ΤΟ ΧΡΩΜΑ ΣΤΗ ΤΕΧΝΗ

Είναι γνωστό ότι ο κάθε ζωγράφος προσπαθεί μέσα από το έργο του να εκφράσει έναν κόσμο μηνυμάτων και συναισθημάτων. Σε αυτό τον βοηθούν τα σχήματα και τα χρώματα που χρησιμοποιεί. Τα χρώματα είναι ζωή και το φως τα γεννάει.

Τα βασικά χρώματα

Τα βασικά χρώματα Γιατί το κόκκινο, το κίτρινο και το μπλέ

ονομάζονται βασικά χρώματα?

Πως ονομάζονται τα χρώματα που παράγονται από τα βασικά?

Χρωματικός κύκλος

Ο κόσμος του χρώματος δεν είναι απλώς μια συλλογή αναρίθμητων χροιών, είναι καθαρά δομημένος επί τη βάσει των τριών θεμελιωδών χρωμάτων και των συνδυασμών τους. Υπάρχουν τα βασικά (καθαρά) και τα συμπληρωματικά (δευτερεύοντα) χρώματα. Τα βασικά είναι το κόκκινο, το μπλε και το κίτρινο. Τα συμπληρωματικά χρώματα δημιουργούνται από την ισόποση ανάμιξη 2 βασικών χρωμάτων και προκύπτουν τα εξής:

Κόκκινο + Κίτρινο= Πορτοκαλί Μπλε + Κίτρινο= Πράσινο Κόκκινο + Μπλε= Μοβ

Τα τριτεύοντα χρώματα Τα τριτεύοντα χρώματα συνιστώνται από την

ανάμιξη ενός βασικού (πρωτεύοντος) και ενός δευτερεύοντος χρώματος και προκύπτουν τα εξής:

Κίτρινο + Πορτοκαλί = ΚιτρινοπορτοκαλίΚόκκινο + Πορτοκαλί =ΚοκκινοπορτοκαλίΚόκκινο + Μοβ = ΚοκκινομόβΜπλε + Μοβ = ΜπλεμόβΜπλε + Πράσινο = ΜπλεπράσινοΚίτρινο + Πράσινο =Κιτρινοπράσινο

Έτσι πραγματοποιείται ένας κύκλος 12 χρωμάτων, που απέχουν εξίσου μεταξύ τους, όπου κάθε χρώμα παίρνει τη θέση του, που δεν είναι εναλλάξιμη με τις άλλες. Η διαδοχή των χρωμάτων γίνεται σύμφωνα με την τάξη του ουράνιου τόξου και του φάσματος.

Θερμά-ψυχρά χρώματα

Τα χρώματα διαιρούνται ανάλογα με τα επιμέρους στοιχεία τους σε ψυχρά (με βάση το μπλε), θερμά (με βάση το κόκκινο), φωτεινά, ουδέτερα, σκοτεινά (με βάση το μαύρο), απαλά - παστέλ (με βάση το λευκό) και λαμπερά.

Θερμά χρώματα είναι το κόκκινο το πορτοκαλί και το κίτρινο. Επίσης θερμά χρώματα είναι τα χρώματα της φωτιάς, των πεσμένων φύλλων, της ανατολής και της δύσης του ηλίου. Γενικά τα θερμά χρώματα εκφράζουν την ενέργεια, το πάθος και την θετικότητα.Το κόκκινο και το κίτρινο είναι και τα δύο βασικά χρώματα, και το πορτοκαλί προκύπτει από αυτά. Αυτό σημαίνει πως τα θερμά χρώματα είναι στην πραγματικότητα θερμά και δεν δημιουργούνται από το συνδυασμό κάποιου θερμού χρώματος με κάποιο ψυχρό.

Τα ψυχρά χρώματα είναι το πράσινο, μπλε και μοβ και συνήθως είναι ποιο υποτονικά από τα θερμά χρώματα. Είναι τα χρώματα της νύχτας, του νερού, της φύσης και συνήθως είναι χαλαρωτικά και κατά κάποιο τρόπο επιφυλακτικά. Από τα τρία ψυχρά χρώματα το μπλε είναι το μόνο που είναι βασικό χρώμα. Αυτό σημαίνει πως τα άλλα δυο χρώματα είναι αποτέλεσμα συνδυασμού του μπλε με κάποιο από τα δυο βασικά χρώματα (κίτρινο για να παράγουμε το πράσινο και κόκκινο για να παράγουμε το μοβ). Για το λόγο αυτό το πράσινο έχει κάποιες από τις ιδιότητες του κίτρινου και το μοβ παίρνει και κάποιες από τις ιδιότητες του κόκκινου. Τοποθετώντας ψυχρά χρώματα στα σχέδια σας δίνετε την αίσθηση της χαλαρότητας και της επαγγελματικότητας.

