń ciepłem z sieci ciepłowniczej,• co. ene – ogrzewanie pomieszczeń za pomocą urządzeń na energię elektryczną,• co. gaz – ogrzewanie pomieszczeń ciepłem powstałym ze spalania gazu,• cw – ciepła woda użytkowa,• cw. csi – ciepła woda użytkowa z sieci ciepłowniczej,• cw. ene – ciepła woda użytkowa uzyskana dzięki podgrzaniu urządzeniami na energię

elektryczną,• cw. gaz – ciepła woda użytkowa uzyskana dzięki podgrzaniu w urządzeniach

spalających gaz,• pp – przygotowanie posiłków,• pp. ene – przygotowanie posiłków na kuchniach elektrycznych,• pp. gaz – przygotowanie posiłków na kuchniach gazowych,• col – chłodzenie.



Natomiast wartości energii końcowej rozpatrzono dla poniższych grup:• en – energia,• ene – energia elektryczna,• gaz – sieciowe paliwo gazowe,• csi – ciepło z sieci ciepłowniczej,• col – chłodzenie,• OZE – odnawialne źródła energii,• LPG – mieszanina propan-butan,• LFO – lekki olej opałowy,• WKO - węgiel, węgiel kamienny, koks, brykiety, paliwa węglowe,• inne – inne od wymienionychDodatkowo rozpatrzono energię podając zsumowane wartości mocy maksymalnej oraz energii rocznej dla niej:• ene – energia elektryczna,• lgt – punkty świetlne,• ATV – urządzenia audiowizualne,• ICT – urządzenia telekomunikacyjne bądź komputer,• AGD – artykuły gospodarstwa domowego,• ecar – samochody elektryczne,• inne – inne urządzenia zasilane energię elektryczną.

b) Energia końcowa W tablicy 05.09 przedstawiono godzinowe profile dobowe miasta, – czyli pobory energii końcowej z sieci w określonych godzinach doby.W pierwszej części tablicy przedstawiono dla poszczególnych godzin doby wyrażoną w stopniach Celsjusza średnią temperaturę zanotowaną w Warszawie w całym roku 2014, oraz zimą i latem.W kolejnej części przedstawiono w megawatogodzinach (MWh) dla poszczególnych godzin doby średnie zużycie energii końcowej (definicja: patrz opis do tablicy5.8) w całym roku 2014 oraz zimą i latem tegoż roku. Obserwacje były poczynione dla następujących grup:• ene – zużycie energii elektrycznej,• gaz – zużycie energii powstałej ze spalania sieciowego paliwa gazowego,• csc – zużycie energii w postaci ciepła z centralnej sieci ciepłowniczej,• csc.cw – zużycie energii w postaci ciepłej wody użytkowej z centralnej sieci

ciepłowniczej,• transport publiczny – zużycie energii przez pojazdy transportu publicznego,• transport prywatny – zużycie energii przez pojazdy transportu prywatnego.9) Godzinowe profile dobowe miastaa) Pobory energii godzinowe z sieci w ciągu dobyNastępnie przedstawiono w megawatogodzinach (MWh) dla poszczególnych godzin doby średnie zapotrzebowanie na energię końcową w niżej wymienionych grupach w całym roku 2014 oraz zimą i latem tegoż roku.• ene – energii elektrycznej,• gaz – energii powstałej ze spalania sieciowego paliwa gazowego,• csc – energii w postaci ciepła z centralnej sieci ciepłowniczej,• csc. cw – energii w postaci ciepłej wody użytkowej z centralnej sieci ciepłowniczej,• inne – zużycie energii powstałej z innych źródeł.Cztery pierwsze grupy zostały podzielone na podgrupy pod względem wykorzystania energii w określonym typie zabudowy:



• MW – zabudowa mieszkaniowa wielorodzinna (zabudowa wielorodzinna bez usług lub z niewielkim odsetkiem usług – głównie osiedla zamknięte),

• MN – zabudowa mieszkaniowa niska, jednorodzinna (wolnostojąca, bliźniacza, szeregowa, łącznie z budynkami gospodarczymi, znajdującymi się na terenach działek),

• UO – zabudowa pod budynki usług oświaty i nauki (żłobki, przedszkola, szkoły podstawowe, gimnazja, szkoły średnie, szkoły wyższe, instytuty naukowe),

• UK – zabudowa pod obiekty usług kultury i sportu, hotelarstwa i turystyki (domy kultury, teatry, kina, muzea, stadiony, budynki przynależące do obiektów sportowych, obiekty hotelarskie i związane z turystyką),

• UZ – zabudowa pod obiekty usług łączności i komunikacji,• UA – zabudowa budynkami administracji i bezpieczeństwa publicznego (sądy,

ministerstwa, ambasady, urzędy dzielnic, komisariaty policji, budynki należące do wojska, itp.)

b) Zaspokojenie potrzeb energochłonnychW tablicy 05.10 przedstawiono zaspokajanie potrzeb energochłonnych miasta w poszczególnych godzinach doby. Wartości dla poszczególnych godzin doby, począwszy od godziny od 1, ujęto w kolejnych kolumnach tablicy. Zaspokojenie potrzeb energochłonnych każdego wymienionego niżej przedstawiono dla trzech momentów czasowych: w całym roku 2014, zimą (czyli w grudniu, styczniu i lutym) oraz latem (czyli w czerwcu, lipcu i sierpniu). W ten sposób w megawatogodzinach (MWh) opisano grupy wyznaczone wg zaspokojenia potrzeb energochłonnych dla:• enu. co – ogrzewania pomieszczeń,• enu. cw – przygotowania ciepłej wody użytkowej,• enu. pp – przygotowywania posiłków,• ene. lgt – oświetlenia,• ene. ATV – urządzeń audiowizualnych,• ene. ICT – sprzętu komputerowego i telekomunikacyjnego,• ene. AGD – urządzeń AGD,• tram – taboru tramwajowego,• ecar –aut elektrycznych,• inne – innych, nie wymienionych powyżej odbiorników energii • miasto –energię miasta,• średni rejon mieszkaniowy – energię średniego rejonu mieszkaniowego,• rejon biurowo-handlowy –energię rejonu biurowo-handlowego,• rejon najbardziej energochłonny –energię rejonu o najwyższej energochłonności.c) Profil poboru wody w dniu powszednim zimą W tablicy 05.11 przedstawiono profil poboru wody w dniu powszednim zimą w 2014 roku. Przedstawiono go oddzielnie dla każdej z 24 godzin doby, wyrażając w jednostce „103m3”, czyli 1.000 litrów. d) Wykorzystanie transportu publicznego w dniu powszednim zimą W tablicy 05.12 przedstawiono zużycie energii przez transport publiczny w dniu powszednim zimą. Dane wyrażono w megawatogodzinach (MWh) i podano je dla większości godzin doby.3. Miasto w relacjach sąsiedzkichUstawa prawo energetyczne nakłada obowiązek określenia zakresu współpracy Miastaz innymi gminami tj. gminami ościennymi. Do gmin ościennych m.st. Warszawy zaliczają się poprzez wspólną granicę następujące gminy [w porządku alfabetycznym]: Izabelin, Jabłonna, Józefów, Konstancin-Jeziorna, Lesznowola, Łomianki, Marki, Michałowice, Nieporęt, Ożarów Mazowiecki, Piaseczno, Piastów, Raszyn, Stare Babice,



Sulejówek, Wiązowna, Ząbki i Zielonka. Współpraca pomiędzy dzielnicami i graniczącymi z nimi gminami obejmuje korzystanie ze wspólnych zasobów. Dla sektora: elektroenergetycznego, miasto i sąsiednie gminy są zaopatrywane z tych samych stacji

GPZ – działania lokalne gmin ościennych mają znaczący i bezpośredni wpływ na bezpieczeństwo energetyczne Warszawy; Warszawski Węzeł Elektroenergetyczny [WWE] zaopatruje w energię elektryczną rezydentów Warszawy oraz gminy sąsiednie; głównymi węzłami WWE są GPZ Ołtarzew [Ożarów Mazowiecki], GPZ Mory [Warszawa], GPZ Mościska [Warszawa], GPZ Towarowa [Warszawa], GPZ Miłosna [Sulejówek] oraz GPZ Piaseczno [Piaseczno];

gazowego, miasto i sąsiednie gminy są zaopatrywane z jednego pierścieniai tych samych stacji gazowych – analogicznie do WWE, gminny ościenne m. st. Warszawy mają istotny wpływ na Warszawski Pierścień Gazowy [WPG] wysokiego ciśnienia; WPG zaopatruje w gaz odbiorców Warszawy oraz gmin ościennych, a plany rozbudowy WPG wpływają na zapotrzebowanie na gaz sieciowy;

ciepłowniczego – większość gmin ościennych m. st. Warszawy nie posiada własnych sieci ciepłowniczych – głównym źródłem ciepła są indywidualne źródła ciepła, rzadziej lokalne/wyspowe systemy ciepłownicze; lokalizacja i uwarunkowania przestrzenne sieci ciepłowniczej mogą umożliwić wykorzystanie ciepła sieciowego Warszawy do wykorzystania w gminach ościennych poprzez rozbudowę systemów ciepłowniczych.

Współpraca z gminami sąsiednimi może polegać na wspólnej budowie zakładów wykorzystywanych do zaopatrywania w energię. Inną formą sprzedaż gminom sąsiednim nadwyżek energii lub wspólne organizowanie produkcji i jej sprzedaży dla innych gmin. Po zakończonym etapie opracowania dokument podlega opiniowaniu przez samorząd województwa z zakresie koordynacji współpracy z innymi gminami, jak równieżw zakresie zgodności z polityką energetyczną państwa. 4) Osadnictwo Warszawa to jedno z nielicznych miast w Polsce, które mają dodatni bilans migracyjny. Choć oficjalnie w granicach Warszawy mieszkańców nie przybywa, ale wręcz ubywa. Zaludniają się za to gminy podwarszawskie, bo są tańsze. Oficjalna liczba ludności Warszawy to około 1.7 mln. Po uwzględnieniu korekt: ok. 1,95 miliona osób ludności nocnej, plus ok. 0,5 miliona osób ludności dziennej przebywa w Warszawie w ciągu tygodnia. Warszawskie badanie ruchu pokazało, że 550 tys. osób codziennie dojeżdża do Warszawy w tym tranzyt, około 10%, czyli pozostaje 495 tys. osób.5) Zatrudnienie W strukturze przestrzennej aktywności gospodarczej w obrębie Miasta dominuje sektor usług materialnych (sekcje: transport i magazynowanie) i niematerialnych (sekcje: handel i naprawa), w których znajduje miejsce pracy blisko 70% wszystkich zatrudnionych. Kolejnym sektorem gdzie zatrudnienia znajduje dosyć znacząca liczba osób jest sektor handlu – stanowi on około 17% całości. Pozostała struktura zatrudnienia obejmuje takie obszary jak: administracja, edukacja, zdrowie, transport, produkcja, zatrudnienie w spółdzielniach i spółdzielniach mieszkaniowych oraz w wspólnotach mieszkaniowych. Warto podkreślić, iż aktualnie pracownicy biurowi stanowią ponad 1/3 ogółu osób zatrudnionych w Mieście.

6) Transport wewnątrz metropolii Prowadzone badania nad strukturą zatrudnienia i jej tendencją wskazują, iż obecnie obserwowane zjawisko tzw. serwicyzacji (zwiększania proporcji usług w strukturze zatrudnienia) będzie w najbliższych dekadach podlegać na intensyfikacji. W obrębie granic Warszawy mieszka na stałe ok. 1,7 mln osób, zaś w obrębie aglomeracji – ok. 2,6 mln.



W makroskali układ zurbanizowany ukształtowany jest w postaci pasm wybiegających z Warszawy, pierwotnie wzdłuż linii kolejowych, obecnie także wylotów drogowych. Zasięg ścisłej aglomeracji nie przekracza ok. 30 km.Biorąc pod uwagę liczbę 1,8 mln osób, jako łączną, szacowaną liczbę osób zameldowanychw Warszawie i nie ujętych w statystykach (osoby mieszkające bez zameldowania), to przy średniej ruchliwości w podróżach nie pieszych po Warszawie na poziomie 1,84 (ruchliwośćz WBR 2005 zweryfikowana na etapie modelowania ruchu) w ciągu doby w granicach Warszawy w dniu powszednim jest generowanych ok. 3,1 mln podróży nie pieszych. Uwzględniając podział zadań przewozowych, można stwierdzić, że w ciągu doby ok. 1200 tys. podróży wewnętrznych jest wykonywanych z wykorzystaniem samochodu osobowego, a przy założeniu wskaźnika napełnienia pojazdów na poziomie 1,3 oznacza to ok. 900 tys. przejazdów samochodem w ciągu doby. Ponadto na obszarze Warszawy w ciągu doby generowanych jest ok. 550 tys. podróży wyjazdowych z Warszawy (mieszkańców Warszawy i osób spoza Warszawy) oraz absorbowanych ok. 550 tys. podróży wjazdowych do Warszawy. Większość z tych podróży (ponad 63%) jest odbywana samochodami osobowymi. Dobowe potoki źródłowo-docelowe (do i z Warszawy) osób w samochodach osobowych wynoszą ok. 350 tys. osób w każdym kierunku, a w komunikacji zbiorowej 200 tys. osób w każdym kierunku.Dobowe potoki źródłowo-docelowe do i z Warszawy samochodów osobowych po uwzględnieniu napełnienia samochodów wynoszą ok. 230 tys. pojazdów w każdym kierunku. Dobowy tranzyt samochodów osobowych przez obszar Warszawy wynosi ok. 23 000 samochodów osobowych. Zestawienie liczby podróży odbywanych z wykorzystaniem środków transportu zbiorowego i komunikacji indywidualnej w godzinach największego obciążenia ruchem wykazuje, że na granicy miasta wskaźnik wykorzystania transportu zbiorowego jest znacznie niższy niż na kordonie centrum Warszawy czy też na mostach przez Wisłę. Na kordonie miasta jedynie 41% podróży w godzinach 7.00-9.00 oraz 15.30-17.30 realizowanych jest z wykorzystaniem środków transportu zbiorowego. Tymczasem liczba (545tys.) samochodów osobowych przekraczających granice Warszawy w ciągu doby dnia powszedniego jest znacząca.

4. Miasto w relacjach krajowychProjekt założeń musi być zgodny z polityką energetyczną państwa. Warto zaznaczyć, iż w prawodawstwie krajowym nie występuje pojęcie zrównoważonej polityki energetycznej, natomiast dobrze ugruntowana jest zasada zrównoważonego rozwoju. Zasadę tą można odnieść również do prowadzenia polityki mogącej wpływać na kwestie energetyczne. Wskazania odnośnie uwzględnienia zasady zrównoważonego rozwoju są ujęte w następujących aktach prawnych: • ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska,• ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju,• ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne.1) Elektroenergetyka Elektroenergetyka – współpraca z siecią krajową:Głównym operatorem (OSD) na terenie Warszawy jest innogy Stoen Operator Sp. z o.o. [dawniej RWE Stoen Operator]. W 2014 r. największa liczba odbiorców innych niż gospodarstwa domowe, którzy zmienili sprzedawcę, to odbiorcy przyłączeni do sieci ENEA Operator Sp. z o.o., natomiast najmniej odbiorców zmieniło sprzedawcę na terenie



działania RWE Stoen Operator. Z kolei w segmencie odbiorców w gospodarstwach domowych największa liczba odbiorców, którzy zmienili sprzedawcę to odbiorcy przyłączeni do sieci TAURON Dystrybucja S.A., a najmniej takich odbiorców zmieniło sprzedawcę na terenie działania RWE Stoen Operator.W roku 2014 odbiorcy TPA przyłączeni do sieci RWE Stoen Operator zakupili:• odbiorcy w grupach taryfowych A, B, C: 2 894 493 MWh,• odbiorcy w grupie taryfowej G (gospodarstwa domowe): 174 072 MWh.Korzystanie odbiorców z możliwości, jaki daje zasada TPA świadczy o wzroście świadomości odbiorców, co do ich praw i poszukiwaniu możliwości obniżenia kosztów dostarczania energii elektrycznej. Z drugiej strony prowadzi do rozwoju konkurencji wśród spółek obrotu. 2) GazownictwoSektor gazowniczy – współpraca z siecią krajową:System gazowy stanowi teraz jedną z ważniejszych gałęzi gospodarki oraz energetykiw Polsce. W polskim systemie gazowym wykorzystywane są dwa rodzaje gazu ziemnego będącego czynnikiem roboczym: gaz wysokometanowy i gaz zaazotowany. W polskim systemie gazowym istnieją gazociągi wysokociśnieniowe, które przesyłają gaz pod ciśnieniem od 4 MPa do 8 MPa, przeważnie jest to wartość ok. 5,5 MPa. Długość rurociągów transportujących gaz wysokometanowy jest równa 8 500 km, natomiast długość rurociągów gazu zaazotowanego wynosi 2400 km. Warszawa zasilana jest gazem wysokometanowym z pierścienia gazowego wysokiego ciśnienia okalającego całe miasto, z którego gaz jest rozprowadzany w głąb miasta poprzez sieci średniego i niskiego ciśnienia. Warszawski pierścień gazowy jest zasilany przez gazociągi z kierunków: Wysokie (miejscowość na Białorusi; połączenie do węzła Rembelszczyzna), Gustorzyn (do węzła Rembelszczyzna), oraz z kierunku Wronów. Obsługiwany jest on przez Operatora Systemu Przesyłowego Gaz-System S.A..

5. Miasto na tle miast krajowych o porównywalnej wielkościW tablicy 05.13 przedstawiono podstawowe wskaźniki statystyczne dla najbardziej zbliżonych liczbą mieszkańców miast w Polsce – Łodzi i Krakowa. Wymienione powyżej wskaźniki to:• ludność – wyrażona w osobach (os.) liczba ludności,• powierzchnia – wyrażona w kilometrach kwadratowych powierzchnia terenu

otoczonego granicami miasta,• zaludnienie – wyrażona w osobach na kilometr kwadratowy powierzchni (os./km2)

średnia gęstość zaludnienia,• zatrudnienie na 1000 osób – liczba osób pracujących na 1000 mieszkańców, • miesięczne zarobki brutto – wyrażona w złotych na miesiąc (zł/miesiąc) średnia

wysokość zarobków miesięcznych w mieście,• zużycie energii końcowej – wyrażone w megawatogodzinach na rok (MWh/rok) zużycie

energii potrzebnej dla ogrzewania, wentylacji i przygotowania ciepłej wody użytkowej,• zużycie energii elektrycznej – wyrażone w megawatogodzinach na rok (MWh/rok)

zużycie energii elektrycznej w mieście,• zużycie energii końcowej na mieszkańca – wyrażone w megawatogodzinach na rok

(MWh/rok) średnie zużycie energii końcowej przez statystycznego mieszkańca, wyliczone przez podzielenie zużycia energii końcowej przez liczbę mieszkańców,

• koszty energii – wyrażona w złotych na rok (zł/rok) średnia wysokość opłat za zużycie energii przypadająca na statystycznego mieszkańca.



6. Miasto na tle miast zagranicznych o zbliżonym klimacieW tablicy 05.14 przedstawiono podstawowe wskaźniki statystyczne dla wybranych miast zagranicznych o liczbie mieszkańców porównywalnej do tej w Warszawie, mianowicie dla Budapesztu (stolicy Węgier) oraz Pragi (stolicy Czech). Wskaźniki ujęte w tablicy to: • ludność – wyrażona w osobach (os.) liczba ludności,• powierzchnia – wyrażona w kilometrach kwadratowych powierzchnia terenu

otoczonego granicami miasta,• zaludnienie – wyrażona w osobach na kilometr kwadratowy powierzchni (os./km2)

średnia gęstość zaludnienia,• zatrudnienie – wyrażona w procentach (%) liczba mieszkańców wykonujących pracę, • koszt roboczogodziny – wyrażony w Euro na godzinę (€ / h) średni koszt pracy w

mieście,• zużycie energii końcowej – wyrażony w Euro na rok (€/rok) koszt zużytej energii

końcowej na mieszkańca.7. Obowiązujące regulacje prawneNa prawidłowość funkcjonowania systemu energetycznego Miasta będą wpływać następujące grupy regulacji prawnych:• prawo na poziomie unijnym,• prawo na szczeblu centralnym,• prawo na szczeblu samorządu terytorialnego.Do instrumentów prawa unijnego należą:• Dyrektywa 2005/89/WE dotycząca działań na rzecz zagwarantowania bezpieczeństwa

dostaw energii elektrycznej i inwestycji infrastrukturalnych, • Dyrektywa 2009/28/WE w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł

odnawialnych, • Dyrektywa 2009/72/WE dotycząca wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii

elektrycznej, • Dyrektywa 2009/73/WE dotycząca wspólnych zasad rynku wewnętrznego gazu

ziemnego i uchylająca dyrektywę 2003/55/WE,

• Rozporządzenie nr 994/2010 w sprawie środków zapewniających bezpieczeństwo dostaw gazu ziemnego.

Dyrektywa 2009/28/WE w motywie 6 wskazuje, że: „Dążenie do zdecentralizowanego wytwarzania energii niesie ze sobą wiele korzyści, w tym wykorzystanie lokalnych źródeł energii, większe bezpieczeństwo dostaw energii w skali lokalnej, krótsze odległości transportu oraz mniejsze straty przesyłowe”. Dyrektywa zobowiązuje państwa członkowskie do nałożenia części obowiązków na operatorów systemów przesyłowych, którzy są zobowiązani do przyznania pierwszeństwa dla instalacji wykorzystujących odnawialne źródła energii przy wyborze instalacji wytwarzających energię elektryczną. Dyrektywa 2009/72/WE deklaruje bezpieczeństwo energetyczne, jako wiodącą zasadę rynku wewnętrznego energii elektrycznej kładąc jednocześnie nacisk na jej urzeczywistnienie poprzez połączenia miedzy rynkami energetycznymi państw członkowskich. Celem 2009/73/WE dyrektywy jest stworzenie: „konkurencyjnego, bezpiecznego i zrównoważonego pod względem środowiskowym rynku gazu ziemnego, oraz nie dyskryminują tych przedsiębiorstw w odniesieniu do ich praw lub obowiązków” (art. 3 ust. 1 dyrektywy 2009/72/WE). Rozporządzenie nr 994/2010 ma na celu „umożliwienie wprowadzenia środków wyjątkowych w przypadku gdy same mechanizmy rynkowe nie są już w stanie zapewnić wymaganych dostaw gazu, poprzez przejrzyste określenie i podział odpowiedzialności



pomiędzy przedsiębiorstwa gazowe, państwa członkowskie i Unię w zakresie działań zapobiegawczych oraz reakcji na konkretne zakłócenia w dostawach” (art. 1 rozporządzenia nr 994/2010). Rozporządzenie nr 994/2010 określa też zasady współpracy między Komisją Europejską, państwami członkowskimi i przedsiębiorstwami gazowymi w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa dostaw gazu (art. 3). W przypadku ogłoszenia stanu nadzwyczajnego, organy UE (Komisja) zapewniają odpowiednią koordynację działań, w tym: „by działania podejmowane na szczeblu państw członkowskich i na szczeblu regionalnym były spójne i skuteczne w stosunku do szczebla unijnego. Do zasad ogólnych dyrektywy 2005/89/WE należy wysoki poziom bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej a także sprzyjanie stabilnemu klimatowi inwestycyjnemu (art. 3 ust. 1).Znacząca część zadań związana z zapewnieniem bezpieczeństwa energetycznego dla konsumentów końcowych jest realizowana na szczeblu samorządowym. Świadczy o tym treść art. 18 pr. en., który konkretyzuje formy, w jakiej powinno zostać wykonane wynikające z art. 7 ust. 1 pkt 3 Ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym zadanie własne gminy polegające na zaopatrzeniu w energię elektryczną i cieplną oraz gaz. Zgodnie z prawem energetycznym konkretyzacja powyższego zadania własnego przejawia się w: planowaniu i organizacji zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze gminy, planowaniu oświetlenia miejsc publicznych i dróg na obszarze gminy, finansowaniu oświetlenia ulic, placów i dróg publicznych znajdujących się na terenie gminy, planowaniu i organizacji działań mających na celu racjonalizację zużycia energii i promocję rozwiązań zmniejszających zużycie na obszarze gminy (art. 18 ust. 1 pkt 1-4 pr. en.). Dalsze instrumenty zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego podejmowane przez organy centralne zostały uregulowane w ustawie z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Omówienie powyższej regulacji jest konieczne w związku z tym, że rozmieszczenie inwestycji energetycznych jest jednym z elementów planowania przestrzennego. Chociaż główne zadania związane z planowaniem przestrzennym na tym etapie dotyczą gmin, to również władzom centralnym jest pozostawiona znacząca rola w zakresie decyzji o rozmieszczeniu inwestycji energetycznych o znaczeniu ponadlokalnym. Zgodnie z art. 46 u.p.z.p. organem właściwym na szczeblu centralnym do kwestii związanych z polityką przestrzenną (koordynacja zgodności planów zagospodarowania przestrzennego województw z koncepcją przestrzennego zagospodarowania kraju oraz koordynacja współpracy transgranicznej i przygranicznej w zakresie planowania i zagospodarowania przestrzennego) jest minister właściwy do spraw rozwoju regionalnego. Na ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego nałożone zostały obowiązki związaneze sporządzeniem koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju (art. 47 ust. 1 pkt 1 u.p.z.p.). W zakresie bezpieczeństwa energetycznego koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju zyskuje szczególne znaczenie, ponieważ zostaje w niej określone m.in. rozmieszczenie obiektów infrastruktury technicznej i transportowej, strategicznych zasobów wodnych i obiektów gospodarki wodnej o znaczeniu międzynarodowym i krajowym (art. 47 ust. 2 pkt 4 u.p.z.p.). Pod pojęciem powyższych obiektów mieszczą się również instalacje związane z wytwarzaniem energii z odnawialnych źródeł energii. Najważniejsze regulacje odnoszące się do zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego są zawarte w Ustawie z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne. Bezpieczeństwo energetyczne na potrzeby postanowień tej ustawy jest definiowane, jako: „stan gospodarki umożliwiający pokrycie bieżącego i perspektywicznego zapotrzebowania odbiorców na paliwa i energię w sposób technicznie i ekonomicznie uzasadniony, przy zachowaniu wymagań ochrony środowiska” (art. 3 pkt 16 pr. en.). W świetle przepisów



prawa energetycznego za zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego odpowiadają w pierwszej kolejności przedsiębiorstwa energetyczne, do których zadań należy utrzymanie zdolności urządzeń, instalacji i sieci do realizacji zaopatrzenia w paliwa energetyczne lub energięw sposób ciągły i niezawodny (art.4 ust. 1 pr. en.). Ogromne znaczenie dla rozwoju instalacji OZE, jako sprzyjających zrównoważonemu wykorzystaniu zasobów energetycznych oraz biopłynów spełniających kryteria zrównoważonego rozwoju ma ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii. Celem ustawy o OZE jest nie tylko pełniejsza i bardziej sprawna transpozycja dyrektywy 2009/28/WE, ale przede wszystkim ustanowienie odpowiedniego mechanizmu wsparcia OZE, który czyniłby zadość wymogom zawartym w wytycznych dot. pomocy publicznej na cele związane z energią i ochroną środowiska. Do prowadzenia robót budowlanych potrzebne jest pozwolenie budowlane (art. 28 ust. 1 ustawy Prawo budowlane tekst jednolity Dz. U. z 2003 r. nr 207, poz. 2016 z późn. zm.). Pozwolenie to nie jest jednak potrzebne do instalowania urządzeń np. kolektorów słonecznych, systemów fotowoltaicznych czy wiatraków na obiektach budowlanych (art. 29 ust. 2 pkt 15 ustawy Prawo budowlane). W przypadku, gdy przekraczają one 3 m wysokości wymagane jest zgłoszenie (art. 30 ust. 1 pkt 3 b ustawy Prawo budowlane). Zgodnie z art. 29 ust. 2 pkt. 16 ustawy Prawo budowlane, pozwolenia na budowę nie wymaga wykonywanie robót budowlanych polegających na montażu pomp ciepła, urządzeń fotowoltaicznych o zainstalowanej mocy elektrycznej do 40 kW oraz wolno stojących kolektorów słonecznych. Kolejną ustawą wiążącą się z kwestiami bezpieczeństwa energetycznego kraju jest ustawa z dnia 24 kwietnia 2009 r. o inwestycjach w zakresie terminalu regazyfikacyjnego skroplonego gazu ziemnego w Świnoujściu. Budowa terminalu gazowego w Świnoujściu jest inwestycją strategiczną dla Polski, gdyż umożliwia import gazu ziemnego z wielu różnych źródeł, pozwalając na dywersyfikację dostaw. Ustawa określa zasady przygotowania, realizacji i finansowania inwestycji związanych z terminalem LNG. Zapisy zawarte w ustawie pozwalają na uproszczenie i skrócenie procedur administracyjnych towarzyszących przygotowaniu i realizacji inwestycji. Uregulowane zostały między innymi kwestie wydawania pozwoleń wodno-prawnych oraz decyzji w sprawie zmian zagospodarowania przestrzennego.Nowelizacją ww. ustawy jest ustawa z dnia 30 maja 2014 r. o zmianie ustawy o inwestycjach w zakresie terminalu regazyfikacyjnego skroplonego gazu ziemnego w Świnoujściu oraz ustawy o gospodarce nieruchomościami. Kluczową zmianą zawartą w ustawie z 2014 roku jest rozszerzenie listy inwestycji towarzyszących terminalowi LNG oraz kolejne ułatwienia w realizacji przedsięwzięcia. Przepisy zawarte w ustawie nadają wojewodzie uprawnienia do składania wniosków o dokonywanie wpisów w księdze wieczystej i katastrze, ujednolicają zasady dotyczące zawiadomienia i doręczenia decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji, nadają inwestorowi prawo do dysponowania nieruchomościami na cele budowlane niezbędne do realizacji i eksploatacji terminalu, a także regulują proces wydawania pozwoleń wodnoprawnych. Poprzez uproszczenie procedur administracyjnych nowelizacja ustawy przyspiesza proces realizacji terminalu gazowego, w konsekwencji przyczyniając się do zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego Rzeczypospolitej Polskiej.Kwestie związane z bezpieczeństwem energetycznym kraju reguluje również ustawa z dnia24 lipca 2015 roku o przygotowaniu i realizacji strategicznych inwestycjiw zakresie sieci przesyłowych. Dotyczy ona bowiem inwestycji związanych z rozbudowąi modernizacją sieci przesyłowych na terenie Polski, prowadzonych w celu poprawienia



jakości dostaw energii elektrycznej oraz jej transgranicznego przepływu. Ustawa ułatwia ich realizację, upraszczając niektóre procedury administracyjne. Umożliwia ona skrócenie procesu uzyskiwania wymaganych decyzji tak, aby łączna długość postępowań nie przekroczyła42 miesięcy, a także reguluje procedury nabywania tytułów prawnych do nieruchomości, wchodzących w obszar projektowanej inwestycji. Istotnym postanowieniem jest również nadanie kompetencji do wydania decyzji dot. Lokalizacji i pozwolenia na budowę jednemu organowi – wojewodzie z obszaru tego województwa, na którym zlokalizowany jest najdłuższy odcinek inwestycji. Na mocy ustawy wprowadzona jest również kompleksowa decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie sieci przesyłowej (łącząca w sobie aspekty decyzji lokalizacyjnej, podziałowej i wywłaszczeniowej), która minimalizuje ilość wydawanych pozwoleń, upraszczając całą procedurę.Do innych aktów prawnych istotnych w zakresie energetyki należą:• Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 15 stycznia 2007 r. w sprawie

szczegółowych warunków funkcjonowania systemów ciepłowniczych (Dz. U. 2007 nr 16 poz. 92),

• Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 4 maja 2007 r. w sprawie szczegółowych warunków funkcjonowania systemu elektroenergetycznego (Dz.U. 2007 nr 93 poz. 623).

8. Obowiązujące prawo lokalneInstrumentami pozwalającymi gminie na realizację działań w zakresie bezpieczeństwie energetycznego i prawidłowego funkcjonowania Miasta są: 1. Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe,

wydawane na podstawie art. 19 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne,

2. Plan zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, wydawany na podstawie art. 20 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne,

3. Strategie rozwoju (np. strategia rozwoju energetyki, strategia paliwowo-energetyczna) wydawane na podstawie art. 18 pkt 2 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa oraz art. 9 pkt 3 ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju.

Dostarczeniem energii do odbiorców końcowych zajmują się działające na danym obszarze przedsiębiorstwa energetyczne. W przypadku, w którym świadczenie usług nie jest opłacalne dla żadnego przedsiębiorstwa, gmina dysponuje instrumentami prawnymi, aby samodzielnie zorganizować taką działalność. Zgodnie bowiem z art. 9 ust. 2 u.s.g. „gmina oraz inna gminna osoba prawna może prowadzić działalność gospodarczą wykraczającą poza zadania o charakterze użyteczności publicznej wyłącznie w przypadkach określonychw odrębnej ustawie”. Wspomnianą ustawą jest ustawa z dnia 20 grudnia 1996 roku o gospodarce komunalnej, która określa zasady i formy gospodarki komunalnej jednostek samorządu terytorialnego, polegające na wykonywaniu przez jednostki zadań własnych, w celu zaspokojenia zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej. Do innych dokumentów pozwalających gminie na realizacje działań w zakresie energetycznego funkcjonowania Warszawy należą:• Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy – ustawa

określa politykę przestrzenną gminy, w tym lokalnych zasad zagospodarowania przestrzennego (art. 9 ust. 1 u.p.z.p.) ,

• Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego – zgodnie z art. 4 ust. 1 u.p.z.p. miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego ma na celu ustalenie przeznaczenia



terenu, rozmieszczenie inwestycji celu publicznego oraz określenie sposobów zagospodarowaniai warunków zabudowy terenu. Ponadto, art. 1 ust. 2 u.p.z.p formułuje szereg wytycznych prowadzących do doprecyzowania w jaki sposób ma zostać zrealizowany naczelny cel planowania przestrzennego. Poprzez dane wytyczne planowanie i zagospodarowanie przestrzenne na wszystkich poziomach powinno uwzględniać m.in.: potrzeby obronnościi bezpieczeństwa państwa, potrzeby interesu publicznego a także potrzeby w zakresie rozwoju infrastruktury technicznej (art. 1 ust. 2 pkt 8-10 u.p.z.p). Brak wskazania wprost kwestii związanych z bezpieczeństwem energetycznych i zrównoważonym rozwojem nie stoi na przeszkodzie temu, by zostały one wyinterpretowane z przesłanki interesu publicznego czy też bezpieczeństwa państwa.,

• Programy ochrony powietrza - podstawą dla opracowania programów ochrony powietrza jest ocena poziomów substancji w powietrzu w danej strefie za rok poprzedni, dokonana przez wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska terminie do dnia 30 kwietnia każdego roku (art. 89 ust. 1 POŚ). W sytuacji, w której stężenie danej substancji przekracza poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji lub przekracza poziom docelowy, na organach samorządu województwa zaczyna ciążyć obowiązek przygotowania i uchwalenia stosownych programów ochrony powietrza (art. 91 ust. 1 i 5 POŚ).,

• Plan rozwoju gospodarki niskoemisyjnej,• Regulacje w zakresie redukcji emisji zanieczyszczeń do powietrza,• Regulacje w zakresie redukcji emisji pochodzących z sektora transportu.

9. Obowiązujące zobowiązania i regulacje miejskieZobowiązania i regulacje miejskie są bezpośrednio powiązane i zbieżne z regulacjami wynikającymi z prawa lokalnego (patrz punkt wyżej).Ponad to w tym zakresie regulujące są następujące dokumenty:• Polityka energetyczna m.st. Warszawy do roku 2020 – Uchwała nr LXIX/2063/2006

Rady m.st. Warszawy z dn. 27.02.2006 r. - dokument ten postulował wprowadzenie liberalizacji rynku energetycznego, która przejawiać się będzie zaistnieniem konkurencji w zakresie dostaw energii odbiorcom końcowym. Jednym z celów operacyjnych związanych z zapewnieniem wysokiej jakości usług infrastrukturalnych jest program usprawniania systemu ciepłowniczego, elektroenergetycznego oraz gazowego. Są to procesy rozłożone w czasie i właściwe przedsiębiorstwa energetyczne są odpowiedzialne za przeprowadzanie stosowanych modernizacji i dostosowywanie sieci. Istotny element strategii miasta stanowią cele związane z poprawą jakości powietrza na jego obszarze.

• Plan działań na rzecz zrównoważonego zużycia energii dla Warszawy w perspektywie do 2020 r.- Uchwała nr XXII/443/2011 Rady m.st. Warszawy z dn. 08.09.2011 r. - w roku 2009 m.st. Warszawa przystąpiło do porozumienia Burmistrzów, którego rezultatem było opracowanie „Planu działań na rzecz zrównoważonego zużycia energii dla Warszawy w perspektywie do 2020 roku”, zwanego w skrócie SEAP (ang. Sustainable Energy Action Plan). Warszawa dobrowolnie zobligowała się do zmniejszenia emisji CO2 o 20% do roku 2020. Dokument zawiera ogólne wskazanie inwestycji planowanych przez lokalne władze samorządowe w Warszawie, które pozwolą na osiągnięcie założonych celów redukcyjnych.

• Strategia rozwoju m.st. Warszawy do 2020 roku – Uchwała nr LXII/1789/2005 Rady m.st. Warszawy z dn. 24.11.2005 r. z późniejszymi zmianami – dokument stawia cele,



jakim jest osiągnięcie jak najwyższego poziomu zaspokojenia potrzeb mieszkańców oraz zajęcie przez Warszawę znaczącego miejsca wśród najważniejszych metropolii europejskich. Wizję miasta stanowi z kolei pięć celów strategicznych, do których przyporządkowano od trzech do sześciu celów operacyjnych. Każdy z celów opisany jest poprzez programy – łącznie jest ich 72. Dokument wymienia również blisko 300 konkretnych zadań, jakie powinny zostać osiągnięte.

• Strategia zrównoważonego rozwoju systemu transportowego Warszawy do 2015 roku i na lata kolejne - Uchwała nr LVIII/1749/2009 Rady m.st. Warszawy z dnia 9 lipca 2009 r. – w dokumencie określone są zadania z zakresu rozwoju systemu drogowego Warszawy, bezpieczeństwa ruchu drogowego, rozwoju systemu transportu publicznego oraz rozwoju systemu rowerowego.

10. Wskaźniki opisujące miastoW tablicy 05.15 przedstawiono 21 wskaźników opisujących miasto stołeczne Warszawęw roku 2014. Wyznaczone wskaźniki to:• Wskaźnik 1: suma ene – wyrażona w kilowatogodzinach na osobę suma energii

elektrycznej zużywanej w mieście na mieszkańca,• Wskaźnik 2: suma cep – wyrażona w kilowatogodzinach na osobę suma energii

zużywanej w mieście na mieszkańca,• Wskaźnik 3: suma csi – wyrażona w kilowatogodzinach na osobę suma energii z sieci

ciepłowniczej zużywanego w mieście na mieszkańca,• Wskaźnik 4: suma gaz – wyrażona w kilowatogodzinach na osobę suma energii

wytworzonej z gazu ziemnego na mieszkańca miasta,• Wskaźnik 5: suma ene – wyrażona w kilowatogodzinach na metr kwadratowy suma

energii zużywanej przypadającej na metr kwadratowy powierzchni ogrzewanej,• Wskaźnik 6: suma cep – wyrażona w kilowatogodzinach na metr kwadratowy suma

energii zużywanej przypadającej na metr kwadratowy powierzchni ogrzewanej,• Wskaźnik 7: suma csi – wyrażona w kilowatogodzinach na metr kwadratowy suma

energii z sieci ciepłowniczej zużywanej przypadającej na metr kwadratowy powierzchni ogrzewanej,

• Wskaźnik 8: suma gaz – wyrażona w kilowatogodzinach na metr kwadratowy suma energii wytworzonej z gazu ziemnego na metr kwadratowy powierzchni ogrzewanej,

• Wskaźnik 9: OZE moc zainstalowana – wyrażona w megawatach moc zainstalowanych odnawialnych źródeł energii,

• Wskaźnik 10: liczba ludności – wyrażona w sztukach liczba ludności miasta,• Wskaźnik 11: ene MW – wyrażona w kilowatogodzinach suma energii elektrycznej

zużywanej na osobę mieszkającą w zabudowie mieszkaniowej wielorodzinnej,• Wskaźnik 12: ene MN – wyrażona w kilowatogodzinach suma energii elektrycznej

zużywanej na osobę mieszkającą w zabudowie mieszkaniowej jednorodzinnej, niskiej,• Wskaźnik 13: ene MW - wyrażone w kilowatogodzinach na metr kwadratowy

powierzchni ogrzewanej jednostkowe zapotrzebowanie na energię elektryczną w zabudowie mieszkaniowej wielorodzinnej,

• Wskaźnik 14: ene MN – wyrażone w kilowatogodzinach na metr kwadratowy powierzchni ogrzewanej jednostkowe zapotrzebowanie na energię elektryczną w zabudowie mieszkaniowej niskiej, jednorodzinnej,

• Wskaźnik 15: ene U – wyrażone w kilowatogodzinach na metr kwadratowy powierzchni ogrzewanej jednostkowe zapotrzebowanie na energię elektryczną w budynkach, budowlachi pomieszczeniach o przeznaczeniu usługowym,



• Wskaźnik 16: co MW – wyrażone w kilowatogodzinach na metr kwadratowy powierzchni użytkowej jednostkowe zapotrzebowanie na ogrzewanie pomieszczeń w zabudowie mieszkaniowej wielorodzinnej,

• Wskaźnik 17: co MN – wyrażone w kilowatogodzinach na metr kwadratowy powierzchni ogrzewanej jednostkowe zapotrzebowanie na ogrzewanie pomieszczeń w zabudowie mieszkaniowej jednorodzinnej, niskiej,

• Wskaźnik 18: co U – wyrażone w kilowatogodzinach na metr kwadratowy powierzchni ogrzewanej jednostkowe zapotrzebowanie na ogrzewanie pomieszczeń w budynkach, budowlach i pomieszczeniach o przeznaczeniu usługowym,

• Wskaźnik 19: csi MW – wyrażone w kilowatogodzinach na metr kwadratowy powierzchni ogrzewanej jednostkowe zapotrzebowanie na ciepło z sieci ciepłowniczej w zabudowie wielorodzinnej,

• Wskaźnik 20: csi MN – wyrażone w kilowatogodzinach na metr kwadratowy powierzchni ogrzewanej jednostkowe zapotrzebowanie na ciepło z sieci ciepłowniczej w zabudowie jednorodzinnej, niskiej,

• Wskaźnik 21: csi U – wyrażone w kilowatogodzinach na metr kwadratowy powierzchni ogrzewanej jednostkowe zapotrzebowanie na ciepło z sieci ciepłowniczej w budynkach, budowlach i pomieszczeniach usługowych.

Lista tablic:Tablica nr 05.01 Ludność wg wieku, aktywności, przebywania i dochodów w mieście

i dzielnicach w roku 2014Tablica nr 05.02 Charakterystyka gospodarstw domowych w mieście, dzielnicach,

rejonach w 2014 rokuTablica nr 05.03 Gospodarka w mieście, dzielnicach, rejonach w 2014 rokuTablica nr 05.04 Charakterystyka zabudowy miasta, dzielnic, rejonów w 2014 roku.Tablica nr 05.05 Wyposażenie zabudowy miasta, dzielnic, rejonów w 2014 rokuTablica nr 05.06 Urządzenia energetyczne w Warszawie w 2014 rokuTablica nr 05.07 Transport w mieście, dzielnicach, rejonach w 2014 rokuTablica nr 05.08 Energia użytkowa oraz końcowa w mieście i dzielnicach w 2014Tablica nr 05.09 Godzinowe profile dobowe miasta - pobory energii końcowej z

sieci w godzinach Tablica nr 05.10 Zaspokajanie potrzeb energochłonnych miastaTablica nr 05.11 Profil poboru wody w dniu powszednim zimąTablica nr 05.12 Wykorzystanie transportu publicznego w dniu powszednim zimąTablica nr 05.13 Wskaźniki dla wybranych miast krajowych o wielkości

porównywalnej do WarszawyTablica nr 05.14 Wskaźniki dla wybranych miast zagranicznych o wielkości

porównywalnej do WarszawyTablica nr 05.15 Wskaźniki opisujące miasto

§06 Prognoza zmian strukturalnych



a) Zmiana współczynników wykorzystania zabudowy do realizacji celów konsumpcyjnych i warunków funkcjonowania sfery komercyjnej

W tablicy nr 06.01 przedstawiono prognozę zmian strukturalnych w Warszawie w latach 2020, 2025, 2030 i 2035 na podstawie wskaźników urbanistycznych dla terenów zabudowy mieszkaniowej. W kolumnach wartości odpowiadają poszczególnym dzielnicom oraz rejonom miasta zgodnie z przyjętą i opisaną metodyką kodowania nazw.W wierszach podano dla kolejnych lat prognozy współczynniki charakteryzujące:1) wykorzystania zabudowy – niemianowany wskaźnik określający przeznaczenie

powierzchni zabudowy danego obszaru;2) gęstość powierzchni ogrzewanej – stosunek sumy ogólnej powierzchni ogrzewanej

zabudowy do powierzchni terenu [m2/ha];3) gęstość zaludnienia (stopień wykorzystania terenu) – wskaźnik określający liczbę

mieszkańców przypadających na powierzchnię terenu [os./ha].W kolumnie cecha podano rodzaj wielkości ukazanych w wierszach w postaci współczynników w podziale na: powierzchnię ogrzewaną oraz liczbę mieszkańców. Dalej określono przynależność do danej grupy i podgrupy. Współczynniki wykorzystania zabudowy podzielono według funkcji zabudowy na: gospodarstwa domowe, handel i usługi oraz przemysł. Pozostałe wielkości ukazano w postaci ilorazów sum ogółem. W kolumnie rok określono czas prognozowanego wystąpienia obliczonych wskaźników – prognoza została sporządzona dla lat 2020, 2025, 2030 oraz 2035.b) Zmiana współczynników energochłonnościW tablicy nr 06.02 przedstawiono w wierszach dla rejonów dla wartości współczynników energochłonności możliwych do uzyskania dzięki dostępnym technologiom termomodernizacji w latach 2014, 2020, 2025, 2030 oraz 2035. W kolumnie temat określono rodzaj nośnika, którego dotyczy współczynnik energochłonności w danym wierszu w podziale na:1) cep – całe ciepło dostarczone w różnych nośnikach sieciowych;2) ene – energia elektryczna;3) gaz – gaz ziemny.W kolumnie cecha podano rodzaj obiektu, którego dotyczy współczynnik energochłonności. Dalej określono przynależność do danej grupy (budynki termomodernizowane i nietermomodernizowane) oraz podgrupy w podziale na:1) do 1981 – budynki wybudowane do 1981 roku;2) 1982-1991 – budynki wybudowane w latach 1982-1991;3) 1992-2001 – budynki wybudowane w latach 1992-2001;4) 2002-2014 – budynki wybudowane w latach 2002-2014.Współczynniki energochłonności podane zostały w jednostkach sobie właściwych, o czym informuje kolumna miara.c) Zmiana współczynników formuł roku bazowego do wyliczania prognozyW tablicy nr 06.03 przedstawiono wartości współczynników formuł roku bazowego do wyliczania prognozy zapotrzebowania na energię dla Warszawy. W poziomie wartości odpowiadają poszczególnym dzielnicom oraz rejonom miasta zgodnie z wcześniej przyjętą i opisaną metodyką kodowania nazw. W kolumnie cecha podano rodzaj danej, do której odniesione są wartości obliczonych współczynników: na mieszkańca bądź powierzchnię ogrzewaną. W następnych kolumnach określono przynależność do grupy określającej cel:1) cw – ciepło ciepłej wody użytkowej (ciepła woda użytkowa);2) pp – ciepło do przygotowania posiłków;3) lgt – światło (sztuczne oświetlenie);



4) ICT – telekomunikacja i komputery (sieci);5) ATV – sprzęt audio i video (telewizja naziemna, sieciowa i satelitarna);6) AGD – sprzęt gospodarstwa domowego (kuchnia, higiena).W kolumnie rok określono czas prognozowanego wystąpienia obliczonych wskaźników – prognoza została sporządzona dla lat 2020, 2025, 2030 oraz 2035. Współczynniki formuł roku bazowego do wyliczania prognozy podane zostały w jednostkach sobie właściwych, o czym informuje kolumna miara.d) Zróżnicowanie terenowe dla dzielnic i rejonówW tablicy 06.04 przedstawiono procentowe wskaźniki wykorzystania terenu powierzchni ogrzewanych w Warszawie. W poziomie wartości odpowiadają poszczególnym dzielnicom oraz rejonom miasta zgodnie z wcześniej przyjętą i opisaną metodyką kodowania nazw. W kolumnach temat oraz cecha podano rodzaj powierzchni wykorzystanej do obliczeń współczynników. Dalej określono przynależność do funkcji zabudowy, czyli kierunku użytkowania:a) MW – zabudowa mieszkaniowa wielorodzinna (zabudowa wielorodzinna bez usług

lub z niewielkim odsetkiem usług);b) MN – zabudowa mieszkaniowa niska, jednorodzinna (wolnostojąca, bliźniacza,


c) UA – administracja i bezpieczeństwo publiczne (sądy, ministerstwa, ambasady, urzędy dzielnic, komisariaty policji, budynki należące do wojska, itp.);

d) UO – usługi oświaty i nauki (żłobki, przedszkola, szkoły podstawowe, gimnazja, szkoły średnie, szkoły wyższe, instytuty naukowe);

e) UZ – usługi zdrowia (szpitale, przychodnie, kliniki, punkty medyczne, specjalistyczne gabinety zabiegowe, itp.);

f) UK – usługi kultury i sportu, hotelarstwo i turystyka (domy kultury, teatry, kina, muzea, stadiony, budynki przynależące do obiektów sportowych, obiekty hotelarskie i związane z turystyką);

g) T – transport (budynki dworców, terminali lotniczych, stacji metra, zajezdni autobusowych, tramwajowych, metra, garaże wielokondygnacyjne, duże skupiska garaży jednostanowiskowych, znajdujących się przy zabudowie wielorodzinnej);

h) TK – transport kolejowy (budynki znajdujące się na terenach kolejowych i obsługujące transport kolejowy bez dworców);

i) US – składy i magazyny (obiekty przeznaczone do składowania, łącznie z magazynami przeznaczonymi na funkcje komercyjne, nie tylko na potrzeby zakładów przemysłowych);

j) UH – usługi handlu i usługi materialne (głównie obiekty usługowe, znajdujące się na terenach osiedli mieszkaniowych);

k) UF – usługi niematerialne (usługi finansowe, ubezpieczeniowe, centra finansowe, budynki banków, giełdy);

l) UB – budynki biurowe (w większości obiekty komercyjne, obiekty znajdujące się na terenie parków biznesowych i biurowych);

m) PR – przemysł;n) EW – usługi hardmediów (energetyka, ciepłownictwo, dystrybucja i magazynowanie

paliw, tereny wodociągów i oczyszczalni ścieków, przepompownie, itp.);o) UU – usługi różne (skupiska obszarów, na których występują różne rodzaje usług,

przykładowo centra handlowe, zawierające kilka rodzajów usług);p) UI – usługi inne (usługi niedające się zakwalifikować do innych wymienionych

rodzajów usług);



W kolumnie rok określono czas prognozowanego wystąpienia obliczonego stanu zróżnicowania terenowego dzielnic i rejonów – prognoza została sporządzona dla lat 2020, 2025, 2030 oraz 2035.

Spis tablic: Tablica nr 06.01 Zmiana współczynników wykorzystania zabudowy do realizacji

celów konsumpcyjnych i warunków funkcjonowania sfery komercyjnej.

Tablica nr 06.02 Współczynniki energochłonności w kolejnych latach prognozy.Tablica nr 06.03 Zmiana współczynników formuł roku bazowego do wyliczania

prognozy.Tablica nr 06.04 Zróżnicowanie terenowe dla dzielnic i rejonów.

§07 Prognoza rozwoju miasta

Prognoza rozwoju miasta została scharakteryzowana pod względem rozwoju społeczno-ekonomicznego, rozwoju zabudowy, zmiany współczynnika wyposażenia mieszkań, biur i innych obiektów, zmiany stylu życia oraz syntetycznych parametrów prognozy. W tablicach poniżej zawarto zmienne opisujące rozwój społeczno – gospodarczy, których wykorzystanie, bądź wykorzystanie ich agregatów, pozwala na bezpośrednie wyliczenie zapotrzebowania na energię dla lat 2020, 2025, 2030, 2035. W tablicach wyspecyfikowano znacznie więcej strumieni danych społeczno-gospodarczych niż zostało użytych do numerycznego wyznaczenia prognozy zapotrzebowania. Wachlarz danych poddano automatycznemu generowaniu niezbędnych modeli estymacyjnych poddanych wspomaganej ocenie i selekcji, co do doboru zmiennych opisujących i współczynników w celu najlepszego dopasowania do opisywanych zjawisk. Bogaty zestaw szeregów czasowych pozwala również na wykonywanie wariantowych post-analiz odpowiadających na pytanie, co by było, gdyby strumień jakiejś szczegółowej zmiennej społecznej w jakimś rejonie uległ w czasie istotnemu zaburzeniu. Można np. wyliczać hipotetyczne skutki pojawienia się lub opóźnienia problematycznego osiedla mieszkaniowego lub zniknięcia centrum biznesu. W mieście wystąpią zjawiska związane z dynamicznym rozwojem i pojawianiem się nowych technologii. Następuje ekspansja wielkoformatowych elektronicznych bilbordów ścianowych czy zalew gospodarstw domowych przez mega rzutniki i telewizory, co stawia dodatkowe wymagania dla sieci dystrybucyjnych. Dużą niepewnością jest obciążona zaproponowana prognoza rozwoju elektromobilności.

1) Rozwój społeczno – ekonomiczny W tablicy 07.01 przedstawiono prognozę charakterystyk ilościowych miasta dla lat 2020, 2025, 2030, 2035, posiadających znaczenie w odniesieniu do prognozowanego zapotrzebowaniu na energię elektryczną. Prognoza uwzględniała:Liczbę mieszkańców przynależących do jednej z trzech kategorii wiekowych:• przedprodukcyjni – liczba ludności w wieku poniżej 14 roku życia zamieszkująca całe

miasto i poszczególne dzielnice,• produkcyjni – liczba mężczyzn w wieku 15 – 64 lata oraz kobiet w wieku 15 – 59 lat,

zarówno wykonujący pracę przynoszącą dochód, jak i bezrobotni, zamieszkująca całe miasto i poszczególne dzielnice,

• poprodukcyjni – liczba mężczyzn w wieku 65 lat i więcej oraz kobiet w wieku 60 lat i więcej zamieszkująca całe miasto i poszczególne dzielnice.



Liczbę osób ze względu na podejmowaną aktywność należącą do kategorii:• przedszkolni – dzieci uczęszczające do przedszkoli,• uczniowie – dzieci uczęszczające do szkół podstawowych, gimnazjów i szkół średnich,• studenci – osoby studiujące na uczelniach wyższych,• pracujący – osoby zatrudnione na etacie oraz prowadzące firmę,• najemni – osoby zatrudnione na etacie,• przedsiębiorcy – osoby prowadzące firmę,• bezrobotni – osoby pozostające bez zatrudnienia, gotowe do podjęcia pracy,• emeryci – osoby, które osiągnęły wiek emerytalny.Liczbę osób ze względu zaangażowanie w instytucjach z określonego zakresu działalności lub będących na emeryturze:• budżet – instytucje administracji publicznej, naukowe i edukacyjne oraz zdrowia

i pomocy społecznej,• produkcja – rolnictwo, przemysł i budownictwo,• handel – kategorie działalności: handel hurtowy, handel detaliczny i naprawy,• usługi – kategorie działalności: transport i magazynowanie, turystyka, kultura, rekreacja,

gastronomia, biura, pozostali,• emerytury – liczba osób pobierających świadczenia emerytalne.Liczbę osób ze względu na charakter przebywania w mieście:• mieszkających – osoby faktycznie przebywające w Warszawie i mieszkające

w Warszawie z zamiarem stałego lub czasowego (krótkoterminowego) pobytu,• zameldowanych – osoby faktycznie przebywające w Warszawie i mieszkające

w Warszawie z zamiarem stałego pobytu pod oznaczonym adresem,• nierejestrowanych – osoby zamieszkujące Warszawę z zamiarem czasowego

(krótkoterminowego) pobytu oraz osoby faktycznie przemieszkujących, • pomieszkujących – wielkość powstała z odjęcia od osób mieszkających

osób zameldowanych,• dojeżdżających – pracujący bądź uczący się, dojeżdżający do Warszawy, a na co dzień

mieszkający poza Stolicą.

W tablicy 07.02 stanowiąca dalszy ciąg parametrów posiadających znaczenie w odniesieniu do prognozowanego zapotrzebowania na energię elektryczną. Prognoza obejmująca punkty czasowe – lata 2020, 2025, 2030, 2035, uwzględniała:Przypadający na osobę roczny przychód w złotych ujęty w kategoriach dla grup:• razem – wszyscy pracownicy podmiotów zarejestrowanych w bazie REGON,• budżet – pracownicy instytucji administracji publicznej, naukowych i edukacyjnych

oraz zdrowia i pomocy społecznej,• produkcja – osoby pracujące w sektorach: rolniczym, przemysłowym i budowlanym,• handel – osoby pracujące w podmiotach o kategoriach działalności: handel hurtowy,

handel detaliczny i naprawy,• usługi – osoby pracujące w podmiotach kategoriach działalności: transport

i magazynowanie, turystyka, kultura, rekreacja, gastronomia, biura, pozostali,• emerytury – osoby pobierające świadczenia emerytalne.Wyrażone w złotych wydatki gospodarstw domowych poniesione na: żywność, mieszkanie, energia, ogrzewanie, oszczędnościLiczbę osób zatrudnionych w podmiotach należących do kategorii działalności lub pobierających świadczenia emerytalne:• razem – wszyscy pracownicy podmiotów zarejestrowanych w bazie REGON,• budżet – pracownicy instytucji administracji publicznej, naukowych i edukacyjnych

oraz zdrowia i pomocy społecznej,



• produkcja – osoby pracujące w sektorach: rolniczym, przemysłowym i budowlanym,• handel – osoby pracujące w podmiotach o kategoriach działalności: handel hurtowy,

handel detaliczny i naprawy,• usługi – osoby pracujące w podmiotach kategoriach działalności: transport

i magazynowanie, turystyka, kultura, rekreacja, gastronomia, biura, pozostali,• emerytury – osoby pobierające świadczenia emerytalne.Wydatki gospodarstw domowych z podziałem na kategorie: żywność, mieszkanie, energia, ogrzewanie, oszczędności.Wyrażone w mln złotych przychody podmiotów zarejestrowanych w bazie REGON należące do kategorii:• razem - łączny przychód wszystkich podmiotów zarejestrowanych w bazie REGON,• budżet – instytucje administracji publicznej, naukowe i edukacyjne oraz zdrowia

i pomocy społecznej,• produkcja – rolnictwo, przemysł i budownictwo,• handel – kategorie działalności: handel hurtowy, handel detaliczny i naprawy,• usługi – kategorie działalności: transport i magazynowanie, turystyka, kultura, rekreacja,

gastronomia, biura, pozostali.

2) Rozwój zabudowyZmiana zapotrzebowania na energię w wysokim stopniu skorelowana jest z powierzchnią ogrzewaną istniejących na terenie Warszawy budynków oraz z jakościowym charakterem tej powierzchni pod względem stopnia termomodernizacji. Prognozę rozwoju zabudowy w latach 2020, 2025, 2030, 2035 ujęto w tablicy 07.03. Struktura tej tablicy jest analogiczna do tablicy 30.01. w której znajdują się podstawowe informacje o rejonach bilansowych, począwszy od powierzchni rejonu w ha, powierzchni zabudowy w m2 oraz całkowitej powierzchni ogrzewanej zabudowy m2 a także nazwy, abrewiatury i kody. Zawartość pierwszych kolumn opisuje znaczenie liczb przedstawionych w dalszej części tablicy. Przedstawione dane dotyczą obszarów: m.st. Warszawa, wszystkich jej dzielnic oraz rejonów bilansowych w kolejnych kolumnach.

Prognozowana powierzchnia ogrzewana została wyznaczona dla kierunków zabudowy:• SUMA – całość zabudowy obejmujące wszystkie kierunki;• MW – zabudowa mieszkaniowa wielorodzinna (zabudowa wielorodzinna bez usług lub

z niewielkim odsetkiem usług – głównie osiedla zamknięte);• MN – zabudowa mieszkaniowa niska, jednorodzinna (wolnostojąca, bliźniacza,

szeregowa, łącznie z budynkami gospodarczymi, znajdującymi się na terenach działek);• UA – zabudowa budynkami administracji i bezpieczeństwa publicznego (sądy,

ministerstwa, ambasady, urzędy dzielnic, komisariaty policji, budynki należące do wojska, itp.);

• UO – zabudowa pod budynki usług oświaty i nauki (żłobki, przedszkola, szkoły podstawowe, gimnazja, szkoły średnie, szkoły wyższe, instytuty naukowe);

• UZ – zabudowa pod budynki sektora usług zdrowotnych (szpitale, przychodnie, kliniki, punkty medyczne, specjalistyczne gabinety zabiegowe, itp.);

• UK – zabudowa pod obiekty usług kultury i sportu, hotelarstwa i turystyki (domy kultury, teatry, kina, muzea, stadiony, budynki przynależące do obiektów sportowych, obiekty hotelarskie i związane z turystyką);

• T – zabudowa z przeznaczeniem na budynki transportu (budynki dworców, terminali lotniczych, stacji metra, zajezdni autobusowych, tramwajowych, metra, garaże wielokondygnacyjne, duże skupiska garaży jednostanowiskowych, znajdujących się przy zabudowie wielorodzinnej);



• TK – zabudowa z przeznaczeniem na budynki transportu kolejowego (budynki znajdujące się na terenach kolejowych i obsługujące transport kolejowy bez dworców);

• US – zabudowa składami i magazynami (obiekty przeznaczone do składowania, łącznie z magazynami przeznaczonymi na funkcje komercyjne, nie tylko na potrzeby zakładów przemysłowych);

• UH + UM – zabudowa budynkami usług handlu i materialnymi (głównie obiekty usługowe, znajdujące się na terenach osiedli mieszkaniowych);

• UF – zabudowa budynkami usług niematerialnych (usługi finansowe, ubezpieczeniowe, centra finansowe, budynki banków, giełdy);

• UB – zabudowa budynkami biurowymi (w większości obiekty komercyjne, obiekty znajdujące się na terenie parków biznesowych i biurowych);

• PR – zabudowa przemysłowa;• EW – zabudowa pod usługi hard mediów (energetyka, media, paliwa, elektrociepłownie,

tereny wodociągów, itp.);• UU + UI – zabudowa pod budowle usług różnych (skupiska obszarów, na których

występują różne rodzaje usług, przykładowo centra handlowe, zawierające kilka rodzajów usług) oraz zabudowa pod budynki usług innych (usługi niedające się zakwalifikować do innych wymienionych rodzajów usług);

W pierwszej części tablicy 07.04 przedstawiono prognozę zakresu termomodernizacji w latach 2020, 2025, 2030, 2030 – wyrażonej w m2 powierzchni zabudowy w zależności od podjęcia lub nie działań termomodernizacyjnych w przeszłości:• Budynki stermomodernizowane – zabudowa, która za sprawą działań

termomodernizacyjnych – ocieplenia przegród wewnętrznych, modernizacji lub wymiany na te o lepszych parametrach systemów cieplnych, okien, systemu wentylacji, cechują się niższymi wartościami energochłonności.

• Budynki niestermodernizowane – zabudowa, w przypadku której nie podjęto działań termomodernizacyjnych, cechujące się wysoką energochłonnością.

W drugiej części tablicy 7.04 przedstawiono prognozę zakresu termomodernizacji, jakim wyżej opisywana zabudowa w latach 2020, 2025, 2030, 2035. Dane ujęto z wykorzystaniem wartości procentowych obrazujących zmianę procentową w danym roku w stosunku do roku 2014, danego działania termomodernizacyjnego w ramach każdego wymienionego zakresu:• ocieplenie dodatkową warstwą izolacji przegród zewnętrznych,• modernizacja lub wymiana stolarki okiennej,• modernizacja systemu wentylacji,• modernizacja lub wymiana instalacji grzewczej budynku,• modernizacja lub wymiana instalacja na przygotowanie ciepłej wody użytkowej,• zastosowanie odnawialnych źródeł energii.

3) Zmiana wyposażenia mieszkań, biur i innych obiektówPrognozę zmiany wyposażenia zabudowy, rozumianej jako wyposażenie związane z zapotrzebowaniem na energię elektryczna: oświetlenia, sprzętu audiowizualnego, sprzętu komputerowego i telefonicznego oraz sprzętu AGD w latach 2020, 2025, 2030, 2035 przedstawiono w tablicy 07.05. Prognozę zmiany przedstawiono dla każdej z grup wyznaczonej na podstawie charakteru zabudowy:• mieszkaniowej – wyrażone w sztukach liczba wyposażenia gospodarstw domowych,• usługowej – wyrażona w procentach obrazujących zmianę w odniesieniu do roku 2014

liczby wyposażenia budynków: administracji i bezpieczeństwa publicznego, usług oświaty i nauki, sektora usług zdrowotnych, sektora usług kultury i sportu, hotelarstwa



i turystyki, sektora usług finansowych, ubezpieczeniowych, centr finansowych, banków, giełdy, centr handlowych,

• inne obiekty – wyrażona w procentach obrazujących zmianę w odniesieni do roku 2014 liczby wyposażenia budynków niewchodzących w skład zabudowy o charakterze mieszkaniowym oraz usługowym.

4) Syntetyczne parametry prognozyWielkości wykorzystywane do wyliczania prognozy są zmiennymi opisującymi rozwój społeczno – gospodarczy w sposób syntetyczny dla lat 2020, 2025, 2030, 2035. Głównym parametrem wpływającym w największym stopniu na wzrost zapotrzebowania na energię w mieście stanowią przyrosty powierzchni ogrzewanych. Mają one bezpośredni wpływ na zmianę zapotrzebowania w kolejnych latach, przez co stanowią podstawę do budowania prognoz. Jako kolejną z danych wejściowych do budowania prognozy przyjęto ludność mieszkającą w mieście zgodnie z opracowaniami wykonanymi na zlecenie miasta stołecznego Warszawy przez Polską Akademię Nauk PAN: Analiza demograficzna i społeczno - zawodowa mieszkańców Warszawy w 2014 roku oraz Szacunek rozwoju demograficznego i społeczno - zawodowego Warszawy w latach 2014 – 2050. Bazując na sformułowanej tam definicji są to osoby faktycznie zamieszkałe, które przez większość roku przebywają (nocują) w danej jednostce administracyjnej. Kategoria ta obejmuje m.in. częste przypadki osób stale zameldowanych poza Warszawą, nieraz w stosunkowo dużych odległościach, pracujących w stolicy w tygodniu ale opuszczające miasto na weekendy i święta. W prognozie wykorzystany został wariant koncentracyjny. Liczby z prognozy zewnętrznej roboczo były dekomponowane na rejony i używane jako bezpośrednie zmienne opisujące do modelu predykcyjnego adekwatnie do przypisanego celu i kierunku użytkowania energii, Wyniki na dole piramidy obliczeń modelowych tworzą elementarne składowe bilansów podstawowych, które następnie sumowane są dla dzielnic i całego miasta. Zmiany technologiczne i cywilizacyjne skutkujące wzrostem komfortu życia są reprezentowane przez prognozę dochodów ludności. W tablicy 07.06 przedstawiono wartości zmiennych objaśniających do modelu wyliczającego prognoz zmian zużycia energii.• Parametr I - powierzchnia ogrzewana – wyrażona w m2 powierzchnia ogrzewana

budynków zlokalizowanych w Warszawie oraz poszczególnych jej dzielnicach – wyznaczona na podstawie obrysu zewnętrznego budynku z pomniejszeniem wynikającym z technologii i rok budowy.

• Parametr II – ludność – całkowita liczba osób w mieście oraz jego poszczególnych dzielnicach; w zależności od celu i kierunku użytkowania energii.

• Parametr III - dochody netto – wyrażony w złotych średni dochód rozporządzalny netto mieszkańców Warszawy oraz poszczególnych jego dzielnic.

5) Prognoza rozwoju elektromobilnościPrognozę rozwoju elektromobilności w Warszawie przedstawiono w tablicy 07.07 w podziale na transport publiczny i prywatny. Uwzględniono wymagania stawiane Ustawą o elektromobilności i paliwach alternatywnych oraz wieloletnie prognozy rządowe dla kraju. Przyjęto, że w pierwszej kolejności elektryfikacji będzie podlegać indywidualny transport publiczny, czyli taksówki, car-sharing oraz autobusy. Mając na uwadze wiodącą pozycję ekonomiczną Warszawy przyjęto dwukrotnie wyższy udział elektryków przy zastępowaniu pojazdów używanych nowymi niż dla średniej krajowej. Ogólną dynamikę przyrostu wzorowano na trendach światowych. Przyjęto, że będzie



wzrastać pojemność energetyczna akumulatorów ponad analogię z paliwami ciekłymi, czyli powyżej wartości oczekiwanych na realizację potrzeb transportowych. Nadwyżki będą wykorzystywane do współpracy z siecią elektroenergetyczną w tym magazynowanie energii z OZE. Zjawisko doładowania w godzinach dziennych w przygodnych, publicznie dostępnych punktach ładowania na terenie miasta będzie z czasem malało.

Spis tablic:

Tablica nr 07.01 Stan, aktywność, zaangażowanie ludności oraz przebywanie w mieście w latach prognozy

Tablica nr 07.02 Prognoza przychodów, wydatków gospodarstw domowych, zatrudnienia, przychodów firm dla lat 2020, 2025, 2030, 2035

Tablica nr 07.03 Prognoza rozwoju zabudowy dla lat 2020, 2025, 2030, 2035Tablica nr 07.04 Prognoza modernizacji istniejącej zabudowy w latach 2020,2025,

2030, 2035Tablica nr 07.05 Prognoza zmiany wyposażenia mieszkań, biur i innych obiektów

w latach 2020, 2025, 2030, 2035Tablica nr 07.06 Syntetyczne parametry prognozyTablica nr 07.07 Prognoza rozwoju elektromobilności

DZIAŁ DRUGI: Energia w m.st. Warszawie

§08 Aktualne zapotrzebowanie na energię w roku odniesienia 2014

Zgodnie z Art. 19.3. Ustawy Prawo Energetyczne: Projekt założeń powinien określać: 1) ocenę stanu aktualnego zapotrzebowania na ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe (…)”. Aby dokonać oceny konieczne jest wyliczenie tego zapotrzebowania i jego poszczególnych składowych oraz określenie sposobu jego zrównoważenia. W paragrafie przedstawiono w sposób tablicaryczny zapotrzebowanie na energię oraz moc w mieście w roku 2014, w jego poszczególnych miesiącach, dobach i godzinach dla typowych okresów poboru: zimy i lata. Na podstawie tych informacji dokonano oceny bieżącego zapotrzebowania.

1. Zapotrzebowanie na energięW tablicach zestawiono bilanse zapotrzebowania na energię w mieście w różnych przekrojach. W tablicy 08.01 przedstawiono: bilans cywilizacyjny określający wielkość zapotrzebowania na energię użytkową wg celu użytkowania/przeznaczenia energii; bilans syntetyczny dla energii końcowej wskazujący zapotrzebowanie na energię pochodzącą z poszczególnych nośników energii; bilans naturalny, który pokazuje indywidualne postawy konsumpcyjne dla miasta opisane energią użytkową; bilans końcowy ukazuje potrzeby energetyczne społeczeństwa na rynku - wskazuje zapotrzebowania na energię z danego nośnika energii w grupach odbiorców; oraz bilans rzeczowy przedstawiający



energetyczny obraz potrzeb społecznych w podziale na grupy odbiorców oraz kierunki użytkowania. W kolejnych wierszach wyspecyfikowano kolejne pozycje bilansów, których identyfikatory - indeksy zawierają pierwsze kolumny. Pozycje bilansowe określają: typ bilansu, rodzaj energii [energia użytkowa, energia końcowa], nośnik energii [ene, cep, gaz, itd.], cel przeznaczenia energii [ogrzewanie - co; ciepła woda - cw, itd] oraz kierunek funkcjonalny przeznaczenia [przemysł, handel i usługi, gosp. domowe]. W kolumnie rok wskazano wartości rocznego zapotrzebowania na energię, a w kolejnych kolumnach wartości miesięczne [od 1 do 12] oraz dla doby zimowej i doby letniej.

W tablicy 08.02 przedstawiono bilans podmiotowy zapotrzebowania na energię końcową dla miasta i dzielnic w poszczególnych miesiącach (kolumnach). W kolejnych wierszach opisano dzielnice wyróżniając trzy grupy odbiorców: przemysł, razem handel i usługi oraz gospodarstwa domowe. W pierwszych kolumnach opisano pozycję bilansową - przedmiot zapotrzebowania [miasto, dzielnica] w podziale na grupy odbiorców: gospodarstwa domowe, handel i usługi oraz przemysł. Dane o wielkości zapotrzebowania ukazują liczby w kolumnach dla roku, miesięcy (kolumny o nagłówkach od 1 do 12) oraz doby zimowej i doby letniej.

2. Zapotrzebowanie na moc

W tablicy 08.03 przedstawiono zapotrzebowanie na moc godzinową latem i zimą w mieście i dzielnicach.

W kolumnie obszar zidentyfikowano opisywany obszar (Miasto, poszczególna dzielnica), dla którego przypisano sygnaturę znajdującą się w kolumnie obszar symbol. W kolumnie energia zawarto informację o rodzaju energii branej pod uwagę (enk energia końcowa), którą to rozbito w zależności od nośników opisanych w kolumnie nośnik: energia (en), energia elektryczna (ene), gaz (gaz), ciepło (cep) i inne (inne). W kolumnach moc średnia wskazano moc średnią dla okresu zimowego (zima [MW]) i letniego (lato [MW]) dla Miasta i dzielnic. Kolejne kolumny – moc godzinowa opisują średnioroczną (średnia roczna [MW]), maksymalna moc godzinową dla okresu zimowego (max zima [MW]) i letniego (max lato [MW]). W kolejnych kolumnach wskazano w jakich godzinach odnotowywane jest występowanie szczytów zapotrzebowania na moc w okresie letnim (lato) i zimowym (zima).

3. Profile miesięczne zapotrzebowania na energię końcową

W tablicy 08.04 zamieszczono miesięczne profile zapotrzebowania na energię końcową [w kolumnach] w mieście. W kolejnych wierszach ukazano poszczególne pozycje bilansowe identyfikowane celem [ciepło - cep, elektryczność - ene, gaz... itd.] oraz kierunkiem wykorzystania energii [MW - mieszkalnictwo wysokie, MN - mieszkalnictwo niskie, itd].W kolumnie energia określono cechę opisywaną w kolejnych kolumnach, tj. zapotrzebowanie na: energię końcową enk lub temperaturę, w kolumnie cel zamieszczono



grupy, z których wynika podział zapotrzebowania na energię końcową, gdzie wymieniono m.in. nośniki energii, rodzaje urządzeń oraz sektory gospodarcze.Tablica 08.04 dotyczy miesięcznych profili zapotrzebowania na energię końcową, więc kolumny o nagłówkach od 1 do 12, gdzie każda kolejna liczba odnosi się do kolejnych miesięcy, tj.: 1 oznacza styczeń, 2 – luty itd.

4. Profile godzinowe zapotrzebowania na energię końcową

W tablicy 08.05 zaprezentowano profile godzinowe [w kolumnach] zapotrzebowania na energię końcową w Mieście. W kolejnych wierszach ukazano poszczególne pozycje bilansowe identyfikowane celem [ciepło - cep, elektryczność - ene, gaz... itd.] oraz kierunkiem wykorzystania energii [MW - mieszkalnictwo wysokie, MN - mieszkalnictwo niskie, itd].

5. Pokrycie bieżącego zapotrzebowania na paliwa i energię

W celu określenia warunków pokrycia bieżącego zapotrzebowania na paliwa i energię dokonano zestawienia popytu z podażą. W tablicy 08.06 w kolejnych wierszach zostały wylistowane wszystkie rejonowe punkty zasilania [RPZ], czyli stacje elektroenergetyczne 110/15 kV, do których przypisano jako obciążenie rejony. W pośrednich kolumnach znajdują się wielkości charakteryzujące procesy dystrybucyjne i transformacyjne będące odzwierciedleniem ciągu zasilającego.

W tablicy 08.07 w kolejnych wierszach zostały wylistowane wszystkie stacje gazowe I stopnia zasilane z pierścienia gazowego okalającego Warszawę i zaopatrującego aglomerację i sąsiadujące powiaty, w których dokonuje się konwersji paliwa gazowego z wysokiego ciśnienia na średnie ciśnienie, do których przypisano jako obciążenie rejony. W pośrednich kolumnach znajdują się wielkości charakteryzujące procesy dystrybucyjne będące odzwierciedleniem ciągu zasilającego.

W tablicy 08.08 w kolejnych wierszach zostały wylistowane magistrale ciepłownicze bezpośrednio wychodzące z zakładów wytwórczych, do których przypisano jako obciążenie rejony. W pośrednich kolumnach znajdują się wielkości charakteryzujące procesy dystrybucyjne będące odzwierciedleniem ciągu zasilającego.

Ciągi zasilające nie są odzwierciedleniem rzeczywistych warunków ruchowych sieci, ale możliwej konfiguracji eksploatacyjnej (łączeniowej, obciążeń źródeł) dla sytuacji odpowiadającej maksymalnemu zapotrzebowaniu na moc. Dokonano zestawienia popytu z możliwościami podaży systemów dystrybucyjnych z pozycji potrzeb, czyli BOTTOM-UP.

Spis tablic:

Tablica nr 08.01 Zapotrzebowanie na energię w roku 2014 - bilans cywilizacyjny, syntetyczny, naturalny, końcowy i rzeczowy dla miasta w miesiącach



Tablica nr 08.02 Zapotrzebowanie na energię końcową w roku 2014 - bilans podmiotowy dla dzielnic w miesiącach

Tablica nr 08.03 Zapotrzebowanie na moc końcową w dzielnicach w roku 2014Tablica nr 08.04 Zapotrzebowanie miesięczne na energię końcową w roku 2014Tablica nr 08.05 Zapotrzebowania godzinowe na energię końcową w roku 2014 dla

doby zimowej dnia powszedniego pogoda średniaTablica nr 08.06 System elektroenergetyczny w 2014 roku zasilający miasto

i rozpływyTablica nr 08.07 System gazowy w 2014 roku zasilający miasto i rozpływyTablica nr 08.08 System ciepłowniczy w 2014 roku zasilający miasto i rozpływy

§09 Zapotrzebowanie w roku bazowym

Na potrzeby analiz i prognozowania dokonuje się konwersji bilansów zarejestrowanych dla konkretnego roku kalendarzowego (rok odniesienia tj. 2014) na bilans uniwersalny wyliczony dla średnich statystycznie warunków temperaturowych. Pozwala to spojrzeć na system energetyczny w oderwaniu od epizodycznych warunków pogodowych konkretnego roku. Zestawienie bilansów i ciągów zasilających w bilansie roku bazowego pozwala stwierdzić, czy obserwowana dobra/zła sytuacja jest wynikiem nadzwyczajnych warunków pogodowych czy też jest trwałą cechą systemu energetycznego.

1. Zapotrzebowanie na energięa) Energia użytkowa W tablicy nr 09.01 przedstawiano zapotrzebowanie na energię użytkową w Warszawie w roku bazowym. W wierszach wartości odpowiadają poszczególnym dzielnicom oraz rejonom miasta zgodnie z metodyką kodowania nazw rejonów.Energia użytkowa [enu] – energia potrzebna do pokrycia zapotrzebowania (nie uwzględnia sprawności średniej dla danego kierunku użytkowania).Energia końcowa [enk] – ilość energii zakupionej za pośrednictwem przedsiębiorstw dystrybucyjnych na pokrycie zapotrzebowania na energię elektryczną Warszawy; ilość energii uwzględniająca sprawność przesyłu i transformacji energii w sieci elektroenergetycznej.W kolumnie nośnik podany jest rodzaj nośnika energii zgodnie z podziałem na:1) en – energię całkowitą; 2) cep – ciepło;3) csi – ciepło z sieci ciepłowniczej;4) gaz – gaz ziemny;5) ene – energię elektryczną;6) OZE – odnawialne źródła energii;7) LPG – mieszaninę propan-butan;8) LFO – lekki olej opałowy;9) WKO – węgiel i koks.W kolumnie kierunek określono przynależność do danej grupy zgodnie z podziałem na: ogółem – rozumiana jako całość zapotrzebowania na energię w danej cesze;



funkcje zabudowy: MW – zabudowa mieszkaniowa wielorodzinna (zabudowa wielorodzinna bez usług

lub z niewielkim odsetkiem usług); MN – zabudowa mieszkaniowa niska, jednorodzinna (wolnostojąca, bliźniacza,


UA – administracja i bezpieczeństwo publiczne (sądy, ministerstwa, ambasady, urzędy dzielnic, komisariaty policji, budynki należące do wojska, GROMu, itp.);

UO – usługi oświaty i nauki (żłobki, przedszkola, szkoły podstawowe, gimnazja, szkoły średnie, szkoły wyższe, instytuty naukowe);

UZ – usługi zdrowia (szpitale, przychodnie, kliniki, punkty medyczne, specjalistyczne gabinety zabiegowe, itp.);

UK – usługi kultury i sportu, hotelarstwo i turystyka (domy kultury, teatry, kina, muzea, stadiony, budynki przynależące do obiektów sportowych, obiekty hotelarskie i związane z turystyką);

T – transport (budynki dworców, terminali lotniczych, stacji metra, zajezdni autobusowych, tramwajowych, metra, garaże wielokondygnacyjne, duże skupiska garaży jednostanowiskowych, znajdujących się przy zabudowie wielorodzinnej);

TK – transport kolejowy (budynki znajdujące się na terenach kolejowych i obsługujące transport kolejowy bez dworców);

US – składy i magazyny (obiekty przeznaczone do składowania, łącznie z magazynami przeznaczonymi na funkcje komercyjne, nie tylko na potrzeby zakładów przemysłowych);

UH+UM – usługi handlu i materialne (głównie obiekty usługowe, znajdujące się na terenach osiedli mieszkaniowych);

UF – usługi niematerialne (usługi finansowe, ubezpieczeniowe, centra finansowe, budynki banków, giełdy);

UB – budynki biurowe (w większości obiekty komercyjne, obiekty znajdujące się na terenie parków biznesowych i biurowych);

PR – przemysł; EW – usługi hardmediów (energetyka, ciepłownictwo, dystrybucja i magazynowanie

paliw, tereny wodociągów i oczyszczalni ścieków, przepompownie, itp.); UU – usługi różne (skupiska obszarów, na których występują różne rodzaje usług,

przykładowo centra handlowe, zawierające kilka rodzajów usług); UI – usługi inne (usługi niedające się zakwalifikować do innych wymienionych

rodzajów usług);kierunki użytkowania:- cep – całe ciepło dostarczone w różnych nośnikach sieciowych;- co – ogrzewanie pomieszczeń (również piecami i grzejnikami);- col – chłód;- cw – ciepło ciepłej wody użytkowej (ciepła woda użytkowa);- pp – ciepło do przygotowania posiłków;- ct – ciepło technologiczne;- ue – urządzenia elektryczne;- lgt – światło (sztuczne oświetlenie);- ICT – telekomunikacja i komputery (sieci);- ATV – sprzęt audio i video (telewizja naziemna, sieciowa i satelitarna);- AGD – sprzęt gospodarstwa domowego (kuchnia, higiena);- ecar – samochody elektryczne;



- inne – niedające się zakwalifikować do kierunków wyżej wymienionych.Tablica prezentuje od góry ku dołowi informacje od ogólnych, stanowiących sumy niżej przedstawionych danych, do szczegółowych. Wartości oznaczone jako inne wyznaczane są, jako suma zapotrzebowania na energię z OZE, LPG, LFO i WKO. Zapotrzebowanie na energię użytkową dla urządzeń elektrycznych to suma zapotrzebowania na energię elektryczną z ICT, ATV oraz AGD. Zapotrzebowanie na ciepło stanowi sumę zapotrzebowania na ciepło do ogrzewania pomieszczeń, przygotowania posiłków i ciepłą wodę użytkową, a w przypadku gazu dodatkowo ciepło technologiczne. Całkowite zapotrzebowanie na energię jest sumą zapotrzebowania na ciepło z sieci ciepłowniczej (csi), energię elektryczną (ene), gaz ziemny (gaz) oraz inne nośniki energii (inne).W tablicy nr 09.02 przedstawiano zapotrzebowanie na energię użytkową w Warszawie w dobie zimowej w roku bazowym. W pionie wartości odpowiadają poszczególnym dzielnicom oraz rejonom miasta zgodnie z wcześniej przyjętą i opisaną metodyką kodowania nazw. Wygląd tablicy 09.02 jest analogiczny do tablicy 09.01.W kolumnie energia zamieszczono informacje o rodzaju energii opisywanej w dalszej części: energii użytkowej (enu).W kolumnie nośnik podany jest rodzaj nośnika energii zgodnie z podziałem jak w przypadku tablic 09.01. W kolumnie kierunek określono przynależność do danej grupy zgodnie z podziałem jak w tablicy 09.01. Tablica prezentuje od góry ku dołowi informacje od ogólnych, stanowiących sumy niżej przedstawionych danych, do szczegółowych. Wartości oznaczone jako inne wyznaczane są jako suma zapotrzebowania na energię z OZE, LPG, LFO i WKO. Zapotrzebowanie na energię użytkową dla urządzeń elektrycznych to suma zapotrzebowania na energię elektryczną z ICT, ATV oraz AGD. Zapotrzebowanie na ciepło stanowi sumę zapotrzebowania na ciepło do ogrzewania pomieszczeń, przygotowania posiłków i ciepłą wodę użytkową, a w przypadku gazu dodatkowo ciepło technologiczne. Całkowite zapotrzebowanie na energię jest sumą zapotrzebowania na ciepło z sieci ciepłowniczej (csi), energię elektryczną (ene), gaz ziemny (gaz) oraz inne nośniki energii (inne).

b) Energia końcowa W tablicy nr 09.07 przedstawiono zapotrzebowanie na energię końcową w Warszawie w roku bazowym. W pionie wartości odpowiadają poszczególnym dzielnicom oraz rejonom miasta zgodnie z wcześniej przyjętą i opisaną metodyką kodowania nazw.W kolumnie energia zamieszczono informacje o rodzaju energii opisywanej w dalszej części: energii końcowej (enk).W kolumnie okres/miesiąc podany jest rodzaj okresu, dla którego wystąpiło dane zapotrzebowanie na energię, zgodnie z podziałem na:1) rok;2) 1-12 – miesiące od stycznia do grudnia;3) doba zima – średnia zapotrzebowania na energię dla „trzecich śród” miesięcy:

grudzień, styczeń i luty w roku 2014 (17.12.2014, 15.01.2014 oraz 19.02.2014); 4) doba lato – średnia zapotrzebowania na energię dla „trzecich śród” miesięcy: czerwiec,

lipiec, sierpień w roku 2014 (18.06.2014, 16.07.2014 oraz 20.08.2014).W kolumnach grupa oraz podgrupa określono wielkość fizyczną, jakiej dotyczą wartości wymienione w poszczególnych wierszach i w całej tablicy jest to energia końcowa w podziale na:1) suma – energia całkowita łącznie;2) ene – energia elektryczna;3) cep – ciepło;4) csi – ciepło z sieci ciepłowniczej;



5) gaz – gaz ziemny.Tablica prezentuje od góry ku dołowi informacje od ogólnych, stanowiących sumy niżej przedstawionych danych, do szczegółowych. Suma zapotrzebowania na energię całkowitą w ciągu roku składa się z zapotrzebowania na ciepło z sieci ciepłowniczej (csi), energię elektryczną (ene), gaz ziemny (gaz) oraz inne nośniki energii (inne). Wartości zapotrzebowania ogółem na poszczególne podgrupy dla roku bazowego stanowią sumy zapotrzebowania w każdym miesiącu.W tablicy nr 09.06 przedstawiano roczne zapotrzebowanie na energię końcową w Warszawie w roku bazowym. W pionie wartości odpowiadają poszczególnym dzielnicom oraz rejonom miasta zgodnie z wcześniej przyjętą i opisaną metodyką kodowania nazw.W kolumnie energia zamieszczono informacje o rodzaju energii opisywanej w dalszej części: energii końcowej (enk).Wszystkie wartości odniesione zostały do roku. W kolumnie nośnik określono rodzaj nośnika energii zgodnie z podziałem na: energię całkowitą, ciepło, ciepło z sieci ciepłowniczej, ciepło z centralnej sieci ciepłowniczej, gaz ziemny, energię elektryczną, OZE – odnawialne źródła energii, mieszaninę propan-butan, lekki olej opałowy, węgiel i koks.Wartości oznaczone jako inne wyznaczane są jako suma zapotrzebowania na energię z OZE, LPG, LFO i WKO. Zapotrzebowanie na energię końcową dla urządzeń elektrycznych to suma zapotrzebowania na energię elektryczną z ICT, ATV oraz AGD. Zapotrzebowanie na ciepło stanowi sumę zapotrzebowania na ciepło do ogrzewania pomieszczeń, przygotowania posiłków i ciepłą wodę użytkową, a w przypadku gazu dodatkowo ciepło technologiczne. Suma zapotrzebowania na całkowitą energię końcową składa się z zapotrzebowania na ciepło z sieci ciepłowniczej (csi), energię elektryczną (ene), gaz ziemny (gaz) oraz inne nośniki energii (inne).W tablicy nr 09.08 przedstawiano zapotrzebowanie na energię końcową w Warszawie w dobie zimowej w roku bazowym. W pionie wartości odpowiadają poszczególnym dzielnicom oraz rejonom miasta zgodnie z wcześniej przyjętą i opisaną metodyką kodowania nazw.W kolumnie temat zamieszczono informacje o rodzaju energii opisywanej w dalszej części: energii końcowej (enk). Wszystkie wartości odniesione zostały do doby zimowej, tj. średniej zapotrzebowania na energię dla trzecich śród miesięcy: grudzień, styczeń i luty w roku 2014 (17.12.2014, 15.01.2014 oraz 19.02.2014). W kolumnie nośnik określono rodzaj nośnika energii zgodnie z podziałem jak w tablicy nr 09.04.W następnej kolumnie określono przynależność do danej podgrupy zgodnie z podziałem jak w tablicach poprzednich.Wartości oznaczone jako inne wyznaczane są jako suma zapotrzebowania na energię z OZE, LPG, LFO i WKO. Zapotrzebowanie na energię końcową dla urządzeń elektrycznych to suma zapotrzebowania na energię elektryczną z ICT, ATV oraz AGD. Zapotrzebowanie na ciepło stanowi sumę zapotrzebowania na ciepło do ogrzewania pomieszczeń, przygotowania posiłków i ciepłą wodę użytkową, a w przypadku gazu dodatkowo ciepło technologiczne. Suma zapotrzebowania na całkowitą energię końcową składa się z zapotrzebowania na ciepło z sieci ciepłowniczej (csi), energię elektryczną (ene), gaz ziemny (gaz) oraz inne nośniki energii (inne).

2. Zapotrzebowanie na moc1) Moc maksymalna godzinowa zimą W tablicy nr 09.03 przedstawiano maksymalne zapotrzebowanie godzinowe na moc zimą w Warszawie w roku 2014. W pionie wartości odpowiadają poszczególnym dzielnicom



oraz rejonom miasta zgodnie z wcześniej przyjętą i opisaną metodyką kodowania nazw. W kolumnie energia określono wielkość fizyczną, z jaką powiązane są wartości mocy, wymienione w poszczególnych wierszach.W kolumnie temat zamieszczono informacje o rodzaju energii opisywanej w dalszej części: energii użytkowej (enu) lub energii końcowej (enk).W kolumnie nośnik określono rodzaj nośnika energii zgodnie z podziałem na: energię całkowitą, ciepło, ogrzewanie pomieszczeń, ciepło ciepłej wody użytkowej (ciepła woda użytkowa), ciepło do przygotowania posiłków, ciepło z sieci ciepłowniczej, gaz ziemny, energię elektryczną, odnawialne źródła energii, mieszaninę propan-butan, lekki olej opałowy, węgiel i koks.W następnej kolumnie określono przynależność do danej grupy zgodnie z podziałem na: dane ogółem – rozumiana jako całość zapotrzebowania na moc w danej grupie; funkcje zabudowy, wymienione wcześniej, kierunki użytkowania.Tablica prezentuje od góry ku dołowi informacje od ogólnych, stanowiących sumy niżej przedstawionych danych, do szczegółowych. Wartości oznaczone jako inne wyznaczane są jako suma zapotrzebowania na moc z OZE, LPG, LFO i WKO. Zapotrzebowanie na moc dla urządzeń elektrycznych to suma zapotrzebowania na moc z ICT, ATV oraz AGD. Zapotrzebowanie na moc cieplną stanowi sumę zapotrzebowania na moc do ogrzewania pomieszczeń, przygotowania posiłków i ciepłą wodę użytkową, a w przypadku gazu dodatkowo ciepło technologiczne. Ogólne zapotrzebowanie na moc jest sumą zapotrzebowania na moc cieplną z sieci ciepłowniczej (csi), moc elektryczną (ene), gazu ziemnego (gaz) oraz innych nośników energii (inne).2) Moc maksymalna godzinowa latem W tablicy nr 09.04 przedstawiano maksymalne zapotrzebowanie godzinowe na moc latem w Warszawie w roku 2014. W pionie wartości odpowiadają poszczególnym dzielnicom oraz rejonom miasta zgodnie z wcześniej przyjętą i opisaną metodyką kodowania nazw. W kolumnie energia określono wielkość fizyczną, z jaką powiązane są wartości mocy, wymienione w poszczególnych wierszach.W kolumnie temat zamieszczono informacje o rodzaju energii opisywanej w dalszej części: energii końcowej (enk) i energii użytkowej (enu). W następnej kolumnie określono przynależność do danej grupy zgodnie z podziałem na rodzaje nośników energii. W kolumnie nośnik określono rodzaj nośnika energii uwzględniając dane ogółem oraz zależność od rodzaju urządzeń elektrycznych. W następnej kolumnie określono przynależność do danej podgrupy zgodnie z podziałem na: dane ogółem funkcje zabudowy.Tablica prezentuje od góry ku dołowi informacje od ogólnych, stanowiących sumy niżej przedstawionych danych, do szczegółowych. Zapotrzebowanie na moc cieplną stanowi sumę zapotrzebowania na moc do ogrzewania pomieszczeń, przygotowania posiłków i ciepłą wodę użytkową, a w przypadku gazu dodatkowo ciepło technologiczne. Ogólne zapotrzebowanie na moc jest sumą zapotrzebowania na moc cieplną z sieci ciepłowniczej (csi), moc elektryczną (ene), gazu ziemnego (gaz) oraz innych nośników energii (inne).

3) Moc maksymalna godzinowa w podziale na miesiące W tablicy nr 09.05 przedstawiano maksymalne zapotrzebowanie godzinowe na moc w Warszawie w roku 2014 w podziale na miesiące. W pionie wartości odpowiadają poszczególnym dzielnicom oraz rejonom miasta zgodnie z wcześniej przyjętą i opisaną metodyką kodowania nazw. W kolumnie energia określono wielkość fizyczną, z jaką powiązane są wartości mocy, wymienione w poszczególnych wierszach.W kolumnie temat zamieszczono informacje o rodzaju energii opisywanej w dalszej części: energii końcowej (enk) i energii użytkowej (enu). W następnej kolumnie



określono przynależność do danej grupy zgodnie z podziałem na rodzaje nośników energii. W kolumnie nośnik określono rodzaj nośnika energii uwzględniając dane ogółem oraz zależność od rodzaju urządzeń elektrycznych. W następnej kolumnie określono przynależność do danej podgrupy zgodnie z podziałem na: dane ogółem funkcje zabudowy.Tablica prezentuje od góry ku dołowi informacje od ogólnych, stanowiących sumy niżej przedstawionych danych, do szczegółowych. Zapotrzebowanie na moc cieplną stanowi sumę zapotrzebowania na moc do ogrzewania pomieszczeń, przygotowania posiłków i ciepłą wodę użytkową, a w przypadku gazu dodatkowo ciepło technologiczne. Ogólne zapotrzebowanie na moc jest sumą zapotrzebowania na moc cieplną z sieci ciepłowniczej (csi), moc elektryczną (ene), gazu ziemnego (gaz) oraz innych nośników energii (inne).3. Wykresy uporządkowaneW tablicy nr 09.14 przedstawiano dane do wykresów uporządkowanych dla maksymalnej mocy użytkowanej w Warszawie w roku 2014. Dla wyspecyfikowanych liczb godzin nieuporządkowanych chronologicznie: 1, 2, 5, 10, 20, 50, 100, 200, 500, 1000, 2000, 5000, 8760 podane są wartości mocy minimalnej potrzebnej do pokrycia zapotrzebowania w tych godzinach. Dodano także kolumnę z punktem charakterystycznym, określającym godzinę zakończenia okresu grzewczego. W kolumnach energia oraz grupa określono wielkość fizyczną, z jaką powiązane są wartości mocy, wymienione w poszczególnych wierszach.W następnej kolumnie (cel) określono przynależność do danej podgrupy uwzględniając dane ogółem oraz zależność od rodzaju urządzeń elektrycznych.Tablica prezentuje od góry ku dołowi informacje od ogólnych, stanowiących sumy niżej przedstawionych danych, do szczegółowych. Zapotrzebowanie na moc cieplną stanowi sumę zapotrzebowania na moc do ogrzewania pomieszczeń, przygotowania posiłków i ciepłą wodę użytkową.4. Profile godzinowe zapotrzebowania na energię końcowąW tablicy nr 09.13 przedstawiano profile godzinowe zapotrzebowania na energię końcową w Warszawie. W pionie wartości odpowiadają poszczególnym godzinom w ciągu doby. W kolumnie pogoda dokonano podziału na:1) pogodę średnią – średnie warunki pogodowe dla dnia powszedniego (środa);2) pogodę ekstremalną – ekstremalne warunki pogodowe dla dnia powszedniego (środa).W kolumnie sezon podano rodzaj okresu, dla którego wystąpiło dane zapotrzebowanie na energię, zgodnie z podziałem na:1) doba zima – średnia zapotrzebowania na energię dla trzecich śród miesięcy:

grudzień, styczeń i luty w roku 2014 (17.12.2014, 15.01.2014 oraz 19.02.2014); 2) doba lato – średnia zapotrzebowania na energię dla trzecich śród miesięcy: czerwiec,

lipiec, sierpień w roku 2014 (18.06.2014, 16.07.2014 oraz 20.08.2014).W kolumnie cecha określono rodzaj danych, przedstawionych w danym wierszu w podziale na:1) temperatura – minimalna, średnia lub maksymalna temperatura w danej godzinie

w ciągu doby;2) udział nośnika w sumie energii – stosunek zapotrzebowania na dany nośnik energii do

całkowitego zapotrzebowania na energię końcową;3) godzinny pobór nośnika – stosunek zapotrzebowania godzinowego do

zapotrzebowania dobowego na dany nośnik energii.W następnej kolumnie określono przynależność do danej grupy zgodnie z podziałem na:1) enk – całkowita energia końcowa;2) enk.ene – energia elektryczna (kierunki użytkowania);3) ene – energia elektryczna (funkcje zabudowy);



4) gaz – gaz ziemny;5) cep – ciepło; 6) csi – ciepło z sieci ciepłowniczej.W kolumnie podgrupa podano rodzaj danego nośnika uwzględniając sprzęt elektroniczny, funkcje zabudowy.Tablica prezentuje od góry ku dołowi informacje od ogólnych, stanowiących sumy niżej przedstawionych danych, do szczegółowych. Przedstawiono je w postaci współczynników, będących stosunkami sum zapotrzebowania na energię z danego nośnika energii w ciągu doby do zapotrzebowania godzinowego. Umożliwiono tym samym utworzenie wykresów profili godzinowych zapotrzebowania na energię w ciągu doby w różnych warunkach pogodowych.5. Profile miesięczne zapotrzebowania na energię końcowąW tablicy nr 09.12 przedstawiano profile miesięczne zapotrzebowania na energię końcową w Warszawie. W pionie wartości odpowiadają poszczególnym miesiącom w ciągu roku. W kolumnie energia określono rodzaj danych, przedstawionych w danym wierszu w podziale na:1) temperatura – średniomiesięczna temperatura zewnętrzna w Warszawie dla roku

typowego na podstawie danych ze stacji meteorologicznej Warszawa Okęcie;2) energia końcowa – ilość energii zakupionej za pośrednictwem przedsiębiorstw

dystrybucyjnych na pokrycie zapotrzebowania na energię elektryczną Warszawy; ilość energii uwzględniająca sprawność przesyłu i transformacji energii na sieci elektroenergetycznej.

