' µ v ] }...o o v } î î U ð ï î U õ ò U ð K } ] ] } u ï U ï ì U ô ó U î E } Z o ì U...

37
WEBINAR Guaraní con enfoque comunicativo Guarani og̃uahẽva Ladislaa Alcaraz de Silvero Ministra Secretaria Ejecutiva Secretaría de Políticas Lingüísticas 14 de agosto de 2020

Transcript of ' µ v ] }...o o v } î î U ð ï î U õ ò U ð K } ] ] } u ï U ï ì U ô ó U î E } Z o ì U...

Page 1: ' µ v ] }...o o v } î î U ð ï î U õ ò U ð K } ] ] } u ï U ï ì U ô ó U î E } Z o ì U î ~ ~ & µ v W ' X W, î ì í ð X í l E } ] v o µ Ç o } u v } } µ v Ç o

WEBINAR Guaraní con enfoque comunicativo

Guarani og̃uahẽva

Ladislaa Alcaraz de SilveroMinistra Secretaria Ejecutiva

Secretaría de Políticas Lingüísticas

14 de agosto de 2020

Page 2: ' µ v ] }...o o v } î î U ð ï î U õ ò U ð K } ] ] } u ï U ï ì U ô ó U î E } Z o ì U î ~ ~ & µ v W ' X W, î ì í ð X í l E } ] v o µ Ç o } u v } } µ v Ç o

Ñe’ẽrã

1. Guarani: mba’éichapa jajuhu ko ñe’ẽ ko’ág̃aitéramo.

2. Guarani: mba’éichapa jahecha ojehekombo’e ha ojeporúramo ko’ág̃a rupi.

Page 3: ' µ v ] }...o o v } î î U ð ï î U õ ò U ð K } ] ] } u ï U ï ì U ô ó U î E } Z o ì U î ~ ~ & µ v W ' X W, î ì í ð X í l E } ] v o µ Ç o } u v } } µ v Ç o

Ñane ñe’ẽ Guarani• Guarani Paraguái Estado ñe’ẽ tee.

• Ñe’ẽnguéra Guaraníva, ñande ypukuéra ayvu: • Ava Guarani• Mbya Guarani• Paĩ Tavyterã• Ache• Guarani Ñandéva• Guaraní Occidental

• Guarani ñane retã guasu Amérikape: Argentina, Bolivia, Brasil.

ĩ

Page 4: ' µ v ] }...o o v } î î U ð ï î U õ ò U ð K } ] ] } u ï U ï ì U ô ó U î E } Z o ì U î ~ ~ & µ v W ' X W, î ì í ð X í l E } ] v o µ Ç o } u v } } µ v Ç o

Mba’éichapa oĩ ko guarani ñe’ẽ

Ñe’ẽ oiporumeméva ñane retãyguára oĩ jave ojoapytépe, oñomongetakuévo opa mba’ére, oikuaaukávo hemiandu, hembiasa (ogapýpe, mba’apohápe, atyhárupi, tupãópe, kánchape ha umícha) ha hembikuaa.

Ñe’ẽ oikovéva ambue tetã ñe’ẽtee ykére ha hovake oje’apo’iséva, sapy’ánte. Oiko rupi ojoykére oguerova ojuehe iñe’ẽnguéra, hyapureko, ijepyahareko. Upéicha heñói oñembojopara, oñembojehe’a ha oñembojopyru.

Ñe’ẽ ojeitýva tesaráipe mante rei, ko’ýte mburuvichakuéra ha tekove arandu rembiapohápe, oñesãmbyhykuévo tetã remimoĩmby.

Page 5: ' µ v ] }...o o v } î î U ð ï î U õ ò U ð K } ] ] } u ï U ï ì U ô ó U î E } Z o ì U î ~ ~ & µ v W ' X W, î ì í ð X í l E } ] v o µ Ç o } u v } } µ v Ç o

Guarani ñe’ẽ haTavarandu

• Guarani aranduka’aty ñe’ẽ.

• Guaraníme oñemombe’u ha oñemyasãi ko’ãkuaapy.