Οι αντιθέσεις των χρωμάτων Οι αντιθέσεις των χρωμάτων διακρίνονται από τα

αισθητήρια όργανά μας μόνο μέσω συγκρίσεων. Ερευνώντας τους χαρακτηριστικούς τρόπους δράσης των χρωμάτων διαπιστώνουμε επτά διαφορετικές χρωματικές αντιθέσεις, όπου είναι οι εξής:

1. Αντίθεση του χρώματος καθ' αυτό 2. Αντίθεση ανοιχτού - σκούρου 3. Αντίθεση ψυχρού - θερμού 4. Αντίθεση των συμπληρωματικών 5. Ταυτόχρονη αντίθεση 6. Ποιοτική αντίθεση 7. Ποσοτική αντίθεση

Αντιθέσεις χρωμάτων-συμπληρωματικά χρώματα

Έτσι κατά το μοντέλο (Κόκκινο, Κίτρινο, Μπλε) τη μέγιστη αντίθεση προσφέρουν τα παρακάτω ζεύγη συμπληρωματικών χρωμάτων.

Το Κόκκινο κάνει αντίθεση με το Πράσινο Το Μπλε κάνει αντίθεση με το Πορτοκαλί Το Κίτρινο κάνει αντίθεση με το Μωβ

Στον κύκλο των χρωμάτων, την μέγιστη αντίθεση προσφέρουν οι αποχρώσεις που είναι αντίθετα τοποθετημένες στον κύκλο.

Για παράδειγμα η ανάμιξη του κόκκινου και του κίτρινου (δυο βασικών χρωμάτων) δίνει πορτοκαλί. Αρά λείπει το τρίτο βασικό χρώμα που είναι το μπλε. Οπότε το Πορτοκαλί (κόκκινο+ κίτρινο) κάνει μέγιστη αντίθεση με το μπλε.

Η ανάμιξη του μπλε και του κίτρινου (δυο βασικών χρωμάτων) δίνει πράσινο. Αρά λείπει το τρίτο βασικό χρώμα που είναι το κόκκινο. Οπότε το πράσινο (Μπλε+ κίτρινο) κάνει μέγιστη αντίθεση με το κόκκινο.

Παραδείγματα στο χώρο Η αντίθεση των

συμπληρωματικών χρωμάτων έχει χρησιμοποιηθεί ιδιαίτερα στη γραφιστική, στη διαφήμιση και στη διακόσμηση του εσωτερικού χώρου.

Αντίθεση Μπλε με Πορτοκαλί

Στη διπλανή φωτογραφίαντο φόντο έχει έντονο μπλε χρώμα ενώ κάποια έπιπλα ζεστό πορτοκαλί. Η αντίθεση των δύο χρωμάτων, κάνει το πορτοκαλί να φαίνεται έντονο και φωτεινό και έτσι τα δύο πορτοκαλί καθίσματα κυριαρχούν στο χώρο.

Αντίθεση κόκκινου-πράσινου Αν το φόντο ήταν για

παράδειγμα, κόκκινο ή καφέ τότε το πορτοκαλί δε θα ξεχώριζε ιδιαίτερα.

Αντίθεση Κόκκινου με Πράσινο

Οι κόκκινές παπαρούνες φαίνονται πολύ φωτεινές στο καταπράσινο φόντο.

Παράδειγμα αντίθεσης κόκκινου-πράσινου

H αντίθεση του κόκκινου και του πράσινου χρησιμοποιήθηκε σχεδόν αποκλειστικά σε όλη την κινηματογραφική ταινία Amelie του Jean-Pierre Jeunet, τόσο στην σκηνογραφία όσο και στην ενδυματολογία

Ουδέτερα χρώματα

Το μαύρο και το άσπρο Το μαύρο και το άσπρο είναι όχι - χρώματα.

Το μαύρο δημιουργείται όταν δεν υπάρχει καθόλου φως, σε αντίθεση με όλα τα άλλα χρώματα, που είναι παρόντα μόνο όταν υπάρχει φως.

Το άσπρο στην πραγματικότητα είναι το άθροισμα όλων των χρωμάτων του ουράνιου τόξου, της ίριδας, δηλαδή των βασικών και των συμπληρωματικών χρωμάτων μαζί.

ΧΡΩΜΑ ΚΑΙ ΨΥΧΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ Το κάθε χρώμα προκαλεί διαφορετικά

οπτικά ερεθίσματα και κατ' επέκταση εκφράζει διαφορετικά συναισθήματα. Η επίδραση του χρώματος στα συναισθήματα και τις αντιδράσεις των ανθρώπων είναι καταλυτική. Ειδικές μελέτες έχουν δείξει ότι συγκεκριμένα χρώματα επηρεάζουν το περιβάλλον και την ψυχική διάθεση των ανθρώπων, ακόμα και την υγεία.