W kolumnie nośnik podany jest rodzaj nośnika energii. W następnej kolumnie określono przynależność do danej grupy uwzględniając sprzęt elektroniczny.W kolumnie podgrupa podano kategorie odbiorców, dla których wystąpiło określone zapotrzebowanie na energię, zgodnie z podziałem na:1) miasto – ogół odbiorców energii końcowej w Warszawie;2) gospodarstwa domowe w zależności od funkcji zabudowy.Tablica prezentuje od góry ku dołowi informacje od ogólnych, stanowiących sumy niżej przedstawionych danych, do szczegółowych. Całkowite zapotrzebowanie na energię końcową stanowi sumę zapotrzebowania dla poszczególnych odbiorców. Umożliwiono utworzenie wykresów profili miesięcznych zapotrzebowania na energię końcową w ciągu roku w podziale na jej przeznaczenie, nośniki energii oraz grupę odbiorców.6. EnergochłonnośćW tablicy nr 09.15 przedstawiano energochłonność roczną dla energii końcowej na terenie Warszawy. W pionie wartości odpowiadają poszczególnym dzielnicom oraz rejonom miasta zgodnie z wcześniej przyjętą i opisaną metodyką kodowania nazw.Energochłonność jest wielkością określającą wzajemną relację zużycia energii końcowej do wartości produkcji bądź danej cechy. W kolumnie cecha podany jest rodzaj energochłonności w zależności od czynnika, będącego w relacji ze zużyciem energii końcowej, zgodnie z podziałem na:1) na mieszkańca – stosunek zużycia energii końcowej do liczby mieszkańców

określonego obszaru Warszawy [kWh/os.];2) na powierzchnię ogrzewaną – stosunek zużycia energii końcowej do powierzchni

ogrzewanej określonego obszaru Warszawy [kWh/m2];3) na powierzchnię terenu – stosunek zużycia energii końcowej do powierzchni terenu

określonego obszaru Warszawy [kWh/ha];W kolumnie nośnik określono rodzaj nośnika energii. W następnej kolumnie określono przynależność do danej grupy zgodnie z podziałem na dane ogólne, funkcje zabudowy i kierunki użytkowania, w tym:



a) pp – ciepło do przygotowania posiłków;b) cw – ciepło ciepłej wody użytkowej (ciepła woda użytkowa);c) lgt – światło (sztuczne oświetlenie);d) ICT – telekomunikacja i komputery (sieci);e) ATV – sprzęt audio i video (telewizja naziemna, sieciowa i satelitarna);f) AGD – sprzęt gospodarstwa domowego (kuchnia, higiena).Tablica prezentuje od góry ku dołowi informacje od ogólnych, stanowiących sumy niżej przedstawionych danych, do szczegółowych. Całkowite zapotrzebowanie na energię końcową stanowi sumę zapotrzebowania dla poszczególnych odbiorców lub kierunków użytkowania. Zapotrzebowanie na ciepło stanowi sumę zapotrzebowania na ciepło do ogrzewania pomieszczeń, przygotowania posiłków i ciepłą wodę użytkową, a w przypadku gazu dodatkowo ciepło technologiczne.8. Ocena bieżącego zapotrzebowaniaW świetle zebranych i przeanalizowanych danych o możliwościach wytwórczych (ciepło i energia elektryczna) oraz dostawczych (ciepło, gaz i energia elektryczna) źródeł i łańcuchów zaopatrzenia odbiorców w m. st. Warszawie w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe w konfrontacji z realnym rzeczywistym zapotrzebowaniem na te nośniki energii można stwierdzić, że zapotrzebowanie w roku odniesienia 2014 było realizowane. W dużym stopniu przyczyniła się do tego łagodna pogoda. Nie zgłaszano deficytów poza awaryjnymi technicznymi. Funkcjonujący na terenie Warszawy system ciepłowniczy zapewnia bezpieczeństwo dostaw ciepła przy temperaturze obliczeniowej, wynoszącej dla Warszawy -20°C. System gazowy zaopatrywał sprawnie odbiorców. Również w sferze dostaw energii elektrycznej nie były odczuwalne problemy występujące na poziomie Krajowego Systemu Elektroenergetycznego [KSE] mimo, że za równo zimą jak i latem występowały dni, w których rezerwa mocy była poniżej 2%. Bezpieczeństwo energetyczne Warszawy w dużym procencie opiera się na dostawach z elektrowni systemowych i nie może być lepsze niż całego KSE w szczególności, że Stolica znajduje się z dala od zagłębia produkcji energii elektrycznej. W latach następnych sytuacja nie uległa poprawie. W roku 2015 w związku z wystąpieniem długotrwale utrzymujących się wysokich temperatur powietrza i niskich stanów wód w rzekach, w szczególności w Wiśle i w Narwi, ogłoszono w sierpniu 20 stopień zasilania. Wprowadzono ograniczenia w poborze prądu dla dużych odbiorców komercyjnych, co dotknęło również przedsiębiorców w Warszawie. W latach następnych tak drastyczne działania nie były konieczne, mimo że zarówno w roku 2016 jak i 2017 odnotowywano po kilkadziesiąt dni z drastycznie niską rezerwą mocy w KSE.

Analiza systemu energetycznego przy hipotetycznych temperaturach ekstremalnych (historycznie odnotowanych), czyli zimą -30,7oC i latem 37oC pozwala stwierdzić, że należałoby wówczas liczyć się z brakiem możliwości zaspokojenia wszystkich potrzeb energetycznych. Dotyczy to przede wszystkim gazu sieciowego, którego dostawy są limitowane przepustowością gazociągów wysokiego ciśnienia pierścienia warszawskiego. Dostawy energii elektrycznej mimo wystarczających rezerw w systemie dystrybucyjnym w Mieście mogłyby być zachwiane ze względu na niewystarczające moce dosyłowe, jak to miało miejsce w 2015 roku. W systemie ciepłowniczym była i do dziś (2018 r.) utrzymuje się wystarczająca rezerwa wytwórcza. Niezbilansowaniu nie sprzyja ciągły wzrost liczby urządzeń klimatyzacyjnych i chłodniczych oraz na budynkowych ekranów wielkoformatowych.

Uwagi te dotyczą roku 2014, a po kalibracji temperaturowej - roku bazowego dla wykonania prognoz zmian zapotrzebowania na ciepło, energię elektryczną i paliwa



gazowe do roku 2035 oraz oceny możliwości jego pokrycia przez obecne na terenie miasta, wciąż rozwijane sieciowe systemy energetyczne.

Spis tablic:Tablica nr 09.01 Roczne zapotrzebowanie na energię użytkową w roku bazowym

w mieścieTablica nr 09.02 Dobowe zapotrzebowanie na energię użytkową zimą w roku

bazowym w mieścieTablica nr 09.03 Godzinowe maksymalne zapotrzebowanie na moc użytkową zimą

w roku bazowym w mieścieTablica nr 09.04 Godzinowe maksymalne zapotrzebowanie godzinowe na moc

użytkową latem w roku bazowym w mieścieTablica nr 09.05 Maksymalne zapotrzebowanie godzinowe na moc użytkową

w miesiącach w roku bazowym w mieścieTablica nr 09.06 Roczne zapotrzebowanie na energie końcową w roku bazowym

w mieścieTablica nr 09.07 Zapotrzebowanie na energie końcową w miesiącach roku

bazowego w mieścieTablica nr 09.08 Dobowe zapotrzebowanie na energie końcową w zimą w roku

bazowym w mieścieTablica nr 09.09 Godzinowe maksymalne zapotrzebowanie na moc końcową zimą

w roku bazowym w mieścieTablica nr 09.10 Godzinowe maksymalne zapotrzebowanie na moc końcową latem

w roku bazowym w mieścieTablica nr 09.11 Maksymalne zapotrzebowanie godzinowe na moc końcową

w miesiącach w roku bazowym w mieścieTablica nr 09.12 Profile miesięczne zapotrzebowania na energię końcową w roku

bazowymTablica nr 09.13 Profile godzinowe zapotrzebowania na energię końcową w roku

bazowymTablica nr 09.14 Wykresy uporządkowane dla mocy w roku bazowymTablica nr 09.15 Energochłonność roczna dla energii końcowej dla miasta w roku

bazowym

§10 Model obliczeniowy

Model obliczeniowy jest wykorzystywany w pierwszej kolejności do szczegółowej identyfikacji rejonów bilansowych pod względem energetycznym na podstawie znanych z pomiarów wartości brzegowych, to znaczy sum zagregowanych przede wszystkim w roku odniesienia a także w latach poprzednich. Wykorzystywana przy tym jest również wiedza o zjawiskach fizycznych czy charakterze procesów technologicznych. Kolejnym etapem jest wykorzystywanie modelu do wyliczenia przyszłego zapotrzebowania w oparciu o prognozy zmiennych egzogenicznych opisujących makro cechy rozwoju miasta. Na koniec model jest wykorzystywany do określenia możliwości pokrycia zapotrzebowania w oparciu o zidentyfikowane i opisane mapy sieci transportowych



hardmediów energetycznych uwzględniające przepustowości i moce źródeł zasilających. Grafy sieci nie modelują rzeczywistych fizycznych (napięć, prądów, ciśnień, temperatur, przepływów) chwilowych stanów w konkretnych przewodach rozpływowych, ale wartości zbiorcze odpowiadające czasom bilansowania (rok, doba, godzina) i strukturom transportowym i bilansowym (rejony, ciągi zasilające złożone z rozgałęzionych sieci).

Narzędziem wykorzystanym do sporządzania bilansów jest szczegółowa baza rejonów. Dla każdego rejonu wyliczono wartości go opisujące, w tym wskaźniki jednostkowego zużycia. Podstawą opisu rejonu jest wielkość zabudowy i jej cechy, jak charakter, kierunki zagospodarowania, zamieszkała ludność z jej strukturą wiekową, zatrudnienie, dochodowość. Dla każdego rejonu szacuje się zużycia nośników energii przypisując cele jej użytkowania oraz jednostkowe wskaźniki energochłonności. M.in. te wskaźniki są wykorzystywane w równaniach prognostycznych, na podstawie których wyznaczona jest prognoza zapotrzebowania dla każdego rejonu. W Założeniach w większości tablice prezentują sumy odpowiadające bardziej ogólnemu zjawisku. Pozwala to na spojrzenie syntetyczne na zjawiska zachodzące w mieście. Liczby takie wskazują, na ile jakieś zjawisko jest znaczące, w jakim zakresie może być przedmiotem interwencji, z jaką elastycznością jest związane, co pozwala w dalszej kolejności szacować ryzyka z nim związane.

Po przebadaniu różnych propozycji formuł przyjęto i użyto do obliczeń szereg formuł i wskaźników, które posłużyły do wyliczenia zaopatrzenia na rodzaje i nośniki energii w zależności od okresu prognozy. Przedstawiają one charakterystykę systemu energetycznego miasta w zależności od czasu oraz zmian strukturalnych w mieście. Użyty w Założeniach addytywny, wieloskładnikowy model deterministyczny opisuje zmianę zapotrzebowania na rodzaje i nośniki energii dla wskazanych pozycji bilansowych. Oparty jest na zmiennych opisujących prognozę rozwoju dla miasta, dzielnic i rejonów w podziale na funkcje zabudowy, kierunki użytkowania, zmiany stylu życia oraz dla rodzajów energii i mocy. Podstawą prognozy są zmienne egzogeniczne opisujące rozwój społeczno-gospodarczy, który indukuje zapotrzebowanie na energię z uwzględnieniem zmian technologicznych, wzorców i preferencji społecznych oraz możliwości przekształceń. W paragrafie wskazano zależności pomiędzy zmiennymi zależnymi i niezależnymi. Jako zmienne zależne rozumie się wyliczane na podstawie modelu wielkości zapotrzebowania na energię, w tym zawartą w paliwach.

W tablicy 10.01 przedstawiono formuły sumowania i przeliczania dla roku bilansowego w mieście, które posłużyły do obliczenia dla poszczególnych kierunków użytkowania (co, col, cw, pp, ct, lgt, ICT) zapotrzebowania na energię końcową w całym roku.

W tablicy 10.02 zamieszczono prognozę wskaźników jednostkowego zapotrzebowania na energię użytkową w relacji do jednostki powierzchni ogrzewanej.

Tablica 10.03 zawiera prognozę współczynników przeliczeniowych z energii końcowej na energię użytkową.

Tablica 10.04 zawiera wskaźniki przeliczeniowe z energii dla kierunków użytkowania dla roku na energię dla miesięcy.

Tablica 10.05 zawiera wskaźniki przeliczeniowe służące do przejścia z energii dla roku na maksymalną moc poszczególnych paliw dla każdego miesiąca.



W tablicy 10.06. zawarto wskaźniki przeliczeniowe z energii dla roku na energię dobową dla celów użytkowania zimą. Wskaźniki zróżnicowano dla każdego nośnika i każdego kierunku użytkowania.

W tablicy 10.07 zawarto wyrażone w MWh/m2/rok wskaźniki przeliczeniowe z energii dla roku na energię dobową dla celów użytkowania latem.

Spis tablic:Tablica 10.01 Formuły sumowania i przeliczania dla roku bilansowego w mieścieTablica 10.02 Prognoza wskaźników jednostkowego zapotrzebowania na energię

użytkową w relacji do jednostki powierzchni ogrzewanejTablica 10.03 Prognoza współczynników przeliczeniowych z energii końcowej na energię

użytkowąTablica 10.04 Wskaźniki przeliczeniowe z energii dla kierunków użytkowania dla roku na

energię dla miesięcyTablica 10.05 Wskaźniki przeliczeniowe z nośników energii dla roku na moc max dla

miesięcyTablica 10.06 Wskaźniki przeliczeniowe z energii dla roku na energię dobową dla celów

użytkowania zimąTablica 10.07 Wskaźniki przeliczeniowe z energii dla roku na energię dobową dla celów

użytkowania latem

§11 Prognoza zapotrzebowania

Prognoza rozwoju zabudowy została wyliczona w oparciu o analizę faktów, procesów i dokumentów.Podstawowe dokumenty to, zgodnie z ustawą Prawo energetyczne, obowiązujące miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego [MPZP], a w drugiej kolejności uchwała Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego m.st. Warszawy uchwalona w 2004 r. z późniejszymi zmianami [SUiKZP]. MPZP uchwalone przed rokiem 2004 są ubogie w informacje numeryczną, a z racji powstania przed uchwaleniem SUiKZP m.st. Warszawy wykazują rozbieżność ze Studium, co przesądziło o wykluczeniu ich z analiz prognostycznych. Na wiedzę konkretną i szczegółową składają się przede wszystkim wydane decyzje o pozwoleniu na budowę [PB] oraz wydane decyzje o warunkach zabudowy [WZ]. W oparciu o rejestrowane zjawiska dokonywane są uogólnienia, ekstrakcja cech i parametrów procesów mikro i makro urbanistycznych. Zostały one wykorzystane, w różnym stopniu i w różnym zakresie – indywidualnie do rejonów i selektywnie dla okresów jak opisano poniżej. Podstawą budowania prognozy było zagospodarowanie dla roku odniesienia czyli 2014 traktowanego jako rok bazowy. Bazą jest zestawienie odpowiadające inwentaryzacji terenów z wyodrębnieniem ich przeznaczenia z podziałem na rejony bilansowe. Horyzont czasowy założeń sięga 2035 roku. Prognoza przybiera postać bilansów dla lat węzłowych kończących kolejne okresy wzrostu. Dla czterech prognostycznych przedziałów czasowych użyto modeli algorytmizujących wyznaczanie wielkości przyrostu zabudowy ze skutkiem na rok kończący okres prognozy.



Perspektywa rozwoju na lata 2015 – 2035 jest podzielona na cztery okresy prognozy kończące się bilansami dla lat 2020, 2025, 2030 i 2035 oraz pięć etapów analitycznych. Każdy etap analizowano na podstawie innych danych:

Etap I – lata od 2015 do 2017 – wydane decyzje o pozwoleniu na zabudowę i decyzje o warunkach zabudowy, wydane w latach od 2013 do 2015;

Etap II – lata od 2018 do 2020 – na podstawie analiz trendów zmian z wydanych decyzji PB i WZ w latach poprzednich;

Etap III – lata od 2021 do 2025 – na podstawie obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania na terenach, które są w zasięgu istniejącej sieci ciepłowniczej;

Etap IV – lata od 2026 do 2030 – na podstawie obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego na pozostałych terenach oraz projektów miejscowych planów zagospodarowania;

Etap V – lata od 2031 do 2035 – na podstawie SUiKZP.

Pierwszy okres prognostyczny obejmuje lata 2015 – 2020. Analizowano go w dwóch etapach. Przyrosty kumuluje się na rok 2020. Dla etapu pierwszego - lat od 2015 do 2017 prognoza wzrostu zagospodarowania jest formułowana w oparciu o konkretne dane z decyzji o pozwoleniu na budowę [PB] i decyzji o warunkach zabudowy [WZ] wydanych w latach 2013 – 2015. Zakłada się dwuletnią budowę obiektu. Wydane pozwolenia zostały pogrupowane na poniższe kierunki/funkcje zabudowy. Wyróżnione zostały typy inwestycji, do których kwalifikowano zapisy z pozwoleń na budowę i WZ-ek: MW - budynki wielorodzinne, wielorodzinne z usługami, budynki mieszkaniowe z usługami, zespoły zabudowy wielorodzinnej, MN - budynki jednorodzinne, jednorodzinne z usługami, zespoły zabudowy jednorodzinnej, UA - budynki biurowe państwowe, administracji, placówki dyplomatyczne, UB - budynki biurowe, UH+UM - budynki usług gastronomii, handlu detalicznego, supermarkety, obiekty komunikacji samochodowej (myjnie, warsztaty, salony samochodowe), UK - budynki usług kultury, kultu religijnego, sportu, turystyki i rekreacji, obiekty wystawiennicze, UO - budynki usług nauki i oświaty, UZ - budynki usług zdrowia, UU+UI - wielofunkcyjne centra biurowo-usługowe, centra handlowe, inne, US – magazyny, budynki gospodarcze, T – transport i komunikacja, PR - obiekty produkcyjne. Dane liczbowe zostały przyporządkowane do poszczególnych jednostek bilansowych.

Drugi etap dotyczy lat od 2018 do 2020. Okres trzyletni został przeanalizowany z wyznaczeniem trendów zmian sum (przyrostów) powierzchni całkowitych, uwzględnionych w wydanych pozwoleniach na budowę i decyzjach o warunkach zabudowy, a następnie skonfrontowany z obowiązującymi miejscowymi planami zagospodarowania (dostępność terenu jako ograniczenie od góry). Wykorzystano komplet informacji z decyzji wydanych od 4 stycznia 2010 r. do 2 lipca 2015. Dane te obejmowały 8070 pozycji pozwoleń na budowę oraz 13100 decyzji o warunkach zabudowy. Zostały użyte te same typy i rodzaje inwestycji jak w poprzednim etapie obliczeniowym. W tych agregacjach badano wielkość, trendy (tempo) procesów inwestycyjnych i ogólnie obserwowaną preferencję dla terenów z uporządkowanym planowaniem (uchwalone MPZP). Uzyskane charakterystyki uogólnione wykorzystywano jako pomocnicze również w kalkulacjach dla następnych okresów prognozy. Dla okresu obserwacji zidentyfikowano okresowe skoki sum powierzchni całkowitych dla zabudowy każdego rodzaju. Ujawniła się również koniunkturalna



cykliczność. W procedurze prognostycznej dla etapów 2,3,4,5 wahania koniunkturalne zostały wygładzone (uśredniona dynamika dla całego okresu). Analiza trendów czasowych przyrostów powierzchni całkowitych w mieszkalnictwie wskazuje na: silny czasowy trend wzrostowy dla MW i słaby trend malejący dla MN. Obserwowane jest zastępowanie zabudowy MN zwartej zabudową MW o niskich parametrach urbanistycznych dopuszczalnych przez MPZP i tak to uwzględniano. Analiza trendów czasowych przyrostów powierzchni całkowitych w zabudowie nie mieszkaniowej (usługowej) wskazuje na silny czasowy trend wzrostowy dla UB, trend wzrostowy dla UH+UM oraz słaby trend malejący dla pozostałych usług. Parametry opisujące trendy zostały indywidualnie wyznaczone dla dzielnic. Trendy ujawniają też spadki wartości dla końca okresu obserwacji. Ponieważ nie można uznać, że są to zjawiska trwałe, dokonana została korekta (wygładzenie) wyników statystycznych. Założono, że przyrosty sum powierzchni całkowitych dla lat 2018 – 2020 nie powinny znacząco odbiegać od przyrostów powierzchni dla lat 2015 – 2017. Wartości przyrostu sum powierzchni całkowitej dla poszczególnych funkcji w tym etapie obliczeniowym wyznaczono na poziomie przyrostu sum powierzchni z pierwszego etapu obliczeniowego powiększonych o 10% wartości przyrostu sum wyliczonych dla etapów 3 i 4 jako realizacji inwestycji w ramach uchwalonych MPZP. Wyniki uzyskane dla etapu I i II zostały zapisane jako podsumowanie pierwszego okresu prognozy po uprzednim przeliczeniu wartości powierzchni całkowitych na powierzchnie ogrzewane. Wyznaczone powierzchnie całkowite dla okresów prognozy zostały przeliczane na powierzchnie ogrzewane wykorzystywane do sporządzenia bilansów zapotrzebowania na energię z zastosowaniem mnożników: 0,85 dla MW, 0,7 dla MN, 0,9 dla U, 0,97 dla EW, P, US, 0,8 dla UI.

Przy budowaniu prognozy dla okresów po roku 2020 metodyka opiera się na wyznaczaniu powierzchni całkowitej dla której podstawą wyliczeń są obrysy budynków, a nie dokumentacja projektowa. Etapy 3 i 4 prognozowania obejmujące lata od 2021 do 2030 zawierają przede wszystkim wartości wyliczone na podstawie obowiązujących MPZP, które zostały uchwalone po 2004 roku, czyli roku uchwalenia SUiKZP m.st. Warszawy. Plany wcześniejsze zostały wykluczone z analiz ze względu na brak wskaźników potrzebnych do przeprowadzenia odpowiednich wyliczeń oraz hipotetyczną rozbieżność ze Studium jako docelową wizją miasta. Na 296 obowiązujących MPZP wyekstrahowano dane ze 180, które spełniały powyższe kryterium. Tereny lub części terenów o różnym przeznaczeniu (funkcjach/kierunku) obwiedzione liniami rozgraniczającymi zostały zindywidualizowane i przypisane do rejonów bilansowych. Dla każdego takiego terenu z mpzp istnieje charakterystyka w postaci parametrów: funkcji terenu, powierzchni terenu, maksymalnej dopuszczalnej intensywności zabudowy, maksymalnej wysokości zabudowy, liczby kondygnacji, minimalnej powierzchni biologicznie czynnej. Spośród tych atrybutów w pierwszej kolejności korzystano z maksymalnej intensywności zabudowy oraz powierzchni terenu. Na tej podstawie uzyskano wielkości powierzchni całkowitej zabudowy, jakie dopuszczają plany miejscowe na danych terenach. Z prognozy dla danego etapu wyłączono tereny, na których dla określonych funkcji zabudowa została już w całości zrealizowana lub intensywność zabudowy już przekracza dopuszczalny poziom przewidziany w obowiązujących MPZP, np. na podstawie wcześniejszych realizacji WZ. Wykluczone zostały tereny, na których fizycznie nie ma wolnych przestrzeni. Nie analizowano wymiany starej zabudowy na nowoczesną. Są to tereny znajdujące się w przeważającej części w obszarze zwartej zabudowy śródmiejskiej. W oparciu o te założenia została policzona powierzchnia całkowita zabudowy, jaka może zostać zrealizowana na danym terenie na dopuszczalnym w uchwalonym MPZP poziomie. Wyliczone wartości zostały



przypisane do ustalonych funkcji/kierunków. W przypadku gdy występowały funkcje mieszane, takie jak: MW/UH/UM; MW/UA/UO dodatkowo analizowano uwzględniano dopuszczalny procentowy udziału funkcji w stosunku do funkcji podstawowych. Łącznie z potencjalnych możliwości nowej zabudowy zapisanych w MPZP do realizacji w etapie 3. przyjęto 50%, a na okres od 2026 do 2030 przewidziano 40%. Pozostałe 10% zostało przypisano do etapu 2. Do okresu 2021 do 2025 przypisano w pierwszej kolejności możliwości inwestycyjne terenom „brownfields” czyli z dostępem do sieci ciepłowniczej. Rejonów, które mają dostęp do sieci ciepłowniczej jest 124. Do prognozy przyrostu zabudowy w ramach etapu 4 (do roku 2030) dołączono również projekty 292 przygotowywanych MPZP z całym wykazywanym tam potencjałem nowej zabudowy. Dla okresu od 2026 do 2030 przyrost zabudowy lokowano na terenach bez zwracania uwagi na dzisiejszą obecność uzbrojenia terenu.

Ostatni etap prognostyczny obejmuje lata od 2030 do 2035. W okresie tym przewiduje się intensywność procesów urbanistycznych na poziomie prowadzącym do wypełnienia terenów miasta na koniec okresu zabudową na poziomie określonym w SUiKZP tak co do funkcji, powierzchni i intensywności. Punktem wyjścia jest poziom zagospodarowania prognozowany dla roku 2030 w rejonach bilansowych. Wyliczeń koniecznych przyrostów dokonano przyjmując ustalenia ilościowe, lokalizacyjne i funkcjonalne zapisane w SUiKZP. Policzone zostały powierzchnie całkowite dla „istniejących” (w roku 2030) budynków, poprzez przemnożenie powierzchni zabudowy budynków przez liczbę kondygnacji w planach i w rzeczywistości i uzyskano intensywność zabudowy. Dopuszczalną powierzchnię całkowitą budynków, jaka wynika z zapisów SUiKZP uzyskano mnożąc powierzchnię zabudowy przez intensywność zabudowy. Takie postępowanie umożliwiło oszacowanie intensywności zabudowy w poszczególnych rejonach bilansowych. Zestawiając intensywność zabudowy z roku 2030 z dopuszczalną intensywność wynikającą z postanowień Studium, wyznaczono tereny, na których możliwe jest wprowadzenie nowej zabudowy. Najważniejszym krokiem w wyliczeniach dokonanych dla tego okresu było rozdzielenie obliczonej dopuszczalnej powierzchni całkowitej pomiędzy zidentyfikowane kierunki/funkcje zabudowy. Podziału tego dokonano wg poniższych wskaźników, które zostały wyliczone na podstawie stanu istniejącego. We wszystkich rodzajach terenu podział zabudowy mieszkaniowej pomiędzy MN a MW dla strefy centrum ustalono na [0,01 i 0,99]; dla I strefy: [0,07 i 0,93]; dla II strefy: [0,13 i 0,87]; dla III strefy: [0,82 i 0,18]. Podział usług w strefach U (bez uwzględniania usług wyspecjalizowanych) i M przedstawia się następująco:

UA UB UF UH+UM UI UK UO UU UZCentrum0,12 0,21 0,18 0,05 0,01 0,11 0,09 0,20 0,03I strefa 0,13 0,29 0,01 0,04 0,01 0,12 0,19 0,12 0,10II strefa 0,06 0,30 0,00 0,17 0,00 0,06 0,19 0,16 0,06III strefa0,05 0,12 0,01 0,25 0,04 0,08 0,25 0,14 0,06

Podział na przemysł PR i US w strefach przemysłowych ustalono na: dla centrum [49,72% i 50,28%] dla I strefy [66,30% i 33,70%], dla II strefy [55,20% i 44,80%], dla III strefy [73,86% i 26,14%]. Zakładany podział między M i U w terenach mieszkaniowych i usługowych bez wyspecjalizowanych usług oznaczonych w studium UN/US itp. przyjęto według klucza: centrum [60% do 40%,] I strefa [70% do 30%], II strefa [78% do 22%], III strefa [85% do 15%]. W strefach przemysłowych podział pomiędzy P/M/U ustalono na poziomie 70% dla P, 15% dla U i 15% dla M. To rozdzielenie pozwoliło na wyznaczenie przyrostów dla wyróżnionych funkcji/kierunków zabudowy.



Po wyznaczeniu powierzchni całkowitych dla końca każdego z okresów dokonano przemnożenia uzyskanych wartości powierzchni całkowitych przez współczynnik 0,8, ze względu na aktualną definicję i interpretację pojęcia intensywności zabudowy, różniącą się od wcześniej przyjmowanej w opracowaniach planistycznych, zgodnie z którą wlicza się kondygnacje podziemne do wskaźnika intensywności zabudowy. Z tego też względu należało przyjąć mnożnik, który określiłby, ile procentowo należy odjąć z powierzchni całkowitej budynków, aby uzyskać wartości dla kondygnacji nadziemnych, które generują główne zapotrzebowanie na ciepło, gaz oraz energię elektryczną. Ostatnim krokiem dla tego etapu było przeliczenie powierzchni całkowitej na powierzchnie ogrzewane, które umieszczone zostały w tabeli zbiorczej. Przyrosty zabudowy wyliczone dla kolejnych okresów prognozy zostały przedstawione w tabelach w postaci wartości skumulowanych ukazujących stan zagospodarowania na każdy końcowy rok okresu prognozy. Jednocześnie do wyznaczania zapotrzebowania na energię stosowano przyrosty powierzchni budynków w związku z przypisanymi im współczynnikami energochłonności wynikającymi z norm już ustalonych dla przyszłych budynków z roku na rok niższymi.

W tablicach przedstawiono analogicznie jak dla roku bazowego opisanego w §09 zapotrzebowanie na energię użytkową i końcową w Warszawie dla lat 2020, 2025, 2030 i 2035. W kolejnych wierszach wartości odpowiadają wyspecyfikowanym wielkościom kolejno dla dzielnic oraz rejonów miasta.

1) Zapotrzebowanie prognozowane na energięW tablicach 11.01 – 11.12 zaprezentowano prognozowane zapotrzebowanie na energię końcową i użytkową. Energia użytkowa – energia potrzebna do pokrycia zapotrzebowania na energię niezbędną do zaspokojenia potrzeby po uwzględnieniu średniej sprawności związanej przetwarzaniem energii dla danego kierunku użytkowania i celu użytkowania. Jest to oderwanie potrzeby od technologii wykorzystania nośnika energii.Energia końcowa – ilość energii zakupionej za pośrednictwem przedsiębiorstw dystrybucyjnych na pokrycie zapotrzebowania na energię Warszawy; ilość energii uwzględniająca sprawność przesyłu i transformacji energii na sieci elektroenergetycznej.

2) Zapotrzebowanie prognozowane na mocW tablicach 11.17 – 11.24 zaprezentowano maksymalne zapotrzebowanie godzinowe na moc zimą i latem w Warszawie w latach 2020, 2025, 2030, 2035. W pionie wartości odpowiadają poszczególnym dzielnicom oraz rejonom miasta zgodnie z wcześniej przyjętą i opisaną metodyką kodowania nazw.

3) Wykresy uporządkowane prognozowaneW tablicach 11.26 – 11.29 przedstawiono dane do wykresów uporządkowanych dla maksymalnej mocy użytkowanej w Warszawie w roku 2020, 2025, 2030 i 2035. Tablice prezentują od góry ku dołowi informacje od ogólnych, stanowiących sumy niżej przedstawionych szczegółowych danych. Zapotrzebowanie na moc cieplną stanowi sumę zapotrzebowania na moc do ogrzewania pomieszczeń, przygotowania posiłków i ciepłą wodę użytkową.

5) Wskaźniki energochłonności dla prognozyW tablicy 11.25 przedstawiono energochłonność roczną dla energii końcowej na terenie Warszawy roczną dla lat prognozy. Energochłonność jest wielkością określającą wzajemną relację zużycia energii końcowej do wartości produkcji bądź danej cechy.

6) Zmiany zapotrzebowania odniesienia do roku bazowego



W tablicach 11.13 – 11.16 paragrafu zostały przedstawione zmiany zapotrzebowania nośników enu, enk, ene, gaz, cep, csi, csc w latach 2020, 2025, 2030 i 2035 w stosunku do roku bazowego. Ponadto, przedstawiono zmiany energii końcowej w stosunku do kierunków użytkowania oraz funkcji zabudowy dla lat 2020, 2025, 2030 i 2035.

7) Ocena przyszłego zapotrzebowania i jego zmianNa podstawie danych prognozowanych zapotrzebowania na energię w Warszawie, można dokonać oceny przyszłego zapotrzebowania i jego zmian w latach 2020, 2025, 2030 oraz 2035. Przewiduje się, że zapotrzebowanie na energię użytkową i końcową będzie w roku 2020 nieznacznie mniejsze w porównaniu do roku bazowego. Największy spadek zapotrzebowania wystąpi w przypadku gazu (gaz), natomiast największy wzrost dla energii elektrycznej (ene). Nieznacznie zmaleje zapotrzebowanie na ciepło (cep). Rozpatrując zmiany zapotrzebowania w podziale na kierunki użytkowania najbardziej zmniejszy się zapotrzebowanie na energię centralnego ogrzewania (co), wzrośnie zapotrzebowanie na ciepłą wodę (cw) i pozostanie stałe na przygotowanie posiłków (pp). Wzrost zapotrzebowania zostanie odnotowany dla sprzętu gospodarstwa domowego (AGD), telekomunikacji oraz komputerów (ICT), urządzeń audio i video (ATV), a najbardziej znaczący w przypadku oświetlenia (lgt). Zapotrzebowanie na pozostałe nośniki (inne) zmaleje w porównaniu do roku 2014. Zapotrzebowanie na energię ogółem w roku 2020 w odniesieniu do 2014 nie zmieni się znacząco. Przewiduje się, że zapotrzebowanie na energię użytkową i końcową będzie w roku 2030 większe w porównaniu do roku bazowego. Największy wzrost zapotrzebowania wystąpi w przypadku ciepła z sieci ciepłowniczej (csi) oraz ciepła ogółem (cep), mniejszy w przypadku energii elektrycznej (ene) i gazu (gaz). Rozpatrując zapotrzebowanie w podziale na kierunki użytkowania prognozuje się wystąpienie wzrostu zapotrzebowania na energię do celów centralnego ogrzewania (co) oraz znaczącego wzrostu w przypadku oświetlenia (lgt). Zapotrzebowanie w pozostałych kierunkach także będzie stopniowo wzrastać, najmniej dla przygotowania posiłków (pp). Zapotrzebowanie na pozostałe nośniki (inne) zmaleje w porównaniu do roku 2014.Zgodnie z wynikami prognozy zapotrzebowanie na energię końcową i użytkową w roku 2035 będzie znacznie większe w porównaniu do roku bazowego. Największy wzrost zapotrzebowania wystąpi w przypadku ciepła z sieci ciepłowniczej (csi) oraz ciepła ogółem (cep), mniejszy w przypadku energii elektrycznej (ene) i gazu (gaz). Rozpatrując zapotrzebowanie w podziale na kierunki użytkowania prognozuje się wystąpienie wzrostu zapotrzebowania na energię do celów centralnego ogrzewania (co) oraz znaczącego wzrostu w przypadku oświetlenia (lgt). Zapotrzebowanie w pozostałych kierunkach także będzie stopniowo wzrastać, najmniej dla przygotowania posiłków (pp). Zapotrzebowanie na pozostałe nośniki (inne) zmaleje w porównaniu do roku 2014.Zgodnie z wynikami prognozy do roku 2020 największy wzrost zapotrzebowania na energię wystąpi w Wilanowie, w latach 2030 i 2035 w Białołęce.

Spis tablic

Tablica nr 11.01 Prognozowane zapotrzebowanie na energie użytkową w mieście w roku 2020






Tablica nr 11.05 Prognozowane zapotrzebowanie dobowe zimą na energie użytkową w mieście w 2020




Tablica nr 11.09 Prognozowane zapotrzebowanie na energie końcową w mieście w roku 2020




Tablica nr 11.13 Zmiany zapotrzebowania na energię końcową w 2020 odniesiona do roku 2014

Tablica nr 11.14 Zmiany zapotrzebowania na energię końcową w 2025 odniesiona do roku 2014

Tablica nr 11.15 Zmiany zapotrzebowania na energię w 2030 odniesiona do roku 2014

Tablica nr 11.16 Zmiany zapotrzebowania na energię w 2035 odniesiona do roku 2014

Tablica nr 11.17 Maksymalne zapotrzebowanie godzinowe na moc zimą w roku 2020Tablica nr 11.18 Maksymalne zapotrzebowanie godzinowe na moc zimą w roku 2025Tablica nr 11.19 Maksymalne zapotrzebowanie godzinowe na moc zimą w roku 2030Tablica nr 11.20 Maksymalne zapotrzebowanie godzinowe na moc zimą w roku 2035Tablica nr 11.21 Maksymalne zapotrzebowanie godzinowe na moc latem w roku 2020Tablica nr 11.22 Maksymalne zapotrzebowanie godzinowe na moc latem w roku 2025Tablica nr 11.23 Maksymalne zapotrzebowanie godzinowe na moc latem w roku 2030Tablica nr 11.24 Maksymalne zapotrzebowanie godzinowe na moc latem w roku 2035Tablica nr 11.25 Wskaźniki energochłonności dla prognozy dla lat 2020, 2025, 2030

i 2035Tablica nr 11.26 Wykresy uporządkowane dla mocy pobieranej w roku 2020

Tablica nr 11.27 Wykresy uporządkowane dla mocy pobieranej w roku 2025



Tablica nr 11.30 Energetyczna prognoza elektromobilności



§12 Warianty prognozy

1. Prognoza dla ekstremalnych warunków pogodowychA. Warunki zimowe W tablicy 12.01 przedstawiono zapotrzebowanie na maksymalną moc godzinową dla doby dnia roboczego z ekstremalną temperaturą w warunkach zimowych w roku 2020. W poziomie wartości odpowiadają poszczególnym dzielnicom oraz rejonom miasta zgodnie z wcześniej przyjętą i opisaną metodyką kodowania nazw. Kolumna temat określa warunki, dla których wystąpiło dane zapotrzebowanie – maksymalna moc godzinowa zimą. W kolumnie 4 podano rodzaj energii, której dotyczą wartości podane w wierszach. Następnie określono przynależność do grupy w podziale na:1) co – centralne ogrzewanie;2) ene – energia elektryczna;3) gaz – gaz ziemny;4) csc – ciepło z centralnej sieci ciepłowniczej.Powyższe wartości zostały zestawione z danymi wynikającymi z prognozowanymi ciągami zasilającymi. W ostatnich wierszach wskazano możliwe dostawy danego nośnika energii do rejonów za pomocą sieci gazowej oraz elektroenergetycznej roku 2020 w przypadku wystąpienia warunków pogodowych ekstremalnych zimowych.B. Warunki letnie W tablicy 12.02 przedstawiono zapotrzebowanie na maksymalną moc godzinową dla doby dnia roboczego z ekstremalną temperaturą w roku 2020. W poziomie wartości odpowiadają poszczególnym dzielnicom oraz rejonom miasta zgodnie z wcześniej przyjętą i opisaną metodyką kodowania nazw. Kolumna temat określa warunki, dla których wystąpiło dane zapotrzebowanie – maksymalna moc godzinowa latem. W kolumnie 4 podano rodzaj energii, której dotyczą wartości podane w wierszach. Następnie określono przynależność do grupy w podziale na:1) col – chłód;2) ene – energia elektryczna;3) oze – odnawialne źródła energii.Powyższe wartości zostały zestawione z danymi wynikającymi z prognozowanymi ciągami zasilającymi. W ostatnich wierszach wskazano możliwe dostawy danego nośnika energii do rejonów za pomocą sieci gazowej oraz elektroenergetycznej roku 2020 w przypadku wystąpienia warunków pogodowych ekstremalnych zimowych.

2. Substytucja ciepłowniczej mocy szczytowej energią elektrycznąW tablicy 12.03 przedstawiono wykresy uporządkowane dla maksymalnej mocy użytkowanej w roku 2020. Wszystkie dane zostały podane w odniesieniu do energii końcowej. W poziomie wartości odpowiadają poszczególnym godzinom w ciągu roku uporządkowanym według malejącego zapotrzebowania na moc. W kolumnie temat podano warunki wystąpienia danej wartości: prognoza podstawowa oraz substytucja energią elektryczną. W następnych kolumnach określono przynależność do danej grupy: energia końcowa oraz według sposobu użytkowania: energia elektryczna, ciepło z centralnej sieci ciepłowniczej oraz gaz ziemny w podziale na cele użytkowania.

Spis tablic

Tablica 12.01 Zapotrzebowanie na maksymalną moc godzinową dla doby dnia roboczego z ekstremalną temperaturą zimą



Tablica 12.02 Zapotrzebowanie na maksymalną moc godzinową dla doby dnia roboczego z ekstremalną temperaturą latem

Tablica 12.03 Wykresy uporządkowane energii końcowej oraz możliwej substytucji w roku 2020

DZIAŁ TRZECI: System energetyczny

§13 Baza danych o budynkach

Zrównoważenie bilansu energetycznego można uzyskać zwiększając podaż lub redukując popyt. Strona podażowa jest realizowana przez komercyjne przedsiębiorstwa energetyczne. Na stronę popytową składają się wszyscy odbiorcy w mieście. Ponad połowa energii zużywanej w mieście służy ogrzewaniu pomieszczeń. W skład strony popytowej wchodzą zarówno budynki mieszkalne jednorodzinne jak i wielorodzinne, obiekty produkcyjne, handlowe i usługowe. Znaczącą kubaturą wymagającą ogrzewania stanowią obiekty oświatowe. Samorząd ma wpływ na sposób gospodarowania energią w obiektach, dla których jest właścicielem lub współwłaścicielem. Może podejmować decyzje o inwestycjach mających na celu poprawę efektywności energetycznej budynku. W tablicach 13.01 oraz 13.02 jest przedstawiona lista budynków i ich ogólna charakterystyka energetyczna, na których gospodarkę energetyczną ma wpływ samorząd miejski. Działania po stronie popytowej są najszybciej skutkującymi i najłatwiej finansowanymi inwestycjami potencjalnie zmniejszającymi popyt na energię lub zmieniającymi strukturę zużywanych paliw lub/i wyliczenie zmian emisji szkodliwych lub uciążliwych zanieczyszczeń.

Dane zawarte w tablicach przewidziane są jako podstawa do wstępnej analizy wielokryterialnej możliwych do uzyskania efektów energetycznych po stronie popytowej, tak w skali rejonów bilansowych jak i w skali całego miasta, dla wskazanych technologii. W przypadku podjęcia inwestycji, np. efektywnych działań termomodernizacyjnych lub zmiany technologii ogrzewania będą miały one znaczenie nie tylko dla obiektu, dla najbliższej okolicy (rejonu), ale również będą miały wpływ na poprawę niezawodności i efektywności zaopatrzenia całego miasta. Baza obiektów pozwala dokonać porównań i wyborów obiektów do sporządzenia szczegółowych audytów.

W wierszach tablic wyspecyfikowano dane dla konkretnych budynków będących w zasobach miasta.



W tablicy 13.01 opisującej niemieszkalne budynki komunalne w kolejnych kolumnach wskazano takie wielkości charakterystyczne:

powierzchnia ogrzewana - wyrażona w m2 powierzchnia pomieszczeń budynków określona na podstawie dokumentacji, które służą do zaspokojenia potrzeb związanych z przeznaczeniem budynku;

adres - adresu obiektu z zaznaczeniem nazwy ulicy oraz numeru budynku; przeznaczenie główne obiektu – wskazanie głównych działań wykonywanych

w obiekcie; dzielnica - położenie rok budowy – rok ukończenia budowy obiektu; typ budynku – podział na typ budynku wynika z Polskiej Klasyfikacji Obiektów

Budowlanych; technologie budowy – wskazanie głównej technologii, w której wykonano

budynek; ogrzewanie CO – wyposażenie budynku w system centralnego ogrzewania,

wskazano stosowane nośniki energii: sieć ciepłownicza csi, energia elektryczna ene, gaz sieciowy gaz, olej opałowy LFO, gaz LPG, węgiel lub koks WKO oraz odnawialne źródła energii OZE;

ciepła woda użytkowa CWU – wyposażenie budynku w system przygotowywania ciepłej wody użytkowej, stosowane nośniki energii: sieć ciepłownicza csi, energia elektryczna ene, gaz sieciowy gaz, olej opałowy LFO, gaz LPG, węgiel i koks WKO oraz odnawialne źródła energii OZE;

przygotowywania posiłków PP – sposób przygotowywania posiłków w budynku, stosowane nośniki energii: energia elektryczna ene, gaz sieciowy gaz, gaz LPG, węgiel i koks WKO;

rodzaj wentylacji – system zastosowanej w budynku wentylacji, uwzględnia wentylację grawitacyjną, mechaniczną lub mieszaną;

rok termomodernizacji – rok przeprowadzonej termomodernizacji, brak danych oznacza, że termomodernizacja nie została przeprowadzona;

technologia termomodernizacji – zastosowana w budynku technologia termomodernizacji;

grubość termomodernizacji – grubość zastosowanej w budynku izolacji cieplnej; przewidywany termin remontu – szacowany okres przewidywanych działań

termomodernizacyjnych; kubatura – wyrażona w m3 kubatura budynku; liczba kondygnacji – liczba pięter nadziemnych; wysokość budynku – wysokość pomieszczeń liczona od górnej powierzchni

podłogi pierwszej kondygnacji do dolnej powierzchni stropu ostatniej kondygnacji;

liczba pomieszczeń - liczba wydzielonych pomieszczeń; budynek objęty opieką konserwatorską – kolumna przedstawia, czy dany budynek

jest objęty jakimkolwiek ograniczeniem nałożonym przez konserwatora zabytków;

własność gminy – wskazuje w jakim procencie miasto jest właścicielem budynku; forma zarządzania – w kolumnie wskazano, jaki organ jest odpowiedzialny za

zarządzanie danym budynkiem; przeznaczenie – określa główny kierunek użytkowania budynku; współrzędne geograficzne – współrzędne: długość i szerokość geograficzna,

lokalizujące obiekt na mapie i w terenie;



rejon bilansowy – symbol wskazanie rejonu bilansowego, w którym znajduje się budynek;

W tablicy 13.02 opisano mieszkalne budynki komunalne oraz budynki mieszkalne, w których miasto ma współwłasność.

powierzchnia ogrzewana - wyrażona w m2 powierzchnia pomieszczeń budynków określona na podstawie dokumentacji, które służą do zaspokojenia potrzeb związanych z przeznaczeniem budynku;

adres - adresu obiektu z zaznaczeniem nazwy ulicy oraz numeru budynku; przeznaczenie – wskazanie głównych działań wykonywanych w obiekcie; rok termomodernizacji – rok przeprowadzonej termomodernizacji, brak wpisu

oznacza, że termomodernizacja nie została przeprowadzona; rejon bilansowy – wskazanie rejonu bilansowego, w którym znajduje się budynek; ogrzewanie CO – wyposażenie budynku w system centralnego ogrzewania,

wskazano stosowane nośniki energii: sieć ciepłownicza csi, energia elektryczna ene, gaz sieciowy gaz, olej opałowy LFO, gaz LPG, węgiel lub koks WKO oraz odnawialne źródła energii OZE;

ciepła woda użytkowa CWU – wyposażenie budynku w system przygotowywania ciepłej wody użytkowej, stosowane nośniki energii: sieć ciepłownicza csi, energia elektryczna ene, gaz sieciowy gaz, olej opałowy LFO, gaz LPG, węgiel i koks WKO oraz odnawialne źródła energii OZE;

przygotowywania posiłków PP – sposób przygotowywania posiłków w budynku, stosowane nośniki energii: energia elektryczna ene, gaz sieciowy gaz, gaz LPG, węgiel i koks WKO;

instalacja elektryczna w budynku - typ instalacji doprowadzonej do poszczególnych mieszkań;

rodzaj wentylacji – system zastosowanej w budynku wentylacji, uwzględnia wentylację grawitacyjną, mechaniczną lub mieszaną;

typ budynku – podział na typ budynku wynika z Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych;

rok budowy – rok ukończenia budowy obiektu; technologie budowy – wskazanie głównej technologii, w której wykonano

budynek; udział gminy – kolumna wskazuje strukturę własności budynku, wskazuje w jakim

procencie miasto jest właścicielem budynku; forma zarządzania – w kolumnie wskazano, jaki organ jest odpowiedzialny za

zarządzanie danym budynkiem; zamieszkanie – wartość charakterystyczna tylko dla budynków mieszkalnych,

przedstawia liczbę mieszkańców danego budynku; powierzchnia terenu – powierzchnia terenu działki na której stoi budynek

wyrażona w m2; kubatura – wyrażona w m3 kubatura budynku; powierzchnia mieszkań – wielkość charakterystyczna dla budynków

mieszkalnych; ilość pomieszczeń w budynku, które są użytkowane, żeby budynek mógł pełnić swoją funkcję;

liczba mieszkań – wielkość charakterystyczna dla budynków mieszkalnych, przedstawią liczbę mieszkań w danym budynku;

liczba pomieszczeń – liczba osobnych pomieszczeń użytkowanych w danym budynku, niezbędnych do pełnienia powierzonej mu funkcji;



liczba kondygnacji – liczba pięter nadziemnych; wysokość budynku – wysokość pomieszczeń liczona od górnej powierzchni

podłogi pierwszej kondygnacji do dolnej powierzchni stropu ostatniej kondygnacji;

przewidywany termin remontu – szacowany okres przewidywanych działań termomodernizacyjnych;

technologia termomodernizacji – zastosowana w budynku technologia termomodernizacji;

grubość termomodernizacji – grubość zastosowanej w budynku izolacji cieplnej; rodzaj instalacji – rodzaj instalacji OZE zainstalowanej na budynku, instalacje

OZE zostały opisane w §24; moc – moc zainstalowanej instalacji OZE wynikająca z parametrów technicznych

urządzeń. nazwa obiektu – przydatna w celu szybszej identyfikacji obiektu nazwa

zwyczajowa lub nazwa administracyjna budynku; budynek objęty opieką konserwatorską – kolumna przedstawia, czy dany budynek

jest objęty jakimkolwiek ograniczeniem nałożonym przez konserwatora zabytków;

współrzędne geograficzne – współrzędne: długość i szerokość geograficzna, które pomagają zlokalizować obiekt na mapie.

rejon bilansowy – symbol wskazanie rejonu bilansowego, w którym znajduje się budynek;

położenia geodezyjne – sygnatura działki geodezyjnej.

W wierszach tablic wyspecyfikowano dane dla konkretnych budynków będących w zasobach miasta.

Lista tablic:Tablica nr 13.01 Lista budynków niemieszkalnych w mieścieTablica nr 13.02 Lista budynków mieszkalnych w mieście

§14 Baza danych o oświetleniu ulic i miejsc publicznych

Zgodnie z Art. 18. 1. Ustawy Prawo Energetyczne do zadań własnych gminy w zakresie zaopatrzenia w energię elektryczną, ciepło i paliwa gazowe należy: 3) finansowanie oświetlenia ulic, placów i dróg publicznych znajdujących się na terenie gminy. Paragraf 14 przedstawia w sposób tabelaryczny zestawienia dotyczące oświetlenia ulic oraz miejsc publicznych, w tym statystykę ulic, statystykę lamp dla poszczególnych typów oraz wykaz ulic.



1. Statystyka ulicW tablicy 14.01 dokonano analizy oświetlenia ulic w podziale na kategorie dróg zarówno dla całego miasta, jak również dla poszczególnych dzielnic.Pierwsza kolumna tablicy dzielnica przedstawia lokalizację danej ulicy. W kolejnych dwóch kolumnach przedstawiono dane dotyczące ulic: kategoria ulicy zawierająca podział dróg uwzględniając ich klasy: GP – główne ruchu przyśpieszonego, G – główne, Z – zbiorcze, L – lokalne, D – dojazdowe i inne oraz długość ulicy uwzględniającą łączną długość ulic w danej dzielnicy dla określonej kategorii. Następnie w tablicy zawarto charakterystykę oświetlenia ulicznego w przedstawionym powyżej podziale dróg na kategorie określając w kolejnych kolumnach: liczbę punktów świetlnych [szt.] wraz z wyszczególnieniem ilości poszczególnych typów opraw: liczba opraw – typ fluorescencyjne [szt.], liczba opraw – typ halogenowe [szt.], liczba opraw – typ led [szt.], liczba opraw – typ metalohalogenkowe [szt.], liczba opraw – typ rtęciowe [szt.], liczba opraw – typ rtęciowo–żarowe [szt.], liczba opraw – typ sodowe niskoprężne [szt.], liczba opraw – typ sodowe wysokoprężne [szt.], liczba opraw – typ żarowe [szt.]. W kolejnych kolumnach określono wartości średnie dla strumienia świetlnego przypadającego na kilometr drogi – wartość średnia [lm/km], natężenia oświetlenia na jeden kilometr drogi – wartość średnia [lx/km], stosunku strumienia świetlnego do mocy opraw – wartość średnia [lm/W] oraz natężenia oświetlenia do mocy opraw – wartość średnia [lx/W]. Dwie ostatnie kolumny tablicy zawierają łączną moc opraw [MW] oraz zużycie energii [MWh/rok] określające łączne zużycie energii na potrzeby oświetlenia.2. Statystyka lamp dla typówW ustępie 2 paragrafu dokonano analizy oświetlenia na terenie m. st. Warszawy według typów opraw. Pierwsza tablica 14.02 zawiera statystykę lamp dla typów. W pierwszej kolumnie technologia lamp zawarto podział opraw na fluorescencyjne, halogenowe, LED, metalohalogenkowe, rtęciowe, rtęciowo–żarowe, sodowe niskoprężne, sodowe wysokoprężne, żarowe oraz niezidentyfikowane punkty świetlne. Kolejne dwie kolumny to typ oprawy oraz rodzaj automatyki. Następnie w kolejnych kolumnach określono charakterystykę lamp: łączna moc opraw [MW] przedstawiająca sumę mocy danego typu oprawy, skuteczność świetlna [lm/W] określająca stosunek strumienia świetlnego do mocy opraw poszczególnych typów oraz zużycie energii [MWh/rok] i wartość średnia [lx/W] przedstawiająca stosunek natężenia oświetlenia do mocy opraw.

Druga tablica 14.03 zawiera statystykę lamp według zastosowanej technologii. Dla każdej z technologii oświetlenia zawartej w pierwszej kolumnie technologia lamp (zgodnie z podziałem przedstawionym w tablicy 14.02) określono w kolejnych kolumnach łączną moc opraw w MW oraz udział procentowy poszczególnych technologii w łącznej mocy; liczbę punktów świetlnych w podziale na liczbę poszczególnych opraw danej technologii [szt.] oraz procentowy udział w strukturze poszczególnych technologii opraw, zużycie energii [MWh/rok] oraz procentowy udział w strukturze zużycia energii przez poszczególne oprawy w danej technologii do całkowitego zużycia energii na oświetlenie. Dodatkowo w dwóch ostatnich kolumnach zawarto średnią skuteczność świetlną punktu świetlnego [lm/W] oraz wartość średnią [lx/W].

Trzecia tablica 14.04 zawiera statystykę lamp dla technologii i typów opraw zawierającą w kolejnych kolumnach technologię lamp, typ oprawy oraz liczbę punktów świetlnych z danym typem oprawy [szt.]. Natomiast czwarta tablica 14.05 określa statystykę lamp dla



rodzajów automatyki przedstawiając rodzaj automatyki, liczba punktów świetlnych z danym rodzajem automatyki [szt.] oraz udział %–towy w strukturze.

Tablica 14.06 przedstawia wykaz lamp dla typów opraw uwzględniając w kolejnych kolumnach: typ oprawy, technologia lamp, moc oprawy [W], skuteczność świetlna [lm/W], łączna moc opraw [W], czas świecenia [h/rok], zużycie energii [MWh/rok], rodzaj automatyki, wartość średnia [lx/W].3. Wykaz ulicW ustępie 3 paragrafu w sposób tabelaryczny przedstawiono oświetlenie uliczne w szczegółowym wykazie ulic zlokalizowanych na terenie m. st. Warszawy. W tablicy 14.07 w pierwszych dwóch kolumnach wskazano dzielnice oraz rejon przypisane do poszczególnych ulic zawartych w kolumnie trzeciej – nazwa ulicy. Dodatkowo w kolejnej kolumnie przypisano ulicom kody obszarów bilansowych. Dla każdej z dróg określono współrzędne początku oraz końca (kolumny: początek – X, początek – Y, koniec – X, koniec – Y) oraz jej parametry: szerokość [m], długość [m], powierzchnia [m2]. Następnie określono liczbę lamp [szt.] na poszczególnych ulicach wraz z podziałem na technologie lamp (fluorescencyjne, halogenowe, led, metalohalogenkowe, rtęciowe, rtęciowo–żarowe, sodowe niskoprężne, sodowe wysokoprężne, żarowe) wyznaczając liczbę poszczególnych opraw oraz widmo. W kolejnych kolumnach przedstawiono stosunek strumienia świetlnego do długości ulic [lm/km], natężenie oświetlenia, zużycie energii [MWh/rok] oraz rodzaj automatyki zastosowanej na każdej z ulic.

Lista tablic:Tablica nr 14.01 Statystyka ulicTablica nr 14.02 Statystyka lamp dla typówTablica nr 14.03 Statystyka lamp wg zastosowanej technologiiTablica nr 14.04 Statystyka lamp dla technologii i typów oprawTablica nr 14.05 Statystyka lamp dla rodzajów automatykiTablica nr 14.06 Wykaz lamp dla typów opraw Tablica nr 14.07 Wykaz ulic

§15 System energetyczny w roku odniesienia

W paragrafie opisano system energetyczny wytwarzania, przesyłu i dystrybucji energii w Mieście w roku 2014 uzupełniając go w istotne zdarzenia natury technicznej lub organizacyjnej, które nastąpiły w latach późniejszych. W analizach sporządzono bilanse techniką BOTTOM TO UP – sumujące potrzeby energetyczne mieszkańców oraz TOP TO DOWN – badające wydolność systemu energetycznego z uwzględnieniem możliwości wytwórczych. W roku 2014 nie odnotowano ograniczeń ani deficytów w zaspokojeniu potrzeb odbiorców, co oznacza że oba bilanse dają jednakowe wyniki.



1. Systemy ogólnomiejskieNajwiększą rolę w dostawie nośników energii do odbiorców końcowych w mieście odgrywają trzy sieciowe systemy ogólnomiejskie: system elektroenergetyczny, system przesyłu gazu oraz sieć ciepłownicza. W dalszej części opisano poszczególne systemy energetyczne. Ogólne charakterystyki liczbowe systemów podano dla roku 2016 chyba, że zastrzeżono inaczej. Sposób ich pracy przedstawiono szczegółowo w analizach tabelarycznych dla rejonów bilansowych oraz dokonano agregacji tych wartości dla dzielnic i całego miasta. 1) Energia elektrycznaSystem zaopatrzenia m. st. Warszawy w energię elektryczną jest najważniejszym podsektorem energetyki stolicy. Opiera się on na Warszawskim Węźle Energetycznym [WWE], do którego energia elektryczna dostarczana jest z Krajowego Systemu Energetycznego [KSE]. Odbiorcy na obszarze Warszawy zasilani są z elektroenergetycznej sieci dystrybucyjnej zarządzanej przez czterech głównych operatorów działających na podstawie koncesji wydanej przez Prezesa URE tj.: innogy Stoen Operator Sp. z o.o. (dawniej RWE Stoen Operator), PGE Dystrybucja S.A., PKP Energetyka S.A., POLENERGIA Dystrybucja Sp. z o.o.Sieci wysokich napięć rozprowadzające energię elektryczną w Stolicy należą do Operatorów Systemu Dystrybucyjnego [OSD]. W Warszawie działają również mniejsi operatorzy systemów dystrybucyjnych, którzy we współpracy z innogy STOEN Operator, zapewniają energię elektryczną do pojedynczych budynków lub kompleksów kilku budynków. W ogólnym zużyciu energii przez odbiorców udział energii elektrycznej stanowi w Warszawie około 33%, a w dzielnicach od 20% (Wesoła) do 56% (Ursus). W 2016 roku dystrybucyjny system elektroenergetyczny przedstawiał się następująco: Liczba odbiorców zasilanych z sieci 110 kV – 9 szt., Liczba odbiorców zasilanych z sieci 15 kV – 1 411 szt., Liczba odbiorców zasilanych z sieci 0,4 kV – 977 208 szt., Gospodarstwa domowe zużywały ok. ??% energii elektrycznej.Stacje elektroenergetyczne o napięciu górnym: 220 kV: 1 szt., 110 kV: 38 szt., 15 kV: 6 176 szt.Linie elektroenergetyczne - długość: linie NN (220 kV) – 8,0 km, linie WN (110 kV) (w przeliczeniu na 1 tor) – 555 km, w tym kablowe: 113 km, linie SN (15kV) – 7 851km, w tym kablowe: 7 497 km, linie nN – 9 397 km, w tym kablowe: 7 076 km,Dystrybucyjna sieć elektroenergetyczna zasilające odbiorców w Warszawie charakteryzują się wysoką dyspozycyjnością i niezawodnością dostaw. Odpowiednie wskaźniki przerw w dostawach energii elektrycznej określone Zgodnie z zapisami w rozporządzeniu MG z dnia 4 maja 2007 roku i późniejszymi zmianami w sprawie szczegółowych warunków funkcjonowania systemu elektroenergetycznego (DZ. U. Nr 93, poz. 623 oraz z 2008 r. Nr 30, poz. 178 oraz nr 162, poz. 1005) w roku 2014 wynosiły



(Error: Reference source not found). Wskaźniki w dostawach energii elektrycznej w 2014 r. u dominującego dystrybutora przedstawiały się następująco:SAIDI – wskaźnik przeciętnego systemowego czasu trwania przerwy długiej i bardzo długiej z przerwami katastrofalnymi wynosił 83,08 minSAIFI– wskaźnik przeciętnej systemowej częstości przerw długich i bardzo długich z przerwami katastrofalnymi wynosił 1,4566MAIFI – wskaźnik przeciętnej częstości przerw krótkich wznosi 0,4362.

Ciągi zasilające identyfikowane w systemie elektroenergetycznym to powiązane ze sobą obiekty począwszy od źródeł generacyjnych, sieci najwyższych napięć [NN] przez stacji GPZ stacje węzłowe - Główne Punkty Zasilające [GZP] sieci wysokich napięć [WN], stacje RZP [rozdzielcze punkty zasilania], sieci średnich napięć [SN] oraz stacje transformujące napięcie z 15 kV na 0,4 kV oraz sieci niskiego napięcia (nN). Służą one do dostarczenia energii o gwarantowanych parametrach do odbiorców końcowych. W Tablicy 15.01 przedstawiono ciągi zasilające w energię elektryczną wychodzące z RPZ w roku bazowym. W następujących po sobie wierszach w kolejnych kolumnach podano charakterystyki danych stacji rozdzielczych. W kolumny opisują: sumaryczna moc linii i źródeł zasilających – suma mocy linii i źródeł zasilających na

danym obszarze; moc trafo RPZ w MVA – zaprezentowana w MVA – jednostce charakterystycznej dla

określeń moc stacji RPZ; maksymalny pobór mocy zima – maksymalny odnotowany w roku pobór mocy ze stacji; maksymalny pobór lato maksymalny pobór mocy ze stacji odnotowany w warunkach

pogodowych ekstremalnych latem; opis konfiguracji trafo – liczba transformatorów o określonej mocy znamionowej

w danym RPZ; zastępcza przepustowość linii SN – sumaryczna wartość mocy wyprowadzonej liniami

średniego napięcia; sumaryczna moc generatorów pracy ciągłej przyłączonych do sieci 15 kV – sumaryczna

moc nominalna generatorów prądotwórczych przyłączonych do sieci średniego napięcia;

sumaryczna moc generatorów pracy losowej przyłączonych do sieci 15 kV – sumaryczna moc nominalna generatorów prądotwórczych przyłączonych do sieci średniego napięcia pracujących w sytuacjach awaryjnych;

sumaryczna moc trafo 15/0,4 kV – sumaryczna moc transformatorów zmieniająca napięcie ze średniego na niskie;

sumaryczna moc generatorów pracy ciągłej przyłączonych do sieci 0,4 kV – sumaryczna moc nominalna generatorów prądotwórczych podłączonych do sieci najniższych napięć;

sumaryczna mc generatorów pracy losowej przyłączonych do sieci 0,4 kV - sumaryczna moc nominalna generatorów prądotwórczych podłączonych do sieci niskiego napięcia pracujących w sytuacjach awaryjnych;

zastępcza przepustowość linii 0,4 kV {na wejściu trafo} – sumaryczna przepustowość sieci w punkcie wejścia do stacji transformatorowej 0,4 kV;

zastępcza przepustowość linii 0,4 kV {na wejściu do obiorców} – sumaryczna przepustowość sieci na wejściu do przyłączy odbiorców;

sumaryczna moc generatorów pracy ciągłej u odbiorców 0,4 kV – sumaryczna moc generatorów pracujących u odbiorców zasilanych z sieci niskiego napięcia 0,4kV;



sumaryczna moc generatorów pracy losowej u odbiorców 0,4 kV - sumaryczna moc generatorów awaryjnych pracujących u odbiorców zasilanych z sieci niskiego napięcia 0,4kV;

sumaryczna (zastępcza) moc przyłączy odbiorców – moc przyłączy odbiorców; sumaryczna (zastępcza) moc umów – moc przyłączeniowa wynikająca z umów

odbiorców z dostawcą energii; sumaryczna (zastępcza) moc urządzeń u odbiorców – moc urządzeń zainstalowanych

u odbiorców.

2) Paliwa gazoweAglomeracja warszawska może być obecnie zasilana gazem ziemnym z trzech kierunków następującymi gazociągami: gazociąg DN 700 Hołowczyce – Rembelszczyzna – gaz importowany z kierunku

Białorusi; gazociąg DN 500 Wronów – Rembelszczyzna – gaz importowany z kierunku Ukrainy

oraz gaz ze źródeł zlokalizowanych na południu kraju (złoża krajowe, PMG); gazociągi: 2 x DN 500 MOP 5,0–5,5 MPa relacji Rembelszczyzna – Włocławek I, II

oraz DN 700 MOP 8,4 MPa relacji Rembelszczyzna – Gustorzyn – gaz odbierany z SGT Włocławek oraz gaz systemowy dosyłany do węzła Gustorzyn z innych części systemu przesyłowego (węzeł Odolanów, KPMG Mogilno).

Gazociągi wysokiego ciśnienia zasilające aglomerację warszawską są częścią krajowego systemu przesyłowego w gestii Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ–SYSTEM S.A., ul. Mszczonowska 4, Warszawa. Odbierany i dystrybuowany do odbiorców na terenie Warszawy przez Operatora Systemu Dystrybucyjnego tj. Polskiej Spółki Gazownictwa Sp. z o.o (PSG Sp. z o.o.) gaz ziemny stanowi część, całości transportowanego do pierścienia Warszawskiego, gazu. Informacje dotyczące systemu gazowego należącego do Gaz-System w 2015 roku: Długość gazociągu w pierścieniu wokół Warszawy – 122,8 km, Długość sieci pierścienia wysokiego ciśnienia na terenie Warszawy – 23,9 km, Długość sieci wysokiego ciśnienia na terenie Warszawy – 25,3 km, Liczba stacji redukcyjnych I stopnia zasilających Warszawę – 18 szt.Informacje dotyczące systemu gazowego należącego do PSG Warszawa w 2016 roku: Długość gazociągów średniego ciśnienia – 1 852 km, Długość gazociągów niskiego ciśnienia – 999 km, Długość przyłączy – 1 351 km, Liczba przyłączy gazowych – 101 268 szt., Liczba przyłączy gazowych średniego ciśnienia – 65 922 szt., Liczba przyłączy gazowych niskiego ciśnienia 35 346 szt., Liczba stacji redukcyjnych II stopnia – 67szt. w tym 63 jest własnością PSG. Liczba stacji redukcyjnych I stopnia zasilanych z pierścienia – 20 szt., Liczba stacji redukcyjnych I stopnia zasilających Warszawę – 13 szt.,Stacje gazowe wykorzystywane do zasilania aglomeracji warszawskiej to : Konstancin (Słomczyn), Wieliszew, Rokitno, Sulejówek, Reguły, Białobrzegi, Łomianki, Marki, Kąty Węgierskie, Mory, Grabie Stare, Karczew, Janki, Grodzisk Mazowiecki, Piaseczno, Sokołów, Nieporęt, Sękocin, Wólczyńska, Wola Karczewska, Zakręt, Szamocin, Jabłonna, Ząbki.



Z uwagi na ograniczone możliwości przesyłowe pierścienia warszawskiego, wykorzystanie wszystkich stacji, zasilanych z tego układu, w pełnym zakresie parametrów technologiczno–pomiarowych, w tym samym czasie, nie jest możliwe.W tablicy 15.02 przedstawiono ciągi zasilające w gaz wychodzące ze stacji gazowych I° w roku bazowym. W drugiej kolumnie wskazano cechy na podstawie których scharakteryzowano poszczególne stacje: sumaryczna przepustowość mocy linii i źródeł zasilających SWC – w wierszu wskazano

moce przepustowości i źródeł zasilających stacje gazowych I stopnia; moc stacji – moc stacji stacje gazowych pierwszego stopnia; maksymalny pobór gazu rejestrowany – maksymalna wielkość poboru gazu ze stacji

redukcyjno-pomiarowych w danych warunkach pogodowych; zastępcza przepustowość gazociągów średniego ciśnienia wychodzących ze stacji –

przepustowość ciągów zasilających wychodzących ze stacji redukcyjno-pomiarowych pierwszego stopnia;

zastępcza moc SSC – sumaryczna moc stacji średniego ciśnienia; zastępcza przepustowość gazociągów niskiego ciśnienia – sumaryczna przepustowość

gazociągów niskiego ciśnienia; zastępcza moc przyłączy odbiorców – suma mocy przyłączeń odbiorców do sieci; zastępcza moc wynikająca z umów z odbiorcami – sumaryczna moc wynikająca z umów

podpisanych przez odbiorców z dostawcą gazu; zastępcza moc urządzeń u odbiorców – sumaryczna moc urządzeń podłączonych do

sieci gazowej u odbiorców końcowych.

3) Ciepło

W Warszawie funkcjonuje największy w Polsce i jeden z najbardziej rozbudowanych systemów ciepłowniczych w Europie. W ramach miejskiego systemu ciepłowniczego w Warszawie można wyodrębnić:Warszawski system ciepłowniczy (zwany dalej w.s.c.) obejmuje: centralny system ciepłowniczy (c.s.c.), eksploatowany przez VEOLIĘ Energia

Warszawa S.A., który składa się z: sieci ciepłowniczej; przepompowni sieciowych; węzłów cieplnych indywidualnych i grupowych jest zasilany z: 4 źródeł ciepła będących własność PGNiG Termika S.A. oraz jednego źródła małej mocy: Elektrociepłowni Zakładu Unieszkodliwiania odpadów należącego do MPO;

obecnie przyłączony do centralnej sieci ciepłowniczej lokalny system w Dzielnicy Ursus zasilający osiedla Miś i Niedźwiadek do czerwca 2016 roku zasilany z węglowej elektrociepłowni należącej do Energetyki Ursus Sp. z o.o.;

lokalny system ciepłowniczy w Międzylesiu tworzony przez sieci ciepłownicze i ciepłownię stanowiącą własność VEOLIA Energia Warszawa S.A. oraz węzły cieplne, z których zdecydowana większość (ponad 96%) należy do odbiorców;

lokalny system ciepłowniczy w Ursusie złożony z 5 osiedlowych ciepłowni gazowych zasilających sieci ciepłownicze należący do VEOLIA Energia Warszawa S.A. (4 kotłownie zasilają węzły cieplne poprzez sieci niskoparametrowe, 1 kotłownia poprzez sieci wysokoparametrowe);

lokalny system zasilany z gazowej Elektrociepłowni Regaty (do 2017 roku ciepłownia), należący do PGNiG TERMIKA Energetyka Rozproszona sp. z o.o., zlokalizowany na północnych peryferiach dzielnicy Białołęka.

lokalny system ciepłowniczy z ciepłownią węglową Zespołu Zarządców Nieruchomości sp. z o.o. w Rembertowie;



50 lokalnych kotłowni gazowych i olejowej zlokalizowanych na terenie całego miasta należących do przedsiębiorstw energetycznych;

źródło ciepła i energii elektrycznej MPWiK w oczyszczalni Czajka, niepowiązane obecnie z sieciami dystrybucyjnymi.

Ciepło jest przesyłane siecią ciepłowniczą do odbiorców końcowych za pomocą sieci magistralnej – rurociągów o średnicach powyżej 400 mm (stanowi ok. 18% sieci), rurociągów rozdzielczych (40% sieci) i przyłączeniowych (42%); Przepompownie sieciowe wspomagają rozpływ nośnika ciepła podnosząc ciśnienie wody sieciowej, zapewniając utrzymanie odpowiednich parametrów hydraulicznych. Działają trzy przepompownie: Golędzinów, Batory, Marymont. Woda sieciowa o wysokiej temperaturze i ciśnieniu trafia do węzłów cieplnych. Ciepło z wody sieciowej poprzez wymienniki przekazywane jest do wewnętrznej sieci centralnego ogrzewania i do podgrzewaczy ciepłej wody użytkowej w budynku. W 2016 roku w Warszawie zainstalowanych było ok. 16 600 węzłów, z których było zasilanych blisko 19 000 obiektów. W ok. 13 000 węzłów pracują moduły przygotowywania ciepłej wody użytkowej. W roku 2016 siec ciepłownicza liczyła ponad 1769 km z czego centralna sieć ciepłownicza [csc] mierzyła ok. 1707 km. Powierzchnia miasta w zasięgu centralnej sieci ciepłowniczej to ok. 202 km2. Centralna sieć ciepłownicza sięga zachodnich granic Ursusa. W perspektywie jest jej wydłużenie do Piastowa i Pruszkowa. Ciągi zasilające identyfikowane w sieci ciepłowniczej jest systemem powiązanych ze sobą źródeł, magistral, sieci rozdzielczych oraz przyłączy do węzłów ciepłowniczych. Wszystkie te urządzenia służą do przesłania czynnika grzewczego o określonych parametrach do odbiorców końcowych podłączonych do węzła ciepłowniczego. Centralna sieć ciepłownicza jest zasilana ze źródeł ciepła należących do PGNiG Termika S.A.: Elektrociepłownia Siekierki (moc dyspozycyjna 2068 MW), Elektrociepłownia Żerań (1580 MW), Ciepłownia Kawęczyn (464 MW) oraz Ciepłownia Wola (349 MW). Do sieci ciepłowniczej jest również wprowadzana produkcja o mocy 9 MW z elektrociepłowni Zakładu Unieszkodliwiania Odpadów ZUO – 2 będącej własnością Miejskiego Przedsiębiorstwa Oczyszczania w mieście stołecznym Warszawa Sp. z o.o. Łączna moc zamawiana w źródłach to ok. 3700 MW, a moc zamawiana przez odbiorców to ok. 5400 MW. Łącznie w warszawskim systemie ciepłowniczym dostarczanych jest odbiorcom ok. 8700 GWh ciepła rocznie. Średnia wartość współczynnika skojarzenia w ostatnich latach wynosiła 0,89. Około 10% ciepła wytwarzanego w źródłach tracone jest na etapie przesyłania poprzez przenikanie przez izolację rurociągów oraz w ubytkach wody sieciowej.

W tablicy 15.03 przedstawiono ciągi zasilające systemu ciepłowniczego w roku odniesienia 2014 w momencie wystąpienia minimalnej temperatury średniodobowej w mieście, którą odnotowano 25 stycznia i wyniosła ona –14,4C.W pierwszej kolumnie przedstawiono charakterystyczne dla ciepłociągów i źródeł ciepła cechy: sumaryczna moc – sumaryczna moc dyspozycyjna źródeł ciepła w mieście zasilających

sieć ciepłowniczą; sumaryczna moc źródeł mogących zasilać ciepłociąg przesyłowy – suma mocy

dyspozycyjnych źródeł ciepła, które zasilają poszczególne magistrale;



przepustowość ciepłociągu wychodzącego ze źródła – charakterystyczna dla danej magistrali moc, którą może ona przekazać odbiorcom;

przepustowość ciepłociągu będącego wąskim gardłem w ciągu przesyłowym – charakterystyczny odcinek ciepłociągu, który ze względu na mniejszą średnicę niż ciepłociąg główny, pogarsza parametry czynnika roboczego przesyłanego w magistrali;

zastępcza przepustowość ciepłociągów dystrybucyjnych sumowana z poziomu wyjść do przyłączy – suma przepustowości liczona na wejściu do odcinka przyłączeniowego, wielkość zależna od szeregu czynników, z czego najistotniejsze są średnica przyłączy i nadwyżki ciśnień występujące w komorach, których wychodzą przyłącza;

zastępcza przepustowość przyłączy od strony dostawy – sumowana z poziomu dostawy, czyli wejść przyłączy do węzłów cieplnych, przepustowość ciepłociągu uwzględniająca średnice przyłączy, nadwyżki ciśnienia dyspozycyjnego oraz długość przyłączy;

przepustowość/moc węzła obniżającego parametry (węzeł grupowy) – moc grupowych węzłów ciepłowniczych, ze względu na brak prowadzonej ewidencji z dokładnym podziałem na moce danych nie zawarto w tablici, ponadto w mieście trwa proces wymiany węzłów grupowych na indywidualne, zatem ich znaczenie w systemie ciepłowniczym zmniejsza się;

zastępcza przepustowość przyłączy od strony odbiorców (kryzy) – moc przyłączy odbiorców;

zastępcza moc przyłączy po stronie odbiorcy (węzły) – moc przyłączy odbiorców; zastępcza moc umów odbiorców – sumaryczna wartość mocy występujących na

umowach podpisanych przez odbiorców końcowych z dostawcą ciepła; zastępcza moc zainstalowana urządzeń u odbiorców – moc osiągana w węzłach

cieplnych w budynkach; zastępcza moc przeciążeniowa urządzeń i instalacji u odbiorców – moce osiągane

w węzłach lub magistralach w przypadku występowania sytuacji ekstremalnych, np. ekstremalnych warunkach pogodowych lub w momencie wystąpienia awarii sieci.

W kolejnych kolumnach wskazano odpowiadające wyżej opisanym cechom wartości dla systemu ciepłowniczego csi oraz centralnej sieci ciepłowniczej csc. Następne kolumny przedstawiają opis źródeł ciepła, dla których wyodrębniono wartości sumaryczne dla źródeł oraz dla magistral z nich wychodzących.

Niesieciowe źródła ciepłaNa terenie miast występują także niesieciowe źródła ciepła. W mieście znajdują się 1702 jednostki spalania paliw, które odprowadzają opłaty do Departamentu Opłat Środowiskowych Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego w Warszawie. Są to źródła ciepła, które uzyskały pozwolenie na wprowadzenia gazów i pyłów do powietrza z instalacji energetycznego spalania paliw, zwykle o mocy większej niż 5 MW oraz obiektów, które rozliczają się ryczałtem na podstawie ilości spalanego paliwa. Ze względu na rodzaj spalanego paliwa obiekty energetycznego spalania paliw można podzielić na te zasilane: gazem ziemnym (1018), olejem opałowym (458), gazem płynnym (85), węglem (70), drewnem (36), koksem (33) oraz biogazem (2).Nie jest prowadzona żadna ewidencja funkcjonujących źródeł ciepła małej mocy na terenie miasta. Tego rodzaju kotłownie zaopatrują w ciepło głównie nieduże budynki mieszkalne wielorodzinne, użyteczności publicznej (np. szpitale, szkoły), mniejsze zakłady przemysłowe, itp. Paliwa najczęściej wykorzystywane to: gaz ziemny (w zasięgu sieci gazowej), gaz płynny (propan techniczny), olej opałowy lekki, węgiel kamienny.



Obiekty zaopatrywane w ciepło z małych kotłowni znajdują się zwykle poza zasięgiem miejskiej sieci ciepłowniczej. Doprowadzenie miejskiej sieci ciepłowniczej w pobliże budynku, skutkuje często likwidacją kotłowni oraz budową przyłącza i węzła ciepłowniczego. W mieście można wyróżnić także ogrzewanie indywidualne, czyli zaopatrzenie w ciepło budynków o małej powierzchni (głównie domów jednorodzinnych) oraz pojedynczych mieszkań w starszych budynkach wielorodzinnych. Zwykle takie budynki znajdują się poza zasięgiem sieci ciepłowniczej. W przypadku domów jednorodzinnych wykorzystuje się: gaz ziemny – w zasięgu sieci gazowej, węgiel kamienny – w starszych niezmodernizowanych budynkach, drewno – zarówno w starszych budynkach jak i w nowych domach jednorodzinnych wyposażonych w kominki grzewcze, gaz płynny (propan techniczny) – poza zasięgiem sieci gazowej, olej opałowy lekki – poza zasięgiem sieci gazowej, energię elektryczną – do napędu sprężarkowych pomp ciepła. W przypadku pojedynczych mieszkań wykorzystuje się: gaz ziemny – w zasięgu sieci gazowej, często są to dwufunkcyjne kotły na potrzeby c.o. i c.w.u., węgiel kamienny – tzw. ogrzewanie piecowe, przy czym c.w.u. jest podgrzewana w podgrzewaczach elektrycznych, energię elektryczną – zwykle elektryczne piece akumulacyjne do ogrzewania pomieszczeń i podgrzewacze elektryczne do c.w.u.Ciepło uzyskiwane jest również z odnawialnych źródeł energii. Nie są one tak popularne jak konwencjonalne źródła ciepła oparte na paliwach kopalnych, ale liczba użytkowników tych rozwiązań stale rośnie. Najpopularniejszymi urządzeniami OZE do produkcji ciepła są kolektory słoneczne produkujące ciepło dzięki nagrzewaniu czynnika roboczego poprzez promieniowanie słoneczne. Popularne stają się pompy ciepła. Urządzenia te wymuszają w wyniku procesów termodynamicznych przepływ ciepła z czynnika roboczego do instalacji grzewczej budynku. Popularnym rozwiązaniem jest wykorzystanie biomasy do ogrzewania budynków. Może być ona stosowana jako ekologiczne źródło ciepła w kotłowniach indywidualnych. Stosowane technologie odnawialnych źródeł energii zostały opisane w §24. Technologie odnawialnych źródeł energii. Najbardziej znaczącymi w systemie energetycznym Warszawy instalacjami są: Stacja Termicznej Utylizacji Osadów Ściekowych znajdująca się obok oczyszczalni

ścieków Czajka – podczas spalania odpadów następuje odzysk ciepła, które jest następnie przekierowywane do suszenia osadów oraz ogrzewania budynków oczyszczalni;

Zakład Unieszkodliwiania Odpadów ZUO–2 należący do Miejskiego Przedsiębiorstwa Oczyszczania w m.st. Warszawie Sp. z o.o. – dzięki instalacji do odzysku surowców wtórnych oraz instalacji do termicznego przekształcania odpadów pozyskuje ciepło ze spalania odpadów komunalnych, które jest następnie wtłaczane do sieci

Instalacja współspalania biomasy w Elektrociepłowni Siekierki – instalacja oddana do użytku w 2009 roku, biomasa magazynowana w dwóch silosach o pojemności 4000 m3

i następnie jest spalana w kotłach, podobną instalację otwarto w 2007 roku w Elektrociepłowni Żerań – możliwe jest spalanie w niej zrębków, pelletów oraz innych rodzajów biomasy;

Instalacje kolektorów słonecznych o małej mocy na dachach biurowców oraz budynków mieszkalnych.



Zapotrzebowanie na energię cechuje się zmiennością w czasie. Ma ona charakter dobowy oraz sezonowy. W celu zwiększenia efektywności użytkowania ciepła coraz częściej stosuje się jego magazynowanie, które pozwala je spożytkować. Sposób magazynowania energii warunkują potrzeby odbiorcy i rodzaj instalacji zaopatrującej w ciepło. Najczęściej spotykanymi tego typu instalacjami są indywidualne zbiorniki akumulacyjne (bufory), które magazynują ciepło dostarczone przez urządzenie grzewcze. Ciepło z bufora może być następnie przekazane do instalacji centralnego ogrzewania budynku lub wykorzystane do produkcji ciepłej wody użytkowej. Coraz większą popularnością, wraz z rozwojem OZE cieszą się gruntowe akumulatory ciepła. Ciepło uzyskane np. z kolektorów słonecznych jest magazynowane bezpośrednio w akumulatorze gruntowym. Może ono zostać następnie odzyskane, np. przy pomocy pompy ciepła pracującej w systemie centralnego ogrzewania lub ciepłej wody użytkowej w budynku. Akumulacja ciepła możliwa jest także przy zastosowaniu materiałów zmiennofazowych (PCM), wykorzystujących ciepło przemiany fazowej jako metodę magazynowania ciepła w budynkach. Powyższe rozwiązania znajdują coraz częstsze zastosowanie w Warszawie. Rozwojowym rozwiązaniem może być także zastosowanie mobilnych akumulatorów ciepła, które pozwoliłyby przetransportować ciepło na tereny ze słabo rozwiniętą infrastrukturą. Jedną z pokazowych instalacji do magazynowania ciepła jest pierwszy w Polsce sezonowy magazyn ciepła w podwarszawskich Ząbkach. Energia wyprodukowana w kolektorach słonecznych jest akumulowana w zbiorniku buforowym i następnie w sezonie grzewczym wykorzystywana do ogrzania budynków szpitala. Niesieciowe systemy zaopatrzenia w paliwaNa terenie Warszawy jest wiele rejonów, które nie znajdują się w zasięgu sieci ciepłowniczej. W tych rejonach najważniejszym nośnikiem jest gaz, który stanowi paliwo do instalacji centralnego ogrzewania w budynku. Są jednak przypadki budynków, które mają ograniczony dostęp zarówno do sieci ciepłowniczej jak i gazowej. W tego typu rejonach niezwykle istotne stają się przedsiębiorstwa, stanowiące niesieciowy system zaopatrywania mieszkańców w paliwa. Przedsiębiorstwa tego typu musza posiadać koncesję, która uprawnia ich do obrotu tymi nośnikami na rynku. Najliczniejszą grupę stanowią przedsiębiorstwa zajmujące się obrotem paliwami ciekłymi (347). W mieście funkcjonują także firmy, które posiadają koncesję na przesył paliw ciekłych (5 firm), magazynowanie paliw ciekłych (5 firm), obrót paliwami ciekłymi zagranicą (3 firmy), obrót paliwami ciekłymi zagranicą wyłącznie w zakresie LPG (3 firmy), przedsiębiorstwa posiadające koncesje na obrót ciepłem (2 firmy) oraz jedna firma posiadająca koncesje na skraplanie i ratyfikację gazu ziemnego. Na terenie miasta działają także firmy zajmujące się handlem biomasą (36) oraz węglem i koksem (28).4) Systemy organizujące energię w mieścieKoncepcja Inteligentnych Miast obejmuje takie obszary rozwoju jak usługi publiczne, transport, energia, wodociągi, budynki oraz infrastruktura IT. Jedną z podstaw funkcjonowania Inteligentnych Miast jest technologia Inteligentnych Sieci Elektroenergetycznych (Smart Grid), która łączy tradycyjnie rozumianą infrastrukturę energetyczną z rozwiązaniami IT oraz integruje wszystkich uczestników rynku energetycznego – producentów, operatorów, konsumentów, tak aby stworzyć sprawnie działający system zarządzania energią w miastach.Działania w zakresie efektywności energetycznej Smart Grid to m. in. instalacja energooszczędnych systemów oświetlenia ulic, tworzenie i modernizacja budynków pod



kątem niskiego zużycia energii, instalacja systemów zarządzania sieciami wodociągowymi, ciepłowniczymi, gazowymi i elektrycznymi oraz wykorzystywanie do produkcji energii odnawialnych źródeł (OZE). Takie rozwiązania moją zapewnić niezawodność dostaw energii z jednoczesnym zwiększeniem efektywności i obniżaniem kosztów.5) Odnawialne źródła energii Biorąc zatem pod uwagę możliwości techniczne zastosowania poszczególnych systemów OZE na obszarze miasta stołecznego Warszawy szczególnym zainteresowaniem powinny być objęte: kolektory słoneczne, systemy fotowoltaiczne, które mogą być stosowane zarówno na obszarze typowo

miejskim, jak i podmiejskim, praktycznie na wszystkich typach budynków, pompy ciepła możliwe do zastosowania na obszarze typowo miejskim, jak i podmiejskim, ze wskazaniem na budynki jednorodzinne i budynki usługowe. kotły na biomasę i małe elektrownie wiatrowe, szczególnie na obszarach podmiejskich.6) Akumulatory energiiRWE Stoen Operator zrealizuje pilotaż pierwszego układu magazynowania energii elektrycznej w stacji SN/nN na terenie warszawskiej sieci elektroenergetycznej. Instalacja o pojemności 30 kWh ma odpowiadać na zmienne zapotrzebowanie prosumentów na energię elektryczną.Układ o pojemności ponad 30 kWh zostanie zbudowany w oparciu o baterie litowo-jonowe.7) Mobilne źródła energii – stacje ładowaniaW Warszawie – stan na rok odniesienia 2014 - jest 10 punktów szybkiego ładowania samochodów elektrycznych. Słupki, przypominające małe parkomaty, to punkty szybkiego ładowania o mocy do 22 kW. Punkty jako bezpłatne i ogólnodostępne: ich finansowanie zapewnia RWE. Większość z nich zapewnia szybkie ładowanie (dostosowane są do tego wszystkie punkty, ale przy niektórych brak w pobliżu odpowiedniej do szybkiego ładowania infrastruktury sieciowej). W każdym takim punkcie w ciągu niespełna godziny (przy baterii 15 kWh ładowanie od 0-100% zajmuje 40 min.) można do pełna naładować akumulatory samochodu elektrycznego. W standardowym gniazdku ładowanie baterii do pełna trwa około sześciu godzin. Elektryczny samochód można bezpłatnie naładować obecnie między innymi w okolicach Pałacu Kultury i Nauki (obok Kinoteki i Sali Kongresowej), przy ul. Pięknej, Rychlińskiego, Nieświeskiej.Stacje ładowania można spotkać tez w galeriach handlowych i na parkingach w budynkach biurowych. Niestety nie są to stacje szybkiego ładowania.

2. Systemy energetyczne powiązane z Warszawą1) System elektroenergetycznyWarszawa jest ogromnym odbiorcą energii elektrycznej. Roczne zapotrzebowanie Miasta na energię elektryczna wynosi ponad 7000 MWh, przy zużyciu energii elektrycznej brutto w Polsce w 2014 r. 158 734 GWh. Warszawa posiada największy miejski system elektroenergetyczny w Polsce bazujący na:



6 głównych punktach zasilania (GPZ), 49 rejonowych punktach zasilania (RPZ 110/15), 2 dużych źródłach wytwórczych energii elektrycznej: EC Siekierki i EC Żerań o łącznej

mocy zainstalowanej 920 MW (wytwarzających energię w skojarzeniu).Warszawski Węzeł Elektroenergetyczny [WWE] jest jednym z największych w Europie. Na terenie Miasta znajdują się źródła wytwórcze energii elektrycznej, duże elektrociepłownie Żerań i Siekierki. Elektrociepłownia Żerań dysponuje mocą cieplną o wartości 1 580 MW i elektryczną o wartości 386 MW. W planach jest rozbudowa elektrociepłowni o nowy blok energetyczny opalany gazem ziemnym, o mocy ok. 497 MW. Elektrociepłownia Siekierki to największy zakład spółki PGNiG TERMIKA, a zarazem największa w Polsce elektrociepłownia i druga co do wielkości w Europie. Zakład pracuje od 1961 roku. Dysponuje on mocą cieplną o wartości 2078,2 MW i mocą elektryczną o wartości 620 MW.Produkcja energii elektrycznej przez elektrociepłownie warszawskie nie pokrywa całkowitego zapotrzebowania na energię elektryczną i w pewnych okresach Miasto korzysta z dostaw zewnętrznych, poprzez Krajowy System Elektroenergetyczny (KSE), głównie z elektrowni w Kozienicach, Ostrołęce i Bełchatowie.Energia elektryczna z wyżej wymienionych źródeł dostarczana jest do Warszawy przez jednotorowa linię elektroenergetyczną o napięciu 400 kV relacji Kozienice – Miłosna i Rogowiec – Mościska, dwutorową linię elektroenergetyczną o napięciu 400 kV relacji Miłosna – Mościska/Płock, ciągu zasilającego Kozienice – Siedlce Ujrzanów – Stanisławów – Miłosna oraz dwutorową linię elektroenergetyczną o napięciu 220 kV relacji Kozienice – Mory/Piaseczno i jednotorowe linie o napięciu 220 kV relacji Janów – Mory, Sochaczew – Mory, Podolszyce – Mory za pośrednictwem stacje elektroenergetycznych o napięciach: 400/220/110 kV Miłosna, 400/110 kV Mościska, 220/110 kV Mory, 220/110 kV Towarowa, 220/110 kV Piaseczno.Szczególną rolę spełnia węzeł oparty na Stacji Energetycznej Ołtarzew pozwalający na przekierunkowywanie i konwersję międzynapięciową energii. W sytuacjach szczególnych może być wykorzystana linia 110 kV zasilana ze SE Ostrołęka.Z WWE dokonuje się eksportu energii w kierunkach: SE Ostrołęka, SE Narew, SE Płock, Konin, Pątnów, Litwa.2) System gazowy Miasto stołeczne Warszawa jest zasilane w gaz ziemny wysokometanowy typu E, zgodny z normą PN-C-04750:2002. Warszawa zasilana jest z pierścienia gazowego okalającego całe miasto, z którego gaz jest rozprowadzany w głąb miasta poprzez sieci średniego i niskiego ciśnienia. Warszawski pierścień gazowy jest zasilany przez 4 gazociągi z kierunków: Wysokie (miejscowość na Białorusi; połączenie przez węzeł Rembelszczyzna), Gustorzyn (przez węzeł Rembelszczyzna), oraz Wronów (źródłowo z punktu Wysokije). Obsługiwany jest on przez spółkę Gaz-System S.A. Jest to gazociąg wysokiego ciśnienia DN500, który przebiega w większości poza granicami miasta. Na tym pierścieniu znajdują się 22 stacje redukcyjno-pomiarowe I°, z których obecnie aktywnych jest 17. Obecnie w Warszawie odchodzi się od dystrybucji gazu na poziomie



niskiego ciśnienia. W miejscu dawnych gazociągów niskiego ciśnienia montuje się nowe gazociągi średniego ciśnienia. W zestawieniu całkowitych długości sieci niskiego oraz średniego ciśnienia wyraźnie widać wzrost długości sieci średniego ciśnienia w latach 2003-2013.3) System ciepłowniczy Warszawski system ciepłowniczy obsługiwany przez centralną sieć ciepłowniczą oraz kilka małych lokalnych sieci zasilanych z ciepłowni lokalnych nie ma połączenia z systemami ciepłowniczymi gmin sąsiednich. Zmianie takiego stanu rzeczy sprzyja przebieg ciepłociągu łączącego Ciepłownię Kawęczyn z EC Żerań przez miasto-gminę Ząbki. Wprowadzenie ciepła sieciowego z warszawskiej kogeneracji na tereny gęstej wielorodzinnej zabudowy, obecnie ogrzewanej głównie gazem, byłoby wielostronnie korzystne. Nastąpiłaby poprawa bilansu gazu we wschodniej nitce pierścienia wysokiego ciśnienia, obniżyłyby się koszty ogrzewania dla mieszkańców Ząbek, zmniejszyłyby się emisje do powietrza.Są czynione starania o przyłączenie systemu ciepłowniczego zasilanego obecnie z EC Pruszków do warszawskiej sieci ciepłowniczej.Zapewniłoby to miejscowościom: Pruszków, Piastów, Michałowice niższe ceny oraz niższy poziom emisji energetycznych szkodliwych substancji do powietrza, które w dużym stopniu odpływają nad Warszawę.

3. Systemy energetyczne krajowe powiązane z europejskimi1) System elektroenergetycznyPolską sieć elektroenergetyczną najwyższych napięć tworzy infrastruktura sieciowa, w której skład wchodzą następujące obiekty: 236 linii o łącznej długości 13053 km, w tym jedna linia o napięciu 750 kV i długości

114 km1, 68 linii o napięciu 400 kV o łącznej długości 5031 km i 167 linii o napięciu 220 kV o łącznej długości 7908 km,

106 stacji najwyższych napięć; 174 transformatorów NN/110 i NN/NN kV o łącznej mocy 38 450 MVA.

Większość linii przesyłowych o napięciu 400 kV zostało wybudowanych w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX wieku. Część sieci w wieku powyżej 40 lat wymaga pilnej modernizacji. Przeprowadzenie modernizacji jest utrudnione ze względu na brak możliwości wyłączenia linii. Struktura wieku linii 220kV wskazuje na konieczność ich modernizacji. Przygotowane przez PSE Operator S.A. programy rozbudowy i modernizacji oparte są o koncepcję rozwoju sieci 400 kV po trasach istniejących linii 220 kV. Po ich realizacji zmianie ulegnie struktura długości linii wg napięć (zwiększeniu ulegnie łączna długość linii 400 kV, natomiast łączna długość linii 220 kV ulegnie zmniejszeniu).Aktualnie, na napięciu powyżej 110 kV, polski system elektroenergetyczny posiada jedenaście połączeń transgranicznych z systemami ościennymi. Są to zarówno połączenia synchroniczne z pozostałą częścią UCTE (Czechy, Niemcy i Słowacja), jak i połączenia niesynchroniczne z systemem szwedzkim, ukraińskim i białoruskim. Jedynym właścicielem połączeń transgranicznych (poza kablem szwedzkim) jest PSE – Operator. Sumaryczne termiczne zdolności przesyłowe synchronicznych połączeń transgranicznych KSE wynoszą około 8600 MW, co stanowi ponad 30% krajowego zapotrzebowania szczytowego. Jednak do realizacji wymiany międzysystemowej może zostać

1 Linia ta od lat jest wyłączona z eksploatacji.84



wykorzystana jedynie część termicznych zdolności przesyłowych linii wymiany. Powodem tego jest sposób kształtowania się rozpływu mocy w połączonym systemie elektroenergetycznym, ale przede wszystkim ograniczenia sieciowe w sieci wewnętrznej KSE.

2) System gazowy W polskim systemie gazowym istnieją gazociągi wysokociśnieniowe, które przesyłają gaz pod ciśnieniem od 4 MPa do 8 MPa, przeważnie jest to wartość ok. 5,5 MPa. Długość tych rurociągów transportujących gaz wysokometanowy jest równa 7000 km, natomiast długość rurociągów gazu zaazotowanego wynosi 2400 km (nie zaopatruje województwa Mazowieckiego). Ważnym elementem polskiego systemu gazowego są stacje redukcyjne pierwszego stopnia. Ciśnienie na nich obniża się do wartość 0,4 MPa, następnie gaz rozprowadzany jest do odbiorców. Łączna długość sieci przesyłowej polskiego systemu gazowego jest równa 11 880 km. W Polsce znajduje się 9 magazynów gazu ziemnego. Siedem spośród nich to magazyny na gaz wysokometanowy, pozostałe dwa na gaz zaazotowany. Magazyny te są w postaci kawern bądź też wyczerpanych złóż gazu. Łączna pojemność podziemnych magazynów na gaz ziemny wynosi: 2,75 mld m3, czyli wystarczy w zależności od zapotrzebowania na ok. 40 do 180 dni. Polska posiada obecnie transgraniczne połączenia gazociągów z Niemcami, Czechami, Ukrainą oraz Rosją. Planowane jest przyłączenie gazowe z Litwą, Słowacją. Ponadto Oddany do użytku gazoport w Świnoujściu pozwoli docelowo na regazyfikację rocznie do 5 mld Nm LNG. Łączny import gazu do Polski wyniósł 11 mld m3, z czego aż 80% importowane jest z Rosji. Polska również wydobywa ok. 4 mld m3 gazu z własnych złóż surowca.4. Analiza niezawodności miejskiego systemu energetycznegoPoważnym problemem dla zapewnienia bezpieczeństwa elektroenergetycznego aglomeracji warszawskiej i niezawodności WWE, niezależnie od utrudnień formalno-prawnych związanych z lokalizacją liniowych inwestycji energetycznych, jest stale pogarszający się stan techniczny sieci elektroenergetycznych oraz potrzeba modernizacji lokalnych urządzeń elektroenergetycznych. Zjawisko to jest typowe dla całego systemu elektroenergetycznego w Polsce i jest wynikiem złożonych uwarunkowań politycznych i ekonomicznych wokół sektora elektroenergetycznego.Występuje rosnące zagrożenie awarii systemowej sieci przesyłowych 400 kV i 220 kV oraz sieci dystrybucyjnych wysokiego napięcia 110 kV, zwłaszcza w obrębie WWE. Powodem zagrożenia jest niewystarczające w stosunku do potrzeb zdiagnozowanych przez operatorów tempo rozbudowy oraz remontu systemu przesyłowego i systemów dystrybucyjnych.Rozwiązanie większości z tych problemów może zostać osiągnięte poprzez podjęcie następujących działań: rozbudowy i modernizacji elektroenergetycznych sieci przesyłowych najwyższych napięć 400 kV i 220 kV na terenie całego województwa, ze szczególnym WWE, który wymaga domknięcia południowego połączenie obwodowego stolicy – sieć elektroenergetyczna oraz planach rozwoju operatorów systemów przesyłowego i dystrybucyjnych. Istotną inwestycją z punktu widzenie bezpieczeństwa energetycznego Warszawy jest rozbudowa rozdzielni 400 kV i budowa pola 110 kV w stacji 400/220/110 kV Kozienice. Realizacja tej inwestycji ma na celu: wzmocnienie zasilania WWE, poprzez umożliwienie wyprowadzenia z tej rozdzielni linii 400 kV do



stacji elektroenergetycznych Siedlce Ujrzanów i Ołtarzew, przyłączenie do KSE nowego bloku energetycznego nr 11, o mocy 1000 MW, budowanego w Elektrowni Kozienice.Wg PSG na potrzeby ogrzewania i przygotowania ciepłej wody do odbiorców dostarczane jest (w różnych taryfach) ok. 7,9 PJ. W ekstremalnych warunkach pogodowych system gazowy nie jest wstanie zapewnić dostawy gazu na poziomie wystarczającym do zapewnienia komfortu cieplnego we wszystkich obiektach podłączonych do sieci. Konieczna jest, więc substytucja gazu energią elektryczną (dogrzewanie pomieszczeń). Taka sam sytuacja może nastąpić w przypadku sieci ciepłowniczej szczególnie w nieodpowiednio ocieplonych budynkach. W warunkach normowych system ciepłowniczy jest wydolny i nie istnieje konieczności substytuowania ciepła sieciowego ciepłem uzyskanym lokalnie z urządzeń zasilanych energią elektryczną lub gazem ziemnym.