• Guaraníme oĩ tavarandu ñe’ẽ; mbovyveoñenhedúgui castellano-pe umi ñe’ẽnga, káso, pukarã, maravichu…

Page 6: ' µ v ] }...o o v } î î U ð ï î U õ ò U ð K } ] ] } u ï U ï ì U ô ó U î E } Z o ì U î ~ ~ & µ v W ' X W, î ì í ð X í l E } ] v o µ Ç o } u v } } µ v Ç o

Mba’épa ija Tavarandu apytépe

Ñande reko Jeroviapy PurahéiJeroky

Tembiapojegua

Káso

PukarãÑe’ẽnga

Maravichiu

Page 7: ' µ v ] }...o o v } î î U ð ï î U õ ò U ð K } ] ] } u ï U ï ì U ô ó U î E } Z o ì U î ~ ~ & µ v W ' X W, î ì í ð X í l E } ] v o µ Ç o } u v } } µ v Ç o

GUARANÍPA TAVARANDU ÑE’ẼRÃNTE

Page 8: ' µ v ] }...o o v } î î U ð ï î U õ ò U ð K } ] ] } u ï U ï ì U ô ó U î E } Z o ì U î ~ ~ & µ v W ' X W, î ì í ð X í l E } ] v o µ Ç o } u v } } µ v Ç o

Constitución Nacional, 1992

A r t í c u l o 140. Ñe’ẽnguéra

rehegua

Paraguái ha’e tetã hembikuaa arandu heta ha iñe’ẽ mokõiva. Estado ñe’ẽ tee hína castellano ha guarani.

Léipe he’iva’erã mba’éichapa ojeporúta mokõivéva.

Mayma ypykue ñemoñare ñe’ẽ ha opaite imbovyvéva ñe’ẽ ha’etetã rembikuaa arandu avei.

ARTICULO 140. DE LOS IDIOMAS

El Paraguay es un país pluricultural y bilingüe. Son idiomas oficiales el castellano y el guaraní.

La ley establecerá las modalidades de utilización de uno y otro.

Las lenguas indígenas, así como las de otras minorías, forman parte del patrimonio cultural de la Nación.

Page 9: ' µ v ] }...o o v } î î U ð ï î U õ ò U ð K } ] ] } u ï U ï ì U ô ó U î E } Z o ì U î ~ ~ & µ v W ' X W, î ì í ð X í l E } ] v o µ Ç o } u v } } µ v Ç o

Creación de Instituciones

Ley 4251/10, Ñe’ẽnguéra

rehegua

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha

(2011)

Guarani Ñe’ẽ Rerekuapavẽ

(2012)

Page 10: ' µ v ] }...o o v } î î U ð ï î U õ ò U ð K } ] ] } u ï U ï ì U ô ó U î E } Z o ì U î ~ ~ & µ v W ' X W, î ì í ð X í l E } ] v o µ Ç o } u v } } µ v Ç o

Datos DGEECPoblación de 5 años y más de edad por área de residencia, según idioma

hablado en la casa la mayor parte del tiempoIdioma hablado en la casa la

mayor parte del tiempoÁREA de Residencia

Total País 1/ Urbana Rural

Total 6.215.134 3.743.507 2.471.627 Guaraní 35,2 17,7 61,7 Guaraní y Castellano 38,9 48,5 24,4 Castellano 22,4 32,9 6,4 Otro idioma 3,3 0,8 7,2 No habla 0,2 (*) (*) Fuente: DGEEC. EPH 2014.1/ No incluye los departamentos de Boquerón y Alto Paraguay

Page 11: ' µ v ] }...o o v } î î U ð ï î U õ ò U ð K } ] ] } u ï U ï ì U ô ó U î E } Z o ì U î ~ ~ & µ v W ' X W, î ì í ð X í l E } ] v o µ Ç o } u v } } µ v Ç o

Datos del tercer trimestre 2019

Idioma hablado en la casa la mayor parte del

tiempo

%

Guaraní 36,5 %

Guaraní y Castellano 30, 3 %

Castellano 29,5 %

Otro idioma 3,7 %

Fuente: DGEEC. EPH 2019.1/ No incluye los departamentos de Boquerón y Alto Paraguay (Con aproximadamente 83.000 habitantes, en total)

Page 12: ' µ v ] }...o o v } î î U ð ï î U õ ò U ð K } ] ] } u ï U ï ì U ô ó U î E } Z o ì U î ~ ~ & µ v W ' X W, î ì í ð X í l E } ] v o µ Ç o } u v } } µ v Ç o

Encuesta Permanente de Hogares, 2017

• Guaraní: hablado por 705.249 jóvenes, de 1.928.513 personas encuestadas (36,6 %)

• Bilingües Guaraní-Castellano: 32, 2 % .

