1˙ j $3ا #Kﻡ ا ﻡ K#+ نا 8 ا ع" لو ˝ نا لو ˝ C ﻡ ) آ ب ا W ي ?0 ا 8 ا نا 3ا 4 K $ﺕ & @آ 4 K$ نا 3ا ة
ˇˆ نا ق تا درا ءا - Tamkeentamkeen-jo.org/upload/tatbeek-itfakeat.pdf · 5""نا "ق...
Transcript of ˇˆ نا ق تا درا ءا - Tamkeentamkeen-jo.org/upload/tatbeek-itfakeat.pdf · 5""نا "ق...
""
""
""
""
"��"ا����ن"����ق"ا��و�� "ا�����ت"�����
"""ا�رد��"ا����ء
""ا�$#�" "وا���!"ا��ا
""ا�$�*(")%�!"'�$�"آ#�ر��%
""
""
""
""
""
""
""
2
""
""
""
""
""
""
""
""
""
""
""
""
""
""
""
3
�����""
ت"أآ����"����""���� ن"����ل"����"ه�����أ"ا������ "��������"ا�����"ا�
تا"����"#"��"ا���!���ف"�������ق���$�"���'*��"ا()��'ن"&����ق"%��"��+,%"����"
-���(0ء".����"دو�����"#�:����9"ردنوا5"،ا����25اف"ا����4ول"�����"ا������12"ا�
تا>"��"#9">#*س"�4د"��"�2ف�$���< "ا()'ن"��ق��"ا�4و���"%�" ?���"
@%�" 9%,��A" ���12�دور"ا�" B�"�" ���" لم "إ����E&أ" FGت "ه���$�"���? "ا(%
0��K "ا��'�,� "JIو#�5 "ا��4اI��، "ا���'!�ى ��"ا����� "#��@ "%��4 "ا�!�� "ا�
��A،ا5"و&��%9"ا()'ن"����ق"5ولاA" L�&Mا "��� "وا��Gق "ه�"أن"ا��'�
0ء����"ه���FG"����<"#!�����ط"�!�����P"اOن"إ����?"����زال"ا5رد)����"ا������12"ا�
ت،ا>�$�"�!R"GSآ�G"و�زال"%�$��"U��!�"��" FGت ا>"ه���$�%" BV���#"
��"�W("<تا�$�%" ���AA5ا" "ا��I4�ل "ودون0"ا������A "ا�����4ة "��� "�1"�
��"P�:�#9،"ا���$Y"هGا"%+Aن"وأZ�"�.�A"ا���"BA��"B�"ا5و���� "ا���
���AA5وا"@���+,!�" FGتا>"ه����$�%"����" P�+$"���"��M���"?��1"ا����12، "0ءا�
ت#"�\�!]ام�$� ���� "���اد اB��" ��W��"5 "إذا"ا�1�ع"هGا"��"%Sا�" ���<���"
��K0�م"��?"ا��ا `"أ_�ه"ا5رد)��"ا�E&5ا"��K0�"��� "ر%4a"ا�!�"ا�
0ء�""0ا5رد)�"ا�
""""""-a1%"FGه" ��Aإذا"ا�4را" ?���" ����ت ا"%,+��@ "أو"إ���ل "آ���$����ق "%&"
0ء "$+P"��"ا()'ن��0ء "JIو#�5 "ا����12، "ا���0"ا5رد)�� "ا����12 "ا�
م"و%������� "���'���"ا�4را��E%" ��A�ن"أن"ا�+4ا��� "����"��*��> "آ��ن"و4�$ ��E&5"
0ء�م "%,+�@"��?"ا��1,���"ا5رد)�"ا��E&5"ت ا��$�"،ا()�'ن "&���ق "%���E4رة"و���("FGم"ه����E&5و"اY��$�ا��"L�"ا���Gي"ا����!�(���cا"إ����9"أ�[�!��A"
��� "��� "%���dاV" ��Aا�4را" ،:�4ه�م "��� "%!�1ول "�* ��e "و���"ا5ول"ا��
�����تا"%,+���@"و�����f"آ����$�0ء"����"ا()��'ن"&����ق"%���"#��PEW"�����12ا"ا�
رة"�<"�م،c)داتا"إ�?"ام ".!"�E&ء "وأ0��ص "#�PEW "د)�� ا5ر"ا��I"0
4