Spis tablic:Tablica nr 15.01 Ciągi zasilające w energię elektryczną wychodzące z RPZ w roku

bazowymTablica nr 15.02 Ciągi zasilające w gaz wychodzące z stacji gazowej I stopnia

w roku bazowymTablica nr 15.03 Ciągi zasilające csi w roku bazowym

§16 Zdeterminowana lub planowana rozbudowa i restrukturyzacja systemów energetycznych

W paragrafie opisano plany związane rozbudową i restrukturyzacją systemów energetycznych obsługujących odbiorców w m. st. Warszawie. System energetyczny Aglomeracji warszawskiej składa się z systemów: elektroenergetycznego, gazowego, ciepłowniczego oraz podsystemów pozasieciowych. Systemy te są ze sobą powiązane i poprawne działanie jednego wpływa na działanie pozostałych. Blok gazowo-parowy budowany przez PGNiG Termika na Żeraniu jest uzależniony od gazu dostarczanego gazociągami wysokiego ciśnienia, systemu przesyłowego energii elektrycznej (wyprowadzenie energii elektrycznej) i sieci ciepłowniczej odprowadzającej ciepło do odbiorców końcowych. Sieci wszystkich trzech systemów energetycznych ulegają postępującej rozbudowie przede wszystkim jako konsekwencja przyłączania nowych odbiorców. Rozbudowy te znajdują odzwierciedlenie w liczbowych opisach rejonów w prognozie zapotrzebowania i bilansach w ciągach zasilających. Uwagę skupiono na przedsięwzięciach lokalizowanych około roku 2020, które mogą zwiększyć stronę podażową bilansu mocy. Początek roku 2020 (styczeń, luty) będzie najbardziej newralgicznym okresem według prognozy zapotrzebowania zamieszczonej w Założeniach do planu zaopatrzenia. Informacje dotyczące rozbudowy i modernizacji ww. systemów energetycznych zaczerpnięto głównie z:- Planu rozwoju PSE S.A. w zakresie zaspokojenia obecnego i przyszłego zapotrzebowania na energię elektryczną na lata 2018-2027;- Planu rozwoju PSG Sp. z o.o. Odział w Warszawie do roku 2020;



- Planu działań na rzecz odnawialnych źródeł energii dla Warszawy;- ze stron internetowych ww. podmiotów gospodarczych.Tablica 16.01 zawiera listę przedsięwzięć dotyczących poszczególnych systemów. W kolejnych kolumnach tablicy przedstawiono:

system – wskazuje system, którego działanie dotyczy; opis – zawiera szczegółowe określenie na czym polega lub będzie polegała

inwestycja, gdzie jest zlokalizowana i w jakim celu jest przeprowadzona; podmiot – wskazują bezpośrednio na inwestora danego działania; rok realizacji – określają planowany lub przewidywany termin oddania

przedsięwzięcia do eksploatacji; nakłady, zł – stanowi oszacowany lub planowany koszt opisywanego działania; efekty – wskazuje cel jaki ma przynieść realizacji przedsięwzięcia.

1. System elektroenergetycznyPodstawą funkcjonowania systemu elektroenergetycznego miasta są sieci przesyłowe Krajowego Systemu Elektroenergetyczne zarządzanego przez Polskie Sieci Elektroenergetyczne S.A. będącego Operatorem Systemu Przesyłowego. Dlatego w pierwszej kolejności wyeksponowano kierunki rozbudowy tego systemu, które będą miały bezpośredni wpływ na funkcjonowanie i bezpieczeństwo energetyczne m.st. Warszawy. Dominującym dystrybutorem energii elektrycznej w Warszawie jest innogy Stoen Operator Sp. z o.o. Znaczącymi dostawcami energii elektrycznej na rozległych terenach miasta są: PGE Dystrybucja S.A., PKP Energetyka S.A., Polenergia Dystrybucja Sp. z o.o. Znaczący procent energii elektrycznej odbiorcom w Warszawie zapewniają elektrociepłownie będące własnością PGNiG Termika S.A. W tablicy16.01 zestawiono istotne rozwojowo inwestycje wymienionych wyżej podmiotów. W zestawieniu nie ujęto specyfikacji następujących w sposób ciągły przyłączeń nowych odbiorców (budynków). Zjawiska te w postaci skumulowanej znalazły odzwierciedlenie w prognozie numerycznej dla rejonów bilansowych.

2. System gazowyGaz System S.A. odpowiada za stan i rozbudowę gazociągów systemowych doprowadzającego gaz ziemny o wysokim ciśnieniu do „pierścienia” gazowego okalającego i zasilającego Warszawę. Wydajność systemu zależy od infrastruktury znajdującej się poza obszarem miasta Warszawa. Do tłoczni gazowej w Rembelszczyźnie podlegającej rozbudowie doprowadzone są gazociągi zasilające z kierunków wschodniego i zachodniego. Budowany jest gazociąg DN 1000 relacji Gustorzyn – Wronów, który poprawi zasilanie w gaz pierścienia od strony południowej. Możliwości przedstawiono liczbowo w tablicach opisujących ciągi zasilające. W tablicy 16.01 są ukazane najważniejsze przedsięwzięcia służące poprawie zasilania w gaz Aglomeracji Warszawskiej. Stosownie do potrzeb Operator Systemu Przesyłowego zwiększa zdolności konwersji gazu z wysokiego na średnie ciśnienie w stacjach gazowych I stopnia. Dystrybucją gazu ziemnego na terenie m.st. Warszawy zajmuje się PSG Sp. z o. o. oddział w Warszawie. Główne działania polegają na zwiększaniu zdolności przesyłowej gazociągów przez zastępowanie gazociągów niskiego ciśnienia duktami średniego ciśnienia. Następuje też ciągły wzrost bezpośredniego zasięgu sieci gazowej dzięki procesowi budowaniu przyłączy do nowych odbiorców, które to zjawisko nie jest w Założeniach imiennie opisywane, a jedynie zbiorczo wykazane liczbowo w prognozach



dla rejonów. Nieczynne aktualnie odcinki sieci gazowej oraz przyłącza gazowe nie będą likwidowane aby mieć możliwość późniejszego wykorzystania ich do dostaw gazu. Szczegóły znajdują się w Planie rozwoju PSG Sp. z o.o. Odział w Warszawie.

3. System ciepłowniczySystem ciepłowniczy podzielony jest pomiędzy wytwórcę PGNiG Termikę i dystrybutora Veolię Energia Warszawa S.A. Uczestniczy w nim też Miejskie Przedsiębiorstwo Oczyszczania w m.st. Warszawie Sp. z o.o. eksploatujące i rozbudowujące elektrociepłownię opalaną odpadami komunalnymi. W zestawieniu przedsięwzięć rozwojowych pominięto specyfikację ciągle następujących przyłączeń nowych odbiorców (budynków) do sieci ciepłowniczej i doposażanie wymienników o moduły ciepłej wody użytkowej. Zjawiska te w postaci skumulowanej znalazło odzwierciedlenie w prognozie numerycznej dla rejonów bilansowych. W tablicy 16.01 podano najważniejsze dla systemu przedsięwzięcia. Na terenie miasta znajduje się kilkanaście lokalnych systemów ciepłowniczych zasilanych ze źródeł spalających gaz ziemny.

4. Systemy pozasiecioweStymulacja rozbudowy i modernizacji systemów pozasieciowych, tj. kotłowni indywidualnych, instalacji wykorzystujących odnawialna źródła energii zależy głównie od decyzji inwestora, który korzysta często ze wsparcia finansowego z Urzędu Miasta lub/i programów Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska. Systemy pozasieciowe zostały podzielone na dwa rodzaje. Pierwszy z nich to punktowe komercyjne źródła ciepła. Ten rodzaj systemów stanowią instalacje nie włączone w system elektroenergetyczny czy system ciepłowniczy. Przykładem mogą być kotłownie przy szkołach, przedszkolach czy domach dziecka, ale również przy aquaparkach (gdzie najczęściej montowane są instalacje solarne do podgrzewu wody basenowej).Drugi rodzaj systemów pozasieciowych stanowią indywidualne niekomercyjne źródła korzystające ze wsparcia. Są to źródła montowane przez osoby fizyczne (mieszkańca miasta stołecznego Warszawy). Osoby fizyczne mogą starać się o zwrot części poniesionych nakładów np. na wymianę kotła węglowego lub montaż instalacji solarnej, pompy ciepła lub przyłączenia do sieci ciepłowniczej.

W tablicy 16.02 zaprezentowano w kolumnach podano informacje: działanie – określenie rodzaju działania; opis – zawiera określenie na czym polega lub będzie polegało przedsięwzięcie,

gdzie jest zlokalizowana i w jakim celu jest przeprowadzona; podmiot – wskazuje bezpośrednio na inwestora danego działania; termin – określa planowany czas działania, jako konkretny rok lub zakres lat dla

planowanej inwestycji; nakłady, zł – stanowią oszacowany koszt opisywanego działania; źródło danych – prezentuje odnośnik do strony internetowej z której zaczerpnięto

informacje.

Spis tablic:



Tablica nr 16.01. Rozbudowa systemów sieciowych służących zasilaniu Aglomeracji Warszawskiej

Tablica nr 16.02. Systemy pozasieciowe - Indywidualni niekomercyjni użytkownicy energii korzystający ze wsparcia

§17 Możliwość pokrycia przyszłego zapotrzebowania z sieci

1. Opis tablic.

W paragrafie opisano możliwości pokrycia zapotrzebowania na moc odbiorców końcowych zasilanych z systemu energetycznego w roku 2014 oraz prognozę dla roku 2020. Aby dokonać oceny możliwości pokrycia zapotrzebowania konieczna jest konfrontacja strony podażowej ze stroną popytową rynku. Już sam fakt konieczności reprezentacji pojedynczych indywidualnych fizycznych odbiorców przez agregaty reprezentujące jednorodne grupy sprawia, że model jest przybliżeniem oraz wymagał stosowania uproszczeń w opisach zjawisk. Sporządzono bilanse mocy w formie ciągów zasilających. Ciągi zasilające odwzorowują powiązania pomiędzy poszczególnymi elementami i węzłami systemów. Możliwości pokrycia zapotrzebowania ukazane są w formie rozpływów generowanych addytywnie od rejonów przez sieci dystrybucyjne do źródeł [metoda BOTTOM TO UP]. Rejony z deficytami dostawy w stosunku do zapotrzebowania są wyznaczane przez symulowanie rozpływu ograniczonej ilości energii od źródeł do rejonów [metoda TOP TO DOWN]. O bezpieczeństwie dostaw decydują bilanse energii w godzinach najwyższego zapotrzebowania, czyli w szczytach wieczornych zimą i szczytach popołudniowych latem przy skrajnie niekorzystnych temperaturach (latem wysokich, zimą niskich). Wyróżniono następujące warianty pogodowe:

warunki pogodowe normalne – działanie systemu energetycznego przy założeniu temperatury, odpowiadającej najniższej normatywnej temperaturze zewnętrznej, charakterystycznej dla III strefy klimatycznej, w której znajduje się Warszawa: - 20ºC;

warunki pogodowe ekstremalne zimowe – działanie systemu energetycznego w przypadku ponownego wystąpienia najniższej średniodobowej temperatury w ostatnim 30-leciu: - 31ºC;

warunki pogodowe ekstremalne letnie – działanie systemu energetycznego w przypadku, gdy najwyższa temperatura zewnętrzna odnotowana w profilach temperaturowych Warszawy osiągnie +37ºC, prezentując najwyższe moce godzinowe w okresie letnim dla poszczególnych nośników energii.

Różne tablice poświęcone temu samemu podsystemowi energetycznemu ukazują różne przekroje ujmujące charakterystyczne zjawiska. Bilanse są sporządzone z pominięciem wpływu zjawisk z jednego podsystemu na inny podsystem energetyczny, czyli z pominięciem aktywnej, w tym zorganizowanej substytucji. Bilanse elektroenergetyczne są sporządzane dla sytuacji braku generacji w polskich elektrowniach wiatrowych i elektrowniach fotowoltaicznych. Tablice 17.01 do 17.07 są rozszerzeniem charakterystyk ukazanych w tablicach 08.06, 08.07, 08.08 opisujących rok 2014. Tablice 17.08 do 17.13 odnoszą się do prognozy zapotrzebowania ukazanej w paragrafie 11. Ciągi zasilające zestawiono dla prognozy roku 2020 ze względu na praktycznie zdeterminowany proces inwestycyjny w zakresie źródeł zasilających. Tym niemniej, w



celu eliminacji niekorzystnych zjawisk mogą być podjęte i zrealizowanie doraźne przedsięwzięcia szybko skutkujące o charakterze masowym i rozproszonym neutralizujące niekorzystne trendy. Poniżej opisano szczegółowo informacje zawarte w poszczególnych tablicach odnoszących się w pierwszej kolejności do roku 2014 a następnie dla roku 2020 przyjmując kolejność: system elektroenergetyczny, system gazowy, system ciepłowniczy.

Tablica 17.01 „Dla systemu elektroenergetycznego w roku 2014 ciągi zasilające dla rejonów” przedstawia w kolejnych kolumnach dla miasta dzielnic i rejonów ciągi zasilające charakteryzujące cechy techniczne odbiorców i sieci niskiego napięcia. Rodzaj informacji czytelnie opisują frazy zamieszczone w drugiej kolumnie tablicy. Zamieszczone informacje to: dostawa mocy do rejonu, moc OZE : PV lato szczyt, moc EC rozproszone, straty dystrybucji [w MW], straty: dystrybucji 15kV + trafo 15/0,4 + dystrybucji 0,4kVv [w %] przepustowość trafo 15/0,4kV, przepustowość sieci 0,4kV dystrybucyjnej, zapotrzebowanie na moc odbiorców, moc zamówiona odbiorców, moc przyłączeniowa, moc zainstalowanych odbiorników. Przepustowość sieci 0,4kV dystrybucyjnej oznacza sumę wszystkich linii wychodzących ze stacji transformatorowych 15/0,4. Linie te rozgałęziają się w stacjach dystrybucyjnych, co sprawia, że suma linii dochodzących do odbiorców jest znacznie większa.

Tablica 17.02 „Dla systemie elektroenergetycznego z roku 2014 w hipotetycznych ekstremalnych warunkach zimowych ciągi zasilające z rozpływem z rejonów do źródeł” przedstawia w kolumnach przepływy dla miasta dzielnic i rejonów przypisane do poszczególnych stacji. Stacje RPZ 110/15 kV z podaniem nazwy i położenia w dzielnicy są opisane w kolejnych wierszach. W pierwszym wierszu merytorycznym podano sumy dla całego systemu. W kolejnych kolumnach zamieszczono informacje tak jak opisano: moc zainstalowaną {w RPZ}, zapotrzebowanie {mocy pobieranej z} linii 110kV, {moc pobieraną przez} odbiorcę końcowego na WN, pobór {mocy} RPZ z {linii}110kV, straty trafo {transformatora] w RPZ, przeciążenie RPZ, rezerwa mocy. Bilans mocy w rejonach jest sporządzony w MW natomiast bilanse na średnim i wysokim napięciu są sporządzane w MVA dla obliczeniowego cosinusa fi równego 0,8. Przyjęty schemat ideowy opiera się na regule zasilania rejonu z jednego RPZ. Ponieważ ogólna moc zainstalowana w transformatorach WN/SN w mieście o ok. 100 % przewyższa pobory mocy, a rozpływy są ukazane zgodnie z przyjętym schematem ideowym to rezerwy ukazują bardziej niedopasowania modelu zasilania rejonów z sieci niż rzeczywiste problemy choć nie można wykluczyć dysproporcji liczb jako znaku ostrzegawczego.Tablica 17.03 „Dla systemu elektroenergetycznego z roku 2014 zasilanie z sieci NN Warszawskiego Węzła Elektroenergetycznego” przedstawia dla miasta informacje o potencjale wytwórczym i przesyłowym i zakresie jego wykorzystania. Informacje podane są w MVA. Dla trzech sytuacji pogodowych (w kolumnach): w warunkach normalnych, w hipotetycznych ekstremalnych warunkach zimowych, w hipotetycznych ekstremalnych warunkach letnich w kolejnych wierszach podano wartości odpowiadające opisowi zamieszczonemu w kolumnie drugiej. Dane te to: zapotrzebowanie WAW, zainstalowana moc generacji w warszawskich EC, produkcja w warszawskich EC, łączna moc pobierana z GPZów{stacji NN/110 kV} przez Warszawę, łączna moc pobierana z GPZów przez sąsiadów na WN, łączna moc pobierana z GPZów, moc zainstalowana transformacji na 110kV, export na linii 400kV, export na linii 220kV, przepustowość linii 400kV dosył, przepustowość 220kV, dosył na NN.



Tablica 17.04 „Dla systemu gazowego w roku 2014 ciągi zasilające dla rejonów” przedstawia w kolejnych kolumnach dla miasta dzielnic i rejonów informacje o odbiorcach w rejonach i cechach sieci dystrybucyjnej sięgającej klientów – odbiorców końcowych.Zamieszczone informacje to zgodnie z opisem zamieszczonym w kolumnie drugiej: dostawy [{gazu] do rejonu, straty dystrybucji do odbiorcy końcowego, przepustowość sieci dystrybucyjnej w rejonach {mierzona na podstawie średnic rurociągów wchodzących na teren}, przepustowość stacji redukcyjnych średnie ciśnienie na niskie ciśnienie, zapotrzebowanie na moc odbiorców na niskim ciśnieniu, zapotrzebowanie na moc {gazu} odbiorców, moc przyłączeniowa {łączna suma przekrojów przyłączy}, moc zamówiona odbiorców {prawie wszyscy korzystania z nadmiarowych przyłączy i urządzeń pomiarowych a w umowach nie podlegają te wielkości opłacie}.

Tablica 17.05 „Dla systemu gazowego z roku 2014 w hipotetycznych ekstremalnych warunkach zimowych ciągi zasilające rejony” przedstawia dla miasta, dzielnic i rejonów informacje charakteryzujące rozpływy i warunki pracy stacji którym przypisano kolejne wiersze. W kolejnych kolumnach zamieszczono wyliczone wartości odpowiadające zamodelowanej mapie sieci gazowej. W drugiej kolumnie podano nazwę stacji lub węzła rozpływowego na sieci wysokiego ciśnienia. W następnych kolumnach znajdują się dane: redukcja poboru w waw {określa o ile powinien być zredukowany pobór gazu na terenie Warszawy aby stacje pracowały w warunkach znamionowych}, przeciążenie stacji {dla kalkulacji poborów w trybie BOTTOM TO UP}, przepustowość stacji {nominalna}, obciążenie stacji {wynikające z poborów odbiorców z Aglomeracji Warszawskiej}, zapotrzebowanie OUT of WAW {czyli sąsiadów miasta}, przepustowość gazociągów magistralnych SC w WAW wynika z sumowania przekrojów rurociągów wychodzących ze stacji I stopnia w kierunku Warszawy}. W dolnej części tablicy w wierszach znajdują się parametry pracy pierścienia wysokiego ciśnienia w relacjach przesyłowych. Na wstępie wielkości eksportowane z pierścienia w odległe rejony województwa w wierszach” odejście k{ierunek do Piotrkowa Trybunalskiego}/Meszcze, odejście k{ierunek do Radomia}/Lubienia, przepustowość pierścienia {obliczeniowa przyjęta do liczenia możliwości zawierania umów o przesył}, obciążenie pierścienia {jest sumą wszystkich poborów z punktów wyjść przyłączonych do pierścienia warszawskiego}. W trzech ostatnich wierszach zaprezentowano sytuację niedoboru gazu z ograniczeniem do poziomu gdyby do dyspozycji była ilość gazu zgodna z przepustowością nominalną stacji. Ostatni wiersz pokazuje, w których dzielnicach i rejonach wystąpiłyby deficyty.Tablica 17.06 „Ciągi zasilające w ciepło w roku 2014 w rejonach” przedstawia w kolumnach dla miasta, dzielnic i rejonów informacje o sposobie gospodarowania ciepłem na najniższym poziomie dystrybucji. Rodzaj informacji zamieszczone w kolejnych wierszach czytelnie opisują frazy zamieszczone w drugiej kolumnie tablicy. Charakterystyczne informacje to: moc zainstalowanych odbiorników, moc przyłączeniowa {stanowiąca sumę wszystkich przyłączy}, moc zamówiona {wszystkich} odbiorców, zapotrzebowanie odbiorców na moc z {sieci ciepłowniczej} csi, straty dystrybucji, przepustowość ciepłociągów dystrybucyjnych {odpowiada sumie przekrojów wszystkich rurociągów zasilających rejon}, zapotrzebowanie rejonu na moc ciepłowniczą, moc z nośników innych niż {sieć ciepłownicza} csi, w tym: wko, moc {dostępna lokalnie } z OZE, możliwa substytucja mocy {ciepłowniczej sieciowej energią elektryczną} csi ene.Tablica 17.07 „Dla systemu ciepłowniczego w roku 2014 w hipotetycznie ekstremalnych warunkach zimowych ciągi zasilające ze źródeł do rejonów” przedstawia w kolejnych kolumnach dla miasta, dzielnic i rejonów informacje opisujące ciągi zasilające czyli na



podstawie schematu funkcjonalnego przypisanie magistral transportujących ciepło ze źródeł do odbiorców końcowych w rejonach. Sieć ciepłownicza jest wielopierścieniowa co pozwala elastycznie, ekonomicznie dysponować mocami wytwórczymi w źródłach pracujących na centralną sieć ciepłowniczą stosownie do warunków pogodowych. W kolejnych wierszach są wyspecyfikowane magistrale wychodzące z elektrociepłowni i ciepłowni do których przypisano rejony zgodnie z topologią sieci w tym systemy lokalne. Poddane bilansowaniu źródła ciepła to EC Siekierki, EC Żerań, C Kawęczyn, C Wola, ZUO-2, EC Ursus, C Skorosze, C Międzylesie, C Regaty, C Rembertów. Schemat ideowy sieci sporządzono tak, że każdy rejon jest zasilany tylko z jednej magistrali. Zjawisko pierścieniowej eksploatacji sieci ujęto w formie korekty rozpływów dokonywanej pomiędzy magistralami wychodzącymi ze różnych źródeł i łączących się dając możliwość alternatywy kierunku zasilania. Kolumny bilansowe zawierają informacje zgodne z treścią opisu kolumny czyli: źródło, nazwa, rezerwa {mocy wytwórczej dla całego systemu centralnego}, moc dyspozycyjna {źródła}, pobór mocy ze źródła, rodzaj systemu {czy sieć ciepłownicza centralna [csc] lub lokalna [csi]}, magistrala symbol, przeciążenie{ magistrali}, przepustowość {magistrali}, pobór mocy {przez magistrale}, straty {przesyłu ciepła}, wsp. strat {przesyłu ciepła}.

Tablica 17.08 „Prognoza dla systemu elektroenergetycznego dla roku 2020 w warunkach normalnych ciągów zasilające rejony” przedstawia dla miasta, dzielnic i rejonów informacje identyfikujące ciągi zasilające modelujące rozpływy zgodnie z topografią sieci z przypisaniem do odpowiedniej stacji RPZ. Sieć na poziomie średniego i niskiego ciśnienia pracuje w konfiguracji rozgałęzionej. W kolejne wiersze poświęcono poszczególnym stacjom RPZ. W kolumnach opisujących pracę systemu znajdują się informacje wprost odpowiadające opisowi w tablicy. W pierwszym wierszu merytorycznym podano sumy dla całego systemu. W kolejnych kolumnach zamieszczono informacje tak jak opisano: nazwa {i położenie} RPZ, moc zainstalowana {w} RPZ, zapotrzebowanie linii 110kV, odbiorca końcowy {z poborem energii} na WN, pobór RPZ ze {sieci} 110kV, straty trafo {transformatorów WN/SN} w RPZ, przeciążenie RPZ, rezerwa mocy. Bilans mocy w rejonach jest sporządzony w MW natomiast bilanse na średnim i wysokim napięciu są sporządzane w MVA dla obliczeniowego cosinusa fi równego 0,8. Przyjęty schemat ideowy opiera się na regule zasilania rejonu z jednego RPZ. Ponieważ ogólna moc zainstalowana w transformatorach WN/SN w mieście o ok. 100 % przewyższa pobory mocy, a rozpływy są ukazane zgodnie z przyjętym schematem ideowym ro rezerwy ukazują bardziej niedopasowania modelu zasilania rejonów z sieci niż rzeczywiste problemy choć nie można wykluczyć dysproporcji liczb jako znaku ostrzegawczego.Tablica 17.09 zatytułowana „Prognoza zasilanie z sieci NN Warszawskiego Węzła Elektroenergetycznego dla systemu elektroenergetycznego dla roku 2020” przedstawia dla miasta dla normalnych warunków pogodowych prognozę zasilania WWE w miesiącach zimowych i letnich. W kolejnych wierszach podano liczby odpowiadające opisowi. W wierszach podane jest: zapotrzebowanie Warszawy, zainstalowana moc generacji w warszawskich EC , produkcja w EC w Warszawie, łączna moc pobierana z GPZów przez Warszawę, łączna moc pobierana z GPZów przez sąsiadów na {z linii} WN, {łączna moc pobierana z GPZów sieciami 110 kV}, moc zainstalowana transformacji na 110kV ze źródeł, export {z WWE} liniami 400kV, export { z WWE} liniami 220kV, przepustowość linii 400 kV {przeznaczonych } na dosył, przepustowość linii 220kV {przeznaczonych} na dosył, dosył do WWE na NN.Tablica 17.10 „Prognoza dla roku 2020 ciągów zasilających w gaz wychodzących z stacji gazowych I stopnia” przedstawia dla poszczególnych stacji (w kolumnach)



charakterystykę zbiorczą rejonów przypisanych im do zasilania. Sieć gazowa w zasadzie ma charakter gałęziowy mimo występowania spinek pozwalających na fizyczne „naturalne” kompensowanie niedoborów jednej stacji nadwyżkami rezerw przesyłowych w innej stacji. Schemat rozpływowy stosowany przy budowie ciągów zasilających trzyma się dyscypliny, że jeden rejon jest zasilany z jednej stacji gazowej I stopnia.W kolejnych wierszach wyspecyfikowano wielkości charakterystyczne dla każdej stacji zgodnie z opisem zamieszczonym w kolumnie drugiej. Są to: przepustowość gazociągów zasilających pierścień { zasilają cztery gazociągi do węzła Rembelszczyzna i jeden z kierunku Wronowa}, wypadkowa przepustowość rurociągów zasilających stacje gazowe I stopnia {czyli przepustowość pierścienia}, zdolność przesyłowa stacji gazowej, sumaryczna (zastępcza) przepustowość gazociągów średniego ciśnienia wychodzących ze stacji, sumaryczna (zastępcza) moc {przepustowość} sieci średniego ciśnienia, sumaryczna (zastępcza) przepustowość gazociągów niskiego ciśnienia, sumaryczna (zastępcza) moc przyłączy odbiorców, sumaryczna (zastępcza) moc wynikająca z umów z odbiorcami, sumaryczna (zastępcza) moc urządzeń u odbiorców, maksymalny {prognozowany} pobór gazu { przez odbiorców {przyłączonych do stacji}. Nie analizowano drobiazgowo sieci niskiego ciśnienia (w których są duże rezerwy) jako wycofywanych z eksploatacji przez zastępowanie rurociągami średniego ciśnienia. Tablica 17.11 „Prognoza dla roku 2020 ciągów zasilających w gaz w rejonach” przedstawia w kolejnych kolumnach dla miasta, dzielnic i rejonów informacje o odbiorcach w rejonach i cechach sieci dystrybucyjnej sięgającej klientów – odbiorców końcowych.Zamieszczone informacje to zgodnie z opisem zamieszczonym w kolumnie drugiej: dostawy [{gazu] do rejonu z gazociągu, dostawa mocy do rejonu z gazociągów, dostawa ze zbiorników LNG, moc zbiorników LNG, przepustowość sieci dystrybucyjnej w rejonach {mierzona na podstawie średnic rurociągów wchodzących na teren}, przepustowość stacji redukcyjnych średnie ciśnienie na niskie ciśnienie, zapotrzebowanie na moc odbiorców na niskim ciśnieniu, zapotrzebowanie na moc {gazu} odbiorców, moc przyłączeniowa {łączna suma przekrojów przyłączy}, moc zamówiona odbiorców {prawie wszyscy korzystają z nadmiarowych przyłączy i urządzeń pomiarowych a w umowach nie podlegają te wielkości opłacie}.

Tablica 17.12 „Prognoza dla systemu gazowego dla roku 2020 w warunkach normalnych ciągów zasilających wychodzących z rejonów do stacji gazowych i dalej do pierścienia” przedstawia dla miasta, dzielnic i rejonów informacje charakteryzujące rozpływy i warunki pracy stacji którym przypisano kolejne wiersze. W trzeciej kolumnie podano nazwę stacji lub węzła rozpływowego na sieci wysokiego ciśnienia, a w drugiej nazwę węzła zasilającego stację. W kolejnych kolumnach zamieszczono wyliczone wartości odpowiadające zamodelowanej mapie sieci gazowej. W następnych kolumnach znajdują się dane: redukcja poboru w waw {określa o ile powinien być zredukowany pobór gazu na terenie Warszawy aby stacje pracowały w warunkach znamionowych}, przeciążenie stacji {dla kalkulacji poborów w trybie BOTTOM TO UP}, przepustowość stacji {nominalna}, obciążenie stacji {wynikające z poborów odbiorców z Aglomeracji Warszawskiej}, zapotrzebowanie OUT of WAW {czyli sąsiadów miasta},

przepustowość gazociągów magistralnych SC w WAW wynika z sumowania przekrojów rurociągów wychodzących ze stacji I stopnia w kierunku Warszawy}. W dolnej części tablicy w wierszach znajdują się parametry pracy pierścienia wysokiego ciśnienia w relacjach przesyłowych. Na wstępie wielkości eksportowane z pierścienia w odległe rejony województwa w wierszach” odejście k{ierunek do Piotrkowa Trybunalskiego}/Meszcze, odejście k{ierunek do Radomia}/Lubienia, przepustowość



pierścienia {obliczeniowa przyjęta do liczenia możliwości zawierania umów o przesył}, obciążenie pierścienia {jest sumą wszystkich poborów we wszystkich punktach wyjścia przyłączonych do pierścienia warszawskiego}. W trzech ostatnich wierszach zaprezentowano sytuację niedoboru gazu z ograniczeniem do poziomu gdyby do dyspozycji była ilość gazu zgodna z przepustowością nominalną stacji. Ostatni wiersz pokazuje, w których dzielnicach i rejonach wystąpiłyby deficyty dla normalnych warunków pogodowych zimą i dla ekstremalnie niskich temperatur.Tablica 17.13 „Prognoza dla systemu ciepłowniczego dla roku 2020 dla warunków normalnych rozpływu indukowanego z rejonów do źródeł” przedstawia dla miasta, dzielnic i rejonów informacje opisujące ciągi zasilające czyli na podstawie schematu funkcjonalnego przypisanie magistralom transportującym ciepło ze źródeł do odbiorców końcowych w rejonach. W kolejnych wierszach są wyspecyfikowane magistrale wychodzące z elektrociepłowni i ciepłowni do których przypisano rejony zgodnie z topologią sieci w tym systemy lokalne. Poddane bilansowaniu źródła ciepła to EC Siekierki, EC Żerań, C Kawęczyn, C Wola, EC ZUO-2, C Skorosze, C Międzylesie, EC Regaty, C Rembertów. Sieć ciepłownicza jest wielopierścieniowa co pozwala elastycznie, ekonomicznie dysponować mocami wytwórczymi w źródłach pracujących na centralną sieć ciepłowniczą stosownie do warunków pogodowych. Schemat ideowy sieci sporządzono tak, że każdy rejon jest zasilany tylko z jednej magistrali. Zjawisko pierścieniowej eksploatacji sieci ujęto w formie korekty rozpływów dokonywanej pomiędzy magistralami wychodzącymi ze różnych źródeł i łączących się ze sobą modelując możliwość alternatywnych kierunków zasilania. Kolumny bilansowe zawierają informacje zgodne z treścią opisu kolumny czyli: źródło, nazwa, rezerwa {mocy wytwórczej dla całego systemu centralnego}, moc dyspozycyjna {źródła}, pobór mocy ze źródła, rodzaj systemu {czyli sieć ciepłownicza centralna [csc] lub lokalna [csi]}, magistrala symbol, przeciążenie{ magistrali}, przepustowość {magistrali}, pobór mocy {przez magistrale}, straty {przesyłu ciepła}, wsp. strat {przesyłu ciepła}. W ostatnich wierszach zestawiono obraz zaopatrzenia rejonów w ciepło w warunkach systemowych niedoborów czyli rozdysponowanie ciepła dostępnego w źródłach dla warunków normalnych i przy ekstremalnie niskich temperaturach zimowych. W kolumnach pokazano wykaz rejonów z deficytami zaopatrzenia w ciepło.

2. Ocena możliwości pokrycia zapotrzebowania w roku 2014.

Stan systemów energetycznych w warunkach normalnych został przedstawiony w paragrafie 8. Zestawiono tam ujawnione na rynku zapotrzebowanie z przybliżonym schematem ideowym realizacją dostawy energii do odbiorców. Analizę hipotetycznych zjawisk dla roku 2014 oraz prognostyczne ukazano w tablicach paragrafu 17.

W roku 2014 w zakresie elektroenergetyki zaspokojenie zapotrzebowania odbywało się w warunkach dużych rezerw w systemie dystrybucyjnym. Nie odnotowano również ograniczeń w systemie przesyłowym . Analiza możliwość dostawy energii w godzinie szczytowego zapotrzebowania w hipotetycznie ekstremalnych warunków temperaturowych zimą oraz latem wykazała występowanie w zasadzie dużych rezerw. Jedynie rezerwy w zakresie dosyłu mocy liniami najwyższych napięć [NN] do Warszawskiego Węzła Elektroenergetycznego [WWE] z którego zasilana jest Warszawa można uznać za niewystarczające. Sytuacja taka była częścią warunków pracy całego Krajowego Systemu Elektroenergetycznego która mierzona poziomem rezerw była niepokojąca. Formę dramatyczną przyjęła w roku następnym. 10 sierpnia 2015 roku koniecznym było wprowadzenia przez Radę Ministrów 20 stopnia zasilania co



obligowało do zmniejszenia poborów energii w godzinach krytycznych przez dużych odbiorców w Kraju w tym również na terenie Warszawy.

W roku 2014 w systemie gazowym w godzinach szczytowego zapotrzebowania obserwowano niewystarczające przepustowości w stacjach redukujących ciśnienie wysokie gazu na średnie ciśnienie. Obserwowano również wyższe od oficjalnie deklarowanego jako normatywne obciążenie pierścienia zasilającego wysokiego ciśnienia.Te niewielkie deficyty mogły ujawniać się obniżeniem parametrów (ciśnienia) paliwa gazowego. Analiza hipotetycznie ekstremalnych zimowych warunków temperaturowych wykazała znaczący zakres potencjalnych deficytów tak na poziomie stacji jak i zasilających je gazociągów wysokiego ciśnienia. W tablicy wyspecyfikowane zostały rejony, w których wystąpiłby wówczas niedobór podaży gazu. Ze względu na bezpieczeństwo pracy sieci oraz klientów używających gazu należałoby się w takiej sytuacji liczyć z decyzjami o odcięciu końcówek drzewiastej sieci dystrybucyjnej.

W zakresie ciepłownictwa sieciowego zasoby wytwórcze, przesyłowe i dystrybucyjne pokrywały z wysokim poziomem rezerw zapotrzebowanie w roku 2014. Analiza dla hipotetycznych ekstremalnych zimowych warunków pogodowych wykazała, że system ciepłowniczy cechował się jeszcze nadwyżkami, które byłyby do wykorzystania w przypadku wystąpienia awarii, które głownie występują w trudnych warunkach pogodowych.

3. Ocena możliwości pokrycia zapotrzebowania w roku 2020.

Prognozowane dla roku 2020 zapotrzebowania na paliwa i energię przedstawione w paragrafie 11 w zakresie mocy dla szczytowych godzin zapotrzebowania zostały zestawione z zasobami wytwórczymi, przesyłowymi i dystrybucyjnymi. Uwzględniono te przedsięwzięcia inwestycyjne, które przyniosą zmianę w dostępnym potencjale energetyczny przedsiębiorstw energetycznych. Szczytowe zapotrzebowanie w roku kalendarzowym występuje w miesiącach zimowych na początku roku.

System elektroenergetyczny na początku roku 2020 będzie dysponował satysfakcjonującą rezerwę w zakresie dystrybucji. Sytuacja w zakresie zdolności dostawy energii elektrycznej dla WWE również się poprawi się w stosunku do lat poprzednich. Istotnie przyczynia się do tego uruchomienie elektrowni gazowo-parowej w Płocku. Duża moc wytwórcza w Płocku umożliwia zmianę kierunku przesyłu linią 400 kV do tej pory zasilającą tamten obszar dystrybucyjny. Dodatkowym wsparciem stało się uruchomienie połączenia 400 kV relacji Elektrownia Kozienice – Siedlce Ujrzanów – Stanisławów – Miłosna [2018 r.]. Bezpośrednio po roku 2020 pojawią się dodatkowe duże trakty przesyłowe umożliwiające zasianie Warszawy. Są to linie 400 kV: w budowie relacji Kozienice – Stanisławów – Miłosna oraz w rozbudowie Kozienice – Miłosna. Oznacza to, że energia elektryczna będzie mogła być w znacznie większym zakresie wykorzystywana do ogrzewania i klimatyzacji.

W systemie gazowym w roku 2020 już w warunkach normalnej zimy ukazuje się perspektywa niewystarczających możliwości przesyłu gazu w pierścieniu wysokiego ciśnienia. Również projektowana na ten rok baza stacji gazowych I stopnia [redukujących wysokie ciśnienie na średnie] okazuje się być niewystarczająca. Przedstawiono listę rejonów miasta, których mieszkańcy mogą się spotkać z brakiem gazu [tab.17.12].



Oczywiście ma sens jedynie równoczesna rozbudowa zdolności transportowych. Ekstremalne niskie temperatury zimą postawią odbiorców gazu w sytuacji znaczącego niedoboru.

W systemie ciepłowniczym w roku 2020 (styczeń) już przy normalnych warunkach pogodowych można się niestety spodziewać znaczących niedoborów mocy wytwórczych wynikających z niekorzystnego złożenia się harmonogramów realizacji nowych inwestycji i wycofywania wyeksploatowanych urządzeń nie spełniających wymogów ochrony środowiska wchodzących w życie. Dla odległych krańców sieci ciepłowniczej będzie to się objawiać zbyt niskimi parametrami wody sieciowej (temperatura, ciśnienie). Przedstawiono listę rejonów miasta, których mieszkańcy mogą się spotkać z brakiem ciepła [tab.17.13]. Dla ekstremalnie niskich zimowych temperatur obszar miasta pozbawionych ciepła sieciowego znacząco się rozszerzy. Nawet oddanie do eksploatacji w połowie roku 2020 bloku gazowo-parowego pracującego w układzie kogeneracyjnym oraz szczytowej kotłowni gazowej zbilansuje podaż z potrzebami jedynie w warunkach normalnych bez rezerwy na wypadek awarii.

Sytuacja będzie trudna do roku 2023, kiedy to zostaną ukończone przez GAZ-SYSTEM inwestycje sieciowe w gazowym systemie przesyłowym. Złożą się na nie: nowy zachodni i południowy gazociąg na ramach pierścienia wysokiego ciśnienia zasilającego Aglomerację Warszawską, realizowany obecnie gazociągu DN1000 relacji Gustorzyn – Wronów, budowa tłoczni Wronów i modernizacja gazociągu Wronów – Wola Karczewska. Zlikwiduje to ograniczenia dla aktualnie korzystających i nowych klientów technologii gazowych. Duża dostępność gazu sieciowego pozwoli również rozbudować bazę wytwórczą dla ciepłownictwa sieciowego, a tym samym wzmocnić system o dodatkowe moce dla zasilania nowych obiektów kubaturowych oraz jako rezerwa zwiększająca bezpieczeństwo energetyczne miasta w sytuacjach awaryjnych.

4. Wpływ zmian konsumpcji energii gmin sąsiednich na sytuację energetyczną miasta

Zjawisko przenoszenia się mieszańców miast na ich obrzeża i sąsiednie miejscowości w Polsce nasila się wraz ze wzrostem PKB. Założono, że w zakresie konsumpcji gazu sąsiedzi Warszawy będą rozwijali się z taką samą dynamiką jak Stolica. Ponad 70% Polaków chciałoby mieszkać w domach jednorodzinnych. Warszawa jako najbogatsze miasto w Polsce w sposób szczególny doświadcza zjawiska reurbanizacji, co oczywiście w sposób znaczący wpływa na potrzeby energetyczne miasta i zmiany w planach inwestycyjnych przedsiębiorstw energetycznych. Budynki jednorodzinne w szczególności w zabudowie rozproszonej powstające w energooszczędnych standardach energetycznych praktycznie wykluczają zaopatrzenie ich w ciepło z miejskiej sieci ciepłowniczej jako rozwiązanie nieopłacalne. Natomiast wzrasta zapotrzebowanie na gaz sieciowy i energię elektryczną. Ponieważ sąsiednie gminy podłączone są do tego samego systemu przesyłowego gazu i energii elektrycznej co Warszawa, to przy ekstremalnych warunkach pogodowych mogą nastąpią wystąpić niedobory przy zaspokojeniu potrzeb gazowych.

Zestawienie strony popytowej z podażową dla dalszych lat jest daleka od konkretów, ponieważ do roku 2025 wpasowuje się cykl prawie każdego procesu inwestycyjnego, a co za tym idzie o domknięciu bilansów będą decydować obiekty, o których nawet się jeszcze nie mówi.

Lista tablic:



17.01 Dla systemu elektroenergetycznego z roku 2014 ciągi zasilające dla rejonów

17.02 Dla systemu elektroenergetycznego z roku 2014 w hipotetycznych ekstremalnych

warunkach zimowych ciągi zasilające z rozpływem z rejonów do źródeł

17.03 Dla systemu elektroenergetycznego z roku 2014 zasilanie z sieci NN

Warszawskiego Węzła Elektroenergetycznego

17.04 Dla systemu gazowego w roku 2014 ciągi zasilające dla rejonów

17.05 Dla systemu gazowego z roku 2014 w hipotetycznych ekstremalnych warunkach

zimowych ciągi zasilające rejony

17.06 Ciągi zasilające w ciepło w roku 2014 w rejonach.

17.07 Dla systemu ciepłowniczego w roku 2014 w hipotetycznie ekstremalnych

warunkach zimowych ciągi zasilające ze źródeł do rejonów

17.08 Prognoza dla systemu elektroenergetycznego dla roku 2020 w warunkach

normalnych. ciągów zasilające rejony

17.09 Prognoza zasilanie z sieci NN Warszawskiego Węzła Elektroenergetycznego dla

systemu elektroenergetycznego dla roku 2020.

17.10 Prognoza dla roku 2020 ciągów zasilających w gaz wychodzących ze stacji

gazowych I stopnia

17.11 Prognoza dla roku 2020 ciągów zasilających w gaz w rejonach

17.12 Prognoza dla systemu gazowego dla roku 2020 w warunkach normalnych ciągów

zasilających wychodzących z rejonów do stacji gazowych i dalej do pierścienia

17.13 Prognoza dla systemu ciepłowniczego dla roku 2020 dla warunków normalnych

rozpływu indukowanego z rejonów do źródeł

DZIAŁ CZWARTY: Zaspokojenie potrzeb energetycznych

§18 Warunki handlowe i ograniczenia na rynku energii

1. Regulacje prawneRegulacje prawne mają za zadanie ustalenie i uporządkowanie obowiązujących

regulacji prawnych pomiędzy organami władzy i społeczeństwem na danym obszarze. Hierarchia aktów prawnych w Polsce przedstawia się następująco:

I. Konstytucja,II. Umowy międzynarodowe ratyfikowane za zgodą Sejmu,

III. Rozporządzenia UE,IV. Dyrektywy UE, V. Decyzje Unii Europejskiej,



VI. Ustawy,VII. Rozporządzenia z mocą ustaw (dekrety),

VIII. RozporządzeniaIX. Akty prawa miejscowego.X. Uchwały,

XI. Zarządzenia,Głównym celem obowiązujących dokumentów Unii Europejskiej, prawa krajowego oraz aktów prawa miejscowego w sektorze energetycznym jest zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego, zrównoważonej polityki energetycznej, poprawy efektywności energetycznej oraz dążenia do gospodarki niskoemisyjnej w zakresie oddziaływania obszaru metropolitalnego. Na energetykę wpływają regulacje tworzone na różnych poziomach stanowienia prawa. Można wyróżnić następujące poziomy:

A. Międzynarodowy globalny,B. Międzynarodowy regionalny (np. unijny),C. Krajowy,D. Lokalny (samorządowy).

Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe jako dokument strategiczny obowiązujący na terenie Miasta ma na celu kształtowanie gospodarki energetycznej w sposób optymalny i uporządkowany z uwzględnieniem potencjalnych warunków lokalnych. Ponadto założenia dokumentu opierają się na polityce energetycznej Europy, która zakłada zmniejszenie zużycia energii pierwotnej, zwiększenie wykorzystania i zastosowania odnawialnych źródeł energii, zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych oraz dodatkowo zwiększenie wykorzystania biopaliw w ogólnym zużyciu paliw. Wszelkie przedsięwzięcia racjonalizujące wykorzystania nośników energii ma służyć poprawie efektywności energetycznej, zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego oraz wdrażanie zasady zrównoważonego rozwoju w sektorze energetycznym. A. Poziom międzynarodowy globalny

Światowa Organizacja Handlu (ang. WTO, Polska członkiem od 1995 r.) Głównym zadaniem organizacji jest liberalizacja międzynarodowego handlu dobrami i usługami, prowadzenie polityki inwestycyjnej wspierającej handel, rozstrzyganie sporów dotyczących wymiany handlowej, przestrzegania praw własności intelektualnej. W kwestiach energetyki zajmuje się między innymi usługami w zakresie wydobywania kopalin, dystrybucji energii i przesyłu paliw. Prowadzi politykę energetyczną mającą na celu zapewnienie dostępu do energii, pewności dostaw, ochrony konsumenta i środowiska. Rezultatem działalności organizacji są wynegocjowane i następnie podpisane przez państwa członkowskie umowy, których przestrzeganie jest nadzorowane.

Traktat Karty Energetycznej (Lizbona 1994 r.) (Rozwinięcie Europejskiej Karty Energetycznej) Umowa międzynarodowa, która stanowi przede wszystkim prawo inwestycyjne. Dotyczy ochrony inwestycji zagranicznych, która powinna być traktowana zgodnie z regułą najwyższego uprzywilejowania podmiotów krajowych, zakazu dyskryminacji handlu materiałami, produktami i sprzętem energetycznym, umożliwienia tranzytu energii, procedury rozwiązywania sporów pomiędzy państwami i inwestorami, promocji efektywności energetycznej.

Międzynarodowa Agencja Energii Odnawialnej (ang. IRENA) Organizacja doradcza. Promuje wykorzystywanie energetyki odnawialnej. Założona w 2009 r. (m.in. przez Polskę). Opracowuje i rozpowszechnia wiedzę dotyczącą



odnawialnych źródeł energii, technologii, potencjalnych zasobów, realizacji inwestycji. Wspiera rozwój polityki źródeł odnawialnych w państwach członkowskich.

Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej (ang. IAEA, Polska członkiem od początku istnienia – 1957 r.)Organizacja doradcza. Podstawowy cel to bezpieczne i pokojowe wykorzystanie energii jądrowej. Dokumenty na poziomie globalnym stanowią podstawę i fundament dla rozwoju polityki energetycznej na poszczególnych poziomach szczegółowości. Do pierwszorzędnych założeń należy zapewnienie konkurencyjności gospodarki europejskiej, możliwości dostępności nośników energii oraz promowanie przeciwdziałań zmianom klimatu i zachowań proekologicznych. Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe jako dokument wynikający z Ustawy Prawa Energetycznego uwzględnia w swoich celach zapewnienie bezpieczeństwa dostaw oraz wprowadzenie warunków umożliwiających tworzenie konkurencyjnego rynku.

B. Poziom Unii Europejskiej III Pakiet Energetyczny

Pakiet ma być narzędziem dla realizacji celów europejskiej polityki energetycznej, w tym, przede wszystkim, dla dokończenia procesu budowania jednolitego, konkurencyjnego rynku energii w całej Unii Europejskiej. Wdrożenie pakietu ma sprzyjać liberalizacji i dalszemu rozwojowi konkurencji na rynkach energii elektrycznej i gazu, a także poprawić standard usług i bezpieczeństwo dostaw. Jego konsekwencją ma być zwiększona przejrzystość rynków detalicznych i wzmocnienie przepisów dotyczących ochrony konsumentów oraz skuteczniejszy nadzór regulacyjny prowadzony przez niezależne krajowe organy regulacyjne.

Wybrane akty prawne: Dyrektywa z 25.10.2012 r. o efektywności energetycznej.

Dyrektywa ustanawia wspólne ramy działań na rzecz promowania efektywności energetycznej w UE dla osiągnięcia jej celu – wzrostu efektywności energetycznej o 20% (zmniejszenie zużycia energii pierwotnej o 20%) do 2020 r. oraz wskazania kierunku działań dla dalszej poprawy efektywności energetycznej po tym terminie. Ponadto, określa zasady opracowane w celu usunięcia barier na rynku energii oraz przezwyciężenia nieprawidłowości w funkcjonowaniu rynku. Przewiduje również ustanowienie krajowych celów w zakresie efektywności energetycznej na rok 2020. Skutkiem wdrożenia dyrektywy powinien być 17% wzrost efektywności energetycznej do 2020 r., co stanowi wartość niższą niż 20% przewidziane w Pakiecie klimatyczno-energetycznym 20/20/20 z 2009 roku.

Dyrektywa 2009/73/WE z 13.07.2009 r. o wspólnych zasadach rynku wewnętrznego energii elektrycznej i gazu ziemnego.Dyrektywa określa zasady rynku wewnętrznego dotyczącego energii elektrycznej i gaz ziemnego, uwzględniając bezpieczeństwo dostaw, ustalenie operatora systemu i przesyłu oraz zasady dostępu do sieci dystrybucyjnej.

Dyrektywa 2010/75/UE tzw. Dyrektywa IED w sprawie emisji przemysłowych – IED.Dyrektywa dekretuje zapobieganie zanieczyszczeniom powstającym z działalności przemysłowej, eliminowanie ich u źródła powstawania, zasady zapobiegania zanieczyszczeniom wszystko z uwzględnieniem zasady zrównoważonego rozwoju oraz zasadą zanieczyszczający płaci.



Dyrektywa 2009/714/WE z 13.07.2009 r. o warunkach dostępu do sieci w odniesieniu do transgranicznej wymiany energii elektrycznej. Dyrektywa ustanawia europejską sieć operatorów systemów przesyłowych energii elektrycznej, której zadaniem jest ustalenie zasad konkurencji oraz współpracy zarówno na poziomie Wspólnoty jak i poziomie regionalnym.

Dyrektywa z 2015/1513/UE z 09.09.2015 r. o jakości benzyny i olejów napędowych oraz w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych.Dyrektywa określa cele dotyczące promocji wykorzystywania biopaliw w państwach członkowskich oraz zwiększenie udziału energii odnawialnych we wszystkich rodzajach transportu.

Rozporządzenie nr 994/2010 UE w sprawie środków zapewniających bezpieczeństwo dostaw gazu ziemnego (20.10.2009 r.).Celem rozporządzenia jest zapobieganie oraz łagodzenie skutków kryzysu spowodowanego przerwami w dostawie gazu ziemnego.

Rozporządzenie nr 1227/2011 z dnia 25 października o integralności i przejrzystości hurtowego rynku energii (REMIT). Rozporządzenie ma na celu regulacje zasad współdziałania państw Wspólnoty w tematyce monitorowania zarówno rynku gazu i energii elektrycznej. Wyznaczając obowiązki w zakresie informacyjno-sprawozdawczym.

Europejski pakiet infrastrukturalny (EIP) tzw. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 347/2013/UE z dnia 17 kwietnia 2013 r. w sprawie wytycznych dotyczących transeuropejskiej infrastruktury energetycznej.Rozporządzenie ma na celu zapewnienie korzystnych warunków dla modernizacji i rozbudowy europejskiej infrastruktury energetycznej oraz transgranicznych połączeń międzysystemowych, co z kolei będzie krokiem w kierunku budowy europejskiego rynku energii oraz zwiększenia bezpieczeństwa dostaw.

Dyrektywa 2004/107/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 grudnia 2004 r. w sprawie arsenu, kadmu, rtęci, niklu i wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych w otaczającym powietrzu.Dyrektywa określa potrzebę minimalizowania oddziaływania arsenu, rtęci, kadmu, niklu i wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych poprzez wprowadzenie dodatkowych rozwiązań technologicznych z uwzględnieniem norm środowiskowych.

Dyrektywa 2005/89/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 stycznia 2006 r. dotycząca działań na rzecz zagwarantowania bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej i inwestycji infrastrukturalnychCelem Dyrektywy jest zagwarantowanie bezpieczeństwa na rynku energii elektrycznej, ustalenie zasad zdolności przesyłowe oraz prawidłowego funkcjonowania na rynku wewnętrznym.

Dyrektywa 2006/32/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 kwietnia 2006 r. w sprawie efektywności końcowego wykorzystania energii i usług energetycznych.Celem Dyrektywy jest zabezpieczenie niezawodności dostaw energii zarówno na drodze dostaw, przesyłu i dystrybucji.

Dyrektywa 2001/80/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2001 r. w sprawie ograniczenia emisji niektórych zanieczyszczeń do powietrza z dużych obiektów energetycznego spalania



Dyrektywa ma na celu monitorowanie i kontrolowanie dużych obiektów energetycznego spalania emitujących zanieczyszczenia do powietrza. Określenie kryteriów dopuszczalnych emisji do powietrza.

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/27/UE z dnia 25 października 2012 r. w sprawie efektywności energetycznej, zmiany dyrektyw 2009/125/WE i 2010/30/UE oraz uchylenia dyrektyw 2004/8/WE i 2006/32/WE Dyrektywa ustala ramy promowania efektywności energetycznej, określa kierunki i główne zadania, obligując państwa członkowskie do wdrożenia dyrektywy i osiągnięcia zamierzonych efektów.

Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2009/406/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie wysiłków podjętych przez państwa członkowskie, zmierzających do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych w celu realizacji do roku 2020 zobowiązań Wspólnoty dotyczących redukcji emisji gazów cieplarnianychGłównym zadaniem jakie nakłada na kraje członkowskie Dyrektywa jest wdrażanie innowacyjnych rozwiązań mających na celu zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych oraz osiągnięcie ich stabilizacji.

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych zmieniająca i w następstwie uchylająca dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WECelem Dyrektywy jest upowszechnianie zastosowania odnawialnych źródeł energii, przyczyniając się do redukcji emisji gazów cieplarnianych.

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/31/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie geologicznego składowania dwutlenku węgla oraz zmieniająca dyrektywę Rady 85/337/EWG, Euratom, dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2000/60/WE, 2001/80/WE, 2004/35/WE, 2006/12/WE, 2008/1/WE i rozporządzenie (WE) nr 1013/2006 Celem Dyrektywy jest uregulowanie koncentracji gazów cieplarnianych w celu spełniania norm i kryteriów zabezpieczających działania z zakresu ochrony środowiska.

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/29/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. zmieniająca dyrektywę 2003/87/WE w celu usprawnienia i rozszerzenia wspólnotowego systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych.Celem dyrektywy jest zmniejszenie ekspansji emisji gazów cieplarnianych w sposób ekonomiczny i kosztowo efektywny w państwach Wspólnoty.

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie odpadów oraz uchylająca niektóre dyrektywy Dyrektywa określa wymagania oraz zasady postępowania z odpadami w zależności od rodzaju, uwzględniając oddziaływanie na środowisko i zdrowie ludzi.

W analizowanych powyżej dokumentach, dyrektywach i rozporządzeniach zasadniczym celem jest przestrzeganie norm wynikających z przepisów prawa odnośnie jakości powietrza, emisji gazów cieplarnianych, rynku i dostępności nośników energii. Ponadto, regulacje prawne służą prawidłowemu działaniu energetycznego rynku wewnętrznego, ograniczenie emisji gazów cieplarnianych pochodzących z produkcji czy zużycia energii. Do osiągnięcia wymaganych celów wymagana jest suwerenność oraz współpraca pomiędzy krajami rozwiniętymi, rozwijającymi jak również konsumentami i producentami energii. W Założeniach do Planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe promowane są



działania i zachowania mające na celu przestrzeganie przepisów prawa i norm obowiązujących na arenie międzynarodowej z zakresu ochrony środowiska oraz bezpieczeństwa i polityki energetycznej. Wszelkie działania czy przedsięwzięcia uwzględniają wymagania obowiązujące Państwa Wspólnoty.

C. Poziom krajowy Ustawa Prawo energetyczne (z 10.04.1997 r. z późn. zm.)

Określa zasady kształtowania polityki energetycznej państwa. Celem ustawy jest tworzenie warunków do zrównoważonego rozwoju kraju, zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego, oszczędnego i racjonalnego użytkowania paliw i energii, rozwoju konkurencji, przeciwdziałania negatywnym skutkom naturalnych monopoli, uwzględniania wymogów ochrony środowiska, zobowiązań wynikających z umów międzynarodowych oraz równoważenia interesów przedsiębiorstw energetycznych i odbiorców paliw i energii. Formułuje zasady i warunki zaopatrzenia i użytkowania paliw i energii oraz działalności przedsiębiorstw energetycznych. Określa organy właściwe w sprawach gospodarki paliwami i energią. Zawiera podstawowe definicje. Ustawa jest wciąż nowelizowana.

Strategiczny plan dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 2030 Wskazuje cele oraz kierunki działań w głównych sektorach i obszarach takich jak m.in. energetyka, budownictwo, czy transport. Wrażliwość rozpatrywanych sektorów określono w stosunku do przyjętych scenariuszy zmian klimatu dla Polski do roku 2030. W dokumencie zaproponowano system realizacji strategicznego planu określający podmioty odpowiedzialne, wskaźniki monitorowania i oceny osiąganego poziomu realizacji celów.

Prawo ochrony środowiska (ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. z późniejszymi zmianami)Prawo reguluje działania oraz zasady umożliwiające zaniechanie bądź przywrócenie równowagi ekologicznej z zachowaniem zasady zrównoważonego rozwoju, racjonalnego gospodarowania zasobami środowiska, przeciwdziałanie zanieczyszczeniom oraz przywracanie stanu właściwego elementom środowiska.

Model optymalnego miksu energetycznego dla Polski do roku 2060 Model przedstawia najbardziej optymalny miks energetyczny zapewniający bilans mocy i energii w Krajowym Systemie Elektroenergetycznym oraz najniższy koszt ekonomiczny tworzenia i działania danego miksu w rozpatrywanym okresie. Ma on na celu określenie najtańszego rozwiązania w podziale na źródła i technologie zapewniającego pokrycie zapotrzebowania w szczytowego z rezerwą przy jednoczesnej realizacji celów Polski wynikających m.in. z pakietu energetyczno – klimatycznego.

Krajowy Plan Działań dotyczący efektywności energetycznej dla Polski 2014 Określa kierunki działań mających na celu poprawę efektywności energetycznej w poszczególnych sektorach gospodarki, których podjęcie jest niezbędne do osiągnięcia krajowego celu do 2016 roku oraz zobowiązań Polski wobec Unii Europejskiej w zakresie zwiększenia zmniejszenia zużycia energii o 20% do 2020 roku.

Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030



Przedstawia wizję zagospodarowania przestrzennego kraju do roku 2030 oraz wyznacza cele i kierunki polityki przestrzennego zagospodarowania kraju określając jednocześnie zasady realizacji działalności społeczeństwa w przestrzeni.

Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego – Regiony, miasta, obszary wiejskie Określa rządową wizję rozwoju poszczególnych regionów Polski do roku 2020, wyznaczając założenia, cele, jak również wyzwania stojące przed polityką regionalną państwa. Dodatkowo Strategia określa zasady współpracy pomiędzy rządem, a samorządami wojewódzkimi oraz koordynacji działań obu szczebli.

Założenia Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej Określają podstawowe kierunki działań: niskoemisyjne wytwarzanie energii, poprawa efektywności gospodarowania surowcami i materiałami, w tym odpadami, rozwój zrównoważonej produkcji, transformacja niskoemisyjna w dystrybucji i mobilności, promocja wzorców zrównoważonej konsumpcji.

Polityka energetyczna Polski do 2030 roku Określa kierunki działań mające na celu zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego kraju, zwiększenie konkurencyjności i efektywności energetycznej gospodarki narodowej oraz ograniczenie oddziaływania energetyki na środowisko.

Strategia Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko perspektywa do 2020 r. Głównym celem strategii jest zintegrowanie polityki środowiskowej z polityką energetyczną, wytyczenie kierunków w których powinna się rozwijać branża energetyczna oraz wskazanie priorytetów w ochronie środowiska.

Strategia Innowacyjności i Efektywności Gospodarki „Dynamiczna Polska 2020” Cel główny strategii to wysoce konkurencyjna gospodarka oparta zarówno na wiedzy jak i współpracy. Przy dostosowaniu odpowiednich regulacji i potrzeb finansowych, zapewnienie i zrównoważone wykorzystanie zasobów wiedzy i pracy oraz wzrostu polskiej gospodarki na arenie międzynarodowej.

Strategia Rozwoju Transportu do 2020 roku (z perspektywą do 2030 roku) Celem krajowej polityki transportowej jest zwiększenie dostępności terytorialnej i zwiększenie bezpieczeństwa uczestnikom ruchu oraz wzrost efektywności sektora transportowego poprzez utworzenie systemu transportowego przyjaznego i zrównoważonego.

Polityka energetyczna Polski do 2050 roku – projekt Projekt ma na celu stworzenie warunków dla stałego i zrównoważonego rozwoju sektora energetycznego, przy jednoczesnym rozwoju gospodarki narodowej i zapewnieniu bezpieczeństwa energetycznego kraju.

Polityka Transportowa Państwa na lata 2006 – 2025 Polityka ma za zadanie sprostać oczekiwaniom społeczeństwa związanymi ze wzrostem mobilności. Priorytetowym zadaniem jest unowocześnienie sieci transportowej, zapewnienie wysokiej jakości usług oraz zapewnienie bezpieczeństwa w transporcie.

Strategia Rozwoju Kraju 2020 Strategia oparta jest na efektywnym rozwoju społeczno-gospodarczym, konkurencyjnej gospodarce, spójności społeczno-gospodarczej i terytorialnej. Dodatkowo na wzmocnieniu potencjałów zapewniających szybszy i zrównoważony rozwój kraju oraz poprawę jakości życia społeczeństwa.

Krajowa Polityka Miejska 2023 Głównym celem jest ukierunkowanie terytorialne państwa na rzecz zrównoważonego rozwoju miasta oraz obszarów funkcjonalnych przy jednoczesnym uwzględnieniu potencjałów kraju.



Polska 2030 Trzecia fala nowoczesności Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju Głównym celem jest przezwyciężenie kryzysu finansowego w jak najkrótszym czasie. Rozwój w obszarach strategicznych takich jak: konkurencyjność i innowacyjność gospodarki, równoważność potencjału rozwojowego regionów oraz rozwój efektywności państwa.

Krajowy plan działania w zakresie energii ze źródeł odnawialnych Głównymi założeniami planu jest współpraca pomiędzy organami władzy lokalnej, regionalnej i krajowej. Ponadto określa cele udziału odnawialnych źródeł energii w poszczególnych sektorach oraz udziału odnawialnych źródeł energii w wykorzystaniu energii finalnej.

Ustawy i rozporządzenia: Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym; Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa; Ustawa z dnia 15 marca 2002 r. o ustroju miasta stołecznego Warszawy; Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska; Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 września 2012 r. w sprawie

programów ochrony powietrza oraz planów działań krótkoterminowych. Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu

przestrzennym; Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane; Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o wspieraniu termomodernizacji i remontów; Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej; Obwieszczenie Ministra Gospodarki z dnia 21 grudnia 2012 r. w sprawie

szczegółowego wykazu przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej;

Ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju; Ustawa z dnia 29 sierpnia 2014 r. o charakterystyce energetycznej budynków; Ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o biokomponentach i biopaliwach ciekłych; Ustawa z dnia 07 września 2007 r. o zasadach nabywania od Skarbu Państwa

akcji w procesie konsolidacji spółek sektora elektroenergetycznego; Ustawa z dnia 26 października 2000 r. o giełdach towarowych; Ustawa z dnia 29 czerwca 2007 r. o zasadach pokrywania kosztów powstałych

u wytwórców w związku z przedterminowym rozwiązaniem umów długoterminowych sprzedaży mocy i energii elektrycznej;

Ustawa z dnia 28 kwietnia 2011 r. o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych;

Ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii. Ustawa z dnia 11 stycznia 2018 r. o elektromobilności i paliwach

alternatywnych.

Uchwały jednostek samorządu terytorialnego: „Polityka energetyczna m.st. Warszawy do roku 2020” – Uchwała

nr LXIX/2063/2006 Rady m.st. Warszawy z dn. 27.02.2006 r.; „Plan działań na rzecz zrównoważonego zużycia energii dla Warszawy

w perspektywie do 2020 r.”- Uchwała nr XXII/443/2011 Rady m.st. Warszawy z dn. 08.09.2011 r.;

„Strategia rozwoju m.st. Warszawy do 2020 roku” – Uchwała nr LXII/1789/2005 Rady m.st. Warszawy z dn. 24.11.2005 r. z późniejszymi zmianami;



„Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego m.st. Warszawy” – Uchwała nr LXXXII/2746/2006 Rady m.st. Warszawy z dn. 10.10.2006 r.;

„Strategia zrównoważonego rozwoju systemu transportowego Warszawy do 2015 roku i na lata kolejne” - Uchwała nr LVIII/1749/2009 Rady m.st. Warszawy z dnia 9 lipca 2009 r.;

„Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla m.st. Warszawy” - Uchwała nr XVIII/285/2003 Rady m.st. Warszawy z dn. 02.10.2003 r.;

obowiązujący plan zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe poszczególnych obszarów m.st. Warszawy: Uchwała nr XLVI/1241/2012 z 08-11-2012 w sprawie uchwalenia „Planu

zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe m.st. Warszawy dla Dzielnicy Wawer”;

Uchwała nr LXXX/2508/2006 z 31-08-2006 w sprawie uchwalenia planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla obszaru „Augustówka” m. st. Warszawy;

Uchwała nr XV/465/2007 z 13-09-2007 w sprawie uchwalenia „Planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla rejonu północno-wschodniego Dzielnicy Białołęka m.st. Warszawy”;

Uchwała nr XV/464/2007 z 13-09-2007 w sprawie uchwalenia „Planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla obszaru Dzielnicy Śródmieście m.st. Warszawy”;

Uchwała nr LVII/1716/2009 z 18-06-2009 w sprawie uchwalenia „Planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla północnej części Dzielnicy Targówek m. st. Warszawy”;

Uchwała nr LVII/1715/2009 z 18-06-2009 w sprawie uchwalenia „Planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla obszaru Potułkały-Pałacowej-Powsina;

Uchwała nr LVII/1713/2009 z 18-06-2009 w sprawie uchwalenia „Planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla obszaru Zawad i Kępy Zawadowskiej w Dzielnicy Wilanów m. st. Warszawy”

Uchwała nr LVII/1714/2009 z 18-06-2009 w sprawie uchwalenia „Planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Targówka Przemysłowego w Dzielnicy Targówek m. st. Warszawy”;

Uchwała nr LXIV/2008/2009 z 22-10-2009 w sprawie uchwalenia „Planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla południowo – wschodniej części Dzielnicy Bielany oraz Dzielnicy Żoliborz m.st. Warszawy”;

Uchwała nr LXIV/2009/2009 z 22-10-2009 w sprawie uchwalenia „Planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Dzielnicy Wola m. st. Warszawy”;

Uchwała nr LXVIII/2131/2009 z 10-12-2009 w sprawie uchwalenia „Planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla wschodniej części Dzielnicy Wilanów m. st. Warszawy”;

Uchwała nr LXVIII/2132/2009 z 10-12-2009 w sprawie uchwalenia „Planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla obszaru Łuku Siekierkowskiego w Dzielnicy Mokotów m. st. Warszawy”;

Uchwała nr LXXXII/2356/2010 z 13-05-2010 w sprawie w sprawie uchwalenia „Planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla południowo - wschodniej części Dzielnicy Białołęka m. st. Warszawy”;



Uchwała nr XVII/347/2011 z 16-06-2011 w sprawie uchwalenia „Planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Dzielnicy Praga Południe m.st. Warszawy”;

Uchwała nr XVII/348/2011 z 16-06-2011 w sprawie uchwalenia „Planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla obszaru północno-zachodniej części Dzielnicy Wilanów m.st. Warszawy”;

Uchwała nr XVII/346/2011 z 16-06-2011 w sprawie uchwalenia „Planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla południowej części Dzielnicy Bemowo m.st. Warszawy”;

Uchwała nr XLVI/1242/2012 z 08-11-2012 w sprawie uchwalenia „Planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe m.st. Warszawy dla Dzielnicy Ursynów”.

obowiązujący miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego poszczególnych obszarów m.st. Warszawy;

Wieloletnia Prognoza Finansowa m.st. Warszawy na lata 2014-2042” - Uchwała nr LXXIII/1886/2013 Rady m.st. Warszawy z dnia 12 grudnia 2013 r. z późniejszymi zmianami;

„Program ochrony środowiska dla m.st. Warszawy na lata 2009 – 2012 z uwzględnieniem perspektywy do 2016 r.” – Uchwała nr XCIII/2732/2010 Rady m.st. Warszawy z dn. 21.11.2010 r.;

„Lokalny Program Rewitalizacji m.st. Warszawy na lata 2005-2013” - Uchwała nr XXX/995/2008 Rady m.st. Warszawy z dnia 8 maja 2008 r. z późniejszymi zmianami.

Założenia do Planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną oraz paliwa gazowe stanowią integralność w myśl zasady zrównoważonego rozwoju z dokumentami strategicznymi, dyrektywami oraz ustawami, spójność w głównych celach i założeniach tych dokumentów. Za priorytetowy cel zakładają bezpieczeństwo energetyczne, dywersyfikację źródeł, zmniejszenie emisji CO2 oraz zwiększenie zastosowania odnawialnych źródeł energii. Bezpieczeństwo energetyczne odgrywa kluczową rolę zarówno na terenie kraju jak również na poziomie międzynarodowym, gdzie podkreśla się potrzebę przyspieszenia wdrażania planów działania na rzecz zrównoważonej energii, przejście na gospodarkę niskoemisyjną uznano za podstawowy kierunek w ramach finansowania UE na lata 2014-2020. Zadaniem w/w dokumentów jest wzmocnienie zrównoważonego rozwoju, ochrony środowiska, równej konkurencji oraz realizacja zobowiązań międzynarodowych. Zarówno dyrektywy Unii Europejskiej jak również uchwały i inne lokalne i regionalne dokumenty strategiczne dotyczące systemu energetycznego, z obligatoryjnego punktu widzenia zakładają cel zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego na danym obszarze z uwzględnieniem zasad zrównoważonego rozwoju, racjonalnego zużycia paliw i energii oraz spełnienie wymogów wynikających z przepisów prawa. 2. Organizacja funkcjonowania systemu energetycznegoZ perspektywy bezpieczeństwa energetycznego miasta należy przyjąć, iż każdy z sektorów: elektroenergetyczny, ciepłowniczy i gazowy jest równie ważny, ponieważ są ze sobą spójne i powiązane. W celu prawidłowego funkcjonowania każdego z sektorów, bardzo ważnym i istotnym aspektem jest jego organizacja. Prawidłowe rozplanowanie zadań i kierunków działań w normalnych, ekstremalnych i awaryjnych warunkach skutkuje niezawodnością systemu i prawidłowością jego funkcjonowania. Organizacja funkcjonowania systemu elektroenergetycznego, ciepłowniczego i gazowego polega na współpracy, w ramach obowiązujących przepisów prawa (w tym Prawa energetycznego)



pomiędzy producentami, dystrybutorami oraz aktualnymi i potencjalnymi konsumentami zarówno w przypadku teraźniejszego funkcjonowania jak i w kierunku działań prognozowanych na kolejne lata, co przyczyni się do zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego na terenie Warszawy. A. System elektroenergetycznyOrganizacja funkcjonowania systemu elektroenergetycznego ma na celu zapewnienie ciągłości pracy systemu oraz stabilnego działania w dłuższej perspektywie czasu. Organizacja rynku energii elektrycznej zawiera potencjalne rozwiązania, określa zasady współpracy pomiędzy uczestnikami rynku tj. przedsiębiorcami obrotu, operatorami systemów przesyłowych, operatorami systemów dystrybucyjnych oraz odbiorcami. Prawidłowe funkcjonowanie systemu elektroenergetycznego wymaga zaangażowania stron, wprowadzenia optymalnych rozwiązań oraz urządzeń służących jego optymalizacji.Na obszarze Polski znajduje się Krajowy System Elektroenergetyczny [KSE], czyli system elektroenergetyczny, składający się z urządzeń do wytwarzania (jednostki wytwórcze), przesyłania i rozdziału (stacje elektroenergetyczne, linie przesyłowe i rozdzielcze), oraz przetwarzania i odbioru energii elektrycznej. W systemie tym infrastruktura jest przystosowana i połączona w sposób umożliwiający dostawy energii elektrycznej w sposób ciągły i nieprzerwanyW Krajowym Systemie Elektroenergetycznym [KSE] wyróżnia się podsystemy:a) system wytwórczy (elektrownie) Elektrownie w systemie elektroenergetycznym można podzielić na jednostki wytwórcze, które podlegają sterowaniu przez administratora sieci przesyłowej nazywa się Operatorem Systemu Przesyłowego [OSP] tzw. jednostki wytwórcze centralnie dysponowane [JWCD]. Do tej grupy zaliczane są duże jednostki (pow. 100 MW), elektrownie węglowe, gazowe, szczytowo-pompowe, wodne. Jednostki wytwórcze niepodlegające sterowaniu przez OSP lub podlegające, ale w ograniczonym zakresie – tzw. jednostki wytwórcze niebędące jednostkami centralnie dysponowanymi [nJWCD]. Do tej grupy zaliczane są elektrociepłownie, elektrownie fotowoltaiczne, wiatrowe, biogazownie itp.Praca elektrowni o statusie JWCD (w sytuacjach krytycznych również nJWCD) jest uzależniona od bieżącej sytuacji w systemie i podlega poleceniom płynącym od OSP. Na rynku energii istnieje oddzielny sektor poświęcony handlowi regulacyjnymi usługami systemowymi. Podporządkowanie się jednostek wytwórczych Operatorowi Systemu Przesyłowego jest niezbędne do zachowania równowagi i bezpieczeństwa w systemie (dopasowania popytu do podaży) i stanowi odpowiednio płatną usługę.Jednostka wytwórcza, jako JWCD może być wykorzystywana do: pracy w regulacji pierwotnej i wtórnej, świadczenia usługi ARNE (automatyczna regulacja napięcia i mocy biernej), bieżącego bilansowania KSE w zakresie zmian mocy bazowej - regulacja trójna

(możliwość brania aktywnego udziału w rynku bilansującym), świadczenia usługi Operacyjnej Rezerwy Mocy.W przypadku wyboru dla jednostki wytwórczej statusu nJWCD, jednostka może świadczyć dla OSP wyłącznie usługę GWS (generacji wymuszonej). Zdolności wytwórcze nJWCD objęte umowami GWS są również wykorzystywane przez OSP w sytuacji stanu zagrożenia bezpieczeństwa pracy KSE. W takim przypadku OSP wydaje polecenia uruchomienia, odstawienia, zmiany obciążenia lub odłączenia od sieci jednostki wytwórczej nJWCD.b) sieć przesyłowa zarządzana przez OSPLinie i stacje elektroenergetyczne o napięciu 750 kV, 400 kV, 220kV. Sieć przesyłowa jest ogólnopolska, zarządzana przez OSP.



Stan sieci przesyłowej na 31.12.2015 r.: 1 linia o napięciu 750 kV o długości 114 km, 89 linii o napięciu 400 kV o łącznej długości 5 984 km, 167 linii o napięciu 220 kV o łącznej długości 7 971 km, 106 stacji najwyższych napięć (NN) podmorskie połączenie 450 kV DC Polska – Szwecja o całkowitej długości 254 km

(z czego 127 km należy do PSE S.A.). połączenia międzynarodowe (transgraniczne) energii elektrycznej, do których należą:

połączenia na północy ze Szwecją (kabel stałoprądowy 450 kV), na zachodzie z Niemcami (dwie linie dwutorowe 400 kV), na południu z Czechami (dwie linie 400 kv oraz jedna dwutorowa linia 220 kV), ze Słowacją, n wschodzie z Białorusią (jedna linia 220 kV) oraz połączenie z Ukrainą (linia 220 kV oraz linia 750 kV która jest na stałe wyłączona).

c) sieć dystrybucyjna (OSD) Do sieci dystrybucyjnej zaliczamy sieci napięcia wysokiego (110 kV), napięcia średniego (6, 10, 15, 20 kV) i napięcia niskiego (400/230 V). Są one zarządzane przez regionalnych operatorów systemu dystrybucyjnego. Do OSD zalicza się przedsiębiorstwa energetyczne, których działalność polega na dystrybucji energii elektrycznej. Są oni odpowiedzialni za ruch sieciowy w systemie dystrybucyjnym oraz za bezpieczne funkcjonowanie systemu. Operatorów systemu dystrybucyjnego w Polsce wyznacza Prezes Urzędu Regulacji Energetyki. Rolę Operatora Systemu Przesyłowego pełni Polska Sieć Elektroenergetyczna Operator S.A.Do największych dystrybutorów energii elektrycznej w Polsce zaliczamy: Energa-Operator SA, Enea Operator Sp. z o.o., PGE Dystrybucja SA, innogy Stoen Operator Sp. z o.o., Tauron Dystrybucja SA.Operatorzy systemów dystrybucyjnych są odpowiedzialni za dysponowanie mocą jednostek wytwórczych przyłączonych do sieci dystrybucyjnej, zarządzanie oraz prowadzenie rozliczeń wynikających z niezbilansowania energii elektrycznej dostarczonej do systemu dystrybucyjnego, a także za zakup energii elektrycznej w celu pokrycia strat powstałych w sieci dystrybucyjnej oraz rozwój sieci, co obejmuje zarówno przyłączenie nowych odbiorców jak i eksploatacja istniejącej infrastruktury. W Krajowym Systemie Elektroenergetycznym obowiązuje następujący podział służb dyspozytorskich:

Krajowa Dyspozycja Mocy [KDM] - służba dyspozytorska OSP nadzorująca pracę sieci przesyłowej, dysponująca mocą Jednostek Wytwórczych Centralnie Dysponowanych i w ograniczonym zakresie Jednostek Wytwórczych Centralnie Koordynowanych. KDM kieruje również transgraniczną wymianą energii elektrycznej.

Obszarowa Dyspozycja Mocy [ODM] - służba dyspozytorska OSP nadzorująca pracę sieci przesyłowej oraz koordynowanej 110 kV na swoim obszarze. W ograniczonym zakresie dysponuje mocą JWCD i JWCK.

Zakładowa Dyspozycja Ruchu/Mocy [ZDR/ZDM] – służba dyspozytorska OSD kierująca pracą sieci lokalnej rozumianej, jako obszar sieci danego zakładu – głównie sieć 110 kV znajdującą się na terenie działania danego Zakładu Energetycznego oraz nad transformatorami w Głównych Punktach Zasilania (GPZ, Stacjach 110 kV/SN) zakładu energetycznego.



Rejonowa Dyspozycja Ruchu [RDR] – służba dyspozytorska OSD kierująca pracą wydzielonych fragmentów sieci lokalnej 110 kV (w porozumieniu z ZDR/ZDM), liniami napowietrznymi i kablowymi SN i nN na terenie danego rejonu należącego do zakładu energetycznego.

Dyżurny Inżynier Ruchu Elektrowni [DIRE] – służba dyspozytorska wytwórcy kierująca pracą jednostek wytwórczych danej elektrowni.

Dyżurny Inżynier Ruchu [DIR] – służba dyspozytorska odbiorcy końcowego przyłączonego do sieci przesyłowej.

B. System gazowyRolą systemu gazowego jest wydobycie, import, transport, magazynowanie, obrót oraz dystrybucja gazu do odbiorców. Krajowy system gazowy skład się 7,6 tys. km gazociągów przesyłowych oraz 96,3 tys. km gazociągów dystrybucyjnych. System ten zasila łącznie ok. 4000 miejscowości, w tym 590 miast. Z gazu ziemnego korzysta 6,8 mln odbiorców komunalno-bytowych, w tym 6,2 mln w miastach i 0,6 mln na wsi. Rynek gazu ziemnego w Polsce podzielony jest na segmenty, biorąc pod uwagę spełniającą rolę wyróżniamy:

wydobycie/wytwarzanie: PGNiG, przesył: Gaz – System, magazynowanie: PGNiG, dystrybucja: Polska Spółka Gazownictwa zależna od PGNiG, DUON, EWE

Energia, G.E.N. Gaz Energia, obrót: PGNiG, DUON, EWE Energia, G.E.N. Gaz Energia, Egesa Grupa

Energetyczna.Na terenie kraju funkcję operatora systemu przesyłowego pełni spółka Skarbu Państwa OGP Gaz-System S.A. Polski system przesyłowy importuje gaz ziemny z kierunku wschodniego oraz z importu wewnątrzwspólnotowego. Głownie jest to gaz wysokometanowy oraz gaz zaazotowany. Zarówno sprzedaż i zakup paliw gazowych na rynku odbywa się na giełdzie towarowej prowadzonej przez Towarową Giełdę Energii S.A. Najważniejszą rolą operatora sieci przesyłowej gazu jest zapewnienie bezpieczeństwa i niezawodności eksploatacji sieci wysokiego ciśnienia oraz poszczególnych elementów systemu gazowego. Krajowy system przesyłowy zarządzany jest przez Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM Sp. z o.o. i obejmuje ponad 15.000 km gazociągów, stacje gazowe wysokiego ciśnienia, węzły rozdzielcze oraz tłocznie.C. System ciepłowniczySystem ciepłowniczy charakteryzuje się niskim poziomem konkurencji w porównaniu do rynku energii elektrycznej. Uznawany jest za funkcjonujący w obszarze monopolu naturalnego. Ciepło w zależności od rodzaju technologii oraz przeznaczenia wytwarzane jest w źródle lokalnym – zlokalizowanym najczęściej wewnątrz budynku bądź w źródle scentralizowanym- które zasila wielu odbiorców. Ze względu na ograniczenia techniczne i ekonomiczne rynek ciepła ma zazwyczaj charakter lokalny - obejmujący obszar jednego miasta. Całkowita długość wszystkich sieci ciepłowniczych na terenie Polski, będących własnością przedsiębiorstw energetycznych wynosi ok 20,3 tys. km. Na przestrzeni lat obserwowany jest przyrost sieci ciepłowniczych. Na terenie kraju można wyróżnić następujące największe podmioty na rynku ciepła: PGE Energia Ciepła S.A. TAURON Ciepło Sp. z o.o., PGNiG Termika SA, ZEC Katowice SA,



ENERGA Kogeneracja Sp. z o.o., ENEA Wytwarzanie Sp. z o.o., Grupa VEOLIA w Polsce SA.Około 50% społeczeństwa kupuje ciepło od systemowych przedsiębiorstw ciepłowniczych. Pozostałe zapotrzebowanie na ciepło zaspakajane jest ze źródeł indywidualnych lub małych źródeł lokalnych. W systemach ciepłowniczych do produkcji ciepła dominuje wykorzystanie węgla kamiennego ponad 70 %, pozostałe nośniki to m.in. olej opałowy, gaz ziemny oraz biomasa.

Prosumpcja/prosumenciTermin „prosumpcja” oznacza wzajemne przenikanie się produkcji i konsumpcji aż do zatarcia granic między nimi, w związku z czym konsumenci stają się jednocześnie producentami. Producent będący jednocześnie konsumentem nazywany jest prosumentem. Aktywność prosumentów widoczna jest w różnych obszarach, w tym m.in. w obszarze zrównoważonego rozwoju, a w szczególności ochrony środowiska. Określenie prosument jest używane m.in. w stosunku do producentów/konsumentów energii z mikro i małych źródeł odnawialnych. Zatem prosumenci w odniesieniu do energii to osoby, będące właścicielami małych źródeł energii odnawialnej, które umożliwiają zaspokojenie ich codziennych potrzeb (w całości lub częściowo). Zgodnie z ustawą z 20.02.2015 r. z późniejszymi zmianami o odnawialnych źródłach energii mają zostać wprowadzone taryfy gwarantowane (FiT – Feed in Tariff), które zapewniają prosumentom sprzedaż energii elektrycznej produkowanej w małych, domowych instalacjach OZE, po cenach gwarantowanych przez 15 lat. Właściciele instalacji o mocy do 3 kW otrzymają gwarancję sprzedaży energii po cenie ok. 75 gr/kWh, zaś w przedziale 3-10 kW, zależnie od rodzajów instalacji i nośnika energii po cenie do 70 gr/kWh, w zależności od technologii OZE. Taryfy mają wygasnąć, gdy moc zainstalowana w takich instalacjach osiągnie łącznie 800 MW.Warunki i ograniczenia produkcji energii oraz świadczenia usług energetycznychRozwój usług energetycznych związany jest z warunkami i ograniczeniami, przez co może on następować szybciej lub wolniej. Elementy wpływu mogą być infrastrukturalne, terytorialne, finansowe, rynkowe, regulacyjne i informacyjne.Bariery infrastrukturalne i terytorialneWśród barier infrastrukturalnych wymienić można stan infrastruktury energetycznej. Dużym problemem rozwoju rynku jest przestarzała infrastruktura. Stale wykonywane są prace, których celem jest poprawa stanu infrastruktury dystrybucyjnej i przesyłowej, jednak aspekt ten ściśle powiązany jest z barierami finansowymi. Jednakże warto podkreślić, że modernizacja i wymiana starych instalacji znacząco ogranicza możliwości sfinansowania nowych inwestycji. Jednym z aspektów jest także potrzeba mniejszych jednostek wytwórczych, które będą uzupełniać zapotrzebowanie na energię w czasie zapotrzebowania szczytowego, głównie ze względu na to że prognozowany przyrost zapotrzebowania szczytowego przez Operatora Systemu Przesyłowego [OSP] to wartości rzędu 1,1-1,5% rocznie. Duże ograniczenie rozwoju związane jest dyrektywą przemysłową i wyłączeniem bloków niespełniających wymogów środowiskowych (IED). Z drugiej strony w kolejnych latach oddane do użytku zostaną nowe bloki, co może spowodować gwałtowny spadek cen. Istnieje możliwość, że inwestycje te zostaną oddane do użytku w jednym momencie, a w tej sytuacji pożądane byłoby rozłożenie tego w czasie.Natomiast obszary modernizacji ciepłownictwa systemowego będą dotyczyć źródeł wytwórczych w zakresie wysokosprawnej kogeneracji, modernizacji istniejącej



infrastruktury sieci ciepłowniczej oraz nowych inwestycji w zakresie sieci ciepłowniczej w celu podłączenia większej liczby odbiorcówWśród barier infrastrukturalnych można wymienić zatem także bariery związane z przyłączeniami do sieci – wg URE: brak warunków technicznych i ekonomicznych przyłączenia do sieci, wysokie nakłady finansowe związane z rozbudową lub/i przebudową sieci

dystrybucyjnej, wysokie koszty ponoszone na eksploatację przyłącza, wymagania analizy technicznych warunków przyłączenia źródła, obowiązek przedłożenia gwarancji jako zabezpieczenia wykonania umowy, stanowisko Operatora Systemu Przesyłowego w zakresie braku możliwości

zbilansowania systemu elektroenergetycznego, brak jednolitej i spójnej metodologii rozpatrywania wniosku o wydanie warunków

przyłączenia oraz kształtowania treści umowy, trudności ze spełnieniem wymagań związanych z szeroko pojętą ochroną środowiska

– uzyskanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację inwestycji,

trudności związane z uzyskaniem dokumentów zezwalających na lokalizację inwestycji na danym terenie.

Szczególnie dwa ostatnie punkty związane są z warunkami terytorialnymi i dostępem do przestrzeni. Nierównomierne pokrycie planistyczne kraju oraz praktyka wydawania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu umożliwia m.in. realizację uciążliwych inwestycji blisko obszarów mieszkalnych, na obszarach chronionych bądź narażonych na niebezpieczeństwo powodzi. Na terenie Warszawy obowiązuje 296 miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (uchwalonych do 2004 r.), 193 są w trakcie sporządzania, zaś 99 jest w ponownym opracowaniu. Obecnie uchwalone miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego obejmują ok. ¼ terenu Miasta, drugie tyle powierzchni Warszawy stanowią obszary, dla których miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego są w trakcie sporządzania lub ponownie przystąpiono do uchwalenia.Jak wspomniano wcześniej bariery infrastrukturalne i terytorialne mogą generować powstawanie innych barier. Taką grupą są czynniki finansowe. Nadmierna ilość koniecznych do przeprowadzenia inwestycji wymaga podjęcia kolejnych kroków finansowych. Bariery finansoweWażną barierą szczególnie dla przedsiębiorstw energetycznych jest pozyskanie środków na realizację inwestycji. Wśród możliwych rozwiązań można znaleźć dofinansowania płynące z Unii Europejskiej, nacisk na rozwój gospodarki niskoemisyjnej, w tym wkład ekonomiczny na przedsięwzięcia związane z rozwojem i modernizacją sieci ciepłowniczych czy gazowych. Jednym z elementów ważnych dla przedsiębiorstw jest także możliwość pozyskania Białych Certyfikatów dzięki wykazaniu efektu energetycznego z przeprowadzonych działań modernizacyjnych.Bariery rynkoweWśród barier rynkowych zauważalny jest problem związany z rozwojem konkurencji. Na rynku widoczna jest stała obecność „wielkiej czwórki” w przypadku energii elektrycznej, tj. PGE, Tauron, ENEA, Energa, pomimo rozwoju i powstawania nowych firm czy spółek co potencjalnie ułatwia rozwój konkurencji. Stworzenie przedsiębiorstw, mających zdolność do konkurencji na europejskim rynku, oraz zdolność sfinansowania inwestycji w moce wytwórcze doprowadziło do konsolidacji sektora elektroenergetycznego, której efektem stało się ograniczenie konkurencji, przede



wszystkim rynku hurtowego, ponieważ duża część handlu odbywa się wewnątrz spółek danej grupy. Konsolidacja ta powoduje niewielką presję na obniżenie cen.Inną barierą może być niewłaściwe zarządzanie popytem na rynku elektroenergetycznym. Proces ten jest stale poprawiany, jednakże wciąż istnieje potrzeba uelastycznienia systemu. Jednym z zagrożeń jest stale zwiększająca się ilość energii pochodzącej z OZE w systemie, co powoduje konieczność zintensyfikowania wprowadzania inteligentnych liczników.Bariery regulacyjneBariery regulacyjne są wskazywane jako jedne z najważniejszych barier, powiązanych głównie z aspektami inwestycyjnymi i finansowymi. Najbardziej uciążliwe dla inwestorów były kolejne przesunięcia terminu wprowadzenia nowych aktów prawnych w życie, z czego szczególna przewlekłość dotyczyła dużej nowelizacji fundamentalnej ustawy Prawo Energetyczne, z której mają zostać wyłączone jako osobne ustawy - ustawa o odnawialnych źródłach energii (uchwalona w 2015 r.) oraz ustawa gazowa. Z punktu widzenia rynku usług energetycznych czołowe bariery regulacyjne dotyczą braku możliwości świadczenia przez przedsiębiorstwa energetyczne usługi polegającej np. na zapewnieniu komfortu cieplnego zamiast sprzedaży ciepła lub równolegle z nią.Wśród innych warunków regulacyjnych, powiązanych z warunkami infrastrukturalnymi i terytorialnymi wymienić należy także kwestie służebności przesyłu i zaszłości inwestycyjnych. S łużebność to ograniczone prawo rzeczowe, obciążające nieruchomość służebną w celu zwiększenia użyteczności innej nieruchomości zwanej władnącą (służebność gruntowa), albo zapewnienie zaspokojenia określonych potrzeb osoby fizycznej (służebność osobista). W przypadku służebności przesyłowej jest to związane z umożliwieniem prawnego uregulowania dostępu do cudzych nieruchomości, na której posadowione są urządzenia służące do przesyłu energii, wszelkie konstrukcje i instalacje tworzące linie do doprowadzania i odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia o podobnym przeznaczeniu. (energia elektryczna, ciepło, gaz) należące do przedsiębiorstwa energetycznego.W związku z powyższym, zgodnie z Ustawą Kodeks Cywilny (art. 3051 Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93 z późn. zm.) przedsiębiorca przesyłowy może korzystać z nieruchomości, na której posadowione są urządzenia przesyłowe w zakresie niezbędnym dla zapewnienia prawidłowego funkcjonowania tychże urządzeń. Ponadto służebność przesyłu określa zakres w jakim przedsiębiorca przesyłowy może korzystać z cudzej nieruchomości, na której znajdują się (lub mają się znajdować) jego urządzenia przesyłowe.W przypadku, gdy instalacja powstała przed ustanowieniem przepisów regulujących kwestie służebności, właściciel nieruchomości może ubiegać się o wynagrodzenie z tytułu obciążenia jego działki. Polega to na zawarciu umowy służebności przesyłu z przedsiębiorstwem energetycznym. W przypadku, gdy przedsiębiorstwo odmawia podpisania umowy, jedynym sposobem na otrzymanie pieniędzy jest wystąpienie na drogę sądową.W przypadku budowy nowej instalacji, gdy właściciel nieruchomości nie zgadza się na poprowadzenie instalacji przez jego działkę lub nie akceptuje proponowanych warunków umowy, przedsiębiorstwo rozwiązuje sprawę trybem sądowym. W przypadku, gdy inwestycja ma przynieść istotne korzyści publiczne, zwykle dochodzi do wywłaszczenia za słusznym odszkodowaniem. Ustalenie służebności przesyłowej wymaga zgody dwóch stron: właściciela nieruchomości oraz przedsiębiorstwa przesyłowego. W umowie o ustanowienie służebności przesyłu określa się zakres korzystania z urządzeń przesyłowych, warunki udostępnienia nieruchomości w celu np. przeprowadzenia niezbędnych napraw, czy konserwacji. Dzięki temu przedsiębiorca przesyłowy nie musi każdorazowo zwracać się do właściciela o prawo wejścia na teren jego nieruchomości



gruntowej. Ze służebnością przesyłu związana jest także zaszłość, czyli sytuacja, w której urządzenia posadowione są na nieruchomościach o nieuregulowanym trwale tytule do gruntu, lub gdy przedsiębiorca przesyłowy wybudował już urządzenia, ale nie posiada legalnego dostępu do nieruchomości, na której urządzenia te posadowił. W tych przypadkach powinna również zostać zawarta umowa o ustanowienie służebności. Często jednak niemożliwe jest jej podpisanie, w związku z czym stosowane są roszczenia o ustanowienie służebności, które przysługują właścicielom nieruchomości oraz przedsiębiorcom przesyłowym. Roszczenie majątkowe, ulega przedawnieniu na zasadach ogólnych, a zatem po 10 latach, a jeżeli roszczenie wiąże się z wykonywaniem działalności gospodarczej – po 3 latach (art. 118 Kodeksu Cywilnego). Zastrzega się jednocześnie, że bieg terminu przedawnienia w odniesieniu do tzw. zaszłości rozpoczął się z dniem wejścia w życie przepisów dotyczących służebności przesyłu, co nastąpiło 3 sierpnia 2008 r.Bariery informacyjneOstatnią z grup stanowią bariery informacyjne. Wśród barier tych można wymienić: brak informacji na temat sposobów/systemów, kontroli i monitoringu zużycia energii

końcowej, co umożliwiłoby podjęcie działań redukujących zużycie energii końcowej, brak informacji na temat sposobów monitoringu i weryfikacji przeprowadzonych

działań służących poprawie efektywności energetycznej, brak wiedzy nt. prostych zachowań i sposobów związanych ze zmniejszeniem zużycia

energii w domu i miejscu pracy, niedostateczna informacja o kosztach i efektywnych technologia, konsumpcji energii

i paliw oraz nieodpowiedni poziom wiedzy pracowników przedsiębiorstw o przesłankach decyzji inwestycyjnych standaryzacji urządzeń, strukturach taryf energii i paliw, a także o certyfikacji urządzeń energetycznych budynków, pojazdów itp.,

mała świadomość społeczeństwa nt. możliwości zmian dostawcy, brak wiedzy i informacji m.in. na temat wsparcia finansowego, brak wiedzy podmiotów (w tym prywatnych, państwowych, w tym JST) na tematy

związane z usługami poprawy efektywności energetycznej, w tym także brak znajomości dofinansowania w formule ESCO lub PPP.

Poza wymienionymi powyżej barierami stanowiącymi warunki i ograniczenia rozwoju rynku energetycznego wymienić należy wymienić także, charakterystyczne dla świadczenia usług przesyłowych kwestie służebności przesyłu.3. Organizacja rynku energetycznegoPrawidłowe, niezawodne funkcjonowanie i organizacja sektora elektroenergetycznego, ciepłowniczego i gazowego opiera się na długofalowych celach polityki energetycznej, do których należą:

bezpieczeństwo energetyczne, zintegrowany rynek energii, dekarbonizacja, efektywność energetyczna zmniejszająca popyt na energię innowacyjność i konkurencyjność.

W celu realizacji wyznaczonych kierunków niezbędna jest odpowiednia infrastruktura organizacyjna, która w swoim zakresie będzie obejmować zabezpieczenie niezawodności i elastyczności systemu, zarządzanie stroną popytową, eliminowanie zakłóceń rynku oraz współpraca pomiędzy uczestnikami rynku (producent, dystrybutor i konsument). Każdy z sektorów posiada odrębną organizację, funkcjonującą na określonych warunkach zgodnie z przepisami prawa, z uwzględnieniem zbioru reguł, opisujących wytwarzanie, obrót, dystrybucję, konsumpcję oraz korzystanie z infrastruktury.



W Polsce w 2007 r. wprowadzono przymusowy rozdział działalności handlowej i dystrybucyjnej przedsiębiorstw energetycznych. Od tego momentu każdy klient na rynku energii kupuje energię i usługę jej dostarczenia od dwóch różnych firm. Wprowadzone przepisy umożliwiły dowolny wybór sprzedawcy energii, niezależnie od lokalizacji odbiorcy. Lokalizacja determinuje jedynie wybór firmy dystrybuującej energię, która działa na danym obszarze.Organizacja rynku energetycznego uzależniona jest od jego uczestników. Do uczestników systemu/rynku energii elektrycznej można zaliczyć (z podziałem na grupy):a) wytwórców energii,b) firmy zajmujące się handlem energią (spółki obrotu),c) firmy zajmujące się transportem energii:

Polskie Sieci Elektroenergetyczne S.A. (sieci przesyłowe - napięcia 220 i 400 kV) Energia jest transportowana bezpośrednio z elektrowni do Głównych Punktów Zasilających [GPZ],

Dystrybutorzy energii (napięcia od 230 V do 110 kV) Energia transportowana jest z GPZ do odbiorców finalnych. Sieci dystrybucyjne zarządzane są przez podmioty określane jako Operatorzy Systemów Dystrybucyjnych [OSD].

d) Odbiorcy energii elektrycznej: gospodarstwa domowe (zakup energii na cele komunalno-bytowe), wszyscy odbiorcy nie będący gospodarstwami domowymi, kupujący energię na

potrzeby prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej tj. zakłady przemysłowe, biura, hotele, instytucje itp.

Wspieraniem rozwoju rynku energii elektrycznej oraz podejmowaniem działań z zakresu efektywności energetycznej oraz działań na rzecz liberalizacji zajmuje się Fundacja Rynku Energii Elektrycznej. Została ona powołana przez siedem największych przedsiębiorstw zajmujących się handlem energią elektryczną. Fundacja ma na celu opiniowanie zapisów prawnych oraz rozwiązań rynku energii przy współpracy z instytucjami rządowymi. Postawione cele fundacja realizuje poprzez seminaria, konferencje oraz szkolenia. Na rynku energii elektrycznej funkcjonuje liczna grupa fundacji, których zadaniem jest wspieranie działań z zakresu energetyki, rozwiązań energooszczędnych oraz edukacja społeczeństwa. Przykładem fundacji są: Fundacja na rzecz Czystej Energii czy Fundacja Energia dla Europy. Bezpieczeństwo energetyczne na każdym szczeblu działalności podlega uwarunkowaniom oraz odpowiedzialności przez organy władzy. Ze względu na obszar działania odpowiedzialność ponoszą:

administracja rządowa, samorządy województw, gminna administracja samorządowa, operatorzy systemów.

Do głównych zadań wymienionych powyżej organów należy przede wszystkim realizacja polityki energetycznej państwa w zakresie bezpieczeństwa energetycznego, zapewnienie optymalnych warunków do rozwoju infrastruktury oraz zapewnienie zaopatrzenia na energię elektryczną, ciepło i paliwa gazowe z uwzględnieniem regionalnych zasobów oraz lokalnego potencjału odnawialnych źródeł energii. Gospodarstwa domowe płacą za energię i usługę jej dostarczenia według taryfy, która jest zatwierdzana przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki. Natomiast pozostali odbiorcy mogą nabywać energię na rynku kontraktowym i giełdowym.Rynek energii zasadniczo działa na dwóch poziomach, pierwszy z nich to rynek hurtowy, drugi rynek detaliczny. W rynku hurtowym uczestniczą producenci oraz nabywcy, natomiast w rynku detalicznym biorą udział producenci oferujący odbiorcom dostawę



energii, konkurując ze sobą cenę, warunki dostawy. Charakterystyką rynku energii jest prawidłowość działania systemu elektroenergetycznego, co wiąże się z koniecznością zapewnienia ciągłego zapotrzebowania, bezawaryjności systemu oraz łatwość monopolizacji rynku. Pierwszoplanowym celem funkcjonowania jest zapewnienie racjonalnych cen, niezawodności dostaw oraz zapewnienie rentowności podmiotów funkcjonowania. W celu prawidłowej organizacji i funkcjonowania rynku energii występują różne rodzaje i formy handlu energią. Formy handlu energiąPodstawowe zasady funkcjonowania krajowego rynku energii zawarte zostały w ustawie Prawo Energetyczne oraz w związanych z nią aktach wykonawczych. Prawo Energetyczne nie przewiduje szczególnych ograniczeń w kształtowaniu różnych sposobów handlu energią. Na polskim rynku energii można wyróżnić trzy podstawowe segmenty:

rynek kontraktowy, rynek giełdowy, rynek bilansujący.