Guaraní: gran vitalidad entre la población infantil y joven del país.

Page 13: ' µ v ] }...o o v } î î U ð ï î U õ ò U ð K } ] ] } u ï U ï ì U ô ó U î E } Z o ì U î ~ ~ & µ v W ' X W, î ì í ð X í l E } ] v o µ Ç o } u v } } µ v Ç o

Guarani Ñe’ẽ Tekombo’épe• 1994: Guarani oike ñepyrũ mitãnguéra

mbo’ehakotýpe, opaite hendárupi ñane retãpýre.

• Tekombo’e ñe’ẽkõime hakã mbarete mbohapy hendápe:

• Mbo’ehára• Aranduka ha ambue pytyvõrã • Ñe’ẽ ojehetepysóva, ojehejoráva

• Hetavejey tekombo’e oñeikundaha ikaruháicha, ijaháicha.

Page 14: ' µ v ] }...o o v } î î U ð ï î U õ ò U ð K } ] ] } u ï U ï ì U ô ó U î E } Z o ì U î ~ ~ & µ v W ' X W, î ì í ð X í l E } ] v o µ Ç o } u v } } µ v Ç o

Umi mba’e ñahenduvéva…• Noñehekombo’éiri guarani oñeñe’ẽva, ojejopyve

guarani jehaipy rehe mitã, mitãpyahu ha kakuaávape.

• Guarani ñambokuatiaséramo hasyeterei.

• Guarani jahejánteva’erã ñe’ẽ ayvurã, ani jahai ha ñambokuatia.

• Mbo’ehára noñe’ẽkuaái guarani ha omoĩnte temimbo’epópe aranduka, ohekombo’e’ỹ rehe ichupekuéra.

Page 15: ' µ v ] }...o o v } î î U ð ï î U õ ò U ð K } ] ] } u ï U ï ì U ô ó U î E } Z o ì U î ~ ~ & µ v W ' X W, î ì í ð X í l E } ] v o µ Ç o } u v } } µ v Ç o

Moõpa jaiporuva’erã Guarani

ÁMBITOS ÁMBITOS

Comunicacional Comunicacional

EducativoEducativo

Judicial Judicial

ComercialComercial

Administrativo o

Administrativo o

PolíticoPolítico

Profesional Profesional

Instancias de

interacción social

Instancias de

interacción social

Art. 34 Ley 4251/10

Page 16: ' µ v ] }...o o v } î î U ð ï î U õ ò U ð K } ] ] } u ï U ï ì U ô ó U î E } Z o ì U î ~ ~ & µ v W ' X W, î ì í ð X í l E } ] v o µ Ç o } u v } } µ v Ç o

Lengua Guaraní,del uso coloquial al uso formal

• Interacción espontánea • Empleo generalizado,

normal

Uso coloquial

Uso coloquial

• Oralidad: más habitual• Escrito: incipiente

Uso formal

Uso formal

Page 17: ' µ v ] }...o o v } î î U ð ï î U õ ò U ð K } ] ] } u ï U ï ì U ô ó U î E } Z o ì U î ~ ~ & µ v W ' X W, î ì í ð X í l E } ] v o µ Ç o } u v } } µ v Ç o

Normalización del uso de lalengua guaraní

1. Uso oral normal: interacción espontánea y comunicación formal.

2. Uso escrito formal: gradual y progresivo.

3. Normalización del uso oral y escrito: meta final.

Estado bilingüe: administrado en dos lenguas oficiales (guaraní y español)

Page 18: ' µ v ] }...o o v } î î U ð ï î U õ ò U ð K } ] ] } u ï U ï ì U ô ó U î E } Z o ì U î ~ ~ & µ v W ' X W, î ì í ð X í l E } ] v o µ Ç o } u v } } µ v Ç o

Lengua guaraní: Actitud y Planificación lingüísticas

Valoración positiva

Reposicionamiento social

Actitud Lingüística

Actitud Lingüística UAL (Unidades de

Asuntos Lingüísticos en el Poder Ejecutivo)