Τα ζεστά χρώματα, δηλαδή το κόκκινο, το πορτοκαλί και το κίτρινο, και τα μεταξύ τους ευρισκόμενα συγγενικά χρώματα, δημιουργούν την αίσθηση της οικειότητας και συνδέονται με τον ενθουσιασμό και την καλή διάθεση, μας βοηθούν να αντιληφθούμε το χρόνο και συγχρόνως μας προκαλούν την αίσθηση του φιλόξενου, της εξωστρέφειας ,ενώ τα ψυχρά, δηλαδή το μπλε, το μοβ και το πράσινο, μαζί πάλι με τα μεταξύ τους ευρισκόμενα συγγενικά χρώματα, σχετίζονται με μια σειρά από ετερόκλητα συναισθήματα, όπως της ηρεμίας, της γαλήνης ή της μελαγχολίας από τη μία και της κακοδιαθεσίας, της απογοήτευσης από την άλλη. Οι φωτεινές κυμάνσεις των θερμών χρωμάτων, επειδή έχουν μεγαλύτερη συχνότητα από αυτήν των ψυχρών, διεγείρουν πολύ περισσότερο το αισθητήριο της όρασης. Για το λόγο αυτό, προκειμένου να επέλθει μια χρωματική ισορροπία ή αρμονία, κάθε θερμό χρώμα έχει συμπληρωματικό του ένα ψυχρό.

Τα χρώματα στην αρχαιότητα Συχνά ακούμε για την περίφημη τετραχρωμία των

αρχαίων, η οποία υποστηριζόταν και από τη φιλοσοφική σκέψη. Οι αρχαίοι πίστευαν στην τετραχρωμία και ως βασικά χρώματα είχαν το κόκκινο, το κίτρινο, το μαύρο και το άσπρο. Με τη μείξη των χρωμάτων αυτών μεγάλωναν σημαντικά τη χρωματική τους γκάμα. Η αρχαία ελληνική ζωγραφική είναι η λιγότερο γνωστή έκφανση της αρχαίας ελληνικής τέχνης κι αυτό επειδή τα ευπαθή υλικά της είναι η κύρια αιτία που δεν επέτρεψαν, πλην λίγων εξαιρέσεων, τη διατήρησή της ως τις μέρες μας.

Σημαντικότερους μάρτυρες σήμερα της ύπαρξης χρωμάτων στην αρχαία ελληνική τέχνη

αποτελούν οι τοιχογραφίες

Φυσικά-τεχνητά χρώματα Τα χρώματα που χρησιμοποιούσαν οι ζωγράφοι από την

αρχαιότητα ανήκαν σε δυο κατηγορίες, στα φυσικά (χημικά στοιχεία, ορυκτά και φυτικά παράγωγα) και τα τεχνητά και χρησιμοποιούνταν σε μορφή σκόνης. Για τη μετατροπή τους σε σκόνη αναγκαία ήταν μια πλάκα από μάρμαρο ή αιγυπτιακό πορφυρίτη και μια μικρότερη πέτρα, όπως θαλασσινό βότσαλο ως τρίφτης. Τα χρώματα αναμιγνύονταν με το συνδετικό υλικό και φυλάσσονταν συνήθως μέσα σε όστρακα. Το συνδετικό υλικό, ανάλογα τη χρήση, μπορούσε να ήταν μια κόλλα ή κολλώδης οργανική ουσία όπως ζωική κόλλα ή ψαρόκολλα, ή ακόμα να προερχόταν από φυτικές εκκρίσεις όπως αραβική γόμμα. Άλλη πιθανή εκδοχή είναι μια δυνατή κολλώδης ουσία φτιαγμένη από γάλα ή ξυνόγαλα, η λεγόμενη καζεΐνη. Εξαιρετικό συνδετικό υλικό είναι και ο κρόκος ή το ασπράδι του αυγού καθώς και το κερί μέλισσας.

Χρώμα και σχήμα Τα τρία βασικά χρώματα, κόκκινο, κίτρινο, μπλέ

εναρμονίζονται με τα τρία βασικά σχήματα, τετράγωνο, τρίγωνο, κύκλος.

Το τετράγωνο αντιστοιχεί σε ένα δυνατό χρώμα, το κόκκινο.

Το τρίγωνο με τον ανήσυχο και ανυψωτικό χαρακτήρα του ταιριάζει στο κίτρινο χρώμα.Οι οξίες γωνίες του προδιαθέτουν για ένα επιθετικό χαρακτήρα. Και οι τεμνόμενες διαγώνιες προδιαθέτουν σε ένα μαχητικό και ανήσυχο συναίσθημα.Σε αντίθεση από την άκαμπτη και τεντωμένη ακαμψία του τετραγώνου, ο κύκλος δημιουργεί ένα αίσθημα χαλάρωσης και συνεχής κίνησης.