Rynek kontraktowyHandel energią na rynku kontraktowym odbywa się na podstawie kontraktów dwustronnych (umów) zawieranych między wytwórcami energii, a firmami handlującymi energią i klientami finalnymi. Kontrakt terminowy na dostawę energii elektrycznej jest umową, w której sprzedający zobowiązuje się do dostarczenia energii elektrycznej w określonym terminie w przyszłości i po określonej cenie, a kupujący zobowiązuje się do nabycia energii elektrycznej w określonym terminie i po określonej cenie.Rynek giełdowyRynek giełdowy obejmuje handel na giełdzie energii (Towarowej Giełdzie Energii S.A. - TGE). Dotyczy energii elektrycznej, paliw ciekłych i gazowych. Handel energią na TGE odbywa się przede wszystkim na Rynku Dnia Następnego (RDN). Notowania na RDN odbywają się codziennie w dwóch sesjach: o godz. 8:00 i 10:30. RDN prowadzony jest na dzień przed dobą, w której następuje fizyczna dostawa energii. Składa się on z dwudziestu czterech godzinowych linii notowań (okresów rozliczeniowych), w których Członkowie Giełdy mogą kupować i sprzedawać energię elektryczną. Uczestnicy RDN wysyłają zlecenia kupna lub sprzedaży dla poszczególnych godzin. Ze zleceń sprzedaży tworzona jest krzywa podaży, a ze zleceń zakupu tworzona jest krzywa popytu.Ceny transakcyjne na giełdzie wyznaczane są jako ceny równowagi pomiędzy zgłaszanymi niezależnie przez Członków Giełdy zleceniami sprzedaży i kupna energii elektrycznej.Na TGE działa także Rynek Terminowy Towarowy Energii Elektrycznej. Notowane na TGE kontrakty terminowe na dostawę energii elektrycznej pozwalają wyznaczyć jej cenę w dłuższym horyzoncie czasowym. Sprzedawcy i więksi odbiorcy energii mogą prognozować w ten sposób ceny energii oraz optymalizować koszty jej sprzedaży i zakupu.Towarowa Giełda Energii prowadzi również obrót świadectwami pochodzenia energii (RPM – Rynek Praw Majątkowych), na którym producenci, którym przysługują świadectwa pochodzenia energii oraz firmy zobowiązane do zakupu świadectw pochodzenia mogą handlować prawami majątkowymi do tych świadectw. Na giełdzie energii handluje się również uprawnieniami do emisji CO2 (RUE – Rynek Uprawnień do Emisji). W tym przypadku transakcje dotyczą jednostek EUA (European Unit Allowance).Rynek bilansujący



Operator systemu przesyłowego bilansuje różnicę pomiędzy podażą, a bieżącym popytem na energię elektryczną, korzystając z ofert bilansujących. Zaprognozowanie zapotrzebowania na energię nie jest możliwe ze 100% dokładnością. Również sytuacja w systemie energetycznym podlega ciągłym nieprzewidywalnym zmianom (awarie sieci, bloków). Jednostki wytwórcze podlegają poleceniom OSP. Stąd istnieje ta różnica między ilościami zakontraktowanymi, a rzeczywistym popytem na energię.Na rynku energii funkcjonuje mnogość pojęć związanych z prawidłowym funkcjonowaniem i organizacją. Poniżej przedstawiono podstawowe pojęcia, z którymi możemy spotkać się w życiu codziennym. Sprzedawca z urzęduTermin ten jest związany z rozdziałem działalności handlowej i dystrybucyjnej przedsiębiorstw energetycznych. Ustawa Prawo Energetyczne przewiduje pięciu sprzedawców z urzędu (art. 3 pkt 29 ustawy Prawo Energetyczne). Są to firmy ENEA, ENERGA, PGE, RWE i TAURON. Sprzedawca z urzędu to przedsiębiorstwo energetyczne posiadające koncesję na obrót energią elektryczną, które przed wprowadzeniem rozdziału obsługiwało dany region. Konkretny sprzedawca z urzędu jest przydzielany automatycznie odbiorcom energii elektrycznej w gospodarstwie domowym, niekorzystającym z prawa wyboru sprzedawcy lub tym, którzy nie dokonali żadnej zmiany po liberalizacji rynku energetycznego. Na podstawie Ustawy Prawo Energetyczne (art. 5a ust. 1), sprzedawca z urzędu jest zobowiązany do umożliwiania zawarcia przez klienta umowy kompleksowej (umowy łączącej sprzedaż oraz dystrybucję prądu). Za to lokalny dystrybutor [OSD] jest zobowiązany do współpracy ze sprzedawcą z urzędu tak, by dostarczać energię elektryczną klientom końcowym.Zasada TPA (z ang. Third Party Access), czyli zasada dostępu stron trzecich do sieci oznacza możliwość korzystania przez klienta z sieci lokalnego dostawcy energii w celu dostarczenia energii kupionej przez niego u dowolnego sprzedawcy. Lokalny dostawca zobowiązany jest do przesyłu energii kupionej przez znajdującego się na jego obszarze klienta (oczywiście pod warunkiem, że jest to technicznie możliwe), niezależnie, od kogo kupuje tę energię.Zasada TPA w ciepłownictwie występuje w momencie konkurencji pomiędzy wytwórcami ciepła podłączonymi do tej samej sieci, w przypadku działania dostępu stron trzecich do sieci w celu zwiększenia sprzedaży ciepła do odbiorców, z uwzględnieniem iż stawki opłat i ceny są zatwierdzone przez Prezesa URE. Rywalizacja pomiędzy wytwórcami ciepła podłączonymi do tej samej sieci może obejmować działania mające na celu korzystanie z zasady TPA Zasada ma uwadze zwiększenie potencjalnych możliwości sprzedaży ciepła bez pośrednictwa operatorów sieci, bezpośrednio do odbiorców końcowych. Ponadto, zasada ma na celu poprawę efektywności kosztowej przynoszącej w efekcie obniżenie cen ciepła w zestawieniu z cenami ciepłą źródeł konkurencyjnych. Spółdzielnia energetyczna (kooperatywa energetyczna)Rodzaj spółdzielni, której celem jest produkcja energii szczególnie na własny użytek ale również na sprzedaż. W ostatnich latach, ze względu na rozwój technologii małoskalowego wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych, dynamicznie rozwijają się spółdzielnie energetyczne, np. w Niemczech, Danii, Francji, Włoszech czy Wielkiej Brytanii. W Unii Europejskiej powstało także porozumienie REScoop 20-20-20 zrzeszające kooperatywy energetyczne z 7 krajów. W polskim prawie nie obowiązuje oddzielny termin „spółdzielnia energetyczna”. Spółdzielnie funkcjonują w Polsce na podstawie prawa spółdzielczego, które nie przewiduje ograniczeń, co do zakresu prowadzonej przez spółdzielnię działalności gospodarczej. Grupowy zakup energii



Grupowy zakup energii jest możliwy do tej pory dla dużych odbiorców energii elektrycznej oraz gazu. Dotyczy to dużych organizacji (jak np. miasta, gminy, w których funkcjonuje wiele jednostek organizacyjnych takich jak szkoły, urzędy, placówki zdrowotne), ale również grupy małych/średnich firm, które chcą wspólnie wynegocjować niższą stawkę za energię.Grupa zakupowa – stowarzyszenie kupujących, którzy chcą złączyć swój popyt zakupowy w jeden zakup. Celem jest osiągnięcie efektu skali przez zwiększenie siły nabywczej, co pozwala na:

uzyskanie niższej ceny, uporządkowanie i ujednolicenie dokumentów oraz procedur, dalszą optymalizację kosztów.

Przygotowanie do utworzenia grupy zakupowej:• inwentaryzacja wszystkich punktów poboru w obrębie założonej grupy,• analiza obowiązujących umów i terminów ich obowiązywania,• analiza zużycia energii elektrycznej i mocy zamówionej,• oszacowanie przewidywanych oszczędności.

Funkcjonowanie i organizacja rynku gazowegoPolski rynek gazowy z uwagi na stopień koncentracji oraz uzależnienie od podmiotów zewnętrznych różni się od rynku energii elektrycznej. Rynek gazowy kraju zdominowany jest przez Grupę Kapitałową Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo (PGNiG S.A.). Grupa Kapitałowa składa się ze spółek obecnych w segmentach rynku takich jak: produkcja, handel i usługi. Główną strategia spółek jest rozwój obszarów wydobywczych, efektywne wykorzystanie infrastruktury, zapewnieni bezpieczeństwa dostawy gazu, utrzymanie wartości w obrocie detalicznym i hurtowym oraz wdrażane nowych inwestycji dywersyfikacyjnych. PGNiG należy do największego producenta i importera gazu ziemnego na polskim rynku. Istotną rolą na rynku gazu odgrywa import przede wszystkim z Rosji, krajów Unii Europejskiej w tym z Niemiec Czech. Import z kierunku wschodniego odbywa się przez punkty zdawczo-odbiorcze tj. Drozdowicze, Wysokoje, Tietierowka oraz gazociąg jamalski (Lwówek Wielkopolski, Włocławek), zaś z kierunku zachodniego przez punkt zdawczo-odbiorczy w Lasowie.W strukturze rynku gazu ziemnego funkcjonują systemy zintegrowanych niezależnych systemów takich jak:

Operator Systemu Przesyłowego (OSP) – OGP Gaz-System S.A., Operatorzy Systemów Dystrybucyjnych (OSD), Operator Systemu Magazynowania (OSM) - Operator Systemu Magazynowania

Sp. z o.o. – spółka należąca do grupy kapitałowej PGNiG, Spółki obrotu gazem ziemnym.

Przedmiotowo-funkcyjna struktura polskiego rynku gazu, w zależności od kategorii funkcji, roli i obszaru przedstawia się następująco:

podmioty prowadzące działalność podstawową, wyznaczoną przez pionowy łańcuch technologiczny:

produkcja, przesył, magazynowanie, obrót hurtowy i dostawa, obrót detaliczny, dystrybucja;

podmioty prowadzące działalność o charakterze regulacyjnym: Urząd Regulacji Energetyki,



Minister Gospodarki, Rząd, Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów;

podmioty prowadzące działalność informacyjną. Liberalizacja rynku gazu ziemnegoRozwój konkurencyjności rynku nakłada obowiązek zatwierdzeniem przez Prezesa URE taryf gazu ziemnego sprzedawanego do wszystkich grup odbiorców. Obowiązek ten odbierany jest jako bariera dla rozwoju rynku oraz jest to sprzeczne z celami drugiego i trzeciego pakietu unijnych dyrektyw gazowych. Państwa członkowskie Unii Europejskiej zgodnie z założeniami Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 lipca 2009 r. powinny działać w oparciu o zasady pełnej konkurencji. Ma to na celu zharmonizowanie i pozbawienie barier na rynku gazu, który składa się z następujących elementów: oddzielenie działań z zakresu dostaw i produkcji od działalności sieciowej; udostępnianie infrastruktury podmiotom trzecim, umożliwiając dostęp do sieci przesyłowych i dystrybucyjnych (TPA); możliwości wyboru dostawcy oraz dywersyfikacja źródeł pozyskania surowca. Mapa drogowa uwolnienia cen gazu ziemnegoDokument, który został stworzony przez Prezesa URE, w celu stworzenia podstaw do uwolnienia cen dla odbiorców komercyjnych, eliminację barier rynkowych w stosunku do przedsiębiorstw, wprowadzenie rynkowych metod kształtowania cen. Zaproponowane działania mają na celu osiągnięcie harmonizacji krajowego rynku gazu ziemnego.Funkcjonowanie i organizacja rynku ciepłowniczegoRynek ciepła sieciowego w Polsce opiera się przede wszystkim na węglu kamiennym, ze względu na niskie ceny surowca. Cechą charakterystyczną systemu ciepłowniczego jest charakter lokalny. Zazwyczaj miejski system ciepłowniczy zaopatrywany jest przez jedno źródło dostarczające ciepło systemowe obsługiwane przez operatora sieci. Duże systemy obsługuje kilka źródeł. Sektor ten odznacza się niskim poziomem konkurencji – funkcjonują quasimonopole. Największe systemy ciepłownicze w Polsce (sieci / wytwórcy ciepła):

Warszawa: Veolia Energia Warszawa S.A. / (PGNiG Termika S.A.) Kraków: MPEC S.A. / PGE Energia Ciepła) / CEZ / ArcelorMittal Poland, Łódź: Veolia Energia Łódź S.A. / Veolia Energia Łódź, Aglomeracja Śląska: Tauron Ciepło / CEZ/Tauron Wytwarzanie / ciepłownie

miejskie), Gdańsk: GPEC (Stadtwerke Leipzig Group) / PGE Energia Ciepła /GPEC, Poznań: Veolia Energia Poznań S.A. / Veolia Energia Poznań, Wrocław: Fortum Power and Heat Polska / Kogeneracja S.A., Lublin: LPEC (spółka miejska) / PGE GiEK / Megatem EC Lublin Sp. z o.o.

Warszawski system ciepłowniczy jest największym systemem w kraju i największym w Unii Europejskiej. Źródłami ciepła w Warszawie są: Elektrociepłownię Żerań, Elektrociepłownia Siekierki, Ciepłownia Wola, Ciepłownia Kawęczyn oraz Elektrociepłownia ZUO-2. 4. Warunki umowneŚwiadczenie wszelkich usług energetycznych, w tym m.in. dostarczanie paliw gazowych lub energii odbywa się, po uprzednim przyłączeniu do sieci oraz na podstawie przygotowanej wcześniej umowy. Przygotowana umowa według Prawa Energetycznego (Dz.U. 1997 Nr 54 poz. 348 z późn. zm.) może dotyczyć czy to sprzedaży, czy też umowy o świadczenie usług przesyłania lub dystrybucji.W pewnych sytuacjach dostarczenie paliw gazowych lub energii elektrycznej może odbywać się w oparciu o jedną umowę, zawierającą zarówno postanowienia umowy



sprzedaży jak również umowy o świadczenie usług przesyłania lub dystrybucji paliw lub energii elektrycznej. Ten rodzaj umowy zwany jest umową kompleksową. Dotyczy ona zarówno dostarczania paliw gazowych oraz może zawierać również postanowienia umowy o świadczeniu usług typu magazynowania tych paliw, zaś w przypadku ciepła powinny być określone warunki stosowania cen i stawek opłat obowiązujących w danym przedsiębiorstwie. Taryfa – zbiór cen i stawek opłat oraz warunków ich stosowania, opracowany przez przedsiębiorstwo energetyczne i wprowadzany, jako obowiązujący dla określonych w nim odbiorców w trybie określonym ustawą (zgodnie z art. 3 pkt 17 Ustawy Prawo Energetyczne (UPE)).Taryfę należy kalkulować w sposób zapewniający: Pokrycie kosztów uzasadnionych działalności gospodarczej przedsiębiorstw

energetycznych w zakresie wytwarzania, przetwarzania, przesyłania, dystrybucji lub obrotu paliwami gazowymi i energią oraz magazynowania itp., wraz z uzasadnionym zwrotem z kapitału zaangażowanego w tę działalność.

Pokrycie kosztów uzasadnionych ponoszonych przez operatorów systemów przesyłowych i dystrybucyjnych w związku z realizacją ich zadań.

Ochronę interesów odbiorców przed nieuzasadnionym poziomem cen i stawek opłat.Prezes URE analizuje i weryfikuje koszty uzasadnione na podstawie sprawozdań finansowych i planów rzeczowo-finansowych przedsiębiorstw energetycznych, biorąc pod uwagę tworzenie warunków do konkurencji i promocji efektywności wykonywanej działalności gospodarczej, a w szczególności stosując metody porównawcze oceny efektywności przedsiębiorstw energetycznych wykonujących w zbliżonych warunkach działalność gospodarczą tego samego rodzaju.Istota zatwierdzenia taryfowania polega na tym, iż istnieje zakaz prowadzenia działalności w postaci sprzedaży paliw gazowych, energii elektrycznej lub ciepła, jeżeli taryfa nie została zatwierdzona.

Energia elektryczna Plan taryfowy dla energii elektrycznej to plan cenowy, który sprzedawca energii elektrycznej oferuje prąd swoim klientom. W zależności od grup odbiorców wyróżniamy następujące rodzaje taryf m.in.:taryfy na niskim napięciu gospodarstwa domowe: rodzaj taryfy G (G11, G12, G12w); małe i średnie przedsiębiorstwa, gospodarstwa rolne: rodzaj taryfy C (C11, C12a, C21,

C22a, C22b, C23);taryfy na średnim napięciu duże firmy: rodzaj taryfy B (B21, B23);taryfy na wysokim napięciu najwięksi przedsiębiorcy: rodzaj taryfy A (A22, A23).Taryfa G11 – taryfa jednostrefowa, przez całą dobę obowiązuje jedna stała cena prądu.Taryfa G12 – taryfa dwustrefowa tzw. taryfa nocna, obowiązują dwie strefy czasowe i dwie stawki za pobór prądu. W godzinach nocnych i popołudniowych ceny są niższe, zaś w godzinach dziennych wyższe.Taryfa G12w – taryfa dwustrefowa tzw. taryfa weekendowa, obowiązują takie same zasady jak w taryfie G12 z dodatkowo mniejszymi cenami w weekendy.Taryfa C11 – taryfa jednostrefowa, obowiązuje stałą cena przez całą dobę.Taryfa C12a – taryfa dwustrefowa, obowiązują dwie strefy czasowe o różnych cenach, w godzinach szczytu obowiązują wyższe ceny, zaś niższe w pozostałych.Taryfa C21 – taryfa jednostrefowa, obowiązuje stała cena przez całą dobę.



Taryfa B21 – taryfa jednostrefowa, obowiązuje stałą cena przez całą dobę.Taryfa B23 - taryfa trójstrefowa, taryfą dla firm o mocy umownej przekraczającej 40 kW, która dzieli dobę na godziny szczytowe przedpołudniowe, szczytowe popołudniowe i pozostałe godziny.Taryfa A22 – taryfa dwustrefowa, obowiązują dwie strefy cenowe, dzielące dobę na godziny szczytowe i poza szczytem taryfą dla firm o mocy umownej większej, niż 40 kW.Taryfa A23 - taryfa trójstrefowa, taryfą dla firm o mocy umownej przekraczającej 40 kW, która dzieli dobę na godziny szczytowe przedpołudniowe, szczytowe popołudniowe i pozostałe godziny.Zasady kształtowania i kalkulacji taryf w obrocie energią elektrycznąTaryfy w obrocie energią elektryczną są ustalane odpowiednio przez przedsiębiorstwo energetyczne, które odpowiednio określa: grupy taryfowe i szczegółowe kryteria kwalifikowania odbiorców do tych grup, rodzaje oraz wysokość cen i stawek opłat dla grup taryfowych, sposoby ustalania bonifikat za niedotrzymanie parametrów jakościowych energii

elektrycznej i standardów jakościowych obsługi oraz opłat za przyłączenie do sieci, nielegalny pobór energii elektrycznej czy wznowienie dostarczania energii elektrycznej.

GazZasady kształtowania i kalkulacji taryf w obrocie paliw gazowychOkreślenie cen i stawek opłat dla poszczególnych grup taryfowych kształtuje się odpowiednio do kosztów uzasadnionych wykonywanej działalności gospodarczej związanej z dostarczaniem paliw. Ponadto, w działalności ustala się w taryfie: stawki opłat za świadczenie usług przesyłania paliw gazowych, sposoby ustalania stawek opłat przesyłowych pobieranych, stawki za przyłączenie do sieci przesyłowej, ustalenia bonifikat za niedotrzymanie parametrów i standardów jakościowych

przesyłanych paliw gazowych, ustalenia opłat za przekroczenie mocy umownej, nielegalny pobór paliw. Ciepło z sieci ciepłowniczejZasady kształtowania i kalkulacji taryf z tytułu zaopatrzenia w ciepłoKształtowanie taryf i stawek dla grup taryfowych są ustalane odpowiednio do wykonywanej przez przedsiębiorstwo energetyczne działalności gospodarczej. Taryfa określa: grupy taryfowe, rodzaje oraz wysokość cen i stawek opłat wraz z warunkami stosowania, bonifikaty za niedotrzymanie parametrów jakościowych nośnika ciepła i standardów

jakościowych obsługi odbiorców, opłaty za nielegalny pobór ciepła.Ceny, stawki opłat oraz taryfy dla ciepła formułowane są na podstawie wielkości planowanych na pierwszy rok stosowania taryfy. Najczęściej stawki oraz taryfy obowiązują w okresach nie pokrywających się z rokiem kalendarzowym. Sprzedaż ciepła i rozliczenie z odbiorcami uwzględnia:

cenę za zamówioną moc cieplną, cenę ciepła, cenę nośnika ciepła dostarczanego do napełnienia instalacji odbiorczych oraz do

uzupełnienia jej ubytków,natomiast w przypadku przesyłu i dystrybucji:

stawkę opłaty stałej za usługi przesyłowe,



stawkę opłaty zmiennej za usługi przesyłowe.Zarówno podwyżki jak i obniżki cen ciepła mogą być dokonywane przez dostawcę ciepła w wyniku podwyżek dostawcy zewnętrznego. Przypadek przeniesienia cen ciepła z wytwórcy na odbiorcę końcowego obserwowane jest w przypadku Termiki-Veolii.Odbiorca końcowy w przypadku budynków wielolokalowych zawiera umowę sprzedaży ciepłą z przedsiębiorstwem ciepłowniczym właściciel budynku bądź zarządzający budynkiem. Wówczas dana osoba zobowiązana jest rozliczyć koszty ciepła dostarczanego do budynku, zarządca dokonuje podziału dostarczanego ciepła na potencjale potrzeby. W przypadku lokali mieszkaniowych w budynkach wielolokalowych występuje grupowe rozliczanie za dostarczanie ciepła, brak jest możliwości zawierania umów o dostarczeniu ciepła wyłącznie do jednego lokalu.Oferty Pobór nośnika energii czy uprzednio wykonanie przyłączenia wymaga rozeznania cenowego oraz porównania ofert przygotowanych przez przedsiębiorców. Oferty są zróżnicowane w zależności od przedsiębiorcy, warunków terenowych, infrastrukturalnych, administracyjnych oraz ekonomicznych. W przypadku energii elektrycznej i gazu na rynku funkcjonuje wielu dystrybutorów oferujących swoje usługi, zaś w przypadku ciepła zazwyczaj oferty są uzależnione od lokalnego dystrybutora z małą możliwością wyboru innego przedsiębiorcy. Dostarczanie energii i paliw gazowychZgodnie z postanowieniami UPE dostarczanie energii elektrycznej, ciepła lub paliw gazowych odbywa się na podstawie specyficznych umów cywilnoprawnych. Oznacza to, że podstawę zaopatrzenia w energię i paliwa gazowe stanowią szczególne rodzaje umów określone w ustawie Prawo Energetyczne. Ich specyfika polega na tym, iż powinny one uwzględniać zasady określone w prawie energetycznym oraz warunki ustalone w koncesjach, nie tylko opierać się na postanowieniach kodeksu cywilnego.Rodzaje umów: przyłączeniowa, sprzedaży, o świadczenie usług przesyłania lub dystrybucji, kompleksowa, o świadczenie usług magazynowania paliw gazowych lub usług skraplania gazu. Umowa przyłączeniowaPrzedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się przesyłaniem lub dystrybucją energii jest zobowiązane do zawarcia umowy o przyłączenie do sieci z podmiotami ubiegającymi się o przyłączenie do sieci, na zasadzie równoprawnego traktowania.Warunki przyłączenia: istnieją techniczne warunki przyłączenia do sieci i dostarczania energii, istnieją ekonomiczne warunki przyłączenia do sieci i dostarczania energii, żądający zawarcia umowy spełnia warunki przyłączenia do sieci i odbioru.

Jeżeli przedsiębiorstwo energetyczne odmówi zawarcia umowy o przyłączenie do sieci, jest zobowiązane niezwłocznie pisemnie powiadomić o odmowie jej zawarcia Prezesa URE i zainteresowany podmiot, podając przyczyny odmowy.Niezbędne klauzule (w umowie przyłączeniowej): termin realizacji przyłączenia, wysokość opłaty za przyłączenie, miejsce rozgraniczenia własności sieci przedsiębiorstwa energetycznego i instalacji

podmiotu przyłączanego, zakres robót niezbędnych przy realizacji przyłączenia,



wymagania dotyczące lokalizacji układu pomiarowo-rozliczeniowego i jego parametrów, warunki udostępnienia przedsiębiorstwu energetycznemu nieruchomości należącej do podmiotu przyłączanego w celu budowy lub rozbudowy sieci niezbędnej do realizacji przyłączenia,

przewidywany termin zawarcia umowy, na podstawie której nastąpi dostarczanie energii,

ilości energii przewidzianych do odbioru, moc przyłączeniową, odpowiedzialność stron za niedotrzymanie warunków umowy, a w szczególności za

opóźnienie terminu realizacji prac w stosunku do ustalonego w umowie, okres obowiązywania umowy i warunki jej rozwiązania.Przyłączane do sieci urządzenia, instalacje i sieci podmiotów ubiegających się o przyłączenie muszą spełniać wymagania techniczne i eksploatacyjne (określone w UPE).

Umowa kupna-sprzedażyPrzez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę (według kodeksu cywilnego).Według art. 5 UPE umowa sprzedaży powinna zawierać:

miejsce dostarczenia energii do odbiorcy i ilość energii w podziale na okresy umowne,

moc umowną oraz warunki wprowadzenia jej zmian, cenę lub grupę taryfową stosowaną w rozliczeniach i warunki wprowadzania zmian

tej ceny i grupy taryfowej, sposób prowadzenia rozliczeń, wysokość bonifikaty za niedotrzymanie standardów jakościowych obsługi

odbiorców, odpowiedzialność stron za niedotrzymanie warunków umowy, okres obowiązywania umowy i warunki jej rozwiązania.

Umowa usługowaUmowa o świadczenie usług przesyłania lub dystrybucji paliw gazowych lub energii zawiera postanowienia określające te same co dla umowy sprzedaży (z dołączeniem punktu określającego standardy jakościowe, warunki zapewnienia niezawodności i ciągłości dostarczania energii).Umowa kompleksowaPrzez umowę kompleksową rozumie się umowę, na podstawie której następuje dostarczanie paliw gazowych lub energii i która zawiera postanowienia umowy sprzedaży i umowy o świadczenie usług przesyłania lub dystrybucji tych paliw lub energii. Umowa kompleksowa dotycząca ciepła, powinna także określać warunki stosowania cen i stawek opłat obowiązujących w tych przedsiębiorstwach, od których jest kupowane – art. 5 ust. 3 UPE. Przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się przesyłaniem lub dystrybucją ciepła jest obowiązane do zawarcia umowy kompleksowej z odbiorcą końcowym przyłączonym do sieci ciepłowniczej tego przedsiębiorstwa na wniosek tego odbiorcy.Umowa prepaidUmowa prepaid polega na rozliczaniu zużytej energii elektrycznej przy użyciu licznika przedpłatowego, polegającą na dokonaniu płatności za energię, którą dopiero zamierzamy zużyć. Ten rodzaj umów umożliwia zakup energii z dowolną częstotliwością. Liczniki



wyposażone w kartę pre-paid działają w analogiczny sposób jak liczniki tradycyjne. Urządzenie zapisuje ilość zużytej energii, dokonując płatności wykupujemy kod doładowujący, który po wprowadzeniu do urządzenia umożliwia dostarczenie energii do punktu poboru. Ponadto, w zależności od dystrybutora energii ustalane są warianty przedpłatowego układu pomiarowo-rozliczeniowego oraz formy płatności. Umowa take or payUmowa, która zawierane są powszechnie w przemyśle energetycznym w przypadku sprzedaży gazu. Jest to pewnego rodzaju klauzula pomiędzy dostawcą a potencjalnym klientem. Nabywca dobra bądź usługi zobowiązuje się do zapłacenia pewnej ustalonej kwoty minimalnej, w przypadku nie odebrania produktu bądź nie skorzystania z usługi. Klauzula take or pay nakłada na podmiot (nabywcę) obowiązek odbioru zakupionych produktów. Kontrakty take or pay są często wymagane przez instytucje finansujące przedsięwzięcia na zasadzie project financing dla zapewnienia tym przedsięwzięciom jak najbardziej możliwie stałego napływu gotówki w celu umożliwienia im regularnego spłacania kredytów.

Promesy przyłączeniowe Uzyskanie promesy jest jednym z warunkiem uzyskania pozwolenia na budowę. Promesy przyłączeniowe dotyczą energii elektrycznej, gazu, kanalizacji wodnej, decyzje uzyskiwane są lokalnego regionu. Przyłączenia do sieci energetycznej należy wykonywać przed składaniem wniosku o pozwolenie na budowę. Uzyskanie warunków przyłączeniowych dla pozostałych mediów uzależnione jest od miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego bądź warunków zabudowy. Przyłączenia sieci wodociągowej i kanalizacyjnej zarządzane są przez miejscowe zakłady komunalne. Warunki dostawy oraz stawki określane są zgodnie z obowiązującym regulaminem w danym regionie. Przyłącza gazowe uzależnione są od warunków i regulaminu dostawy, zgodnie z obowiązującym prawem nie ma obowiązku wykonywania przyłączy gazowych. Sprzedaż wiązana Charakter sprzedaży wiązanej polega na zbyciu jednego towaru uzależnionego od nabycia innego produktu bądź usługi. Sprzedaż wiązana przyjmuje również formę sprzedaży pakietowej, w sytuacji gdy sprzedawca oferuje kila lub więcej produktów razem w pakiecie. Sprzedaż tego typu obserwowana jest w mediach, gdzie najczęściej proponowane są: energia elektryczna z usługami telekomunikacyjnymi, energia elektryczna wraz z gazem ziemnym itp. Dobre praktyki Unia Europejska mobilizuje instytucje sektora publicznego, aby podczas przeprowadzania przetargów bądź ofert dotyczących usług z gospodarki energii uwzględniały dodatkowo możliwość podpisywania umów o znaczeniu długoterminowym o poprawie efektywności energetycznej, która zapewni długoterminową oszczędność energii oraz umożliwi nabywanie jedynie produktów, usług, budynków w zakresie poprawy efektywności energetycznej. Umowa o efekt energetyczny bądź poprawę efektywności energetycznej to umowa zawarta pomiędzy stronami reprezentowanymi przez beneficjenta, a dostawcą środków poprawy efektywności energetycznej, której za wykonane przedsięwzięcie i uzyskany efekt płaci się na podstawie określonych w umowie poziomem poprawy efektywności energetycznej. Umowa taka bazuje na sfinansowaniu części lub całości kosztów zadań związanych z poprawa efektywności energetycznej. W wyniku realizacji działań otrzymuje się oszczędności na skutek niższych rachunków za media i koszty eksploatacyjne.



Jedną z firm wyspecjalizowanych w usługi energetyczne z zakresy efektywności energetycznej jest Energy Service Company (ESCO). Firma oferuje środki finansowe w przeprowadzenie u klienta działań modernizacyjnych, zaś odzyskuje poniesione nakłady poprzez płatności rozłożone w czasie. Płatności klientów są generowane przez oszczędności w kosztach energii. Firmy ESCO oferują zasadniczo swoim klientom dwa rodzaje umów:

umowy o gwarantowane oszczędności (EPC), umowy z gwarancjami dostaw energii (EDC).

Zielone zamówienia publiczne wykorzystywane są podczas zakupu towarów przez instytucje publiczne, włączając kryteria ekologiczne do procesu zakupów. Z tego względu zamówienia publiczne mają wpływ na kształtowanie się trendów konsumpcyjnych oraz produkcyjnych, a zwiększenie zapotrzebowania na produkty przyjazne środowisko może wpłynąć na powiększenie rynków produktów i usług bardziej ekologicznych.Dystrybutorzy swoim klientom proponują tzw. umowy kompleksowe, które obejmują m.in.: sprzedaż energii elektrycznej, sprzedaż ciepła systemowego pod postacią wody gorącej i usług energetycznych. Kompleksowa oferta pozwala na znaczącą redukcję kosztów u odbiorcy energii. Poprzez zaproponowany pakiet usług, klienci nakierowani są na oszczędność energii, poprawę efektywności energetycznej oraz obniżenie emisji CO2. Ponadto, przykładem dobrych praktyk to opisana powyżej prosumpcja, funkcjonowanie spółdzielni energetycznych, grupowy zakup energii.Wzorce franczyzowe Wzorce franczyzowe tzw. umowy franczyzowe zaliczane są do umów nienazwanych, które nie są uregulowane przepisami prawa cywilnego. Umowa franczyzy określa współpracę wykorzystującą specyficzną metodę dystrybucji towarów i usług ,wykorzystując formułę prawną pozwalającą jednej z firm udzielenia pomysłu sposób dystrybucji z określeniem zasad współpracy pomiędzy stronami. Wzorce licencyjne Umowa licencyjna należy do ogólnych umów praw autorskich, polega na licencji świadczenia usług przez osoby uregulowane prawnie, które przewidują dwa sposoby korzystania z utworu/usługi;

uzyskanie licencji od uprawnionego, nabycie autorskich praw od uprawnionego.

Umowy licencyjne dotyczące produktów wytwarzanych masowo na rynku mają charakter tzw. umów adhezyjnych. Są to wzorce umów standardowo stosowane przez przedsiębiorcę, do których druga strona po prostu przystępuje i zazwyczaj nie ma żadnych możliwości negocjowania ich warunków. Ponadto, ten rodzaj umowy określa upoważniającego do korzystania z utworu, w szczególności z praw autorskich. Obecnie wszystkie umowy, mające za przedmiot prawa autorskie, są umowami nienazwanymi i do stron należy decyzja, czy umowa zostanie ukształtowana, jako mająca charakter licencji, czy też jako umowa o przeniesienie prawa.Sprzedaż multimedialnaSprzedaż multimedialna polega na sprzedaży usług zarówno z zakresu energetyki jak również telefonii komórkowej czy cyfryzacji. W ofertach sprzedaży multimedialnej możemy przez jedną firmę zamówić jednocześnie gaz, prąd, telewizję, telefon czy Internet. Jest to forma udogodnień dla potencjalnego konsumenta. 5. Zrównoważony zakup energiiMechanizmy kształtowania się cen energii są opisane w części 3 pt. „Organizacja rynku energetycznego”.



Koszty, jakie ponosi odbiorca energii (e. el., ciepło, gaz) obejmujące również koszt przesyłu, mogą być kształtowane na dwa różne sposoby:

ceny określone w taryfie (zatwierdzone przez URE – mające wynikać ze zrównoważenia interesów przedsiębiorstwa i klientów indywidualnych),

za pośrednictwem Towarowej Giełdy Energii.Zrównoważony zakup energii utożsamiany jest z zastosowaniem odnawialnych źródeł energii, jak również jako rozwój zgodny z potrzebami społeczeństwa z uwzględnieniem potrzeb przyszłych pokoleń. W kontekście energii pojęcie zrównoważonego rozwoju koncentruje się również na aspektach gospodarczych, społecznych i środowiskowych. Zastosowanie energii ukazuję wielofunkcyjność, jako czynnik umożliwiający wykonywanie wielu czynności.Odbiorcy wrażliwi na jakość energii Klientom należą się bonifikaty za przerwy w dostawach energii oraz za inne naruszenia standardów jakościowych obsługi odbiorców energii elektrycznej.Jeżeli miało miejsce naruszenie przez przedsiębiorstwo energetyczne standardów jakościowych obsługi odbiorców, to:

1. Należy zwrócić się do przedsiębiorstwa energetycznego z wnioskiem o wypłacenie bonifikaty w należnej wysokości, określonej w taryfie lub umowie

2. W przypadku braku osiągnięcia porozumienia z przedsiębiorstwem energetycznym w tej kwestii, można zastosować przepisy zawartej z odbiorcami umowy o świadczenie usług przesyłania lub dystrybucji energii elektrycznej lub w umowy kompleksowej dotyczące sposobu rozstrzygania powstałych sporów, np. polubownie.

3. Gdyby przedsiębiorstwo nie uznało roszczeń odbiorcy, właściwym organem do rozstrzygnięcia sporu z tytułu umów cywilnoprawnych jest sąd powszechny.

Warunki równowagi kosztowej zaspokojenia potrzeb grzewczych dla różnych nośników i technologii Koszty zaspokajania potrzeb grzewczych na potrzeby ogrzewania pomieszczeń (co), ciepłą wodę użytkową (cw) oraz ciepło do przygotowania posiłków (pp) i charakter zmian tych kosztów zależą bezpośrednio od używanego w tym celu paliwa, wyboru konkretnego dostawcy oraz sprawności wykorzystywanych do tego celu urządzeń. W przypadku energii elektrycznej i gazu istnieje możliwość wyboru dowolnego sprzedawcy bez względu na lokalizację odbiorcy pod warunkiem, że sprzedawca ma zawartą Generalną Umowę Dystrybucyjną z OSD.W zależności od dystrybutora oraz taryfy stawki za energię elektryczną są zróżnicowane, jednakże oscylujące w podobnych wartościach.

Tablica 18.1. Zestawienie cen za pobór energii elektrycznej na terenie Warszawy na dzień 15.08.2016 r.

Dostawca JednostkaGrupy taryfoweC11 G11

innogy Stoen Operator Sp. z o.o.. zł/kWh 0,4252 0,2616PKP Energetyka S.A. zł/kWh 0,2252 0,2713PGE Dystrybucja SA zł/kWh 0,234 0,2186



§19 Komfort użytkowania energiiKomfort cieplny pomieszczeń, mikroklimatStan komfortu cieplnego człowieka, to stan jego zrównoważonego bilansu cieplnego z otoczeniem (ilość ciepła wytwarzanego w wyniku metabolizmu jest równa ilości ciepła traconego do otoczenia), przy jednoczesnym braku dyskomfortu lokalnego (nadmiernego przegrzania lub ochłodzenia fragmentu ciała). Na równowagę cieplną całego ciała, a tym samym na odczucie komfortu cieplnego wpływa: aktywność fizyczna człowieka, opór cieplny odzieży, jaką człowiek ma na sobie, temperatura powietrza, rozkład temperatury powietrza w otoczeniu człowieka, średnia temperatura promieniowania, prędkość przepływu powietrza, wilgotność powietrza.W Polsce obowiązuje norma PN–EN ISO 7730:2006 traktująca o ergonomii środowiska termicznego, analitycznym wyznaczaniu i interpretacji komfortu termicznego z zastosowaniem wskaźników PMV i PPD oraz kryteriów lokalnego komfortu termicznego.Do zapewnienia komfortu cieplnego pomieszczeń wykorzystuje się urządzenia grzewcze i klimatyzacyjne, które wytwarzają ciepło lub/i chłód. Odpowiedzialne są one za znaczny udział wykorzystania energii w budynkach, w których utrzymywany jest optymalny komfort cieplny i w gospodarstwach domowych w Polsce, stanowi średnio ok. 70% zużywanej w nich energii. W skali kraju zużycie energii na zapewnienie komfortu cieplnego stanowi ponad 30% całkowitego zużycia energii pierwotnej.Bezpośredni wpływ na ilość zużywanej energii, w celu zapewnienia komfortu cieplnego pomieszczeń ma stan techniczny budynków (opór cieplny – izolacja przegród zewnętrznych, pojemność cieplna budynku, ilość i sposób wymienianego powietrza z otoczeniem).Poprawę efektywności użytkowania energii w celu zapewnienia komfortu cieplnego pomieszczeń osiągnąć można poprzez: wymianę urządzeń energetycznych na wysokosprawne, zużywające mniej energii oraz

generujące mniejsze emisje, w tym wspomaganie/zastępowanie kotłów urządzeniami OZE;

zapewnienie wysokosprawnego przesyłu i magazynowania ciepła/chłodu (szczególnie w przypadku miejskiej sieci);

stosowanie inteligentnych systemów automatyki budynku pozwalających na jak najlepsze dopasowanie ilości wytwarzanego ciepła/chłodu do zapotrzebowania w danym momencie (automatyka pogodowa);

w przypadku jednoczesnego zapotrzebowania na ciepło i chłód, wykorzystanie pomp ciepła (dolne i górne źródło ciepła);

zmniejszenie zapotrzebowania na energię końcową poprzez poprawę izolacji cieplnej budynków, zwiększenie pojemności cieplnej budynku, zapewnienie lepszego nasłonecznienia pomieszczeń, oraz ochrona przed nadmiernym nasłonecznieniem pomieszczeń;



stosowanie odzysku ciepła/chłodu z wentylacji (rekuperacja).TechnologiePoprawa komfortu użytkowania pomieszczeń zostaje zapewniona poprzez zastosowanie odpowiednich technologii. Dobór tego rodzaju instalacji (technologii) uwzględnia pożądane parametry mikroklimatu wewnątrz pomieszczeń w celu wyboru optymalnego wariantu technologii zarówno pod względem ekonomicznym i energetycznym. Poniżej zawarty został opis dostępnych technologii służących do zapewniania komfortu cieplnego pomieszczeń, ze szczególnym uwzględnieniem efektywności energetycznej oraz wpływu na środowisko poszczególnych rozwiązań.Podział technologii (ze względu na funkcję): ogrzewanie, chłodzenie, wentylacja, filtracja, klimatyzacja zmiana wilgotności powietrza, rozwiązania hybrydowe.W celu zapewnienia optymalnego mikroklimatu pomieszczeń wykorzystuje się kilka z powyższych rozwiązań – współpraca technologii. Ponadto dany rodzaj technologii może być zastępowany innym rodzajem (substytucja).I. Ogrzewanie Ogrzewanie pomieszczeń to podstawowy zabieg służący zapewnieniu komfortu cieplnego (często jedyny stosowany). Sezon grzewczy w warunkach klimatycznych analizowanego terenu trwa około 8 miesięcy w ciągu roku. Poniżej zestawiono technologie ogrzewania pomieszczeń w podziale na źródło zasilania systemu grzewczego.

Podział ze względu na źródło zasilania

a) energia elektryczna [ene] urządzenia oporowepompy ciepła

b) spalanie paliw

gaz ziemny [gaz]węgiel [wko]drewno, biomasalekki olej opałowy [LFO]Mieszanina propan butan [LPG]

c) miejska sieć ciepłownicza [csi]d) odnawialne źródła energii [oze]

a) Energia elektrycznaUrządzenia oporoweUrządzenia elektryczne oporowe przekształcają energię elektryczną w ciepło ze sprawnością 100%. Do zalet oporowych urządzeń grzewczych można zaliczyć bardzo niski koszt urządzeń, bezawaryjność, bezobsługowość, łatwość regulacji, automatyzacji oraz łatwość rozprowadzenia ciepła. Zastosowanie do ogrzewania pomieszczeń urządzeń oporowych charakteryzuje się wysokim kosztem zmiennym na bieżący zakupu energii. Może okazać się to rozwiązaniem pozwalającym uniknąć dużych nakładów finansowych na rozwój dodatkowej infrastruktury (sieć gazowa, ciepłownicza).



W przypadku, gdy budynek ogrzewany jest za pomocą energii elektrycznej, zastosowanie akumulatora ciepła (np. grzejnik z ceramicznym lub wodnym akumulatorem) pozwala na przesunięcie poboru energii z sieci w okres pozaszczytowy. W ten sposób odciąża się sieć energetyczną w godzinach dużego zapotrzebowania. Przy rozliczeniu dwustrefowym (np. produkt taryfowy G12), oszczędności w stosunku do produktu jednostrefowego (G11) mogą sięgnąć nawet 50%. (w zależności od dostawcy energii).Pompy ciepłaUrządzenia typu pompy ciepła realizują termodynamiczny obieg Lindego, analogiczny jak w przypadku chłodziarek. Z dolnego źródła o niższej temperaturze przepompowywane jest ciepło do źródła górnego o temperaturze wyższej. Do pracy pompy ciepła niezbędne jest dostarczenie energii, w praktyce najczęściej energii elektrycznej. Parametrem charakteryzującym pompy ciepła jest współczynnik

efektywności cieplnej COP= QE el

, wyrażający stosunek wytworzonego ciepła Q do

zużytej energii elektrycznej Eel. Górne źródło stanowi czynnik, który chcemy podgrzać (woda/powietrze, które następnie ogrzewają pomieszczenia). Dolne źródło może stanowić powietrze zewnętrzne, powietrze wentylacyjne opuszczające budynek, woda (zbiorniki wody, cieki wodne, studnie) lub grunt (wymienniki poziome i pionowe).W zależności od zastosowanego dolnego i górnego źródła oraz warunków pogodowych współczynnik osiąga wartości średnie z przedziału COP=2÷5. Oznacza to, że pompy ciepła zużywają od 2 do 5 razy mniej energii niż urządzenia oporowe. Im mniejsza jest różnica temperatur miedzy dolnym i górnym źródłem ciepła, tym COP osiąga większe wartości. Dolne źródło powinno być jak najcieplejsze oraz o dużej pojemności cieplnej (np. pionowe sondy gruntowe, sięgające głębokości kilkudziesięciu metrów). Górne źródło powinno mieć jak najniższą temperaturę, stąd najpopularniejszym rozwiązaniem przy pompach ciepła jest ogrzewanie podłogowe (duża powierzchnia wymiany ciepła, temperatura czynnika grzewczego ok. 24°C). Pompy ciepła, mimo wielu zalet, są wielokrotnie droższe i bardziej awaryjne w stosunku do urządzeń oporowych.

b) Spalanie paliwW zależności od wyboru paliwa zmieniają się następujące parametry instalacji: koszty eksploatacji (koszty paliwa), ilość emitowanych zanieczyszczeń, sprawność kotła/pieca, koszt instalacji, stopień bezobsługowości i awaryjności.Gaz ziemnyGaz ziemny zaliczany jest do najczystszych paliw. W pewnych przypadkach rezygnuje się z odprowadzenia spalin poza budynek (np. promienniki zasilane gazem). Gazowe kotły wodne (jedno/dwufunkcyjne) charakteryzują się wysoką sprawnością ok. 91% zaś najlepsze kotły kondensacyjne przekształcają energię pierwotną w ciepło użytkowe ze sprawnością ok. 95% (według ciepła spalania). Kotły gazowe, w porównaniu do kotłów opalanych paliwem stałym, charakteryzują się wyższą sprawnością, wyższym stopniem bezobsługowości, niższym kosztem urządzenia, mniejszą awaryjnością i mniejszymi rozmiarami.



WęgielSpalanie węgla wiąże się z emisją szkodliwych substancji takich jak: dwutlenek węgla, tlenki siarki, tlenki azotu oraz pyły. Emisja dwutlenku węgla jest większa w porównaniu do innych paliw (mały udział wodoru w paliwie). Wodne kotły węglowe można podzielić na zasypowe (wymagające uzupełnienia paliwa, co kilka godzin) oraz kotły z automatycznym podajnikiem (palniki retortowe lub rusztowe), które z reguły nie wymagają obsługi częstszej niż raz na dobę. W zależności od typu kotła zmienia się sprawność cieplna, stopień bezobsługowości, rodzaj/parametry akceptowalnego węgla (ekogroszek, miał, „orzech”, „kostka”). Niektóre kotły z automatycznym podajnikiem wymagają paliwa o dobrych właściwościach spiekających (w celu uniknięcia niedrożności podajnika). Kotły o wysokiej sprawności są najdroższe, wymagają zaawansowanej konstrukcji oraz urządzeń sterujących podażą paliwa, powietrza, ciśnieniem w palenisku. Sprawności kotłów węglowych osiągają wartości z przedziału 60–90%. Warto zaznaczyć, że kotły osiągają najwyższe sprawności przy nominalnym obciążeniu, natomiast osiągi i emisje szkodliwych substancji zależą, od jakości spalanego węgla oraz utrzymywania instalacji we właściwym stanie (odpowiedni ciąg kominowy, właściwy nadmiar tlenu w procesie spalania).Drewno, biomasaBiomasa/drewno zaliczana jest do odnawialnych źródeł energii (nie wykorzystuje się zasobów paliw kopalnych). Przy wykorzystywaniu biomasy ze zrównoważonej gospodarki do celów energetycznych nie zwiększamy stężenia CO2 w atmosferze. Do biomasy zaliczamy między innymi paliwo w postaci pelletów, zrębków oraz brykietów. Paliwo to często pochodzi z odpadów przemysłu rolniczego, meblarskiego czy spożywczego. Kotły wodne na biomasę mają zbliżoną konstrukcję i działanie do kotłów zasilanych węglem, przy czym kotły na biomasę są z reguły droższe (stal o zwiększonej odporności na warunki). Lekki olej opałowyLekki olej opałowy posiada charakterystykę podobną do gazu ziemnego i LPG. Wyróżnia się kotły kondensacyjne (ze spalin odbierane jest więcej ciepła, w tym ciepło skroplenia zawartej w nich pary) i niekondensacyjne. Kotły na olej są z reguły bardziej skomplikowane i droższe niż w przypadku kotłów gazowych.LPGLPG wykorzystywane jest, w przypadku braku dostępu do sieci gazu ziemnego. LPG jest cięższy od powietrza. Spalanie LPG (propan – butan) wiąże się z większą emisją CO2 niż w przypadku gazu ziemnego (metan). W instalacjach tego typu często stosuje się sam propan – szczególnie przy narażeniu zbiornika na niskie temperatury.c) Miejska sieć ciepłowniczaWarszawska sieć ciepłownicza pokrywa około 80% zapotrzebowania stolicy na ciepło (c.o. i c.w.u.). Ciepło dla warszawskiej sieci ciepłowniczej wytwarzane jest w czterech obiektach, do których należą: EC Żerań, EC Siekierki, C Kawęczyn, które opalane są węglem kamiennym i C Wola, opalana mazutem. Scentralizowanie produkcji ciepła na potrzeby miasta pozwala na zastosowanie instalacji opalanych tanim paliwem (węgiel kamienny, biomasa), które dzięki zaawansowanym systemom ograniczania emisji, generują stosunkowo małą emisję zanieczyszczeń (w porównaniu do spalania tego samego paliwa w małych, rozproszonych instalacjach). Wytwarzanie ciepła w kogeneracji (EC) jest jednym z najbardziej efektywnych i racjonalnych sposobów



energetycznego wykorzystania paliw. W procesie wytwarzania energii elektrycznej ciepło stanowi produkt uboczny, dlatego wykorzystanie tego rodzaju ciepła na potrzeby miasta jest wyjątkowo korzystne.Poprawę efektywności energetycznej w miejskiej sieci ciepłowniczej uzyskać można zapewniając: lepszą izolację przewodów rozprowadzających ciepło, magazyny ciepła, inteligentne systemy pomiaru i dystrybucji ciepła służące jak najlepszemu dopasowaniu

produkcji do popytu, większą sprawność wytwarzania ciepła i/lub energii elektrycznej w ciepłowni

i elektrociepłowni.

d) Odnawialne źródła energiiWytwarzające energię elektryczną (ogniwa fotowoltaiczne, turbiny wiatrowe)Ogniwa fotowoltaiczne, turbiny wiatrowe wspomagają zasilanie urządzeń grzewczych/chłodniczych. Przy zasilaniu grzałek oporowych nie jest wymagana obróbka parametrów wytwarzanej energii elektrycznej (napięcie, częstotliwość).Wytwarzające ciepło (kolektory słoneczne) Kolektory słoneczne zazwyczaj wykorzystywane są do wytwarzania ciepłej wody użytkowej oraz mogą wspomagać instalację c.o..

Podział technologii ze względu na sposób rozprowadzenia ciepła po pomieszczeniach.

Poniżej zestawiono technologie ogrzewania pomieszczeń w zależności od sposobu rozprowadzania ciepła.

a) centralne ogrzewaniegrzejniki konwekcyjneogrzewanie podłogowe i ścienneogrzewanie nawiewowe (nadmuchowe)

b) źródła rozproszone

grzejniki olejowegrzejniki konwektorowepiece akumulacyjnepromienniki

a) Centralne ogrzewanieCentralne ogrzewanie w budynku istnieje w przypadku wystąpienia jednego źródła ciepła. Ciepło rozprowadzane jest po pomieszczeniach za pomocą instalacji centralnego ogrzewania. Źródło instalacji zwykle stanowi kocioł wodny lub pompa ciepła. Nośnikiem ciepła w instalacjach c.o. może być: woda, roztwór glikolu (zabezpieczający przed zamarznięciem), olej, powietrze czy para wodna.Grzejniki konwekcyjneGrzejniki konwekcyjne należą obecnie do najpopularniejszego instalowanego rodzaju grzejników. Zasilane są głównie ciepłą wodą (grzejniki wodne) i instalowane ok. 10 cm



nad podłogą pomieszczenia. Ich budowa umożliwia przepływ ogrzewanego powietrza przez wnętrze grzejnika, gdzie znajdują się rozwinięte powierzchnie wymiany ciepła. Ich zaletą jest możliwość osiągnięcia dużej mocy cieplnej ze stosunkowo niewielkiej kubatury grzejnika oraz mała bezwładność cieplna. Wadą natomiast jest nierównomierne ogrzewanie pomieszczenia. W przypadkach, gdy instalację wyłącza się w sezonie grzewczym, istnieje możliwość wychłodzenia budynku poniżej 0°C, wówczas wodę zastępuje się roztworem glikolowym (grzejniki glikolowe).Ogrzewanie podłogoweOgrzewanie podłogowe realizuje się zwykle przez umieszczenie tuż pod powierzchnią podłogi wężownic zasilanych ciepłą wodą (ogrzewanie podłogowe wodne) lub glikolem. Innym rozwiązaniem jest ogrzewanie podłogowe elektryczne w postaci kabli lub mat grzejnych zasilanych z sieci elektroenergetycznej. Ogrzewanie podłogowe zapewnia dużą powierzchnię wymiany ciepła, stąd dla zapewnienia komfortu cieplnego wystarcza niższa temperatura czynnika zasilającego, co jest szczególnie korzystne przy wykorzystaniu pomp ciepła. Powierzchnię ogrzewającą powietrze w pomieszczeniach stanowi cała podłoga, gdyż ciepło rozprowadzane jest równomiernie. Przy ogrzewaniu podłogowym otrzymuje się korzystny rozkład temperatury (cieplej przy stopach, chłodniej przy głowie) umożliwiający osiągnięcie komfortu cieplnego przy mniejszej średniej temperaturze w pomieszczeniu (oznacza to mniejsze zapotrzebowanie na ciepło). Koszt instalacji rozprowadzenia ciepła jest około 30% większy niż w przypadku grzejników konwekcyjnych.Ogrzewanie nawiewowe (nadmuchowe)Ogrzewanie nawiewowe (nadmuchowe) polega na bezpośrednim wtłaczaniu gorącego powietrza do ogrzewanych pomieszczeń. Powietrze zostaje ogrzane w wymienniku ciepła, następnie przemieszcza się specjalnymi przewodami do dysz, z których nawiewane jest do poszczególnych pomieszczeń. Jest to ogrzewanie bezpośrednie, które eliminuje obecność czynników pośrednich (np. wody jak w przypadku grzejników konwekcyjnych). Większość kotłów przystosowanych do ogrzewania nadmuchowego zasilana jest gazem. Istnieją również urządzenia zasilane prądem lub olejem. Największą zaletą ogrzewania nawiewowego jest możliwość zainstalowania filtrów powietrza i systemu nawilżającego/osuszającego powietrze oraz połączenia instalacji z systemem klimatyzacji. Z ogrzewaniem nadmuchowym mamy najczęściej do czynienia w przypadku systemów kompleksowych (ogrzewanie, chłodzenie, filtracja, regulacja wilgotności powietrza, rekuperacja ciepła z powietrza opuszczającego budynek). Ogrzewanie nadmuchowe daje możliwość precyzyjnego ustawienia temperatury w każdym pomieszczeniu oddzielnie. Charakteryzuje się zdolnością do bardzo szybkiej zmiany temperatury w budynku.

b) Źródła rozproszoneDo rozproszonych źródeł ciepła zalicza się przede wszystkim urządzenia zasilane energią elektryczną, która dostępna jest w każdym pomieszczeniu. W odróżnieniu od instalacji c.o. nie istnieje tu system przewodów z czynnikiem rozprowadzającym energię ze źródła. Wiąże się to z mniejszymi kosztami instalacji oraz wyższą efektywnością cieplną ze względu na brak strat (ciśnienia i ciepła) w przewodach doprowadzających czynnik. Grzejniki olejowe



Grzejniki olejowe należą do grupy urządzeń oporowych, zasilanych energią elektryczną. Zazwyczaj są to urządzenia przenośne, uzupełniające istniejącą instalację grzewczą w chłodne dni. Olej wypełniający grzejnik zapewnia większą bezwładność cieplną oraz intensyfikuje wymianę ciepła z powietrzem. Urządzenia takie osiągają moc grzewczą w przedziale od 0,7 do 2,5 kW. Charakteryzują się dużą wydajnością w stosunku do rozmiarów, co wiąże się z wysoką temperaturą powierzchni grzewczej (powyżej 40ºC). Główną zaletą grzejników olejowych jest niski koszt.Grzejniki konwektoroweGrzejniki konwektorowe (oporowe) są elektrycznym odpowiednikiem grzejników konwekcyjnych zasilanych ciepłą wodą i posiadają one podobne właściwości cieplne. Występują one również w wersji przenośnej. Ich lekka konstrukcja umożliwia montaż na większości rodzaju ścianach.Piece akumulacyjneZastosowanie pieca akumulacyjnego wiąże się nierozerwalnie z dwustrefowym produktem taryfowym na dostarczanie energii elektrycznej. Główną różnicą w stosunku do grzejników konwektorowych jest możliwość akumulacji ciepła podczas pobierania energii elektrycznej w strefie czasowej tańszej energii elektrycznej i wykorzystanie go również w strefach czasowych podwyższonego kosztu energii elektrycznej. Piece akumulacyjne są połączeniem grzałek oporowych i materiału magazynującego energię. Do efektywnej pracy urządzenia niezbędny jest system automatyki, który steruje magazynowaniem i oddawaniem ciepła do otoczenia. Do wad pieca akumulacyjnego należy zaliczyć wysoki koszt, duże rozmiary i masa urządzeń.Cieczowe akumulatory z grzałkamiPodobnie do pieców akumulacyjnych działają zbiornikowe akumulatory ciepła, w których woda, glikol, solanka jest podgrzewana przez grzałki elektryczne w godzinach niskich cen energii elektrycznej a ciepło do kaloryferów jest pompowane stosownie do zaprogramowanego komfortu cieplnego. Cieczowe akumulatory mogą być ładowane również z płytowych kolektorów słonecznych, pomp ciepła i/lub paneli gazowych.

PromiennikiPromienniki są urządzeniami emitującymi promieniowanie podczerwone. Główny element czynny stanowi grzałka osiągająca temperaturę kilkuset °C. Są one zasilane energią elektryczną, gazem ziemnym, LPG z butli lub lekkim olejem opałowym [LFO]. Promienniki charakteryzują się tym, że przekazują ciepło na drodze promieniowania (w przeciwieństwie do innych rozwiązań bazujących na zjawisku konwekcji). Ogrzewają bezpośrednio powierzchnie, na które pada promieniowanie (ściany, podłoga, meble, ludzie). W pewnych sytuacjach zastosowanie promienników prowadzi do zwiększenia efektywności ogrzewania (w porównaniu do ogrzewania konwekcyjnego). Jest tak w przypadku ogrzewania dużych/wysokich pomieszczeń, wówczas komfort cieplny uzyskuje się poprzez ogrzanie powierzchni ścian oraz ludzi bezpośrednio (ogrzanie powietrza byłoby bardziej energochłonne). Promienniki dają możliwość ukierunkowania przepływu ciepła na konkretne miejsca/przedmioty. Zapewniają one komfort cieplny na zewnątrz pomieszczeń, w postaci np. koksowników.

II. Chłodzenie



W sezonie letnim w celu zapewnienia komfortu cieplnego stosuje się chłodzenie pomieszczeń indywidualne i zbiorowe.

Sposoby poprawy komfortu cieplnego w upalne dni:a) ograniczenie docierającego promieniowania słonecznego (rolety, zasłony),b) stosowanie wentylatorów wymuszających przepływ powietrza w pomieszczeniu,c) chłodzenie pomieszczeń (nadmuchowe, wodne).Ograniczenie docierającego promieniowania słonecznegoW słoneczne dni, promieniowanie jest odpowiedzialne za znaczący przyrost temperatury w pomieszczeniach na nie eksponowanych. Zastosowanie zasłon/rolet o dobrych właściwościach odbijających światło pozwala na obniżenie temperatury powietrza wewnątrz budynku/pomieszczenia. Jest to najtańszy i najprostszy sposób ograniczenia docierającego promieniowania słonecznego. Rolety mogą być zasuwane ręcznie lub automatycznie (z wykorzystaniem czujników nasłonecznienia). W przypadku, gdy chłodzimy pomieszczenia za pomocą urządzeń energetycznych warto je odciążyć (i zmniejszyć zużycie energii) poprzez redukcję ilości docierającego światła słonecznego.Stosowanie wentylatorów wymuszających przepływ powietrza w pomieszczeniuRuch powietrza spowodowany zastosowaniem wentylatorów zapewnia intensywniejszy odbiór ciepła generowanego przez ludzki organizm, tym samym zmniejsza temperaturę odczuwalną. Wyróżnia się wentylatory wolnostojące i sufitowe. Pobór mocy elektrycznej w granicach 20÷100 W.Chłodzenie pomieszczeń z wykorzystaniem urządzeń chłodniczychW przeciwieństwie do sposobów ograniczenia docierającego promieniowania słonecznego i stosowania wentylatorów wymuszających przepływ powietrza w pomieszczeniu (które służą jedynie ograniczeniu dyskomfortu spowodowanego wysoką temperaturą), metoda polegająca na chłodzeniu pomieszczeń z wykorzystaniem urządzeń chłodniczych, pozwala na kontrolowane obniżenie rzeczywistej temperatury powietrza w pomieszczeniu.

III. KlimatyzacjaNajpopularniejszym urządzeniem do chłodzenia pomieszczeń z wykorzystaniem urządzeń chłodniczych jest klimatyzator. Działa na analogicznym mechanizmie i zasadzie jak chłodziarka i pompa ciepła. Ciepło wymieniane jest pomiędzy powietrzem w pomieszczeniu, a powietrzem zewnętrznym. Klimatyzator składa się z obudowy, filtrów powietrza, wlotu oraz wylotu powietrza, układu sterującego, wentylatorów, parownika, skraplacza oraz sprężarki.Parametrem charakteryzującym efektywność klimatyzatora jest współczynnik wydajności

chłodniczej EER=Qod

Eel, wyrażający stosunek odebranego przez urządzenie ciepła do

zużytej energii elektrycznej. W zależności od technologii współczynnik przyjmuje wartości z przedziału 2÷4.Klimatyzatory mogą być wyposażone w funkcje: chłodzenia, wentylowania, osuszania i opcjonalnie ogrzewania (jeśli klimatyzator jest wyposażony w odwrócony obieg – pracuje wtedy jak powietrzna pompa ciepła).Ze względu na konstrukcję klimatyzatory dzielimy na:a) Klimatyzatory stacjonarne: klimatyzatory typu split,



podłogowe, sufitowe, ścienne, kasetowe, klimatyzatory typu multi–split.b) Klimatyzatory przenośne: klimatyzatory typu monoblok, klimatyzatory typu monoblok z dwoma rurami, klimatyzatory typu spotcooler, klimatyzatory typu split.Urządzenia typu split/multi–split charakteryzują się rozdziałem sprężarki i skraplacza od parownika zlokalizowanego w pomieszczeniu. Umożliwia to uzyskanie większej wydajności i efektywności urządzenia oraz redukuje hałas w pomieszczeniu. Urządzenia multi–split, czyli jedna jednostka sprężarka–skraplacz i wiele parowników rozmieszczonych w poszczególnych pomieszczeniach.Zwykle przy zastosowaniu klimatyzatorów przenośnych dochodzi do wymiany powietrza w pomieszczeniu, zaś przy zastosowaniu klimatyzatorów stacjonarnych nie występuje wymiana.Klimatyzatory przenośne są przeznaczone do obsługi jednego pomieszczenia. Są one głośniejsze niż klimatyzatory stacjonarne i wymagają odprowadzenia ciepłego powietrza poza pomieszczenie. Ich zaletą jest niższa cena, brak kosztów montażu (i ewentualnego remontu pomieszczenia) oraz elastyczność zastosowania.W celu zapewnienia komfortu cieplnego oraz uniknięcia tzw. szoku termicznego należy dobrać temperaturę w pomieszczeniu mając na uwadze temperaturę na zewnątrz. Uznaje się, że różnica temperatur nie powinna przekraczać 8°C. Zbyt duża różnica jest niekorzystna dla zdrowia.Free–cooling„Free–cooling” to proces wykorzystania darmowych pokładów chłodu zawartych w powietrzu zewnętrznym o niskiej temperaturze do schłodzenia powietrza wewnątrz budynku. Proces realizowany jest w przypadku dużych budynków, wyposażonych w centrale wentylacyjne. Jeżeli rozpatrujemy proces free–coolingu w centrali wentylacyjnej, który polega na zwiększeniu udziału świeżego powietrza zewnętrznego do chłodzenia pomieszczenia w okresie występowania niskich temperatur powietrza atmosferycznego, to taki proces możemy nazwać free–coolingiem bezpośrednim. Jeżeli proces schładzania powietrza odbywa się z wykorzystaniem wody lodowej schłodzonej w agregacie wody lodowej, za pośrednictwem funkcji free–cooling agregatu, to taki proces, patrząc pod kątem centrali, realizowany jest w sposób pośredni.Gruntowy powietrzny wymiennik ciepłaGruntowy powietrzny wymiennik ciepła działa we współpracy z mechaniczną wentylacją. Świeże powietrze pobierane z zewnątrz zanim trafi do budynku przetłaczane jest przez wymiennik ciepła umieszczony w gruncie na odpowiedniej głębokości (zwykle ok. 2 m). W upalne dni zimny grunt chłodzi świeże powietrze, które następnie trafi do pomieszczeń. Tego typu instalacja jest w stanie w pewnym stopniu chłodzić pomieszczenia lub wspomaga aktywne urządzenia chłodnicze. Gruntowy wymiennik ciepła sprawdza się również w sezonie grzewczym, wówczas grunt ogrzewa świeże powietrze, nim trafi ono do budynku. Wymiennik jest traktowany, jako urządzenie



wspomagające ogrzewanie/chłodzenie pomieszczeń, ogranicza zużycie energii pierwotnej. Woda lodowaTerminem wody lodowej określa się zimną wodę służącą do chłodzenia pomieszczeń (np. zasila klimakonwektory). W Warszawie istnieje możliwość stworzenia miejskiej sieci wody lodowej, która w sezonie letnim służyłaby do chłodzenia pomieszczeń. Woda lodowa byłaby uzyskiwana w wysokosprawnych chłodziarkach absorpcyjnych zasilanych gorącą wodą. W ten sposób obciążenie urządzeń energetycznych w czasie sezonu letniego zbliżyłoby się do wartości obciążenia z sezonu grzewczego (lepsze wykorzystanie istniejącej infrastruktury) i jednocześnie zmniejszyłoby się zużycie energii elektrycznej, obciążenie elektrycznych sieci przesyłowych oraz zużycie energii pierwotnej. Racjonalność budowy sieci wody lodowej zależy od tempa rozwoju instalacji chłodniczych w mieście (biura, budynki użyteczności publicznej, coraz częściej gospodarstwa domowe).

IV. FiltracjaFiltracja stosowana jest w celu zapewnienia wysokiej jakości powietrza nawiewanego do pomieszczeń za pomocą systemów wentylacji mechanicznej oraz klimatyzacji. Szczególną uwagę pełni zwłaszcza w dużych aglomeracjach lub obszarach uprzemysłowionych, gdzie należy zastosować filtrację w celu oczyszczenia powietrza przed dopływem do pomieszczenia. Do tego celu służą różnego rodzaju filtry, które umieszcza się w systemie wentylacji mechanicznej lub wewnątrz klimatyzatora.Wyróżnia się następujące rodzaje filtrów: flirty HEPA ( ang. High Efficiency Particulate Air filter),Zapewniają oczyszczenie powietrza w budynku/pomieszczeniu na poziomie 99,97% poprzez wychwycenie wszelkich cząstek zawieszonych w powietrzu, których rozmiar jest nie mniejszy niż 0,3 mikrona oraz 95% cząsteczek wielości od 0,3 do 0,1 mikrona.Parametry opisujące filtry cząstek stałych:o skuteczność filtracji: całkowita lub frakcyjna (informuje, jaka część cząstek zostaje

wychwycona z powietrza zewnętrznego),o strata ciśnienia podczas przepływu powietrza przez filtr (bezpośrednio przekłada się

na efektywność energetyczną filtracji),o pojemność pyłowa filtru (informuje jak często należy czyścić/wymieniać filtr).

filtry węglowe (filtry z węglem aktywowanym) – wychwytują dymy, zapachy oraz związki chemiczne.

filtry jonowe, ultrafioletowe, które służą do usuwania z powietrza bakterii, wirusów, grzybów.

V. Zmiana wilgotności powietrzaWilgotność powietrza, czyli zawartość pary wodnej w powietrzu wyrażana jest zazwyczaj, jako parametr – wilgotność względna. Optymalna wilgotność względna powietrza, w której człowiek odczuwa optymalny komfort wynosi 40–60%. Optymalna wilgotność służy zdrowiu człowieka, ale również jest korzystna dla ubrań, drewnianych podłóg, mebli oraz książek. Wilgotność powietrza w domach nie powinna być niższa niż 30%. Minimalną wartość wilgotności powietrza w mieszkaniach określa polska norma PN–78/B–03421. Zimą, gdy w budynkach panuje wyższa temperatura niż na zewnątrz,



występuje niska wilgotność powietrza w pomieszczeniach, wówczas stosuje się sposoby nawilżania powietrza. Z nadmierną wilgotnością spotykamy się latem w pomieszczeniach klimatyzowanych, wówczas stosujemy osuszanie powietrza.a) Nawilżanie powietrza jest realizowane: poprzez umieszczenie na grzejnikach odpowiednich pojemników z wodą (ciepło

potrzebne do odparowania pobierane z instalacji grzewczej), przy użyciu wolnostojących nawilżaczy zużywających energię elektryczną, w centralach wentylacyjnych zapewniających kompleksową obróbkę powietrza.b) Osuszanie powietrza: Osuszacze przenośne, wolnostojące:o chemiczne, zawierające materiał higroskopijny (wadą mała wydajność),o elektryczne, które najpierw schładzają powietrze, dzięki czemu następuje częściowe

skroplenie się wody, następnie podgrzewają powietrze. Osuszanie w klimatyzatorach, gdzie podczas schładzania powietrza w parowniku

następuje samoczynne wykroplenie się części zawartej w powietrzu wilgoci. Osuszanie w centrali wentylacyjnej, wilgotność regulowana do zadanej wartości.

VI. Rozwiązania hybrydoweCentrala wentylacyjnaCentralna wentylacja stosowana jest przy instalacjach wentylacji mechanicznej. Jej zasadniczą funkcją jest zapewnienie wymiany i obróbki powietrza (tłoczenie, filtrowanie, podgrzewanie, schładzanie, nawilżanie, osuszanie powietrza) rozprowadzanego przez instalację wentylacyjną budynku lub jego części. W centrali wentylacyjnej znajdują się następujące zasadnicze elementy: wentylatory, filtry powietrza, nagrzewnice powietrza. Definicja centrali wentylacyjnej/klimatyzacyjnej nie jest sprecyzowana i obydwa pojęcia czasami są używane wymiennie. Centrale wentylacyjne mogą być stosowane zarówno w instalacjach dla domów jednorodzinnych lub małych budynków usługowych, jak i do dużych obiektów biurowych, handlowych lub produkcyjnych. W zależności od zastosowania i parametrów technicznych mogą mieć bardzo różną budowę, niejednokrotnie złożoną.Klimakonwektory Klimakonwektory są urządzeniami grzewczo–chłodzącymi, służącymi do utrzymywania danej temperatury w pomieszczeniach (dla każdego pomieszczenia oddzielny klimakonwektor). W klimakonwektorach czynnikiem zasilającym jest woda (woda ciepła i woda lodowa), gdzie ciepło/chłód jest przekazywane bezpośrednio do omywającego wymiennika ciepła powietrza. Wyróżnia się klimakonwektory indukcyjne (ruch powietrza indukowany różnicą temperatur) i wentylatorowe.Pompa ciepła z możliwością pracy w cyklu odwróconymPompa ciepła z możliwością pracy w cyklu odwróconym przy zastosowaniu zaworu czterodrożnego możliwa jest zmiana przepływu czynnika roboczego, tym samym zamiana między sobą parownika i skraplacza. Takie urządzenie może pracować w trybie grzewczym lub chłodniczym, jako klimatyzator. W przypadku pompy ciepła gruntowej,



wytwarzana woda lodowa rozprowadzana jest za pomocą instalacji do klimakonwektorów.

VII. Wentylacja pomieszczeń Wentylacja jest procesem wymiany powietrza między pomieszczeniami, a przestrzenią na zewnątrz. Prawidłowo funkcjonująca wentylacja jest niezbędna w pomieszczeniach użytkowanych przez ludzi bądź zwierzęta. Wentylacja zapewnia wymianę zużytego i zanieczyszczonego powietrza na świeże, niezbędne do oddychania oraz prawidłowej i bezpiecznej pracy urządzeń zasilanych paliwem. Jest to szczególnie ważne w sytuacji dodatkowych zanieczyszczeń, takich jak dym papierosowy, opary substancji chemicznych, pyły itp. Poniżej zestawiono uwzględniane rodzaje wentylacji:rodzaje wentylacji

naturalna, grawitacyjna

przy wykorzystaniu różnicy temperatur wewnątrz i na zewnątrz budynku, wywołując różnicę ciśnień między przestrzenią wentylowaną, a ujściem kanału wentylacyjnego do atmosfery

mechaniczna sterowana wymiana powietrza, przepływ wymuszony pracą wentylatorów

hybrydowa kombinacja wentylacji grawitacyjnej i mechanicznejZastosowanie wentylacji zwiększa zapotrzebowanie na energię podczas ogrzewania/chłodzenia budynku/pomieszczenia. Ważne jest, aby ilość wymienianego powietrza była dostosowana do potrzeb użytkownika. Rozwiązaniem ograniczającym straty energii związane z wentylacją jest rekuperacja ciepła/chłodu. Polega ona na przekazywaniu ciepła/chłodu z powietrza usuwanego do powietrza świeżego, odbywa się to wymienniku ciepła (rekuperacyjne i regeneracyjne wymienniki ciepła).

VIII. Pojemność cieplna budynkuPojemność cieplna elementów konstrukcyjnych budynku (ściany, fundamenty), jak i przedmiotów znajdujących się w pomieszczeniach wpływa bezpośrednio na jego zapotrzebowanie energetyczne. Duża pojemność cieplna wyrównuje temperaturę wewnątrz pomieszczeń niwelując zmieniające się warunki na zewnątrz. W celu zwiększenia pojemności cieplnej budynku:

wykorzystuje się elementy konstrukcyjne (np. cegły, pustaki) o podwyższonej pojemności cieplnej,

stosuje się przegrody wewnętrzne i zewnętrzne o większej grubości, wykorzystuje się materiały PCM (zmiennofazowe), o wyjątkowo dużej

pojemności cieplnej zatapiając je w pustakach, cegłach, tynku itp., umieszcza się w pomieszczeniach elementy o dużej pojemności cieplnej (w tym

złożone z materiałów PCM).Większa pojemność cieplna bezpośrednio redukuje zapotrzebowanie na energię zużywaną w celu ogrzewania/chłodzenia. W warunkach klimatycznych analizowanego obszaru, teoretycznie możliwe jest zapewnienie odpowiedniej temperatury pomieszczeń jedynie dzięki odpowiednio dużej pojemności cieplnej budynku.2. Ciepła woda użytkowaKwestia przygotowania wody użytkowej wygląda analogicznie, jak w przypadku przygotowania wody zasilającej instalację grzewczą. Opis kotłów na poszczególne paliwa dostępny w pierwszej części paragrafu pn. "Komfort cieplny pomieszczeń". Temat



efektywności energetycznej również wygląda podobnie, jak w przypadku przygotowania wody zasilającej instalację grzewczą.

Podział podgrzewaczy c.w.u. ze względu na źródło zasilania: energia elektryczna (elektryczne):

o grzałki oporowe,o pompy ciepła;

kotły (spalanie paliw):o gaz ziemny, LPG,o lekki olej opałowy,o drewno, biomasa,o węgiel;

odnawialne źródła energii (OZE):o kolektory słoneczne,o ogniwa fotowoltaiczne, o turbiny wiatrowe;

miejska sieć ciepłownicza.Urządzenie służące do przygotowywanie c.w.u. zwane jest podgrzewaczem ciepłej wody użytkowej. Podgrzewacz może stanowić oddzielne urządzenie lub wchodzić w skład kotła dwu–funkcyjnego (c.o. i c.w.u.).Rozróżnia się dwa podstawowe typy podgrzewaczy: pojemnościowe (bojlery)Urządzenie służące jednocześnie do podgrzewania i magazynowania c.w.u.. Woda w bojlerze może być ogrzewana grzałką elektryczną z termostatem, albo za pomocą wymiennika ciepła zasilanego z kotła wodnego. Istnieją także bojlery, w których woda jest ogrzewana za pomocą palnika gazowego. Zbiornik posiada izolację termiczną zmniejszającą straty ciepła. przepływoweWoda zostaje podgrzana do temperatury wyjściowej podczas przepływu przez wymiennik ciepła. Źródłem ciepła dla wymiennika mogą być spaliny (w kotłach) lub grzałka oporowa. W przypadku, gdy odległość między podgrzewaczem/zasobnikiem, a punktami poboru wody jest duża (>5 m), dla wygody użytkowania stosuje się cyrkulację c.w.u., która rozwiązuje problem "oczekiwania" przez użytkownika na ciepłą wodę. Od niedawna na rynku dostępne są kotły z podgrzewaczem przepływowym wyposażone w zintegrowane, niewielkie zasobniki ciepłej wody. Umożliwia, to poprowadzenie pętli cyrkulacyjnej bez konieczności instalowania oddzielnego zasobnika c.w.u. Cyrkulacja wiąże się oczywiście ze stratami energii (zasilanie pompy obiegowej i przede wszystkim straty cieplne do otoczenia, które w skrajnych przypadkach stanowią nawet 50% zużywanej energii na przygotowanie c.w.u.). Problem wysokich strat na pętli cyrkulacyjnej jest bardzo powszechny. W celu ich zredukowania stosuje się: odpowiednią izolację przewodów pętli cyrkulacyjnej, dobranie odpowiedniego przepływu w pętli, system sterowania pompą obiegową (sterowanie w oparciu o czujnik temperatury,

godzinowe, interwałowe lub ręczne).



3. Przygotowanie posiłkówW niniejszym opracowaniu do grupy urządzeń służących do przygotowania posiłków zostały przyporządkowane:a) kuchenki,b) piekarniki,c) czajniki elektryczne,d) kuchenki mikrofalowe.W grupie tej można by uwzględnić więcej urządzeń, wybrano te o znaczącym poborze energii. a) kuchenki Do podstawowych technologii obecnych na rynku należy zaliczyć: kuchenki gazoweKuchenki gazowe wymagają przyłącza do sieci gazowej lub butli propan–butan. Osiągają sprawności z przedziału 35÷40%. Tego typu urządzenie wykazuje niższą sprawność przekształcania energii pierwotnej w końcową niż w przypadku urządzeń elektrycznych. Zaletą kuchni gazowych jest niska cena urządzenia i niższy koszt eksploatacji. Zasadniczą wadą jest to, że podczas eksploatacji większa część ciepła ogrzewa powietrze w pomieszczeniu, co zazwyczaj nie jest pożądane. Czynnikiem niekorzystnym jest występowanie spalin, które emitowane są bezpośrednio do powietrza wewnętrznego w budynku/pomieszczeniu. kuchenki elektryczne (żeliwne, ceramiczne, indukcyjne)Z grupy kuchenek elektrycznych zdecydowanie najwyższą efektywnością charakteryzują się kuchnie indukcyjne. Dzięki wykorzystaniu zjawiska indukcji, ciepło generowane jest bezpośrednio w dnie naczynia, dzięki czemu straty ciepła są znacznie redukowane. Sprawność kuchenki indukcyjnej osiąga wartość ok. 90%. Przy uwzględnieniu, że wytworzenie i przesył energii elektrycznej zachodzi ze sprawnością 33%, dla tego rozwiązania otrzymujemy ok. 30% sprawności przekształcenia energii pierwotnej w końcową. Zaletą kuchenek indukcyjnych jest bezpieczeństwo, wygoda użytkowania, brak spalin. Wadą natomiast wysoka cena urządzenia i nieco wyższy koszt eksploatacji niż w przypadku kuchenek gazowych.Sprawność kuchenek o różnych płytach grzejnych definiowana jest jako stosunek energii zużytej przez płytę do ciepła oddanego do gotowanych potraw, a jej wartości wyglądają następująco;Płyta indukcyjna – 90%Płyta ceramiczna – 60%Płyta żeliwna – 55%Kuchenka gazowa – 50%Podsumowując, należy zaznaczyć, że użytkowanie kuchni gazowych i elektrycznych indukcyjnych wiąże się z porównywalnym zużyciem energii pierwotnej.b) piekarnikiZe względu na wygodę użytkowania i jakość uzyskiwanych potraw na rynku dominują obecnie piekarniki zasilane energią elektryczną. O sprawności urządzenia decydują: izolacja cieplna, sposób wymiany powietrza z otoczeniem, system sterowania ułatwiający dobór obciążenia urządzenia do potrzeb.



Dodatkowo na rynku dostępne są również piekarniki parowe. Są to urządzenia łączące w sobie zalety klasycznego piekarnika i urządzenia do gotowania na parze. Konieczne jest również zastosowanie konwencjonalnej metody ogrzewania, dzięki czemu część ciepła pochodzi z rozgrzanego powietrza, a część z pary. c) czajniki elektryczneNajlepsze są czajniki z grzałką płytową, umożliwiające zagotowanie małej ilości wody. Efektywność energetyczna czajnika zależy głównie od izolacji cieplnej czajnika a dodatkowe oszczędności energii można wypracować poprzez dopasowanie ilości gotowanej wody do potrzeb.d) kuchenki mikrofaloweWytwarzane w magnetronie fale elektromagnetyczne absorbowane są przez cząsteczki wody zawarte w podgrzewanej potrawie. Jest to efektywna energetycznie metoda przygotowania posiłków, energia trafia bezpośrednio do potrawy. Mikrofale dają możliwość szybkiego podgrzania potraw, przy niewielkim zużyciu energii elektrycznej.e) urządzenie wielofunkcyjne z technologią opływu gorącego powietrzaTechnologia opływu gorącego powietrza (powietrzna), to kombinacja szybkiego ruchu powietrza (40 l/s), co pozwala na mniejsze zużycie tłuszczu do 80% . f) paliwo do podgrzewaczy z knotem (glikolowe)Paliwo do podgrzewaczy z knotem zawiera glikol dwuetylenu. Specjalny knot zapewnia odpowiednią temperaturę i płomień palenia. Glikol spala się w 100% i nie emituje toksyn oraz zapachów, nie osmala naczyń, dzięki czemu jest stosowany do podgrzewania posiłków np. w bemarach.Przykładowe zużycie energii w codziennym stosowaniu, podczas przygotowania posiłków: Czajnik bezprzewodowy P= 2 kW dla 2 osób używany przez 15 min dziennie, to

wydatek energii E0,5 kWh. Przygotowanie obiadu, śniadania i kolacji dla 2 osób na kuchence (1 palnik P= 2 kW,

drugi mały P= 1 kW) przez 0,5 h dziennie, to wydatek energii E1,5 kWh. Kuchenka mikrofalowa P= 1,5 kW, 20 min/d, to wydatek energii E0,5 kWh Piekarnik P= 3 kW godzinne pieczenie: E3 kWh, to wydatek: E1,5 kWh na dzień

(przy założeniu, że piekarnik używany jest, co drugi dzień) Łącznie: E6 kWh na dwie osoby, na dzień. W przeliczeniu na osobę: E3 kWh/d.

Sposoby ograniczenia zużycia energii podczas przygotowania posiłków [28]: Ograniczenie ilości wody do gotowania Korzystanie z przykrywek – gotowanie bez pokrywki przekłada się na zużycie około

30% więcej energii, Średnica garnka nie może być mniejsza, a nawet powinna być o 2 cm większa niż

grzejące go pole, inaczej marnowane jest nawet 20% energii. Wyłączanie kuchenki elektrycznej na kilka minut przed końcem gotowania. Zagotowanie wody w czajniku elektrycznym. Zmniejszenie zużycia energii nawet

o 30 –50%. Garnki czy patelnie powinny mieć płaskie dno, najlepiej o grubości 3–5 mm. Naczynia,

które nie przylegają całą powierzchnią dna do płyty, zużywają do 50 proc. więcej energii.

Zachowanie czystości naczyń podczas gotowania, smażenia itp. Brud sprawia zwiększenie zużycia energii nawet o 50 proc.



Nie należy gotować zamrożonych produktów, przez takie postępowanie możemy stracić nawet do 50% energii.

Używanie odpowiednich naczyń przystosowanych do kuchenek, np. indukcyjnych.Urządzenia AGD dodatkowo etykiety efektywności energetycznej przedstawiające dane techniczne oraz zużycie energii przez dany sprzęt. W przypadku urządzeń do przygotowywania posiłków etykiety te posiadają piekarniki oraz kuchenki. Dla piekarników najwyższa klasa to A+++, zaś najniższa D.4. OświetlenieNajważniejszym parametrem opisującym oświetlenie jest skuteczność świetlna (wydajność świetlna), czyli wielkość fizyczna określająca stosunek strumienia świetlnego emitowanego przez określone źródło światła do pobieranej przez nie energii w jednostce czasu. Skuteczność świetlna może być podawana także procentowo, w porównaniu do wartości 683 lm/W, tj. przypadku źródła idealnego, które całą dostarczoną energię oddaje w zakresie widzialnym światła.Przykładowe skuteczności świetlne różnych źródeł światła:

lampa żarowa: 8–10 lm/W, lampa halogenowa: 16 lm/W, świetlówka: 45–104 lm/W, biała dioda LED: 26–300 lm/W (303 lm/W osiągnięto w maju 2014 roku), lampa metalohalogenkowa: 85–125 lm/W, wysokoprężna lampa sodowa: 150 lm/W, niskoprężna lampa sodowa: 200 lm/W.

W tablicy 19.01 podano zestawiono charakterystyczne parametry przykładowych lamp oświetleniowych.

Oświetlenie gazoweLampa gazowa – lampa, która emituje światło przez spalanie gazu. Efekt świecenia powstaje dzięki znajdującym się w płomieniu, rozżarzonym cząsteczkom węgla, lub żarnikowi w postaci koszulki Auera.Latarnie gazowe w WarszawieW Warszawie obecnie latarnie gazowe zasilane są gazem ziemnym wysokometanowym, wykorzystywanym powszechnie w gospodarstwach domowych.Dążąc do zachowania pozostałości historycznego oświetlenia gazowego latarnie objęto ochroną prawną poprzez wpis do rejestru zabytków. Objęła ona 181 latarni gazowych, w tym 28 dziewięciopłomiennych i 153 czteropłomienne. Zachowało się do dziś jedynie 6 latarni gazowych dziewięciopłomiennych, stojących przy ul. Jezierskiego. Dwie kolejne latarnie ustawione przy tej ulicy przerobiono na elektryczne. Pozostałe latarnie dziewięciopłomienne wpisane do rejestru zostały zlikwidowane.Roczny koszt utrzymania jednej latarni gazowej przewyższa ponad dziesięciokrotnie koszt eksploatacji elektrycznej. Składają się na to: ceny zużytego gazu, siatek Auera wymagających wymiany co kwartał (kilka € za sztukę) oraz wysokie nakłady na konserwację automatów zapalających, reduktorów i palników. Kosztowne i kłopotliwe w obsłudze latarnie gazowe emitują przy tym znacznie mniej światła niż latarnie elektryczne, wyposażone w nowoczesne lampy sodowe.



Oświetlenie słoneczneSolarne lampy uliczne – oświetlenie LED oparte na wykorzystaniu energii słonecznej bez podłączenia do sieci elektroenergetycznej. Instalacja składa się z panelu fotowoltaicznego, źródła światła LED, kontrolera oraz akumulatora. W ciągu dnia energia słoneczna konwertowana jest przez panel słoneczny na energię elektryczną, która magazynowana jest w akumulatorze, a następnie wykorzystywana w porze nocnej. Każda lampa solarna działa niezależnie i może być użytkowana tuż po zamontowaniu.Zastosowanie solarnych lamp ulicznych jest szczególnie korzystne w obszarach odległych od infrastruktury energetycznej, gdzie jej doprowadzenie jest nieopłacalne ekonomicznie. Oszczędności finansowe wynikają z braku konieczności budowy urządzeń zasilających oraz braku kosztów za zużycie energii elektrycznej. Dodatkowo oświetlenie solarne jest bezpieczne i przyjazne dla środowiska, pozwala ono na ograniczenie emisji zanieczyszczeń do powietrza.Panele fotowoltaiczne polikrystaliczne charakteryzują się ogniwami o większej sprawności w stosunku do monokrystalicznych. Oświetlenie elektryczneOświetlenie elektryczne wewnętrzne lub zewnętrzne, zasilane z podstawowego źródła energii, zapewnia w danym miejscu wymagane warunki oświetlenia przy normalnej pracy urządzeń oświetleniowych.Ze względu na zasadę działania elektryczne źródła światła można podzielić na trzy grupy: temperaturowym wytwarzaniu światła (żarówki, lampy łukowe), luminescencyjnym wytwarzaniu światła (lampy wyładowcze, rtęciowe, sodowe,

fluorescencyjne – świetlówki), mieszanym wytwarzaniu światła (lampy rtęciowo – żarowe).Ponadto lampy elektryczne możemy podzielić, ze względu na rodzaj wykorzystanego zjawiska fizycznego podczas fazy wytwarzania światła, na następujące rodzaje: żarowe – zwane popularnie żarówkami. Za świecenie odpowiada w nich rozgrzany drut

wolframowy umieszczony w centralnym punkcie; fluorescencyjne – zwane świetlówkami. Zachodzi w nich tak zwana fluorescencja,

polegająca na świeceniu odpowiednich substancji pod wpływem promieniowania ultrafioletowego i elektronów;

wyładowcze – są one podzielone ze względu na rodzaj gazu, który na skutek przepływu prądu elektrycznego zaczyna świecić. Jako gazu używamy najczęściej neonu i ksenonu lub oparów rtęci, sodu.;

hybrydowe – są to lampy w których światło otrzymywane jest w sposób mieszany, czyli na skutek oddziaływania dwóch zjawisk fizycznych. Na przykład można wykorzystać wyładowania elektryczne powodujące świecenie gazu oraz równoległe zjawisko świecenia ciała stałego na skutek odpowiednio wysokiej temperatury. Przykładowe lampy tego typu to: łukowe i rtęciowo – żarowe.

Jakość lampy mierzymy analizując poniższe współczynniki: średni czas bezawaryjnej pracy źródła światła, nazywamy również trwałością źródła,

podawany zazwyczaj w godzinach, współczynnik oddawania barw Ra, skuteczność świetlna – jest to stosunek natężenia promienia światła (w lumenach) do

pobranej mocy (w watach).



5. Zasilanie urządzeń elektronicznych W ostatnich latach szczególnego znaczenia nabierają zagadnienia jakości dostawy energii elektrycznej do odbiorców. Na jakość tę składają się następujące zagadnienia o charakterze technicznym i ekonomicznym: jakość energii, na co składają się parametry napięcia zasilającego oraz pewność

(niezawodność) dostawy tej energii, określona czasem trwania i liczbą przerw w zasilaniu,

jakość relacji handlowych pomiędzy dostawcami i odbiorcami.Podmioty ubiegające się o przyłączenie do sieci dzieli się na grupy, zwane dalej "grupami przyłączeniowymi", według następujących kryteriów: grupa I – podmioty, których urządzenia, instalacje i sieci są przyłączane bezpośrednio

do sieci o napięciu znamionowym wyższym niż 110 kV ; grupa II – podmioty, których urządzenia, instalacje i sieci są przyłączane bezpośrednio

do sieci o napięciu znamionowym 110 kV ; grupa III – podmioty, których urządzenia, instalacje i sieci są przyłączane bezpośrednio

do sieci o napięciu znamionowym wyższym niż 1 kV, lecz niższym niż 110 kV ; grupa IV – podmioty, których urządzenia, instalacje i sieci są przyłączane bezpośrednio

do sieci o napięciu znamionowym nie wyższym niż 1 kV oraz mocy przyłączeniowej większej niż 40 kW lub prądzie znamionowym zabezpieczenia przedlicznikowego w torze prądowym większym niż 63 A ;

grupa V – podmioty, których urządzenia, instalacje i sieci są przyłączane bezpośrednio do sieci o napięciu znamionowym nie wyższym niż 1 kV oraz mocy przyłączeniowej nie większej niż 40 kW i prądzie znamionowym zabezpieczenia przedlicznikowego nie większym niż 63 A;

grupa VI – podmioty, których urządzenia, instalacje i sieci są przyłączane do sieci poprzez tymczasowe przyłącze, które będzie, na zasadach określonych w umowie, zastąpione przyłączem docelowym, lub podmioty, których urządzenia, instalacje i sieci są przyłączane do sieci na czas określony, lecz nie dłuższy niż rok.

W tablicy 19.2 przedstawiono standardy jakości energii elektrycznej (jakości napięcia) dostarczanej do poszczególnych grup odbiorców.

Dla grupy przyłączeniowej VI parametry jakościowe energii elektrycznej określa umowa sprzedaży energii elektrycznej albo umowa o świadczenie usług sieciowych. Powyższe standardy parametrów napięcia obowiązują, gdy sieć funkcjonuje bez zakłóceń oraz odbiorca pobiera moc nie większą od mocy umownej.Zasilanie odbiorników energii elektrycznej powinno przebiegać w sposób ciągły, gdyż awarie i niespodziewane wyłączenie zasilania mogą powodować występowanie znacznych szkód i strat materialnych oraz powstawanie niebezpieczeństwa dla ludzi i dla urządzeń. Prawidłowe działanie urządzeń elektrycznych wymaga, aby wartości napięcia zasilającego zawierała się w określonym przedziale wokół wartości znamionowej. Znaczna część odbiorników obecnie użytkowanych, szczególnie elektronicznych i komputerowych, wymaga wysokiej jakości energii. Z kolei te same odbiorniki są często przyczyną odkształceń napięcia zasilającego w instalacji, gdyż z powodu nieliniowości swoich charakterystyk obierają niesinusoidalny prąd przy sinusoidalnym napięciu zasilającym.I. Zasilanie sprzętu gospodarstwa domowego i biurowego



W tablicy 19.03 przedstawiono przykładowe zestawienie odbiorników energii elektrycznej w budynku wraz z zestawieniem mocy oraz tygodniowego czasu pracy poszczególnych sprzętów. Najpopularniejsze sprzęty użytkowane w gospodarstwach domowych wraz z przedstawieniem ich mocy (maksymalna, minimalna, średnia) zawarte zostały w tablicy 19.04.II. Zasilanie sprzętu komputerowegoZasilacz komputera – urządzenie, służące do przetwarzania napięcia przemiennego dostarczanego z sieci energetycznej (220–240 V) na niskie stabilizowane napięcia stałe, niezbędne do pracy pozostałych komponentów komputera.Niektóre zasilacze posiadają przełącznik zmieniający napięcie wejściowe pomiędzy 230 V i 115 V, inne mogą pracować w szerokim zakresie napięcia zasilania.Zasilacze komputerów są zasilaczami impulsowymi, które są zbudowane w oparciu o przetwornicę napięcia.Najczęściej spotykane zasilacze komputerowe są zgodne ze standardem ATX. Standard określa kształt wtyczek, panujące napięcia, dopuszczalne natężenie prądu. Włączanie i wyłączenie zasilacza jest realizowane przez sygnał elektryczny z płyty głównej, co daje obsługę takich funkcji jak tryb czuwania, zdalne włączanie i wyłączanie komputera.Standard ATX (Advanced Technology eXtended) jest rozwinięciem standardu AT (Advanced Technology). W standardzie AT zasilacz był wyłączany poprzez rozłączenie zasilania zasilacza. W zasilaczach ATX włącznik komputera jest podłączony do płyty głównej. Dzięki temu włączanie i wyłączanie zasilacza może być kontrolowane przez komponenty komputera lub oprogramowanie. Zasilacze komputerowe są klasyfikowane na podstawie maksymalnej mocy wyjściowej. Typowe zakresy mocy zasilaczy dla komputerów domowych i biurowych wynoszą od 300 W do 500 W (dla komputerów miniaturowych – poniżej 300 W). Zasilacze stosowane w komputerach dla graczy standardowo mają moc z zakresu 500 do 1200 W, a w serwerach od 800 W do 1400 W. Zasilacze o dużej mocy są w stanie oddać od 1,5 kW do 2 kW mocy – są przeznaczone głównie do dużych serwerów i w mniejszym stopniu do ekstremalnie rozbudowanych komputerów domowych wyposażonych w kilka procesorów, wiele dysków twardych i kilka kart graficznych.Jednym z parametrów zasilacza jest jego sprawność energetyczna. Sprawność to stosunek mocy zasilacza oddawanej na jego wyjściu, do mocy pobranej z sieci energetycznej. Różnica między mocą pobraną a oddawaną jest emitowana w postaci ciepła. Sprawność wyraża się typowo w procentach. Im wyższa sprawność tym mniejsze straty energii w zasilaczu. Zasilacze o wysokiej sprawności wydzielają mniej ciepła, dzięki czemu można w nich montować wentylatory o mniejszej wydajności (cichsze).III. Zasilanie zasobników w e–pojazdach i e–dronachZgodnie z danymi Instytutu Badań Rynku Motoryzacji SAMAR ilość samochodów osobowych zarejestrowanych w Polsce przekracza 17 mln sztuk. Według przewidywań w roku 2020, co 10 samochód będzie pojazdem elektrycznym o zasilaniu bateryjnym (EV). Ponieważ energia baterii EV wynosi obecnie średnio ok. 20 kWh to w trybie ładowania 10 godzinnego pojazd EV stanowi dla systemu elektroenergetycznego (SEE) obciążenie 2 kW. Przy 1,7 mln pojazdów i ekstremalnym współczynniku jednoczesności ładowania będzie to stanowić obciążenie dla SEE o mocy 3,4 GW [10].W tabeli 19.05 zestawiono podstawowe dane techniczne samochodów elektrycznych wiodących marek/producentów samochodów



W procesie ładowania „pojazdów elektrycznych” stosowane są dwie metody:A. ładowanie stacjonarneŁadowanie stacjonarne pojazdów elektrycznych o zasilaniu bateryjnym może odbywać się na trzech poziomach.

Poziom 1a) ładowarka stanowi element wewnętrzny pojazdu. Wymaga zasilania prądem

zmiennym (AC). Użycie standardowego gniazda 1–fazowego 230 V. Moc przekształtnika ograniczona jest do 3,7 kW, a czas ładowania baterii to ok. 8 godzin.

Poziom 2 b) ładowarka jest wewnątrz pojazdu. Zasilana jest prądem zmiennym (AC) jedno lub

trójfazowym. Gniazdo i wtyk podłączenia są specyficzne dla EV. Moc układu może osiągać wartości nawet do 22 kW, a czas ładowania skrócony jest do ok . 1 godziny.

Poziom 3c) ładowarka znajduje się na zewnątrz pojazdu. Na specjalne złącze EV doprowadzone są

zaciski baterii pojazdu. Ładowanie odbywa się prądem stałym (DC). Moc układu jest znaczna – 50 kW i więcej. Umożliwia to szybkie ładowanie do 80% pojemności baterii w czasie zaledwie 10 ÷ 30 minut a pełne naładowanie w czasie 0,5 godz.

B. ładowanie bezprzewodoweŁadowanie bezprzewodowe – pracuje na zasadzie indukcji magnetycznej poprzez dwie cewki – jedna w pojeździe, druga w miejscu postojowym – sprzężone magnetycznie i tworzące transformator z dużą szczeliną powietrzną.Przy ocenie układów ładowania bezprzewodowego istotnymi parametrami są: moc układu, determinująca czas ładowania pojazdu, maksymalny dopuszczalny odstęp między powierzchnią parkingową, a podwoziem

pojazdu, sprawność przetwarzania energii – określana pomiędzy zasilaniem z sieci

elektroenergetycznej, a zaciskami baterii akumulatorów, dopuszczalna tolerancja pozycjonowania pojazdu na miejscu parkingowym, rozmiary i waga – szczególnie istotne dla części układu znajdującej się w samochodzie.

E-drony

Przykładowe parametry pracy dronów dla dwóch typów zasilania – akumulatora Li–Pb oraz ogniwa paliwowego przedstawiają się następująco.

Typ zasilania Energia/paliwo do zasilania Wiadomości dodatkowe Czas pracy

Akumulator Li–Pb Energia elektryczna

Napięcie 22,2 VPojemność od 10 do 25 Ah

Do 0,5 h

Ogniwo paliwowe Wodór – Do 4 hIV. Zasilanie innych odbiornikówPanele fotowoltaiczne (epanele)Sprawność ogniw fotowoltaicznych z krzemu monokrystalicznego kształtuje się obecnie na poziomie od 14% do 17%, a ogniw multikrystalicznych na poziomie od 13% do 16%. Występują również ogniwa monokrystaliczne o specjalnej konstrukcji i sprawności 20%.Cena standardowego panelu 250 W wacha się od 650 zł netto za słabej jakości produkt do 1300 zł netto za markowy panel monokrystaliczny.