%�������If"e،"و���1��#?#"����Aا��$����ف"%���'!"4ف"ا�4را"?�����"B���"�"P������%و"
-�����A5ا"h���A5ا��!+�����"وا"�����"-���(0ء".����"ا����4ول"�����"ا������12"ا�
ت،ا>"ه��FG"�!,+���@"ا���25اف���$�%"e��� �1!�����"وأ#"���Aدرا"��������%"
"��از)�����"!�V"ن"أن���E%"���Aد"درا"ا�����P"آ������"����"���4��c��"9ة"أو"����ه
ت#���$�%"���رة"أه�����"و%!����P"0ا()��'ن"�ق&��c)م"إ���?"ا��E&ء"أ0���"ا�
�4ة"��"ا�I5ى"ا�25اف"ا�4ول"��"ا���12'�" �� �"���? "ا5رد)�� "ا�
B���"�"ب��!���Aوا"������ت،"ه���FG"%,+����@"آ�����$�"�����?"ا��$����ف"و�����?"ا>%
)�)��� "وا�#5د"ا�4>>ت�ه�B "ا������� "ا���، "ا���اردة "����"��" M0��" ���"أن"
FGرة"هc)4"ا$" EW�%P" P���" jd� " �E!����#��." ?���" �� �"ا5رد)�� "ا�
آ�ة "إ�?"�9��4"ر#���" Bآ "ا��I5ى "ا��25اف "ا��4ول "��� "ا�����"�"و%,+�
س"��?Aأ)9"أ"h��"P$أ"���"و$4رة"آ"1�0"""
""
""
""
""
""
""
""
""
""
5
""ا����ن"���ق"ا�� ��ت"���م
""""""�E��"ل��تا"$"�a,�`"أن"ا��$�"⁄"��a�1ف ">$"ا()'ن"&��ق"%
$��� ا"أ��� "?��� "⁄"�م"#PEW"أم"ا�4راFG"�Aه"�V5اض"A�اء�ه�4ة "أو"%��"
"%!����0"دو�����a��("ول"��:��Y"ا�����a�د"�����h"ا()��'ن،"����ق&"�!��1
$��ا�تا"��"#*)"""دو���"%�$����ق "�!��@")J"و.�د"ا()'ن"&��ق"%�#"
،"ا()'ن"��"�Eد"و��a�ت ا>"ه�� "ا����$� "ا�!�� "ا�4و���� "%"��� "أو"��" �V"�AA5ه�"ا"&��ن"�� ��A،"و&��%9"ا()'ن"&��ق"وA5ا"
"��"أو"آ��"%P�!W"وا�!�"+�V?"أ��م"E&ز"أ[�%"FGق"ه��""0ا��
'�A*%"?��"م�"�ت "ا��'#@ "ا����$�"�E�ن �"��� "ا()�'ن، "&���ق ">%
<���+�$����ا"#��*ن"ا�����ل"������>"و>"��%"ت"�����1��$M���"��a��1�"����?"⁄"�ا�
P�+A"لت ا"��� "ه�"/ا�����$�*"58"+ا���دة ")�J "#�'+- "ا()�'ن "���ق &"%
�P"ا�Gي"�1"E�" 4ة "��� "@ا����ز ا"&��� "��� "ا��a�1��� "ا���'��!&" JS�c"
��"��V"�"و&��4 "أو"أ&�دي ")�J "��� "أآ��� "���h "ا��G"�" J1ا"ا�4و��،"ر�
$����ا"�����%""���� ��"���AA5ا"B���U1%"ت��$Mا��"���a��1�"ا���4ول"#����"ا�
ن"و��h"ا�25اف� ""0ا()'ن"&��ق"و%�]�]"
"�!�����"أ���Iى"���'*��"_����""""""&"%!����@"وه���""ا�������4،"ه��FG"����"إ���0
ت ا"#!�Y�1a "أو"#*)�اع��$�"و�+�4و 0"#�4را��A "ا����W��� "ا()�'ن "&���ق "%
زال"ا�4را�A،"ه�V5"FGاض"أ)1�"9�" Y�1a�!ي "ا�Gوي "$!�&�9 ا"ا��"ا���1'
+Pر���زاك"آ���*""�������9"9إ4S!��Aا�"#�1!�����"و�����E"اOن،"إ���?")�m�%0"و"
6
"و_G�1" �'��I" ���_M �"$!�&�9 ا"ا��Gي "ا�!��'�B "و���م��"#��� "]ا�!���� "���? "�
ل"أر#��Ecت"��"أ�$�"3"ه�"ا()'ن"&��ق"إ%<""
ت 30���$���1ول"�����"ا%!%"Y���!S�"ق����"ا���!���ف"ا()��'ن"&��"#"P����"
ص "ا�4و��"ا��"4�Sق "ا�����"ا��4و�� "وا��"�4 "،"وا��'���A "ا��4)��� "#�
صSق"ا�����د��"#a!$)ا"������"وا(.!��""0وا��
تا 40��+$�%"���:I"ول��1!%"���"أو"&��$��&"��"1��#"P����"����%B�"دة"ا(#��
���"0ا������"وA�ء"�-ا�!�G"و%���B"ا���
ت ا 50��$�"ا�!�����]"����"������1"أو"�a�S�:� ":���ر"1�#ه���0"%!����@"%
[���!�"0ا���أة" 4"وا�!���]"ا���a1ي"آ
ت" 60�$�ت"%���"ا%n�"�1���"P�,�""0آ
1. Karel Vasak "Le droit international des droits de
I'homme", RCADI,1974, 1V,P.349.
7
"">ه"ا��را��"ه��"�������"ا��"�����ت���
ن"ا�4و��ن"ا��"4ان •:Sق"ا���"��� ")��Wه� "%�B "ا���Gان "ا()�'ن "#�
"�������"*"6986"+ر$�����B"ا�������4د"�������"4228^8^"37"#!�����ر�o"ا5ردن
""0ا�����A"ا����4ة
تا •���$�%"B���5ه���0"ا��!���4ة"ا1��"-�G���!ا�"F����Vوب"����"و��� "
�����A"ا����#�"أو"ا����")��Wت "ا�!�� و"ا��"���1 "أو"ا�Mإ)')��"أو"ا�
R�Gا5ردن"��"آ"oر�"��� *"6986+"ر$B"ا��4د"��"37^8^4228"#!
"0ا�����A"ا����4ة
$����ا •�%"B���5ا��!���4ة"ا"���:Sق"ا������#"P���ر�o"ا��W��1�رة"ا�,��!#"
"0ا�����A"ا����4ة"��*"69:9"+ر$B"دا��4"��"4228^32^38
• ����$�0ء"ا%���ل".����<"����?"ا�E��c4"ا�!�����]"""أ�� "و%���e"ا�����fة"
د$�aا����"����"�"oر���!#"31913;;4"e���Iود"[���&"G����ر�o"ا�!1��!#"
���"�����"ا��������A"ا�������4ة"�����"و)����Wت"4;;351913aا����"B���$ر"
6;65"oر�!#31:142290"
$����ا •�0ء"%���ل"آ����"����?"ا�E��cي"ا�!�����]"أ�a��1رة""""ا���W��1ا��"
oر�"ا��������4ة"������*"6986"+ر$����B"ا������4د"������"37^8^4228"#!����
���A0ا��"
"""""�� )"ا�����4ة "��� "ا��W�1�ر "ا()'ن"����ق"ا���#�"ا����ق"إ�?""#
���Aا��"G1�" مت "��� "���4 "وه�� "،4226"����$�"ا����� "ا()�'ن "&���ق "إ%
91Eا"و���$�"0ا���#��"ا�4ول"%JS"إ$�����"%
8
1,��ق�"""""""FGه��"���Aا�4را"-a��1�"����"���تا>"����?"ولا5"ما�����$�%"
ت ا"��� "4�%"5)""وذ�R"ا��Gآ�رة،��$����A، ا5"ا()�'ن "&���ق "%A"و5ن"
تا"%,+����@"إ����?"وا����4ا���"�ا��,����+�"إه!����م����$�نا()���'"&�����ق"%"�����"
)�ن�"�a1-"ا���12"ا�"���0""
ر#�� "ي%��� "ان"+���� ا�,"و��""""""�ت "ه�FG "#��� "ا����$�$��� ا>"��< "ا>%�%"
%9و&�"ا()'ن"����ق"ا5ورو#���" ���AA5ا"��& ��" e�4!�Aا���0ورة "إ"
Rم"5ن"،ذ�U1ق �"ورو#�� ا5"ا����"و%,��را، "إآ!��> "آ��ه��ا5 "ا()�'ن "�
دات>"وا�!,���ق��"!."Bآ"ا5ورو#����"وا�������E"ا������12"ا5ورو#����"ا�����
�".��4ا "������4"أ���� "ا()��'ن "������ق � B��""بوا��!���A" م��E&5ا����اردة "ا"�����"
ا�$�""0اP0�5"ا��.9"��?"ا()'ن"&��ق"ت%
""ا����ن"���ق"�� ��تا"������"
""""""""""Ya!%"�$��K "��� "ا()'ن"&��ق"تا%�A"<ت ا��$�"وا���ه�4ات "%
)�ن$"$�����4"أو"���ر����"%�.����$""%����P"أ)"��"����"ا���I5ى"ا�4و���������"
"ا()��'ن"&����ق"����"�����P"أ����4���.���AAأ"BU1����"����(�(�"ا������12"ا�
�����9"د����A"e"وه�0"وا����0ء"#�ف "ا($��ار "إ�?"وا�a�%Z#" ق���&"
"ا����]ة"ا�'�ت"��"#����"ا()'ن"�"��"�$تا>"#�$�"ا�I5ى"%30""
""""""""""""">��.�%"��:�a��I"ق��������"����"ا()��'ن"&��)�ن"2+�����"إ���?"ا�����"ا�
)�ن "�"�� "ا()�'ن، "�����ق "ا��4و�� �$" ������Ftqkv" fg" rtqvgevkqp" hو���""
�1%'�@ "$�)�ن Ftqkv" fg" eqqtfkpcvkqp"" ���#"د�� "دول��A" و��"و�!�'
)�ن"����وع#"أ�A�ة �����A "�ض�������I5"0dىا"ا��4و�� "ا�A5ا"اG��"�"ن�(���"ا�
1 . E.W.Virdag, "Some remarks about special features of
human rights treaties",NYIL, Vol. xxv,1994,PP.114-142
9
P��!�"��" ������A "ا()�'ن "&���ق "&�A5ف "ا�a�#" ��U1"ا� ����1'�!9، "."
)�)����"ا���1&�!��"����"�����1"ا���Gي"ا����5�ت""أن"وا��������"ا����$�����ق"ا%&"
"�����E"ا()��'ن��"��+,%"Pوا�����"��"�E&*#"?��!&"����"e��("���2ف"دو����"آ
$��"آ)e"إذا"��'-"��""وا&4ة���%E!"ا>%"ذه�د$� "�1a���#" �"���" ���"
"وا&��4ة"دو�������MI"�$ت"�+�����$�"و$��04"ا���I5ى"ا�4و�����"وا���ه��4ات"ا>%
e0أ�"FGه" ���:Sاد "إ��? "ا����ت "إ)��$�م "ا()�'ن "&���ق "ا%�U1#" �(�(�$"
ص �I" L��!��#" ?���" ،�"�E&أ" ���MS�، "وا�!��ارث "و#�"��")ب و#�'�("
ف���0"#"��"ا�����P"وإ�R�Gل"ه���"وآ�����'��"إ���?"��1'+�#�"ا����%"":�a��("
،��"�E&وأ"q���&"-.�!'���"Rذ���"P4"ا��������ا��#"،���:I"FG��"�"ت���$�"ا>%
e'����"<تآ���$�)�ن"�����"ا�!���"���Iىا5"ا�4و�����"%���":��M&��"ا���4و��"ا�
��� "��� "a�را�!� "��h"آ"Gا"أ��ا"أن"إذ"ذا%"،"ف�2اا5"��4ول"%�'��ه&"
ت�$�30ا()'ن"&��ق"ا%""
����د"�G��1"ا()��'ن"������ق"رو#����ا5و"ا�������E"أآ��4ت"و4��$�"FGه��"
$����"أن"�*��e��1"ا����'*��،�$����"$ه���"ا()��'ن"������ق"ا5ورو#����"ا>%�"ا%
"#����غ"����?"و$��4رة"�Mء����"ا�!���'��ا5آ��"����"ا�+���q"%��'!�]م$"���ر����
"�� ��"�AA5ض "ا��dوا�" ،�"1�" hو���" q��+ا�" ���" ��'��"ا5آ��� "ا�!