Formación de servidores públicos

Planificación Lingüística

Planificación Lingüística

Page 19: ' µ v ] }...o o v } î î U ð ï î U õ ò U ð K } ] ] } u ï U ï ì U ô ó U î E } Z o ì U î ~ ~ & µ v W ' X W, î ì í ð X í l E } ] v o µ Ç o } u v } } µ v Ç o

Campaña Rohayhu Che Ñe’ ẽ

Page 20: ' µ v ] }...o o v } î î U ð ï î U õ ò U ð K } ] ] } u ï U ï ì U ô ó U î E } Z o ì U î ~ ~ & µ v W ' X W, î ì í ð X í l E } ] v o µ Ç o } u v } } µ v Ç o

Ñe’ẽasa guaraníme

• Ñe’ẽ hekovekatúva oñembopyahúmanteva’erã ohóvo, jahechávo ko’ã mba’e:

• Oikovepotávo ko yvy’ape ári, ipyahuhápe ko’ẽreíre opa mba’e.

• Tetãnguéra oñakarapu’ãvo jahecha ipyahupáramo tembiporu, tembikuaa, tembiapojoaju, marandu’asãi ha umícha.

• Ko’ã mba’e pyahu oñemboheraséramo ñe’ẽ iñasãiete’ỹvape, oñemba’apómanteva’erã ñe’ẽasáre, peicha’ỹramo ojeporumeméta umu ñe’ẽnguéra pytagua ñe’ẽgui ha oñemomboriahúta upe ñe’ẽ.

Page 21: ' µ v ] }...o o v } î î U ð ï î U õ ò U ð K } ] ] } u ï U ï ì U ô ó U î E } Z o ì U î ~ ~ & µ v W ' X W, î ì í ð X í l E } ] v o µ Ç o } u v } } µ v Ç o

Ñe’ẽasa PÑS rembiapohápe

• Ñe’ẽasa ndaha’éi PÑS rembiapo tee.

• Ojejapo ipype ani ojehechagui umi temimoĩmby oipuruse ha omyasãiséva guarani ñe’ẽ.

• Ojejapo tembiapo ñomoiũme PÑS ryepýpe, umi temimoimby omba’ejeruréva mba’apoharakuéra ndive ha ikatuvéramo GÑR ndive.

Page 22: ' µ v ] }...o o v } î î U ð ï î U õ ò U ð K } ] ] } u ï U ï ì U ô ó U î E } Z o ì U î ~ ~ & µ v W ' X W, î ì í ð X í l E } ] v o µ Ç o } u v } } µ v Ç o

Ñe’ẽasa guaraníme (2)Mba’éichapa oñepyrũ:• Tembiaporendápe ojeporuse jave guarani ñe’ẽ, Estado

ñe’ẽ teéramo, ojejapopotávo leikuérapeoñemboguapyva’ekue.

• Tetã remimoĩmby oiporuséramo guarani hembiapohápehekoptete, ojavy’ỹ rehe.

• Tetã rembijokuái apytépe ndaipóriramooñemoaranduva’ekue ñe’ẽasa’aporã.

• Ojeheka PÑS jahechápa oykeko ha omoirũ ko tembiapo, ipokatúre omyasãivo guarani ñe’ẽ Estado ryepýpe.

Page 23: ' µ v ] }...o o v } î î U ð ï î U õ ò U ð K } ] ] } u ï U ï ì U ô ó U î E } Z o ì U î ~ ~ & µ v W ' X W, î ì í ð X í l E } ] v o µ Ç o } u v } } µ v Ç o

Ñe’ẽ pyahu oñemoheñóiva

• Ñe’ẽ pyahu guranimegua ndaipyahuetéiri: heñói guarani rapógui.

• Ohechauka guarani oguerojera ijeheguivoi ñe’ẽ pyahu hesakã porãva.

• Ñe’ẽ pyahu oñemoheñóiva ojeporuve ñe’ẽjehaipyrépe ha ndojeporúi gueteri oñeñe’ẽvo, upévare tekotevẽ oñemyasãive, ojeporuve umi temimoĩ rembiapohápe.