Przykładowe parametry techniczne panelu PV: Nominalna Moc (Pmax) 255 W,Napięcie robocze Vmpp 30,4 V,Natężenie robocze Impp 8,38 A,Napięcie jałowe 37,6 V,Prąd zwarciowy 8,88 A,Sprawność 15,5%,Tolerancja mocy ± 3%,Podłączenie PV–JM601,Wymiary 1660 x 990 x 50 mm,Waga 20 kg.Systemy pracy paneli fotowoltaicznych: System on–grid System oddaje w całości wygenerowaną energię elektryczną do sieci publicznej poprzez osobny licznik. Energia niezbędna do funkcjonowania obiektu pobierana jest poprzez drugi licznik wprost z sieci elektroenergetycznej. Rozliczanie z zakładem energetycznym następuje poprzez wystawienie faktury na podstawie wskazań obydwu liczników. Rozwiązanie tego typu najczęściej stosowane jest przez duże elektrownie słoneczne. Zasilanie wyspowe (off–grid)System ten nie posiada podłączenia do publicznej sieci, a wytworzona energia zostaje zmagazynowana najczęściej w akumulatorach. Produkuje on energię dla poszczególnych odbiorników przy założeniu odpowiedniego przewymiarowania generacji. System off–grid ma zastosowanie przy małym zużyciu energii lub w przypadku braku możliwości podłączenia sieci elektroenergetycznej. System autonomiczny z podłączeniem do sieci publicznejObecnie system ten jest najczęściej stosowany ze względu na połączenie pewności zasilania z oszczędnością. Energia z paneli fotowoltaicznych magazynowana jest w akumulatorach, a następnie poprzez inwerter zamieniana jest na napięcie przemienne 230V, zasilając odbiorniki prądu. W przypadku braku energii z systemu fotowoltaicznego następuje automatyczne przełączenie na zasilanie z publicznej sieci AC.Lokalne sieci zamknięteZa bezpieczeństwo elektroenergetyczne na rynku energii elektrycznej odpowiedzialni są operatorzy systemów, każdy na terenie własnego obszaru działania: na rynku systemowym – operator systemu przesyłowego (OSP); na rynkach lokalnych – operatorzy systemów rozdzielczych (OSD).Strukturę sieci tworzącej system elektroenergetyczne (a w szczególności KSE) można rozpatrywać pod względem: funkcjonalnym, operatorskim, własnościowym.Ze względów funkcjonalnych rozróżnić trzeba: sieć zamkniętą i sieci otwarte (promieniowe i magistralne). Sieć zamkniętą definiuje się jako sieć, w której przepływy energii elektrycznej zależą przede wszystkim od rozłożenia wytwarzania na jednostki wytwórcze oraz nie zależą wyłącznie od jednego operatora. Sieć zamknięta ma zadanie zapewniania zasilania odbiorców końcowych lub sieci otwartych niższego poziomu napięciowego w KSE na warunkach standardowych niezależnie od odległości od źródeł



wytwórczych. W sieci zamkniętej jest możliwość zasilania każdego odbiorcy, co najmniej z dwóch niezależnych źródeł. Sieć zamknięta obejmuje sieć łączącą punkty zasilania sieci (PZS) z punktami wyjścia z sieci (PWS).System agregatu prądotwórczego System agregatu prądotwórczego zasilania rezerwowego składa się z dwóch podstawowych podsystemów: generatora, który jest zbudowany z napędu, prądnicy i regulatora; układu rozdzielczego, który zawiera automatyczny przełącznik źródeł zasilania oraz

powiązaną rozdzielnicę mocy i system dystrybucji.Większość systemów agregatów prądotwórczych wykorzystuje silniki rozruchowe zasilane akumulatorem (podobnie jak w samochodach), ale w najcięższych źródłach napędu można spotkać również rozwiązania pneumatyczne i hydrauliczne. Najważniejszym elementem konwencjonalnego rozrusznika jest zdecydowanie układ akumulatora. Na przykład obecny w niektórych systemach alternator do ładowania akumulatora nie działa, aby zapobiec rozładowaniu nieużywanego akumulatora. Zapewnienie oddzielnego, automatycznego systemu ładowania ze zdalnym alarmem jest uważane za najlepsze. Akumulator powinien pozostawać we właściwej temperaturze i wolny od korozji. Wiatrownie przydomoweNajczęściej spotykane siłownie wiatrowe zwane wiatrakami wykorzystywane są do produkcji energii elektrycznej. Innym zastosowaniem, nadal niedocenionym w Polsce, jest ich wykorzystanie do pompowania wody – np. do nawadniania pól lub osuszania gruntów. Mogą one współpracować z siecią elektroenergetyczną lub być układami autonomicznymi.Siłownie wiatrowe służą do przekształcania energii wiatru na energię elektryczną, mechaniczną lub inną. Podstawowym elementem każdej siłowni wiatrowej jest wirnik. Umożliwia on zamianę energii kinetycznej ruchu cząstek powietrza w energię mechaniczną – ruch obrotowy wirnika. Następnie ruch obrotowy przekazywany jest do urządzeń wykonawczych (generator prądu elektrycznego, pompa itd.).Ze względu na moc siłownie wiatrowe dzieli się na „mikro”, „małe” i „duże”. Do zasilania domów i małych gospodarstw rolnych stosuje się głównie dwa pierwsze rodzaje. a. Mikroelektrownie wiatrowe – mikroinstalacje o mocy poniżej 40 W (wg Dz.U. z 2015

r. poz. 478, Ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii). Używa się ich najczęściej do ładowania baterii akumulatorów stanowiących zasilanie obwodów wydzielonych – w miejscach, gdzie sieć elektroenergetyczna nie występuje lub względy zewnętrzne wskazują konieczność wykorzystania innego źródła energii. Takie elektrownie można wykorzystać do zasilania przez akumulatory części oświetlenia domu: pojedynczych lamp, a nawet poszczególnych pomieszczeń czy urządzeń.

b. Małe elektrownie wiatrowe – małe instalacje o mocy od 40 W do 200 W (wg Dz.U. z 2015 r. poz. 478 Ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii). Elektrownie z tej grupy mogą zapewniać energię elektryczną w pojedynczych gospodarstwach domowych, a nawet w małych firmach. W warunkach przydomowych najpopularniejsze są elektrownie 3–5 kW. Moc takich elektrowni, wspomagana energią zmagazynowaną w akumulatorach, wystarczy do zasilania oświetlenia, układów pompowych, sprzętu i urządzeń domowych.



KogeneracjaKogeneracja jest technologią jednoczesnego (skojarzonego) wytwarzania energii elektrycznej i ciepła. Pozwala ona wykorzystać ciepło, które w układach kondensacyjnych, stosowanych w rozdzielnym wytwarzaniu energii elektrycznej, jest rozpraszane do otoczenia. Wykorzystanie technologii kogeneracyjnej pozwala zatem w istotny sposób zmniejszyć zużycie paliw pierwotnych oraz ograniczyć emisję do otoczenia produktów spalania, w tym dwutlenku węgla.Zalety kogeneracji spowodowały, że uznana ona została za technologię preferowaną do wytwarzania energii elektrycznej i ciepła, stąd kraje UE przyjęły Dyrektywę 2004/8/WE z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie wspierania kogeneracji w oparciu o zapotrzebowanie na ciepło użytkowe na wewnętrznym rynku energii. Dyrektywa wprowadza pojęcie wysokosprawnej kogeneracji, tj. skojarzonego wytwarzania energii elektrycznej i ciepła, które pozwala zaoszczędzić minimum 10% paliwa w stosunku do rozdzielonej produkcji ciepła i energii elektrycznej. Dyrektywa zobowiązuje kraje członkowskie do wspierania wysokosprawnej kogeneracji, tak aby stworzyć inicjatywy niezbędne do zaspokojenia potrzeby stabilnych realiów gospodarczych i administracyjnych dla inwestowania w nowe instalacje kogeneracyjne.Wymienione w dyrektywie kogeneracyjnej technologie skojarzonego wytwarzania energii elektrycznej i ciepła mogą, jako paliwo wykorzystywać węgiel, gaz ziemny, odpady komunalne wybrane palne odpady przemysłowe oraz biopaliwa. Teoretycznie w kogeneracji możliwe jest także wykorzystanie jako źródła energii paliwa jądrowego, ciepła geotermalnego czy słońca, jednak przy obecnym rozwoju technologii energetycznych i krajowych uwarunkowaniach mają one – z punktu widzenia rozwoju w Polsce tych technologii – znaczenie pomijalnie małe. PoligeneracjaW systemach poligeneracyjnych produkuje się minimum cztery media jednocześnie. Przykładowym rozwiązaniem jest połączenie produkcji energii elektrycznej, ciepła, chłodu i pary technologicznej. Tego rodzaju układ składa się z modułu kogeneracyjnego, dzięki któremu wytwarzana jest energia elektryczna oraz ciepło, absorpcyjnego agregatu wody lodowej, który wykorzystywany jest do przekształcenia ciepła na chłód, a także wytwornicy pary służącej produkcji pary technologicznej z wykorzystaniem ciepła spalin. Układy hybrydoweHybrydowe układy (systemy) wytwórcze – małe zespoły współpracujących jednostek wytwórczych energii elektrycznej (lub ciepła) albo energii elektrycznej i ciepła, o zróżnicowanych nośnikach energii pierwotnej (odnawialne i nieodnawialne) i/lub zawierające układy do magazynowania energii, przy czym sterowanie i koordynacja ich współpracy odbywa się przy wykorzystaniu zaawansowanych układów energoelektronicznych.AkumulatoryMetody przechowywania energii elektrycznej w sieci odnoszą się do masowego przechowywania energii wewnątrz sieci elektroenergetycznej z wykorzystaniem w warunkach polskich elektrowni szczytowo–pompowych. Energia elektryczna jest kumulowana w okresie, gdy elektrownie wytwarzają więcej energii niż wynosi aktualny popyt. Nadwyżki te są wykorzystywane w momentach kiedy bieżące zużycie energii elektrycznej przewyższa aktualną produkcję. Dzięki akumulacji energii bloki



energetyczne mogą pracować bez przerw, co jest szczególnie ważne dla bloków węglowych (długi okres wygaszenia i ponownego włączenia bloków). Przechowywanie energii ma także duże znaczenie dla odnawialnych źródeł energii. Baterie słoneczne, jak i turbiny wiatrowe są ze swej natury niestabilnymi źródłami energii i zasadniczo wymagają jej magazynowania. Systemy akumulacyjne odgrywają istotną role w stabilizacji sieci elektrycznej.Wykorzystanie akumulatorów w systemach magazynowania energii:

Elektrownie szczytowo–pompowe; Bateryjne zasobniki energii typu BES (Battery Energy Storage); Koła zamachowe (zasobniki magazynujące energię kinetyczną); Nadprzewodnikowe zasobniki energii (SMES); Kondensatory mocy; Samochody elektryczne, ogniwa paliwowe, zbiorniki sprężonego gazu.

KondensatoryKondensator elektroenergetyczny są podzespołami dużej mocy. Kondensatory dzielimy na jednofazowe i trójfazowe. Kondensatory znajdują szerokie zastosowanie w elektroenergetyce. Używane są między innymi do: kompensacji mocy biernej, kompensacji reaktancji indukcyjnej linii przesyłowej, regulacji napięcia sieci elektroenergetycznej, sprzęgania urządzeń łączności wysokiej częstotliwości (ETN) z liniami przesyłowymi, dzielników napięcia, symetryzacja urządzeń, filtrów napięcia przemiennego, układów pomiarowych, rozruchu i pracy silników indukcyjnych, tłumienie zakłóceń, filtracji napięcia w silnoprądowej technice półprzewodnikowej, ochrony przeciwprzepięciowej.Kondensatory energetyczne stosuje się na wszystkich poziomach napięć.Sieć prądu stałegoNajważniejszymi sieciami prądu stałego są sieci trakcyjne kolejowe (napięcie 3kV), tramwajowe (600V) oraz sieci automatyki (24V) Urządzenia półprzewodnikowe wymagają zasilania prądem stałym wytwarzanym przez zasilacze sieciowe. W zasilaczu sieciowym napięcie przemienne jest najpierw transformowane na odpowiedni poziom napięcia, prostowane oraz filtrowane, tak aby jego ostateczny przebieg był jak najbardziej zbliżony do wartości stałej. Sieci prądu stałego mogą być atrakcyjną platformą obsługującą grupy prosumentów lokalizowanych w niewielkiej odległości od siebie dzięki prostocie sterowania i braku konieczności synchronizacji. Również oświetlenie zewnętrznego LED może sięgać po sieci prądu stałego w miarę ich upowszechniania.Sieci o podwyższonym niskim napięciu Sieci o podwyższonym niskim napięciu (600 V) wykorzystywane są do zasilania prądem stałym sieci trakcyjnej tramwajowej, czy trolejbusowej. Sieć trakcyjna tramwajowa składa się z napowietrznej sieci jezdnej oraz sieci powrotnej, którą stanowią szyny. Prąd przemienny o średnim napięciu dostarczanego z sieci energetyki zawodowej jest zamieniany na prąd stały o napięciu 600 V w podstacjach trakcyjnych. Sieci trakcyjne są wykorzystywane do ładowania pojazdów elektrycznych.



Sieci prądu przemiennegoPrąd przemienny to prąd elektryczny okresowo zmienny, zmieniający kierunek przepływu.Zasilanie jednofazowe, trójfazoweZasilanie jednofazowe było stosowane powszechnie w budynkach wielorodzinnych z ogrzewaniem i ciepłą wodą dostarczaną z sieci ciepłowniczej, a możliwa do uzyskania obecnie moc z zasilania jednofazowego (do 3,7 kW) często jest niewystarczająca. Obecnie standard wyposażenia mieszkania w odbiorniki elektryczne obejmuje już dużą liczbę urządzeń. Dysponując zasilaniem trójfazowym można zasilać odbiorniki mocy (piece akumulacyjne, hydrofory, ładowarki samochodów elektrycznych) oraz podłączyć pod każdą fazę inny zestaw odbiorników. W ten sposób praca odbiorników (załączanie i wyłączanie) zasilanych z jednej fazy nie ma wpływu na pracę urządzeń zasilanych z innej fazy np. komputera czy telewizora. Awaria jednej fazy nie pozbawia zasilania odbiorników przyłączonych do innej fazy. Sieci 230/400VUrządzenia wykorzystywane w gospodarstwach domowych, sklepach, biurach, takie jak komputery, urządzenia telekomunikacyjne, wszelkie urządzenia elektroniczne, sprzęty RTV/AGD, czy też oświetlenie, na terenie Unii Europejskiej przystosowane są do pracy przy napięciu 230V w przypadku odbiorników jednofazowych lub 400 V w przypadkach odbiorników 3–fazowych. Urządzenia te zasilane są z sieci niskiego napięcia. Z tej sieci jest obsługiwana największa liczba odbiorców, która jednak nie jest dominującym konsumentem energii.Sieci średniego napięciaSieci średniego napięcia wykorzystywane są do przesyłu energii na średnie odległości, rozdziału energii elektrycznej, jak również do zasilania maszyn elektrycznych wysokiej mocy. Zakres średnich napięć w Polsce kształtuje się od 1 kV do 60 kV. Sieci o napięciu 3 kV wykorzystywane są w trakcjach kolejowych prądu stałego, zaś 6kV, 10kV, 15kV, 20 kV w sieciach miejskich oraz do zasilania maszyn elektrycznych dużej mocy. Na terenie m.st. Warszawy OSD w sieciach średniego napięcia stosują napięcie nominalne 15kV. Z tej sieci są zasilani znaczący komercyjni odbiorcy energii elektrycznej.Sieci wysokiego napięcia Pierwotny rozpływ mocy na obszarze stolicy odbywa się sieciami wysokiego napięcia 110kV wyprowadzonymi z Głównych Punktów Zasilających [GPZ]. Z tej sieci są zasilane Rozdzielcze Punkty Zasilające [RPZ], w których dokonuje się transformacja z napięcia 110kV na 15kV. Na terenie miasta jest tylko kilku przemysłowych obiorców energii na wysokim napięciu. Sieci o podwyższonej częstotliwości Sieci prądu przemiennego (AC) o podwyższonej częstotliwości w przedziale 400–600 Hz są stosowane w obiektach uzbrojenia, lotnictwa i marynarki. Na ogół systemy są uzupełniane sieciami prądu stałego (DC) z napięciami o różnych wartościach, dopasowanych do odbiorników pracujących na pokładach. Obecny stan techniki, a zwłaszcza elektroniki i energoelektroniki pozwala na zmniejszenie liczby systemów elektroenergetycznych do jednego systemu – do sieci AC, pozostawiając awaryjne źródła zrealizowane z wykorzystaniem baterii akumulatorów. Współczesne układy



energoelektroniczne z powodzeniem umożliwiają budowę przekształtników dopasowujących jedną sieć prądu przemiennego do wszystkich odbiorników niezależnie od wartości i rodzaju napięcia (AC i DC). Sieć o napięciu dotykowo dopuszczalnym Największa wartość napięcia roboczego lub dotykowego, to taka, której długotrwałe utrzymywanie się nie stanowi zagrożenia dla życia lub zdrowia człowieka w danych warunkach otoczenia. Przyjmuje się, że dla sieci prądu stałego wartość napięcia nie stwarzającego zagrożenia to 50 V. Dla prądu przemiennego przyjmuje się wartość skuteczną mniejszą o wartości 24 V. Napięcie dotykowo dopuszczalne jest powszechnie stosowane do przenośnych urządzeń zasilanych z sieci energetycznej – poprzez specjalny transformator bezpieczeństwa, który redukuje napięcie sieciowe 230V do wymaganych 24V oraz w urządzeniach zasilanych z baterii. Coraz popularniejsze stają się elektronarzędzia zasilane napięciem stałym 24V DC, a nawet 36V DC. Stosowanie napięć dotykowo dopuszczalnych powinno się rozpowszechniać w budynkach, w których przebywają dzieci, ludzie chorzy, niedołężni, na basenach, łaźniach, w przestrzeniach otwartych.6. Transport pasażerskiTransport pasażerski stanowi istotny element w kontekście wykorzystania energii na terenie Miasta. W rozdziale opisano zarówno transport zbiorowy, publiczny, komercyjny, indywidualny, osobowy oraz rekreacyjny. Źródła zasilające w transporcie stanowią paliwa ciekłe, butanol, LPG, CNG, LNG, H2 oraz energia elektryczna.I. Transport zbiorowy, publiczny komercyjny funkcjonujący w WarszawieKoleje Mazowieckie KMSpółka pasażerskich przewozów kolejowych utworzona przez samorząd województwa mazowieckiego oraz Przewozy Regionalne Sp. z o.o. Koleje Mazowieckie wykorzystywane są jako komunikacja miejska dla Warszawy, realizują połączenia: Warszawa Wola Grzybowska (1 strefa) / Sulejówek Miłosna (2 strefa), Warszawa Falenica (1 strefa) / Śródborów (2 strefa), Warszawa Jeziorki (1 strefa) / Zalesie Górne (2 strefa), Warszawa Ursus – Niedźwiadek / Pruszków (2 strefa), Warszawa Gołąbki (1 strefa) / Płochocin (2 strefa), Warszawa Choszczówka (1 strefa) / Legionowo Przystanek i Legionowo Piaski (2

strefa), Warszawa Zacisze–Wilno (1 strefa) / Zagościniec (2 strefa).KM obsługuje połączenia z Portem Lotniczym Modlin, oraz połączenia z większymi miastami województwa mazowieckiego.Tabor Kolei Mazowieckich składa się w większości z elektrycznych zespołów trakcyjnych, które modernizują zakłady ZNTK „Mińsk Mazowiecki” i Newag. KM dysponuje aktualnie 243 pojazdami różnych typów.Szybka Kolej Miejska SKMNaziemna szybka kolej miejska łącząca centrum Warszawy z jej przedmieściami i niektórymi miejscowościami satelickimi. Jej zadania uzupełniają: Metro Warszawskie, Warszawska Kolej Dojazdowa i wybrane połączenia Kolei Mazowieckich. SKM realizuje połączenia na liniach: S1: Puszków – Otwock – 43,5 km, S2: Warszawa Lotnisko Chopina – Sulejówek Miłosna – 34,2 km,



S3: Warszawa Lotnisko Chopina – Warszawa – 42,5 km, S9: Warszawa Zachodnia – Wieliszew – 29,5 km).Łącznie SKM obsługuje 46 stacji. Tabor stanowią 32 pojazdy elektryczne, w tym: 6 pojazdów 3–członowych, 4 pojazdy 4–członowe, 22 pojazdy 6–członowe.Dzienna liczba wozokilometrów wg rozkładów jazdy w dniu powszednim realizowanych przez SKM wynosi 51 384. Liczba wozów (wagonów) w trasie w szczycie porannym wynosi 116 szt. Punktualność skorygowana 99,2%.Warszawska Kolej Dojazdowa WKDWarszawska Kolej Dojazdowa zarządza wydzielonym systemem kolei miejskiej. Wykonuje przewozy pasażerskie na odcinku Warszawa Śródmieście WKD – Podkowa Leśna Główna – Grodzisk Mazowiecki Radońska (linia 47 o długości 32,6 km) z odgałęzieniem Podkowa Leśna Główna – Milanówek Grudów (linia 48 o długości 2,9 km). WKD wykorzystuje także łącznicę Pruszków – Komornica (linia 512 o długości 2,4 km).Linie WKD są całkowicie zelektryfikowane na odcinkach pasażerskich (poza łącznicą 512) i wyodrębnione od ogólnej sieci kolejowej.Ulokowano na nich 24 przystanki i 4 stacje. Na liniach WKD znajduje się łącznie 38 przejazdów kolejowych, z których 10 jest kategorii C, a pozostałe 28 kategorii D. WKD dysponuje 21 elektrycznymi zespołami trakcyjnymi różnych typów.Łódzka Kolej AglomeracyjnaZ punktu widzenia komunikacji w Warszawie Łódzka Kolej Aglomeracyjna ma znaczenie marginalne. Są to: 3 pary pociągów w weekendy oraz święta w relacji Warszawa Wschodnia – Łódź Kaliska. Kursy realizowane są przez elektryczne zespoły trakcyjne.Przewozy RegionalneZ punktu widzenia komunikacji w Warszawie Przewozy Regionalne ma znaczenie marginalne. Jest to: 5 par pociągów w tygodniu w relacji Warszawa Wschodnia – Łódź Kaliska. Kursy realizowane przez elektryczne zespoły trakcyjne.PKP IntercityPrzewozy realizowane przez PKP Intercity są pomijalne dla ruchu pasażerskiego wewnętrznego Warszawy. Gęstość sieci kolejowej na terenie Warszawy: 0,152 km/km2, na terenie aglomeracji 0,044 km/km2. Tramwaje Warszawskie TWSpółka miejska zajmująca się prowadzeniem komunikacji tramwajowej na terenie miasta Warszawa. Tabor stanowi łącznie 745 pojazdów, w tym: 442 wagony pojedyncze, 31 pojazdów wieloczłonowych (19 – 20 m), 280 pojazdów wieloczłonowy powyżej 20 m. Liczba linii 26. Średnia odległość między przystankami 457 m, długość tras wynosi 133,5 km, długość linii 379,7 km.Gęstość sieci tramwajowej na terenie Warszawy wynosi 0,258 km/km2, na terenie aglomeracji 0,055 km/km2.Dzienna liczba wozokilometrów wg rozkładów jazdy w dniu powszednim wynosi 173 349. Liczba wozów (wagonów) w trasie w szczycie porannym 420 szt. (425 szt. w szczycie popołudniowym). Punktualność rzeczywista: 93,2%.Metro Warszawskie MW



System kolei podziemnej, składający się z dwóch linii: M1 i M2. Pierwszy odcinek linii M1 otwarto w 1995, a pierwszy odcinek linii M2 w 2015.Tabor stanowi łącznie 450 wagonów, w tym: 240 wagonów pojedynczych, 35 składów 6-cio wagonowych.Średnia odległość między przystankami: 1150 m (M1), 1017 m (M2). Długość tras: 29,2 km, długość linii 29,2 km. Gęstość sieci metra: 0,056 km/km2, na terenie aglomeracji 0,012 km/km2.Dzienna liczba wozokilometrów wg rozkładów jazdy w dniu powszednim wynosi 118 453. Liczba wagonów w trasie w szczycie porannym: 288 szt. Punktualność rzeczywista: 99,15%.Autobusy miejskiePodstawowy element systemu komunikacyjnego obejmującego miasto stołeczne Warszawa wraz z aglomeracją. Linie administrowane są przez Zarząd Transportu Miejskiego podlegający miejskim władzom samorządowym.Obecnie przewozy na zlecenie ZTM świadczą:

Miejskie Zakłady Autobusowe (MZA) – największy przewoźnik (74% taboru autobusowego, 1229 autobusów)

Michalczewski (35 autobusów) PKS Grodzisk Mazowiecki (109 autobusów) Mobilis (176 autobusów) KM Łomianki (38 autobusów) Europa Express City (32 autobusy) operatorzy linii lokalnych

Tabor stanowi łącznie 1759 autobusów (wszyscy operatorzy, bez linii lokalnych), w tym: 156 autobusów MIDI (50 – 80 miejsc), 519 autobusów MAXI (80 – 110 miejsc) oraz 1084 autobusy MEGA (powyżej 110 miejsc).W przeważającej części tabor zasilany paliwem ciekłym oraz posiadający określone normy EURO: EURO 1 – I szt.; EURO II – 135 szt.; EURO III – 205 szt.; EURO IV – 551 szt.; EURO V – 236 szt.; EURO EV – 393 szt.; EURO VI – 228 szt. Miejskie Zakłady Autobusowe dysponują 10 autobusami elektrycznymi Solaris. Autobusy elektryczne (ebus) obsługują linię 222. Pojemność baterii autobusów Solaris wynosi 200 kWh, silniki trakcyjne mają moc 160 kW.W 2016 roku Miasto planuje zakończyć przetarg na kolejne 10 autobusów elektrycznych o długości 12 m.Liczba linii: 134 (zwykłe), 27 (przyspieszone), 45 (strefowe), 7 (ekspresowe), 31 (lokalne). Średnia odległość między przystankami: 486 m (zwykłe), 777 m (przyspieszone), 676 m (strefowe), 1048 m (ekspresowe), 786 m (lokalne). Długość tras: 1 174 km (razem autobusy dzienne), 568 km (razem autobusy nocne), długość linii: 3 059 km (razem autobusy dzienne), 833 km (razem autobusy nocne).Gęstość sieci autobusowej na terenie Warszawy: 1,502 km/km2, na terenie aglomeracji 0,659 km/km2.Dzienna liczba wozokilometrów wg rozkładów jazdy w dniu powszednim wynosi 382 517. Liczba pojazdów w trasie w szczycie porannym: 1706 szt. Punktualność rzeczywista (łączna dla wszystkich operatorów): 93,2%.Tramwaj wodny



Linia tramwaju wodnego, który kursuje w okresie wakacyjnym po Wiśle w granicach Warszawy. Tramwaj wodny realizuje kursy turystyczne i aktualnie nie odgrywa znaczącej roli, jako środek transportu publicznego. Kursy realizowane są przez dwie jednostki pływające: Wars oraz Stalmach.II. Transport zbiorowy, publiczny – koncepcje wykorzystywane w innych miastach,

a możliwe do wykorzystania w aglomeracji warszawskiejSystem kolei nadziemnychSystemy kolei naziemnych, ze względu na konieczność wydzielania dróg pod infrastrukturę liniową w terenie zabudowanym, są uznawane za trudne do organizacji, planowania i rozwoju. Możliwe jest wprowadzanie systemów kolei tzw. nadziemnej, prowadzonej na konstrukcjach naziemnych (wsporniki) umożliwiających podwieszenie pojazdów lub poruszanie się pojazdów po szynach.Przykładowe rozwiązanieChicagowska Kolej Metropolitalna (Chicago Transit Authority ) – składa się z ośmiu linii o łącznej długości 170,6 kilometrów, w tym: 91,9 km jako kolej nadziemna, 59,4 km jako kolej naziemna, 19,5 km jako kolej podziemna (metro właściwe). Pierwsza linia (zielona) została otwarta w 1892. Obecnie istnieje osiem linii, a dwie z nich, tj. czerwona i niebieska, funkcjonują 7 dni w tygodniu przez 24 godziny.Personal Rapid Transit (PRT)Autonomiczny, energooszczędny, zindywidualizowany system pojazdów transportu miejskiego lub podmiejskiego, zasilanych elektrycznie, poruszających się po dedykowanej infrastrukturze szynowej – najczęściej podwieszanej.System opiera się na wykorzystaniu niewielkich elektrycznych 2–3 osobowych pojazdów sterowanych komputerowo, dostępnych na żądanie po wprowadzeniu adresu miejsca docelowego. Pojazdy poruszają się po specjalnie przygotowanych i zabezpieczonych trasach (naziemnych, podwyższonych lub podwieszonych), oddzielonych wielopoziomowo od tradycyjnych ulic, bez zatrzymywania się na pośrednich przystankach/stacjach.Ruch kontrolowany jest komputerowo, a ilość pojazdów ograniczona, dzięki czemu ograniczona jest możliwość wystąpienia kongestii i kolizji. Podróże odbywają się nieprzerwanie do miejsc przeznaczenia wybranych przez pasażerów. W tego typu rozwiązaniach nie istnieją rozkłady jazdy ani wyznaczone trasy przejazdów. O czasie rozpoczęcia i miejscu zakończenia podróży decyduje pasażer. Komputer znajduje ścieżkę do miejsca przeznaczenia dla każdego pasażera unikając kolizji i utrzymując bezpieczne odległości pomiędzy pojazdami.Przykładowe rozwiązanieULTra (Urban Light Transit) (Miejski lekki transport) działające rozwiązanie na lotnisku Heathrow zastąpiło istniejące połączenie autobusowe między terminalem 5 a parkingiem samochodowym. System wykorzystujący czteroosobowe, w pełni autonomiczne, elektryczne pojazdy zasilane bateryjnie. Dzięki zminimalizowaniu czasu oczekiwania (95% pasażerów czeka mniej niż minutę), oraz szybszej wymianie pasażerów czas podróży skrócił się do około 5 minut, ze średniego czasu dla autobusu wynoszącego ponad trzy razy więcej (~15–20 minut).Ruchome chodniki



Ruchomy chodnik (travelator) – urządzenie transportu poziomego funkcjonujące na podobnej zasadzie jak ruchome schody. Najczęściej stosowane w miejscach o dużym zagęszczeniu przepływu ruchu pieszego jak lotniska i dworce kolejowe. Ruchome chodniki mogą być stosowane, jako środki wspomagania ruchu pieszych w szczególnie obciążonych miejscach, np. łącznikach pomiędzy stacjami kolejowymi, stacjami metra, w przejściach podziemnych o znaczącym obciążeniu ruchem.Bus Rapid Transit (BRT)System drogowego transportu publicznego, w którego skład wchodzą autobusy (zwykle przegubowe i dwuprzegubowe) oraz infrastruktura (m.in. wydzielone pasy ruchu dla autobusów, odpowiednio dostosowane stacje autobusowe, komputerowo wspomagany system sterowania ruchem, system informacji pasażerskiej).Systemy BRT pozwalają na rozwiązanie lub minimalizację problemów charakterystycznych dla typowego transportu autobusowego, wynikających głównie z nadmiernego natężenia ruchu, w stopniu zbliżonym do rozwiązań alternatywnych (szybki tramwaj, metro), przy kilkakrotnie niższych kosztach wdrożenia systemu.Przykładowe rozwiązanieMetrobus (Bus Rapid Transit) – autobus miejski spełniający zadania kolei naziemnej i podziemnej w Istambule w Turcji. Długość linii Metrobusa wynosi 50 km. Pojazd porusza się po specjalnie wydzielonym i zabudowanym pasie ruchu obsługując 45 przystanków. Ze względu na niezakłócony przebieg linia Metrobus zapewnia tranzyt przez miasto. Linia pokrywa się częściowo z miejską obwodnicą. Pierwszą sekcję linii otworzono w 2007 roku. W ciągu doby Metrobus przewozi około 800 tys. pasażerów.Vaporetto System wodnych taksówek i tramwajów wykorzystywanych w Wenecji. System dysponuje 19 liniami stałymi w obrębie Wenecji oraz łączącymi ją z pobliskimi wyspami. Wprowadzenie podobnego systemu w Warszawie jest ograniczone ze względu na brak dróg wodnych poza Wisłą i wybranymi kanałami sztucznymi oraz brak łatwodostępnych przystanków, jednakże w przyszłości może zostać wprowadzony, jako alternatywne połączenie na linii Pn – Pd.III. Transport indywidualny, prywatny komercyjnyTaksówkiSystem środek transportu miejskiego, licencjonowany samochód osobowy do wynajęcia wraz z kierowcą, nieposiadający z góry określonych tras. Liczba taksówek w Warszawie w 2014 roku wynosiła około 10 475 szt.Od lutego 2011 r. korporacja EcoCar System wprowadziła 130 niskoemisyjnych pojazdów: 15 elektrycznych i 115 napędzanych gazem LPG. Pracujące pojazdy nie mogą być starsze niż 3 lata i spełniają normę emisji spalin EURO 5. Od 2015 r. EcoCar wprowadził auta hybrydowe Toyota, z napędem HSD. Do 2017 r. firma EcoCar planuje zastąpić wszystkie auta samochodami hybrydowymi. W przypadku pojazdów przerobionych z Fordów Mondeo samochód ma przeciętny zasięg 150 km. Po tym dystansie następuje tzw. szybkie ładowanie (30 minut) i możliwe jest pokonanie dalszych 60 km. Średni dobowy przebieg pojazdu wynosi 370–400 km.IV. Transport indywidualny, publicznySamochody miejskieBrak systemu wypożyczania samochodów miejskich w Warszawie. Wprowadzenie systemu samochodów miejskich w Warszawie planowane jest w roku 2017.



Dostępne będzie 300 do 500 niskoemisyjnych pojazdów realizujących ideę car–sharingu. Pojazdy elektryczne będą wprowadzone w kolejnych etapach projektu.Planowany koszt wypożyczenia samochodu wynosi 70 zł/h i ma obejmować koszty benzyny, płatne parkingi oraz standardowe koszty ponoszone przy samochodzie na własność: ubezpieczenie, naprawy i utratę wartości pojazdu.Idea funkcjonowania samochodów miejskich w Warszawie ma być oparta na założeniach systemu wypożyczania rowerów miejskich, poza koniecznością odstawienia pojazdu w strefie (Mokotów, Ochota, Praga Południe, Praga Północ, Śródmieście, Wola, Żoliborz) w strefie, z której został wypożyczony.Przykładowe rozwiązaniaWypożyczalnie samochodów miejskich (Car2go), w większości miast oferuje dwuosobowe pojazdy Smart Fortwo "car2go edition" zasilane silnikami benzynowymi lub elektrycznymi.Badania prowadzone w Amsterdamie jednoznacznie wskazują, że system samochodów miejskich ma pozytywny wpływ na schemat wyboru środka transportu, wykorzystanie pojazdów car2go ma niewielki pozytywny wpływ na jakość powietrza i wykorzystanie przestrzeni parkingowej, rozwój systemu samochodów miejskich ma wpływ na rozwój stacji ładowania pojazdów.Rowery miejskieSystem roweru publicznego Veturilo jest elementem systemu transportowego miasta i funkcjonuje od 2012 roku. Sezon trwa od 1 marca do 30 listopada.System składa się z ponad 200 stacji i 5 000 rowerów. Umowa z operatorem systemu, firmą Nextbike obowiązuje do końca 2016 roku, aktualnie została ona przedłużona na kolejne cztery lata. W 2015 roku rozszerzono ofertę rowerów o tandemy (10 sztuk).W rekordowym roku 2017 dokonano 5,1 mln wypożyczeń rowerów. Średni czas podróży rowerem wynosi 21 minut. Liczba aktywnych użytkowników wynosi 610 000 osób.Nowe wypożyczalnie stanęły przede wszystkim w Śródmieściu, na Pradze i Woli przy średniej odległości miedzy stacjami około 200 m. System rozwijany będzie również na Mokotowie, Pradze–Południe oraz Targówku, a odległość między nimi będzie wynosiła średnio około 500 m. Nowe stacje pojawia się również w dzielnicach położonych dalej od centrum, m. in. na Białołęce, Bielanach i Bemowie.W Warszawie funkcjonują wypożyczalnie (9 lokalizacji) rowerów towarowych o dopuszczalnej masie ładunku w skrzyni to 100 kg, rowerów dla dzieci oraz rowerów trójkołowych (3 KÓŁKA) dla seniorów.V. Transport indywidualny, osobisty, rekreacyjnySamochody osobowe (car)W roku 2016 w Warszawie zarejestrowane było 1 262 399 pojazdów. Oznacza to 727,4 na każdy tysiąc mieszkańców. Na każdy kilometr kwadratowy przypada 2441,8 zarejestrowanych pojazdów.

Samochody elektryczne (ecar)W Warszawie rośnie liczba prywatnych aut elektrycznych i hybrydowych. Liczba pojazdów elektrycznych w 2017 roku w Warszawie wynosiła 485 a hybrydowych 6249. Właściciele pojazdów elektrycznych i hybrydowych, zgodnie z zarządzeniem Prezydenta



m.st. Warszawy mogą otrzymać identyfikator TK i jeździć Krakowskim Przedmieściem i Nowym Światem.Skutery elektryczne (eskuter)Szacunkowa liczba skuterów elektrycznych w Warszawie w 2015 r roku wynosiła 80 szt.Rowery i rowery elektryczne (erower)Sieć rowerowa w Warszawie liczy 457 km, z czego 367 km stanowią drogi rowerowe, 56 km stanowią drogi dla pieszych i rowerów, 34 km stanowią pasy i kontrapasy rowerów. Sieć uzupełnia prawie 57 km tras nieoznakowanych znakami drogowymi, a także ulice, na których dopuszczony jest ruch rowerowy pod prąd lub dopuszczalna prędkość nie przekracza 30 km/h. (stan na 2015 rok).W Warszawie funkcjonuje ponad 7000 publicznie dostępnych stojaków rowerowych zgrupowanych w ponad 1300 lokalizacjach. Plany inwestycyjne na rok 2016 zakładają powstanie w sumie 74,8 km tras rowerowych oraz remont 5,6 km tras istniejących.W lipcu 2015 r. weszły w życie nowe przepisy regulujące zasady ruchu rowerowego. Najważniejsza zmiana dotyczy jednoznacznego dopuszczenia ruchu rowerowego pod prąd. Wprowadzono także pojęcie śluzy rowerowej i sierżantów rowerowych, a także wiele innych ułatwień dla ruchu rowerowego.Szacunkowa liczba rowerów publicznych w Warszawie w 2014 roku wynosiła 545,4 tys. szt., zaś rowerów elektrycznych 1,6 tys.EgzoszkieletyKoncepcja powszechnego zastosowania egzoszkieletów do ruchu pasażerskiego nie jest aktualnie realizowana. Egzoszkielety różnych typów (przeważnie konstrukcje pojedyncze, dedykowane do konkretnych zastosowań) są stosowane jako środki wspomagające ruch osób z ograniczoną mobilnością oraz jako eksperymentalne konstrukcje wojskowe.AircarKoncepcja zastosowania aircar do przewozów pasażerskich nie jest aktualnie realizowana. Na świecie wdrażane są głownie technologie zrobotyzowanych elektrycznych pionowzlotów.

Spis tablic:

19.01 Porównanie charakterystyk lamp oświetleniowych na wybranych przykładach

19.02 Standardy jakości energii elektrycznej (jakości napięcia) dostarczanej odbiorcom; opracowanie na podstawie rozporządzenia systemowego

19.03 Zestawienie odbiorników energii elektrycznej w przykładowym budynku

19.04 Moc średnia i moce graniczne najpopularniejszych urządzeń gospodarstwa domowego

19.05 Dane techniczne przykładowych samochodów elektrycznych



§20 Technologie użytkowania energii wykorzystywane i dostępne

1. Technologie wytwarzaniaTablica 20.01 przedstawia wartości typowych parametrów i przedziały zmienności technologii wytwarzania w podziale na sztuczne oświetlenie (lgt), energię elektryczną (ene), ciepło (cep), chłód (col), ciepłą wodę użytkową (cw) oraz przygotowanie posiłków (pp). Technologie zestawione z poszczególnymi cechami tj. paliwo, sprawność, koszt, czas budowy, czas życia, emisja bezpośrednia, emisja skumulowana czy typoszereg mocy.W pierwszej kolumnie opisana jest sygnatura zawartości tablici. W drugiej kolumnie przedstawiono technologie wytwarzania z podziałem na nośniki tj. sztuczne oświetlenie (lgt), energia elektryczna (ene), ciepło (cep), chłód (col), ciepła woda użytkowa (cw) oraz przygotowanie posiłków (pp). W technologiach przedstawiono również podział na proste spalanie paliw, silniki o spalaniu wewnętrznym, o spalaniu zewnętrznym, kogeneracja, trigeneracja, poligeneracja, wieloskojarzeniowe, hybrydy, ogniwa paliwowe, ciepłownie jądrowe, fuzja jądrowa, techniki plazmowe, bioreaktor. Dane technologie zostały zestawione z ww. nośnikami. W kolejnej kolumnie zostały przedstawione paliwa z podziałem na zrębki drzewne; węgiel kamienny; paliwo bezdymne; pellet biomasa; gaz ziemny wysokometanowy; propan butan techniczny; olej opałowy. Kolejno w kolumnach przedstawiono parametry: sprawność; koszt zł/MWh; koszt instalacji zł/kW; czas budowy, lata; czas życia, tys. h; emisję: bezpośrednią i skumulowaną oraz typoszereg mocy. 2. Technologie transportu i transformacji energii Transport daleki i bliski (lądowy) energii odbywa się za pośrednictwem: transportu kolejowego wykorzystywanego głównie przy przewozie ładunków

masowych na duże odległości np. węgla, czy rud metali, transportu samochodowego mającego duże znaczenie na krótkich i średnich dystansach,

niezastąpiony w transporcie bliskim, transportu przesyłowego tj. transportu rurociągowego (m.in. gazociągi, ropociągi) czy

taśmociągowego oraz sieć elektroenergetyczna przesyłająca energię elektryczną.Transport kolejowy wykorzystywany jest zarówno do przewożenia kilkuset jak i kilku tysięcy ton towaru. Ze względu na swoją ładowność jest stosunkowo tani, zaś wadą tego rodzaju transportu jest konieczność budowy odpowiedniej, drogiej infrastruktury, stosunkowo mała prędkość pociągów oraz konieczność przeładunku towarów na bocznicach. Transport kolejowy wykorzystywany jest zarówno przy przewozie ładunków stałych (np. węgiel) jak i paliw płynnych, w tym ropy naftowej. Wykorzystywane są wagony cysternowe, wagony do transportu lekkich produktów przerobu ropy naftowej oraz czteroosiowe cysterny kolejowe. Podczas napełniania i opróżnia cystern kolejowych zbiornik musi być uziemiony, z wagonu cysterny odbywa się bezpośredni przeładunek paliwa do cysterny samochodowej za pomocą urządzenia mobilnego.Transport samochodowy jest najbardziej rozwiniętym rodzajem transportu lądowego. Jest on szybki oraz pozwala na dostarczenie towarów bezpośrednio do odbiorcy, jednak ma małą masę przewozu oraz podobnie jak w przypadku transportu kolejowego wymaga budowy drogiej infrastruktury. Transport samochodowy wykorzystywany jest głównie w transporcie bliskim, natomiast nie jest on korzystny przy transporcie dalekim. Transport samochodowy paliw płynnych odbywa się różnego rodzaju cysternami.



Transport przesyłowy charakteryzuje się przystosowaniem sieci do przesyłania jednego rodzaju ładunku, natomiast jego zaletą jest szybkość oraz stosunkowo niskie koszty transportu jednorodnych ładunków płynnych i gazowych występujących w stałych potokach transportowych.Transport daleki odbywa się również drogą morską. Wykorzystywany jest głównie przy przewozie ropy naftowej oraz jej pochodnych. W mniejszym stopniu wykorzystywany jest również do przewozu gazu, benzyny i innych chemikaliów. Transport tych paliw odbywa się przy pomocy tankowców, zbiornikowców, gazowców oraz chemikaliowców. Załadunki oraz przeładunki odbywają się za pomocą systemów przewodów, systemów rurociągów i urządzeń pompujących na terminalach morskich ładunków płynnych.I. CiepłoWytwarzane w elektrociepłowniach i ciepłowniach ciepło musi być w odpowiedni sposób rozprowadzane (transportowane) po określonym obszarze za pomocą specjalnej infrastruktury. Najbardziej rozpowszechnionym sposobem przesyłu ciepła do odbiorców jest sieć ciepłownicza. Stanowi ona system przewodów (rurociągów) doprowadzających czynnik, będący nośnikiem ciepła ze źródła ciepła (wspomniane powyżej ciepłownie lub elektrociepłownie) do odbiorców. Zazwyczaj system przewodów równoległych odprowadza schłodzony czynnik z powrotem do źródła. Najważniejszymi cechami sieci ciepłowniczej są: rodzaj użytego nośnika tj. czynnika przenoszącego energię od źródła do węzłów, parametry wykorzystywanego czynnika [temperatura zasilania i powrotu określona dla

wyspecyfikowanych w tablicach regulacyjnych temperatur zewnętrznych], straty ciśnienia i temperatury czynnika na przesyle, zapotrzebowanie na moc.Na terenie m.st. Warszawy dominująca jest sieć wysokoparametrowa o temperaturze zasilania powyżej 100oC. Ponadto występują sieci lokalne średnio parametrowe o temperaturze zasilania poniżej 100oC [osiedla Skorosze, Regaty ] i niskoparametrowe [osiedla w Wawrze].Ze względu na przeznaczenie sieci ciepłowniczej wyróżniamy sieci przemysłowe, komunalne (miejskie lub osiedlowe) oraz mieszane (przemysłowo-komunalne).Do podstawowych nośników ciepła zaliczamy: parę wodną, wodę, ciecze o podwyższonej temperaturze wrzenia, spaliny lub gorące gazy, powietrze.W komunalnych sieciach ciepłowniczych najczęściej wykorzystywanym nośnikiem jest woda. W sieciach niskoparametrowych, temperatura wody nie przekracza 115oC. Takie parametry są stosowane w lokalnych (np. osiedlowych) systemach ciepłowniczych. W wysokoparametrowych wodnych sieciach komunalnych obejmujących swym zasięgiem całe miasto, temperatury czynnika ciepłowniczego nie przekraczają zwykle 135oC. Systemy ciepłownicze mieszane przemysłowo-komunalne bardzo często wykorzystują parę, jako nośnik energii. Jeżeli ciśnienie pary w sieci ciepłowniczej przekracza 70 kPa (nadciśnienia) to taki system należy zakwalifikować do wysokoparametrowego (wysokoprężnego).



Struktura sieci ciepłowniczej uzależniona jest przede wszystkim od warunków zabudowy na danym terenie. Przebieg trasy sieci wyznacza się uwzględniając warunki geograficzne, zabudowę oraz systemy rurociągów i sposoby ich układania. Zgodnie z ukształtowaniem (poziomym kształtem geometrycznym sieci) można wyróżnić następujące podstawowe rodzaje sieci ciepłowniczej: liniowe, rozgałęzione (promieniste), rozgałęzione z łącznikami, pierścieniowe, o ukształtowaniu mieszanym. Ze względu na sposób poprowadzenia sieci wyróżnia się sieć nadziemną oraz prowadzoną bezpośrednio w ziemi: kanałową i preizolowaną.Na sieci ciepłowniczej można wyodrębnić odcinki takie jak: sieć tranzytowa – odcinek sieci, na którym nie występuje odbiór ciepła, sieć magistralna – odcinek sieci od źródła ciepła bądź sieci tranzytowej do odgałęzień

lub osiedlowej sieci, odgałęzienie sieci ciepłowniczej - odcinek przyłączony bezpośrednio do sieci

magistralnej, za pomocą którego przesyłane jest ciepło do sieci osiedlowej lub dużego odbiorcy ciepła,

osiedlowa sieć ciepłownicza – sieć rozprowadzająca ciepło na danym obszarze, przyłącze ciepłownicze – odcinek, za pomocą którego doprowadzane jest ciepło do

węzła ciepłowniczego budynku. Transport ciepła zwykle prowadzony jest z wykorzystaniem sieci dwuprzewodowej, w której czynnik grzewczy oddaje ciepło do instalacji wewnętrznej odbiorcy (za pośrednictwem węzła ciepłowniczego) i następnie rurociągiem powrotnym kierowany jest z powrotem do zakładu produkującego ciepło. Sieć jednoprzewodową stosuje się wówczas, gdy czynnik wtłaczany jest bezpośrednio do instalacji odbiorcy i po wykorzystaniu wypuszczany jest do otoczenia, kanalizacji itp. Jak wspomniano powyżej nośnikiem ciepła jest najczęściej gorąca woda lub para o odpowiedniej temperaturze i ciśnieniu. W przypadku warszawskiej sieci ciepłowniczej, sieć jednoprzewodowa jest wykorzystywana tylko do transportu pary technologicznej (Warszawa prawobrzeżna), w pozostałych przypadkach wykorzystywana jest sieć dwuprzewodowa.RurociągiSieć ciepłownicza składa się z rurociągów oraz armatury kontrolno-pomiarowej. Urządzeniami dodatkowymi zamontowanymi na infrastrukturze ciepłowniczej są: urządzenia kontrolno-pomiarowe, armatura odcinająca i regulująca, urządzenia odpowietrzające, odwodnienia, komory i studzienki ciepłownicze, kanały ciepłownicze, kompensatory. Wymienione urządzenia pomagają w transporcie ciepła.Ze względu na liczbę rurociągów wyróżniamy: sieci wodne jednoprzewodowe, sieci wodne dwuprzewodowe, sieci wodne trój-, cztero- i wieloprzewodowe, sieci parowe jednoprzewodowe bez zwrotu kondensatu, sieci parowe dwu- i wieloprzewodowe, sieci mieszane.



Ze względu na materiał, z którego została wykonana rura, dzielimy je na rury stalowe, miedziane oraz z tworzyw sztucznych. Natomiast ze względu na sposób wykonania dzielimy rury na: rury ze szwem, zgrzewane lub spawane oraz rury bez szwu, walcowane lub ciągnione. Najczęściej używanymi rurami stosowanymi obecnie w sieci ciepłowniczej są rury preizolowane, wybierane ze względu na wysoką wytrzymałość temperaturową i ciśnieniową. Ponadto podczas montażu istnieje możliwość zmiany trasy rurociągu bez dodatkowych kształtek oraz są przeznaczone do budowy rurociągów układanych bezpośrednio w gruncie. CysternyZasadą transportu ciepła jest odbiór ciepła odpadowego od potencjalnego dystrybutora i dostarczenie/przetransportowanie go do docelowego odbiorcy. Najczęściej wykorzystywany rodzaj transportu to transport samochodowy (ciężarówki). Istnieje również możliwość transportu z wykorzystaniem pociągów lub statków-uzależnione jest to od odległości pomiędzy dostawcą, a odbiorcą. Potencjalnymi odbiorcami ciepła z mobilnych akumulatorów są zazwyczaj małe i średnie przedsiębiorstwa przemysłowe oraz budowlane. ZasobnikiZasobniki ciepła (bufory ciepła) służą do magazynowania ciepła (przechowywanie nadmiaru ciepła do późniejszego wykorzystania). ŚwiatłowodyPodziemne instalacje ciepłownicze wykorzystywane są również do przeprowadzania sieci światłowodowych. Światłowody służą do zdalnego sterowania i monitorowania sieci ciepłowniczej oraz przesyłania danych w sieci korporacyjnej. Oprócz ww. zastosowań w sieci ciepłowniczej stosowane są do transmisji danych operatorów telekomunikacyjnych, operatorów sieci komórkowej, internetu, czy telewizji kablowej. Takie rozwiązanie zostało zastosowane również w Warszawie m.in. dzielnicach: Mokotów, Śródmieście, Wola, Bemowo, Żoliborz, Praga oraz Ochota.PromieniowanieTransport ciepła odbywa się również na zasadzie wymiany ciepła, gdzie jednym z mechanizmów tego zjawiska jest promieniowanie. Polega ono na wymianie ciepła pomiędzy ciałem cieplejszym, a chłodniejszym, za pośrednictwem fal elektromagnetycznych. Promieniowanie cieplne jest formą promieniowania emitowaną przez ciała spowodowane ich temperaturą. Inne formy promieniowania elektromagnetycznego np.: mikrofale, promienie Roentgena czy fale telewizyjne nie są zależne od temperatury. Wszystkie ciała o temperaturze powyżej zera absolutnego emitują promieniowanie termiczne.System transportujący energię cieplną posiada właściwości mające znaczący wpływ na efektywność energetyczną tj.:Izolacja cieplna przewodówIzolacja cieplna przewodów jest niezbędna ze względu na fakt, iż w sytuacjach, gdy temperatura otoczenia odbiega od temperatury wewnątrz instalacji możliwe jest powstawanie strat energii cieplnej. Udział strat cieplnych w produkcji energii cieplnej może osiągnąć wartości w zakresie 8–15% w sezonie zimowym oraz 20–40% w sezonie letnim, przy czym im system jest większy tym występują niższe wartości tego wskaźnika. Bezpośredni wpływ na straty ciepła ma izolacja przewodów.



Do najnowocześniejszych technologii należy zaliczyć rury preizolowane. Posiadają one fabrycznie wykonaną warstwę izolacji cieplnej. Technika rur preizolowanych rozwinęła się z powodu znacznych strat ciepła w trakcie przesyłu i podatności na awarie tradycyjnych sieci ciepłowniczych. W Polsce rury tego typu zaczęto stosować od 1989 roku. Rury w tej technologii nie wymagają dodatkowej izolacji w wykopie lub kanale (na miejscu ich montażu izoluje się dodatkowo tylko łączenia i niezbędną armaturę).Do zalet rur preizolowanych zalicza się m.in. wysoką jakość i trwałość izolacji (wykonywanej w warunkach fabrycznych), możliwość układania rur bezpośrednio w gruncie, mniej robót do wykonania na placu budowy, mniejsze rozmiary wykopów, oszczędności czasowe i inwestycyjne oraz stały monitoring stanu rur poprzez system alarmowy umieszczony w izolacji. Rury preizolowane mogą być umieszczane zarówno nad jak i pod ziemią (przy zastosowaniu odpowiednich osłon zewnętrznych). Do wad należy zaliczyć wrażliwość na złą jakość wykonania w fabryce (niewielkie możliwości naprawy) oraz w Polsce wciąż małe doświadczenie przy montażu sieci (problem z niską jakością wykonywanych połączeń).Szczelność sieciW dużej sieci ciepłowniczej (np. obejmującej całe miasto) częstym zjawiskiem występującym jest przeciekanie. Nieszczelności bezpośrednio wpływają na efektywność systemu, zwiększają koszty wytwarzania ciepła i mogą powodować odcięcie części odbiorców od dostaw ciepła.Na szczelność sieci ma wpływ głównie jakość połączeń przewodów i armatury oraz stopień zużycia instalacji. Szybką rejestrację awarii i zlokalizowanie jej miejsca umożliwiają systemy monitorowania sieci ciepłowniczych. W sieciach preizolowanych standardem jest umieszczanie w warstwie izolacyjnej przewodów elektrycznych, które służą do monitorowania stanu rurociągu. W razie uszkodzenia mechanicznego izolacji lub wycieku czynnika możliwe jest zdalne zarejestrowanie i zlokalizowanie awarii.Straty ciśnienia i sprawność urządzeń przepompowujących nośnik ciepła Straty ciepła w sieci ciepłowniczej dotyczą ilości energii cieplnej, która została utracona podczas transportu od źródła do odbiorcy końcowego. Straty ciśnienia w rurociągach maleją wraz ze wzrostem średnicy przewodów, natomiast większe średnice wiążą się z większymi stratami ciepła lub koniecznością zapewnienia lepszej izolacji cieplnej i większymi kosztami inwestycyjnymi. Straty ciepła można zmniejszyć poprzez modernizacje tras sieci oraz w wyniku obniżenia temperatury wody płynącej wewnątrz rur z zachowaniem prawidłowej pracy węzłów cieplnych.W rurociągach możemy wyróżnić następujące rodzaje strat ciśnienia: straty liniowe – straty ciśnienia spowodowane są siłami tarcia pomiędzy ścianką kanału

przepływowego, a płynem przepływającym, na całej długości. Wielkość strat uzależniona jest od współczynnika tarcia, chropowatości, geometrii sieci oraz prędkości przepływu;

straty miejscowe – straty ciśnienia wywołane są lokalnymi przeszkodami lub zmianą kształtu, przekroju oraz kierunku przepływającej cieczy. Straty miejscowe uzależnione są również od współczynnika oporów miejscowych uzależniony od kształtek i średnicy przewodów.

Konwersja ciepła



W sieciach ciepłowniczych transformacja ciepła zachodzi w węzłach cieplnych, w których to ciepło z sieci przekazywane jest do wewnętrznej instalacji odbiorcy, bez mieszania się nośników ciepła. Działanie węzła cieplnego polega na zmianie wysokich parametrów (ciśnienia i temperatury) nośnika ciepła sieci ciepłowniczej na niskie parametry instalacji centralnego ogrzewania, przygotowania ciepłej wody użytkowej czy ciepła technologicznego. W węźle cieplnym odbywa się również pomiar ilości ciepła dostarczonego do odbiorcy. W węźle znajduje się również automatyka pogodowa dostosowująca parametry nośnika ciepła do panującej temperatury zewnętrznej poprzez regulację jakościową (zmienna temperatura) lub ilościową (zmienny przepływ). Węzły cieplne to najczęściej wymienniki płytowe. Do najważniejszych właściwości opisujących wymienniki ciepła (ze względu na efektywność energetyczną) należy zaliczyć: powierzchnię wymiany ciepła, współczynnik przenikania ciepła, straty ciśnienia. Ze względu na transformację parametrów wyróżniamy węzły cieplne: bezpośrednie (strumienice, zmieszanie pompowe, zawory redukcyjne) oraz pośrednie (wymienniki ciepła). Natomiast ze względu na funkcję podział węzłów wygląda następująco: jednofunkcyjne (węzły centralnego ogrzewania, węzły ciepłej wody użytkowej, węzły ciepła technologicznego) i wielofunkcyjne (węzły równoległe, węzły szeregowe, węzły szeregowo-równoległe). Ze względu na zasadę działania wyróżniamy wymienniki ciepła: przeponowe wymienniki ciepła tzw. rekuperatory; wymienniki ciepła z wypełnieniem tzw. regeneratory oraz wymienniki ciepła o działaniu bezpośrednim tzw. mieszalniki.Wymiennik ciepła to urządzenie służące do wymiany ciepła (rekuperatory, regeneratory) i/lub wilgoci (regeneratory) między płynami o różnych temperaturach i/lub wilgotnościach. Wymiana ciepła od gorącego płynu do ścianki albo powierzchni rurki jest dokonana przez konwekcję, przez ścianę rurki albo płytę wykorzystując przewodzenie i dalej przez konwekcję do chłodniejszego płynu. Rekuperator jest rodzajem wymiennika, którego zadaniem jest transfer ciepła od czynnika grzejnego do czynnika ogrzewanego, które odbywa się przez ścianę (przeponę) na zasadzie przenikania ciepła. Regenerator jest wymiennikiem ciepła, który akumuluje w masie termicznej ciepło i/lub wilgoć pochodzące z czynnika pierwotnego , a następnie przekazuje ciepło i/lub wilgoć z tej masy do czynnika wtórnego.Mieszalniki są rodzajem wymienników ciepła, w których wymiana ciepła odbywa się przez zetknięcie bezpośrednie i mieszanie czynnika wtórnego z pierwotnym. II. Energia elektrycznaTransport energii elektrycznej wytwarzanej w generatorach w elektrowniach rozpoczyna się od transformatorów zwiększających napięcie.Napięcia i przewodyWielkość napięcia sieci zależna jest od odległości, na jaką ma być przesyłana energia. Podział sieci ze względu na napięcie nominalne: sieci najwyższych napięć NN: 220 kV, 400 kV i 750 kV do przesyłu na duże odległości; sieci wysokich napięć WN – 60 kV, 110 kV, służące do przesyłania energii elektrycznej

na odległości nieprzekraczające kilkudziesięciu kilometrów; sieci średnich napięć SN – 3 kV, 6 kV, 10 kV, 15 kV, 20 kV, 30 kV, 40 kV, stosowana

w lokalnych liniach rozdzielczych; sieci niskich napięć nN – 0,4 kV, 0,5 kV, 0,66 kV i 1 kV.



Przesył energii z elektrowni do odbiorcy możliwy jest dzięki rozległej sieci linii i stacji elektroenergetycznych. W trakcie przesyłu powstają znaczące straty energii elektrycznej. Zasadniczy sposób zmniejszenia tych strat polega na podwyższaniu napięcia elektroenergetycznych linii przesyłowych. Podnoszenie napięcia dla celów przesyłu, a następnie jego obniżanie do poziomu, na którym możliwe jest stosowanie elektrycznych urządzeń powszechnego użytku przystosowanych do pracy przy napięciu fazowym 230 V przy zasilaniu jednofazowym i międzyfazowym 400 V przy zasilaniu trójfazowym, wymaga korzystania z systemowych stacji elektroenergetycznych najwyższych napięć, wielu stacji rozdzielczych wysokiego napięcia oraz licznych stacji transformatorowych zamieniających średnie napięcie (rozdzielcze) na powszechnie stosowane w instalacjach odbiorczych (230/400 V). Wszystkie te obiekty, linie i stacje elektroenergetyczne tworzą system elektroenergetyczny.W sieci elektroenergetycznej stosowane są przewody gołe, izolowane oraz kable. W typowych rozwiązaniach linii napowietrznych stosuje się przewody stalowo–aluminiowe – AFL oraz aluminiowe AL. Energia elektryczna dostarczana jest do m.st. Warszawy z Elektrociepłowni Siekierki i Elektrociepłowni Żerań oraz w zasadzie z pięciu elektrowni zlokalizowanych na terenie kraju. Wyprodukowana w elektrowniach energia transportowana jest liniami elektroenergetycznymi najwyższych napięć (220 kV i 400 kV) do głównych stacji transformatorowych zlokalizowanych wokół Miasta: SE Miłosna 400/220/110 kV, SE Mory 220/110 kV, SE Mościska 400/110 kV, SE Piaseczno 220/110 kV, SE Ostrołęka 220/110 kV, SE Towarowa 220/110 kV, SE Ołtarzew 400/220/110 kV. Linie i stacje elektroenergetyczne najwyższych napięć są częścią Krajowego Systemu Przesyłowego. Następnie liniami o napięciu 110 kV energia elektryczna przesyłana jest do stacji rozdzielczych o napięciu górnym 110kV i dalej po transformacji przez sieć średnich i niskich napięć dostarczana jest do odbiorców końcowych. Zasilanie m.st. Warszawy odbywa się w układzie pierścieniowym. Pierścienie mają znaczne długości (690 km linii pierścienia 400 kV i 650 km linii pierścienia 220 kV) i przyłączonych jest do nich wiele stacji energetycznych. Miasto włączone jest w jeden pierścień zasilający 400 kV. Do sieci tej przyłączone są 3 Główne Punkty Zasilania [GPZ]: GPZ Miłosna, GPZ Mościcka oraz GPZ Ołtarzew; zaś od nich prowadzą linie 100 kV zasilające miasto. Trzeci GPZ – stacja Ołtarzew otwarty został w 2014 roku. Ma on za zadanie poprawę rozpływu pomiędzy sieciami 400 kV oraz 220 kV, lecz nie zasila bezpośrednio sieci dystrybucyjnej. Miasto jest również włączone w jeden pierścień zasilający 220 kV. Z sieci tej zasilane są 4 GPZy. Funkcjonują dwa pierścienie 110 kV.SzynoprzewodySzynoprzewody stanowią element przewodzący elektrycznie. Przewody te są sztywne, zazwyczaj o dużych wymiarach rzędu 3 m długości oraz przekroju kilkaset milimetrów kwadratowych. Szynoprzewody służą głównie do przekazywania prądu o dużych wartościach. Występują również szynoprzewody o wymiarach rzędu kilku centymetrów służące do przewodzenia niewielkich wartości prądu. Większość szynoprzewodów ma kształt płaskownika, rzadziej ceownika lub rury.Szynoprzewody pozwalają na zasilanie urządzeń jedno- i trójfazowych. Niejednokrotnie znajdują one zastosowanie w instalacjach przemysłowych, odpowiedzialnych za zasilanie chłodziarek, tokarek, elektronarzędzi itp. Istotną cechą szynoprzewodów jest zwarta budowa oraz wytrzymała konstrukcja.



RurociągiPrzesył energii elektrycznej za pośrednictwem rurociągów stanowi przedmiot badań, jednak na chwilę obecną żadna z technologii nie jest powszechnie stosowana. CysternyJednym ze sposobów akumulacji oraz transportu energii elektrycznej jest zastosowanie mobilnych akumulatorów ciepła. W pojazdach z napędem elektrycznym, czy hybrydowym możliwy jest odzysk energii elektrycznej poprzez wykorzystanie silników elektrycznych, jako generatora prądu elektrycznego. Energia kinetyczna zamieniana jest na energię elektryczną w trakcie hamowania pojazdu. Energia elektryczna zwracana jest do sieci trakcyjnej, gdy na tym samym odcinku zasilania znajduje się inny pojazd, który pobiera energię z sieci trakcyjnej. W przypadku, gdy energia nie może być przyjęta, zamieniana jest ona na energię cieplną na rezystorach hamowania. W celu efektywnego wykorzystania energii stosuje się zasobniki energii umieszczane w pojeździe. Dzięki zastosowaniu takiego rozwiązania energia akumulowana jest podczas hamowania odzyskowego i wykorzystywana podczas kolejnej fazy rozruchu – pozwala to na minimalizowanie strat oraz ograniczenie wartości szczytowych poborów mocy z podstacji trakcyjnej. Zastosowania mobilnych akumulatorów energii pozwala na osiągnięcie większej wydajności ze względu na zmniejszenie strat w linii zasilającej w porównaniu do stacjonarnych zasobników.ZasobnikiZasobniki tworzą systemy umożliwiające gromadzenie energii elektrycznej w dowolnej postaci – poprzez zmianę energii elektrycznej na inny rodzaj energii bądź akumulowanie energii elektrycznej w polu magnetycznym lub elektrycznym. FalowodyFalowody (linie falowodowe) wykorzystywane są jako linie przesyłowe energii, a także m.in. jako transformatory. Stanowią one prowadnice fal elektromagnetycznych dla częstotliwości powyżej 3 GHz w przypadku gdy budowa linii symetrycznych lub współosiowych jest trudna. Falowody wykonane są z rur metalowych wypełnionych dielektrykiem (najczęściej powietrzem). Mogą mieć przekrój prostokątny (falowody prostokątne), kołowy (falowody kołowe, cylindryczne), a także eliptyczny. Falowody o takich samych rozmiarach jak przewód współosiowy może przenosić znacznie większą energię. Dzięki braku przewodu wewnętrznego w tubie konstrukcja falowodów jest znacznie prostsza jednocześnie sprawiając, iż mają one większą wytrzymałość napięciową linii oraz zmniejszając prawdopodobieństwo odbić. Źródło energii elektrycznej bądź odbiornik sprzęga się z falowodem za pośrednictwem sondy, która stanowi np. wewnętrzny przewód linii współosiowej umieszczony w polu elektrycznym lub pętli sprzęgającej umieszczonej w polu magnetycznym. Odcinki falowodów dopasowuje się za pomocą transformatorów ćwierć falowych, specjalnych śrub stroikowych, czy strojników.PromieniowaniePromieniowanie może potencjalnie zostać wykorzystane m.in. do ładowania samochodów elektrycznych. W tym zakresie prowadzone są badania naukowe, jednak ze względu na duże utrudnienia w realizacji tego typu technologii na ma na rynku dostępnych rozwiązań wykorzystujących promieniowanie.Transformacja energii elektrycznej



Transformacja jest to konwersja energii, ze zmianą jej parametrów napięć i prądów. Kilkukrotna transformacja parametrów energii jest wykorzystywana przy transporcie energii elektrycznej. Wytworzona w generatorze energia jest przesyłana sieciami NN i WN wraz z transformacją pomiędzy sieciami. Następnie dokonuje się transformacja na napięcie średnie, i w tej postaci jest ona przesyłana i rozdzielana a na koniec jest transformowana do sieci nN. TransformatoryTransformator jest urządzeniem pozwalającym na zmianę parametrów charakterystycznych energii – wartości napięcia i prądu – bez istotnych strat w transformowanej energii W energetyce powszechne zastosowanie mają jednostki trójfazowe, dwu- lub trójuzwojeniowe zazwyczaj z izolacją celulozowo-olejową. Wśród transformatorów SN/nn coraz częściej stosuje się również jednostki z izolacją suchą (żywiczną).Rodzaje transformatorów energetycznych: transformatory blokowe (generatorowe) – zwiększają napięcie z poziomu wyjścia

generatora do napięcia odpowiedniego do przesyłu energii; transformatory sieciowe WN i NN – ich zadaniem jest połączenie systemów

przesyłowych o różnych poziomach napięcia oraz systemu przesyłowego z siecią rozdzielczą WN, jednostki o napięciach górnych dochodzących do 800 kV;

transformatory mocy – dostarczają one energię z sieci rozdzielczej WN (110 kV) do sieci rozdzielczej SN;

transformatory rozdzielcze średniej i małej mocy – dostarczają energię z sieci rozdzielczej SN do nN.

III. PaliwaA. GazNa terenie m.st. Warszawy gaz transportowany jest w całości z oddalonych o setki kilometrów kopalni gazu, konektorów importowych, magazynów podziemnych, a wkrótce również z terminala morskiego z magazynem LNG. W obrębie pierścienia warszawskiego nie jest planowana budowa magazynu LNG jak również stacji skraplania gazu ziemnego w celu transportu na większe odległości Pierścień wokół Warszawy zasilany jest z 4 gazociągów. Ciągi liniowe zasilania w gaz oparte są na ponad stu kilometrach pojedynczych rurociągów pierścienia. Operator systemu przesyłowego [OSP] rozbudowuje możliwości transportu gazu poprzez punkty styku sieci wysokiego i średniego ciśnienia. RurociągiTransport rurociągowy gazu stanowi podstawowy sposób transportu gazu. Wyróżniamy dwa typy gazociągów: gazociągi przesyłowe – wykorzystywane są do transportu dużych ilości gazu od miejsc

wydobycia w kierunku miejsc głównego zużycia; gazociągi dystrybucyjne – rozgałęzienia magistrali zaopatrujące odbiorców

indywidualnych.Gazociągi dzieli się według: maksymalnego ciśnienia roboczego (MOP) na:o gazociągi niskiego ciśnienia do 10,0 kPa włącznie,o gazociągi średniego ciśnienia powyżej 10,0 kPa do 0,5 MPa włącznie,



o gazociągi podwyższonego średniego ciśnienia powyżej 0,5 MPa do 1,6 MPa włącznie,

o gazociągi wysokiego ciśnienia powyżej 1,6 MPa; stosowanych materiałów na:o gazociągi stalowe,o gazociągi z polietylenu (sieci wysokiego, podwyższonego średniego, średniego

i niskiego ciśnienia).Po oczyszczeniu gaz trafia do sieci magistralnych, którymi pod wysokim ciśnieniem transportowany jest na znaczne odległości do miejscowości oraz odbiorców przemysłowych. Zanim trafi do sieci rozdzielczej i odbiorców indywidualnych, przechodzi przez stacje redukcyjne – I-go i II-go stopnia, dostosowujące jego ciśnienie do aktualnych potrzeb odbiorców. Większość urządzeń gazowych znajdujących zastosowanie w gospodarstwach domowych działa pod niskim ciśnieniem np. 20 mbar.CysternyTransport gazu ziemnego za pomocą cystern odbywa się po przekształceniu go do postaci skroplonej (LNG) w wyniku przeprowadzenia procesu głębokiego schładzania gazu ziemnego lub po jego sprężeniu (CNG). ZasobnikiW transporcie gazu zasobniki wykorzystywane są głównie w transporcie morskim, a rodzaj zbiornika ładunkowego na statku zależy od postaci gazu: gaz skroplony transportowany jest głównie w zbiornikach membranowych pokrytych od

wewnątrz warstwą izolacji cieplnej (poliuretanem), zaś od strony ładunku blachą ze stali wysokowęglowej. Wykorzystywane są również konstrukcje wielowarstwowe z włókna szklanego i folii aluminiowej;

gaz sprężony transportowany jest w różnorodnych zbiornikach wysokociśnieniowych m.in. stalowych butlach kształcie cylindrycznym. Pojemność zbiorników uzależniona jest od ciśnienia roboczego, temperatury oraz składu chemicznego gazu ziemnego;

gaz w postaci hydratów przewożony w ładowniach w specjalnie ukształtowanych integralnych zbiornikach posiadających izolację termiczną wewnątrz ładowni, lecz nie jest wymagana bariera wtórna.

B. LNGTransport skroplonego gazu LNG pomiędzy wytwórcą, a importerem odbywa się głównie droga morską. Infrastruktura do transportu LNG składa się z instalacji do skraplania gazu, terminalu załadunkowego, tankowców oraz terminalu rozładunkowego, w którym LNG jest ponownie ogrzewany w celu przywrócenia mu gazowego stanu skupienia. LNG transportowany jest specjalnymi statkami – gazowcami/metanowcami. Statki te przystosowane są do transportu gazu ziemnego w stanie płynnym, w niskiej temperaturze w izolowanych zbiornikach. Są one bezciśnieniowe lub niskociśnieniowe. Pojemność przestrzeni ładunkowej wynosi średnio 64 000 ton ładunku LNG.RurociągiTransport LNG za pośrednictwem rurociągów wymaga dodatkowego schładzania paliwa ze względu na określony zakres temperatur, w jakich gaz ten pozostaje w stanie ciekłym Z tego względu długość rurociągów bez dodatkowego schładzania transportujących LNG jest ograniczona. Do czynników wpływających na niniejszą długość zaliczamy: temperaturę początkową skroplonego gazu, natężenie przepływu, średnice rurociągu, rodzaj oraz jakość izolacji, jak również temperaturę końcową. Przeprowadzane badania



wskazują, iż maksymalna długość rurociągu bez czynnika schładzającego sięga 650 km. Przy większych odległościach transportu LNG stosowane są stacje schładzające, dzięki czemu może być on transportowany na znacznie większe odległości. Energochłonność transportu gazu w postaci skroplonej jest nawet do kilkudziesięciu razy mniejsza niż podczas transportu konwencjonalnego.Cysterny i zasobnikiTransport lądowy LNG to głównie transport kolejowy oraz samochodowy. Obywa się on za pośrednictwem wyspecjalizowanych do przewozu materiałów kriogenicznych autocystern. Może być on transportowany z instalacji skraplania gazu, jak również z instalacji satelitarnych LNG, do których uprzednio został dostarczony. Cysterny mogą występować w formie naczep na samochody ciężarowe lub samochody – cysterny. Równocześnie cysterny mogą pełnić rolę lokalnych zbiorników. W transporcie kolejowym stosowane są cysterny – zbiorniki o specjalnej konstrukcji zapewniającej dobrą izolację termiczną od otoczenia. Dzięki ciśnieniu w cysternie wynoszącym ok. 2 bary nie jest konieczne zastosowanie pomp do opróżnienia zbiornika. Transport lądowy LNG używany jest głównie do zaopatrywania odbiorców indywidualnych i przemysłowych w sytuacji, gdy nie jest możliwe zasilanie z gazociągów wysokiego ciśnienia. Wówczas wykorzystywane są satelitarne instalacje LNG składające się ze zbiornika kriogenicznego instalacji zagazowywania oraz instalacji redukcyjno-pomiarowej. Zbiorniki uzupełniane są indywidualnie w zależności od potrzeb odbiorców, a w przypadku odbiorców przemysłowych często napełniane są codziennie. Wydajność instalacji wynosi od 400 m3 do ponad 4 000 m3, zaś ciśnienie wynosi od 2 do 8 bar.Rozładunek cysterny odbywa się przez elastyczną rurę o średnicy 80 mm, która wykonana jest ze stali nierdzewnej odpornej na temperatury kriogeniczne. Identyczna rura stosowana jest przy połączniu gazowym stacji z ciężarówką. Poprzez połączenie gazowe wtłaczany jest gaz do cystern, a uzyskiwane ciśnienie 5,25 atm ułatwia przeładunek LNG. Przy zastosowaniu LNG jako paliwa transportowego głównie w samochodach ciężarowych oraz autobusach stosuje się stalowe lub kompozytowe zbiorniki. W porównaniu do CNG przy tej samej objętości zbiornika magazynowana jest większa ilość energii. Zastosowanie transportu gazu ziemnego w postaci LNG pozwala na znaczne oszczędności ze względu na fakt, iż masie ładunku jednej cysterny LNG odpowiada kilka cystern CNG.C. LFO (lekki olej opałowy)RurociągiWytyczne dotyczące rurociągów przesyłowych dalekosiężnych służących do transportu ropy naftowej i produktów naftowych, a także wytyczne, jakim powinny odpowiadać ich usytuowanie zawarte są w Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dn. 21 listopada 2005 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać bazy i stacje paliw płynnych, rurociągi przesyłowe dalekosiężne służące do transportu ropy naftowej i produktów naftowych i ich usytuowanie.Rurociągi produktowe wykorzystywane są do masowego, stałego przemieszczania produktów przerobu ropy naftowej na krótkich jak i dłuższych dystansach, zarówno do jak i z instalacji znajdującej się na lądzie lub w wodzie. Transport rurociągowy stosowany



jest także w transporcie wewnątrz rafineryjnym oraz wewnątrz baz naftowych, przy rozładowywaniu tankowców i cystern w obrębie składów naftowych, przy rozładowywaniu tankowców i cystern w obrębie składów naftowych i w zasilaniu baz naftowych w paliwa płynne z rafinerii.Dalekosiężnym rurociągom przesyłowym towarzyszy odpowiednia infrastruktura taka jak: stacje pomp; liniowe stacje zaworów; rozdzielnie technologiczne; urządzenia inżynierskie (przejścia przez przeszkody naturalne i sztuczne); instalacje i obiekty elektrochemicznej ochrony rurociągów przed korozją; linie i urządzenia elektroenergetyczne służące do zasilania stacji pomp, zaworów

i ochrony katodowej; linie i urządzenia służące do sterowania obiektami oraz linie, obiekty i urządzenia

systemów łączności i nadzoru.Cysterny i zasobnikiW transporcie drogowym do przewozu LFO wykorzystuje się autocysterny o pojemności 8-20 m3 oraz naczepy cystern, których pojemność może sięgać 30-55m3. Zbiorniki montowane są na ramie głównej, zaś w nowoczesnych rozwiązaniach naczep cysterny mogą być wykonane jako nadwozie samonośne, wówczas zbiornik stanowi element konstrukcyjny cysterny pozwalając na zmniejszenie masy własnej naczepy i zwiększenie objętości zbiornika. Zbiorniki cystern wykonywane są z blach (stopów lekkich, stali nierdzewnej oraz tworzyw sztucznych polimeryzowanych) o grubości ok. 6 mm. Wewnątrz zbiorniki podzielone są na komory, pozwalając na jednoczesny transport różnych rodzajów paliwa. W starszych wersjach autocystern w górnej części każdej komory znajduje się otwór wlewowy oraz zawór odpowietrzający, a każda z komór zaopatrzona jest we wziernik, pozwalający ocenić ilość płynu znajdującego się wewnątrz. Rozładunek odbywa się grawitacyjnie lub z wykorzystaniem pomp ssąco–tłoczących o wydajności kilkuset dm3/min, które uzyskują napęd z przystawki odbioru mocy ze skrzyni biegów samochodu. Nowoczesne rozwiązania obejmują ładowanie oddolne cystern zapewniając tym większe bezpieczeństwo. Napełnianie oraz transport LFO podlega przepisom dotyczącym przewozu towarów niebezpiecznych RID, ADR klasa 3, IMDG, ICAO/IATA. Dodatkowe wyposażenie cystern stanowią układy dystrybucyjno-pomiarowe. Najnowszym rozwiązaniem są tzw. listwy pomiarowe, które dają możliwość stałej kontroli rzeczywistego poziomu paliwa w zbiorniku nawet przy jednoczesnym opróżnianiu wszystkich komór oraz umożliwiają dokonywanie odczytu również innych parametrów paliwa, m.in.: gęstości oleju napędowego lub benzyny, natychmiastowe sprawdzenie poziomu resztek płynu w każdej komorze, a także kontrolę ciężaru produktu podczas tankowania.

3. Technologie magazynowania I. Energia elektrycznaMagazynowanie energii elektrycznej ma zapewnić stabilność i niezawodność sieciom energetycznym, racjonalizację wykorzystania zasobów energetycznych oraz integrować instalacje wytwarzania energii, w szczególności odnawialnych źródeł. Technologie



magazynowania energii powinny być jednym z elementów smart grid oraz rozproszonych systemów wytwarzania energii elektrycznej. Magazynowanie energii elektrycznej odbywa się w sposób bezpośredni tj. w polu elektrycznym (superkondensatory) i magnetycznym (SMES) oraz w sposób pośredni poprzez technologie konwersji energii elektrycznej na inny rodzaj energii np. chemiczną, potencjalną (w zbiornikach naturalnych, sztucznych). Sposoby magazynowania energii na dużą skalę wymagają specyficznych lokalizacji i warunków. Systemy magazynowania energii elektrycznej w zależności od formy magazynowanej energii możemy podzielić na: mechaniczne:o elektrownie szczytowo-pompowe – stanowią one 99% magazynów energii na

świecie, zaś ich moc przekracza 100 GW. Magazynują energię w postaci energii potencjalnej wody wykorzystując różnicę poziomów pomiędzy dwoma zbiornikami;

o sprężone powietrze – podczas małego zapotrzebowania na energię elektryczną wykorzystywane są sprężarki do gromadzenia powietrza w zbiornikach ciśnieniowych, zaś przy wysokim zapotrzebowaniu na energię wykorzystuje się sprężone powietrze do napędzania turbin;

o koło zamachowe – energia magazynowana jest w postaci energii kinetycznej, podczas nadmiaru energii koło jest rozpędzane, zaś przy zwiększonym zapotrzebowaniu koło jest wyhamowywane, dzięki czemu odzyskiwana jest energia. Podczas pracy maszyny (pracującej jak silnik) energia przekazywana jest kołu, zaś oddawana, gdy silnik nie pracuje lub gdy brakuje normalnego zasilania. Straty powstające w wyniku tarcia minimalizowane są poprzez umieszczenie koła w próżni oraz na łożysku magnetycznym. Nowoczesne rozwiązania tego typu pozwalają na uzyskiwanie gęstości energii porównywalnej z akumulatorami.

elektrochemiczneo ogniwa wtórne – akumulatory (bateryjne zasobniki energii), energia elektryczna jest

gromadzona w postaci energii chemicznej, przy czym elektrody i elektrolit biorą udział w zachodzących reakcjach chemicznych, co skutkuje zmianami parametrów technicznych oraz ograniczeniem trwałości akumulatorów

o ogniwa przepływowe (utleniająco-redukcyjne i hybrydowe) – energia akumulowana jest w postaci chemicznej w dużej ilości elektrolitu, lecz w samym ogniwie znajduje się niewielka część elektrolitu. Dwa zbiorniki rozdzielone są półprzepuszczalną membraną. Zazwyczaj elektrody są grafitowe, komory wyłożone grafitem, a wnętrze wypełnione watą grafitową. Przez przewodzące komory pompowany jest elektrolit który pochodzi z oddzielnych zbiorników. Dzięki membranie oba elektrolity nie mieszają się, ale przepuszczane są elektrony i jony wodorowe H+ (protony).

chemiczneo wodór (elektrolizer, ogniwo paliwowe, syntezowany metan) – wytwarzany w dużej

ilości z metanu i pary wodnej poprzez reforming parowy, bądź elektrolizę wody, a następnie wykorzystywany jest w silnikach spalinowych lub ogniwach paliwowych.

elektryczneo superkondensator – kondensator elektrolityczny o dużej pojemności elektrycznej.o cewka magnesu nadprzewodzącego – energia magazynowana jest w polu

magnetycznym wytworzonym przez prąd stały płynący przez cewkę



nadprzewodnikowego elektromagnesu, zaś po naładowaniu prąd nie znika i może być przechowywany przez dłuższy czas. Główne elementy zasobników to: nadprzewodząca cewka, kondycjoner mocy oraz układ chłodzenia.

cieplneo magazynowanie ciepła utajonego (sól stopiona, magazynowanie energii w postaci

sprężonego powietrza) –jedną z metod umożliwiających magazynowanie energii jest piec solarny – nadmierne ciepło magazynowane jest w ciekłej soli, dzięki czemu piec może generować energię również w nocy i przy złej pogodzie, inne rozwiązanie stanowi pompa ciepła, która potencjalnie może być wykorzystana, jako magazyn ciepła poprzez dwa zbiorniki o dużej pojemności cieplnej połączone pompą, która przy małym zapotrzebowaniu na energię elektryczną pompuje ciepło do gorącego zbiornika, zaś przy większym zapotrzebowaniu jest wyłączana, a zamiast niej uruchamiane są turbiny generujące prąd.

Energia elektryczna magazynowana jest zarówno w jednostkach scentralizowanych jak i małych zdecentralizowanych oraz może się odbywać w ramach systemu elektroenergetycznego oraz poza nim.Najczęstszym rozwiązaniem w magazynowaniu energii są akumulatory. Porównując akumulatory elektrochemiczne należy mieć na uwadze takie parametry jak: gęstość energii, gęstość mocy, stabilność cykli, sprawność, warunki ładowania, samorozładowanie, dostępność, koszt energii, moc oraz wpływ na środowisko (recykling). Stosowane są różne rodzaje akumulatorów: kwasowo-ołowiowe (stosunkowo dużą gęstość energii rzędu 100 Wh/kg, sprawności

rzędu 70%, mała gęstość mocy, długie czasy uzupełniania energii (od kilku do kilkunastu godzin),

sodowo-siarkowe (charakteryzujące się dużą sprawnością, wysoką gęstością mocy, dużą gęstością energii, wysokim kosztem oraz wymaganiem wysokiej temperatury pracy),

litowo-jonowe (Li-ion) oraz litowo-polimerowe (duże gęstości mocy, gęstości energii i sprawności, wysoki koszt, trudności eksploatacyjne),

cynkowo-bromowe (duże gęstości mocy i energii, kosztowne eksploatacyjnie, zawierają toksyczne i łatwo korodujące materiały),

wanadowe (duże gęstości mocy i energii, wysoki koszt, trudna standaryzacja, przeznaczone do dużych instalacji),

niklowo-kadmowe (Ni-Cd) oraz niklowo-metalowo-wodorkowe (Ni-MH) (duże odporności mechaniczne, długi czas eksploatacji, duża gęstość energii, wysoki koszt, zawartość materiałów toksycznych).

Akumulatory wykorzystywane w energetyce łączy się w grupy, w celu uzyskania odpowiednich parametrów napięciowo-prądowych. Nowoczesne rozwiązania pozwalają na wprowadzenie ruchomych (rozproszonych) magazynów energii w postaci akumulatorów samochodów elektrycznych. Pojemność baterii może być wykorzystywana w czasie bezczynności samochodu jako magazyn energii, natomiast jego ładowanie może odbywać się poza szczytowym zapotrzebowaniem na energię podczas obowiązywania tańszych taryf. Pojemność akumulatora w samochodzie elektrycznym sięga 20-50 kWh energii elektrycznej, co stanowi średnie zapotrzebowanie na energię gospodarstwa domowego w ciągu 2-5 dni. Samochody elektryczne mogą stanowić element inteligentnych sieci energetycznych,



zapewniając jednocześnie zwiększone bezpieczeństwo energetyczne pojedynczych konsumentów.Konkurencyjnym rozwiązaniem magazynów energii są układy związane z gromadzeniem energii w polu elektrycznym, czyli kondensatory. W tradycyjnych rozwiązaniach charakteryzują się małą ilością gromadzonego ładunku elektrycznego, czyli małą gęstością energii. Jednak specyficzny rodzaj kondensatorów stanowią superkondensatory charakteryzujące się pojemnością elektryczną sięgającą kilku tysięcy faradów, dużą gęstością energii (duża zdolność magazynowania energii) oraz mocy (możliwość poboru dużych ilości energii w krótkim czasie). Superkondensator łączy w sobie właściwości akumulatora i kondensatora. Zasada działania kondensatora elektrochemicznego opiera się na gromadzeniu ładunków elektrycznych w obrębie podwójnej warstwy elektrycznej powstającej na granicy ośrodków elektroda-elektrolit. Elektrody wykonuje się z materiałów węglowych o dużej powierzchni czynnej gdyż pojemność kondensatora jest wprost proporcjonalna do powierzchni elektrod. Dzięki zastosowaniu nowoczesnych nanotechnologii osiągane są ogromne powierzchnie właściwe elektrod w postaci wielościennych nanorurek węglowych, a tym samym ogromne pojemności magazynowania energii elektrycznej. Jako elektrolity stosuje się elektrolity organiczne bądź elektrolity wodne. Rozwój nowoczesnych technologii pozwala na wprowadzenie domowych magazynów energii, pozwalają one na gromadzenie energii wytwarzanej przez domowe instalacje fotowoltaiczne. Wykonywane są w technologii kwasowo–ołowiowej oraz coraz częściej w technologii litowo–jonowej. Akumulatory litowo–jonowe charakteryzują się większą gęstością energii, co wpływa na mniejszą wagę oraz objętość akumulatorów, a także wyższą sprawność. Zastosowanie zasobników energii skojarzonych z instalacją fotowoltaiczną może przyczynić się do stabilizacji sytemu elektroenergetycznego.II. CiepłoMagazynowanie ciepła jest szczególnie ważne z punktu widzenia jej wytwórców gdyż zastosowanie magazynów energii pozwala na gromadzenie ciepła, gdy produkcja przewyższa zapotrzebowanie i wykorzystanie zmagazynowanej energii w sytuacji, gdy zapotrzebowanie jest większe niż produkcja. Dzięki temu produkcja energii z ciepłowni lub elektrociepłowni nie musi być dostosowywana do chwilowego zużycia. Magazynowanie energii odgrywa również ważną rolę ze względu na fakt zmiennego zapotrzebowania na ciepło zależnie od pory dnia lub od sezonu w roku (zależność od temperatury).Magazyny ciepła (lub chłodu) stosuje się w celu: lepszego dostosowania dostaw do aktualnego zapotrzebowania, pełniejszego wykorzystania mocy zainstalowanej urządzeń energetycznych (uniknięcie

konieczności rozbudowy), przeniesienia czasu pracy urządzeń na noc (również z powodu niższych cen energii

elektrycznej), wykorzystania ciepła/chłodu związanego z warunkami zewnętrznymi (lato, zima), stabilizacji temperatury, zmniejszenia zapotrzebowania na energię (budownictwo).Podział i klasyfikacja technologii magazynowania ciepła:A. Kryterium - wykorzystywany mechanizm fizycznya) Magazynowanie z wykorzystaniem ciepła właściwego ośrodka



Metoda ta jest najprostsza, ponieważ energia magazynowana jest przez podwyższenie temperatur czynnika zamkniętego w odpowiednio skonstruowanym zbiorniku. Czynnikiem akumulującym energię są głównie ciecze. Przy tym sposobie magazynowania energii czynnik magazynujący może być jednocześnie nośnikiem energii między zbiornikiem, a źródłem energii. Urządzenie te działają dzięki dużej różnicy temperatur czynnika magazynującego. Do magazynowania ciepła w ten sposób wykorzystuje się: Zasobniki c.w.u., zwane również buforami. Izolowane cieplnie, magazynujące c.w.u.

przygotowywaną w kotle. Dzięki zjawisku stratyfikacji termicznej zimna woda zasilająca wpływająca od dołu nie miesza się z ciepłą wodą gromadzącą się w górnej części zasobnika. Niezastąpione w instalacjach c.w.u. Są wykorzystywane w budynkach niepodpiętych do sieci ciepłowniczej, o własnym źródle ciepła.

Ciepłownicze akumulatory ciepła. Wykorzystywane na potrzeby większych sieci ciepłowniczych. Istniejący na terenie EC Siekierki akumulator ma pojemność 30 tys. m3

i jest w stanie zgromadzić 5,8 TJ energii. Złoża cieplne w gruncie (długoterminowe - w cyklach rocznych). Wykorzystanie

pojemności cieplnej i dobrych właściwości izolacyjnych gruntu. Podziemne cieki wodne (długoterminowe - w cyklach rocznych) Wykorzystanie warstw wodonośnych zamkniętych w skałach nieprzepuszczalnych.b) Magazynowanie z wykorzystaniem ciepła przemiany fazowejWykorzystanie przemiany fazowej (wykorzystanie ciepła utajonego) poprzez zamianę faz ciało stałe–ciecz i ciecz–gaz. Magazynowanie oparte jest na zjawisku występowania ciepła przemiany fazowej podczas zmiany stanu skupienia. Zastosowanie takiego rozwiązania pozwala na akumulacje dużej ilości energii w bardzo wąskim zakresie temperatury. Wykorzystywane są materiały zmiennofazowe (kilka/kilkanaście razy większa pojemność cieplna niż w przypadku wykorzystania ciepła właściwego). Mogą być to materiały zarówno organiczne (parafiny, kwasy tłuszczowe), jak i nieorganiczne. stabilizacja temperatury, magazyny ciepła/chłodu.c) Magazynowanie z wykorzystaniem odwracalnych reakcji chemicznychWykorzystanie odwracalnych reakcji endo-/egzotermicznych: reakcje chemiczne, procesy sorpcji.Pochłanianie jednej substancji przez drugą powierzchniowe (adsorpcja) i objętościowe (absorpcja). Pochłanianiu towarzyszy wydzielanie się ciepła. Natomiast proces uwalniania substancji wiąże się z magazynowaniem ciepła.

B. Kryterium - zakres temperatury pracy:a) do celów chłodzenia i klimatyzacji - 5÷15 °C,b) do ogrzewania nadmuchowego ciepłym powietrzem – 20÷30 °C,c) do ogrzewania pośredniego (woda) – 45÷65 °C,d) do chłodzenia absorpcyjnego – 87÷180 °C,e) do chłodzenia adsorbcyjnego – 117÷180 °C,f) do wytwarzania pary – >180 °C,g) w układach współpracujących z gazowymi turbinami szczytowymi – >400 °C.



C. Kryterium - czas magazynowaniaa) krótkoterminowe (cykl ładowanie/rozładowanie trwa około 24h),b) długoterminowe (cykl ładowanie/rozładowanie trwa około 1 rok).Mobilne akumulatory ciepłaAlternatywnym rozwiązaniem do stacjonarnych magazynów ciepła przedstawionych powyżej jest zastosowanie mobilnych magazynów. Jednym z przykładów przyszłościowego rozwiązania są mobilne akumulatory ciepła wykorzystywane do transportu ciepła odpadowego (odbiór ciepła odpadowego od dostawcy i dostarczenie go do odbiorcy końcowego). Transport może odbywać się z wykorzystaniem ciężarówek, pociągów, bądź statków, lecz najczęściej jest to transport samochodowy. Cykl pracy mobilnego akumulatora rozpoczyna się od podłączania do źródła ciepła odpadowego zbiornika wypełnionego materiałem akumulacyjnym. W procesie tym wykorzystywane jest medium pośredniczące jak powietrze, woda lub olej. Czas ładowania akumulatora wynosi maksymalnie dwie godziny, zaś objętość złoża wynosi od 5 do 20 m3. Następnie akumulator umieszczany jest na naczepie lub wagonie i transportowany do końcowego odbiorcy, gdzie rozładowywanie może trwać do 4 godzin i również odbywa się w obecności czynnika pośredniczącego, którym może być czynnik obiegowy danej instalacji grzewczej lub technologicznej. Cykl zamykany jest powrotem do dostawcy ciepła. Mobilne akumulatory ciepła odpadowego wykonane są z materiałów zmiennofazowych PCM w postaci związków organicznych takich jak parafiny lub nieorganicznych typu uwodnione sole. Ponadto stosowane są zeolity (minerały należące do krzemianów), a także rozwiązania oparte na akumulacji ciepła w oleju. Akumulacja ciepła w materiałach zmiennofazowych (wykorzystanie ciepła utajonego) opiera się na wykorzystaniu ciepła przemiany fazowej występującego podczas zmiany stanu skupienia – w rozpatrywanym przypadku przejście fazowe ciało stałe – ciecz. W przypadku wykorzystania zeolitu do magazynowania ciepła wykorzystuje się metody termochemiczne. Proces ten odbywa się w specjalnym zbiorniku gdzie podczas akumulacji ciepła oddziela się woda od sorbentu, zaś podczas rozładowywania akumulatora zeolit adsorbuje wodę zwiększając swoją masę w wyniku czego powstaje ciepło. Kolejne medium do akumulacji ciepła odpadowego stanowi olej, który w sposób pośredni lub bezpośredni podgrzewany jest do wysokiej temperatury i umieszczony z zaizolowanym zbiorniku stanowi magazyn ciepła.Przedstawione rozwiązania nie są powszechnie znane w Polsce, natomiast potencjał wykorzystania ciepła odpadowego, który może nastąpić dzięki prostym rozwiązaniom konstrukcyjnym istniejących instalacji.

III. ChłódMagazynowanie chłodu stanowi istotny element instalacji chłodniczych. Pozwala on na optymalizację oraz redukcję kosztów. Jako zasobnik chłodu akumulator o dużej pojemności pozwala na akumulację chłodu w momencie mniejszego zapotrzebowania na chłód oraz wykorzystanie go w chwili zwiększonych potrzeb. Odpowiednio dobrany zasobnik chłodu pozwala na obniżenie mocy agregatu wody lodowej. Czynnikiem stosowanym najczęściej przy akumulacji chłodu są płyny nisko krzepnące. Innym rozwiązaniem jest wykorzystanie energii podczas przemian fazowych substancji



np. parafiny i ich przemiana z postaci stałej w płynną (częściej stosowane w przypadku magazynowania ciepła). Zasobniki posiadają pojemności od kilkudziesięciu do kilku tysięcy litrów. Wykonywane są ze stali czarnej, ocynkowanej, emaliowanej lub kwasoodpornej. Do izolacji zasobników stosuje się wełnę mineralną lub piankę poliuretanową. W przypadku zastosowania zbiorników o ciśnieniu przekraczającym 0,5 bara muszą posiadać świadectwo dopuszczenia UDT. Akumulacja chłodu może odbywać się w cyklach dobowych, tygodniowych, rocznych lub też sezonowych. W cyklu dobowym stosuje się akumulacje pełną, częściową lub z limitem wydajnościowym. W cyklu pełnym agregat pracuje w okresie taryfy nocnej, a więc chłód produkowany jest poza godzinami szczytowymi. W systemie magazynowania częściowego chłód w okresie największego zapotrzebowania dostarczany jest zarówno z zasobnika jak i agregatu chłodniczego. Magazynowanie z limitem wydajności stanowi połącznie obu powyższych systemów poprzez połączenie racjonalnego wykorzystania taryfy pozaszczytowej obniżając wydajność w okresie obowiązywania szczytowej taryfy na energię elektryczną. W systemie pełnym magazynowania chłodu szczytowe zapotrzebowanie realizowane jest wyłącznie energią chłodu zmagazynowanego w zasobniku. Ładowany jest on podczas małego zapotrzebowania na chłód bądź, gdy zapotrzebowanie nie występuje tj. w okresie nocy. Praca agregatu w taryfie nocnej pozwala na osiągnięcie dużych oszczędności kosztów. Takie rozwiązanie jest korzystne w przypadku wysokiego zapotrzebowania na chłód w godzinach szczytowych oraz gdy okresy szczytowego zapotrzebowania są krótkie. W magazynowaniu częściowym stosuje się agregat o niższej mocy w porównaniu z akumulacją pełną. Agregat w tym systemie pracuje przez całą dobę z taką samą wydajnością. Podczas małego zapotrzebowania część wytwarzanego chłodu kierowana jest do instalacji klimatyzacyjnej, a nadwyżka magazynowana w zasobniku. W przypadku, gdy zapotrzebowanie szczytowe przekracza moc agregatu chłodniczego brakujący chłód dostarczany jest z zasobnika. Jednak najbardziej efektywnym system magazynowania chłodu jest akumulacja z limitem wydajności. W tym systemie agregat pracuje w cyklu ciągłym jednak jego wydajność zmienia się. Największa wydajność osiągana jest w porze pozaszczytowej, gdy koszt energii elektrycznej zużywanej do napędu sprężarki agregatu jest najniższy. W tym okresie agregat ładowany jest chłodem wykorzystywanym w momencie zapotrzebowania szczytowego. W czasie największego zapotrzebowania zasobnik jest rozładowywany, a agregat pracuje z mniejszą wydajnością niż w okresie nocnym. Nowoczesnym rozwiązaniem w magazynowaniu chłodu jest zastosowanie systemu Eco-Run Cool System, który pozwala na wprowadzenie mobilnych magazynów chłodu. System ten opiera się na wytwarzaniu dzięki pracy amoniakalnej pompy ciepła, zawiesiny lodowej, którą stanowi roztwór glikolu propylenowego z wodą. Zawiesina ta wytwarzana jest w stacji dystrybucji przy współpracy z silnikiem stacjonarnym i przechowywana w zbiorniku. Cały proces odbywa się z wysoką wydajnością w porze nocnej przy obniżonych cenach energii elektrycznej. Powstała zawiesina transportowana jest do specjalnej naczepy samochodu ciężarowego, który stanowi wówczas mobilny magazyn chłodu. Do magazynowania chłodu w nowoczesnych rozwiązaniach stosowany jest również gruntowy wymiennik ciepła, który gromadzi chłód w ziemi, który następnie jest wykorzystywany latem do chłodzenia. Rozwiązanie takie zostało zastosowane w jednym z warszawskich biurowców.



IV. GazWybór technologii magazynowania gazu uzależniony jest ilości akumulowanego gazu. Dostępne sposoby magazynowania to: magazynowanie w gazociągach wysokiego ciśnienia – wykorzystywana jest zmiana

ciśnienia panującego w gazociągu oraz właściwości gazu ziemnego, pozwala na magazynowanie małych ilości gazu wystarczających na pokrycie dobowych nierównomierności jego zużycia;

magazynowanie w zbiornikach naziemnych – służą do akumulacji niewielkich ilości gazu, w tym gazu ciekłego, zaś zastosowanie maleje gdyż głównie wykorzystywane były przy produkcji gazu z węgla,

magazynowanie podziemne – pozwala na akumulację dużych ilości gazu, dzięki którym możliwe jest sezonowe zbilansowanie zużycia gazu.

Zbiorniki naziemne gazu możemy podzielić na: niskociśnieniowe o zmiennej pojemnościo mokre – gaz przechowywany jest pod nadciśnieniem wywieranym przez unoszone

człony płaszcza, które połączone są teleskopowo. Wzrasta ono wraz z ilością kolejnych wysuniętych dzwonów. Pierwszy z nich zanurzony jest w basenie z wodą, zaś kolejne zanurzone są dolną częścią w pierścieniowym korycie wypełnionym wodą uszczelniającą połączenie. Ciśnienie w zbiornikach wynosi maksymalnie 4 kPa, a ich pojemność od ok. 1000 do 50 000 m3. Gazy przechowywane w zbiorniku nie mogą wchodzić w reakcje z parą wodną.

o suche – cylindry, w których usytuowany jest tłok, pod którym znajduje się gaz. W trakcie napełniania zbiornika tłok podnosi się, a przestrzeń między tłokiem jest połączona z atmosferą. Pojemność takich zbiorników kształtuje się od kilku do setek tysięcy m3.

wysokociśnieniowe, o stałej pojemność, cylindryczne poziome, pionowe lub kuliste. Objętość zmagazynowanego gazu zależy od wytrzymałości zbiornika na ciśnienie, które zazwyczaj nie przekracza 3 MPa. Objętości zbiorników dochodzą do 30 000 m3. Zbiorniki wysokociśnieniowe podlegają nadzorowi Urzędu Nadzoru Technicznego. Zbiorniki o stałej objętości wykorzystywane są do transportu gazów. W celu zmniejszenia ciśnienia gazu w dużych pojemnikach obniża się temperaturę gazu, co prowadzi do jego skroplenia. Najbardziej popularnymi pojemnikami są tzw. butle gazowe, w których stosowane jest ciśnienie do 15 MPa. Gazy magazynowane w butlach mogą występować w stanie sprężonym, skroplonym lub rozpuszczonym.

Natomiast duże objętości gazu magazynowane są w zbiornikach podziemnych. W tym celu wykorzystywane są: wyeksploatowane złoża gazu ziemnego i ropy naftowej, warstwy wodonośne (nie występują w Polsce), kawerny solne, kawerny skalne, opuszczone kopalnie.

V. WodórPrzechowywane wodoru w postaci gazowejMagazynowanie wodoru musi odbywać się pod wysokim ciśnieniem ze względu na swoją małą gęstość, a do sprężania gazu niezbędne są znaczne nakłady energii. Dodatkowo wodór posiada zdolność dyfundowania przez większość materiałów. Dlatego



też zbiorniki do magazynowania wodoru powinny mieć dużą objętość a ich budowa wiąże się ze znacznym koszem.Wodór przechowywany jest w temperaturze pokojowej w zakresie ciśnień od 150 do 800 bar. Stosując technologie mobilne ciśnienie w zbiorniku wynosi 350 lub 700 bar. Dzięki zastosowaniu nowoczesnych technologii wykorzystujących lekkie zbiornik wyposażone w specjalne przepony wodór magazynowany jest pod ciśnieniem 700 bar a ilość magazynowanego gazu równa jest 12% masy zbiornika. Dwukrotne zwiększenie ciśnienia gazu pozwala na zmagazynowanie 30% więcej wodoru w zbiorniku o tej samej objętości. Magazynowanie wodoru w postaci ciekłej Skraplanie wodoru wymaga znacznie większych nakładów energii – zużycie energii odpowiadające 30% jego wartości cieplnej. Gaz w tej postaci jest przechowywany w temperaturze 20 K, a więc 253°C co wymaga zastosowania specjalnych, kosztownych materiałów. Zbiorniki do magazynowania wodoru w postaci ciekłej posiadają izolację termiczną – izolowane próżniowo zbiorniki o podwójnej ściance. Ze względu na odparowywanie wodoru przechowywanie go w postaci ciekłej stosowane jest w przypadku jego ciągłego pobierania.Nowoczesne rozwiązania magazynowania wodoru w postaci ciekłej obejmują zbiorniki hybrydowe z kriogenicznym oraz dodatkowo sprężonym wodorem. W zbiorniku tym wodór w postaci ciekłej charakteryzuje się niższą temperaturą i ciśnieniem wyższym niż w przypadku standardowego ciekłego wodoru. Do skroplenia sprężonego wodoru potrzeba mniej energii niż w przypadku ciekłego wodoru, a dodatkowo straty związane z parowaniem wodoru są mniejsze.Magazynowanie wodoru w postaci stałej W postaci stałej wodór związany jest z metalami w postaci wodorków oraz w związkach chemicznych m.in. amoniaku, metanolu czy metanu. Wodór jest zaadsorbowany na powierzchni wodorków – metali lub stopów metali. W zbiornikach metali wodór rozładowywany jest przy użyciu ciepła. Wykorzystywane jest ciepło będące efektem ubocznym (w przypadku współpracy z ogniwami paliwowymi), zaś w przypadku ładowania tego rodzaju zbiorników wydziela się energia w postaci ciepła. Wodorki metali mają większą objętościową gęstość energii, a niżeli w przypadku ciekłego wodoru, jednak zbiorniki te są ciężkie, a materiały do ich wykonania są drogie. Ponadto czas uzupełniania zbiorników metali jest procesem dłuższym od procesu napełniania wodoru sprężonego. Technologia magazynowania wodoru w postaci wodorków metali rozwija się w kierunku zastosowania wysokociśnieniowych zbiorników z wodorkami. Zastosowanie wysokiego ciśnienia w tego rodzaju zbiornikach sięgającego 350 bar pozwala na zmniejszenie masy zbiorników do ok. 100 kg. Dodatkowo proces ładowania zbiornika jest znacznie krótszy (5-10 min).Wodór może być również magazynowany w postaci związków chemicznych. Jest on uzyskiwany w wyniku reakcji zachodzącej po dostarczeniu wody oraz katalizatora. Dzięki rozbiciu cząsteczek wody uzyskuje się dwa razy więcej wodoru niż zostało zmagazynowane. Najczęściej do magazynowania wodoru w metodach chemicznych stosowany jest borowodorek sodu. Inne metody magazynowania wodoru



Jedną z nowoczesnych technologii magazynowania wodoru jest adsorbowanie go na rurowatych strukturach węgla aktywowanego. Stosowane są nanorurki węglowe składające się z cylindrów węglowych o średnicy 1,5 nm z zastosowaniem domieszek potasu. Teoretyczna ilość wodoru zmagazynowanego tą metodą może sięgać 65% masy zbiornika.Kolejną technologią jest magazynowanie wodoru w szklanych mikrosferach – niewielkich szklanych kulach pustych w środku. Aby zmagazynować wodór podgrzewa się materiał dzięki czemu zwiększa się przenikliwość wodoru przez ściany sfer i umożliwione jest wniknięcie sprężonego wodoru. W wyniku schłodzenia wodór zostaje wewnątrz kuli w postaci silnie skompresowanego gazu, a ponowne ogrzanie powoduje uwolnienie wodoru.

4. Technologie dystrybucjiI. Energia elektryczna System przesyłu i dystrybucji energii elektrycznej powinien funkcjonować w sposób wydajny, bezpieczny oraz ograniczający straty transportu i transformacji. W tym celu wdraża się: optymalne rozwiązania technologiczne poprawiające sprawność przesyłu i dystrybucji

przez zmniejszenie strat przesyłu, sprawne zarządzanie mocą bierną, minimalizację zniekształceń;

technologie magazynowania energii; inteligentne sieci pozwalające na stosowanie zaawansowanych technik dystrybucji oraz

mechanizmów zarzadzania popytem.Straty w przesyle energii elektrycznej określane są poprzez różnicę pomiędzy energią wprowadzoną przez transformatorowe stacje z elektrowni do systemu przesyłowego, a energią dostarczoną do odbiorców końcowych. Straty występują zarówno w przesyle jak i w dystrybucji.

W systemie elektroenergetycznym przesył energii jest kierowany przez Operatora Sieci Przesyłowej [OSP] oraz dystrybucja zarządzana przez Operatorów Sieci Dystrybucyjnej [OSD].

Przesył zarządzany jest przez PSE, natomiast w dystrybucji obecnych jest wiele przedsiębiorstw takich jak m.in. PGE S.A., TAURON Polska Energia S.A., Energa S.A. oraz ENEA S.A.Przyczyną strat SDP (różnicy pomiędzy energią pobraną ze stacji transformatorowych, a przekazaną do OSD) jest przede wszystkim, jakość infrastruktury przesyłowej oraz odległość, na jaką odbywa się przesył. Warszawa wraz z sąsiednimi gminami objęte są wspólną infrastrukturą odbioru energii z Krajowego Systemu Elektroenergetycznego opartą na 6 stacjach transformatorowych najwyższych napięć zarządzanych przez operatora systemu przesyłowego elektroenergetycznego (PSE). Długość sieci dystrybucyjnej nadziemnej i kablowej ogółem wynosiła w roku 2014 16 811 km.



Technologia Smart GridZastosowanie technologii Smart Grid pozwala na kontrolę zużycia energii przynosząc wymierne korzyści zarówno odbiorcom, jak i dostawcy energii oraz usług przemysłowych. Oprócz osiągnięcia korzyści takich jak ograniczenie zużycia energii, zmniejszenie kosztów obsługi odbiorców oraz zmniejszanie strat handlowych, wykonywane pomiary wykorzystywane są do obliczeń oraz analiz sieci rozdzielczych, dzięki czemu można ograniczyć straty oraz osiągnąć poprawę jakości energii. Pomiary wykonywane w celu bilansowania sieci dystrybucyjnej mogą zostać oparte o liczniki typu smart w stacjach SN/nN po stronie niskiego napięcia oraz w GPZ na poszczególnych ciągach liniowych za pośrednictwem przekładników, które stanowią uzupełnienie do systemu zdalnego opomiarowania wprowadzonego u odbiorców. Zastosowanie „inteligentnych sieci” pozwala na dynamiczne zarządzanie sieciami przesyłowymi i dystrybucyjnymi z wykorzystaniem punktów pomiarowych i kontrolnych umieszczonych na węzłach oraz łączach będących podstawą działania systemów Smart Grid.Wprowadzenie systemu Smart Grid pozwala na zarządzanie w sieci dystrybucyjnej i systemie dystrybucyjnym powalające na ograniczenie strat, bądź też odpowiednie zarządzanie rozproszonym wytwarzaniem energii. Rozwiązania zawarte w systemie obejmują m.in. narzędzia teleinformatyczne pozwalające na automatykę przepływu energii oraz przywracanie sprawności sieci energetycznej po awarii minimalizując przerwy w dostawie prądu.System Smart Grid obejmuje: komponenty pomiarowe np. inteligentne liczniki; komponenty zabezpieczające np. bezpieczniki, wyłączniki z możliwością ponownego

załączania z wykorzystaniem automatyki; dedykowane sieci komunikacyjne umożliwiające transmisję typu backhaul danych

dotyczących energii oraz zdalne kontrolowanie komponentów; operacje m.in. zarządzanie popytem, zarządzanie energią odnawialną, monitorowanie

sieci, obsługa pracowników mobilnych, zarządzanie danymi pomiarowymi.Zastosowanie inteligentnych liczników pozwala na zmierzenie zużycia prądu, napięcia i mocy w różnych obszarach sieci – u odbiorców prywatnych, przemysłowych i komercyjnych oraz podstacjach, a także w różnych celach np. ustalenie taryf, optymalizacja popytu. Dzięki wprowadzeniu inteligentnych liczników oraz zaawansowanej infrastruktury pomiarowej możliwe są pomiary, jakości energii na zewnętrznych obszarach sieci. Ułatwia to przewidywanie zapotrzebowania na energię z dużą dokładnością czasową i geograficzną, zarządzanie wytwarzaniem energii odnawialnej czy weryfikację statusu operacyjnego sieci poprzez wysyłanie zapytań do liczników. Inteligentne liczniki ułatwiają operatorom sieci dystrybucyjnej gromadzenie w rzeczywistym czasie dokładnych i aktualnych danych pomiarowych oraz udostępnienie ich upoważnionym podmiotom. Inwestycja w system Smart Grid przedsiębiorstw energetycznych obejmuje takie obszary jak: sieci rozległe WAN oraz infrastrukturę AMI (Advanced Metering Infrastructure) dla

sieci SN i NN w tym urządzenia pomiarowe takie jak czujniki, inteligentne liczniki; urządzenia kontrolne np. włączniki z samoczynnym ponownym zamykaniem, bezpiecznik;



automatyka podstacji poprzez zarzadzanie energią i systemy w podstacjach, które monitorują zdarzenia i jakość dostaw energii, a także przełączniki kontrolne przepływu energii;

- automatyzacja dystrybucji: komponenty i aplikacje sieci Smart Grid zwiększające niezawodność sieci dystrybucyjnej;

aplikacje Smart Grid – rozszerzone funkcje zarządzania awariami, systemy zarządzania aktywami, stosowane w centrum operacyjnym oraz kabinie kontrolnej podstacji, ułatwiające eksploatację i utrzymanie sieci energetycznej.

W celu zwiększenia swojej niezawodności operator sieci dystrybucyjnej musi dokonywać dokładnych pomiarów jej statusu, a także kontrolować i monitorować przepływ prądu z uwzględnieniem zapotrzebowania w określonym momencie i regionie. Z tego względu niezbędne jest wykorzystanie nowoczesnych, inteligentnych urządzeń takich jak czujniki czy przełączniki, w różnych obszarach sieci dystrybucyjnej.II. CiepłoCiepło wytwarzane w zakładach produkcyjnych jest doprowadzane do poszczególnych odbiorców za pomocą złożonego systemu rurociągów. W Warszawie mamy do czynienia z siecią typu pierścieniowego, w którym przepływ wody z jednego punktu do drugiego może być realizowany różnymi drogami. Awaria danego odcinka przewodu nie musi odcinać odbiorców od dostaw ciepła. Ogniwem łączącym odbiorcę z siecią jest węzeł cieplny. Jest to wymiennik ciepła, który umożliwia przepływ ciepła z sieci miejskiej do instalacji c.w.u. i c.o. odbiorcy. Nie dochodzi do mieszania wody sieciowej z wodą w indywidualnych instalacjach. Woda sieciowa po oddaniu ciepła wraca rurociągiem powrotnym do zakładu wytwórczego. Nośnik podgrzany przez jednostkę wytwarzającą ciepło i dostarczony siecią ciepłowniczą do odbiorcy nie może być dostarczany bezpośrednio do grzejników umieszczonych w mieszkaniach konsumentów ciepła w budynkach wielolokalowych. Nie może też być wykorzystywany do bezpośredniego użycia jako ciepła woda użytkowa. Nośnik ciepła jest specjalnie uzdatniany, aby nie narażać sieci i instalacji na uszkodzenie (korozja), a koszt uzdatnienia nośnika jest wysoki. Drugim czynnikiem uniemożliwiającym stosowanie nośnika ciepła płynącego siecią do bezpośredniego użycia w gospodarstwach domowych są jego wysokie parametry (temperatura, ciśnienie, prędkość przepływu). Parametry nośnika w instalacji domowej nie mogą bezpośrednio zagrażać bezpieczeństwu człowieka w przypadku rozszczelnienia instalacji. Zamiana parametrów ciepła dostarczanego z przyłącza oraz regulacja ilości ciepła dostarczanego do instalacji odbiorczych zachodzi w połączonych ze sobą urządzeniach i instalacji noszących nazwę węzłów cieplnych.Węzły cieplneZadaniem węzłów cieplnych jest rozdział dostarczonego siecią ciepła do poszczególnych odbiorców, jak również miejscowa regulacja czynnika grzewczego i kontrola pod względem bezpieczeństwa procesu rozdziału energii i pracy poszczególnych urządzeń. Z tego względu w węźle cieplnym zlokalizowane są urządzenia służące do: wymiany ciepła pomiędzy siecią cieplną a odbiorcami odcięcia dopływu czynnika, oczyszczania dopływającego czynnika, zmiany parametrów czynnika, kontroli bezpieczeństwa, pomiaru i regulacji poszczególnych parametrów (temperatur, ciśnień, przepływów).



W zależności od typu, węzły cieplne wyposażone są w bardziej lub mniej zaawansowaną automatykę sterującą temperaturą c.w.u. i temperaturą w pomieszczeniach (m.in. czujnik temperatury na zewnątrz, czujniki temperatury w pomieszczeniach). Liczniki ciepła (zwykle wchodzą w skład węzła cieplnego) służą do określenia ilości pobranego przez odbiorcę ciepła i tym samym do wyznaczenia należnej opłaty.III. Chłód Technologie chłodzenia nieruchomości, należących do odbiorców końcowych obejmują: wytwarzanie wody lodowej za pomocą agregatu absorpcyjnego zainstalowanego

u odbiorcy, przesyłanie wody lodowej do odbiorcy za pośrednictwem sieci.Chłód sieciowy to alternatywa dla rozproszonych instalacji klimatyzacyjnych, które zużywają dużo energii elektrycznej. Korzystanie z chłodu sieciowego pozwala na oszczędność paliwa, a ponadto eliminuje konieczność korzystania z freonów, które niekorzystnie wpływają na środowisko.System zmiennoprzepływowy wraz z automatyczną armaturą równoważącą i odpowiednimi zaworami regulacyjnymi gwarantującymi niezmienną charakterystykę regulacyjną jest w stanie zapewnić komfort temperaturowy i instalację pracującą tak samo dobrze i niezawodnie w każdych warunkach. W Warszawie rozważane jest wykorzystywanie infrastruktury miejskiej sieci ciepłowniczej do dystrybucji chłodu. IV. GazRozwój gazownictwa w Polsce opiera się głównie na dostawach gazu wysokometanowego z Rosji przez punkty wejścia do krajowego systemu (Drozdowicze, Wysokoje, Tietierowka, Hrubieszów) oraz wydobyciu gazu ze złóż krajowych (w rejonie Podkarpacia gaz wysokometanowy, a w rejonie Polski zachodniej gaz zaazotowany). Rozpoczęte inwestycje zmierzające do dywersyfikacji dostaw gazu z kierunku Niemiec przez punkt Lasów, dostawy z kierunku Czech przez punkt Cieszyn oraz terminal gazu skroplonego LNG w Świnoujściu.Na terenie Polski znajdują się magazyny gazu typu E w: Kosakowie, Mogilnie, Wierzchowicach, Swarzów, Brzeźnica, Husów i Strachocina. Magazyny gazu typu L w Daraszewie i Bonikowie. Po oczyszczeniu gaz trafia do sieci magistralnych, którymi pod wysokim ciśnieniem transportowany jest na znaczne odległości do miejscowości oraz odbiorców przemysłowych. Zanim trafi do sieci rozdzielczej i odbiorców indywidualnych, przechodzi przez stacje redukcyjne dostosowujące jego ciśnienie do potrzeb odbiorców.Otaczający m.st. Warszawę pierścień gazowy wysokiego ciśnienia zarządzany przez GAZ SYSTEM (operatora systemu przesyłowego gazowego) dostarcza ok. 52,5% paliwa gazowego do mieszkańców Warszawy, mają oni 44% udział w obciążeniu szczytowym „ringu”. V. WodórDystrybucja wodoru wymaga odpowiedniej infrastruktury obejmującej rurociągi, zbiorniki przystosowane do przewozu dużych ilości wodoru, instalacje magazynowania na stacjach dostarczających wodór do klientów detalicznych takich jak kompresory i dystrybutory. Infrastruktura dystrybucji gazu ziemnego nie może być wykorzystywana do dystrybucji wodoru. Jest to związane z właściwościami fizykochemicznymi wodoru,



które zdecydowanie różnią się od metanu będącego głównym składnikiem gazu ziemnego.Wodór może być przechowywany w postaci sprężonej do ciśnienia od 200 bar. Wodór w postaci skroplonej w bardzo niskich temperaturach (20 K) przechowywany w zbiornikach kriogenicznych.Wodór magazynowany w nanostrukturach czy w postaci wodorków (podczas ogrzewania wodorków odzyskuje się ponownie wodór). Zaopatrywanie w wodór systemów przenośnych poniżej 5 kW lub 120 kg odbywa się za pomocą małych butli gazowych i kaset wymiennych, centrali napełniania i recyklingu.Obecnie przesył wodoru od producenta do użytkownika jest wyzwaniem technicznym. W Stanach Zjednoczonych Ameryki i Europie istnieje zaledwie kilka systemów rurociągowych wykorzystywanych do transportu wodoru. Łatwiejszym rozwiązaniem transportu wodoru jest transport w specjalnych pojemnikach koleją lub samochodami ciężarowymi.5. Technologie sprzedażyI. CiepłoRozliczenia pomiędzy dostawcą, a odbiorcą ciepła prowadzone są na podstawie wskazań układu pomiarowego, licznika ciepła, tj. przyrządu pomiarowego przeznaczonego do pomiaru zużycia ciepła, podlegającego kontroli metrologicznej organów administracji miar w zakresie: legalizacji, uwierzytelnienia, zatwierdzania typu. Ciepłomierz mierzy strumień objętości nośnika ciepła oraz temperaturę nośnika ciepła. Zmierzone wartości fizyczne są przeliczane na wartości zużycia ciepła w odpowiednich jednostkach (GJ) [1].Jedną z metod podziału kosztów zakupionego ciepła na poszczególnych użytkowników lokali w budynkach wielolokalowych jest metoda z zastosowaniem podzielników kosztów ogrzewania (w przypadku braku oddzielnych liczników). Podzielniki kosztów ciepła nie są urządzeniami pomiarowymi, nie podlegają, więc legalizacji. Ich wskazania nie pokazują ilości jednostek ciepła odebranego przez grzejnik, na którym zostały zainstalowane. Pozwalają jednak z pewnym przybliżeniem obliczyć udział poszczególnych grzejników w ogólnej ilości ciepła dostarczanego do całego budynku.Zarządca warszawskiej sieci ciepłowniczej podjął się modernizacji systemu opomiarowania węzłów cieplnych i liczników ciepła.Zdalne monitorowanie i odczyt liczników umożliwia: wczesne wykrywanie uszkodzeń i awarii, kontrolę poprawności parametrów dostawy ciepła, zgromadzenie danych analitycznych dla prognoz zapotrzebowania na ciepło, wykrywanie anomalii w infrastrukturze po stronie odbiorców ciepła.Odczyt danych będzie można podzielić na: dane "handlowe" – rejestrowane raz na dobę, dane "ruchowe" – odczyty wartości chwilowych (temperatura zasilania, powrotu, moc,

przepływ).Radiowy odczyt liczników usprawnia proces odczytu zużycia ciepła u odbiorców oraz pozwala obniżyć koszty rejestrowania poborów po stronie przedsiębiorstwa.Taryfa za ciepłoObowiązek posiadania taryf przez wszystkie przedsiębiorstwa ciepłownicze wynika bezpośrednio z § 4 ust. 1 i ust. 2 rozporządzenia taryfowego dla ciepła, natomiast obowiązek przedstawiania taryf do zatwierdzenia przez Prezesa URE łączy się



z obowiązkiem posiadania koncesji, który jest nałożony na przedsiębiorstwa transportujące ciepło dla odbiorców, którzy zamówili moc powyżej 5 MW (wynika to z art. 32 ust. 1 pkt 3 ustawy – Prawo energetyczne). Natomiast art. 47 ustawy – Prawo energetyczne nakłada na koncesjonowane przedsiębiorstwa energetyczne obowiązek przedłożenia Prezesowi URE taryfy do zatwierdzenia. Składniki taryf (w Warszawie) za ciepło siecioweW skład opłaty za pobierane ciepło wchodzą: opłaty za dostarczone ciepło i jego parametry,o opłata za zamówioną moc cieplną [zł/MW],o opłata za ciepło [zł/GJ],

opłaty dotyczące przesyłu i dystrybucji ciepła,o opłata stała [zł/MW],o opłata zmienna [zł/GJ],

opłatę za przyłączenie do sieci (wysokość zależy od średnicy przewodu) [zł/m bieżący], opłatę za obsługę odbiorcy (naliczaną dla pewnej grupy odbiorców).W zależności od rodzaju dostarczanego czynnika, typu odbiorcy, relacji własnościowych dotyczących eksploatowanych instalacji naliczane są inne stawki dla poszczególnych składników opłaty.II. Gaz Technologie sprzedaży paliwa gazowego uzależnione są od technologii ich transportu i dystrybucji. Można wyróżnić sprzedaż paliwa gazowego w: butlach gazowych, z sieci gazowej, dystrybucja na stacjach paliw, napełnianie zbiorników gazu do celów zasilania przydomowych kotłowni gazowych.Sprzedaż paliwa gazowego zależy od typu odbiorcy (detaliczny lub hurtowy) oraz wybranej taryfy gazowej. Jednak cena paliw z sieci gazowej uzależniona jest od danych grup taryfowych i ustalana jest przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki. Cena jest konsekwencją utrzymujących się cen ropy naftowej i gazu ziemnego na rynkach hurtowych na Świecie. Urząd Regulacji Energetyki stworzył dokument pod nazwą „Dobre Praktyki Sprzedawców paliw gazowych i Operatorów Systemów Dystrybucyjnych”, który w prawdzie nie jest aktem wiążącym, ale stanowi bazę do wykorzystania przy tworzeniu Kodeksu Dobrych Praktyk.Odbiorców kwalifikuje się do grup taryfowych stosownie do: miejsca odbioru paliwa gazowego – według Operatora, z Sieci którego następuje pobór; rodzaju pobieranego paliwa gazowego – gaz wysokometanowy, gaz zaazotowany, gaz

propan-butan – powietrze lub gaz propan-butan – rozprężony; rocznej ilości pobieranego paliwa gazowego – dla Odbiorców pobierających paliwa

gazowe w ilościach do 110 kWh/h; nierównomierności poboru paliwa gazowego; systemu rozliczeń – według częstotliwości rozliczeń Odbiorców o Mocy umownej nie

większej niż 110 kWh/h; ciśnienia w miejscu dostarczenia paliwa gazowego – dla Odbiorców pobierających

paliwo gazowe z sieci dystrybucyjnej.



Zdecydowana większość społeczeństwa korzysta z usług największego sprzedawcy gazu w kraju, czyli PGNIG. Na rynku działa kilkadziesiąt innych podmiotów, ale bardzo często oferują oni swoje usługi tylko firmom. Pozostałe taryfy: dla odbiorców pobierających paliwo gazowe z Sieci przesyłowej Operatora Gazociągów

Przesyłowych Gaz-System S.A.: dla gazu wysokometanowego (grupy E) grupy taryfowe o symbolu E, dla gazu ziemnego zaazotowanego (grupy L odpowiednio podgrupy Ls i Lw) – grupy taryfowe o symbolu Ls i Lw.

dla odbiorców pobierających paliwo gazowe z Sieci dystrybucyjnej OSD: dla gazu ziemnego wysokometanowego (grupy E) – grupy taryfowe o symbolu W; dla gazu ziemnego zaazotowanego (podgrupy Ls) – grupy taryfowe o symbolu Z; dla gazu zaazotowanego (podgrupy Lw) – grupy taryfowe o symbolu S.

Klientom indywidualnym dedykowane są taryfy: W-1 (maksymalne roczne zużycie nie przekracza 300 m³, do tej grupy należą najczęściej odbiorcy, którzy korzystają tylko z kuchenek gazowych), W-2 (roczne zużycie od 300 m³ do 1200 m³; w tej grupie znajdują się odbiorcy, którzy korzystają z kuchenek gazowych oraz gazowych podgrzewaczy wody) oraz W-3 (roczne zużycie od 1200 m³ do 8000 m³; do tej grupy kwalifikowani są odbiorcy, wykorzystujący gaz ziemny również do celów c.o.).III. Energia elektrycznaWśród powszechnie stosowanych mechanizmów kształtujących efektywność sterowania popytem na energię elektryczną wymienia się tzw. grupy taryfowe. Zgodnie z definicją określoną w krajowym ustawodawstwie (Dz. U. z 2011 r., nr 189, poz. 1126) grupa taryfowa oznacza grupę odbiorców kupujących energię elektryczną lub korzystających z usługi przesyłania i/lub dystrybucji, dla których stosuje się jeden zestaw cen, stawek opłat i warunków ich stosowania. Analiza profili zużycia energii elektrycznej wykazuje duże rozpiętości zużycia w różnych godzinach doby. Występują tzw. szczyty i doliny, które są niekorzystne dla całego systemu. Im mniej jest stref czasowych tym profil zużycia jest mniej wyrównany (spłaszczony). Oprócz tego występuje również tzw. sezonowa zmienność zużycia energii. Znaczne różnice w dobowym i rocznym rozkładzie zużycia przekładają się na dodatkowe koszty, którymi obciążani są odbiorcy energii.Taryfa płaska cechuje się stałością stawek za jednostkę energii elektrycznej w ciągu całej doby i ich niezmiennością w cyklu tygodniowym i rocznym. Jest to taryfa stosowana najpowszechniej (G11 dla gospodarstw domowych).. Wybierając tę taryfę odbiorca może kupić dowolną ilość energii w dowolnym czasie w jednolitej znanej mu wcześniej cenie. Ze względu na efektywność sterowania popytem stosowanie stałych opłat za energię elektryczną oraz taryfy płaskiej jest nieefektywne. Rozwiązania te nie stwarzają żadnych bodźców do zmniejszenia zużycia w okresach szczytu i/lub zwiększania zapotrzebowania poza szczytem obciążenia systemu. Dodatkowo, z uwagi na to, że zużyciem nie można sterować, konieczne jest utrzymywanie w systemie znacznej rezerwy mocy, czego koszty przekładają się na wyższą cenę energii.Z kolei taryfa G 12 umożliwia rozliczanie zużytej energii w dwóch strefach czasowych. W taryfie wielostrefowej, opłata za energię zmienia się w cyklu dobowym, tygodniowym (dni robocze/weekendy), oraz sezonowo (lato/zima). Stawki są z zasady ustalane dla dłuższych okresów, co sprawia, że nie są one skutecznym narzędziem w bieżącym sterowaniu popytem, a ponadto narażają dostawcę na ryzyko cenowe. Taryfa wielostrefowa ma jednak tę przewagę nad taryfą płaską, że dostarcza odbiorcom bodźców



do ograniczenia zużycia w szczytach obciążenia i korzystania z energii w okresach niskich cen (doliny obciążenia). Oddziaływanie taryfy wielostrefowej na odbiorców jest tym większe, im większa jest rozpiętość pomiędzy stawkami dla różnych stref czasowych i gdy istnieje możliwość programowania urządzeń elektrycznych do pracy w dolinie obciążenia. Oferty tego typu są przeznaczone dla gospodarstw domowych prowadzących nocny tryb życia, bądź posiadających piece akumulacyjne lub bojlery do podgrzewania wody, czyli dla takich odbiorców, którzy zużywają zdecydowanie więcej energii elektrycznej w porze pozaszczytowej, gdy cena energii elektrycznej jest niższa. Rozliczenie za energię elektryczną odbywa się, więc z podziałem na strefy. Wykorzystanie taryf do racjonalizacji poboru energii elektrycznej zostało określone w dokumencie Polityka Energetyczna Polski do 2025 roku. System taryf charakteryzuje się jednak małą innowacyjnością w oferowaniu nowych racjonalnych rozwiązań odbiorcom. Optymalną technologią dostawy/sprzedaży energii elektrycznej oraz usług energetycznych są tzw. inteligentne systemy dostawy energii znane popularnie pod nazwą smart grids. Dzięki zastosowaniu smart grids istnieje komunikacja między wszystkimi uczestnikami rynku energii mająca na celu dostarczanie usług energetycznych, zapewniając obniżenie kosztów i zwiększenie efektywności oraz zintegrowanie rozproszonych źródeł energii (np. OZE). Smart grids oznacza dostarczanie odbiorcom energii elektrycznej/usług energetycznych przy użyciu technologii informacyjnych (IT). Zastosowanie układów sterowania pozwala na lepsze zarządzanie przepływami energii, a tym samym eliminuje występowanie przerw w dostarczaniu usług energetycznych, maksymalizację efektywności przepływu energii od źródła jej wytwarzania do odbiorcy końcowego. Transmisja danych umożliwia zautomatyzowane ingerowanie przykładowo poprzez odpowiednie procedury naprawcze oraz koordynację sterowania na różnych poziomach systemu.Dzięki smart grid można rozszerzyć zakresu usług świadczonych przez dostawcę na rzecz odbiorcy m.in. poprzez inteligentny system opomiarowania tak, aby warunki dostaw energii dostosować do indywidualnych potrzeb odbiorcy. Pierwszym krokiem inteligentnych systemów powinno być wprowadzenie inteligentnych liczników prądu. Wymiana licznika jak i sam licznik jest dla odbiorcy energii bezpłatny, gdyż urządzenie to należy do operatora. Ze względu na znaczny koszt związany z ich montażem, proces może być rozłożony w czasie. Dzięki pomiarom zużycia energii elektrycznej odbiorcy będą rozliczani za rzeczywiste zużycie, a nie na podstawie prognoz. Koncepcja inteligentnych sieci obejmuje także cały szereg działań o charakterze pozatechnicznym związanych głównie z analizą ekonomiczną podejmowanych przedsięwzięć oraz poszukiwaniem potencjalnych zwrotów poniesionych nakładów. W roku 2014 na terenie m.st. Warszawy liczba odbiorców energii elektrycznej wynosiła 986 tysięcy, natomiast liczba liczników programowalnych u odbiorców 691. Systemy pomiarowe u odbiorców są systematycznie unowocześniane. W stosunku do roku 2007 udział liczników programowalnych do liczby odbiorców wzrósł z poziomu 0,3% do 70% w roku 2014. Instalacja programowalnych liczników jest niezbędna do wprowadzenia przez przedsiębiorstwa energetyczne nowych produktów taryfowych, które wciąż czekają na niezbędne regulacje prawne. Uzyskana baza pomiarowa oraz wprowadzona różnorodność marketingowa wpłynie na praktykowanie oszczędzania oraz efektywnego



wykorzystywania energii przez klientów. Unowocześnianie sieci podąża w kierunku stworzenia inteligentnej sieci „smart grid” na wszystkich poziomach napięć. 6. Technologie użytkowania końcowego Paragraf przedstawia zestawione w tablicach 20.01 – 20.10 dostępne na rynku i stosowane w gospodarstwach domowych, punktach handlowych, w usługach, przez podmioty publiczne technologie użytkowania końcowego. Do analizowanych technologii zaliczono oświetlenie, ogrzewanie, ciepła wodę użytkową, przygotowanie posiłków, sprzęt gospodarstwa domowego, telewizory i sprzęt audiowizualny, komputery i sprzęt telekomunikacyjny, transport publiczny oraz transport prywatny.

W tablicy 20.02 przedstawiono technologie użytkowania końcowego dla oświetlenia [lgt]. W pierwszej kolumnie opisana jest sygnatura zawartości tablicy. W następnej kolumnie przedstawione technologie : słoneczne, żarówki, halogeny, świetlówki, lampy rtęciowe, lampy sodowe, kompakty, LED, metahalogenowe. Kolejno w kolumnach przedstawiono parametry powszechności: w %, w szt., moc zainstalowana. W kolejnych kolumnach przedstawiono cechy danej technologii, do których zaliczamy: sprawność %, koszt w: lm/W, zł/lm, zł/lx, trwałość, cena instalacji z oprawą (z PTU), cena źródła (z PTU), barwa, migotanie, spektrum (ciągłe, dyskretne), typoszereg (lm, lx), emisja bezpośrednia CO2, emisja skumulowana. W następnej kolumnie zaprezentowano godzinowe profile wykorzystania danych technologii. W tablicy 20.03 przedstawiono technologie użytkowania końcowego dla ogrzewania [co]. W pierwszej kolumnie opisana jest sygnatura zawartości tablicy. W następnej kolumnie przedstawione technologie: słoneczne, gazowe, promiennikowe, konwekcyjne wodne, konwekcyjne olejowe, nawiewowe wbudowane, nawiewowe przenośne. Kolejno w kolumnach przedstawiono parametry powszechności: w %, w szt., moc zainstalowana. W kolejnych kolumnach przedstawiono cechy danej technologii, do których zaliczamy: sprawność w %, koszt zł/kWh, trwałość, cena instalacji (z PTU), typoszereg, emisja bezpośrednia CO2, emisja skumulowana CO2, bezpieczeństwo. W następnej kolumnie zaprezentowano godzinowe profile wykorzystania danych technologii.W tablicy 20.04 przedstawiono technologie użytkowania końcowego dla cieplej wody użytkowej [cw]. W pierwszej kolumnie opisana jest sygnatura zawartości tablicy. W następnej kolumnie przedstawione technologie: zbiornikowe, przepływowe zestawiono z nośnikami tj. ciepło, energia elektryczna, gaz, LPG, OZE. Kolejno w kolumnach przedstawiono parametry powszechności: w %, w szt., moc zainstalowana. W kolejnych kolumnach przedstawiono cechy danej technologii, do których zaliczamy: sprawność w %, koszt zł/kWh, trwałość, cena instalacji (z PTU), typoszereg, emisja bezpośrednia CO2, emisja skumulowana CO2, bezpieczeństwo. W następnej kolumnie zaprezentowano godzinowe profile wykorzystania danych technologii.W tablicy 20.05 przedstawiono technologie użytkowania końcowego dla przygotowania posiłków [pp]. W pierwszej kolumnie opisana jest sygnatura zawartości tablicy. W następnej kolumnie przedstawione technologie: kuchnie, mikrofale, czajniki zestawiono z nośnikami tj. ciepło, energia elektryczna, gaz, LPG, para, węgiel kamienny. Kolejno w kolumnach przedstawiono parametry: powszechności: w %, w szt., moc zainstalowana. W kolejnych kolumnach przedstawiono cechy danej technologii, do których zaliczamy: sprawność, typoszereg. W następnej kolumnie zaprezentowano godzinowe profile wykorzystania danych technologii.



W tablicy 20.06 przedstawiono technologie użytkowania końcowego dla sprzętu gospodarstwa domowego [AGD]. W pierwszej kolumnie opisana jest sygnatura zawartości tablicy. W następnej kolumnie przedstawione technologie: lodówki, zamrażarki, zmywarki, pralki, suszarki. Kolejno w kolumnach przedstawiono parametry: powszechności: w %, w szt., moc zainstalowana. W kolejnych kolumnach przedstawiono cechy danej technologii, do których zaliczamy: : sprawność w %, koszt zł/KWh, przekątna, typoszereg, emisja CO2 bezpośrednia i skumulowana, atrakcyjność. W następnej kolumnie zaprezentowano godzinowe profile wykorzystania danych technologii.W tablicy 20.07 przedstawiono technologie użytkowania końcowego dla telewizorów i sprzętu audiowizualnego [ATV]. W pierwszej kolumnie opisana jest sygnatura zawartości tablicy. W następnej kolumnie przedstawione technologie: stacjonarne: telewizory old i new: CRT, LCD, TFT, plazma, projektory, projektory 180º, projektory 360º, projektory 3D: stereoskopowe, holografia, mobilne. Kolejno w kolumnach przedstawiono parametry: powszechność: w %, w szt., moc zainstalowana. W kolejnych kolumnach przedstawiono cechy danej technologii, do których zaliczamy: sprawność lm/W, przekątna, typoszereg, CO2, emisja skumulowana CO2, atrakcyjność. W następnej kolumnie zaprezentowano godzinowe profile wykorzystania danych technologii.W tablicy 20.08 przedstawiono technologie użytkowania końcowego dla komputerów i sprzętu telekomunikacyjnego [ICT]. W pierwszej kolumnie opisana jest sygnatura zawartości tablicy. W następnej kolumnie przedstawione technologie: komputery, monitory, stacjonarne: CRT, LCD, TFT, plazma, rzutniki, mobilne: notebooki, tablety. Kolejno w kolumnach przedstawiono parametry: powszechność: liczebność., moc zainstalowana. W kolejnych kolumnach przedstawiono cechy danej technologii, do których zaliczamy: wielkość i szybkość: TB/W, lm/W, zł/kWh liczebność, moc zainstalowana (oszacowanie), emisja bezpośrednia CO2, emisja skumulowana CO2. W następnej kolumnie zaprezentowano godzinowe profile wykorzystania danych technologii.W tablicy 20.09 przedstawiono technologie użytkowania końcowego dla transportu publicznego. W pierwszej kolumnie opisana jest sygnatura zawartości tablicy. W następnej kolumnie przedstawione technologie: metro, kolej, tram, bus, ebus, taxi, etaxi, city-car, city-ecar, rower, erower. Kolejno w kolumnach przedstawiono parametry: powszechność: w %, w szt., miejsca w szt., moc zainstalowana. W kolejnych kolumnach przedstawiono cechy danej technologii, do których zaliczamy: kWh/pasażerokilometr, wygoda, bezpieczeństwo, prędkość podróżna, zajętość powierzchni, koszt. W następnej kolumnie zaprezentowano godzinowe profile wykorzystania danych technologii.W tablicy 20.10 przedstawiono technologie użytkowania końcowego dla transportu prywatnego. W pierwszej kolumnie opisana jest sygnatura zawartości tablicy. W następnej kolumnie przedstawione technologie: samochody, ecar, skutery, eskutery, rowery, erowery, drony, edrony. Kolejno w kolumnach przedstawiono parametry: powszechność: w %, w szt., miejsca w szt., moc zainstalowana. W kolejnych kolumnach przedstawiono cechy danej technologii, do których zaliczamy: kWh/pasażerokilometr, wygoda, bezpieczeństwo, prędkość, zajętość powierzchni. W następnej kolumnie zaprezentowano godzinowe profile wykorzystania danych technologii.

Lista tablic:



Tablica nr 20.01 Technologie wytwarzaniaTablica nr 20.02 Technologie użytkowania końcowego - oświetlenieTablica nr 20.03 Technologie użytkowania końcowego - ogrzewanie [co]Tablica nr 20.04 Technologie użytkowania końcowego - ciepła woda użytkowa Tablica nr 20.05 Technologie użytkowania końcowego - przygotowanie posiłkówTablica nr 20.06 Technologie użytkowania końcowego - sprzęt gospodarstwa

domowego (AGD)Tablica nr 20.07 Technologie użytkowania końcowego - telewizory i sprzęt audiowizualnyTablica nr 20.08 Technologie użytkowania końcowego - komputery i sprzęt

telekomunikacyjnyTablica nr 20.09 Technologie użytkowania końcowego - transport publicznyTablica nr 20.10 Technologie użytkowania końcowego - transport prywatny

§21 Lokalne zasoby paliw i możliwości ich wykorzystania

Na terenie m.st. Warszawy nie występują zasoby paliw kopalnianych. Wykorzystywane są odnawialne źródła energii, które posiadają wysoki potencjał zastosowania. Charakterystykę instalacji odnawialnych źródeł energii wraz z parametrami pracy poszczególnych instalacji zaprezentowano w §24 Potencjał możliwości wykorzystania odnawialnych źródeł na terenie m.st. Warszawy z podziałem na rejony został przedstawiony w §25 Do źródeł lokalnych paliw występujących na terenie Warszawy można jedynie zaliczyć biopaliwa. Źródłem pozyskiwania oraz miejscem wytwarzania biomasy mogą być obszary zielone występujące na terenie miasta bądź rejony sąsiadujące posiadające potencjał produkcyjny. Podaż biopaliw przedstawia się następująco:I. Biopaliwo z obszaru Miasta:a) gospodarka terenami zielonymi w mieście – biomasaBiomasa pozyskana z racjonalnego zarządzania terenami zielonymi na obszarze Stolicy dostarczana jest do kompostowni zlokalizowanych na terenie miasta. Część biomasy jest odzyskiwana w postaci kompostu i wykorzystywana do procesu rekultywacji np. wysypisk śmieci. Pozostała część odpadów może zostać poddana procesowi fermentacji w wyniku, którego powstaje biogaz.b) wysypiska śmieci – biogazEnergia wytwarzana w Zakładzie Unieszkodliwiania Odpadów (ZUO – 2) zlokalizowanym przy ul. Gwarków 9 w Warszawie opiera się na wykorzystaniu powstającej w procesie segregacji frakcji palnej. Produkcja energii w zakładzie kształtuje się na poziomie ok. 100 GWh/rok w przypadku ciepła oraz 15 GWh/rok energii elektrycznej. Wytwarzana energia pokrywa większość potrzeb energetycznych zakładu, zaś moc ciepłownicza zainstalowana kotła wynosząca 9 MW stanowi ok. 0,2% dyspozycyjnej mocy ciepłowniczej wszystkich elektrociepłowni i ciepłowni w Warszawie.c) stałe odpady komunalne po zbiórce selektywnejStrumień odpadów na terenie m.st. Warszawy utrzymuje się na poziomie 900 tys. ton/rok, przy czym ok. 600 tys. ton/rok stanowi frakcja resztkowa odpadów komunalnych, która może zostać zagospodarowana poprzez odzysk energii. Wskazuje to na znaczny potencjał



wykorzystania odpadów do produkcji energii na terenie Miasta. Strumienie odpadów potencjalnie pozwalają na wybudowanie dwóch zakładów termicznego przekształcania odpadów o przepustowości po około 300 tys. ton/rok każdy. Realizacja pierwszego przewidywana jest przez partnera prywatnego Miasta. Obecnie eksploatowane składowisko Radiowo wraz z instalacją mechaniczno–biologicznego przetwarzania odpadów (kompostowni) docelowo przewidziane są do likwidacji po uruchomieniu zmodernizowanej i rozbudowanej instalacji termicznego przekształcania odpadów zlokalizowanej w Dzielnicy Targówek. Nowopowstała instalacja ma przetwarzać na energię ponad 305 tys. ton odpadów i będzie ona największą ze zrealizowanych inwestycji w Polsce. Planuje się, iż instalacja zostanie uruchomiona w 2022 roku.

Dodatkowo selektywna zbiórka odpadów komunalnych stwarza możliwości wydzielenia biodegradowalnych odpadów kuchennych, które mogą stanowić potencjalne źródło energii, po uprzedniej budowie instalacji beztlenowej fermentacji odpadów organicznych. W obrębie miasta ok. 30 – 40 tys. ton odpadów stanowią odpady kuchenne. Ilość wytworzonego paliwa mogłaby sięgać ok. 2 150 000 – 2 500 000 m3 metanu rocznie. Uzyskany biometan mógłby zostać wykorzystany do zasilania śmieciarek z instalacjami CNG. Szacuje się, iż energia uzyskana z odpadów kuchennych byłaby w stanie zasilić ok. 166 śmieciarek.

d) oczyszczalnie ścieków – biogaz i osady pościekoweNa terenie m.st. Warszawy wykorzystywany jest również biogaz pochodzący z oczyszczalni ścieków produkowany w Oczyszczalni Ścieków „Czajka”. Podczas kompleksowej modernizacji oczyszczalni ścieków przeprowadzonej w latach 2008-2012, przebudowano oraz rozbudowano układ gospodarki biogazowej i cieplnej. Osad ściekowy będący produktem oczyszczania ścieków poddawany jest procesowi fermentacji w wyniku, którego powstaje biogaz. W ciągu doby powstaje ok. 400 ton osadu ściekowego, zaś ilość wydzielanego się biogazu wynosi 30 000 m3. Biogaz spalany jest w generatorach, o mocy elektrycznej 6 MW oraz 5,5 MW ciepłowniczej. Ponadto podczas modernizacji oczyszczalni wybudowana została również Stacja Termicznej Utylizacji Osadów Ściekowych [STUOŚ]. Wraz z instalacją spalania osadu ze złożem fluidalnym wykonany został układ odzysku energii z kotłem, turbiną i generatorem. Istniejąca instalacja pozwala na spalanie do 600 ton osadu odwodnionego na dobę, zaś układ turbiny parowej, generatora i wymienników ciepła pozwala na wytworzenie ciepła na poziomie 3,5 MW oraz energii elektrycznej z mocą 2 MW. Produkowana energia cieplna oraz energia elektryczna wykorzystywana jest na potrzeby własne oczyszczalni, przede wszystkim do ogrzewania pomieszczeń oczyszczalni oraz na potrzeby technologiczne. Również w Oczyszczalni Ścieków „Południe” zlokalizowanej w dzielnicy Wilanów, podczas procesu fermentacji wydzielany jest biogaz, który zasila agregat kogeneracyjny i kotłownię. Uzyskiwana para technologiczna wykorzystywana jest do celów grzewczych oczyszczalni. Nadmiar wysuszonego osadu ściekowego jest transportowany i spalany w STUOŚ zlokalizowanej na terenie Oczyszczalni Ścieków „Czajka”.

II. Biomasa pochodzenia rolniczego.



W przypadku biomasy pochodzenia rolniczego na terenie miasta nie ma możliwości bezpośredniego jej pozyskania. III. Biomasa pochodzenia leśnego.Zasoby drewna pochodzące z terenów leśnych zlokalizowanych na obszarze m.st. Warszawy są szacowane na poziomie 2 998 m3/rok, zaś ich potencjał energetyczny określony jest na poziomie 19 187 GJ/rok (5 330 MWh/rok). W przypadku zasobów biomasy z sadów na terenie miasta ich teoretyczny potencjał energetyczny wynosi 6 633 GJ/rok (1 843 MWh/rok), natomiast łączne zasoby drewna odpadowego z poboczy dróg i miejskich terenów zurbanizowanych na terenie m.st. Warszawy wynoszą ok. 1 338 m3/rok, a ich potencjał energetyczny 8 563 GJ/rok (2 379 MWh/rok). Uwzględniając wszystkie powyższe dane, teoretyczne zasoby biomasy drzewnej łącznie wynoszą 5 372 m3/rok, a potencjał energetyczny kształtuje się na poziomie 34 383 GJ (9 552 MWh/rok). Przedstawione liczby wskazują, iż biomasy drzewnej pochodzącej z obszaru Miasta nie jest dużo. Ponadto wykorzystanie tego rodzaju biomasy wymagałoby uprzedniego wybudowania źródła/źródeł dedykowanych dla tego rodzaju paliwa oraz transportu większej ilości biopaliwa z sąsiednich powiatów czy województw. Zarówno transport biomasy, jak i technologia wykorzystania tego rodzaju paliwa na terenie Warszawy ze względów logistycznych jest trudna w realizacji. Wykorzystywanie biomasy w celach energetycznych wymaga specyficznych rozwiązań technologiczno-organizacyjno-technicznych. Ze względu na brak lokalnych zasobów paliw na terenie Warszawy wykorzystywane są paliwa transportowane z innych regionów oraz naturalne zasoby energetyczne tj. odnawialne źródła energii, które obecnie zaliczane są do czystego źródła energii. Biomasa pochodząca z innych regionów skupowana jest przez PGNiG TERMIKA S.A. Pochodzi ona od producentów pelletu zlokalizowanych w promieniu 300 km od EC Siekierki. W elektrociepłowni od 2016 roku pracuje kocioł przeznaczony do spalania biomasy. W ramach jego pracy określa się spalanie na ok 350 000 t biomasy rocznie, co powinno zapewniać produkcję energii na poziomie 240 000 MWh/rok. Jest to najbardziej znacząca pozycja w bilansie wykorzystywanej energii odnawialnej w mieście.

§22 Lokalne zasoby energii i możliwości ich wykorzystania

1) Zasoby nadwyżek energii elektrycznejW związku z tym, że Warszawski Węzeł Elektroenergetyczny jest dużym importerem energii elektrycznej z Krajowego Systemu Elektroenergetycznego, nie można w chwili bieżącej mówić o nadwyżkach energii elektrycznej na terenie Warszawy. Każda generacja miejscowa w tym z instalacji fotowoltaicznych w okresach nasłonecznienia, zgodnie z zasadami równoważenia rynku jest zagospodarowana. Generacja lokalna w tym z kogeneracji lub OZE ogranicza dostawę energii pochodzącej z elektroenergetyki konwencjonalnej, a inaczej patrząc energetyki rynkowej. Powstająca dodatkowa podaż energii elektrycznej z indywidualnych OZE charakteryzuje duży stopień nieprzewidywalności, ponieważ z jednej strony zależy on od warunków pogodowych, a z drugiej strony od liczby i aktywności prosumentów.



W przypadku energetyki prosumenckiej i stosowania net-meteringu powstająca pula energii elektrycznej oddawana do sieci elektroenergetycznej, będzie równoważona w rozliczeniu finansowym na rachunku z energią kupowaną z sieci przez odbiorcę w innym terminie lub rynkowo przez redukcję zapotrzebowania u odbiorcy.

Inną możliwością jest lokalne zmagazynowanie dostępnej energii elektrycznej niekonkurującej na rynku w momencie wytworzenia w akumulatorze i wykorzystanie w okresie szczytowego zapotrzebowania np. na potrzeby podgrzania wody lub zasilania urządzeń elektrycznych.

2) Zasoby nadwyżek energii elektrycznej wytwarzanej w kogeneracji. Energia elektryczna wytwarzana w procesie kogeneracji na potrzeby Miasta pochodzi z dwóch elektrociepłowni: EC Żerań oraz EC Siekierki. Jednakże wytwarzana ilość energii elektrycznej nie pokrywa całkowitego zapotrzebowania na energię i w związku z tym Miasto korzysta z dostaw zewnętrznych poprzez Krajowy System Energetyczny. W konsekwencji nie powstają nadwyżki energii elektrycznej z produkcji pochodzącej z kogeneracji, gdyż jest ona w całości zużywana na potrzeby odbiorców w Mieście.

3) Zasoby nadwyżek ciepła.Nadwyżki ciepła, ze źródła innego niż ciepło wytwarzane w kogeneracji, mogą powstawać w pozostałych źródłach wytwórczych wchodzących w skład warszawskiej sieci ciepłowniczej (w.s.c.) lub od jednostek indywidualnych.

Ciepłownia Kawęczyn oraz Ciepłownia Wola stanowią sezonowe, szczytowe źródła ciepła, tak że w wyniku ich eksploatacji nie powinny powstawać nadwyżki energii. W przypadku pozostałych źródeł wytwórczych w.s.c. produkowane ciepło jest zużywane głównie na lokalne potrzeby własne, tak więc nie jest zasadne przyjęcie, iż powstają w nich nadwyżki ciepła.

W źródłach wytwórczych występuje nadwyżka zdolności produkcyjnej ciepła, która może być uruchomiona w przypadku przyłączenia nowych odbiorców do sieci ciepłowniczej, zarówno nowopowstałych jak i rezygnujących z innych sposobów ogrzewania.

Natomiast w przypadku jednostek indywidualnych (w szczególności w budownictwie jednorodzinnym) posiadających własne kotły grzewcze lub wyposażonych w kolektory słoneczne może dochodzić okresowo do sytuacji, w których występują nadwyżki ciepła w skutek przeregulowania lub niewydolności budynkowych systemów rozprowadzania ciepła lub wentylacji.

W okresie letnim często znaczne nadwyżki ciepła mogą powstawać w wyniku eksploatacji ciepłowniczych paneli słonecznych. Priorytetem funkcjonowania tych instalacji jest zapewnienie całoroczne c.w.u.. Latem ciepło z tych paneli jak również z systemów wentylacji może być kierowane do sezonowych akumulatorów ciepła. Ewentualne nadwyżki zimą mogą być skierowane do systemu grzewczego np. przy wykorzystaniu rozwiązań hybrydowych. Przykładem takiego rozwiązania jest współpraca kolektorów słonecznych np. z kotłem gazowym c.o., która odbywa się poprzez zasobnik ciepła.



Innym, choć już nie tak powszechnie stosowanym rozwiązaniem, jest wykorzystanie powstających nadwyżek ciepła do ogrzewania wody np. w basenie, czyli podwyższania komfortu życia..

4) Zasoby nadwyżek ciepła wytwarzanego w kogeneracji. Ciepło wytwarzane w procesie wysokosprawnej kogeneracji pochodzi w Warszawie z EC Żerań oraz EC Siekierki.

Ze względu na występującą konieczność pracy interwencyjnej latem na potrzeby systemu elektroenergetycznego w elektrociepłowniach warszawskich występują nadwyżki ciepła. Jedną z możliwości wykorzystania nadmiaru ciepła, które powstaje w szczególności w okresie letnim, jest produkcja chłodu z ciepła sieciowego. Pozwali to przez wykorzystanie takiego rozwiązania u odbiorców na odciążenie systemu elektroenergetycznego oraz zmniejszenie ryzyka występowania obniżenia rezerw w dostawie energii elektrycznej. Redukcja zapotrzebowania na energię elektryczną, przy wykorzystaniu ciepła sieciowego jako źródła chłodu, sięga nawet 90% w porównaniu do tradycyjnych urządzeń chłodniczych.

5) Zasoby nadwyżek ciepła w kotłowniach o mocy > 100 kW Na terenie Warszawy znajduje się 365 obiektów, w których występują kotły indywidualne o mocy > 100 kW wykorzystywane do produkcji ciepła. Zestawienie kotłowni przedstawiono w tablicy 22.01. Zawarto w nim nazwę instytucji i adres jej lokalizacji oraz paliwo na jakie jest zasilana oraz moc.

Całość ciepła jest wykorzystywana na potrzeby własne jednostek i nie powstają w nich nadwyżki ciepła, które mogłyby pozostać do wykorzystania. Instytucje nie posiadają koncesji pozwalających zagospodarować nadwyżki mocy wytwórczej na rynku.

W tablicy22.02 przedstawiono listę innych instalacji energetycznego spalania. Są to agregaty prądotwórcze o mocy powyżej 1 MW zainstalowane jako rezerwowe źródła zasilania w energią elektryczną na wypadek awarii systemu. Nie są przewidziane do pracy ciągłej w trybie kogeneracji.

Spis tablic:

Tablica nr 22.01 Kotłownie indywidualne o mocy powyżej 100 kW

Tablica nr 22.02 Inne obiekty energetycznego spalania o mocy powyżej 1 MW

§23 Nadwyżki i straty ciepła w mieście i możliwości ich wykorzystania

W ramach funkcjonowania podmiotów gospodarczych na terenie Warszawy mogą występować nadwyżki lub straty ciepła będące efektem ich działalności. Jednym ze sposobów racjonalizacji zużycie energii jest wykorzystanie ciepła odpadowego stanowiącego efekt uboczny prowadzonych procesów. Jest to ciepło, które powstaje w trakcie procesu przetwarzania energii w urządzeniach energetycznych i jest odprowadzane do otoczenia. Może ono stanowić nawet do 70% całkowitej energii



przetwarzanej. Poprzez wykorzystanie ciepła odpadowego możliwa jest poprawa bilansu energetycznego Miasta.

1) Ciepło odpadowe w tym z instalacji przemysłowych

Głównym źródłem ciepła odpadowego na terenie Warszawy jest Zakład Unieszkodliwiania Stałych Odpadów Komunalnych ZUO-2 wchodzący w skład struktury Miejskiego Przedsiębiorstwa Oczyszczania w m.st. Warszawie Sp. z o.o. W ramach funkcjonowania zakładu prowadzony jest proces termicznego przekształcania odpadów nie nadających się do wtórnego odzysku. Zakładowi towarzyszy elektrociepłownia oparta na instalacji termicznego przetwarzania odpadów, która generuje moc elektryczną rzędu 2,2 MW i moc ciepłowniczą 9 MW.

W strukturze gospodarki Warszawy przemysł ma relatywnie niskie znaczenie. Stanowi on około 7% całkowitej struktury podmiotów gospodarki narodowej funkcjonujących w Warszawie. Na terenie Miasta brak jest dużych zakładów przemysłowych. Ogólny potencjał odzysku energii w procesie produkcyjnym w sektorze przemysłu na terenie Warszawy jest szacowany na 6 000 kWh/mln PLN sprzedanej produkcji. Przemysł odgrywa bardziej istotną rolę w kontekście Warszawskiego Okręgu Przemysłowego, który stanowi drugi pod względem wielkości produkcji przemysłowej okręg w Polsce.

2) Ścieki, osady ściekowe

W ramach funkcjonowania Zakładu „Czajka”, należącego do Miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji S.A. w m.st. Warszawie, produkowane jest ciepło z biogazu, który jest wytwarzany w komorach stabilizacji/fermentacji osadów ściekowych (które mogą być traktowane jako paliwo alternatywne) oraz z procesu spalania osadu ściekowego w Stacji Termicznej Utylizacji Osadów Ściekowych (STUOŚ). Maksymalna dobowa ilość wytwarzanych osadów wynosi około 500 Mg. Produkowane ciepło jest zużywane głównie na potrzeby technologiczne (prowadzenie procesu fermentacji) oraz na ogrzewanie i wentylację obiektów Zakładu.

Ciepło wytwarzane w kotłach odzysknicowych STUOŚ jest wykorzystywane do podsuszania osadów ściekowych oraz produkcji energii elektrycznej. W efekcie prowadzonych procesów możliwa do uzyskania jest nadwyżka ciepła w ilości maksymalnej 3,5 MW. Ewentualny nadmiar ciepła, , jest przekazywany do węzła cieplnego, należącego do oczyszczalni ścieków – nie ma możliwości przekazania ciepła do miejskiej sieci ciepłowniczej.

Nadwyżki energii powstające w Zakładzie „Czajka” występują głównie w okresie letnim, kiedy zapotrzebowanie na c.o. i c.u. jest niskie. Maksymalna nadwyżki mocy ciepła, możliwe do produkcji w kotłach odzysknicowych STUOŚ wynoszą 3,5 MW. W przypadku występowania niskich temperatur w okresie zimowym maksymalna wydajność źródeł ciepła wystarcza jedynie na pokrycie bieżących potrzeb Zakładu. W związku z powyższym nie można traktować Zakładu jako pewnego źródła ciepła z występującymi stale nadwyżkami.

Znaczący potencjał do zagospodarowania istnieje w przypadku odzysku ciepła odpadowego ze ścieków oraz systemów kanalizacji. Sprawność odzysku ciepła ze



ścieków sięga poziomu 75%. Dotyczy to zarówno sektora gospodarstw domowych, jak i przemysłu. Szacuje się, że około 50% energii jest tracone ze ściekami w typowej kanalizacji. Instalacje do odzysku ciepła ze ścieków są kosztowne, natomiast ekonomicznie uzasadnione, gdyż ich koszt zwraca się w przeciągu kilku lat. Najprostsze rozwiązania do odzysku ciepła że ścieków stanowią wymienniki ciepła oraz pompy ciepła.

3) Ciepło z wentylacji

Instalacjom wentylacji może towarzyszyć budowa systemu odzysku ciepła, który jest nazywany rekuperacją. Pozwala on na ograniczenie strat ciepła nawet do 50%. Ponadto zastosowanie rekuperatora sprzyja dodatkowej filtracji powietrza, co pozwala na utrzymanie dobrej jakości powietrza w budynku.

W sektorze gospodarstw domowych znaczny potencjał montażu rekuperacji indywidualnej dotyczy budownictwa jednorodzinnego. Największy potencjał występuje w dzielnicach Wawer i Białołęka, a następnie w dzielnicach Mokotów, Targówek, Ursynów, Wesoła, Wilanów i Włochy. Najmniejszy potencjał występuje w dzielnicy Śródmieście.

W przypadku budynków zamieszkania lub użytkowania zbiorowego (m.in. w sektorze użyteczności publicznej oraz usług, ale także w biurowcach) można mówić o rekuperacji zbiorowej. Największy potencjał w tym kontekście występuje w dzielnicach Śródmieście, Wola oraz Mokotów (Służewiec), a następnie Włochy i Ochota.

4) Klimatyzacja

Kolejnym sektorem, w którym możliwa jest redukcja strat ciepła należy odzysk ciepła z klimatyzatorów. Do rozwiązań wykorzystywanych w celu odzysku ciepła należą recyrkulacja, rekuperacja, regeneracja lub zastosowanie pompy ciepła. Nadwyżki chłodu pochodzące z klimatyzatorów mogłyby występować w sytuacji, gdy stosowana moc chłodnicza jest zbyt wysoka w odniesieniu do zapotrzebowania na chłód. Taka sytuacja jest jednakże wysoko nieekonomiczna w związku z tym przyjęto, iż nie jest ona powszechna.

Założono, że znaczna liczba budynków użyteczności publicznej wybudowanych po 2002 roku jest wyposażona w instalacje chłodu, natomiast budynki wybudowane wcześniej w niewielkim stopniu posiadają takie instalacje. Ponad to instalacje chłodu występują w szczególności w budynkach biurowych, bankach, szpitalach, placówkach administracji publicznej, placówkach handlowych, hotelach, obiektach sportowych, kinach, teatrach itp. Dla tych grup odbiorców przyjęto, iż w 90% obiektach wybudowanych po roku 2002 zainstalowane są instalacje chłodu, a przed rokiem 2002 w 15% obiektów.

Największy potencjał w zakresie odzysku ciepła z klimatyzacji występuje w dzielnicach: Wola, Włochy, Śródmieście, Ochota oraz Praga-Południe.

5) Energia elektryczna i ciepło użytkowe wytwarzane w kogeneracji

W procesie kogeneracji, czyli skojarzonego wytwarzania energii elektrycznej i cieplnej, wykorzystywane jest ciepło odpadowe stanowiące produkt uboczny wytwarzania energii



elektrycznej. Jest to proces wysoce uzasadniony ekonomicznie, ponieważ daje duże oszczędności finansowe (z uwagi na brak konieczności rozdzielania mocy wytwórczych na oddzielne ciepłownię i elektrownię), jak również ekologiczne – mniejsza ilość zużytego paliwa oznacza mniejszą emisją zanieczyszczeń do powietrza.

Na terenie Miasta proces wysokosprawnej kogeneracji (średnia wartość współczynnika skojarzenia na poziomie 0,86) jest prowadzony w dwóch elektrociepłowniach: EC Siekierki i EC Żerań. W projektach Veolii Energia Warszawa S.A. na lata 2016-2022 znajdują się dwie inwestycje w ramach priorytetu PI 4.6 Promowanie wykorzystania wysokosprawnej kogeneracji ciepła i energii elektrycznej w oparciu o zapotrzebowanie na ciepło użytkowe, gdzie planowane jest wykorzystanie ciepła odpadowego:

wykorzystanie ciepła odpadowego wyprodukowanego w układach wysokosprawnej kogeneracji w ramach projektów rozbudowy/budowy sieci ciepłowniczych,

budowa sieci ciepłowniczych lub sieci chłodu umożliwiająca wykorzystanie ciepła wytworzonego w warunkach wysokosprawnej kogeneracji, ciepła odpadowego, ciepła z instalacji OZE, a także powodującej zwiększenie wykorzystania ciepła wyprodukowanego w takich instalacjach.

6) Ciepło u użytkowników końcowych powstałe przy stosowaniu energii elektrycznej w okresie letnim

Wykorzystaniu urządzeń elektrycznych u użytkowników końcowych, w szczególności w okresie letnim, towarzyszy uboczna produkcja ciepła. Jest to tzw. ciepło niskotemperaturowe. Pochodzi ono w szczególności z wykorzystywanego oświetlenia oraz ze stosowanych urządzeń technologicznych. Emitowane ciepło ogrzewa powietrze znajdujące się w pomieszczeniu. Odzysk powstałego ciepła jest możliwy poprzez wentylację, co zostało opisane we wcześniejszej części paragrafu.

§24 Technologie odnawialnych źródeł energii

Odnawialne źródła energii to urządzenia wykorzystujące niekopalną energię:

• wiatru, • promieniowania słonecznego, • aerotermalną, geotermalną, hydrotermalną, • hydroenergię, • energię fal, prądów i pływów morskich (ze względu na uwarunkowania geograficzne

nie znajdują zastosowania na obszarze m.st. Warszawy), • energię otrzymywaną z biomasy, biogazu, biogazu rolniczego oraz biopłynów. Zestawienie obejmuje technologie, które mogą mieć potencjalne zastosowanie na terenie miasta.



1. Właściwości technologii odnawialnych źródeł energii1) Przegląd i cechy charakterystyczne dostępnych technologii, cechy dostępności przestrzennej, charakterystyki technologii

Poza niezbędnymi w dalszych obliczeniach parametrami, dokonano przeglądu dostępnych na rynku technologii produkcji energii i ciepła ze źródeł odnawialnych. Przedstawiono technologie dostępne rynkowo, a także stan i trendy zmian parametrów opisujących te technologię.

a) ogniwa fotowoltaiczne - instalacje wykorzystujące konwersję fotowoltaiczną, odbywającą się dzięki tzw. efektowi fotowoltaicznemu, polegającą na powstawaniu siły elektromotorycznej w materiałach o niejednorodnej strukturze, podczas ich ekspozycji na promieniowanie elektromagnetyczne.

Rodzaje ogniw fotowoltaicznych wraz ich podstawową charakterystyką:

• Ogniwa monokrystaliczne (MONO c-Si) – charakteryzujące się najwyższą spośród innych ogniw sprawnością, lecz również największym spadkiem mocy wraz ze wzrostem ich temperatury. Cechują się sprawnością w zakresie 14 – 20%.•Moduły polikrystaliczne (POLY/MULTI c-Si) – cechujące się wysoką sprawnością,

jednak niższą od ogniw monokrystalicznych, przy jednoczesnym mniejszym spadkiem mocy wraz ze wzrostem temperatury. Charakteryzujące się sprawnością w zakresie 13 – 15%.•Moduły quasi-monokrystaliczne (mono-like-multi lub cast-mono) – osiągające osiągają

sprawność podobną do rozwiązań monokrystalicznych oraz niższy spadek mocy ze wzrostem temperatury. •Moduły amorficzne (z krzemu amorficznego) – cechujące się bardzo niskim spadkiem

mocy ze wzrostem temperatury. Posiadające sprawność w zakresie 6 – 9%.•Moduły CIGS/CIS – charakteryzujące się sprawnością mieszczącą się w dolnym

zakresie sprawności modułów polikrystalicznych. Cechujące się sprawnością w zakresie 10 – 12%.•Moduły CdTe – charakteryzuje się umiarkowaną sprawnością oraz niskim spadkiem

mocy wraz ze wzrostem temperatury. Posiadające sprawność 9 – 11%.Generacje ogniw fotowoltaicznych:

I generacja ( ogniwa monokrystaliczne, ogniwa polikrystaliczne); II generacja (moduły cienkowarstwowe z amorficznego krzemu, moduły

cienkowarstwowe ze związków półprzewodnikowych [amorficzne], moduły cienkowarstwowe ze związków półprzewodnikowych [polikrystaliczne]);

III generacja (ogniwa barwnikowe, ogniwa polimerowe) ; IV generacja (ogniwa wykorzystujące konwersję fotochemiczną nanostruktur

kwantowych, perowskity). W tablicy 24.06 przedstawiono zmiany sprawności pojedynczych komórek fotowoltaicznych w warunkach laboratoryjnych. W kolumnie zatytułowanej technologia wyszczególniono najpopularniejsze technologie. W kolejnych kolumnach zamieszczono sprawności dla wymienionych technologii w latach 1975 – 2015 z pięcioletnim interwałem czasowym.Dostępność przestrzenna ogniw fotowoltaicznych, czyli możliwości ich umieszczenia w konkretnych, cechujących się określoną morfologią, lokalizacjach. Ogniwa fotowoltaiczne mogą być montowane wszędzie tam, gdzie ich ekspozycja pozwala na



padanie promieni słonecznych na ich powierzchnię. Poprzez zastosowanie konstrukcji wsporczych panele mogą być montowane na dachach płaskich i spadzistych, bezpośrednio na powierzchni ziemi oraz na elewacjach budynków. Na sumę całkowitego promieniowania słonecznego składa się promieniowanie bezpośrednie i rozproszone. Wydajność systemu jest tym większa, im dłużej promieniowanie słoneczne (bezpośrednie) pada prostopadle na powierzchnię modułów fotowoltaicznych. Wydłużenie optymalnej wydajności jest możliwe poprzez umieszczenie modułów w systemach nadążających za słońcem. Zastosowanie systemów śledzących słońce pozwala na zwiększenie uzysków słonecznych w szczególności w godzinach porannych oraz popołudniowych. Pośrednim rozwiązaniem jest instalacja fotowoltaiki na konstrukcjach nastawnych – pozwalających na manualną zmianę orientacji panelu fotowoltaicznego.

Sposoby przyłączenia instalacji fotowoltaicznej do systemu energetycznego wyróżniamy instalacje:

- (on grid) w instalacji fotowoltaicznej podłączonej do sieci, w których energia elektryczna wytworzona w modułach fotowoltaicznych w postaci prądu stałego jest zamieniana przez inwertery na prąd przemienny o odpowiednich parametrach i wprowadzana do sieci elektroenergetycznej. Energia z instalacji fotowoltaicznej może być bezpośrednio wykorzystana przez odbiorniki, a dopiero jej niewykorzystany nadmiar wprowadzony do sieci.

- (off grid) instalacje wyspowe, w których energia elektryczna z modułów fotowoltaicznych w postaci prądu stałego jest na ogół zamieniana przez falownik na prąd przemienny o odpowiednich parametrach i następnie wykorzystywana na potrzeby różnych urządzeń. Nadwyżki energii poprzez regulator wykorzystywane są do ładowania akumulatorów w celu jej późniejszego wykorzystania.

Moduły fotowoltaiczne mogą bezpośrednio zasilać urządzenia zasilane prądem stałym, z akumulacją nadmiaru energii lub bez jej magazynowania.

Parametry paneli fotowoltaicznych - średni uzysk energii elektrycznej z metra kwadratowego panelu dla sprawności teoretycznej 12% wynosi do 21 kWh w miesiącu letnim.

Eksploatacja paneli fotowoltaicznych – panele fotowoltaiczne są urządzeniami bezobsługowymi w eksploatacji. Z perspektywy poprawnego działania systemu pożądane są jednak dodatkowe działania, tj.: coroczna kontrola stanu mocowań oraz dbanie o powierzchnię ogniw poprzez ich mycie i usuwania śniegu w zimie.

b) Panele cieplne (słoneczne pogrzewacze wody, kolektory promieniowania słonecznego) – urządzenie wykorzystujące w sposób aktywny proces fototermicznej konwersji promieniowania słonecznego.

Typy paneli słonecznych:

• panele cieplne cieczowe płaskie, które charakteryzują się wysoką efektywnością latem oraz niską ceną przez co znajdują zastosowanie jako źródło ciepła do ogrzewania wody w basenach czy też przygotowania wody w domach letniskowych. Sprawność paneli



płaskich w zależności od modelu oraz od różnicy temperatury absorbera i otoczenia waha się pomiędzy 500 – 600 W/m2.

• panele cieplne cieczowe próżniowe, których absorber jest umieszczony w próżniowej rurze lub w próżniowej prostopadłościennej obudowie, mają najniższe straty cieplne. Ich efektywność energetyczna jest wyższa niż płaskich, zwłaszcza przy niskiej temperaturze zewnętrznej (gdy różnica między temperaturą czynnika roboczego a otoczeniem jest duża). Najlepiej nadają się do współpracy z konwencjonalnymi systemami ogrzewania. Sprawność paneli płaskich w zależności od różnicy temperatury absorbera a otoczenia oraz modelu waha się pomiędzy 500 – 600 W/m2.

Sprawność paneli słonecznych – część energii promieniowania słonecznego jaka dociera do jego powierzchni, którą cieplny panel słoneczny jest w stanie przetworzyć na ciepło użyteczne.

Dostępność przestrzenna słonecznych paneli cieplnych – panele montowane są w miejscach, w których ekspozycja pozwala na padanie promieni słonecznych na ich powierzchnię, zarówno na dachach budynków jak również na konstrukcjach wsporczych osadzonych na gruncie.

Eksploatacja paneli słonecznych - ze względu na pracę pompy solarnej oraz automatyki sterującej, do swojego działania wymagają energii elektrycznej. System jest bezobsługowy. Niezbędne są regularne przeglądy kolektorów przeprowadzone raz na rok lub raz na dwa lata. Dodatkowo co 5 lat należy wymienić, krążący w instalacji, płyn solarny. Zespoły lub pojedyncze moduły płaskich słonecznych paneli cieplnych są najczęściej wykorzystywane w słonecznych systemach przygotowania ciepłej wody użytkowej. Rozróżnia się instalacje termosyfonowe oraz aktywne: pośrednie i bezpośrednie. W systemach bezpośrednich nie występują wymienniki ciepła, natomiast w systemach pośrednich są one ich elementem oddzielającym obieg panelu cieplnego od obiegu wody użytkowej. Umożliwia to zastosowanie w obiegu kolektorowym niezamarzającego czynnika roboczego (glikolu) czyniąc tym samym instalację użyteczną również przy ujemnych temperaturach otoczenia.

Panele słoneczne kogeneracyjne (hybrydowe) – kolektory cieplne w których w miejsce absorbera stosowany jest panel fotowoltaicznym. Panel kogeneracyjny o wymiarach 0,8 x 1,6 m dla przeciętnych warunków nasłonecznienia produkuje w ciągu roku ponad 150 kWh energii elektrycznej oraz 350 kWh ciepła.

c) elektrownie wiatrowe – urządzenia, których działanie opiera się na zmianie energii kinetycznej wiatru na energię elektryczną. Strumień powietrza kierowany jest na wirnik turbiny wiatrowej, którego głównym elementami są łopaty wirnika. Elektrownia wiatrowa składa się z następujących elementów: wieży wraz z fundamentem, gondoli, wirnika oraz generatora.

Typy elektrowni wiatrowych:

• elektrownie wiatrowe o pionowej osi obrotu (promieniowe) – cechujące się niezależną od kierunku wiatru pracą, prostotą i niezawodnością konstrukcji, niskim kosztem produkcji, cichą pracą, mniejszą powierzchnią użytkową, odpornością w warunkach zimowych, dużym stopniem bezobsługowości.

• elektrownie wiatrowe o poziomej osi obrotu (osiowe) – cechujące się wyższą sprawnością, większym wykorzystaniem energii wiatru.



Wyróżnia się następujące typy turbin z pionową osią obrotu:

• turbina Savoniusa, • turbina Darieussa, • turbina typu mikser,• turbina świderkowa, • turbina dwuprzepływowa (Pawlaka).

średni roczny uzysk pojedynczej turbiny wiatrowej o mocy 1kW wynosi 1750 kWh. Uzysk ten może być inny od podanego w zależności od miejsca usytuowania turbiny lub warunków atmosferycznych w danym roku.

dostępność przestrzenna – małe turbiny wiatrowe mogą być umiejscawiane w miejscach będących w odpowiedniej odległości od przeszkód terenowych, mogą również co jest w pobliżu prześwitów zawirowań budynków w których wiatr zgodnie z zasadą przepływu Bernoulliego jest silniejszy.

eksploatacja turbin wiatrowych – urządzenia wchodzące w skład dużej elektrowni wiatrowej wymagają dokonywania inspekcji – co 12 miesięcy (po sezonie zimowym) oraz po każdej burzy czy gradobiciu. Pożądanym działaniem jest również zabezpieczanie elektrowni wiatrowej w sytuacji możliwości wystąpienia burzy poprzez wykorzystanie systemowych rozwiązań, tj. przełączenia generatora w pozycję hamowania.

d) elektrownie wodne - urządzenia, których działanie oparte jest o wykorzystanie energii kinetycznej strumienia wody w cieku wynikającego z różnicy energii potencjalnej cieku w jego górnym i dolnym biegu. Strumień wodny kierowany jest na łopaty wirnika turbiny wiatrowej, które wprawiając w ruch generator powodują wytwarzanie energii elektrycznej.

Rodzaje elektrowni wodnych:

zapory – w których w celu maksymalizacji energii potencjalnej, spiętrzana jest dodatkowo woda, przy czym zachodzi konieczność tworzenia zalewów (ze względu na uwarunkowania geograficzne nie znajdują zastosowania na obszarze m.st. Warszawy),

przepływowe – w których nie spiętrzana jest dodatkowo woda oraz nie zachodzi konieczność tworzenia zalewów,

szczytowo – pompowe – rodzaj magazynów energii potencjalnej, w których można gromadzić energię (ze względu na uwarunkowania geograficzne nie znajdują zastosowania na obszarze m.st. Warszawy),

małe elektrownie wodne – mające znikomy wpływ na środowisko naturalne, których moc nie przekracza 5 MW.

e) ciepłownie geotermalne – instalacje wykorzystujące energię geotermalną, tj. część energii geotermicznej zawartej w wodzie, parach wodnych oraz otaczających skałach, stanowiącej nadwyżkę energii cieplnej w stosunku do energii odpowiadającej średniej temperaturze powierzchni Ziemi. Energia geotermalna jest energią wnętrza Ziemi zgromadzoną w skałach i wodach podziemnych. Energia ta pochodzi z okresu formowania się planety, a częściowo jest ciepłem pochodzącym głównie z rozpadu pierwiastków. Temperatura zwiększa się z głębokością (ok. 25°C/km). Ze względu na sposób pozyskania energii geotermalnej, jej zasoby dzieli się na dwa rodzaje:



zasoby hydrogeotermalne, w których nośnikiem ciepła są naturalne, wolne wody podziemne, złoża geotermalne wód, eksploatowane otworami wiertniczymi (są to zasoby dostępne w Warszawie);

zasoby petrogeotermalne, które stanowi energia suchych gorących skał lub skał wysadów solnych, pozyskiwana przez wprowadzenie wody otworami wiertniczymi do nagrzanych formacji skalnych lub z wykorzystaniem specjalnych wymienników zwanych sondami ciepła (niedostępne w Warszawie).

Wody geotermalne w zależności od ich temperatury dzielimy na :

wody ciepłe (niskotemperaturowe) - 20 ÷ 35°C; wody gorące (średniotemperaturowe) - 35 ÷ 80°C; wody bardzo gorące (wysokotemperaturowe) - 80 ÷ 100°C; wody przegrzane (bardzo wysokotemperaturowe) - > 100°C.

Wody geotermalne w Warszawie należą do wód gorących (średniotemperaturowe).Dostępność przestrzenna energii geotermalnej – Polska leży poza obszarem aktywności tektonicznej i wulkanicznej, pozyskiwanie złóż pary wodnej z dużych głębokości nie jest opłacalne ekonomicznie. Na terenie kraju znajdują się naturalne baseny wypełnione gorącymi wodami podziemnymi o różnych temperaturach (w Warszawie w zakresie 35 – 80 °C), które znalazły zastosowanie głównie w energetyce cieplnej i rekreacji.

f) pompy ciepła Pompy ciepła - urządzenia wykorzystujące zgromadzoną w środowisku energię realizując jej transport z jednego ośrodka do drugiego.

Rodzaj pompy ciepła wg zastosowanego napędu:

• sprężarkowe pompy ciepła – w których źródłem przebiegu procesów termodynamicznych jest zasilana energią elektryczną sprężarka

• absorpcyjne pompy ciepła – w których źródłem przebiegu procesów termodynamicznych jest ciepło powstałe w wyniku spalania paliwa gazowego

Rewersyjna pompa ciepła – pompa ciepła, która poprzez odwrócenie procesu staje się agregatem chłodniczym. Oznacza to, że ciepło pobrane z systemu zostaje przetransportowane do źródła ciepła (dolnego źródła).

Sprawność pompy ciepła – skuteczność działania pompy ciepła – stosunek otrzymanej ilości ciepła w skraplaczu do zużytej energii napędowej, określana współczynnikiem COP.Uzysk energetyczny może się różnić w zależności współczynnik mocy cieplnej związanej ze strukturą geologicznej na danym terenie. Średni uzysk energetyczny z metra odwiertu pionowego to 45-50W. Przyjmuje się, że łączny uzysk energetyczny powinien wynosić 0,8 mocy pompy ciepła. g) biogazownie przy oczyszczalniach ściekówBiogazownie - instalacje służące do produkcji energii elektrycznej i ciepła uzyskiwanych z biogazu. Biogaz w tych instalacjach może pochodzić z biomasy roślinnej, odchodów zwierzęcych, organicznych odpadów komunalnych itd.

Typy elektrowni:

biogazownia rolnicza (niemająca zastosowania na obszarze m.st. Warszawa)



biogazownia na składowisku odpadów biogazownia przy oczyszczalni ściekówW przypadku biogazowni będącej elementem oczyszczalni ścieków z 3200 m3 ścieków można uzyskać 1 tonę ustabilizowanych opadów ściekowych i 100 m3 biogazu o wartości opałowej 22000 GJ i energii 6111 MWh. Średnio biogazownia o mocy elektrycznej 1MW produkuje rocznie: 8000 MWh energii elektrycznej i 8500 MWh ciepła.Eksploatacja pompy ciepła – bezobsługowa, okresowa kontrola pomp obiegowych, filtrów, naczyń wzbiorczych. W przypadku pomp ciepła powietrze - powietrze okresowe czyszczenie ze względu na gromadzące się zanieczyszczenia.h) magazynowanie energii elektrycznej i cieplnejMagazyny energii elektrycznej i cieplnej – systemy akumulujące, w długim lub krótkim okresie, energię lub ciepło, niwelujące niezgodność pomiędzy profilami oraz ekonomicznie korzystnymi okresami wytwarzania i zapotrzebowania, możliwością pozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych (zmienna w czasie intensywność promieniowania oraz zmienna prędkość wiatru), a zapotrzebowaniem na energię, wykorzystujące w tym celu ciepło właściwe substancji, ciepło przemian chemicznych i fotochemicznych, reakcji chemicznych, ciepło przemian fazowych. Czasową akumulację ciepła poza zbiornikami buforowymi wykorzystywanymi do pracy z kotłami zapewniają przede wszystkim: podziemne akumulatory ciepła metodą iniekcyjną, w których podstawowym

elementem systemu jest studnia do której wtłaczana jest pod ciśnieniem podgrzana woda i z której w okresie zapotrzebowania jest wypompowywana i wykorzystywana do ogrzewania,

magazynowanie ciepła poprzez ogrzewanie gruntu, w której energia magazynowana jest w gruncie poprzez ogrzanie go za pomocą gorącej wody przepływającej wewnątrz umieszczonych pod powierzchnią ziemi wymienników (kolektorów rurowych itd.),

magazyny skalne, w których wydrążone w podziemnych masach skalnych otwory, stanowią miejsce przechowywania cyrkulującego wewnątrz czynnika transportującego ciepło (ze względu na uwarunkowania geograficzne nie znajdują zastosowania na obszarze m.st. Warszawy),

zbiorniki podziemne (wodne i gazowe), wykorzystywanie ciepła przemian fazowych, w których wykorzystywane są zjawiska

towarzyszące przemianom fazowym (topnienie, krzepnięcie, krystalizacja, rozpuszczanie, sublimacja, itd.),

wykorzystywanie reakcji chemicznych – w których wykorzystywane są właściwości egzotermiczne lub endotermiczne reakcji chemicznych,

pale energetyczne – w których wymiennik ciepła zostaje konstrukcyjnie wkomponowany w rdzeń pala fundamentowego. Wraz z zastosowaniem pompy ciepła umożliwia produkcję ciepła oraz magazynowanie chłodu poprzez zatłaczanie chłodu w okresach zimowych, wykorzystywanego później jako źródło ciepła oraz chłodu dla budynku

Systemy pozwalające na magazynowanie energii elektrycznej oparte są o sposoby:

a) baterie akumulatorowe ─ kwasowo – ołowiowe – charakteryzujące się dużą żywotnością, przeznaczone do

pracy cyklicznej, ─ kwasowo - ołowiowe - węglowe – charakteryzujące się dużą żywotnością,

przeznaczone do pracy cyklicznej, wysoką gęstością energi na jednostkę masy,



─ litowo – żelazowo – fosforanowe – cechujące się wysoką żywotnością i bezpieczeństwem,

─ niklowo – metalowo – wodorkowe – charakteryzujące się szczególnie wysoką gęstością energii,

─ niklowo – kadmowe – cechujące się wysoką wydajnością prądową oraz niekorzystnym efektem pamięci,

─ litowo – jonowe – cechujące się niewielką masą, posiadające zdolność szybkiego ładowania bez utraty żywotności.

Szczegółowe charakterystyki powyższych technologii przedstawiono w tablicy 24.07b) kompresyjne zasobniki energii, w których do napędzania układu wykorzystuje się

zbiornik ze sprężonym powietrzem,c) elektrownie szczytowo-pompowe, w których do gromadzenia energii elektrycznej

wykorzystywana jest energia potencjalna grawitacji. Są także elementem systemu stabilizującym systemy energetyczne (ze względu na uwarunkowania geograficzne nie znajdują zastosowania na obszarze m.st. Warszawy),

d) superkondensatory, które poprzez zwiększoną aktywną powierzchnią elektryczną są kondensatorami o bardzo dużej pojemności,

e) nadprzewodnikowe magnetyczne zasobniki energii, w których wykorzystywane jest zjawisko nadprzewodnictwa w niskich temperaturach,

f) koła zamachowe, których energia magazynowana jest w szybko obracającym się mechanizmie i przetwarzana na energię elektryczną. Cechują się większą żywotnością od baterii, wymagają rzadszej konserwacji od baterii kwasowych. Stanowią alternatywę dla systemów UPS,

Eksploatacja systemów magazynujących ciepło lub energię elektryczną - zastosowanie części z dostępnych urządzeń magazynujących energię elektryczną wymaga specjalnych pomieszczeń z zapewnioną wentylacją. Wybór konkretnego rozwiązania powinien być zdeterminowany charakterystyką pracy systemu wytwarzającego energię (ilością energii do zmagazynowania, wymaganą niezawodnością zasilania).i) magazynowanie chłoduWymienione powyżej systemy magazynowania ciepła mogą pełnić jednocześnie funkcję systemów akumulacji chłodu w okresach zmniejszonego zapotrzebowania na chłód.

2) Odnawialne źródła energii - dostępność odnawialnych źródeł energii

Potencjał instalacji do wytworzenia określonej energii zdeterminowany jest parametrami dostępności źródeł odnawialnej energii, min. słońca, wiatru, energii termalnej otoczenia, w oparciu o które zależna jest praca urządzenia. W tablicy 24.01 przedstawiono dostępność odnawialnego źródła oraz ilość tego paliwa w poszczególnych godzinach typowej dla każdej doby w konkretnym miesiącu.

Cecha – przypisany dla każdej technologii parametr opisujący dostępność określonego źródła energii odnawialnej:

• całkowite natężenie promieniowanie słonecznego [całk. natęż. prom. słon.] – wyrażona w watach na jednostkę powierzchni gęstość mocy promieniowania słonecznego padającego w ciągu jednej sekundy na powierzchnię terenu,

• poziom natężenia wiatru [poziom natęż. wiatru] – wyrażona w watach na jednostkę powierzchni gęstość mocy wiatru napotykającego teoretyczną powierzchnię łopaty wirnika turbiny o powierzchni m2,



• temperatura powietrza – wyrażona w stopniach Celsjusza temperatura powietrza atmosferycznego,

• temperatura wód powierzchniowych [temp. wód powierzch.] – wyrażona w stopniach Celsjusza temperatura wody na głębokości 1,5 m,

• temperatura ścieków [temp. ścieków] – wyrażona w stopniach Celsjusza temperatura ścieków,

• temperatura gruntu [temp. gruntu] – wyrażona w stopniach Celsjusza temperatura gruntu.

• Powyższymi parametrami opisano typy instalacji:• kolektory słoneczne - instalacje do podgrzewania wody użytkowej w wyniku absorpcji

promieniowania słonecznego, • moduły fotowoltaiczne - instalacje wykorzystujące przemianę fotowoltaiczną do

produkcji energii elektrycznej,• pompy cieplne (powietrzne) – instalacje wymuszające w wyniku procesów

termodynamicznych przepływ ciepła z powietrza atmosferycznego (odebranego przez powietrzny wymiennik ciepła) do instalacji grzewczej budynków,

• pompy cieplne (wodne) – instalacje wymuszające w wyniku procesów termodynamicznych przepływ ciepła z wody (odebranego przez wymiennik ciepła umieszczony na głębokości 1,5 m pod powierzchnią lustra wody) do instalacji grzewczej budynków,

• pompy cieplne (ścieki) – instalacje wymuszające w wyniku procesów termodynamicznych przepływ ciepła ze ścieków (odebranego przez wymiennik ciepła) do instalacji grzewczej budynków,

• pompy cieplne (grunt) - instalacje wymuszające w wyniku procesów termodynamicznych przepływ ciepła z gruntu (odebranego przez gruntowy wymiennik ciepła na głębokości 1,5 m) do instalacji grzewczej budynków.

Miesiąc – miesiąc dla którego wyznaczono wartość parametru przypisanego do określonego źródła, tworzący wraz z godziną w ciągu doby macierz punktów czasowych dla których przypisane są wartości konkretnego parametru.

Miara – wielkość przyjęta za jednostkę porównawczą wielkości fizycznych

Godzina w ciągu doby - odcinek czasu dla którego wyznaczono średnią wartość parametru przypisanego do określonego źródła.

3) Odnawialne źródła energii - profile godzinowe dostępności dla doby średniej w kolejnych miesiącach

Przedstawione w tablicy 24.02 parametry opisujące stopień dostępności produkcji energii ze źródeł odnawialnych w poszczególnych miesiącach opisują dostępność tych źródeł w pojedynczym wymiarze, który musi być poszerzony o kolejny wymiar – czas.

Powyższymi parametrami opisano typy instalacji:

• kolektory słoneczne – instalacje do podgrzewania wody użytkowej w wyniku absorpcji promieniowania słonecznego,

• moduły fotowoltaiczne - instalacje wykorzystujące przemianę fotowoltaiczną do produkcji energii elektrycznej,

• pompy cieplne (powietrzne) – instalacje wymuszające w wyniku procesów termodynamicznych przepływ ciepła z powietrza atmosferycznego (odebranego przez powietrzny wymiennik ciepła) do instalacji grzewczej budynków,



• pompy cieplne (wodne) – instalacje wymuszające w wyniku procesów termodynamicznych przepływ ciepła z wody (odebranego przez wymiennik ciepła umieszczony na głębokości 1,5 m pod powierzchnią lustra wody) do instalacji grzewczej budynków,

• pompy cieplne (ścieki) – instalacje wymuszające w wyniku procesów termodynamicznych przepływ ciepła ze ścieków (odebranego przez wymiennik ciepła) do instalacji grzewczej budynków,

• pompy cieplne (grunt) - instalacje wymuszające w wyniku procesów termodynamicznych przepływ ciepła z gruntu (odebranego przez gruntowy wymiennik ciepła na głębokości 1,5 m) do instalacji grzewczej budynków.

Cecha – parametr opisujący dostępność odnawialnego źródła energii, w tablicy zastosowano jeden parametr dla wszystkich technologii – sumę godzin dostępności, oznaczającą sumę tych godzin, w poszczególnych miesiącach, których potencjał jest nie mniejszy niż 10% maksymalnej wartości występującej podczas pomiaru parametru.

2. Odnawialne źródła energii - cechy dostępnych technologii1) odnawialne źródła energii elektrycznej

Tablica 24.03 zawiera podstawowe cechy instalacji odnawialnych źródeł energii wykorzystywane do produkcji energii elektrycznej.

Technologia – typ instalacji, wyznaczony ze względu na przebieg procesu wytwarzania energii, w opracowaniu wyróżniono technologie:

• elektrownie wiatrowe (poziome) – instalacje wykorzystujące ruch mas powietrza do produkcji energii elektrycznej, o poziomej osi obrotu,

• elektrownie wiatrowe (pionowe) – instalacje wykorzystujące ruch mas powietrza do produkcji energii elektrycznej, o pionowej osi obrotu,

• panele fotowoltaiczne – instalacje wykorzystujące przemianę fotowoltaiczną do produkcji energii elektrycznej,

• panele kogeneracyjne – instalacje łączące w sobie zdolność podgrzewania wody użytkowej w wyniku absorpcji promieniowania słonecznego oraz produkcji energii elektrycznej w wyniku zjawiska fotowoltaicznego poprzez zastosowanie ogniw fotowoltaicznych na powierzchni kolektora, w analizie rozpatrywana oddzielnie cześć produkująca energię elektryczną,

• akumulatory energii – instalacje służące do gromadzenia energii elektrycznej akumulatory kwasowo – ołowiowe, akumulatory niklowo – kadmowe, akumulatory niklowo – metalowo – wodorkowe oraz w postaci sprężonego powietrze, magazynowanie przez podnoszenie wody, koło zamachowe, wodór.

• akumulatory zielonej energii• panele polimerowe – instalacje fotowoltaiczne III generacji,• instalacje wykorzystujące paliwa alternatywne – w analizie rozumiane jako ogniwa

paliwowe, tj. ogniwa generujące energię elektryczną z reakcji utlenienia stale dostarczanego do niego paliwa,

• elektrownie wodne – instalacje wykorzystujące energię potencjalną spadku wód do produkcji energii elektrycznej

• prosumpcja ene - instalacja służąca do produkcji energii elektrycznej przez prosumentaGrupa mocy – wielkość instalacji wyznaczona na podstawie przynależności instalacji do określonego przedziału wielkości mocy:



• do 10,0kW – instalacje wykorzystywane w domach jednorodzinnych, do celów własnych - zaopatrzenia budynku w energię elektryczną,

• od 10,0kW do 40kW – instalacje wykorzystywane w domach jednorodzinnych, mogące stanowić bazę dla energetyki prosumenckiej,

• od 40kW do 100kW – instalacje wykorzystywane w domach wielorodzinnych, zakładach przemysłowych, min. jako awaryjne źródło zasilania,

• od 100kW – instalacje o przeznaczeniu typowo komercyjnym. Cecha – zbiór parametrów określających poszczególne technologie wytwarzania energii

z odnawialnych źródeł energii, w skład których wchodzą:

• koszt instalacji – wyrażony w zł/kW jednostkowy koszt inwestycyjny związany z budową instalacji,

• koszt wytworzenia - koszt związany wyprodukowaniem 1kWh energii elektrycznej, • sprawność – wyrażony w procentach rozumiany jako stosunek energii odebranej do

energii dostarczonej ze źródła energii odnawialnej, • trwałość – wyrażony w procentach w latach średni czas działania urządzenia do

momentu pierwszej awarii wykluczającej dalsze działanie instalacji,• dyspozycyjność – łączna liczba godzin w których instalacja wykorzystująca źródło

odnawialne ze względu na warunki zewnętrzne wytwarza energię w stopniu nie mniejszym niż 10% maksymalnej wartości energii,

• produkcyjność – łączna liczba godzin w których instalacja wykorzystująca źródło odnawialne ze względu na warunki zewnętrzne wytwarza energię elektryczną w stopniu nie mniejszym niż 90% maksymalnej wartości energii,

• wpływ na krajobraz – wyrażony bezwymiarowym współczynnikiem potencjał danej technologii do stanowienia dominanty krajobrazowej rozumianej, jako obiekt o wiodącym oddziaływaniu wizualnym w krajobrazie, w opracowaniu zastosowano skalę nominalną (stanowi dominantę, nie stanowi dominanty),

• nastawienie społeczne – wyrażony bezwymiarowym współczynnikiem potencjał danej technologii do generowania konfliktów społecznych, rozumianych jako protestów związanych z procesem inwestycyjnym, w opracowaniu zastosowano skalę nominalną (wysokie, średnie, niskie),

• zajętość przestrzeni – przestrzeń potrzebna do instalacji urządzenia wyrażona w m3, • wymagalność co do przestrzeni – wyrażona w m3 przestrzeń wymagana do instalacji

urządzenia oraz jego działania wraz z przestrzenią potrzebną do produkcji paliwa, o ile jest ono wymagane.

2) odnawialne źródła energii cieplnej

W tablicy 24.04 zawarte są podstawowe cechy instalacji odnawialnych źródeł energii wykorzystywane do produkcji ciepła.

Technologia – typ instalacji, wyznaczony ze względu na przebieg procesu wytwarzania ciepła, w opracowaniu wyróżniono technologie:

• geotermia głęboka – instalacje składające się z wymienników ciepła do których zostaje przekazane ciepło pozyskane z wód podziemnych o wysokiej temperaturze (40-200 °C),

• panele płaskie – instalacje do podgrzewania wody użytkowej w wyniku absorpcji promieniowania słonecznego,



• panele średniotemperaturowe – instalacje do podgrzewania wody użytkowej w wyniku absorpcji promieniowania słonecznego, w przeciwieństwie do paneli płaskich absorber (element absorbujący ciepło) otoczony jest próżnią zapobiegający ucieczce ciepła,

• panele skupiające - instalacje do podgrzewania płynu roboczego w wyniku absorpcji promieniowania słonecznego, w których promienie słoneczne kierowane są poprzez zastosowanie zwierciadeł wklęsłych w stronę absorbera, co pozwala na uzyskanie wyższych temperatur,

• panele kogeneracyjne - instalacje łączące w sobie zdolność podgrzewania wody użytkowej w wyniku absorpcji promieniowania słonecznego oraz produkcji energii elektrycznej w wyniku zjawiska fotowoltaicznego poprzez zastosowanie ogniw fotowoltaicznych na powierzchni kolektora, w analizie rozpatrywana oddzielnie cześć produkująca ciepło,

• pompy ciepła (powietrzne) – instalacje wymuszające w wyniku procesów termodynamicznych przepływ ciepła z powietrza atmosferycznego (odebranego przez powietrzny wymiennik ciepła) do instalacji grzewczej budynków,,

• pompy ciepła (wodne) – instalacje wymuszające w wyniku procesów termodynamicznych przepływ ciepła z wody (odebranego przez wymiennik ciepła umieszczony na głębokości 1,5 m pod powierzchnią lustra wody) do instalacji grzewczej budynków,

• pompy ciepła (grunt) - instalacje wymuszające w wyniku procesów termodynamicznych przepływ ciepła z gruntu (odebranego przez gruntowy wymiennik ciepła na głębokości 1,5 m) do instalacji grzewczej budynków

• pompy cieplne rewersyjne – instalacje wymuszające przepływ ciepła z powietrza, przekazanego do instalacji za pomocą wymiennika – kolektora gruntowego (o orientacji poziomej lub pionowej) do instalacji grzewczej ogrzewanego budynku, z możliwością odwrócenia przepływu w celu chłodzenia,

• akumulatory energii – instalacje służące akumulacji ciepła• instalacje wykorzystujące odpady komunalne - instalacje przekształcające termicznie

odpady komunalne w celu produkcji energii,• biogazownie - instalacja służąca do celowej produkcji biogazu z biomasy roślinnej,

odchodów zwierzęcych, organicznych odpadów (np. z przemysłu spożywczego), odpadów poubojowych lub biologicznego osadu ze ścieków.

• prosumpcja cep – instalacja służąca do produkcji ciepła Grupa mocy – wielkość instalacji wyznaczona na podstawie przynależności instalacji do określonego przedziału wielkości mocy:

• do 40kW – małe instalacje, mające zastosowanie głównie w budynkach jednorodzinnych o powierzchni do 250 m2,

• od 40kW do 200kW – instalacje mające zastosowanie w celach grzewczych w budynkach wielorodzinnych o powierzchni większej niż 250 m2,

• do 200kW – instalacje dużej mocy, mogące stanowić lokalne źródła ciepła.

Cecha – zbiór parametrów określających poszczególne technologie wytwarzania ciepła z odnawialnych źródeł energii, w skład których wchodzą:

• koszt instalacji – wyrażony w zł/kW jednostkowy koszt inwestycyjny związany z budową instalacji,

• koszt wytworzenia - koszt związany wyprodukowaniem 1kWh energii elektrycznej, • sprawność – wyrażony w procentach rozumiany jako stosunek energii odebranej do

energii dostarczonej ze źródła energii odnawialnej,



• trwałość – wyrażony w procentach w latach średni czas działania urządzenia do momentu pierwszej awarii wykluczającej dalsze działanie instalacji,

• dyspozycyjność – łączna liczba godzin w których instalacja wykorzystująca źródło odnawialne ze względu na warunki zewnętrzne wytwarza cieplną w stopniu nie mniejszym niż 10% maksymalnej wartości energii,

• produkcyjność – łączna liczba godzin w których instalacja wykorzystująca źródło odnawialne ze względu na warunki zewnętrzne wytwarza ciepło w stopniu nie mniejszym niż 90% maksymalnej wartości energii,

• wpływ na krajobraz – wyrażony bezwymiarowym współczynnikiem potencjał danej technologii do stanowienia dominanty krajobrazowej rozumianej jako obiektu o wiodącym oddziaływaniu wizualnym w krajobrazie, w opracowaniu zastosowano skalę nominalną (stanowi dominantę, nie stanowi dominanty),

• nastawienie społeczne – wyrażony opisowym wskaźnikiem potencjał danej technologii do generowania konfliktów społecznych, rozumianych jako protestów związanych z procesem inwestycyjnym i na etapie eksploatacji, w opracowaniu zastosowano skalę nominalną (wysokie, średnie, niskie),

• zajętość przestrzeni – przestrzeń potrzebna do instalacji urządzenia wyrażona w m3, • wymagalność co do przestrzeni – wyrażona w m3 przestrzeń wymagana do instalacji

urządzenia oraz jego działania wraz z przestrzenią potrzebną do produkcji paliwa, o ile jest ono wymagane.