Page 24: ' µ v ] }...o o v } î î U ð ï î U õ ò U ð K } ] ] } u ï U ï ì U ô ó U î E } Z o ì U î ~ ~ & µ v W ' X W, î ì í ð X í l E } ] v o µ Ç o } u v } } µ v Ç o

Tembiapojoaju PÑS ha GÑR

Page 25: ' µ v ] }...o o v } î î U ð ï î U õ ò U ð K } ] ] } u ï U ï ì U ô ó U î E } Z o ì U î ~ ~ & µ v W ' X W, î ì í ð X í l E } ] v o µ Ç o } u v } } µ v Ç o

Ojekuaáma ohóvo Guarani jehaipyre

Page 26: ' µ v ] }...o o v } î î U ð ï î U õ ò U ð K } ] ] } u ï U ï ì U ô ó U î E } Z o ì U î ~ ~ & µ v W ' X W, î ì í ð X í l E } ] v o µ Ç o } u v } } µ v Ç o

Logos bilingües de los OEE

Page 27: ' µ v ] }...o o v } î î U ð ï î U õ ò U ð K } ] ] } u ï U ï ì U ô ó U î E } Z o ì U î ~ ~ & µ v W ' X W, î ì í ð X í l E } ] v o µ Ç o } u v } } µ v Ç o

Cartelería Bilingüe institucional

Page 28: ' µ v ] }...o o v } î î U ð ï î U õ ò U ð K } ] ] } u ï U ï ì U ô ó U î E } Z o ì U î ~ ~ & µ v W ' X W, î ì í ð X í l E } ] v o µ Ç o } u v } } µ v Ç o

Cartelería institucional - YACYRETA

Page 29: ' µ v ] }...o o v } î î U ð ï î U õ ò U ð K } ] ] } u ï U ï ì U ô ó U î E } Z o ì U î ~ ~ & µ v W ' X W, î ì í ð X í l E } ] v o µ Ç o } u v } } µ v Ç o

Cartelería en ruta - ESSAP

Page 30: ' µ v ] }...o o v } î î U ð ï î U õ ò U ð K } ] ] } u ï U ï ì U ô ó U î E } Z o ì U î ~ ~ & µ v W ' X W, î ì í ð X í l E } ] v o µ Ç o } u v } } µ v Ç o

Documentos traducidos al guaraní

Page 31: ' µ v ] }...o o v } î î U ð ï î U õ ò U ð K } ] ] } u ï U ï ì U ô ó U î E } Z o ì U î ~ ~ & µ v W ' X W, î ì í ð X í l E } ] v o µ Ç o } u v } } µ v Ç o

Invitación bilingüe

Page 32: ' µ v ] }...o o v } î î U ð ï î U õ ò U ð K } ] ] } u ï U ï ì U ô ó U î E } Z o ì U î ~ ~ & µ v W ' X W, î ì í ð X í l E } ] v o µ Ç o } u v } } µ v Ç o

Portal web de la SPL - www.spl.gov.py

Page 33: ' µ v ] }...o o v } î î U ð ï î U õ ò U ð K } ] ] } u ï U ï ì U ô ó U î E } Z o ì U î ~ ~ & µ v W ' X W, î ì í ð X í l E } ] v o µ Ç o } u v } } µ v Ç o

Comunicación Institucional bilingüe

Page 34: ' µ v ] }...o o v } î î U ð ï î U õ ò U ð K } ] ] } u ï U ï ì U ô ó U î E } Z o ì U î ~ ~ & µ v W ' X W, î ì í ð X í l E } ] v o µ Ç o } u v } } µ v Ç o

Invitación y agenda bilingüe

Page 35: ' µ v ] }...o o v } î î U ð ï î U õ ò U ð K } ] ] } u ï U ï ì U ô ó U î E } Z o ì U î ~ ~ & µ v W ' X W, î ì í ð X í l E } ] v o µ Ç o } u v } } µ v Ç o

Certificado Bilingüe

Page 36: ' µ v ] }...o o v } î î U ð ï î U õ ò U ð K } ] ] } u ï U ï ì U ô ó U î E } Z o ì U î ~ ~ & µ v W ' X W, î ì í ð X í l E } ] v o µ Ç o } u v } } µ v Ç o
Page 37: ' µ v ] }...o o v } î î U ð ï î U õ ò U ð K } ] ] } u ï U ï ì U ô ó U î E } Z o ì U î ~ ~ & µ v W ' X W, î ì í ð X í l E } ] v o µ Ç o } u v } } µ v Ç o