3) Odnawialne źródła energii – profil godzinowy potencjalnej dostępności

Tablica 25.05 przedstawia dobowe profile produkcji w ciągu średniej doby odniesione do maksymalnej wartości produkcji energii w ciągu dnia. W wierszach wyszczególniono poszczególne technologie wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych. W kolumnach wyszczególniono kolejne godziny. Pojedyncza komórka zawiera informację jaki procent maksymalnej możliwej produkcji jest możliwy dla danej technologii w ciągu konkretnej godziny dla doby średniej dla całego roku.

Technologia – typ instalacji, wyznaczony ze względu na przebieg procesu wytwarzania energii lub ciepła, w opracowaniu wyróżniono technologie:

• elektrownie wiatrowe – instalacje wykorzystujące ruch mas powietrza do produkcji energii elektrycznej,

• panele fotowoltaiczne – instalacje wykorzystujące przemianę fotowoltaiczną do produkcji energii elektrycznej,

• panele polimerowe – instalacje fotowoltaiczne III generacji,• biopanele – instalacje absorbujące promieniowanie słoneczne w celu produkcji energii

elektrycznej wykonane z biodegradujących składników. • panele płaskie – instalacje do podgrzewania wody użytkowej w wyniku absorpcji

promieniowania słonecznego, • panele średniotemperaturowe – instalacje do podgrzewania wody użytkowej w wyniku

absorpcji promieniowania słonecznego, w przeciwieństwie do paneli płaskich absorber (element absorbujący ciepło) otoczony jest próżnią zapobiegający ucieczce ciepła,

• panele skupiające - instalacje do podgrzewania wody użytkowej w wyniku absorpcji promieniowania słonecznego w których promienie słoneczne skierowane są poprzez zastosowanie zwierciadeł skierowanych w stronę absorbera,

• panele kogeneracyjne - instalacje łączące w sobie zdolność podgrzewania wody użytkowej w wyniku absorpcji promieniowania słonecznego oraz produkcji energii



elektrycznej w wyniku zjawiska fotowoltaicznego poprzez zastosowanie ogniw fotowoltaicznych na powierzchni kolektora,

• pompy ciepła powietrzne – instalacje wymuszające w wyniku procesów termodynamicznych przepływ ciepła z powietrza atmosferycznego (odebranego przez powietrzny wymiennik ciepła) do instalacji grzewczej budynków,

• pompy ciepła wodne – instalacje wymuszające w wyniku procesów termodynamicznych przepływ ciepła z wody (odebranego przez wymiennik ciepła umieszczony na głębokości 1,5 m pod powierzchnią lustra wody) do instalacji grzewczej budynków,

• pompy ciepła gruntowe - instalacje wymuszające w wyniku procesów termodynamicznych przepływ ciepła z gruntu (odebranego przez gruntowy wymiennik ciepła na głębokości 1,5m) do instalacji grzewczej budynków,

• instalacje wykorzystujące odpady komunalne - instalacje przekształcające termicznie odpady komunalne w celu produkcji energii,

• biogazownie - instalacja służąca do celowej produkcji biogazu z biomasy roślinnej, odchodów zwierzęcych, organicznych odpadów (np. z przemysłu spożywczego), odpadów poubojowych lub biologicznego osadu ze ścieków

• geotermia głęboka – instalacje składające się z wymienników ciepła do których zostaje przekazane ciepło pozyskane z wód podziemnych o wysokiej temperaturze (40-200 °C),

• elektrownie wodne – instalacje wykorzystujące energię potencjalną spadku wód do produkcji energii elektrycznej,

Miara - wielkość przyjęta za jednostkę porównawczą wielkości fizycznych, użyta w tablicy wartość procentowa oznacza, stopień potencjalnej dostępności instalacji w danej godzinie w stosunku do największej możliwej dostępności w ciągu doby dla danego typu technologii

Godzina – punkt w czasie dla którego określony został stopień maksymalnej dostępności

Przedstawione wartości reprezentują stan wiedzy na dzień 01.07.2016. W związku z postępem technologicznym wartości ulegają zmianie.

Lista tablic

Tablica 24.01 Odnawialne źródła energii - profile godzinowe dostępności dla doby średniej w kolejnych miesiącach

Tablica 24.02 Odnawialne źródła energii - miesięczne profile dostępności w roku średnim statystycznie

Tablica 24.03 Odnawialne źródła energii (energia elektryczna) - cechy dostępnych technologii

Tablica 24.04 Odnawialne źródła energii (ciepło) - cechy dostępnych technologii

Tablica 24.05 Odnawialne źródła energii - profil godzinowy potencjalnej dostępności

Tablica 24.06 Sprawności laboratoryjne pojedynczych komórek fotowoltaicznych w latach 1975 - 2015

Tablica 24.07 Systemy pozwalające na magazynowanie energii elektrycznej



§25 Możliwość wykorzystania energii elektrycznej i ciepła pozyskiwanych z odnawialnych źródeł energii

1. Dostępne dla technologii OZE obszary w mieście i dzielnicachPlanowane zagospodarowanie przestrzenne uwzględniające stan istniejący pozwala na zabudowę na gruntach i obiektach instalacji OZE. Tablica 25.01 przedstawia moce w MW uszeregowane wg potencjału wytwórczego –technologie odnawialnych źródeł energii dla miasta, dzielnic oraz rejonów – podane w kolejnych kolumnach tablicy. W tablicy wyszczególniono te technologie, które są istotne z punktu widzenia systemu energetycznego: epanele (panele fotowoltaiczne) - panele słoneczne wykorzystujące zjawisko konwersji

energii promieniowania słonecznego do energii elektrycznej. Dla tej technologii wyróżniono typoszeregi:• panele fotowoltaiczne polikrystaliczne - składające się z modułów wykonanych z wielu

kryształów krzemu,• panele fotowoltaiczne monokrystaliczne - moduły fotowoltaiczne zbudowane

z pojedynczych kryształów krzemu,• panele fotowoltaiczne amorficzne – panele fotowoltaiczne z tellurku kadmu,• panele fotowoltaiczne amorficzne – w którym powyższe panele fotowoltaiczne

z tellurku kadmu stanowiłyby elewację całości lub części budynku. cpanele (słoneczne panele cieplne) – instalacje wykorzystujące zjawisko konwersji

fototermicznej. Dla tej technologii wyróżniono typoszeregi:• panele płaskie – panele cieplne w których absorber umieszczony jest pod osłoną

przeźroczystą,• panele próżniowe – panele cieplne w których absorber umieszczony jest w dwóch

szklanych tubach o różnej średnicy, pomiędzy którymi znajduje się próżnia, co zapobiega ucieczce ciepła przez przewodzenie i przejmowanie,

turbiny wiatrowe – instalacje wykorzystujące ruchy mas powietrza, które wprawiają w ruch wirnik generatora• osiowa – o poziomej osi obrotu,• promieniowa – o pionowej osi obrotu,

pompy ciepła - instalacje wykorzystujące ciepło źródeł niskotemperaturowychWartość mocy określa uzyskaną moc w przypadku wykorzystania przez daną technologię wszystkiej dostępnej dla niej powierzchni. Na tej samej powierzchni mogą być umieszczone różne urządzenia konkurujące o tę samą powierzchnię.Panele fotowoltaiczne wykorzystujące różne zjawiska konwersji promieniowania odnoszą się do tych samych powierzchni potencjalnej zabudowy, a co za tym idzie ich możliwości się nie dodają. Panele słoneczne współpracujące z akumulatorem ciepła zwiększają potencjał pozyskania ciepła. 2. Lokalizacje zastosowań technologii OZE dla rejonów/obszarówW tablicy 25.02 przedstawiono wymienione w tablicy 25.01, uszeregowane wg efektywności ekonomicznej, technologie wytwarzania energii odnawialnej oraz typoszeregi dla każdego z obszarów, tj. dzielnic oraz rejonów. Wartości efektywności uwzględniają roczne charakterystyki pogodowe, aktualne ceny i rachunek dyskontowy dla okresu użytkowania urządzenia ze stopą 8%.



Lista tablicTablica 25.01 Posortowane wg potencjału wytwórczego dostępne technologie OZE

dla obszarów w mieście i dzielnicachTablica 25.02 Posortowane wg efektywności ekonomicznej lokalizacje zastosowań OZE

§26 Możliwe działania racjonalizujące zużycie energii

Dla podmiotów działających w mieście i na rynku obserwowane są różne hierarchie priorytetów motywujących do działania. Efekt ekonomiczny konkuruje z ekologią, energochłonnością, estetyką, ergonomią, komfortem osobistym, bezpieczeństwem; cele doraźne przysłaniają korzyści oddalone w czasie. Analiza i ocena wielokryterialna dla różnych grup interesariuszy z wyważeniem skutków w ujęciu dyskontowanym odnosi się do obszarów zagospodarowania. Poniższa ocena wielokryterialna wyważa skutki w ujęciu dyskontowanych dwóch podejść pryncypialnych obserwowanych w samorządach. Pierwszym krokiem jest zdefiniowanie przedsięwzięć racjonalizujących użytkowanie energii w podziale na:

1. Przedsięwzięcia racjonalizujące wytwarzanie.

1a) ciepła:

stosowanie dwufunkcyjnych wymienników ciepła zaopatrywanych z sieci ciepłowniczej, które zapewniają także pokrycie zapotrzebowania na ciepłą wodę użytkową.

stosowanie elektronicznych regulatorów automatyzujących proces wytwarzania i przesyłu ciepła, dostosowujących produkcję ciepła do aktualnych warunków pogodowych i zapotrzebowania użytkowników (regulacja pogodowo-czasowa).

stosowanie technologii niskoemisyjnych wytwarzania ciepła w budynkach, gdzie podłączenie do sieci ciepłowniczej jest technicznie niemożliwe lub ekonomicznie nieopłacalne (wysokosprawne kondensacyjne kotły gazowe lub olejowe bądź na biomasę z niską emisją pyłów potwierdzone 5-tą klasą normy PN EN 303-5:2012).

likwidacja lub modernizacja małych lokalnych kotłowni węglowych poprzez zastąpienie ich zasilaniem odbiorców z istniejącej sieci ciepłowniczej, lub zmianie paliwa na mniej emisyjne (gazowe, olejowe) lub wytwarzających ciepło i energię elektryczną w skojarzeniu zasilanych paliwem gazowym lub wykorzystanie odnawialnych źródeł energii.

wykorzystanie nowoczesnych kotłów węglowych (np. kotły dolnego spalania z wymuszonym obiegiem powietrza, regulacją pogodową, z katalizatorem ceramicznym itp.).

1b) energii elektrycznej:

wytwarzanie energii elektrycznej w skojarzeniu z produkcją ciepła (kogeneracja) i chłodu (trigeneracja),

wytwarzanie energii elektrycznej w rozproszeniu (energetyka rozproszona).1c) paliw gazowych:

stosowanie kotłów kondensacyjnych o najwyższej sprawności oraz długiej żywotności,



stosowanie się do zaleceń producentów dotyczących użytkowania i konserwacji urządzeń gazowych, przeprowadzanie planowanych przeglądów serwisowych.

1d) energii z odnawialnych źródeł:

zastosowanie kolektorów słonecznych do produkcji ciepłej wody użytkowej, wymiana źródeł ciepła na OZE lub wysokosprawną kogenerację zasilaną biopaliwami.

2. Przedsięwzięcia racjonalizujące użytkowanie w zakresie transportu paliw i energii.

2a) ciepła:

modernizacja magistrali ciepłowniczych, system pompowy i automatyka węzłów, wymiana sieci ciepłowniczych o wysokich stratach cieplnych (sieci kanałowe) na

ciepłociągi preizolowane o niskim współczynniku strat, zabudowa układów automatyki pogodowej, opomiarowania i sterowania siecią, redukcja ubytków wody sieciowej, rozbudowa rurociągów ciepłowniczych z instalacją nadzoru przecieków i zawilgoceń

pozwalającą na szybkie zlokalizowanie i usunięcie awarii.2b) energii elektrycznej:

zmniejszenie strat przesyłowych w liniach energetycznych sieci przesyłowej i dystrybucyjnej,

rozbudowa energetyki rozproszonej, w tym wsparcie dla odnawialnych źródeł energii.2c) paliw gazowych:

zmniejszenie strat gazu w czasie transportu rurociągami poprzez likwidację nieszczelności gazociągów szczególnie na armaturze – dotyczą zarówno samej armatury i jak i jej połączeń z gazociągami (połączenia gwintowane lub przy większych średnicach kołnierzowe) – zmniejszenie wycieków gazu na samej armaturze w większości wypadków będzie wiązało się z jej wymianą,

wymiana pomp na energooszczędne.2d) energii z odnawialnych źródeł:

skrócenie o 10 km odległości, z których jest transportowana biomasa (odległość 10 km została ustalona jako wartość minimalna krotności odległości przy uwzględnieniu efektu skali w odniesieniu do obszaru Warszawy, mająca wpływ na racjonalizację użytkowania energii ze źródeł odnawialnych w zakresie transportu paliw i energii).

wykorzystanie lokalnych źródeł biomasy lub biogazu.3. Przedsięwzięcia racjonalizujące użytkowanie w zakresie dystrybucji.

3a) ciepła:

modernizacja węzłów ciepłowniczych bezpośrednich na wymiennikowe, dobudowywanie w węzłach modułów ciepłej wody użytkowej, oferowanie produktów taryfowych jednoczłonowych sprzyjających pokrywaniu

szczytowego zapotrzebowania na ciepło ciepłem sieciowym.3b) energii elektrycznej:

zmniejszenie strat przesyłowych w sieci dystrybucyjnej, rozwój sieci inteligentnych - wymiana liczników na inteligentne,



wymiana transformatorów na inne, o mocy lepiej dobranej do zapotrzebowania obszaru który obsługują.

wprowadzenie produktów wielostrefowych i wielopasmowych w taryfach sprzyjających poprzez optymalizację kosztową u odbiorców lepszemu wykorzystaniu zasobów wytwórczych i transportowych.

3c) paliw gazowych:

modernizacja wewnętrznych sieci gazowych połączona z opomiarowaniem i automatyką regulacyjną, dostosowanie trybu pracy do potrzeb użytkowników,

budowa nowoczesnych stacji tankowania gazem LPG i CNG na terenie Miasta, budowa nowoczesnych stacji tankowania gazem LPG na terenie Miasta.3d) energii z odnawialnych źródeł:

optymalizacja procesu wykorzystania energii z OZE, wykorzystanie bezpośrednio prądu stałego produkowanego z OZE do zasilania urządzeń

elektrycznych.4. Przedsięwzięcia racjonalizujące użytkowanie w zakresie magazynowania paliw i energii.

4a) ciepła:

zakup mobilnego magazynu ciepła, budowa magazynów ciepła ze zbiornikami wodnymi.4b) energii elektrycznej:

magazynowanie energii elektrycznej w stacjonarnych akumulatorach elektrochemicznych,

magazynowanie energii elektrycznej w superkondensatorach, magazynowanie energii elektrycznej w pojazdach elektrycznych, magazynowanie energii elektrycznej w wodorze, magazynowanie energii elektrycznej w postaci sprężonego powietrza, magazynowanie energii elektrycznej w kole zamachowym, magazynowanie energii elektrycznej w elektrowni szczytowo pompowej4c) paliw gazowych:

budowa i eksploatacja magazynów gazu ziemnego, funkcjonowanie terminalu LNG - obróbka gazu, skraplanie, załadunek i magazynowanie

LNG, budowa stacja tankowania CNG ze sprężarkami, osuszaczem i zbiornikami paliwa

przechowywanego pod wysokim ciśnieniem.

4d) energii z odnawialnych źródeł:

budowa gruntowych magazynów ciepła i chłodu dobowych, budowa gruntowych magazynów ciepła i chłodu sezonowych, magazynowanie energii elektrycznej produkowanej z OZE przy pomocy optymalnych

technologii magazynowania energii elektrycznej.

5. Przedsięwzięcia racjonalizujące użytkowanie u odbiorców końcowych.

5a) ciepła:



termoregulacja programowalna przygrzejnikowa w pomieszczeniach, w budynkach mieszkalnych wielorodzinnych wprowadzenie systemów rozliczeń za

ciepło zużyte do ogrzewania według wskazań liczników zużycia ciepła, termomodernizacja budynków, modernizacja układów budynkowych c.o. połączona z opomiarowaniem i automatyką

regulacyjno-pogodową, modernizacja systemów wentylacji i klimatyzacji.5b) energii elektrycznej:

redukcja strat energii elektrycznej poprzez automatyzację wykorzystania urządzeń dostosowaną do potrzeb użytkownika,

stosowanie energooszczędnych technologii w procesach produkcyjnych, wykorzystanie energooszczędnych źródeł światła w budynkach oraz do oświetlenia ulic,

placów, dróg publicznych, iluminacji budynków itp., inteligentne sterowanie oświetleniem ulicznym (dostosowywanie poziomów natężenia

oświetlenia do aktualnych potrzeb użytkowników i wymogów ustanowionych przez obowiązujące normy,

wykorzystanie energooszczędnych technologii w sygnalizacji świetlnej, stosowanie urządzeń energooszczędnych o najwyższej sprawności, wymiana sprzętu RTV, AGD, IT na energooszczędny. DSM [Demand Side Management] zarządzanie poborem energii w celu uniknięcia

skumulowania poborów mocy zapewnia pokrywanie zapotrzebowania z bardziej efektywnych ekonomicznie i sozologicznie źródeł wytwórczych;

DSR [Demand Side Response] redukowanie obciążenia u odbiorcy na wezwanie dyspozytora OSD zwiększa bezpieczeństwo funkcjonowania systemu energetycznego i prowadzi do unikania wykorzystywania mało wydajnych źródeł wytwórczych.

5c) paliw gazowych:

zmiana zachowań mieszkańców dotycząca sposobów korzystania z kuchni gazowej, wykorzystanie wysokosprawnych urządzeń gazowych na przykładzie promiennika

podczerwieni, wykorzystanie lokalnej generacji energii elektrycznej wytworzonej przy użyciu silnika

gazowego.5d) energii z odnawialnych źródeł:

zmiana postaw i zachowań konsumentów wobec energii z OZE skutkująca wzrostem jej wykorzystania,

wprowadzenie systemów kompleksowego zrządzania i magazynowania energii, zastosowanie technologii „Inteligentnego Budynku”.5e) możliwości substytucji:

podejmowanie przedsięwzięć związanych z odzyskiem energii poprzez wykorzystanie rekuperatorów,

zwiększenie zastosowania niskoemisyjnych paliw i technologii w systemie transportu publicznego,

zastąpienie dotychczasowych źródeł ciepła opalanych węglem na wysokosprawne gazowe,

energetyczne wykorzystanie gazu wysypiskowego, prowadzenie kampanii informacyjnych i promocyjnych w zakresie szeroko

rozumianego zrównoważonego korzystania z energii,



zmiana kuchni gazowej na indukcyjną elektryczną, ze względu na bezpieczeństwo zdrowia – zgodnie z PN-83/B-03430/Az3:2000 (Wentylacja w budynkach mieszkalnych

zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej. Wymagania) w kuchni z oknem zewnętrznym, wyposażonej w kuchenkę gazową lub węglową parametr wymiany powietrza powinien być równy min. 70 m3/h. Z obserwacji wynika, że w wielu przypadkach wartość ta, powinna być zwiększona nawet dwukrotnie lub więcej w przypadku kuchni gazowych. Zastosowaniem kuchni elektrycznej obliguje utrzymanie tego parametru na poziomie max. 50 m3/h. Ta wartość jest wystarczająca, ze względu na brak bezpośredniej emisji zanieczyszczeń przy wykorzystaniu kuchni elektrycznej.

W tablicy 26.01 przedstawiono zestawienie przedsięwzięć racjonalizujących zużycie energii wraz z uszeregowaniem w poszczególnych grupach przedsięwzięć przy wykorzystaniu wielokryterialnej metody optymalizacyjnej. Natomiast tablica 26.02 zawiera zestawienie wszystkich analizowanych przedsięwzięć wraz z cząstkowymi elementami procedury optymalizacyjnej oraz uszeregowaniem końcowym dla dwóch różnych wariantów wag zastosowanych w metodzie sumy ważonej.

Jest wiele sposobów równoważenia bilansu energii. Przedsiębiorstwa są nastawione na inwestycje po stronie podażowej z całym wachlarzem możliwości. Duży wybór jest po stronie popytowej w kierunku zwiększenia efektywności widzianej wieloaspektowo: ekonomicznie, ekologicznie, energetycznie sprowadzając to do wzrostu komfortu i oszczędzania czasu życia jako całości. Analizowane w planie zaopatrzenia przedsięwzięcia winny być oceniane i wybierane w rachunku wyważonym z uwzględnieniem skutków ekonomicznych, środowiskowych, klimatycznych, społecznych, bezpieczeństwa energetycznego i bezpośredniego, komfortu życia, niezawodności, dla zainteresowanych interesariuszy i pasywnego otoczenia z uwzględnieniem ryzyk w ujęciu wieloletnim np. rachunkiem dyskontowym.

Lista tablic:

Tablica nr 26.01 Przedsięwzięcia racjonalizujące zużycie energii

Tablica nr 26.02 Przedsięwzięcia racjonalizujące zużycie energii po przeprowadzeniu procedury optymalizacyjnej

§27 Możliwe do zastosowania dostępne środki i działania służące poprawie efektywności energetycznej

Zgodnie z Art. 19 ust. 3 Ustawy Prawo Energetyczne projekt założeń powinien określać 3a) możliwości stosowania środków poprawy efektywności energetycznej oraz zgodnie z Art. 19. ust. 4. przedsiębiorstwa energetyczne udostępniają (…) plany rozwoju, oraz (…) oraz propozycje niezbędne do opracowania projektu założeń.



Głównym celem racjonalizacji użytkowania ciepła, energii elektrycznej i paliw gazowych jest dążenie do poprawy efektywności ekonomicznej ich wykorzystania przy zachowaniu założonych lub zadanych skutków dla innych sfer życia. Poprawę efektywności energetycznej można uzyskiwać w każdym ogniwie łańcucha dostaw. Można ją również osiągać przez substytucję mniej efektywnego nośnika energii na taki, który charakteryzuje się wyższym poziomem efektywności. Dzięki podjęciu takich działań uzyskuje się często równocześnie minimalizację oddziaływania na środowisko czynności związanych z wykorzystaniem energii. Podmioty działające na terenie Miasta oraz na rynku kierują się różnymi priorytetami, motywującymi do realizacji poszczególnych działań. Hierarchia priorytetów zależy m.in. od rodzaju podmiotu oraz charakteru jego działalności i oczekiwanego rezultatu. Potencjalny efekt ekonomiczny konkuruje z innymi aspektami, takimi jak ochrona środowiska naturalnego, estetyka, ergonomia, komfort osobisty, czy bezpieczeństwo osobiste, solidarność międzypokoleniowa przejawiająca się m.in. w oszczędnym wykorzystaniu zasobów, dbanie o otoczenie przyrodnicze i przeciwdziałaniu zmianom i skutkom zmian klimatu. W tym kontekście przeważają korzyści, cele, które można osiągnąć doraźnie, w przeciwieństwie do tych, których realizacja wiąże się z korzyściami, które mogą zostać osiągnięte w dłuższej perspektywie czasowej.

Na potrzeby Planu zaopatrzenia w ciepło… rozpatrywane są działania racjonalizujące zużycie energii zbieżne z polityką energetyczną Miasta, której głównym celem jest zagwarantowanie bezpieczeństwa energetycznego jej mieszkańcom. Bezpieczeństwo energetyczne Miasta zależy m.in. od prowadzonych działań materialnych: inwestycyjnych i remontowych. Efektywnemu pozyskiwaniu i wykorzystaniu energii służą również działania miękkie polegające na uświadamianiu, propagowaniu holistycznych postaw widzących człowieka w jego środowisku przyrodniczym. Samorządność i aktywność społeczeństwa obywatelskiego, edukacja oraz kształtowaniu postaw przyczyniającą się do poszanowania i oszczędzania energii. Inne działania racjonalizujące użytkowania energii przez odbiorców są śledzone, jako wpływające na kondycję systemu ciepłowniczego miasta.

1) Budowa, rozbudowa lub modernizacja źródeł (punktów) zasilającychCiepło sieciowe

Na terenie Warszawy zlokalizowanych jest wciąż wiele budynków, które zasilane są z użyciem lokalnych źródeł ciepła opalanych paliwem stałym. Dotyczy to w szczególności dzielnic, które zostały zakwalifikowane do programu rewitalizacyjnego (Praga-Południe, Praga-Północ i Targówek). Lokalizacje znajdujące się w zasięgu miejskiej sieci ciepłowniczej są preferowane do modernizacji zaopatrzenia w ciepło poprzez podłączenie do sieci. Ciepło sieciowe na terenie Warszawy produkowane jest w procesie wysokosprawnej kogeneracji.

W ramach programu rewitalizacji Pragi planowane jest przyłączenie nowych odbiorców w obrębie ulic: Święciańska, Pustelecka, Jarocińska, Prochowa, Kobielska, Kamionkowa, Głucha, Łochowska, Białostocka, Grajewska, Siedlecka, Brzeska, Ząbkowska, Szwedzka, Inżynierska, Mała.



W „Planie rozwoju Veolia Energia Warszawa S.A. w zakresie zaspokojenia obecnego i przyszłego zapotrzebowania na ciepło na lata 2016-2020” przewidziane są następujące rozbudowy sieci do roku 2020:

a) przyłączenie nowych odbiorców w ulicach: Łojewska, Chodecka, Afrykańska, Śmigłowcowa, Drawska, Zadumana i Osiedlu Ursus Niedźwiadek, Garwolińska, Pola Karolińskie, Mortkowicza-Osmańska, Krzyżówki, Lazurowa i Szeligowska, Batalionów Chłopskich, Filtrowa, Raszyńska, Wawelska, Włodarzewska i Przyczółkowa, na Osiedlu Skorosze i w Ursusie północno-wschodnim, w dzielnicach Bemowo, Ursus i Włochy oraz w miastach Piastów i Pruszków

b) budowa magistrali do Białołęce Wschodniej przez Trasę Toruńską, budowa sieci do zabudowy w obszarze Winnica w ul Światowida, do Szczęśliwic w kierunku ul. Włodarzewskiej/Śmigłowcowa, do ul. Pasaż Ursynowski 9/ Al. KEN 101,

c) a w dalszej perspektywie rozważa się dojście do Międzylesia z Gocławia lub z ul. Korkowej.

W przypadku obszarów, których miejska sieć ciepłownicza nie obejmuje swoim zasięgiem możliwym do zastosowania rozwiązaniem jest substytucja kotłów zasilanych na paliwa stałe kotłami zasilanymi gazem ziemnym, olejem opałowym lub biomasą.

W latach 2012-2016 Veolia realizowała wspierany finansowo projekt wymiany węzłów grupowych na indywidualne. Dotyczył on m.in. dzielnic: Mokotów, Praga-Południe, Ochota i Wola oraz w mniejszym stopniu w dzielnicach Żoliborz, Bielany i Śródmieście. Zastępowanie węzłów grupowych indywidualnymi jest kontynuowane. Wdrażanie projektu pozwala na ograniczenie strat na przesyle energii wyeksploatowaną siecią o niskich parametrach. Dodatkowo dzięki węzłom indywidualnym możliwe jest inteligentne zarządzanie popytem . Efektem realizacji projektu jest również ograniczenie emisji zanieczyszczeń do powietrza, co przyczyni się do poprawy jakości powietrza na terenie Warszawy.

Na centralną sieć ciepłowniczą składają się także trzy przepompownie: Batorego, Marymont, Golędzinów (przepompownia Powiśle została wyłączona w 2016 roku, w budowie jest przepompownia na magistrali zasilającej dzielnicę Ursus), które pracują w przypadku zbyt niskiego ciśnienia oraz przepływu w sieci.

Energia elektryczna

Rozwój Miasta i całego obszaru metropolitalnego wymaga ciągłej modernizacji i rozbudowy Warszawskiego Węzła Elektroenergetycznego (WWE). Są to tysiące działań będących realizacją planów inwestycyjnych jak i potrzeb doraźnych. Opierając się na informacjach z innogy Stoen Operator Sp. z o.o. [dawniej RWE Stoen Operator], który odgrywa dominującą rolę wśród operatorów systemów dystrybucyjnych elektroenergetycznych [OSD] na terenie Miasta oraz Operatora Systemu Przesyłowego Elektroenergetycznego [OSP] PSE S.A. poniżej zostały wskazane najbardziej znaczące i charakterystyczne przedsięwzięcia:



lata 2016-2022: budowa stacji 220/110 kV Praga wraz z wprowadzeniem linii 220 kV Miłosna-Mory,

lata 2016-2017: budowa stacji GPZ Towarowa z rozdzielnią 220 kV GIS H5, dwoma AT 220/110kV 160 MVA oraz rozdzielnią 110 kV GIS,

lata 2013-2019: budowa stacji RPZ Falenica (powiązana z kompleksową modernizacją sieci na obszarze dzielnicy Wawer),

lata 2016-2018: przebudowa stacji RPZ Wschodnia na stację wnętrzową, rozdzielnię 110 kV GIS dwusystemową, oba systemy sekcjonowane, z większymi transformatorami o mocy 63 MVA każdy,

lata 2014-2019: rozbudowa stacji elektroenergetycznej 110/15 kV RPZ Tarchomin, lata 2016-2017: rozbudowa budynku stacji RPZ Jelonki, demontaż aparatury

nadziemnej 110 kV oraz skablowanie podejścia linii 110 kV do stacji, lata 2016-2017: modernizacja stacji RPZ Koło, rok 2016: modernizacja stacji RPZ Wola. od listopada 2016 roku działa pierwszy w Warszawie magazyn energii elektrycznej. Każdego roku powiększane są możliwości transformacji 15/0,4kV. W 2017 roku

modernizacji poddano około 30 stacji i zbudowano około 100 nowych w tym w izolacji SF-6. Od 2017 roku pracuje pierwsza stacja 15/0,4 kV współpracująca z magazyn energii.

W roku 2017 funkcjonowało na terenie m.st. Warszawy 21 stacji ładowania samochodów elektrycznych oraz jedna stacja pantografowa do ładowania autobusów oraz prowadzona jest rozbudowa sieci tak pod względem liczby jak i mocy.

Gaz ziemny

Warszawa jest zasilana w gaz ziemny z pierścienia gazowego wysokiego ciśnienia okalającego Miasto, który jest następnie rozprowadzany w jego głąb poprzez sieci średniego i niskiego ciśnienia. Na podstawie informacji OSP Gaz-System S.A. można wskazać na następujące działania rozwojowe:

w roku 2016: przebudowa SG I st. Parysów i Konstantynów, modernizacja nawanialni na Sg (nawanialnie wtryskowe sterowane z poziomu dyspozycji gazu), przebudowa stacji I stopnia Wólka Polinowska; przebudowa 3 szt. stacji gazowych,

do roku 2018: modernizacja SP Sękocin, przyłączenia w sieci dystrybucyjnej na obszarze gm. Ząbki, Zielonka, Marki,

Warszawa-Praga Południe, Warszawa-Rembertów; przyłączenia w sieci dystrybucyjnej na obszarze gm. Warszawa, gm. Jabłonna i gm. Legionowo. Budowa stacji Jabłonna; przyłączenie urządzeń i instalacji PGNIG Termika w EC Żerań, przyłączenie urządzeń i instalacji CLEVEREN HOLDING Mory-Ursus

rozbudowa Tłoczni Rembelszczyzna w ramach budowy gazociągu relacji Rembelszczyzna-Gustorzyn. Ma ona na celu przystosowanie obiektu do zwiększonego ciśnienia MOP 8,4 MPa oraz zwiększonych strumieni gazu. Rozbudowa pozwoli na uzyskanie dodatkowej zdolności przesyłowej na poziomie ok. 440 000 m3/h,

do roku 2023: rozbudowa Węzła Mory.Zgodnie z posiadaną wiedzą nie są planowane działania w zakresie zasilania sieci ze zbiorników LNG.



2) Budowa, rozbudowa lub modernizacja źródeł wytwórczychSystem ciepłowniczy w Warszawie jest w ponad 90% oparty na centralnej sieci ciepłowniczej, której właścicielem jest Veolia Energia Warszawa S.A. Do głównych źródeł systemowych tej sieci, których właścicielem jest PGNiG Termika S.A. należą:

Elektrociepłownia Żerań, Elektrociepłownia Siekierki, Ciepłownia Kawęczyn (szczytowe źródło ciepła centralnego systemu ciepłowniczego), Ciepłownia Wola (sezonowe źródło ciepła, pokrywające szczytowe zapotrzebowanie na

ciepło w okresie grzewczym).Elektrociepłownie na Żeraniu i Siekierkach pracują w procesie wysokosprawnej kogeneracji (skojarzone wytwarzanie energii elektrycznej oraz cieplnej). Średnia wartość współczynnika skojarzenia w ostatnich latach kształtowała się na poziomie 0,86.

Centralną sieć ciepłowniczą [csc] zasila także jedno źródło małej mocy – elektrociepłownia oparta na instalacji termicznego przetwarzania odpadów komunalnych ZUO-2 firmy MPO sp. Z o.o. (dawniej Zakład Unieszkodliwiania Stałych Odpadów Komunalnych – ZUSOK) zlokalizowana przy ul. Zabranieckiej 2, a której właścicielem jest Miejskie Przedsiębiorstwo Oczyszczania w m.st. Warszawie Sp. z o.o. o mocy elektrycznej 2,2 MW i mocy ciepłowniczej 9 MW przewidziane do rozbudowy.

Do pozostałych źródeł wytwórczych wchodzących w skład w.s.c. należą również:

5 osiedlowych kotłowni gazowych w rejonie Skoroszy i zasilanych z nich sieci ciepłowniczych należących do Veolia Energia Warszawa S.A. (cztery z kotłowni zasilają węzły cieplne poprzez sieci niskoparametrowe, natomiast jedna kotłownia poprzez sieci wysoko parametrowe),

lokalna ciepłownia węglowa należąca do Veolia Energia Warszawa S.A. zlokalizowana w Międzylesiu w dzielnicy Wawer (węzły cieplne w tym lokalnym systemie ciepłowniczym w ponad 96% należą do innych podmiotów),

kotłownie przedsiębiorstw ciepłowniczych, spółdzielni, wspólnot, przedsiębiorstw, lokalne systemy ciepłownicze Zespołu Zarządców Nieruchomości sp. z o.o. w dzielnicy

Rembertów z ciepłownią węglową i w dzielnicy Wesoła, lokalne ciepłownia osiedla Regaty stanowiące własność Nysagaz sp. z o.o. należąca do

holdingu PGNiG S.A., oraz nie powiązane obecnie z w.s.c. ani z lokalną siecią ciepłowniczą źródła ciepła

i energii elektrycznej MPWiK S.A. w oczyszczalniach ścieków „Czajka” i „Południe”. Pozostała część zapotrzebowania na ciepło na terenie Warszawy jest zaspokajana w sposób indywidualny. Większość z nich jest zasilana gazem z sieci. Są też źródła niesieciowe. Należą do nich głównie kotły opalane paliwami gazowymi przechowywanymi w zbiornikach oraz stałymi (węgiel, koks lub biomasa). Do obiektów zasilanych w taki sposób należą przed wszystkim kotłownie przedsiębiorstw, spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe, obiekty samorządowe oraz indywidualne domy i mieszkania w budynkach mieszkalnych w zabudowie zwartej lub rozproszonej. Liczba ta jest szacowana na około 3 500.

Zapotrzebowanie na energię elektryczną Miasta jest pokrywane z elektrociepłowni Żerań i Siekierki. Jednakże produkcja z tych elektrociepłowni nie pokrywa całkowitego



zapotrzebowania na energię elektryczną i w związku z tym Miasto korzysta poprzez Krajowy System Energetyczny z dostaw zewnętrznych.

Warszawa jest zasilana w gaz ziemny z pierścienia gazowego okalającego teren Miasta. Gaz ziemny jest rozprowadzany w głąb Miasta poprzez sieci średniego i niskiego ciśnienia. Pierścień gazowy Warszawy jest zasilany poprzez gazociągi z następujących kierunków:

Wysokie (miejscowość na Białorusi; połączenie przez węzeł Rembelszczyzna), Gustorzyn (węzeł Rembelszczyzna), Wronów.Operatorem gazociągów jest spółka Gaz-System S.A. Z warszawskiego pierścienia gazowego zasilana jest nie tylko Warszawa, ale również większość podwarszawskich gmin.

Działania inwestycyjne przedsiębiorstw energetycznych

Działania o charakterze inwestycyjnym przewidziane są w:

Ciepłownia Regaty (PGNiG Termia Energia Rozproszona sp. z o.o.) – w 2017 roku zainstalowano gazowy agregat kogeneracyjny TEDOM Cento L 330, o mocach: 331 kWe i 365 kWt oraz zdemontowany zostanie jeden z istniejących kotłów. Ze względu na zaniechanie przez dewelopera rozbudowy osiedla Regaty Spółka nie planuje na dzień dzisiejszy rozbudowy lokalnego systemu ciepłowniczego,

EC Siekierki (PGNiG Termika):o budowa instalacji odsiarczania i odazotowania spalin kotła K2,o program odazotowania spalin kotłów wodnych K5, K6, K7. EC Żerań (PGNiG Termika):o budowa bloku gazowego CCGT klasy 497 MWe. Planowana data zakończenia

realizacji: 2020q2; o do końca 2019 roku, zostaną wyłączone z eksploatacji kotły numer: K-1, K-2, K-3, K-

4 i K-5 i kotły K-11 i K-12 których teren jest przewidziany pod budowę kotłowni gazowo o mocy 390 MW.

W Ciepłowni Kawęczyn oraz Ciepłowni Wola przewidziane jest zabudowa kotłów gazowych po 2020 roku.

Planowana jest rozbudowa do roku 2021 elektrociepłowni spalającej odpady komunalne obejmująca budowę dodatkowych linii spalania odpadów oraz modernizację istniejącej linii spalania odpadów. Docelowo inwestycja zwiększy wydajność linii spalania z 40 000 Mg/rok do 305 200 Mg/rok w I etapie rozbudowy do roku 2020 oraz do około 504 000 Mg/rok w II etapie rozbudowy. Przewidywana moc elektryczna będzie wynosić około 26 MW, a moc ciepłownicza ponad 50 MW.

W przyszłości, po zwiększeniu zdolności przesyłowej gazociągów wysokiego ciśnienia zachodniego półpierścienia możliwy jest powrót do rozpatrywanych w przeszłości i aktualnie wstrzymanych koncepcji trzech elektrociepłowni (bez podpisanych umów przyłączeniowych): gazowo-biomasowej EC Olszynka Grochowska o mocy elektrycznej 50 MW, gazowo/biomasowej EC Odolany o mocy elektrycznej 50 MW, gazowej EC Jagoda w dzielnicy Ursus o planowanej przez Veolia Energia Warszawa S.A. mocy . moc elektrycznej 110 MW i ciepłowniczej 80 MW.



Prowadzone jest rozeznanie rynku przez Veolia Energia Warszawa S.A. w zakresie zapotrzebowania na chłód pochodzący z sieci lodowej. Projekt ten jest konsultowany z PGNiG Termika. Rozważane jest prowadzenie procesu tzw. trigeneracji, czyli skojarzonego wytwarzania energii elektrycznej, ciepła i chłodu. Wymagałoby to jednak działań inwestycyjnych w zakresie montażu agregatów wody lodowej, zmieniających ciepło pochodzące z modułu kogeneracyjnego na chłód.

Brak jest planów wdrożeniowych systemów poligeneracyjnych, które pozwoliłyby na produkcję czterech lub więcej mediów przy wykorzystaniu jednej instalacji. W EC Żerań jest produkowana para technologiczna.

Występuje stopniowe zmniejszanie rezerwy ciepłowniczej jako skutek wycofywania wyeksploatowanych kotłów jako spełnienia dyrektywy o emisjach przemysłowych [IDE].

W przypadku domów jednorodzinnych (w szczególności) możliwym do wdrożenia rozwiązaniem akumulacji ciepła jest zastosowanie akumulatorów ciepła z nagrzewnicami. Pozwalają one na optymalizację pracy kotła.

Na skutek występujących okresowo fal upałów może tymczasowo dochodzić do sytuacji w których występuje niedobór mocy Krajowym Systemie Elektroenergetycznym (KSE), co w konsekwencji może oznaczać rozległą awarię dla Warszawy lub nawet krajowy blackout. W najbliższych latach z KSE planowane jest wyłączenie ok. 10-30% mocy konwencjonalnych, co może dodatkowo wpłynąć negatywnie na bezpieczeństwo dostaw energii elektrycznej dla Miasta. Do rozwiązań możliwych do wdrożenia w przypadku braku zdolności bezpiecznego zasilania z KSE można zaliczyć:

Wdrażanie DSR [Demand Side Response] czyli redukcja poboru na żądanie operatora, deklaracje odbiorców do obniżenia zapotrzebowania na energię, modernizacje sieci elektroenergetycznych i lokalnych urządzeń elektroenergetycznych, poprawa parametrów niezawodnościowych i warunków napięciowych w WWE, rozbudowa inwestycji liniowych wokół WWE, które umożliwią zasilanie Miasta liniami

najwyższych napięć od strony południowej, wykorzystania mobilnych akumulatorów energii elektrycznej (samochody elektryczne)

do stabilizacji pracy sieci elektroenergetycznej.Z pełną świadomością braku rezerw przesyłowych w pierścieniu gazowym Gaz-System przewiduje rozbudowę zachodnich i południowych zdolności przesyłowych (a faktycznie dystrybucyjnych) poprzez budowę nowego gazociągu DN700 na odcinku Rembelszczyzna – Mory - Wola Karczewska, a w perspektywie do roku 2023 zbudowanie gazociągu DN1000 relacji Gustorzyn – Wronów, który stałby się wzmocnieniem zasilania Pierścienia Warszawskiego od strony południowej. Innym z rozwiązań braku rezerwy przesyłowej dla gazu może być np. zawieranie tzw. umów przerywanych na dostawę paliwa gazowego. Umowa taka oferuje dostawę gazu z możliwością (nie koniecznością) ograniczeń w okresach szczytowych poborów. Takie rozwiązanie wiąże się jednak z koniecznością posiadania alternatywnego źródła energii w okresie czasowego ograniczenia dostaw.

3) Modernizacja urządzeń u odbiorcówSystem ciepłowniczy stanowi sieć ciepłownicza oraz współpracujące z nią urządzenia lub instalacje służące do z jednej strony do wytwarzania a z drugiej do odbioru ciepła.



System składa się ze źródła (miejsca, w którym produkowane jest ciepło). W Warszawie dominującym źródłem ciepła są elektrociepłownie i ciepłownie należące do PGNIG Termika S.A. W Warszawie ciepło jest wprowadzane do sieci ciepłowniczej należącej do spółki Veolia Energia Warszawa S.A. Przyłącze stanowi odcinek sieci ciepłowniczej, za pomocą którego ciepło transportowane jest do węzła cieplnego będącego jednocześnie separatorem hydraulicznym. Następuje w nim również zmiana parametrów nośnika ciepła (gorącej wody) z przesyłowych na dostosowane do instalacji grzewczej odbiorcy, tj. budynku. Głównym elementem węzła cieplnego jest wymiennik ciepła, w którym dokonuje się proces wymiany ciepła między nośnikami ciepła: wysoko i niskotemperaturowym. Węzeł jest wyposażony w regulatory (np. pogodowe), a także czasem zdalne sterowanie nadrzędne. Ostatnią częścią systemu ciepłowniczego jest licznik ciepła, na podstawie którego określane jest zużycie ciepła sieciowego. Dokonuje się sukcesywnego montażu liczników ze zdalnym odczytem.

Domowe instalacje grzewcze najczęściej zasilane są wodą ogrzewaną za pomocą kotła:

olejowego, gazowego, na paliwo stałe, odnawialnych źródeł energii [OZE] jak kolektory słoneczne lub pompy ciepła.Ciepła woda płynie przewodami do instalacji grzejnej (grzejników), tam ciepło jest oddawane, po czym następuje powrót schłodzonego czynnika do kotła. Woda zasilająca instalację wewnętrzną c.o. może mieć temperaturę: 45-55°C (w instalacjach niskotemperaturowych) lub 85-95°C (w instalacjach wysokotemperaturowych). Przewody instalacji c.o. można prowadzić do grzejników na dwa sposoby:

systemem dwururowym – przewody: zasilający i powrotny, układane są równolegle, systemem jednorurowym – przewód zasilający prowadzi się przez kolejne grzejniki, aż

do grzejnika położonego najdalej od źródła ciepła (temperatura wody zasilającej kolejne grzejniki jest coraz niższa, więc powierzchnia grzejna musi być odpowiednio większe), a następnie wraca najkrótszą drogą z powrotem do źródła ciepła.

Zwiększanie efektywności wykorzystania ciepła oraz oszczędność energii u odbiorców energii jest możliwe do osiągnięcia m.in. dzięki modernizacji urządzeń:

wymiana lub modernizacja instalacji ogrzewania, np.:owymiana grzejników, omontaż termozaworów,oinstalacja zaworów podpionowych i termostatów,oinstalacja indywidualnych liczników ciepła, chłodu oraz ciepłej wody użytkowej, sterowniki programowalne dobowe/tygodniowe centralne lub przygrzejnikowe, sterowniki typu smart, instalacja węzła cieplnego w miejsce np. kotłowni lokalnej, modernizacja systemów wentylacji i klimatyzacji, stosowanie rekuperatorów (m.in. rekuperatory skojarzone – z filtracją powietrza), wymiana lub założenie żaluzji i rolet energooszczędnych, założenie okiennic automatycznych, stosowanie farm termizolacyjnych.Modernizacja instalacji ogrzewania, węzła cieplnego lub systemów wentylacji i klimatyzacji uwzględnia wszystkie grupy odbiorców, jednak w przypadku modernizacji



urządzeń grzejących oraz systemów wentylacji i klimatyzacji ich zastosowanie przynosi wymierne rezultaty w przypadku grup odbiorców: gospodarstw domowych oraz handlu i usług.

Ogólnie można stwierdzić, iż modernizacja urządzeń jest szczególnie ważna w przypadkach kiedy wykorzystywany jest przestarzały sprzęt. Urządzenia produkowane kilkanaście lat temu charakteryzowały się gorszą efektywnością ale większą żywotnością, niż urządzenia obecnie produkowane, dlatego też prawdopodobna jest sytuacja, iż część z tych urządzeń wciąż znajduje się w eksploatacji (np. grzejniki c.o.).

W przypadku budynków wielorodzinnych lub wielokondygnacyjnych budynkach biurowych częstym problemem są źle wykonane nastawy zaworów lub regulatorów. Mogą one powodować nierównomierny rozdział ciepła, co w konsekwencji prowadzi to sytuacji, kiedy jeden z użytkowników może dysponować większymi możliwościami cieplnymi w swoim lokalu, niż inny, u którego może wystąpić nawet niedobór ciepła.

Kolejnym elementem do potencjalnej modernizacji może być instalacja zaworów podpionowych lub termostatów. Obecnie wszystkie instalacje grzewcze zawierają zawory termostatyczne. Stare typy grzejników nie zawsze zawierały tego typu elementy. W instalacjach centralnego ogrzewania wyposażonych w zawory termostatyczne, należy montować armaturę regulacyjną przewodową. Zapewnia ona automatyczną stabilizację rozkładu ciśnienia, związaną z działaniem zaworów grzejnikowych przy jednoczesny wystąpieniu zysków ciepła w pomieszczeniu, czyli możliwości kontrolowania temperatury w pomieszczeniu. Jednym ze sposobów regulacji ciśnieniowej i temperaturowej jest stosowanie regulatorów różnicy ciśnienia, działania bezpośredniego. Stosując podpionowe zawory różnicy ciśnienia otrzymuje się właściwe przepływy i różnice ciśnienia w każdym pionie dla maksymalnego i minimalnego przepływu, a także większe spadki temperatury w instalacji. Korzystne jest stosowanie tych regulatorów łącznie z pompą obiegową sterowaną przetwornikiem różnicy ciśnień (z regulowaną automatycznie prędkością obrotową).Modernizacja urządzeń może także obejmować wprowadzanie do systemu c.o. i c.w.u. odnawialnych źródeł energii, takich jak np. kolektory słoneczne lub pompy ciepła. Możliwe jest także zastosowanie tzw. rozwiązań hybrydowych czyli np. połączenie odnawialnych źródeł energii z niskoemisyjnym paliwem (np. gaz ziemny). Odpowiedni ich dobór i montaż może przynieść wymierne korzyści, szczególnie w miesiącach letnich o wysokim stopniu nasłonecznienia w przypadku instalacji fotowoltaicznych.Daleko posunięta modernizacja urządzeń może polegać na zabudowie urządzeń dwupaliwowych (gazowo-olejowych) a także agregatów kogeneracyjnych lub trigeneracyjnych współpracujących z akumulatorami ciepła.Oddzielnym zagadnieniem jest modernizacja systemów wentylacji i klimatyzacji. Dotyczy ona w szczególności sektora handlu i usług. Prawidłowo funkcjonująca wentylacja jest istotna z punktu widzenia komfortu życia lub pracy. Podstawowym zadaniem instalacji wentylacyjnych i klimatyzacyjnych jest dostarczenie do pomieszczeń odpowiedniej ilości powietrza wentylacyjnego o wymaganej temperaturze, wilgotności i czystości.W przypadku budynków o podwyższonym standardzie energetycznym (w tym m.in. sektora gospodarstw domowych) sprawna wentylacja ma duże znaczenie. Szczelność budynków sprawia, iż powietrze ma ograniczone możliwości infiltrowania do



pomieszczeń, zatem zachowanie jakości powietrza bez sprawnie działającej instalacji wentylacyjnej jest praktycznie niemożliwe. Dodatkowo wymagania związane z niskim poziomem energochłonności budynku narzucają konieczność wykorzystania najnowocześniejszych rozwiązań instalacyjnych, pozwalających na minimalizację strat ciepła z powietrzem wywiewanych, przy jednoczesnym zachowaniu niskiego poziomu zużycia energii na potrzeby pracy urządzeń instalacyjnych.W związku z powyższym w budynkach o podwyższonym standardzie energooszczędnym, a także w celu poprawy efektywności energetycznej rekomenduje się zmianę najczęściej występującej wentylacji naturalnej na mechaniczną z odzyskiem ciepła. Wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła ma szczególne znaczenie w budynkach charakteryzujących się wysoką szczelnością, ponieważ instalacja ta musi pracować bez przerwy, zatem niskie zużycie energii elektrycznej przez urządzenia ma bardzo duże znaczenie dla końcowego efektu ekonomicznego i ekologicznego. Ponadto system ten w umożliwia odzyskiwanie ciepła zawartego w powietrzu wywiewanym (usuwanym) z pomieszczeń i wykorzystanie tego ciepła do wstępnego podgrzania powietrza nawiewanego (dostarczanego) do pomieszczeń. Ma to bardzo duże znaczenie szczególnie w okresie zimowym i w okresach przejściowych (wiosna i jesień), w których powietrze na zewnątrz budynku ma niską temperaturę i do jego podgrzania konieczne jest dostarczenie dużej ilości energii. Wstępne podgrzanie powietrza zewnętrznego znacząco zmniejsza ilość tej energii, a co za tym idzie – podnosi efektywność energetyczną całego rozwiązania.

Zastosowanie instalacji wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła w przypadku typowych rozwiązań konstrukcyjnych wentylacji mechanicznej nawiewno-wywiewnej z wymiennikami krzyżowymi pozwala wykazać sprawność odzysku ciepła na poziomie ok. 65-75%, natomiast przy wykorzystaniu wymiennika obrotowego możliwe osiągnięcie nawet ok. 80% sprawności odzysku ciepła.

RekuperatoryRekuperatory to urządzenia, mające zastosowanie w systemach wentylacyjnych. Są wyposażone w wymiennik służący do odzysku ciepła na skutek przekazywani energii pomiędzy dwoma strumieniami powietrza o rożnych temperaturach. Strumień powietrza wykorzystywanego wewnątrz budynku kierowany jest na wymiennik ciepła. Tam strumieniowi powietrza nawiewanego z zewnątrz, przekazywana jest energia cieplna powietrza wewnętrznego, przez co do budynku zostaje wprowadzone powietrze już o wyższej temperaturze. Oba strumienie dzieli cienka płyta, przez którą temperatura zostaje „przekazana”. Płyta wykonana jest z tworzywa sztucznego, które daje możliwość odzyskania wilgoci z wywiewanego powietrza. Specjalna konstrukcja płyty sprawia, że choć oba strumienie powietrza przepływają obok siebie, nie dochodzi do ich zmieszania.

Instalacja wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła musi spełniać określone normy i przepisy obowiązujące w zakresie wentylacji. W związku z tym każdy rekuperator zbudowany jest z:

dwóch wentylatorów (wśród których rozróżnia się wentylatory stałoprądowe uważane za energooszczędne i zmiennoprądowe zużywające więcej energii),

wymiennika ciepła, który może mieć konstrukcję krzyżową, przeciwprądową bądź obrotową,



automatyki sterującej, dostosowującej wentylację do potrzeb mieszkańców, ograniczając jednocześnie potrzebę ingerencji użytkowników,

obudowy, gwarantującej odpowiednie zaizolowanie, filtrów, poprawiających jakość powietrza w budynku, podzespołów wspomagających jego pracę np. nagrzewnica, system antyzamrożeniowy.Zastosowanie rekuperatorów pozwala na odzysk ciepła na poziomie nawet 95% (w przypadku wymienników przeciwprądowych) wymiernie przekłada się na niższe koszty ogrzewania mieszkania lub domu nawet o 40%.

Żaluzje i rolety energooszczędne oraz okiennice automatyczneIzolacyjność termiczna i oszczędność energii związana jest także ze stosowaniem rolet i żaluzji okiennych. Producenci żaluzji i rolet proponują wiele różnych modeli zarówno zewnętrznych lub wewnętrznych. Wśród żaluzji i rolet energooszczędnych wymienić można: rolety i żaluzje refleksyjne, rolety i żaluzje termoizolacyjne, okiennice automatyczne.Wewnętrzne i zewnętrzne rolety refleksyjne (rolety screen) nazywane screenowymi cechuje tkanina wykonana z włókna szklanego i PCV. Głównym zadaniem rolet refleksyjnych jest ochrona przed nagrzewaniem pomieszczeń, szkodliwym światłem, poprawa wizyjności w pomieszczeniach. Rolety screen posiadają także właściwości akustyczne, związane z eliminacją pogłosów. Rolety zewnętrzne stosowane są do przysłaniania małych, jak i dużych powierzchni szklanych – jedną roletą jesteśmy w stanie zasłonić do 12 m2. Rolety z foli refleksyjnej charakteryzują się: skutecznym zatrzymywaniem promieniowania świetlnego (redukcja ciepła nawet

o 80%), skuteczną ochroną przed negatywnymi skutkami promieniowania słonecznego, kontaktem z otoczeniem (przy opuszczonej rolecie przejrzysty widok na zewnątrz), zastosowaniem zarówno dla pojedynczych pomieszczeń jak i dużych koncepcji fasad, szerokim wybór folii w zależności od stopnia filtracji, kolorystyki oraz struktury (gładka

z plisowaniem, karbowana, karbowana z plisowaniem).Rolety i żaluzje termoizolacyjne są wykonane z podwójnie plisowanej tkaniny o właściwościach zaciemniających z wewnętrzną powłoką aluminiową oraz ukształtowanej w oparciu o strukturę plastra miodu. Umożliwiają one kompleksową kontrolę klimatu we wnętrzu, ochronę cieplną w lecie i poprawę izolacyjności okna zimą. Rolety i żaluzje tego typu pozwalają ograniczyć ilość wpadającego ciepła, zależnie od firmy i rodzaju montażu rolety od 15% nawet do 97%.

Rolety lub żaluzje można zastąpić okiennicami Wygodnymi w eksploatacji są okiennice automatyczne, co jednak związane jest jednocześnie ze zużyciem energii elektrycznej. Okiennice powinny:

mieć odpowiednio niski współczynnik przewodności cieplnej i jak najmniejsze mostki termiczne,

być bardzo trwałe – odporne na działanie słońca, mrozu, wiatru i ognia, być zasilane energią odnawialną, otwierać się automatycznie rano i zamykać o zmierzchu, mieć samooczyszczające się powierzchnie zewnętrzne.



Otwieranie się automatycznie rano i zamykanie o zmierzchu okiennic może być zrealizowane przy pomocy czujki zmierzchowej, która steruje centralnie sterownikami wszystkich okiennic w budynku, ale powinna być bezwzględnie zachowana możliwość indywidualnego otwierania i zamykania okiennic w każdym pomieszczeniu. Czas, w trakcie którego okiennice w danym pomieszczeniu są otwarte, musi być monitorowany dla określenia rzeczywistego zużycia ciepła w tym pomieszczeniu. Automatyka sterująca otwieraniem i zamykaniem okiennic powinna także umożliwiać mieszkańcom indywidualne zaprogramowanie okiennic (np. zamykanie ich w czasie, gdy nikogo nie ma w domu). Sterowniki powinny także mierzyć siłę wiatru, temperaturę zewnętrzną i wewnętrzną oraz nasłonecznienie i opady. Dzięki temu mogłyby zasłaniać okiennice tylko w części domu narażonej na silne wiatry, deszcz czy nadmierne nasłonecznienie. Zwraca się w tym miejscu uwagę na fakt, że nowoczesne okiennice nie muszą być otwierane i zamykane w sposób tradycyjny. Prostszym, a więc lepszym sposobem, jest ich przesuwanie w poziomie na szynie przymocowanej do ściany, lecz wymaga to przestrzeni międzyokiennej o szerokości co najmniej takiej samej, jak szerokość przylegającego do niej okna.

Farby termoizolacyjne

Rozwiązaniem poprawiającym izolację cieplną, a w konsekwencji ograniczenie strat ciepła, które nie jest jeszcze powszechnie stosowane są farby termoizolacyjne (farby z ceramicznym dodatkiem izolacyjnym).

Zastosowanie takiej farby pozwala na lepsze rozmieszczenia ciepła wewnątrz pomieszczenia, a w konsekwencji do wzrostu temperatury w pomieszczeniu o kilka stopni bez zmian w parametrach grzewczych.

W sektorze przemysłu do możliwych do zastosowania technologii racjonalizacji zużycia ciepła należą: izolacje i odwadnianie systemów parowych, odnawialne źródła energii, w tym systemy geotermalne, kolektory słoneczne, pompy

ciepła, termomodernizacja budynków przemysłowych i biurowych, rekuperacja i odzyskiwanie ciepła z procesów i urządzeń, modernizacja wewnętrznych sieci grzewczych, wykorzystanie energii odpadowej z procesów przemysłowych, instalacja lub modernizacja układów odzysku ciepła z urządzeń i procesów

przemysłowych oraz wykorzystanie go do celów użytkowych lub w procesie technologicznym,

instalacja lub modernizacja systemu „freecoolingu” – procesu wykorzystania chłodu zawartego w powietrzu o niskiej temperaturze na zewnątrz budynku do schłodzenia powietrza wewnątrz budynku,

budowa/modernizacja własnych (wewnętrznych) źródeł energii w tym z uwzględnieniem kogeneracji,

modernizacja i przebudowa linii produkcyjnych na bardziej efektywne energetycznie, zastosowanie technologii odzysku energii wraz z systemem wykorzystania energii

ciepła odpadowego w ramach przedsiębiorstwa,



instalacja lub modernizacja układów przetwarzania gazów odpadowych z procesów przemysłowych (np. gazu koksowniczego, wielkopiecowego, konwertorowego) i spalin na energię elektryczną i cieplną lub na paliwa energetyczne

oraz wszelka modernizacja procesów przemysłowych w zakresie efektywności energetycznej, która często stanowi indywidualną technologię charakterystyczną dla danego procesu.

Dodatkowym elementem stanowiącym system wsparcia w zakresie poprawy efektywności energetycznej jest wprowadzanie systemu monitorowania i zarządzanie energią oraz wprowadzenie automatyki pogodowej. Tego typu systemy na podstawie zbieranych w ramach monitoringu danych umożliwiają dostosowanie pracy urządzeń w budynkach, w tym także systemów grzewczych do efektywnej energetycznie i ekonomicznie pracy.

4) Akumulatory energii i zbiorniki paliwCiepło

Poza najważniejszymi metodami minimalizowania energii potrzebnej do ogrzewania budynków, jakimi są dokładna izolacja przegród zewnętrznych oraz instalacja wydajnego systemu grzewczego, inną możliwością jest akumulacja ciepła dostarczanego przez system grzewczy lub pozyskanego w ciągu dnia od słońca. W tym celu wykorzystywane są akumulatory i zbiorniki ciepła.Akumulator ciepła jest zbiornikiem, w którym gromadzona jest energia cieplna w postaci specjalnego nośnika ciepła. Na podstawie licznych doświadczeń udowodniono, że najlepszym i najbezpieczniejszym nośnikiem ciepła jest woda. Akumulator kumuluje energię cieplną gdy zapotrzebowanie na nie jest mniejsze (w środku dnia), a oddaje, gdy jego zużycie jest wyższe (rano i wieczorem).Od 2009 r. w Elektrociepłowni Siekierki (PGNiG Termika) funkcjonuje największy w Polsce akumulator energii cieplnej. Jest to zbiornik o średnicy 30 metrów i wysokości 47 metrów, o pojemności 30 400 m3. Moc cieplna akumulatora to 1 300 MW termicznych. Poprzez kumulację energii w porach dnia o mniejszym zapotrzebowaniu oraz oddawaniu jej w czasie większego zapotrzebowania, akumulator wyrównuje pracę elektrociepłowni w cyklu dobowym, umożliwiając produkowanie energii cieplnej przez bardziej efektywne jednostki oraz powiększa zakres pracy urządzeń w kogeneracji. Wiedzę o efektywności stosowania sieciowych akumulatorów ciepła można uzyskać ponadto z pracujących obiektów o parametrach: Elektrociepłownia Białystok:omoc cieplna jest równa 130 MW termicznych,omaksymalna ilość magazynowanego ciepła wynosi 0,78 GWh, opojemność 13 000 m3,owysokość zbiornika 48 m,ośrednica 23 m. Elektrownia Ostrołęka:omoc cieplna w wodzie sieciowej 174 MW termicznych,omoc cieplna w parze 17,5 MW,opojemność akumulatora 13 000 m3, Elektrociepłownia Kraków:omoc cieplna: 720 MW termicznych,opojemność cieplna: 20 000 m3, owysokość zbiornika 48 m,



ośrednica 23 m, Elektrociepłownia Bielsko-Białaomoc cieplna: 30 MW termicznych,opojemność cieplna: 12 000 m3, owysokość zbiornika 37 m,ośrednica 21 m.Coraz powszechniej wykorzystywane są także sezonowe akumulatory ciepła. Dotyczy to w szczególności sytuacji w których wykorzystuje się technologie energii odnawialnej, które charakteryzują się sezonowością oraz losowością. Przykładem zastosowania tej technologii jest najnowocześniejszy szpital psychiatryczny w Drewnicy w Polsce z zamontowanym zbiornik do magazynowania ciepła. Energia słoneczna zaabsorbowana i zmagazynowana w okresie letnim ma zostać docelowo wykorzystana w sezonie grzewczym.

Praca akumulatora daje wymierne korzyści ekologiczne, technologiczne i ekonomiczne. Pozwalając ograniczyć konieczność interwencyjnego uruchamiania rezerwowych kotłów wodnych powoduje zmniejszenie zużycia paliwa, a tym samym ogranicza emisję zanieczyszczeń i dwutlenku węgla. Ponadto szacuje się, że ilość energii, jaką można w nim zgromadzić, wystarcza do jednoczesnego ogrzania ok. 25 tysięcy mieszkań przez całą dobę.Poza akumulatorem ciepła w Elektrociepłowni Siekierki w pozostałych źródłach ciepła na terenie Warszawy (jak ciepłownie czy elektrociepłownie) nie ma innych dużych akumulatorów ciepła. Innym, bardziej rozproszonym rozwiązaniem wykorzystującym metodę magazynowania ciepła są zbiorniki akumulacyjne, zwanie również buforami lub zasobnikami ciepła.

Mniejsze akumulatorowe zasobniki ciepła działają na takiej samej zasadzie jak akumulator w Siekierkach – ich pojemność i moc cieplna są jednak stosunkowo niższe. Zasobnik ciepła może być instalowany niemal w każdej instalacji centralnego ogrzewania, bez względu na źródło ciepła oraz sposób ogrzewania pomieszczeń (ogrzewanie podłogowe, grzejniki).

Mimo, że zasobniki ciepła są mało popularne w Polsce w ostatnich latach następuje stopniowy rozwój tych urządzeń. Obecnie wykorzystywane urządzenia mogą odbierać, kumulować i przekazywać ciepło do układu c.o. z więcej jak jednego źródła energii cieplnej – najczęściej do najprostszych zbiorników tego typu można podłączyć od 2 do nawet 4 różnego rodzaju źródeł ciepła, wśród których wymienić można kominki, kotły na paliwa stałe, kotły gazowe, elektryczne lub olejowe. Niektóre bufory są nawet wyposażone w dodatkowe wężownice spiralne dzięki czemu można do nich podłączyć kolektory słoneczne lub pompy ciepła typu powietrze-woda.

Zadania domowych zbiorników ciepła: magazynowanie nadwyżek ciepła produkowanego przez kocioł w ilości przekraczającej

chwilowe zapotrzebowanie, przechowywanie ciepła w dłuższym okresie w celu możliwości wykorzystania go

również wtedy, gdy kocioł już nie pracuje, możliwość pracy kotła w zakresie jego optymalnej sprawności (czyli przy takiej mocy,

przy której spalanie w kotle i odbiór ciepła odbywa się w sposób najbardziej efektywny),



możliwość wykorzystania ciepła z kolektorów słonecznych do ogrzewania i przygotowania ciepłej wody użytkowej, nawet gdy temperatura czynnika ogrzanego w kolektorze jest relatywnie niska (niewiele wyższa, niż temperatura powracającego czynnika z instalacji, a niższa niż temperatura zasilania),

możliwość połączenia w jednej instalacji kilku różnych źródeł ciepła, np. kominka z płaszczem wodnym i kotła gazowego, z kolektorami słonecznymi, a nawet z awaryjnym ogrzewaniem elektrycznym.

Ilość zaoszczędzanej energii cieplnej, dzięki zastosowaniu akumulacyjnych zbiorników ciepła w sektorze gospodarstw domowych może sięgać nawet do 15-20%, przy jednoczesnym zapewnianiu większego komfortu życia mieszkańców.

Przyszłościowym rozwiązaniem będzie również zastosowanie mobilnych akumulatorów ciepła. Zastosowanie tej technologii polega na ładowaniu zbiorników wypełnionych materiałem akumulacyjnym poprzez ciepło odpadowe i następnie transport do odbiorcy.

Przewiduje się iż w nadchodzących dekadach magazynowanie energii będzie się dynamicznie rozwijać i może ono stanowić jedno z głównych źródeł uzyskiwanej energii. Zastosowanie akumulatorów ciepła pozwala na uniknięcie strat związanych z przesyłem energii.

W sytuacjach występowania okresowych nadwyżek energii elektrycznej pochodzących z odnawialnych źródeł energii akumulatory ciepła mogą odegrać istotną rolę w sieci energetycznej. Nadwyżki energii elektrycznej mogą zostać wykorzystane w celu ogrzewania wody w akumulatorach ciepła. Bardziej zaawansowane rozwiązania uwzględniają zamontowanie pompy ciepła bezpośrednio przy akumulatorze ciepła.

Podstawowym działaniem skutkującym akumulacją ciepła jest przeprowadzenie procesu termomodernizacji. Jego rezultatem jest zmniejszenie zapotrzebowania i zużycia energii cieplnej w danym obiekcie. Termomodernizacja można rozgraniczyć na kompleksową lub częściową. Obejmuje ona modernizację w zakresie ogrzewania i wentylacji budynku, jego strukturze, ale również instalacjach odpowiedzialnych za doprowadzenie ciepłej wody. W ramach termomodernizacji wykonuje się docieplenie ścian zewnętrznych i stropów. Materiałem najczęściej wykorzystywanym do docieplenia jest styropian biały lub szary, charakteryzujący się lepszymi parametrami izolacyjnymi. Poza tym w ramach procesu termomodernizacji dokonuje się również wymiany stolarki okiennej oraz dokonuje wymiany lub modernizacji systemu grzewczego budynku.

Chłód

Rosnące zapotrzebowanie na chłód sprawia, iż rośnie także zapotrzebowanie na akumulacje zimna, chłodu. Najprostszym rozwiązaniem magazynowanie chłodu bezpośrednio w konstrukcji budynku (w ścianach lub stropach) i oddawaniu go w momencie, gdy występuje zapotrzebowanie na moc chłodniczą. Takie rozwiązania najczęściej nie pokrywają całkowitego zapotrzebowania na moc chłodniczą, ale są w stanie je zmniejszyć.

Inną możliwością jest zastosowanie sezonowych akumulatorów chłodu. Pozwalają one na akumulację chłodu w okresie zimowym i późniejsze wykorzystanie go w okresie zapotrzebowania na chłód.



Energia elektryczna

Najbardziej powszechną formą akumulacji energii elektrycznej są elektrownie szczytowo-pompowe. Zasada działania takiej elektrowni polega na przemianie energii elektrycznej w energię grawitacyjną wody w okresie nadwyżki produkcji nad zapotrzebowanie. Następnie w godzinach szczytowego zapotrzebowania na energię następuje odwrócenie procesu. Elektrownie te charakteryzuje zdolność akumulacji dużej ilości energii oraz szybki czas jej uruchomienia.

Alternatywnym rozwiązaniem do elektrowni szczytowo-pompowych i drugim najczęściej stosowanym jest magazynowanie energii elektrycznej za pomocą sprężonego powietrza (ang. Compressed Air Energy Storage). Energia elektryczna, w okresie niskiego zapotrzebowania, jest wykorzystywana do sprężania powietrza do około 70 atmosfer w specjalnych jaskiniach (którymi mogą być np. opuszczone kopalnie). Następnie w momencie kiedy występuje wysokie zapotrzebowanie na energię powietrze jest uwalnianie i wykorzystywane do produkcji energii elektrycznej za pomocą turbiny napędzanej paliwem (np. gazem ziemnym).

Często elementem towarzyszącym instalacjom odnawialnych źródeł energii są akumulatory, które pozwalają na przechowanie energii. Do najczęściej stosowanych akumulatorów należą:

akumulatory klasyczne – w nich elektrolit w postaci ciekłej wypełnia ogniwo. Elektrolit stanowi wodny roztwór kwasu siarkowego,

akumulatory żelowe – elektrolit jest związany w strukturze krzemionki zamienionej w żel,

akumulatory AGM (ang. Absorbed Glass Mat) – w nich elektrolit jest skupiony w separatorach stanowiących maty z włókna szklanego umieszczonych pomiędzy ołowiowymi płytami akumulatora.

Wzrastająca liczba samochodów elektrycznych umożliwia wykorzystywanie tych pojazdów jako rozproszone magazyny energii. Stanowiłyby one integralną część inteligentnej sieci elektroenergetycznej. W celu zastosowania tego rozwiązania konieczna jest rozbudowa infrastruktura ładowania umożliwiająca dwustronną wymianę energii.

LNG, LPG, paliwa ciekłe

Zbiorniki gazu LPG mogą stanowić element domowej instalacji grzewczej. Jest to coraz częstsze rozwiązanie stosowane przy domach mieszkalnych, stanowiący element instalacji grzewczej zasilanej gazem. Rozmiary takich zbiorników wynoszą od kilkuset do kilku tysięcy litrów pojemności. Ponadto, zbiorniki LPG często znajdują się również w instalacjach samochodów osobowych, gdzie stanowią alternatywne źródło zasilania w odniesieniu do benzyny i oleju napędowego. Magazynowanie LNG wymaga stosowania specjalnych zbiorników, które pozwalają na przechowywanie gazu w bardzo niskiej temperaturze, tj. niższej niż -162°C. Z uwagi na skomplikowane technologie izolacyjne są one dosyć skomplikowane w budowie. Najczęściej stosowane są w przemyśle lub jako stacje tankowania. Pojemność takich zbiorników wynosi zazwyczaj kilka tysięcy litrów.



Zbiorniki na paliwa płynne – służą najczęściej do magazynowania i dystrybucji różnych paliw płynnych. Mogą być usytuowane pod ziemią lub nadziemne. Ich objętość jest determinowana celem przeznaczenia i waha się od kilku do kilkuset m3. Powszechnie występują na stacjach paliw, gdzie magazynowane są benzyna, olej napędowy oraz LPG. Butle gazowe – rozwiązanie często stosowane w gospodarstwach domowych. Stanowi źródło energii wykorzystywanej do przyrządzania posiłków i ogrzewania. Najczęściej spotykane są butle z propan-butanem o wadze 11 kg.

5) Rozbudowa lub budowa zdolności przesyłowychCiepło sieciowe

Dystrybucję ciepła na terenie Warszawy w sposób dominujący prowadzi Veolia Energia Warszawa S.A. Dynamiczny rozwój peryferyjnych obszarów Warszawy skłania do rozbudowy istniejących sieci przesyłowych lub budowy nowych. Główne kierunki rozbudowy sieci ciepłowniczej są zbieżne z rozbudową źródeł ciepła opisanych wcześniej. Do obszarów tych należą: Bemowo, Białołęka, Praga-Południe, Praga-Północ, Ursus, Wilanów, Włochy, Wola. Największy przyrost zapotrzebowania na moc prognozowany jest w dzielnicy Białołęka, (w szczególności w kierunku na Mańki-Brzeziny) oraz dzielnicy Wawer. W roku 2016 dzielnica Ursus (obszar osiedla Niedźwiadek) została przyłączona do centralnej sieci ciepłowniczej. Realizowana jest dalsza rozbudowa sieci ciepłowniczej w obrębie tej dzielnicy m.in. w kierunku na osiedle Skorosze. Poza obszarami wchodzącymi w skład administracyjny Warszawy do w.s.c. planowane jest również przyłączenie obszarów sąsiedniego Piastowa i Pruszkowa i zwiększona dostawa do miasta Ząbki. Realizacja tych inwestycji planowana jest do roku 2020. Po podłączeniu tych obszarów w.s.c. będzie swym zasięgiem obejmowała skalę metropolitarną.

Dzięki podłączeniu nowych budynków do sieci ciepłowniczej będzie możliwa likwidacja indywidualnych i zbiorowych źródeł niskiej emisji.

Przy okazji realizacji inwestycji w zakresie rozbudowy lub budowy zdolności przesyłowych często są realizowane także działania modernizacyjne. Dotyczą one w szczególności wymiany sieci ciepłowniczej charakteryzującej się złą izolacyjnością, kanałowej oraz napowietrznej na sieć preizolowaną, którą cechuje lepsza izolacyjność, wydłużona żywotność oraz niska awaryjność. Zamiana wszystkich sieci na sieci preizolowane pozwoliłoby na ograniczenie strat przesyłu do ok. 5,5%. Ograniczenie strat ciepła na przesyle pozwoli w konsekwencji przyczynić się do zmniejszenia emisji zanieczyszczeń do powietrza i redukcji emisji CO2 nawet jeśli będzie to neutralne finansowo.

Rozwój coraz większych i liczniejszych OZE ciepłowniczych oraz chęć przyłączania się do sieci ze względu na komfort i ceny coraz mniejszych odbiorców każe przewidywać rozwój systemów niskoparametrowych występujących obecnie w Polsce w ilościach śladowych. Nie stoi to w kolizji z programem jednoczesnej likwidacji przyłączy z węzłów grupowych średnioparametrowych o złym stanie technicznym na węzły wysokoparametrowe. Każda sytuacja terenowa wymaga indywidualnego podejścia. Poprzez ograniczenie strat ciepła na przesyle i dzięki możliwej redukcji temperatury zasilania możliwe jest obniżenie mocy zamówionej i rocznego zużycia energii na poziomie około 12%.



Budowa inteligentnych sieci ciepłowniczych

Podstawowym obszarem działalności Veolia Energia Warszawa S.A. jest przesyłanie i dystrybucja ciepła na terenie m.st. Warszawy. Ciepło dystrybuowane przez warszawską sieć ciepłowniczą jest dostarczane z pięciu źródeł ciepła. W ramach budowy Inteligentnej Sieci Ciepłowniczej (ISC) system został wyposażony w odpowiednią infrastrukturę do monitorowania efektywności procesu przesyłu ciepła i systemy do optymalizacji jej pracy. W wyniku wykorzystania wdrożonych produktów będzie istniała możliwość optymalnego doboru parametrów czynnika grzewczego w źródłach i sterowania urządzeniami tak, aby przesył ciepła odbywał się optymalnie, to jest z minimalnymi stratami na przesyle. Projekt ISC ma na celu optymalizację pracy sieci poprzez integrację warstw informacyjnych (telemetrycznych i informatycznych), telekomunikacyjnych oraz telesterowania w spójny system zarządzania siecią ciepłowniczą. Projekt objął całą sieć ciepłowniczą aglomeracji warszawskiej zarządzaną przez Veolia Energia Warszawa S.A. Cały Projekt ISC rozpoczął się w roku 2013 r. i zakończył się w roku 2017 r. Takie opomiarowanie i oprogramowanie umożliwia wykrywanie i usuwanie awarii przed ich wystąpieniem. Wprowadzenie systemu do analizy danych pomiarowych i wsparcia decyzji w połączeniu z zwiększoną zdolnością do szybkiej reakcji w zakresie parametrów na sieci pozwala na zmniejszenie strat przesyłowych przy równoczesnym zwiększeniu jakości dostaw. Podstawowym efektem jest zmniejszenie temperatur zasilania z wykorzystaniem pełniej możliwości zwiększenia przepływów z zachowaniem mocy zamówionej w źródłach. Dzięki zastosowanym rozwiązaniom z zakresu telemetrii i telesterowania kontrola nad 3 przepompowniami, 27 komorami ciepłowniczymi oraz 2,5 tys. węzłów ciepłowniczych jest realizowana zdalnie, z jednego punktu zarządzania. Dotychczas każda zmiana ustawień wprowadzana była „ręcznie", w miejscu ulokowania poszczególnych elementów. System po uruchomieniu zredukuje straty ciepła, ograniczy emisję CO2 o ponad 14 tys. ton rocznie (równoważne posadzeniu 1 mln drzew), zwiększy wydajność sieci, zoptymalizuje dobór oraz zakup energii w źródłach.

Energia elektryczna

Dominującym operatorem systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego (OSD) na obszarze Warszawy jest innogy Stoen Operator Sp. z o.o. Ponad 90% sieci elektroenergetycznej i cała kablowa sieć elektroenergetyczna jest zarządzana przez tą spółkę. W ramach działań w zakresie rozbudowy lub budowy zdolności przesyłowych innogy Stoen Operator Sp. z o.o. obejmuje następujące działania:

lata 2015-2016: budowa linii kablowej WN 110 kV Towarowa-Muranów-Centrum-Powiśle,

lata 2015-2016: budowa dwutorowej linii kablowej WN 110 kV łączącej EC Siekierki Z RPZ Południowa. Realizacja inwestycji umożliwi zasilanie RPZ Cybernetyki napięciem 110 kV,

Innogy Stoen Operator Sp. z o.o. prognozuje następujące zmiany długości linii WN do roku 2020 w odniesieniu do roku 2013:

WN (110 kV) (w przeliczeniu na 1 tor) – zmiana z 475 km do 544 km.



WN kablowe – zmiana z 86 km do 199 km, WN (110 kV) nadziemne – zmiana z 202 km do 173 km, wielotorowe 110 kV – zmiana z 187 km do 172 km,Prognozowane zmiany w zakresie długości linii SN do roku 2020 w odniesieniu do roku 2013:

SN (15 kV) razem – zmiana z 7208 km do 7869 km. SN kablowe – zmiana z 6911 km do 7611 km, SN (15 kV) nadziemne – zmiana z 297 km do 258 km, wielotorowe 15 kV – 10 km (brak zmian),Prognozowane zmiany w zakresie długości linii nN z wartości wyjściowych (stan na rok 2013) do roku 2020:

nN kablowe – zmiana z 6455 km do 6806 km, nN nadziemne – zmiana z 2165 km do 2144 km, nN nadziemne izolowane – 944 km wielotorowe nN – 2 km (brak zmian).Nie ma w planach budowy linii dystrybucyjnych wykorzystujących prąd stały.

Gaz

Pierścień gazowy obsługujący Warszawę jest obsługiwany przez spółkę Gaz-System S.A. W przeważającej części przebiega on poza granicami Miasta. W ramach działań w zakresie rozbudowy lub budowy zdolności przesyłowych Gaz-System S.A. ma w portfelu następujące działania:

rok 2016: wymiana zespołów zaporowo-upustowych: Wólczyńska, Koterka, Stanisławów, Kownaciska. Modernizacja ciągów redukcyjnych na stacji Sulejówek,

do roku 2018: modernizacja gazociągu DN 500 Rembelszczyzna-Wronów – zabudowa śluz i przygotowania do tłokowania,

do roku 2018: rozbudowa gazociągu wysokiego ciśnienia DN 700 Rembelszczyzna-Mory o długości 28 km,

do roku 2023: rozbudowa gazociągu wysokiego ciśnienia DN 700 Mory-Wola Karczewska o długości 82 km.

Prognozowane zmiany długości z wartości wyjściowych (stan na rok 2013) do roku 2020:

sieci niskiego ciśnienia: z 1 013 km do 998 km, sieci średniego ciśnienia dużych średnic: z 1 772 km do 1 901 km.Planowane jest zastępowanie gazociągów niskiego ciśnienia poprzez gazociągi średniego ciśnienia, co pozwala na wyłączanie z systemu poszczególnych stacji redukcyjno-pomiarowych II°.

6) Wymiana urządzeń u odbiorców w ramach racjonalizacji lub oszczędności energetycznej

Odbiorcy energii także mogą uczestniczyć w poprawie efektywności energetycznej, racjonalizacji zużycia energii oraz ograniczenia niskiej emisji powierzchniowej. Jest to możliwe dzięki wymianie starych urządzeń na nowy sprzęt wykazujący się parametrami energooszczędnymi. Do możliwych działań u odbiorców w ramach racjonalizacji lub oszczędności energetycznej należą:



wymiana kotłów grzewczych na kotły charakteryzujące się wyższym poziomem sprawności spalania,

wymiana kotłów ze względu na rodzaj wykorzystywanego paliwa (substytucja energetyczna),

wymiana instalacji grzewczych na bardziej efektywne energetycznie, wymiana technologii wentylacji na taką w której możliwe jest zastosowanie rekuperacji.Analogiczne rozwiązania można zastosować nie tylko do kotłów, ale również pieców. Działaniem komplementarnym do wymiany urządzeń u odbiorców są przedsięwzięcia modernizacyjne, które zostały opisane wcześniej.

Z efektem energetycznym powiązany jest efekt środowiskowy, czyli ograniczenie emisji produktów spalania do powietrza. Źródła ciepła charakteryzujące się wyższą sprawnością spalania potrzebują mniejszej ilości paliwa do wytworzenia takiej samej ilości energii, jak swoje nisko sprawne odpowiedniki. Nowoczesne, efektywne energetycznie kotły posiadają również możliwość lepszej regulacji dostarczanej ilości ciepła oraz programowania zgodnie z indywidualnym zapotrzebowaniem odbiorcy.

Najwięcej energii jest przeznaczane na ogrzewanie pomieszczeń oraz ogrzewanie wody. Kolejnym obszarem zużycia energii jest przygotowywanie posiłków (w sektorze gospodarstw domowych). W ramach racjonalizacji energetycznej w tym obszarze do możliwych działań należą m.in.:

wybór kuchenek elektrycznych charakteryzujących się wysoką sprawnością wykorzystania energii (np. indukcyjnych) oraz o zmiennej strefie grzania palników,

wybór piekarników o wysokiej sprawności energetycznej, zakup chłodziarek (lodówek) i zamrażarek o najwyższej klasie energetycznej, stosowanie zmywarek, które wbrew powszechnie przyjętym opiniom przyczyniają się

do oszczędności wody, jak i energii niezbędnej do jej podgrzania.W dalszej kolejności przedstawia się zapotrzebowania na energię elektryczną wykorzystywaną przez różne urządzenia elektryczne oraz przeznaczanej na oświetlenie. Działania możliwe do zastosowania w tym zakresie to m.in.:

korzystania z oświetlenia energooszczędnego, zakup urządzeń elektrycznych o wysokiej klasie energetycznej, zastosowanie listew przełącznikowych z gniazdkami, umożliwiających wyłączenie

wielu urządzeń podłączonych jednocześnie. stosowanie sterowania oświetleniem z wykorzystaniem sterowników i aplikacji smart. 7) Działania organizacyjneDziałania organizacyjne w sposób pośredni mogą przynosić znaczące rezultaty związane z redukcją zużycia energii.

Zasada TPA (Third Part Access) w zakresie funkcjonowania systemów ciepłowniczych jest możliwa do zastosowania pod warunkiem:

rozdzielenia przedsiębiorstw „sieciowych” od wytwórców, przestrzegania zasad gospodarki rynkowej oraz przepisów „antymonopolowych”,

zabraniających nierównego traktowania odbiorców i stosowania praktyk monopolistycznych,



istnienia technicznych możliwości dostarczania ciepła zamówionego przez danego klienta, bez pogorszenia niezawodności i zakresu usług ciepłowniczych świadczonych odbiorcom już przyłączonym do sieci,

istnienia odpowiednich układów pomiarowych, zabezpieczenia systemu ciepłowniczego przed pogorszeniem parametrów i jakości

nośnika ciepła, a także przed naruszeniem uzgodnionych standardów jakości obsługi odbiorców końcowych korzystających z sieci,

braku wpływu świadczenia usług przesyłowych na podstawie zasady TPA na wzrost opłat dla innych odbiorców przyłączonych do sieci.

Powyższe warunki stwarzają istotne ograniczenia w stosowaniu zasady TPA na rynkach ciepła, szczególnie w przypadku odbiorców już przyłączonych do sieci ciepłowniczej, podejmujących próbę zmiany źródła zaopatrzenia w ciepło dostarczane poprzez tą sieć. Może to pociągać za sobą podniesienie kosztów ciepła dla innych odbiorców, ponieważ wzrósłby udział droższych źródeł w łącznym wolumenie ciepła dostarczanego tym odbiorcom. Z drugiej strony, w przypadku nowych odbiorców (jeszcze nieprzyłączonych do sieci), zastosowanie zasady TPA może być znacznie łatwiejsze, gdyż ich pozyskanie spowodowałoby wzrost popytu na ciepło w danym systemie.

Ponadto na rynku energetycznym zauważalna jest istotna różnica między różnymi systemami sieciowymi, gdyż energia elektryczna lub paliwo gazowe są bezpośrednio zużywane w urządzeniach odbiorczych, a ciepło jest przesyłane za pośrednictwem nośnika ciepła (tj. pary lub gorącej wody). Komplikuje to możliwość wprowadzenia zasady TPA, gdyż wymaga stosowania odrębnych rurociągów dla każdego rodzaju nośnika ciepła (jedną siecią można transportować tylko jeden rodzaj nośnika o określonych parametrach). Ponadto, sieci elektroenergetyczne i gazowe mają zasięg długodystansowy, nawet międzynarodowy, a sieci ciepłownicze – zasięg lokalny, co ma istotny wpływ na warunki konkurencji i skutki ekonomiczne stosowania w tych sieciach zasady TPA.

Zmiana taryf także jest jednym z miękkich działań organizacyjnych, za pomocą których możliwe jest wpływanie na poprawę efektywności energetycznej. Działanie takie ma charakter pośredni. Wpływa istotnie na zmiany zachowań ludzkich, ale głównym rynkiem wpływu jest rynek elektroenergetyczny. Taryfy dla ciepła nie są ustanawiane w taki sam sposób jak taryfy dla zużycia energii elektrycznej, tj. według stawek godzinowych, które mogą być zachęcające, np. w godzinach nocnych.

Zgodnie z definicją zawartą § 2 pkt 15 rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 17 września 2010 r. w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń z tytułu zaopatrzenia w ciepło „grupa taryfowa” oznacza grupę odbiorców korzystających z usług związanych z zaopatrzeniem w ciepło, z którymi rozliczenia są prowadzone na podstawie tych samych cen i stawek opłat oraz warunków ich stosowania.

W większości przypadków taryfy dla ciepła ustanawiane są według parametrów sieci ciepłowniczych. Podział odbiorców na grupy taryfowe jest dokonywany w zależności od poziomu kosztów uzasadnionych ponoszonych przez przedsiębiorstwo energetyczne w związku z dostarczaniem ciepła do tych odbiorców według następujących kryteriów (§ 10 ust. 1 ww. rozporządzenia):

rodzaju nośnika ciepła i jego parametrów;234



źródła ciepła lub zespołu źródeł ciepła zasilających siec ciepłowniczą; sieci ciepłowniczej, którą ciepło jest przesyłane do węzłów cieplnych w postaci

określonego nośnika ciepła; miejsca dostarczania ciepła; zakresu usług przesyłowych świadczonych przez przedsiębiorstwo ciepłownicze lub

dystrybutora ciepła; wymagań w zakresie standardów jakościowych obsługi odbiorców, w tym dotyczących

niezawodności i ciągłości dostarczania ciepła; wielkości zamówionej mocy cieplnej oraz charakterystyki odbioru ciepła, w tym stopnia

wykorzystania mocy cieplnej.Zgodnie z § 5 ust. 3 ww. rozporządzenia „Taryfę kształtuje się w taki sposób, aby odbiorca mógł na jej podstawie obliczyć należność odpowiadającą zakresowi usług związanych z zaopatrzeniem w ciepło, określonemu w umowie sprzedaży ciepła lub w umowie o świadczenie usług przesyłania lub dystrybucji ciepła albo w umowie kompleksowej.”

W przypadku ciepła możliwa jest zmiana grupy taryfowej, lecz będzie to uzależnione od np. zmiany źródła ciepła lub sieci ciepłowniczej, z których jest dostarczane ciepło. Do grupy taryfowej kwalifikuje się bowiem odbiorcę np. ze względu na źródło ciepła, do którego jesteśmy przyłączeni. W związku z powyższym zmiana taryfy będzie wpływać na poprawę efektywności energetycznej tylko w przypadku zmiany taryfy na taką, która dotyczy innego, efektywniejszego pod względem wytwórczym paliwa. Jeżeli jednak taryfa dobierana jest przede wszystkim na podstawie lokalizacji budynku w stosunku do lokalizacji źródła ciepła może być to niemożliwe. Natomiast, jak wspomniano wcześniej, zmiany te będą utrudnione ze względu na istniejącą infrastrukturę i brak możliwości przesyłu jednym rodzajem infrastruktury dwóch różnych nośników energii.

Innym rozwiązaniem jest możliwość powołania grup zakupowych, czyli zrzeszenie podmiotów, zakupujących ciepło za pośrednictwem jednego przedsiębiorstwa, w celu osiągnięcia silniejszej pozycji w negocjacjach z dostawcami przy jednoczesnym uzyskaniu lepszych warunków handlowych. Działanie takie przynosi głównie efekty ekonomiczne i ma zastosowanie szczególnie w przypadkach, kiedy rynek energetyczny obejmuje wiele możliwości przedsiębiorstw wytwórczych lub dystrybucyjnych. Pod tym względem wprowadzenie grup zakupowych w Warszawie w sektorze ciepłownictwa może przynieść pozytywne skutki głównie w związku z możliwością wywarcia wpływu na większą korzyść cenową w efekcie skali.

Rozważając możliwość powołania grup zakupowych należy uwzględnić także rozwój lokalnego rynku energii. Rozwój rynku lokalnego natomiast związany jest z tworzeniem lokalnych wytwórców i dystrybutorów energii. Pojęcie lokalnego rynku związane jest głównie z nośnikami energii, w stosunku do których działają siły rynkowe (obecność konkurencji między sprzedawcami), niż z nośnikami energii, które są dostarczane za pośrednictwem sieci. W rzeczywistości działanie sił rynkowych w przypadku energii sieciowej jest ograniczone, ponieważ bardzo często odbiorca nie ma możliwości wyboru przedsiębiorstwa dostarczającego nośnik energii, natomiast dostawca ma bardzo ograniczone możliwości pozyskiwania odbiorców, ze względu na warunki ekonomiczne lub lokalizacyjne. Ponadto wysoka kapitałochłonność systemów sieciowych wymaga racjonalnego planowania rozwoju sieci energetycznych w oparciu o przewidywane



zmiany potrzeb energetycznych odbiorców, wynikające m.in. z planów zagospodarowania przestrzennego, a także przewidywanego rozwoju techniki, zmian w poziomie i trybie życia ludności itd.

W Warszawie dodatkowy rozwój lokalnego rynku ciepłowniczego nie jest konieczny ze względu na dobrze rozwiniętą infrastrukturę. Jakkolwiek promowane jest zachowanie zmierzające do tworzenia spółdzielni energetycznych, tzn. zawiązywania porozumienia wśród większej grupy budynków w celu wspólnej produkcji energii na własny użytek. W związku z tym, szczególnie interesujące wydaje się być zawiązywania spółdzielni energetycznych w lokalizacjach Warszawy nieobjętych siecią ciepłowniczą (obrzeża Warszawy, w tym: Białołęka, Wawer, części Wilanowa, Włoch i Ursynowa), w których głównym źródłem ciepła są lokalne kotłownie. Połączenie systemem energetycznym wielu budynków mogłoby pozytywnie wpłynąć na redukcję emisji zanieczyszczeń oraz redukcji zużycia energii.

Wśród innych działań miękkich można wymienić także:

prowadzenie działań informacyjnych i edukacyjnych skierowanych do wszystkich grup społecznych w zakresie zasad zrównoważonego rozwoju, ograniczania zużycia energii, ograniczania emisji – szkolenia, kampanie informacyjne w różnych formach we wszystkich sektorach,

angażowanie społeczeństwa (współpraca z interesariuszami) w procesy planistyczne i decyzyjne w kontekście niskoemisyjnego rozwoju – organizowanie konsultacji, warsztatów itp.

kształcenie w określonych specjalnościach istotnych z punktu widzenia gospodarki niskoemisyjnej – realizacja programów edukacyjnych przez uczelnie wyższe, szkoły techniczne (np. technologie OZE, niskoemisyjny transport itp.),

prowadzenie prac badawczo-rozwojowych w zakresie gospodarki niskoemisyjnej, w tym wsparcie rozwoju infrastruktury B+R,

realizacja przedsięwzięć i inwestycji w formie partnerstwa publiczno-prywatnego [PPP], realizacja innych działań w zakresie edukacji i dialogu społecznego służących

ograniczaniu emisji.Poza wymienionymi powyżej działaniami często w miejscach pracy lub zamieszkania niestosowane są podstawowe zasady optymalnego wykorzystania energii cieplnej i elektrycznej, w tym:

utrzymywanie komfortu cieplnego w pomieszczeniach przeznaczonych na stały pobyt ludzi, przy maksymalnej temperaturze 20ºC, w warsztatach 16 ºC i w magazynach 10-12 ºC w sposób zapobiegający przegrzewaniu lub wychładzaniu pomieszczeń,

ograniczenie ogrzewania pomieszczeń biurowych po godzinach pracy oraz w soboty i niedziele (dni wolne od pracy), gdy pomieszczenia nie są użytkowane,

ograniczenie ogrzewania pomieszczeń mieszkalnych w czasie gdy mieszkańcy są poza domem,

zmniejszanie ilości ciepła podawanego do pomieszczeń poprzez regulację zaworów termostatycznych na grzejnikach i unikanie obniżania temperatury pomieszczeń poprzez otwieranie okien,

krótkie i intensywne wietrzenie pomieszczeń - tylko przy zamkniętych zaworach termostatycznych,

nie przesłanianie grzejników elementami wyposażenia pomieszczeń (firanami, zasłonami, meblami itp.),



odsłanianie okien w porze dziennej, tak aby promienie słoneczne przedostawały się do pomieszczenia,

zaizolowanie przewodów cieplnych w pomieszczeniach niewymagających intensywnego ogrzewania (korytarz, klatka schodowa, piwnica, poddasze),

w pomieszczeniach posiadających instalację ogrzewczą i klimatyzacyjną należy bezwzględnie unikać jednoczesnej pracy obu urządzeń.

Zjawiskiem coraz powszechniej obserwowanym na rynku energetycznym jest tzw. prosumpcja. Obejmuje ona zjawisko w którym producent wytwarza energię w instalacji OZE i zużywa ją w pierwszej kolejności na własny użytek, a nadmiar energii oddaje do sieci. Przewiduje się, że prosumpcja będzie się rozwijać m.in. w sektorach drobnych przedsiębiorstw i gospodarstw domowych, dzięki możliwości częściowego dofinansowanie zakupu instalacji OZE.

8) Działania po stronie popytowejMiasto stołeczne Warszawa posiada „Zintegrowany Program Rewitalizacji m.st. Warszawy do 2022 roku”. Zostały w nim zidentyfikowane i wskazane trzy główne obszary, gdzie konieczne jest przedsięwzięcie działań termomodernizacyjnych. Dotyczy to obszarów Pragi-Północ, Pragi-Południe oraz Targówka. Jednym z czynników zakwalifikowania tych dzielnic (lub ich obszarów) jako obszary problemowe był nisko poziom efektywności energetycznej budynków (spowodowany brakiem wcześniejszych działań termomodernizacyjnych) na ich terenie.

Program rewitalizacji jest spójny co do kierunków działań z założeniami i inwestycjami przewidzianymi do realizacji w ramach wdrażania Planu Gospodarki Niskoemisyjnej na terenie Warszawy (dotyczy to obszaru „Ograniczenie emisji w budynkach”).

Działania termomodernizacyjne na obszarach kryzysowych (obszary na których występuje szereg szkodliwych procesów dotykających przestrzeń, infrastrukturę, społeczeństwo oraz gospodarkę) często idą w parze również innymi działaniami takimi jak np. modernizacja systemu grzewczego. Synergia tych działań pozwala na osiągnięcie lepszych efektów końcowych.

W Planie działań na rzecz zrównoważonego zużycia energii Warszawy w perspektywie do roku 2020 (SEAP) zostały określone potencjały oszczędności ciepła w różnych sektorach gospodarki m.st. Warszawy. Potencjał oszczędności energii cieplnej w sektorze mieszkalnictwa poprzez zastosowanie kompleksowej termomodernizacji budynku w zakresie i standardzie zbliżonym do ustawy termomodernizacyjnej wynosi 2 093 256 MWh/rocznie (szacowane nakłady inwestycyjne równe 155 000 000 PLN). Natomiast w sektorze publicznym i usług łączny potencjał oszczędności energii cieplnej w wyniku zastosowania kompleksowe termomodernizacji budynku w zakresie i standardzie zbliżonym do ustawy termomodernizacyjnej wynosi 1 510 500 MWh/rocznie (szacowane nakłady inwestycyjne równe 764 873 000 PLN). Termomodernizacja budynków przemysłowych na terenie Warszawy to potencjał oszczędności energii cieplnej na poziomie równym 185 820, czyli najmniejszy z analizowanych sektorów.

Szczegółowo możliwości termomodernizacji w obiektach Miasta lub do zrealizowania z jego współudziałem zostały określone w §13 w bazie danych o budynkach po przyjęciu okoliczności poza energetycznych. Prognoza termomodernizacji obiektów prywatnych



jest uwzględniona w ogólnej prognozie termomodernizacji i zakłada uwzględnienie technologii wspomnianych w niniejszym paragrafie.

Trwała substytucja energetyczna obejmuje obszary, które są możliwe do zasilania za pomocą sieci ciepłowniczej, a na których występują budynki, które obecnie zasilane są za pomocą kotłów na paliwa stałe. Jeśli nie możliwe lub nieuzasadnione ekonomicznie (z racji zbyt dużych kosztów inwestycyjnych związanych z rozbudową sieci) jest podłączenie do sieci ciepłowniczej, to kotły na paliwa stałe powinny być zmieniane na kotły na biomasę lub źródła gazowe. Taka forma substytucji miałaby charakter ciągły.

W zakresie energii elektrycznej możemy mieć do czynienia z regularną substytucją energetyczną z wykorzystaniem paneli fotowoltaicznych w okresach dużego nasłonecznienia (w szczególności okres letni).

W przypadku ogrzewania budynków kolektory słoneczne mogłyby zostać wykorzystane do substytucji ciepła sieciowego, gazu ziemnego lub kotłów opalanych na paliwa stałe.

W przypadkach występowania nadwyżek energii elektrycznej w sieci mogłaby ona być wykorzystywana do substytucji incydentalnej np. w przypadku awarii sieci ciepłowniczej.

Możliwością substytucji w okresach szczytowego zapotrzebowania na energię mogą być potencjalnie odnawialne źródła energii.

9) Inne działania W latach 2014-2019: realizacja Projektu Realny Wymiar Energii. Polega on na

instalacji inteligentnych liczników w celu usprawnienia przepływu danych pomiędzy licznikami, a systemem elektroenergetycznym równolegle z procesem usprawniania sieci. Jednym z efektów projektu ma być ograniczenie poboru mocy w szczycie zapotrzebowania, przy jednoczesnym zwiększeniu zużycia w momencie, gdy w sieci energetycznej występują rezerwy,

W latach 2015-2019: realizacja projektu „Ograniczenie strat energii poprzez wymianę transformatorów w innogy Stoen Operator”. Projekt obejmuje wymianę 47 transformatorów 15 kV/0,4 kV na jednostki o niższych stratach i korzystniejszych parametrach technicznych.

§28 Zakres współpracy z innymi gminami

Zgodnie z art. 19 pkt. 3 Ustawy Prawo energetyczne projekt Założeń ma określać zakres współpracy z innymi gminami i zgodnie z art. 19 pkt. 5 jest opiniowany w zakresie koordynacji współpracy z innymi gminami.Gminy ościenne korzystają ze wspólnych zasobów i aktywów trwałych przedsiębiorstw energetycznych a działalność gmin, w tym w zakresie energetycznym, w ramach przemieszczania się powietrza, wpływa na poziom zanieczyszczeń w Mieście. Rozwiązywanie problemów m.st. Warszawy może być bardziej efektywne przez działania wspólne. W zakresie przedsięwzięć wspólnych możliwe są działania jednoczesne lub nawet inwestycje na terenie sąsiednich gmin.



Gminę należy postrzegać dwojako:1) jako całość terenu, osób, instytucji i ich działań usytuowanych w granicach administracyjnych [geograficznie Warszawa]. Współpraca miedzy gminami w rozumieniu ogólnym polega na: korzystaniu ze wspólnych zasobów, w tym z udziałem stron trzecich, w tym

przedsiębiorstw energetycznych; całej pozostałej aktywności, która prawie zawsze wymaga dostarczenia energii.2) jako jednostka prawna prowadząca działalność ustawową i realizująca zadania obligatoryjne oraz fakultatywne czyli samorząd [urzędowo m.st. Warszawa] w szczególności przez: planowanie przestrzenne, energetyczne, transportowe, ochrony środowiska i inne

działania proceduralne, czym oddziałuje na warunki zaopatrzenia w energię i jej wykorzystanie;

towarzyszenie mieszkańcom w ich aktywności; prowadzenie działań o charakterze publicznym lub publiczno-prywatnym na własny

rachunek lub w porozumieniu z innymi podmiotami w tym gminami.Zakres współpracy w ww. aspektach został określony na podstawie korespondencyjnych zapytań wysłanych do gmin ościennych oraz w oparciu o obowiązujące w gminach dokumenty strategiczne, takie jak: Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe; Strategie rozwoju gminy i inne dokumenty związane z gospodarką energetyczną.Do gmin ościennych m.st. Warszawy zaliczają się poprzez wspólną granicę następujące gminy [w porządku alfabetycznym]: Izabelin, Jabłonna, Józefów, Konstancin-Jeziorna, Lesznowola, Łomianki, Marki, Michałowice, Nieporęt, Ożarów Mazowiecki, Piaseczno, Piastów, Raszyn, Stare Babice, Sulejówek, Wiązowna, Ząbki i Zielonka. Spośród analizowanych gmin następujące z nich posiadają uchwalone Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe: Izabelin, Jabłonna, Józefów, Konstancin-Jeziorna, Lesznowola, Łomianki, Marki, Michałowice, Nieporęt, Ożarów Mazowiecki, Piaseczno, Piastów, Stare Babice, Sulejówek oraz Zielonka. Dokonano identyfikacji gmin powiązanych funkcjonalnie z m.st. Warszawą w tym w zakresie energetyki. Wskazano na Miasto Gminę Pruszków jako najważniejszego potencjalnego partnera. W ramach przeprowadzonej analizy rozpatrzono kwestie: osobnego i wspólnego zaspokajania potrzeb energetycznych i energochłonnych mieszkańców poszczególnych gminy ościennych w aspekcie zaopatrzenia Warszawy, ochronę infrastruktury technicznej stanowiącej wspólne ciągi zasilające, potencjalne działania w dziedzinie energetyki, powiązanych z energetyką lub emisyjnymi skutkami energetyki.Do zasilania Warszawy wykorzystywane są obiekty znajdujące się również poza granicami m.st. Warszawy. Linie przesyłowe, i ważące punkty węzłowe leżą na terenach, na których gospodarzami są wskazane poniżej gminy. Działania lokalne tych gmin mają znaczący i bezpośredni wpływ na bezpieczeństwo energetyczne Warszawy. Warszawski Węzeł Elektroenergetyczny [WWE] zaopatruje w energię elektryczną a Warszawski Pierścień Gazowy [WPG] wysokiego ciśnienia w gaz nie tylko rezydentów Warszawy, gmin sąsiednich, ale również odbiorców Obszaru Metropolitalnego Warszawy a nawet z obszarów jeszcze dalej położonych. Głównymi węzłami WWE są GPZ Ołtarzew [Ożarów Mazowiecki], GPZ Mory [Warszawa], GPZ Mościska [Warszawa], GPZ Towarowa [Warszawa], GPZ Miłosna [Sulejówek ] oraz GPZ Piaseczno [Piaseczno].W obszarze Warszawskiego Obszaru Metropolitalnego [WOM] rozpoczęły się prace przygotowawcze do budowy istotnych dla zasilania Warszawy i całego OMW obiektów systemów przesyłowych:



stacji elektroenergetycznej 400 kV Stanisławów budowa linii 400 kV pomiędzy Miłosną - Stanisławowem, Siedlcami - Kozienicami dwutorowej linii elektroenergetycznej 400 kV relacji Kozienice– Miłosna [2021 r.] dwutorowej linii elektroenergetycznej 400 kV relacji Stanisławów – Ostrołęka [2023 r.] dwutorowej linii elektroenergetycznej 400 kV relacji Kozienice – Ołtarzew

[uruchomienie po 2027 r.] drugiej rury DN 700 zachodniej części pierścienia gazowego relacji Rembelszczyzna –

Mory z planowanym terminem ukończenia 2022 r. drugiej rury DN 700 południowej części Pierścienia Gazowego relacji Mory – Wola

Karczewska z planowanym terminem ukończenia 2022 r. drugiej rury DN 1000 wschodniej części Pierścienia Gazowego relacji Rembelszczyzna

– Wola Karczewska z planowanym terminem ukończenia 2022 r.Powyższe inwestycje poprawią warunki zasilania odbiorców w łańcuchu dostaw do WOM. Konsumpcja energii w gminach ościennych wpływa na sytuację Warszawy ze względu na ograniczone wspólne zasoby wytwórcze, przesyłowe, przetwórcze i środowiskowe.a) Gminy ościenne wykazują średnie zapotrzebowanie na moc paliwa gazowego równe 522,3 MW oraz maksymalne zapotrzebowanie na moc równe 861,3 MW. W pełni zgazyfikowane są gminy: Jabłonna, Legionowo, Marki, Ząbki i Zielonka b) Gminy ościenne wykazują średnie zapotrzebowanie na moc elektryczną równe 171,5 MW oraz maksymalne zapotrzebowanie na moc równe 208,6 MW.Brak jest informacji o aktualnie prowadzonych działaniach grupowych przez Warszawę wspólnie z gminami ościennymi z zakresu: energetyki, efektywności energetycznej, oszczędności, OZE, obniżenia emisji CO2, zmniejszenia szkodliwych emisji pochodzenia energetycznego, zapewnienia ciągłości dostaw.Możliwości przyszłych działań grupowych dla Warszawy wspólnie z gminami sąsiednimi z zakresu: energetyki, efektywności energetycznej, OZE, obniżenia emisji CO2, zmniejszenia szkodliwych emisji pochodzenia energetycznego, oszczędności energetycznych, zapewnienia ciągłości dostaw, obejmują m.in. takie działania jak: współpraca w zakresie rozbudowy systemów energetycznych (w tym międzygminnych

sieci elektroenergetycznych, ciepłowniczych i gazowych oraz obiektów energetycznych o technologiach wieloskojarzonych),

współpraca w zakresie szeroko rozumianej ochrony środowiska, nawiązanie współpracy w zakresie współprodukcji biogazu z odpadów organicznych. podłączenie gmin ościennych (lub funkcjonalnych) do warszawskiej sieci ciepłowniczej, nawiązanie współpracy w zakresie wykorzystania możliwych do adaptacji na terenach

miejskich technologii OZE w ramach wymiany doświadczeń, przedsięwzięcia z zakresu transportu publicznego, wspólne przedsięwzięcia po stronie popytowej, przedsięwzięcia na rzecz bezpieczeństwa energetycznego m.st. Warszawy realizowane

poza granicami miasta, przedsięwzięcia w zakresie transportu i zagospodarowania lokalnych zasobów paliw

(odpadów komunalnych).

Poniżej zestawiono cechy charakteryzujące poszczególne gminy w kontekście współpracy dwustronnej z Warszawą.

1. Gmina wiejska IzabelinW Gminie Izabelin żyje 10 530 mieszkańców na powierzchni 65 km2 w zagospodarowaniu przestrzennym bez znaczących skupisk zabudowy.



Energia elektryczna jest dostarczana z wspólnego z Warszawą GPZ Mościska przez RPZ Babice nie zasilającego Warszawy.Gaz jest dostarczany z pierścienia wysokiego ciśnienia ze stacji gazowej I° Mory obsługującej również Warszawę.Potrzeby grzewcze Gminy są zaspokajane indywidualnie z wykorzystaniem gazu ziemnego, LPG, lekkiego oleju opałowego i paliw stałych. W gminie Izabelin brak jest zorganizowanego systemu zaopatrzenia w ciepło. Obowiązujące zapisy miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego zakładają, że zarówno istniejące, jak i projektowane obiekty wyposażone będą w indywidualne źródła ciepła, funkcjonujące w oparciu o nieszkodliwe czynniki grzewcze tj.: gaz ziemny, olej nisko siarkowy, energia elektryczna lub źródła energii odnawialnej. W nowo sporządzanych planach miejscowych dodatkowo pojawiają się zakazy używania paliw stałych z wyjątkiem kominków.Na terenie gminy nie wykorzystuje się odpadów do celów energetycznych.Gminę obsługują linie autobusowe 110, 708, 712 oraz L-7 i L-18 ZTM Warszawy, na których nie są eksploatowane ani autobusy elektryczne ani gazowe. Na południowej granicy Gminy znajduje się bocznica kolejowa, stanowiąca przedłużenie bocznicy znajdującej się w Gminie Stare Babice do Huty Warszawa. Na terenie Gminy nie znajdują się parkingi typu „Parkuj i jedź”, nie ma tam także stacji ładowania pojazdów elektrycznych.Przez teren Gminy przebiega ważna dla zasilania Warszawy - linia 400 kV łącząca GPZ Mościska i GPZ Miłosna; zachodnia nitka okrężnego gazociągu wysokiego ciśnienia Pierścienia Warszawskiego. Przez wschodnią część Gminy przebiega linia najwyższego napięcia 220 kV łącząca GPZ Mory z GPZ Miłosna przebiegająca również przez Warszawę. Niezakłócone funkcjonowanie tych linii jest w interesie wszystkich gmin OMW.Gmina nie prowadzi wspólnie z m.st. Warszawą działań na rzecz poprawy efektywności energetycznej lub zmniejszenia energetycznej niskiej emisji powierzchniowej Gmina Izabelin rozważa w przyszłości współpracę z Warszawą lub przedsiębiorstwami energetycznymi działającymi na terenie Warszawy w zakresie rozbudowy systemów energetycznych. Jednym z rozwiązań do realizacji w przyszłości została wskazana organizacja drugiego punktu zasilania obszaru gminy od strony Stacji Mościska (wybudowanie stacji elektroenergetycznej 110/15 kV zlokalizowanej w niewielkiej odległości od stacji 400/110 kV Mościska). Budowa stacji w tym rejonie OMW jest również istotna z punktu widzenia zaspokojenia potrzeb systemu elektroenergetycznego Warszawy. Zagospodarowanie przestrzenne nie sprzyja ekspansji warszawskiej sieci ciepłowniczej na teren Gminy.

2. Gmina wiejska JabłonnaW Gminie Jabłonna żyje 18 395 mieszkańców na powierzchni 65 km2

w zagospodarowaniu przestrzennym bez znaczących skupisk zabudowy wielorodzinnej. Energia elektryczna jest dostarczana ze wspólnego z Warszawą GPZ Mościcka i współużytkowanej linii 110 kV relacji Żerań/Kawęczyn-Ostrołęka.Gaz jest dostarczany z pierścienia wysokiego ciśnienia ze wspólnej z Warszawą ze stacji gazowych I° Szamocin oraz stacji Jabłonna.Potrzeby grzewcze Gminy są zaspokajane indywidualnie z wykorzystaniem gazu ziemnego, LPG, lekkiego oleju opałowego i paliw stałych. W zakresie przesyłu tranzytowego paliw i energii na terenie gminy Jabłonna nie występują źródła energii, ani stacje zasilające obszar Warszawy. Przez południową część gminy przebiega linia najwyższego napięcia 400 kV łącząca GPZ Mościska/GPZ Ołtarzew z GPZ Miłosna przebiegająca również przez Warszawę. Przez teren Gminy



przebiega pojedyncza rura DN400 gazociągu wysokiego ciśnienia Warszawskiego Pierścienia Gazowego. Niezakłócone funkcjonowanie tych magistral jest w interesie wszystkich gmin OMW.Na terenie Gminy nie wykorzystuje się odpadów do celów energetycznych.Gminę obsługują linie autobusowe 723, 731, 741 ZTM Warszawy, na których nie są eksploatowane ani autobusy elektryczne ani gazowe. Na obszarze Gminy Jabłonna funkcjonuje również sieć komunikacji kolejowej. Przez północne i wschodnie tereny Gminy przechodzi linia kolejowa na trasie: Warszawa – Legionowo – Nasielsk – Działdowo ze stacją kolejową w Chotomowie. Stacja Chotomów traktowana jest jako posterunek odstępowy pomiędzy Legionowem a Nowym Dworem Mazowieckim. Na terenie Gminy istnieje także łącznica do Legionowa Piaski umożliwiająca pociągom jadącym od Gdańska ominiecie Warszawy poprzez linie Legionowo - Krusze - Grzebowilk - Pilawa. Przez teren wschodni Gminy przejeżdżają pociągi linii Intercity, TLK, oraz KM9, S3 i S9, przez teren północny tylko linia KM9, pociągi jednak nie zatrzymują się. Na terenie Gminy nie znajdują się parkingi typu „Parkuj i jedź”, nie ma tam także stacji ładowania pojazdów elektrycznych.Gmina Jabłonna nie prowadzi wspólnie z m.st. Warszawą działań na rzecz poprawy efektywności energetycznej lub zmniejszenia energetycznej niskiej emisji powierzchniowej Gmina jest otwarta na wszelkie działania ukierunkowane na współpracę w zakresie rozbudowy systemów energetycznych, jak również innych wspólnych inwestycji, także z zakresu szeroko pojętej ochrony środowiska. Zagospodarowanie przestrzenne nie sprzyja ekspansji warszawskiej sieci ciepłowniczej na teren Gminy.

3. Gmina miejska JózefówNa obszarze Gminy Józefów żyje 20 304 mieszkańców na łącznej powierzchni 24 km2

w zagospodarowaniu bez znaczących skupisk zabudowy wielorodzinnej.Energia elektryczna jest dostarczana z GPZ Piaseczno zlokalizowanego w podwarszawskim Piasecznie, z którego jest zasilana Warszawa przez linię 110 kV relacji Piaseczno – Żerań.Gaz jest dostarczany z pierścienia wysokiego ciśnienia ze stacji gazowej I° Karczew oraz w niewielkim stopniu ze stacji Wola Karczewska. Potrzeby grzewcze Gminy są zaspokajane indywidualnie z wykorzystaniem gazu ziemnego, LPG, lekkiego oleju opałowego i paliw stałych. W zakresie przesyłu tranzytowego paliw i energii na terenie gminy Józefów nie występują źródła energii, ani stacje zasilające obszar Warszawy.Na terenie gminy nie wykorzystuje się odpadów do celów energetycznych.Gminę obsługują m.in. linia 702 obsługiwana przez ZTM Warszawa, linia S1 Szybkiej Kolei Miejskiej oraz KM7 należąca do Kolei Mazowieckich. Możliwość z ich korzystania jest dostępna w ramach wspólnego biletu oferowanego przez ZTM Warszawa. Pociągi wykorzystują do przejazdów jedną linię kolejową, dwutorową i zatrzymują się na stacji Michalin. Na terenie Gminy, przy stacji Józefów znajduje się parking typu „Parkuj i jedź”. W Gminie nie ma stacji ładowania pojazdów elektrycznych i obecnie nie są planowane, ale istnieje możliwość realizacji takiego przedsięwzięcia.Gmina Józefów nie prowadzi wspólnie z m.st. Warszawą działań na rzecz poprawy efektywności energetycznej lub zmniejszenia energetycznej niskiej emisji powierzchniowej. W zakresie sieci elektroenergetycznych planowana jest inwestycja polegająca na rozbudowie linii nadziemnych SN oraz budowa linii kablowej relacji Centrum-Michalin.



Zagospodarowanie przestrzenne nie sprzyja ekspansji warszawskiej sieci ciepłowniczej na teren Gminy.

4. Gmina miejsko-wiejska Konstancin-JeziornaNa terenie Gminy Konstancin-Jeziorna żyje 24 885 mieszkańców na łącznej powierzchni 79 km2. Energia elektryczna jest dostarczana z RPZ Jeziorna 110/15 kV zlokalizowanego na terenie gminy. Gaz jest dostarczany z pierścienia wysokiego ciśnienia DN 400, relacji Wola Karczewska-Mory. Zasilanie Gminy następuje za pomocą ze stacji gazowej I° Konstancin -Jeziorna. Na terenie Gminy nie funkcjonuje typowy scentralizowany system ciepłowniczy. Część budynków, głównie mieszkalnych wielorodzinnych i użyteczności publicznej, przyłączona została do lokalnych kotłowni tworząc wyspowe systemy ciepłownicze. Kotłownie te zarządzane są przez firmę Jar-Pol J. i R. Buraczek S.J. – przedsiębiorstwo posiada trzy kotłownie gazowe kontenerowe, zasilające budynki znajdujące się przy ulicach Jaworskiego i Mirkowskiej. Ponadto Spółdzielnia Mieszkaniowa Lokatorsko – Własnościowa przy ul. Jana Sobieskiego 6 zarządza własną kotłownią. Potrzeby grzewcze pozostałej części Gminy są zaspokajane indywidualnie z wykorzystaniem gazu, LPG, lekkiego oleju opałowego i paliw stałych. W Gminie Konstancin-Jeziorna nie wykorzystuje się odpadów do celów energetycznych. Gminę obsługują linie autobusowe 139, 700, 710, 724, 725 oraz 742, L14, L15, L16, L21 i L24 ZTM Warszawy, na których są eksploatowane jedynie autobusy napędzane olejem napędowym.Ponadto przez teren gminy przebiega kilka odcinków linii kolejowych, pełniących funkcję linii towarowych. Linia kolejowa nr 937 jednotorowa, niezelektryfikowana łączy stację kolejową Warszawa Okęcie ze stacją kolejową Jeziorna. Linia nr 937 zbudowana została jako bocznica szlakowa w 1935 roku do obsługi zakładów papierniczych w Jeziornie. Po II wojnie światowej infrastrukturę rozbudowano o nowe bocznice kolejowe prowadzące do zakładów przemysłu elektronicznego w Piasecznie (Lamina, Polkolor) i elektrociepłowni Siekierki w Warszawie. Po torze łączącym nr 937 prowadzony jest wyłącznie ruch towarowy. Są to głównie przewozy: węgla kamiennego, mazutu i biomasy do elektrociepłowni Siekierki. Bocznica kolejowa do elektrowni rozpoczyna się na stacji kolejowej Jeziorna. Po torze kursują pociągi prowadzone przez lokomotywy spalinowe PKP Cargo, Pol-Miedź Trans i DB Schenker Rail Coaltran. Na stacji kolejowej Jeziorna znajduje się punkt zdawczo-odbiorczy i zaczyna się bocznica kolejowa do EC Siekierki. Ruch na bocznicy prowadzony jest tylko przez spółkę DB Schenker Rail Coaltran. Na terenie Gminy nie znajdują się parkingi typu „Parkuj i jedź”, nie ma tam także stacji ładowania pojazdów elektrycznych. W Strategii rozwoju Gminy zaplanowana jest budowa tego typu parkingów przy przystankach przewidywanej SKM relacji Warszawa – Piaseczno – Konstancin-Jeziorna.W obszarze Gminy nie występują znaczące nadwyżki mocy i energii, które mogłyby być wykorzystane do zasilania obiektów zlokalizowanych na terenie Warszawy. Ponadto Gmina nie prowadzi wspólnie z m.st. Warszawą działań na rzecz poprawy efektywności energetycznej lub zmniejszenia energetycznej niskiej emisji powierzchniowej. Przewidywana jest rozbudowa gazociągów rozdzielczych średniego ciśnienia, ale tylko w obszarze Gminy.



5. Gmina wiejska LesznowolaW Gminie Lesznowola żyje 24 357 mieszkańców na powierzchni 69 km2

w zagospodarowaniu przestrzennym bez wyraźnej dominacji skupisk zabudowy. Znaczące skupiska zabudowań obejmują budynki wielorodzinne znajdujące się przy granicy z Dzielnicą Ursynów i są ogrzewane gazem. Energia elektryczna jest dostarczana z RPZ Piaseczno 220/110/15 kV zlokalizowanego w podwarszawskim Piasecznie oraz z GPZ Tarczyn 110/15 kV i GPZ Sękocin 110/15 kV. Gaz dostarczany jest z pierścienia wysokiego ciśnienia DN 400 poprzez odcinki Wola Karczewska-Mory oraz Lubienia-Sękocin ze stacji gazowych I° Sękocin i stacji Piaseczno. Ponad to na terenie Gminy zlokalizowane są dwie I° SRP : Mroków i Łazy nie wykorzystywane do zasilania Warszawy. Potrzeby grzewcze Gminy są zaspokajane indywidualnie z wykorzystaniem gazu ziemnego, LPG, lekkiego oleju opałowego, paliw stałych i energii elektrycznej. Na terenie Gminy nie wykorzystuje się odpadów do celów energetycznych. Gminę obsługują linie autobusowe 703, 707, 709, 715, 721, 727, 728, 733, 739, 807 i 809 oraz L1, L3 i L4 ZTM Warszawy na których nie są eksploatowane ani autobusy elektryczne ani gazowe. Na terenie Gminy znajdują się tory kolejowe, które wykorzystywane są do przewozów pasażerskich liniami Kolei Mazowieckich KM2 i KM8. Na terenie Gminy znajduje się jeden dworzec – Nowa Iwiczna. Infrastruktura kolejowa w gminie obejmuje również bocznice. Według Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Lesznowola z dnia 15 marca 2011 r. kierunki rozwoju systemu transportowego Warszawy, powiatu piaseczyńskiego i Piaseczna, określone w dokumentach z zakresu zagospodarowania przestrzennego i strategiach rozwoju, dopuszczają możliwość uzupełnienia komunikacji szynowej o przystosowanie do obsługi ruchu pasażerskiego bocznicy do EC Siekierki z przystankiem przy ulicy Mleczarskiej i następnie przystanków wspólnych na linii kolejowej nr 8. Ponadto Studium uwzględnia możliwość rozbudowy linii tramwajowej z Warszawy do Piaseczna w ulicy Puławskiej. Na terenie Gminy nie znajdują się parkingi typu „Parkuj i jedź”, nie ma tam także stacji ładowania pojazdów elektrycznych.Gmina nie prowadzi wspólnie z m.st. Warszawą działań na rzecz poprawy efektywności energetycznej lub zmniejszenia energetycznej niskiej emisji powierzchniowej. Gmina Lesznowola nie posiada infrastruktury energetycznej, która umożliwiałaby współpracę z Warszawą w zakresie zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną lub paliwa gazowe. Gmina wyraża chęć współpracy z m.st. Warszawa w zakresie zagadnień związanych z ochroną środowiska i rozwoju systemu transportowego.

6. Gmina miejsko-wiejska ŁomiankiNa terenie Gminy Łomianki żyje 25 662 mieszkańców na powierzchni 65 km2

w zagospodarowaniu przestrzennym bez znaczących skupisk zabudowy wielorodzinnej. Energia elektryczna jest dostarczana z RPZ Łomianki 110/15 kV zlokalizowanego na terenie Gminy. Gaz jest dostarczany z pierścienia wysokiego ciśnienia z SRPI° Łomianki zlokalizowanej na obszarze Gminy. Potrzeby grzewcze Gminy są zaspokajane indywidualnie z wykorzystaniem gazu ziemnego, LPG, lekkiego oleju opałowego, paliw stałych i energii elektrycznej. Odbiorcy w Gminie Łomianki zaopatrywani są w ciepło poprzez lokalne systemy osiedlowe skoncentrowane wokół własnego źródła ciepła lub lokalne kotłownie przemysłowe, zaspokajające potrzeby własne budynków mieszkalnych i niemieszkalnych.



Na terenie Gminy nie wykorzystuje się odpadów do celów energetycznych. Gmina nie jest obsługiwana przez komunikację publiczną wchodzącą w skład taboru ZTM Warszawa. Na terenie gminy wykorzystywane są środki transportu publicznego obsługiwane przez Komunikację Miejską Łomianki Sp. z o. o. W środkach transportu honorowane są bilety ZTM Warszawa (za wyjątkiem biletów czasowych). Na terenie Gminy nie istnieje sieć kolejowa. Przez teren gminy przebiega dwutorowa linia 400 kV Miłosna-Ołtarzew, Miłosna-Mościcka, jednotorowa linia 220 kV Mory-Miłosna oraz dwutorowa linia 110 kV st. Mościska-EC Żerań. Przez południowo-wschodnią część gminy przebiega gazociąg wysokiego ciśnienia DN 400 Rembelszczyzna-Mory. Na terenie Gminy Łomianki planowana jest linia wysokiego napięcia 110 kV Łomianki-Czosnów oraz budowa gazociągu wysokiego ciśnienia Rembelszczyzna-Mory. Z uwagi na rozproszony charakter systemu ciepłowniczego nie przewiduje się jego centralizacji i pozostanie on oparty na zindywidualizowanych źródłach energii. Zagospodarowanie przestrzenne nie sprzyja wprowadzeniu warszawskiej sieci ciepłowniczej na teren Gminy.Na terenie Gminy nie znajdują się parkingi typu „Parkuj i jedź”, nie ma tam także stacji ładowania pojazdów elektrycznych. W ramach Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych Gmina stara się o środki na budowę Parkingów P+R.Gmina Łomianki bierze udział w Zintegrowanych Inwestycjach Terytorialnych Warszawskiego Obszaru Funkcjonalnego w zakresie przedsięwzięć związanych z gospodarką niskoemisyjną.

7. Gmina miejska MarkiW Gminie Marki żyje 30 420 mieszkańców na powierzchni 26 km2 w zagospodarowaniu przestrzennym bez znaczących skupisk zabudowy wielorodzinnej. Energia elektryczna jest dostarczana z RPZ Pustelnik zlokalizowanego na terenie Gminy oraz częściowo z RPZ Wołomin zlokalizowanego w mieście Wołomin. Gaz jest dostarczany z pierścienia wysokiego ciśnienia z SRPI° Marki zlokalizowanej na obszarze Gminy, ze stacji gazowej I° Ząbki oraz ze stacji Wólka Radzymińska zasilanej spoza pierścienia. Potrzeby grzewcze Gminy są zaspokajane indywidualnie z wykorzystaniem gazu ziemnego, LPG, lekkiego oleju opałowego, paliw stałych i energii elektrycznej. W gminie Marki nie występuje ciepło sieciowe.Na terenie Gminy nie wykorzystuje się odpadów do celów energetycznych. Gminę obsługują linie autobusowe 112, 190, 718, 732, 738 i 805 ZTM Warszawa na których nie są eksploatowane ani autobusy elektryczne ani gazowe. Na terenie Gminy nie istnieją także linie kolejowe.Na terenie Gminy nie znajdują się parkingi typu „Parkuj i jedź”, nie ma tam także stacji ładowania pojazdów elektrycznych. W planach na najbliższe lata nie planuje się budowy stacji ładowania samochodów elektrycznych.W dużej części gminy Marki poprowadzona jest sieć gazociągów, której użytkowanie przysługuje także celom ciepłowniczym. Przez teren gminy przebiega gazociąg wysokiego ciśnienia relacji Wronów-Warszawa.Gmina nie prowadzi wspólnie z m.st. Warszawą działań na rzecz poprawy efektywności energetycznej lub zmniejszenia energetycznej niskiej emisji powierzchniowejPowiązania między gminami w ramach systemu gazowego wymagać mogą w przyszłości współpracy między gminami w zakresie wykorzystania rezerw systemu do podłączenia nowych odbiorców i gazyfikacji nowych terenów. Wzajemne powiązania sieciowe zarówno wysokiego, jak i średniego napięcia mogą w przyszłości wymagać współpracy z gminami sąsiednimi w zakresie wzmocnienia zasilania istniejących odbiorców oraz



zaopatrzenia w energię elektryczną nowych terenów. Z uwagi na znaczne odległości nie jest przewidywana współpraca gminy z gminami sąsiednimi w zakresie rozbudowy sieci ciepłowniczych. Zagospodarowanie przestrzenne nie sprzyja wprowadzeniu warszawskiej sieci ciepłowniczej na teren Gminy.

8. Gmina wiejska MichałowiceNa terenie Gminy Michałowice żyje 17 640 mieszkańców na powierzchni 35 km2

w zagospodarowaniu przestrzennym bez znaczących skupisk zabudowy wielorodzinnej. Energia elektryczna jest dostarczana ze wspólnego z Warszawą RPZ Ursus Miasto. Gaz jest dostarczany z pierścienia wysokiego ciśnienia ze stacji gazowych I° Reguły i Sękocin zlokalizowanych na obszarze Gminy. Potrzeby grzewcze Gminy są zaspokajane indywidualnie z wykorzystaniem gazu ziemnego, LPG, lekkiego oleju opałowego, paliw stałych i energii elektrycznej. Niewielka część obszaru Komorowa zasilana jest w ciepło z ciepłowni zlokalizowanej w pobliskim Pruszkowie. Gminę obsługują linie autobusowe 177, 207 i 717 ZTM Warszawa na których nie są eksploatowane ani autobusy elektryczne ani gazowe. Przez gminę Michałowice przebiega linia kolejowa Warszawskiej Kolei Dojazdowej [WKD]. Infrastruktura kolejowa WKD znajdująca się w Michałowicach należy do WKD. W północno-zachodniej części Gminy jeden z torów kolejowych, na niewielkim fragmencie Gminy rozgałęzia się w kierunku stacji PKP Pruszków. Na terenie Gminy przy linii kolejowej, niedaleko stacji WKD Reguły znajduje się parking „Parkuj i jedź”. W Gminie nie ma stacji ładowania pojazdów elektrycznych i ich budowa nie jest na chwilę obecną planowana.Przez wschodnią część Gminy przebiegają dwie linie nadziemne WN 110 kV relacji RPZ Ursus Miasto-GPZ Piaseczno oraz GPZ Mory- RPZ Szamoty - GPZ Piaseczno zasilające również Warszawę.Gmina bierze pod uwagę możliwość współpracy z Warszawą lub przedsiębiorstwami działającymi na jej terenie w zakresie rozbudowy systemów energetycznych lub innych inwestycji np. z zakresu ochrony środowiska. Gmina rozważa możliwość nawiązania współpracy z Warszawą w zakresie współprodukcji biogazu z odpadów organicznych. Zagospodarowanie przestrzenne i obecność sieci ciepłowniczej sprzyja wprowadzeniu warszawskiej sieci ciepłowniczej na teren Gminy.

9. Gmina wiejska NieporętW Gminie Nieporęt żyje 13 920 mieszkańców na powierzchni 96 km2

w zagospodarowaniu przestrzennym bez znaczących skupisk zabudowy.Energia elektryczna jest dostarczana z RPZ Legionowo I oraz RPZ Kobiałka zlokalizowanych na terenie Gminy. Gaz jest dostarczany z gazociągów wysokiego ciśnienia relacji Gustorzyn - Rembelszczyzna ze stacji gazowych I° zlokalizowanych w Nieporęcie, Kątach Węgierskich, Białobrzegach Do zasilania miejscowości: Stanisławów Drugi, Wola Aleksandra wykorzystywane są gazociągi średniego ciśnienia od strony Miasta Legionowo. Południowe rejony są zaopatrywane ze stacji gazowej I° Szamocin w Białołęce obsługującej głównie Warszawę.Potrzeby grzewcze Gminy są zaspokajane indywidualnie z wykorzystaniem gazu ziemnego, LPG, lekkiego oleju opałowego, paliw stałych i energii elektrycznej. Na terenie Gminy nie wykorzystuje się odpadów do celów energetycznych.Gmina obsługiwana jest przez linie 705, 735 i 736 oraz L8 i L31 ZTM Warszawa. Ponadto istnieje linia międzygminna D1. Na terenie Gminy znajduje się jednotorowa linia



kolejowa obsługiwana przez Koleje Mazowieckie – KM01, KM03 KM10 i KM12. Możliwość korzystania z tej linii jest dostępna w ramach wspólnego biletu oferowanego przez ZTM Warszawa. Na terenie Gminy nie znajdują się parkingi typu „Parkuj i jedź”, nie ma tam także stacji ładowania pojazdów elektrycznych.Przez teren Gminy przebiegają tranzytowe linie nadziemne wysokich i najwyższych napięć: 400 kV relacji Miłosna – Mościska; Miłosna – Płock, 110 kV relacji EC Kawęczyn – Legionowo 1 – Wieliszew 2, 110 kV relacji Legionowo 1 – Legionowo 2, 110 kV relacji Legionowo 1 – Wieliszew, 110 kV relacji Wodociąg – do linii dwutorowej EC Kawęczyn oraz 110 kV relacji Legionowo – Legionowo 3. W obszarze Gminy Nieporęt poprowadzone są główne magistrale gazowe wysokiego ciśnienia krajowego układu przesyłowego. Do głównych magistral wysokiego ciśnienia należą: Warszawa-Kobryń DN 700, Ukraina-Puławy-Warszawa-Włocławek, z czego na trasie Gustorzyn-Rembelszczyzna 2 × DN 500, Rembelszczyzna-Łódź DN 400, Nieporęt-Wyszków DN 250. Tuż przy granicy z Warszawą znajduje się tłocznia gazu Rembelszczyzna zasilana w energię elektryczną z sąsiadującego z nią RPZ, nieodzowna do zapewnienia przepływów w Pierścieniu Warszawskim, obecnie rozbudowywana, newralgiczna dla zapewnienia bezpieczeństwa gazowego OMW. Inwestycje w zakresie rozbudowy systemów elektroenergetycznego i gazowego będą podyktowane rozwojem gminy w przyszłości i realizowane w przypadku ekonomicznej opłacalności. Brak jest informacji o możliwości współpracy w tym zakresie z m.st. Warszawą. Przy granicy Gminy w Warszawie znajduje się lokalny osiedlowy system ciepłowniczy. Zagospodarowanie przestrzenne nie sprzyja wprowadzeniu warszawskiej centralnej sieci ciepłowniczej na teren Gminy.

10. Gmina miejsko-wiejska Ożarów MazowieckiW Gminie Ożarów Mazowiecki żyje 23 075 mieszkańców na powierzchni 71 km2

w zagospodarowaniu przestrzennym, gdzie występują pojedyncze skupiska zabudowy wielorodzinnej (osiedla w centrum Miasta Ożarów Mazowiecki). Energia elektryczna jest dostarczana z RPZ Ożarów która jest zlokalizowana na terenie Gminy. Gaz jest dostarczany z pierścienia wysokiego ciśnienia ze stacji gazowych I° Mory (zlokalizowanej na terenie Gminy) oraz stacji Rokitno położonej w gminie Błonie zasilanej z gazociągu Mory - Meszcze. Gmina nie posiada scentralizowanego systemu ciepłowniczego, wykorzystywane są wyspowe systemy zaopatrzenia w ciepło, które występują w spółdzielniach mieszkaniowych. Ponadto w Gminie budynki korzystają z lokalnej sieci ciepłowniczej, która funkcjonuje na terenie rejonu Podstrefy Radomskiej, Tarnobrzeskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. Pozostałe potrzeby grzewcze Gminy są zaspokajane indywidualnie z wykorzystaniem gazu ziemnego, LPG, lekkiego oleju opałowego i paliw stałych.Na terenie Gminy nie wykorzystuje się odpadów do celów energetycznych.Gminę obsługują linie autobusowe 713 i 743 ZTM Warszawy oraz lokalne linie autobusowe, na których nie są eksploatowane ani autobusy elektryczne ani gazowe. Możliwość z ich korzystania jest dostępna w ramach wspólnego biletu oferowanego przez ZTM Warszawa. Ponadto Gminę obsługują m.in. linie KM2, KM3, KM6 i KM7 należące do Kolei Mazowieckich. W większości części Gminy znajdują się dwie linie torów kolejowych. Przy stacji Ożarów Mazowiecki ilość torów jest większa: 5 torów głównych oraz kilka torów bocznych i bocznic. Poza stacją wielotorową Ożarów Mazowiecki istnieje także stacja Płochocin Polmos. Jest to posterunek bocznicowy, odgałęziający się około 600 metrów przed przystankiem osobowym w Płochocinie. Bocznica nie jest obecnie używana. Przystanek osobowy w Płochocinie posiada natomiast dwa perony jednokrawędziowe.



Przy stacji kolejowej Ożarów Mazowiecki znajduje się także parking Parkuj i jedź, którego operatorem są Koleje Mazowieckie. Na parkingu jest 50 miejsc dla samochodów, ale nie ma stacji ładowania pojazdów elektrycznych.Przez północno-wschodnie obszary Gminy przebiega dwutorowa linia nadziemna WN relacji GPZ Mory-RPZ Babice oraz GPZ Mory – GPZ Mościcka. Planowana jest budowa stacji 110/15 kV RPZ Szamoty na obszarze Dzielnicy Ursus. Dzięki niej możliwe będzie zapewnienie wzrostu dostępnej mocy przyłączeniowej oraz rezerwy mocy dla istniejących punktów przyłączeniowych na terenie Gminy. Sieć gazowa Gminy jest połączona z gazociągami średniego ciśnienia znajdującymi się na terenie Warszawy (dzielnica Bemowo). Z uwagi na to, iż Gmina Ożarów Mazowiecki i Warszawa są zasilane z tych samych gazociągów i stacji pomiarowych I°, to ze strony m.st. Warszawy został zaproponowany zakres współpracy mający na celu ulepszenie zasilania całego obszaru Warszawy, a w szczególności części zachodniej. W wyniku tego została nakreślona konieczność budowy nowego pierścienia gazowego. Aktualnie przygotowywana jest budowa nowego zachodniego półpierścienia gazociągu wysokiego ciśnienia.Rozpatrywana jest możliwość współpracy z Warszawą w zakresie zaopatrzenia w ciepło po rozbudowie warszawskiej sieci ciepłowniczej. Na chwilę obecną na obszarze gminy nie występują międzygminne systemy ciepłownicze. Ze strony m.st. Warszawy została wyrażona chęć współpracy w zakresie wykorzystania możliwych do adaptacji na terenach miejskich technologii OZE w ramach wymiany doświadczeń. Gmina Ożarów Mazowiecki widzi również możliwość realizacji wspólnych przedsięwzięć z Warszawą z zakresu energetyki: rozbudowa międzygminnych sieci elektroenergetycznych, gazowych i ciepłowniczych, rozbudowy obiektów energetycznych o technologiach wieloskojarzonych (kogeneracja,

poligeneracja, trigeneracja), wspólnych przedsięwzięć po stronie popytowej, przedsięwzięć na rzecz bezpieczeństwa realizowanych na terenie Gminy Ożarów

Mazowiecki i m.st. Warszawy, zagospodarowanie lokalnych zasobów paliw i energii (odpady komunalne, osady

ściekowe, ciepło odpadowe, OZE), oświetlenia dróg poza gminnych. Przewiduje się również możliwość współpracy w zakresie rozbudowy systemów energetycznych lub innych wspólnych inwestycji np. z zakresy ochrony środowiska.

11. Gmina miejsko-wiejska Piaseczno Na terenie Gminy Piaseczno mieszka 79 616 mieszkańców na powierzchni 128 km2

w zagospodarowaniu przestrzennym, gdzie występują w intensywnej zabudowie bloki i wysokościowce, w szczególności przy granicy z Warszawą. Energia elektryczna jest dostarczana z GPZ Piaseczno (zlokalizowanego na terenie Gminy) oraz RPZ Konstancin-Jeziorna, RPZ Sękocin, RPZ Tarczyn oraz RPZ Góra Kalwaria. Gaz jest dostarczany z pierścienia wysokiego ciśnienia ze stacji gazowych I° Piaseczno zlokalizowanej na terenie Gminy oraz stacji Konstancin-Jeziorna i stacji Sękocin. .Potrzeby grzewcze Gminy są zaspokajane indywidualnie z wykorzystaniem gazu ziemnego, LPG, lekkiego oleju opałowego i paliw stałych. Na obszarze miasta Piaseczna funkcjonuje również lokalny system ciepłowniczy zasilany z ciepłowni gazowej przy ul. Kusocińskiego 4. Eksploatacją tej kotłowni oraz przesyłowych sieci ciepłowniczych



zajmuje się Przedsiębiorstwo Ciepłowniczo – Usługowe Sp. z o.o. Na terenie Gminy nie ma wspólnej sieci ciepłowniczej z Warszawą.Na terenie gminy Piaseczno nie wykorzystuje się odpadów do celów energetycznych.Połączenia autobusowe w gminie Piaseczno zapewnia Zarząd Transportu Miejskiego w Warszawie na mocy porozumienia pomiędzy gminą Piaseczno i miastem stołecznym Warszawa. Gminę obsługują linie: 707, 709, 710, 724, 727, 728739 oraz 807. Ponadto na terenie Gminy kursują lokalne linie dowozowe L-2, L-5, L-12, L-13, L-17, L-19, L-24 oraz L-25. Na mocy porozumienia gminy Lesznowola z Warszawa przez Gminę Piaseczno przejeżdżają autobusy 809, L1 i L3. W taborze nie znajdują się autobusy zasilane gazem lub ładowane energią elektryczną. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego uwzględnia możliwość rozbudowy linii tramwajowej z Warszawy do Piaseczna w ulicy Puławskiej. Na terenie Gminy nie znajdują się parkingi typu „Parkuj i jedź”, nie ma tam także stacji ładowania pojazdów elektrycznych.Przez teren gminy Piaseczna przebiega linia kolejowa o znaczeniu państwowym nr 8 relacji Warszawa – Radom oraz niezeletryfikowana normalno-torowa bocznica kolejowa Piaseczno – Jeziorna – EC Siekierki. Obszar gminy obsługiwany jest przez dwóch przewoźników: Koleje Mazowieckie i PKP Intercity. Pociągi zatrzymują się na Stacji PKP przy ul. Towarowej w Piasecznie oraz w Zalesiu Górnym. Od Piaseczna do Nowego Miasta nad Pilicą biegnie trasa kolei wąskotorowej wykorzystywana do celów turystycznych. Przez teren Gminy przebiega dwutorowa linia przesyłowa 220 kV relacji Mory-Kozienice, Piaseczno-Kozienice, Piaseczno-Mory. Na terenie gminy przewidywana jest budowa nowej linii kablowej 220 kV EC Warszawa Siekierki-SE Piaseczno.Z uwagi na lokalizację istniejących sieci ciepłowniczych w znacznych odległościach od granicy Gminy z sąsiednimi gminami, nie ma technicznej współpracy tego systemu z sąsiednimi gminami. Zagospodarowanie przestrzenne sprzyja doprowadzeniu warszawskiej centralnej sieci ciepłowniczej do granic Gminy. W przypadku systemu elektroenergetycznego i gazowego występuje współpraca z gminami sąsiednimi, ale nie z m.st. Warszawa.Na terenie gminy realizowane są inwestycje proekologiczne, w tym zakresie likwidacji niskiej emisji. Mogą być one realizowane wspólnie z m.st. Warszawą.

12. Gmina miejska PiastówW Gminie Piastów żyje 23 880 mieszkańców na powierzchni 6 km2 w zagospodarowaniu gdzie występują skupiska zabudowy wielorodzinnej.Energia elektryczna jest dostarczana z wspólnego z Warszawą 110/15 kV RPZ Ursus oraz 110/15 kV RPZ zlokalizowanego na terenie Gminy.Gaz jest dostarczany z pierścienia wysokiego ciśnienia ze stacji gazowych I° Reguły zlokalizowanej na terenie sąsiedniej gminy Michałowice oraz stacji Mory zlokalizowanej na terenie sąsiedniej gminy Ożarów Mazowiecki.Potrzeby grzewcze Gminy są zaspokajane z Elektrociepłowni Pruszków dla większości zabudowy wielorodzinnej oraz budynków użyteczności publicznej, które są połączone siecią ciepłowniczą. Pozostałe potrzeby grzewcze Gminy obejmujące zabudowę jednorodzinną są zaspokajane indywidualnie z wykorzystaniem gazu ziemnego, LPG, lekkiego oleju opałowego i paliw stałych.W gminie Piastów nie wykorzystuje się odpadów do celów energetycznych.Gminę obsługują linie autobusowe 716 i 717 obsługiwane przez ZTM Warszawa oraz dwie prywatne linie autobusowe, łączące centrum Warszawy z Pruszkowem. Eksploatowane autobusy nie są elektryczne ani gazowe. Ponadto dojazd do Gminy w ramach oferty ZTM Warszawa jest możliwy za pomocą linii S1 SKM Warszawa oraz



pociągów KM1, KM2, KM6 i KM7 Kolei Mazowieckich (stacja Piastów). Przez teren Gminy przebiega, zależnie od lokalizacji, od 4 do 6 równoległych torowisk kolejowych, w tym dwa torowiska wykorzystywane są do transportu towarowego. Józefinów to posterunek odgałęźny, umożliwiający zjazd pociągów towarowych w kierunku stacji Warszawa Główna Towarowa i dalej, w kierunku Pragi (początek północnej linii obwodowej Warszawy). Na terenie Gminy nie znajdują się parkingi typu „Parkuj i jedź”, nie ma tam także stacji ładowania pojazdów elektrycznych.Gmina Piastów jest zainteresowana: rozbudową międzygminnych sieci elektroenergetycznych, gazowych oraz

ciepłowniczych, wspólnymi przedsięwzięciami po stronie popytowej, wspólnymi przedsięwzięciami dot. transportu publicznego. Przewidywana jest możliwość współpracy z m.st. Warszawą w zakresie rozbudowy systemów energetycznych lub innych korzystnych dla obu miast. Rosnące zapotrzebowanie na energię elektryczną i gaz ziemny, będące rezultatem powstawania nowych osiedli mieszkaniowych w granicach gminy wymaga rozbudowy infrastruktury sieci gazowej, ciepłowniczej i elektroenergetycznej. W przypadku realizacji inwestycji mieszkaniowych przez inwestorów indywidualnych (w szczególności budynki wielorodzinne) przewiduje się możliwość, iż będą one zasilane z systemów elektroenergetycznych znajdujących się na terenie Warszawy. W 2020 roku Gmina Piastów ma zostać podłączona do warszawskiej sieci ciepłowniczej.

13. Gmina wiejska RaszynW Gminie Raszyn żyje 21 516 mieszkańców na powierzchni 44 km2

w zagospodarowaniu bez znaczących skupisk zabudowy wielorodzinnej.Energia elektryczna jest dostarczana z RPZ Sękocin zlokalizowanego na terenie Gminy. Gaz jest dostarczany z pierścienia wysokiego ciśnienia ze stacji gazowych I° Sękocin, Reguły i Piaseczno.Potrzeby grzewcze Gminy obejmujące zabudowę jednorodzinną są zaspokajane indywidualnie z wykorzystaniem gazu ziemnego, LPG, lekkiego oleju opałowego i paliw stałych. Na terenie Gminy nie ma systemu zbiorowego zaopatrzenia mieszkańców w ciepło.Na terenie gminy nie wykorzystuje się odpadów do celów energetycznych.Gminę obsługują linie autobusowe 703, 706, 707, 711, 715, 721, 728, 733 i 807 ZTM Warszawy na których nie są eksploatowane ani autobusy elektryczne ani gazowe. Na terenie Gminy nie ma linii kolejowych. Na terenie Gminy nie znajdują się parkingi typu „Parkuj i jedź”, nie ma tam także stacji ładowania pojazdów elektrycznych. Gmina Raszyn nie przewiduje współpracy z m.st. Warszawą lub przedsiębiorstwami energetycznymi w zakresie rozbudowy systemów energetycznych. W obowiązujących dokumentach planistycznych nie zostały uwzględnione inwestycje energetyczne, które byłyby planowane lub wymagałyby współpracy z Warszawą. Przewidywana jest możliwość wspólnych realizacji z Warszawą przedsięwzięć w zakresie transportu i zagospodarowania lokalnych zasobów paliw (odpady komunalne).

14. Gmina wiejska Stare BabiceNa terenie Gminy Stare Babice żyje 17 892 mieszkańców na powierzchni 63 km2

w zagospodarowaniu przestrzennym, w którym występują skupiska zabudowy (budynki wielorodzinne) przy granicy z Dzielnicą Bemowo. Sprzyja to wprowadzeniu



warszawskiej sieci ciepłowniczej na teren Gminy. Zasilanie w energię elektryczną ze wspólnych z Warszawą RPZ Bemowo, RPZ Jelonki oraz RPZ Radiowa.Gaz jest dostarczany z pierścienia wysokiego ciśnienia ze stacji gazowej I ° Mory (zlokalizowanej na terenie sąsiedniej gminy Ożarów Mazowiecki).Potrzeby grzewcze Gminy są zaspokajane indywidualnie z wykorzystaniem gazu ziemnego, LPG, lekkiego oleju opałowego, paliw stałych i energii elektrycznej. Na terenie Gminy nie wykorzystuje się odpadów do celów energetycznych. Gminę obsługują linie autobusowe 712, 714, 719 i 729 oraz lokalne linie uzupełniające L6 i L7 obsługiwane przez ZTM Warszawa na których nie są eksploatowane autobusy elektryczne ani gazowe. Na terenie Gminy nie znajdują się linie kolejowe. Przez teren gminy przebiega bocznica kolejowa do Huty Warszawa.Na terenie Gminy nie znajdują się parkingi typu „Parkuj i jedź”, nie ma tam także stacji ładowania pojazdów elektrycznych.Gmina nie prowadzi wspólnie z m.st. Warszawą działań na rzecz poprawy efektywności energetycznej lub zmniejszenia energetycznej niskiej emisji powierzchniowejGmina Stare Babice w ramach Strategicznego programu działań realizacyjnych (Strefa ekologiczna i przestrzenna) rozważa budowę zakładu segregacji odpadów komunalnych z udziałem m.st. Warszawy. Działania realizowane wspólnie z m.st. Warszawą będą się przyczyniać do lepszego zaspokojenia potrzeb mieszkańców oraz racjonalizacji wydatków finansowych.

15. Gmina miejska SulejówekW Gminie Sulejówek żyje 19 171 mieszkańców na powierzchni 19 km2

w zagospodarowaniu przestrzennym, gdzie występują pojedyncze skupiska zabudowy wielorodzinnej (osiedla). Energia elektryczna jest dostarczana ze stacji GPZ Miłosna zlokalizowanej na terenie miasta Sulejówek, która następnie zasila stację RPZ Sulejówek. Gaz jest dostarczany z pierścienia wysokiego ciśnienia ze stacji gazowych I° Sulejówek oraz stacji Zakręt.Na terenie miasta Sulejówek nie istnieje sieć ciepłownicza. Gospodarka cieplna opiera się na lokalnych kotłowaniach i źródłach indywidulanych spalających, gaz i olej opałowy oraz piecach opalanych głównie węglem i drewnem. Przeważającym źródłem ciepła jest gaz ziemny, dostarczany z systemu gazowego.W gminie Sulejówek nie wykorzystuje się odpadów do celów energetycznych.Gminę obsługują linie 173 i 704 ZTM Warszawa, na których nie są eksploatowane ani autobusy elektryczne ani gazowe. Ponad to w ramach oferty ZTM Warszawa do Gminy jest możliwy dojazd za pomocą linii KM1, KM2 i KM3 należących do Kolei Miejskich oraz linii S2, której operatorem jest Szybka Kolej Miejska. Przez Gminę przebiega dwutorowa linia kolejowa. Przy stacji Sulejówek Miłosna znajduje się bocznica.Na terenie Gminy znajduje się parking „Parkuj i jedź”, jednakże nie ma na nim możliwości ładowania pojazdów elektrycznych.Na terenie Gminy Sulejówek nie istnieje infrastruktura, przy której możliwa lub wskazana byłaby współpraca z m.st. Warszawa w zakresie zaopatrzenia w ciepło. Gmina przewiduje możliwość współpracy z m.st. Warszawą lub przedsiębiorstwami działającymi na terenie Warszawy w zakresie rozbudowy systemów energetycznych lub innych wspólnych inwestycji, np. z zakresu ochrony środowiska.

16. Gmina wiejska WiązownaW Gminie Wiązowna żyje 12 240 mieszkańców na powierzchni 102 km2

w zagospodarowaniu przestrzennym bez znaczących skupisk zabudowy wielorodzinnej.



Energia elektryczna jest dostarczana z GPZ Miłosna, a następnie RPZ Sulejówek i RPZ Otwock-Teklin. Gaz jest dostarczany z pierścienia wysokiego ciśnienia ze stacji gazowych I° Wiązowna.Potrzeby grzewcze Gminy są zaspokajane indywidualnie z wykorzystaniem gazu, LPG, lekkiego oleju opałowego i paliw stałych. Na terenie gminy nie wykorzystuje się odpadów do celów energetycznych.Gminę obsługuję linie 720, 722 i 730 oraz lokalne L20 i L22 obsługiwane przez ZTM Warszawa na których nie są eksploatowane ani autobusy elektryczne ani gazowe. Na terenie Gminy Wiązowna nie są zlokalizowane linie kolejowe. Na terenie Gminy nie znajdują się parkingi typu „Parkuj i jedź”, nie ma tam także stacji ładowania pojazdów elektrycznych.Przez Gminę Wiązowna przebiega gazociąg relacji Rembelszczyzna-Wronów. Przez teren Gminy przebiega nadziemna linia elektroenergetyczna 400 kV relacji Miłosna-Kozienice. Na terenie Gminy projektowana jest linia elektroenergetyczna 220 kV relacji SE Miłosna-EC Siekierki. Gmina Wiązowna nie przewiduje wspólnych przedsięwzięć z zakresu energetyki wspólnych z m. st. Warszawą takich jak: rozbudowa międzygminnych sieci i obiektów energetycznych o technologiach wieloskojarzonych, przedsięwzięć po stronie popytowej, jak również przedsięwzięć na rzecz bezpieczeństwa energetycznego m. st. Warszawy. Jednakże nie są wykluczone wspólne przedsięwzięcia z zakresu zagospodarowania lokalnych zasobów paliw i energii, jak również oświetlenia dróg poza gminnych.

17. Gmina miejska ZąbkiNa terenie Miasta Ząbki żyje 33 880 mieszkańców na powierzchni 11 km2

w zagospodarowaniu, gdzie występują skupiska zabudowy wielorodzinnej (osiedla) m.in. przy granicy z Warszawą.Energia elektryczna jest dostarczana ze stacji 110/15kV GPZ Ząbki zlokalizowanej na terenie Miasta Ząbki. Gaz jest dostarczany z pierścienia wysokiego ciśnienia ze stacji gazowych I° Ząbki oraz w niewielkim stopniu ze stacji Marki. Potrzeby grzewcze Gminy są zaspokajane indywidualnie z wykorzystaniem gazu ziemnego (w szczególności), LPG, lekkiego oleju opałowego i paliw stałych. Drobny fragment miasta na południu leżący w pobliżu Ciepłowni Kawęczyn - zabudowa usługowa i osiedle jest zasilany z sieci ciepłowniczej należącej do PGNiG Termika S.A. O gminę zahacza magistrala ciepłownicza DN1000, która mogłaby być wykorzystana do uciepłownienia zachodnich rejonów miasta. Na terenie gminy Ząbki nie wykorzystuje się odpadów do celów energetycznych.Gminę obsługują linie 145, 190, 199, 345, 718, 738 i 805 ZTM Warszawa na których nie są eksploatowane ani autobusy elektryczne ani gazowe. Ponad to w ramach oferty ZTM Warszawa do Gminy jest możliwy dojazd za pomocą linii KM6 należącej do Kolei Miejskich. Na terenie Gminy znajduje się jedna dwutorowa linia kolejowa. Na terenie Gminy nie znajdują się parkingi typu „Parkuj i jedź”, nie ma tam także stacji ładowania pojazdów elektrycznych.Przez obszar Miasta przebiegają nadziemne linie elektroenergetyczne: 220 kV Mory-Miłosna, 110 kV EC Kawęczyn-Wieliszew oraz 110 kV EC Kawęczyn-Wołomin. Z uwagi na bezpośrednie sąsiedztwo z m.st Warszawą, Miasto Ząbki dostrzega i uważa za wskazaną współpracę w zakresie powiązań sieciowych systemów energetycznych (ciepłowniczego, elektroenergetycznego i gazowego). Miasto jest otwarte na możliwość współpracy z m.st. Warszawą oraz przedsiębiorstwami działającymi na jej obszarze w zakresie rozbudowy systemów energetycznych, jak również innych inwestycji



korzystnych dla obu miast, w tym wykorzystania zlokalizowanej w bezpośrednim sąsiedztwie warszawskiej sieci ciepłowniczej dla doprowadzenia ciepła do zwartej zabudowy mieszkaniowej.

18. Gmina miejska ZielonkaW Gminie Zielonka żyje 17 380 mieszkańców na powierzchni 79 km2

w zagospodarowaniu bez znaczących skupisk zabudowy wielorodzinnej.Energia elektryczna jest dostarczana z RPZ Ząbki zlokalizowanej na terenie sąsiednich Ząbek. Gaz jest dostarczany z pierścienia wysokiego ciśnienia ze stacji gazowych I° Ząbki zlokalizowanej na terenie sąsiednich Ząbek. Potrzeby grzewcze Gminy są zaspokajane indywidualnie z wykorzystaniem gazu ziemnego, LPG, lekkiego oleju opałowego i paliw stałych. Gmina Zielonka nie wykorzystuje odpadów do celów energetycznych.Dojazd do Gminy jest możliwy m.in. w ramach oferty ZTM Warszawa za pomocą pociągów KM1, KM3, KM6 i KM8 Kolei Mazowieckich. Poza tym dojazd do Gminy za pomocą komunikacji publicznej jest możliwy za pomocą linii W, J którymi zarządza firma Stalko. Na terenie Gminy znajduje się sieć kolejowa i funkcjonuje jedna stacja –Zielonka. Jest ona stacją węzłową, na której łączą się dwutorowe linie z Warszawy Wileńskiej oraz Rembertowa. Kursują nimi zarówno pociągi pasażerskie oraz towarowe, jadące z Warszawy w kierunku Białegostoku. Stacja posiada 5 torów głównych. Na stacji odgałęzia się kilka bocznic, m.in. nieistniejąca już bocznica do cegielni oraz nieczynna do KZA Zielonka. Na terenie Gminy nie znajdują się parkingi typu „Parkuj i jedź”, nie ma tam także stacji ładowania pojazdów elektrycznych.Przez teren gminy przebiegają dwie linie wysokiego napięcia: 220 kV relacji Miłosna-Mory oraz 400 kV relacji Miłosna-Płock/Mościska. Przez południową część gminy przebiega gazociąg wysokiego ciśnienia relacji Rembelszczyzna-Wronów. Gmina Zielonka nie przewiduje przedsięwzięć w zakresie rozbudowy infrastruktury energetycznej wspólnych z innymi poza gminnymi obszarami.

19. Gminy funkcjonalnie związane z m.st WarszawaZe względu na znaczące powiązanie w zakresie energetyki do gminy funkcjonalnej z m.st. Warszawa, a nie będącej de facto gminą ościenną należy Miasto Gmina Pruszków.

19.1. Miasto Gmina PruszkówObecnie gęsta zabudowa wielorodzinna Miasta jest zasilana w ciepło z elektrociepłowni węglowej zlokalizowanej w Pruszkowie. Od roku 2020 przewidziane jest przyłączenie pruszkowskiej sieci ciepłowniczej (w tym obszaru Piastowa i Michałowa) do warszawskiej centralnej sieci ciepłowniczej. Będzie to miało znaczący wpływ na zwiększenie dostawy ciepła z elektrociepłowni warszawskich z uwagi na to, iż w Pruszkowie żyje 59 945 mieszkańców na powierzchni 19 km2, a na tym obszarze występują znaczące skupiska zwartej zabudowy.

DZIAŁ PIĄTY: Organizacja dokumentu

§29 Definicja rejonów



Na potrzeby dokumentu obszar m.st. Warszawy został podzielony na jednostki bilansowe, dla których następnie zostały wykonane obliczenia i bilanse. Do wydzielenia wyżej wspomnianych jednostek bilansowych wykorzystano stosowany przez Urząd m. st. Warszawy podział według Miejskiego Systemu Informacyjnego [MSI]. System ten służy do opisania struktury miejskiej (również do jej oznakowania) i został początkowo przyjęty Uchwałą Nr 389/XXXVI/96 ówczesnej Rady Gminy Warszawa-Centrum, później, po zmianie ustroju m. st. Warszawy wszystkie pozostałe Dzielnice podjęły uchwały wprowadzające System MSI na swoim terenie. Rejony bilansowe zostały wyznaczone poprzez ustalenie granic opisanych ulicami lub charakterystycznymi terenowo liniami. Każdy obszar MSI został podzielony na spójne, w miarę wypukłe co do kształtu poligony w sposób zupełny, tak aby agregacja obliczeniowa odbywała się w sposób klarowny. Rejony zostały zdefiniowane przez wskazanie punktów załamania łamanej obwodzącej. Współrzędne geograficzne [długość L, szerokość B] tych punktów zostały wylistowane w tablicach o sygnaturach od 29.01 do 29.18 odpowiadającym kolejnym dzielnicom.

Obszar m.st. Warszawy jest podzielony na 261 jednostek bilansowych - rejonów. Jednostki bilansowe charakteryzują się jednorodnością w zakresie zagospodarowania oraz sposobu zaopatrzenia w ciepło. Bilansowanie energetyczne przeprowadza się dla 195 rejonów, określonych jako rejony aktywne, tj. charakteryzujące się istotnymi dla analizy wielkościami powierzchni zabudowy oraz związanym z tym zapotrzebowaniem na energię. Pozostałe 66 rejonów jest traktowanych jako rejony nieaktywne z nieznaczącym nie tylko globalnie, ale i lokalnie zużyciem energii.

Lista tablic

Tablica 29.01 Współrzędne geograficzne dla granic rejonów bilansowych w dzielnicy Bemowo

Tablica 29.02 Współrzędne geograficzne dla granic rejonów bilansowych w dzielnicy Białołęka

Tablica 29.03 Współrzędne geograficzne dla granic rejonów bilansowych w dzielnicy Bielany

Tablica 29.04 Współrzędne geograficzne dla granic rejonów bilansowych w dzielnicy Mokotów

Tablica 29.05 Współrzędne geograficzne dla granic rejonów bilansowych w dzielnicy Ochota

Tablica 29.06 Współrzędne geograficzne dla granic rejonów bilansowych w dzielnicy Praga Południe

Tablica 29.07 Współrzędne geograficzne dla granic rejonów bilansowych w dzielnicy Praga Północ

Tablica 29.08 Współrzędne geograficzne dla granic rejonów bilansowych w dzielnicy Rembertów

Tablica 29.09 Współrzędne geograficzne dla granic rejonów bilansowych w dzielnicy Śródmieście



Tablica 29.10 Współrzędne geograficzne dla granic rejonów bilansowych w dzielnicy Targówek

Tablica 29.11 Współrzędne geograficzne dla granic rejonów bilansowych w dzielnicy Ursus

Tablica 29.12 Współrzędne geograficzne dla granic rejonów bilansowych w dzielnicy Ursynów

Tablica 29.13 Współrzędne geograficzne dla granic rejonów bilansowych w dzielnicy Wawer

Tablica 29.14 Współrzędne geograficzne dla granic rejonów bilansowych w dzielnicy Wesoła

Tablica 29.15 Współrzędne geograficzne dla granic rejonów bilansowych w dzielnicy Wilanów

Tablica 29.16 Współrzędne geograficzne dla granic rejonów bilansowych w dzielnicy Włochy

Tablica 29.17 Współrzędne geograficzne dla granic rejonów bilansowych w dzielnicy Wola

Tablica 29.18 Współrzędne geograficzne dla granic rejonów bilansowych w dzielnicy Żoliborz

§30 Charakterystyka rejonów bilansowych

Rejony w dzielnicachW tablicy 30.01 są prezentowane podstawowe informacje o rejonach bilansowych. W tablicy znajduje się kolumnami lista rejonów z nazwami, abrewiaturą i kodem oraz charakterystyką liczbową począwszy od powierzchni rejonu w [ha], powierzchni zabudowy w [m2] oraz całkowitej powierzchni ogrzewanej w [m2]. Sześć pierwszych kolumn opisuje dane liczbowe przedstawione w dalszej części tablicy.W kolumnie pierwszej kolumna zamieszczono oznaczenie kolejnego wiersza. W kolejnej kolumnie temat umieszczono informacje o rodzaju tematu danych opisywanych w kolejnych kolumnach: w pierwszej części, czyli w pierwszych dziewięciu wierszach opisano informacje ogólne. Natomiast w pozostałych wierszach przedstawiono parametr ilościowy charakteryzujący zabudowę, czyli powierzchnię ogrzewaną (pow. ogrzewana).W kolumnie cecha uszczegółowiono opisywany temat, tzn. podano informację czego dotyczy dany temat, np.: powierzchni obszaru, danych ogólnych o powierzchni (ogółem), lat 2002-2014, powierzchni w zasięgu csi (ciepła sieciowego). W kolejnej kolumnie grupa znajdują się informacje o grupie danych, tzn., czy przedstawione w dalszej części zestawienia dane dotyczą nazwy, sygnatury, numeru porządkowego, powierzchni, funkcji zabudowy, wieku zabudowy, termomodernizacji.Dane zamieszczone uszczegółowiane są za pomocą kolejnej kolumny kierunek wskazujący kierunek użytkowania. Wśród podgrup wymienić można: dzielnice, obszar MSI, rejon, kod rejonu, sumę, funkcję obiektów zapisane skrótowcami, a także lata budowy budynków znajdujących się na danym obszarze oraz informacji o budynkach, w których przeprowadzono termomodernizację (TAK), w których nie przeprowadzono



termomodernizacji (NIE), dla których nie zostały odnalezione dane dotyczące termomodernizacji – opcja przyporządkowywana budynkom powstałym w przedziałach wiekowych do 1981 oraz 1982-1991 (BD), dla których określenie informacji o termomodernizacji było niemożliwe, ze względu na duże zróżnicowanie, np. skupiska zabudowy jednorodzinnej, a także dla obiektów, dla których dane te nie są konieczne np. hale magazynowe, składy, hale i obiekty tymczasowe – oznaczenie nadawane również obiektom powstałym po 1992 roku (ND). W szóstej kolumnie określono miarę czyli jednostkę podawanych danych numerycznych.Kolejne kolumny zawierają dane rejonów opisane kolumnami od 1 do 6 (od sygnatury wiersza do miara), oraz wierszami, opisanymi poniżej.Lista dzielnic i jednostek bilansowych została zamieszczona w pierwszym wierszu tablicy. Pierwsza kolumna z danymi jest sumą dla m.st. Warszawy, następnie osiemnaście to sumy dla dzielnic, pozostałe kolumny obejmują rejony czyli jednostki bilansowe. Dzielnice zostały dodatkowo opisane w wierszu czwartym, w którym opisano ich abrewiaturę oraz w wierszu siódmy, w którym podano ich numer porządkowy.W przypadku jednostek bilansowych (kolumny od 26 – BE_BEL_A do 286 – ZO_STZ_W), w celu przypisania do danej dzielnicy, w wierszu drugim zamieszczono informacje o obszarze dzielnicy, w której znajduje się dana jednostka bilansowa. W przypadku określenia rejonu zgodnego z Miejskim Systemem Informacji MSI, w tablicy zamieszczono informacje do których rejonów należy dana jednostka bilansowa – informacje te można znaleźć w wierszu drugim.Sygnatura rejonu bilansowego składa się ze skrótu dzielnicy, w której się znajduje, skrótu jednostki MSI oraz typu jednostki (w zależności od typu zagospodarowania A – rejon pokrywa cały teren obszaru MSI; N, S, E, W – w zależności od stron świata; P – park,L – las, C – cmentarz lub Z – tereny zielone).

Stan zagospodarowania rejonówJak opisano wcześniej w tablicy 30.01 zaprezentowano podstawowe informacje o rejonach bilansowych, począwszy od powierzchni rejonu w ha, powierzchni zabudowy w m2 oraz całkowitej powierzchni ogrzewanej zabudowy m2. Są to dane dla roku odniesienia czyli 2014. W §30 ust. 1 opisano dokładnie jak została skonstruowana tablica 30.01 – przedstawiono kolumny od 1 do 6, w których zawarte są opisy danych zawartych w całej tablicy. Przedstawiono także wiersze tablicy.Podstawowa wiedza w tablicy jest informacja o stanie zagospodarowania rejonów. Dane te zostały przedstawione w taki sposób, że dla każdego rejonu bilansowego zestawiono dane o powierzchni ogrzewanej wg kierunku użytkowania obiektu, tj.: zabudowa wielorodzinna (oznaczone w tablicy skrótem MW), zabudowa jednorodzinna (MN), zabudowa o charakterze administracyjnym (UA), zabudowa o charakterze usług zdrowia (UZ), zabudowa o charakterze usług kultury i sportu (UK), zabudowa transportu publicznego (T), zabudowa transportu kolejowego (TK), zabudowa składów i magazynów (US), zabudowa usług handlu i materialnych (UH+UM), zabudowa usług finansowych (UF), zabudowa biurowa (UB), zabudowa przemysłowa (PR), zabudowa usług hardmediów (EW), zabudowa usług różnych (UU), zabudowa usług innych niż powyżej (UI). Dopełnieniem bilansu są budynki opuszczone, zdewastowane, nieużytkowane. Ten podział jest stosowany w pozostałych paragrafach dokumentu.Energetyka w rejonachCharakterystykę rejonów pod kątem systemów energetycznych przedstawia tablica 30.02. System energetyczny podzielono na system ciepłowniczy, system gazowy i system



elektroenergetyczny. Przedstawiono je w kolejnych trzech kolumnach dla każdego z rejonów indywidualnie.W kolumnie pierwszej podano sygnaturę dla oznaczenia kolejnych wierszy. W kolumnie drugiej jest nazwa rejonu i w następnej - przypisana jemu abrewiatura (kolumna rejon). Jednocześnie w celu ulokowania poszczególnych rejonów w dzielnicach każdą kolejną grupę rejonów, które znajdują się w tej samej dzielnicy oddzielono wierszem z nazwą dzielnicy, do której ten rejon należy.Spis tablic

Tablica 30.01 Rejony bilansowe – informacje

Tablica 30.02 Energetyka w rejonach

§31 Definicje i skróty

1. Symbole i oznaczenia[...] listy, wektory × iloczyn kartezjański wektorów [...]×[...] * mnożenie# brak dostępnych danych

2. JednostkikW kilowat; jednostka mocy, podstawowa jednostka we wskaźnikach,

pomocnicza jednostka bilansowa

MW megawat; jednostka mocy, podstawowa jednostka bilansowa

GWh gigawatogodzina; jednostka energii, podstawowa jednostka bilansowa miasta

MWh mega watogodzina; jednostka energii, pomocnicza jednostka bilansowa

kWh kilowatogodzina; jednostka energii, podstawowa jednostka wskaźnikowa

GJ gigadżul; w opracowaniu pomocnicza jednostka energii

MJ megadżul; w opracowaniu pomocnicza jednostka energii

m2, m2 metr kwadratowy, jednostka powierzchni

m3,m3 metr sześcienny; jednostka objętości

Nm3 normalny metr sześcienny; m3, jednostka objętości gazuw warunkach normalnych tj. T=273,13K przy ciśnieniu 101,325 kPa, w opracowaniu ilości gazu ziemnego jest podawana tylkow przeliczeniu na warunki normalne i zapisywana w „m3” lub ” m3”



3. Stałe8760 – liczba godzin w roku (wykorzystywana do obliczeń zapotrzebowania na ciepło)

4. Skróty, akronimy, abrewiatura

ADR umowa europejska o międzynarodowym przewozie drogowym towarów niebezpiecznych włącznie z umowami specjalnymi, podpisana przez wszystkie państwa biorące udział w przewozie

AGD, agd sprzęt gospodarstwa domowego (kuchnia, higiena) oprócz chłodziarek

AGM Absorbed Glass Mat – akumulator w którym elektrolit jest zaabsorbowany w separatorze wykonanym z maty szklanej

AMI Advanced Metering Infrastructure – zaawansowana infrastruktura pomiarowa

ATV, atv sprzęt audio i video (telewizja naziemna, sieciowa, satelitarna)ATX Advanced Technology Extended standard konstrukcji płyt

głównych oraz zasilaczy i obudów komputerowych do nichBAZA oznaczenie roku bazowegoBES Battery Energy Storage - bateryjne zasobniki energiibio, BIO BiomasaBRT Bus Rapid Transit system drogowego transportu publicznego,

w którego skład wchodzą autobusyc CiepłoC CmentarzCC równoważne jednostkowe koszty emisji CO2cep ciepło CEPIK Centralna Ewidencja Pojazdów i Kierowcówcng, CNG paliwo gazowe metanowe sprężoneCO, co ogrzewanie pomieszczeń (również piecami i grzejnikami)CO2, CO2 ditlenek węgla, tlenek węgla IV, dwutlenek węglaCOE jednostkowy równoważny koszt wytwarzania energii elektrycznejCOH jednostkowe równoważny koszt wytwarzania ciepłaCOL, col chłód, cool COP Współczynnik określający skuteczność działania pompy ciepła,

stosunek otrzymanej ilości ciepła w skraplaczu do zużytej energii napędowej

CRF rata kapitałowaCRT Cathode-Ray Tube - monitor kineskopowycsc ciepło z centralnej sieci ciepłowniczej, centralna sieć

ciepłowniczacsi ciepło z sieci ciepłowniczej, sieć ciepłowniczaCT, ct ciepło technologiczne



CTS równoważne jednostkowe koszty transportuCW, cw ciepło ciepłej wody użytkowej, ciepła woda użytkowaDC prąd stałyDIR Dyżurny Inżynier RuchuDIRE Dyżurny Inżynier Ruchu Elektrownidostawa energii transport energiidron zrobotyzowany pojazd powietrzny towarowy lub pasażerski

w tym taksówki powietrznedrony taxi elektryczne autonomiczne taksówki powietrzne

DSM Demand Side Management - zarządzanie popytem

DSR Demand Side Response - ograniczenie poboru na wezwanie

e energia elektrycznae, en energiaecar, e-car samochody elektryczneedron zrobotyzowany dron o napędzie elektrycznymene, enel, en.el. ee energia elektrycznaenk energia końcowaenp energia pierwotnaenu energia użytkowaETN urządzenia łączności wysokiej częstotliwościEW energetyka, media, paliwaext wartość ekstremalna, skrajna, największa lub najmniejszaFOM równoważne stałe koszty eksploatacyjneG gazgaz gaz ziemny, paliwo gazowe, gaz wysokometanowy, sieciowe

paliwo gazoweGPZ Główny Punkt Zasilania, stacja transformatorowa NN/110 kVGUS Główny Urząd StatystycznyGWS generacja wymuszonaHEPA High Efficiency Particulate Air FilterHVDC high-voltage, direct current -ie przesyłowe wysokiego napięcia

prądu stałegoIAEA International Atomic Energy Agency - Międzynarodowa Agencja

Energii AtomowejIATA International Air Transport Association – Międzynarodowe

Zrzeszenie Przewoźników PowietrznychICAO International Civil Aviation Organization – Organizacja

Międzynarodowego Lotnictwa CywilnegoICT, ICT telekomunikacja i komputery (sieci), urządzenia technologii

informacyjnych i komunikacyjnychIDC oprocentowanie nakładów inwestycyjnych w czasie budowy

obiektuIMDG International Maritime Dangerous Goods Code -

międzynarodowy kodeks ładunków niebezpiecznychinfo forma nieodmienna słowa informacja



infrastruktura techniczna

urządzenia sieciowe, uzbrojenie techniczne

INNE pozycje niewyspecyfikowane, ewentualnie inaczej agregowane, tworzy uzupełnienie listy inaczej dla nośników, inaczej dla sposobów użytkowania, inaczej dla podmiotów użytkujących (na wzór kierunków zagospodarowania)

IRENA The International Renewable Energy Agency - Międzynarodowa Agencja Energii Odnawialnej

ISC Inteligentna Sieć CiepłowniczaJWCDARNE

jednostka wytwórcza centralnie dysponowanaautomatyczna regulacja napięcia i mocy biernej

KDM Krajowa Dyspozycja MocyKM koleje mazowieckieKSE Krajowy System ElektronicznyL w opisie rejonów - laslato miesiące: czerwiec, lipiec, sierpieńLCD Liquid Crystal Display – wyświetlacz ciekłokrystalicznyLF roczny stopień wykorzystania zdolności wytwórczej obiektulfo, LFO lekki olej opałowylgt, LGT światło, sztuczne oświetlenie, lightlng, LNG paliwo metanowe w stanie ciekłymlpg, LPG mieszanina propan-butanM.IN. oznacza, że wskazana pozycja musi się znaleźć wśród

rozpatrzonych przez WykonawcęMAIFI Momentary Average Interruption Frequency Indexmax wartość największamiasto miasto stołeczne Warszawa, m.st. Warszawa, Warszawamiesiąc letni lipiecmiesiąc zimowy styczeńmin wartość najmniejsza MM zabudowa mieszkaniowaMN zabudowa mieszkaniowa jednorodzinnaMOT, mot pojazdy z silnikami, transport prywatny/indywidualnyMPWiK Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacjimsc, wsc, csc centralna sieć ciepłownicza w Warszawie, ciepło z centralnej

sieci ciepłowniczejMSE Thin-Film-Transistor - tranzystor cienkowarstwowy ,

wyświetlacze ciekłokrystaliczne z aktywnymi matrycamiMSI Miejski System InformacjiMW zabudowa mieszkaniowa wielorodzinnaMZA Miejskie Zakłady Autobusowenadziemny również napowietrznynew, NEW nowe, w odniesieniu do urządzeń oznacza nowe technologienN niskie napięcie, jednofazowe 0,23 kV, trójfazowe 0,4 kV,

również sieć nN, również nnNN najwyższe napięcia, 220 kV lub 400 kV, również sieć NNODM Obszarowa Dyspozycja Mocy



old stare, w odniesieniu do urządzeń oznacza stare technologieona, ONA olej napędowyOSD Operator Systemu DystrybucyjnegoOSP Operator Systemu Przesyłowegooze, OZE odnawialne źródła energii, energia z odnawialnych źródełP w opisie rejonów - parkP, moc moc godzinowa, energia pobierana w ciągu godzinypaliwo: etylina benzyna

ON paliwo: olej napędowy

LNG + CNG paliwo metanowe

PAN Polska Akademia Naukpas./dobę śr. pasażerowie na dobę średnią

pasażerokilometry

miara pracy przewozowej wykonanej przez środki transportu pasażerskiego w określonym czasie

PCM Phase change materials -Materiały zmiennofazowePGNiG Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A.PKD Polska Klasyfikacja Działalności Plan, Plan zaopatrzenia

Plan zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, również projekt Planu

PP, pp ciepło do przygotowania posiłkówPR przemysłPTU podatek od towarów i usług, powszechnie określany w mediach

jako „VAT”PUSTTZL

Budynki opuszczone, nieużytkowanetereny komunikacyjnetereny zieleni, lasów, parków, wody, rolnicze, tereny niezagospodarowane

PWS punkty wyjścia z sieciPZS punkty zasilania sieciRDN Rynek Dnia NastępnegoRDR Rejonowa Dyspozycja RuchuREGON Rejestr Gospodarki NarodowejRID regulamin dla międzynarodowego przewozu kolejami towarów

niebezpiecznychRPM Rynek Praw MajątkowychRPZ Rejonowe Punkty Zasilania, stacja transformatorowa 110kV/SNRUE Rynek Uprawnień do EmisjiSAIFI System Average Interruption Frequency Index –

w elektroenergetyce, wskaźnik przeciętnej systemowej częstości przerw długich w dostawie energii, stanowi liczbę odbiorców narażonych na skutki wszystkich przerw w ciągu roku w stosunku do łącznej liczby odbiorców obsługiwanych przez operatora

SAMAR Instytut Badań Rynku MotoryzacjiSCI jednostkowe nakłady inwestycyjne na obiekt wytwórczy



SEAP Sustainable Energy Action Plan - Plan działań na rzecz zrównoważonego zużycia energii

sic sieć ciepłowniczaSKM Szybka Kolej Miejska

SMES Superconducting Magnetic Energy Storage - nadprzewodnikowe zasobniki energii

SN linia średniego napięciaSSC stacja gazowa średniego ciśnienia (ewentualnie redukująca na

niskie ciśnienie)STUOŚ Stacja Termicznej Utylizacji Osadów ŚciekowychSWC stacja gazowa wysokiego ciśnienia (ewentualnie redukująca na

średnie ciśnienie)szt liczba sztuk

T transport, budynki dworców, stacji metra, garaże wielokondygnacyjne, garaże jednostanowiskowe na osiedlach mieszkaniowych

temp temperaturatermo termomodernizacjaTGE Towarowa Giełda Energii S.A.TK budynki znajdujące się na terenach kolejowych i obsługujące

transport kolejowyTPA third party access zasada dostępu stron trzecichTRAN, tran transportUA budynki administracji publicznej i bezpieczeństwa publicznegoUB budynki biurowe komercyjneUDT Urząd Dozoru Technicznegoue urządzenia elektryczneUF usługi finansoweUH+UM usługi handlu i materialneUK usługi kultury i sportuUKE Urząd Komunikacji ElektronicznejUO usługi oświaty i naukiUPE umowy o gwarantowane oszczędnościUPS Uninterruptible Power Supply - zasilacz awaryjnyURE Urząd Regulacji EnergetykiUS składy i magazyny, łącznie z magazynami przeznaczonymi na

funkcje komercyjneUU usługi różneUZ usługi zdrowiaVAT popularne, medialne określenie podatku od wartości dodanej,

oficjalnie określanego jako „PTU”VOM równoważne jednostkowe koszty eksploatacyjne zmienneWAW, wawa, miasto stołeczne Warszawawc, śc wysokie ciśnienie gazu, średnie ciśnienie gazu WKD Warszawska Kolej Dojazdowawko, WKO węgiel, węgiel kamienny, koks, brykiety, paliwa węglowe



WOM Warszawski Obszar Metropolitalnywozo-km/dobę śr wozo-kilometry na dobę średnią

wozo-km/rok wozo-kilometry na rok

WPG Warszawski Pierścień GazowyWRR Warszawski Raport RowerowyWTO World Trade Organization - Światowa Organizacja HandluWWE Warszawski Węzeł ElektroenergetycznyZ tereny zieloneZałożenia, Założenia do planu, Założenia do planu zaopatrzenia

Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektrycznai paliwa gazowe, również projekt Założeń...

ZDR/ZDM Zakładowa Dyspozycja Ruchu / Mocyzima miesiące: grudzień, styczeń, luty ZNTK zakład naprawy taboru kolejowegoZUO Zakład unieszkodliwiania odpadów

5. TerminologiaMetodologia; metodyka; algorytm; agregacja; model; bilansowanie;

6. Definicje1 – izbowe mieszkania jednopokojowe1945-1970 budynki wybudowane w latach 1945-19701971-1978 budynki wybudowane w latach 1971-19781979-1988 budynki wybudowane w latach 1979-19881989-2002 budynki wybudowane w latach 1989-20022 – izbowe mieszkania dwupokojowe2003-2007 budynki wybudowane w latach 2003-20072008-2011 budynki wybudowane w latach 2008-20113 – izbowe mieszkania trójpokojowe4 – izbowe mieszkania czteropokojowe5 i więcej izbowe mieszkania mające pięć i więcej pokojówadministracja instytucje administracyjne zarówno na szczeblu centralnym, jak

i samorządowymadministracja osoby wykonujące zawodowo czynności w ramach działalności

organów państwowych lub samorządowych w zakresie władzy wykonawczej.

agregacja sumowanie według określonego kluczaalgorytm sposób postępowania, który na pewno prowadzi do celuamplituda różnica między maksymalnymi i minimalnymi wartościami

zanotowanych temperaturbez wykształcenia osoby które nie ukończyły szkoły podstawowej



bezrobotni osoby zarejestrowane w Urzędzie Pracy m. st. Warszawybilansowanie tworzenie sum prostych (także sumy wektorów np. profili)Bottom to up metoda bilansowania sumująca potrzeby energetyczne

mieszkańcówciepło technologiczne

wyposażenie budynku w system do wytwarzania ciepła technologicznego, możliwe do zastosowania: sieć ciepłownicza csi, gaz sieciowy gaz, olej opałowy LFO, gaz LPG, węgiel i koks wko

cpanele (słoneczne panele cieplne)

instalacje wykorzystujące zjawisko konwersji fototermicznej

czas obowiązków procent czasu wykorzystywanego w statystycznym gospodarstwie na wykonywanie obowiązków

czas odpoczynku procent czasu wykorzystywanego w statystycznym gospodarstwie na odpoczynek

dezagregacja odtwarzanie wartości opisujących klasy obiektów, które nie wykazują bezpośredniego powinowactwa z obiektami elementarnymi

doba, dzień dla profili doba dnia powszedniego to średnia z dni powszednich, trzecia środa, średnia śród lub inny wybór z pominięciem dni wolnych od pracy

dochód netto dochód po odjęciu obciążeń podatkowych ludności Warszawy i poszczególnych dzielnic przedstawiono jako liczbę złotych polskich przypadającą na osobę mieszkańca

dojazdy i dojścia procent czasu wykorzystywanego w statystycznym gospodarstwie na dojazdy i dojścia

dojeżdżający pracujący bądź uczący się, dojeżdżający do Warszawy, a na co dzień mieszkający poza nią

dostawa energii transport energiidwufunkcyjne ogrzewane węzłami dwufunkcyjnymi – do centralnego

ogrzewania lub ogrzewania podłogowego i do ciepłej wodydzielnica nazwa miasta oraz nazwy poszczególnych jego części

wyróżniających się pod względem położenia oraz odrębnych kompetencji władz administracyjnych i samorządu terytorialnego

edukacja instytucje edukacyjneedukacja osoby zatrudnione w instytucjach zajmujących się kształceniememeryci osoby pobierające świadczenie emerytalneenergia końcowa ilość energii, którą należy zakupić do ogrzewania,

przygotowania ciepłej wody użytkowej, wentylacji mechanicznej i klimatyzacji.

energia pierwotna

energia użytkowa

energia zawarta w źródłach, w tym paliwach i nośnikach, niezbędna do pokrycia zapotrzebowania na energię końcową, z uwzględnieniem sprawności całego łańcucha procesów pozyskania, konwersji i transportu do odbiorcy końcowego.oznacza w praktyce ciepło użyteczne do ogrzewania i wentylacji, czyli utrzymania wymaganej temperatury powietrza w ogrzewanych pomieszczeniach oraz do przygotowywania ciepłej wody użytkowej, bez względu na rodzaj i sprawność


https://pl.wikipedia.org/wiki/Klimatyzacja

https://pl.wikipedia.org/wiki/Ogrzewanie


urządzenia ogrzewczegoenergia zużyta na ogrzewanie

zapotrzebowanie budynku na energię potrzebną do zapewnienia odpowiedniego komfortu cieplnego w budynku

energochłonność wyrażany w kWh/m2, czyli łączne zapotrzebowanie na ciepło budynku – sumaryczne zapotrzebowanie na centralne ogrzewanie, ciepłą wodę użytkową oraz – o ile występuje – ciepło technologiczne odniesione do łącznej powierzchni ogrzewanej budynku

epanele (panele fotowoltaiczne)

panele słoneczne wykorzystujące zjawisko konwersji energii promieniowania słonecznego do energii elektrycznej

e-rowery podobne do rowerów pojazdy na energię elektrycznąe-skutery napędzane energią elektryczną skuteryetażowe ogrzewane kotłami znajdującymi się w obrębie mieszkania

zlokalizowanego w budynku wielorodzinnymezgoszkielety zasilane energią elektryczną mocowane na zewnątrz ciała

powłoki, których celem jest wzmocnienie siły mięśni użytkownika

forma zarządzania wskazano, jaki organ jest odpowiedzialny za zarządzanie danym budynkiem

fundacje substratem jest kapitał przeznaczony na określony cel oraz statut zawierający reguły dysponowania tym kapitałem

gospodarstwo czteroosobowe

gospodarstwa składające się z czterech osób

grupa pewna liczba jednostek skupiona w wyodrębniającą się całośćhandel instytucje handlowehandel osoby prowadzące działalność polegającą na kupnie, sprzedaży

lub wymianie towarów i usłughardmedia dobra, towary materialne transportowane sieciami, gazy, ciecze,

en. el., zawiesiny, woda, paliwa, energia, (rurociągi, przewody)instalacja elektryczna w budynku

opisuje stan instalacji elektrycznej w budynku, uwzględnia ilość gniazd jedno i trójfazowych w obiekcie

inwestycje słowo wieloznaczne, w Założeniach używane wyłącznie w odniesieniu do aktywów trwałych

jednopaliwowe ogrzewane kotłami przeznaczonymi do spalania biomasy o określonych właściwościach fizyko-chemicznych, składzie pierwiastkowym bądź gabarytach paliw

klimakonwektor urządzenie grzewczo–chłodzące, służące do utrzymywania danej temperatury w pomieszczeniach (dla każdego pomieszczenia oddzielny klimakonwektor). W klimakonwektorach czynnikiem zasilającym jest woda (woda ciepła i woda lodowa), gdzie ciepło/chłód jest przekazywane bezpośrednio do omywającego wymiennika ciepła powietrza. Wyróżnia się klimakonwektory indukcyjne (ruch powietrza indukowany różnicą temperatur) i wentylatorowe

kogeneracja technologia jednoczesnego (skojarzonego) wytwarzania energii



elektrycznej i ciepłakoszt roboczogodziny

wyrażony w Euro na rok (€ / rok) koszt zużytej energii końcowej na mieszkańca

kubatura wyrażona w m3 kubatura budynkuludność ogół ludzi zamieszkujących obszar miasta stołecznego

Warszawy i poszczególnych dzielnicmaksymalna najwyższa zanotowana temperaturamaksymalny pobór lato

maksymalny pobór mocy ze stacji odnotowany w warunkach pogodowych ekstremalnych latem

maksymalny pobór mocy zima

maksymalny odnotowany w roku pobór mocy ze stacji

metoda sposób postępowania przyjęty do realizacji celu, nie musi gwarantować sukcesu

metodologia przegląd różnych sposobów rozwiązania problemu odniesionych do uwarunkowań, zalet, wad, kosztów, wymagań, założeń; sposób wyboru metodyki

metodyka zestaw działań złożony z procedur i algorytmów wybrany do zastosowania w Projekcie, czyli do bilansu stanu istniejącegoi wyznaczenia prognozy zapotrzebowania itd. przewidywane wykorzystanie wielu różnych metod z ustaleniem hierarchii stosowania

metropolia warszawska

m.st. Warszawa z przyległymi terenami dobrze połączonymi transportowo, których systemy dystrybucyjne są obsługiwane przez te same stacje sieci przesyłowych

minimalna najniższa zanotowana temperaturamoc przyłączenia mocy przyłączenia budynku do: sieci elektroenergetycznej ene,

sieci ciepłowniczej csi oraz do systemu gazowego gazmodel model ekonometryczny, model fenomenologiczny, model

przyczynowo skutkowy, zestaw wszystkich formuł obliczeniowych z ustalonymi współczynnikami bez sprzężeń zwrotnych i wewnętrznych punktów bilansowania, deterministyczny

niepracujący grupa ludzi w wieku produkcyjnym, która nie podejmuje pracynierejestrowani osoby, które nie są przedstawiane w oficjalnych szacunkach

liczby ludnościNm3 normalny metr sześcienny; m3, jednostka objętości gazu

w warunkach normalnych tj. T=273,13K przy ciśnieniu 101,325 kPa, w opracowaniu ilości gazu ziemnego jest podawana tylkow przeliczeniu na warunki normalne i zapisywana w „m3” lub ” m3”

nośnik energii na przykład energia elektryczna, ciepłoodchylenie pojęcie mówiące jak szeroko wartości temperatury są rozrzucone

wokół średniejogółem ludność całkowita liczba ludności w mieście oraz w poszczególnych

dzielnicach, zarówno w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym, jak i poprodukcyjnym

olej opałowy mieszkania ogrzewane lekkim olejem opałowym266



opis konfiguracji trafo

liczba transformatorów o określonej mocy znamionowej w danym RPZ

osoba (os.) miara liczby ludnościpaliwa ciekłe oleje napędowe, oleje opałowe, mieszanina propan- butan,

butanol, etanol, metanol, esterpiece węglowe ogrzewane piecami na węgielpięcioosobowe i więcej

gospodarstwa składające się z pięciu lub więcej osób

PKB ogółem zagregowana wartość dóbr i usług finalnych wytworzonych przez narodowe i zagraniczne czynniki produkcji na terenie Warszawy w ciągu roku

po 2011 budynki wybudowane po roku 2011podstawowe osoby, które nie ukończyły szkoły wyższej niż gimnazjumpoligeneracja produkuje się minimum trzy media jednocześnie. Przykładowym

rozwiązaniem jest połączenie produkcji energii mechanicznej, energii elektrycznej, ciepła, chłodu, pary technologicznej, ditlenku węgla

pomieszkujący wielkość powstała z odjęcia od osób mieszkających osób zameldowanych

ponadwyższe osoby, które uzyskały tytuły naukowe wyższe niż magisterskipoprodukcyjni liczba mężczyzn w wieku 65 lat i więcej oraz kobiet w wieku 60

lat i więcej zamieszkująca całe miasto i poszczególne dzielnicepotrzeby fizjologiczne

procent czasu wykorzystywanego w statystycznym gospodarstwie na załatwianie potrzeb fizjologicznych

powierzchnia wyrażona w kilometrach kwadratowych powierzchnia terenu otoczonego granicami (miasta, dzielnicy, rejonu, itd)

pracujący osoby zatrudnione w podmiotach gospodarki narodowejprodukcja fabryki i zakłady produkcyjneprodukcja osoby, które w wyniku świadomej i celowej działalności

przekształcają przedmioty pracy używając do tego środków pracy

produkcyjni liczba mężczyzn w wieku 15 – 64 lata oraz kobiet w wieku 15 – 59 lat, zarówno wykonujący pracę przynoszącą dochód, jak i bezrobotni, zamieszkująca całe miasto i poszczególne dzielnice

proste spalanie paliw

spalanie w piecach i kotłach jednofunkcyjnych i dwufunkcyjnych

przeciążenie ciepłociągu

wskazanie rejonów w których sieć ciepłownicza nie pokrywa zapotrzebowania odbiorców końcowych

przed 1945 budynki wybudowane przed rokiem 1945przedprodukcyjni liczba ludności w wieku poniżej 14 roku życia zamieszkująca

całe miasto i poszczególne dzielniceprzedsiębiorcy osoby prowadzące własną działalność gospodarcząprzedszkolni dzieci uczęszczające do przedszkolireagregacja odtwarzanie wartości opisujących elementarne obiekty lub klasy

obiektów z zachowaniem zgodności w różnych przekrojachrekonstrukcja odtwarzanie nierejestrowanych parametrów procesu na



podstawie znanych wielkości dobrze powiązanych w ramach systemu

rekuperator urządzenie mające zastosowanie w systemach wentylacyjnych, wyposażone jest w wymiennik służący do odzysku ciepła na skutek przekazywani energii pomiędzy dwoma strumieniami powietrza o rożnych temperaturach.

rodzaj wentylacji system zastosowanej w budynku wentylacji, uwzględnia wentylacje grawitacyjną, mechaniczną lub mieszaną

rok termomodernizacji

rok przeprowadzonej termomodernizacji, brak danych oznacza, że termomodernizacja nie została przeprowadzona

samochody wyrażona w sztukach (szt.) liczba samochodów w Warszawie, poszczególnych dzielnicach i ich rejonach

serwicyzacja zwiększania proporcji usług w strukturze zatrudnieniaSmart Grid Technologia pozwalająca kontrolować zużycie energii, przynosi

ona korzyści zarówno odbiorcom jak i dostawcom energiisposób przygotowywania posiłków

sposób przygotowywania posiłków w budynku, możliwe do zastosowania: energia elektryczna ene, gaz sieciowy gaz, gaz LPG, węgiel i koks wko

spółdzielnie osoby zatrudnione w instytucjach prowadzących określoną działalność gospodarczą w interesie swych członków, zobowiązanych do wpłacenia udziałów, ustanowionych na zasadach prawa spółdzielczego, odmiennego od prawa spółek handlowych

spółdzielnie mieszkaniowe

specjalny typ spółdzielni

spółdzielnie mieszkaniowe

osoby zatrudnione w swoistego rodzaju spółdzielniach, których celem jest zapewnienie jej członkom mieszkań, budynków i innych nieruchomości, a także zakup gruntów na budowę domów

spółki łączna ilość instytucji opartych na umowie bądź statucie, których celem jest prowadzenie działalności gospodarczej

spółki prawa handlowego

REGON o formie prawnej odpowiadającej spółkom prawa handlowego

stacje ładowania liczba stacji ładowania samochodów elektrycznych w poszczególnych dzielnicach i ich rejonach

standardowe wartość powstała po odjęciu od wartości średniej wartości odchylenia standardowego

studiujący osoby kształcące się na wyższych uczelniachsystem ciepłowniczy

sieć ciepłownicza oraz współpracujące z nią urządzenia lub instalacje służące do wytwarzania lub odbioru ciepła

system CWU wyposażenie budynku w system przygotowywania ciepłej wody użytkowej, możliwe do zastosowania nośniki: sieć ciepłownicza csi, energia elektryczna ene, gaz sieciowy gaz, olej opałowy LFO, gaz LPG, węgiel i koks wko oraz odnawialne źródła energii OZE

system zbiór urządzeń przeznaczony do wytwarzania, przesyłu, 268



elektroenergetyczny rozdziału, magazynowania i użytkowania energii elektrycznej, połączonych ze sobą funkcjonalnie w system umożliwiający realizację dostaw energii elektrycznej w sposób ciągły i nieprzerwany

system gazowy sieć gazowa oraz współpracujące z nią urządzenia lub instalacje służące do wytwarzania lub odbioru gazu

system ogrzewania wyposażenie budynku w system centralnego ogrzewania, możliwe do zastosowania nośniki energii: sieć ciepłownicza csi, energia elektryczna ene, gaz sieciowy gaz, olej opałowy LFO, gaz LPG, węgiel i koks wko oraz odnawialne źródła energii OZE

średnie i policealne osoby, które nie ukończyły szkoły wyższej niż szkoła średnia, bądź policealna

technologie budowy

wskazanie głównej technologii, w której wykonano budynek

teren część powierzchni ziemi wraz z jej rzeźbą i pokryciemTop to down metoda badająca wydolność systemu energetycznego

z uwzględnieniem możliwości wytwórczychtransport zabudowa służąca wykonywaniu usług transportowychtransport instytucje transportowe (ZTM, taksówkarze itp.)transport osoby zatrudnione w instytucjach zajmujących się

przemieszczaniem ludzi lub ładunków w przestrzeni, przy wykorzystaniu odpowiednich środków transportu

trzyfunkcyjne ogrzewane węzłami trzyfunkcyjnymi – do centralnego ogrzewania, ciepłej wody i ogrzewania podłogowego

typ budynku podział na typ budynku wynika z Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych

uczący się osoby kształcące się w szkołach podstawowych, gimnazjach i szkołach średnich

uczniowie dzieci uczęszczające do szkół podstawowych, gimnazjów i szkół średnich

udział gminy wskazuje strukturę własności budynku, wskazuje w jakim procencie miasto jest właścicielem budynku

usługi materialne osoby świadczące usługi polegające na wykonawstwie konkretnych przedmiotów

usługi niematerialne

osoby świadczące usługi, które obejmują czynności niematerialne, jak porada techniczna, reprezentowanie kogoś przed urzędem bądź sądem itp.

warunki pogodowe ekstremalne

działanie systemu energetycznego w przypadku ponownego wystąpienia najniższej średniodobowej temperatury w ostatnim 30-leciu: - 31C zimą, 37C latem

warunki pogodowe ekstremalne letnie

najwyższa temperatura zewnętrzna odnotowana w profilach temperaturowych Warszawy 37C prezentująca najwyższe moce godzinowe w okresie letnim dla poszczególnych nośników energii

warunki pogodowe normalne

działanie systemu energetycznego przy założeniu temperatury odpowiadającej najniższej normatywnej temperatury zewnętrznej charakterystycznej dla III strefy klimatycznej, w której znajduje



się Warszawa: - 20Cwehikuły inwalidzkie

urządzenia umożliwiające poruszanie się osobom niepełnosprawnym ruchowo

węgiel i koks mieszkania ogrzewane węglem kamiennym bądź koksemwiek podstawowa cecha demograficzna ludności oznaczająca przeciąg

czasu od urodzenia do momentu obserwacjiwspólnoty mieszkaniowe

wspólnoty i zatrudnione w nich osoby

wspólnoty mieszkaniowe

osoby zatrudnione w instytucjach zarządzających budynkiem (lub budynkami) wielomieszkaniowym, w którym część lub wszystkie lokale stanowią wyodrębnione własności osób fizycznych potwierdzone wpisem do księgi wieczystej

wysokość kondygnacji

wysokość pomieszczeń liczona od górnej powierzchni podłogi do dolnej powierzchni stropu

wyższe osoby, które ukończyły studia uzyskując dyplom licencjacki/inżynierski/ magisterski

zaludnienie wyrażona w osobach na kilometr kwadratowy powierzchni (os./km2) średnia gęstość zaludnienia

zameldowani osoby zameldowane w Warszawiezamieszkanie wartość charakterystyczna tylko dla budynków mieszkalnych,

kolumna przedstawia liczbę mieszkańców danego budynkuzapotrzebowanie na moc

zapotrzebowanie budynku na moc, może być z uwzględnieniem podziału na centralne ogrzewane co, przygotowywanie ciepłej wody użytkowej cw oraz przygotowywanie posiłków pp

zastępcza przepustowość linii SN

sumaryczna wartość mocy wyprowadzonej liniami średniego napięcia

zatrudnienie wyrażona w procentach (%) liczba mieszkańców wykonujących pracę

zdrowie instytucje ochrony zdrowiazdrowie osoby zatrudnione w instytucjach ochrony zdrowiazmienne opisujące zmienne niezależne, wprowadzane do modelu [w rozumieniu

ekonometrii]zmienne opisywane zmienne zależne, wyliczane w modelu [w rozumieniu

ekonometrii]

7. Procedury

Procedura przygotowania opracowania zakładała pozyskanie z wielu źródeł lub oszacowanie danych odnoszących się do zakresu dokumentu, ich analizę i ocenę stanu aktualnego zapotrzebowania na ciepło, energię elektryczna i paliwa gazowe dla m.st. Warszawy.


infrastruktura.um.warszawa.pl · Web view, który jest opisem wszystkich systemów energetycznych i...

Documents

Transcript of infrastruktura.um.warszawa.pl · Web view, który jest opisem wszystkich systemów energetycznych i...