��� "و%���'��"$��اءة "����d+1"9وأ)��"،"��"� "ا����اردة"و%�����4ا�����ق"��"�E&أ"
���ء"����">#ص"ا�,����Sا�"،س"����"%��'!"4ف"أ)"��وه�"�"����A5ا"�����&"
1تKEا�"��("ا()'40""
1 . Jean Cambau et Serge Sur,"Droit international Public",
Paris: Mont chrestien, P.174ss.
2 . Court EDH,27-6-1968,Wemhoff/Allemagne,Sere
A,no.7para.8.
10
"""""h�����"كتا"%����'��"����V5اض"ا��ا$���<"�����"������1<"ه���1����$������ق"%&"
"�#����d"ا()���'ن���"�ر#����"M���Iل"�����"%,+���"FGتا>"ه�������$�م"%���E&5#"
ر#�� "وه�� 0"ا()�'ن "�����ق "ا�����"ا�A4!�ر����" ��d+1�"ن "أن��E%" ���_�"
0ة"ذه���"��������K"وا��������"ا���Aو"���d!Wن،"����"ا�����(���"�MEه���"ا�
ن�'��!�"���������"ا()��'ن"&����ق"����"�����1ن"وآMه���"ا�!�4���4،"و#���4م"#
ظ�����*#"�����:����P"%�4����4"دون"������-"����Zن"����If"و#�����1?0"ا�!dا�"?�����"
ت�����$�������ق"���������ا"ا�����A4!�ر��"ا�a����1�صو""ا()����'ن"&������ق"ا%���"
"أو"%�.�"����"$)�)����"$�ا���4"ا��+��دئ"&���M�����"����"qن"إ)"���"وا������تد��،��cو.���د"���<"إر"u���#"ءات1�!��A)ا">+,���#"0FGوه��"��aات"ا���G���#"
P��%"��'�)�)��� "ا�a�1�ص "��"ا�1�ع"�"Gا"�Mء��"ا5آ��"ا�!�"ا�!��'�� "ا�
jW1ا�" ��'���K "وا�!�dأو"ا�" ��'��5_� "ا�!�#" >��!��ض "4را��A ا�"�"�FG 0"ا��1%"
0ء"����?"�!�����"ا�!���"ه���"ا�!���'��"����"ا5)���اع"أو"ا���a�ر"ه��FG"أن���"ا�
)�"،"3"ا5رد)��!A<ا""#"��" P�.أ" >� م "و�E&ت "أ��$�"ا()�'ن "&���ق "ا%
> ""0"ا�!,+�@"��
""
""
1 . Court EDH, 21-Mars – 1991, Cruz Varas et autres/
Suede, sere-4 A, no . 201,Para.94
����� ������ ا������� : را���� ������ص ه��� ا�������� ������ !����ان و�& ا�%��$#�ن ا����و� "
و�$ 2008 دار ا�(%$�4 ��123 وا��0ز-� –!�$ن ، ا�,+ء ا�($#&، ا��%�ق " ��%�ق ا'#�$ن . ��6ه$
11
��������"%���""ا�����$#""ا��������ن"�����!"ا��و������"�� �����تا�"أ
""0ا����ن"���ق"�'�ل
$���ا"%,+���@"%!��1ول"درا���A"أ����"إن"""�)�ن"����"ا()��'ن"&����ق"ت%���"ا�
0ء���)�ن"#����"#��M$���"و���0�ي"@و_���"#��PEW"%����1"ا�����12"وا����"ا�
"��� "%�'!+�4ه "أن"ا�4را��A "ه�FG ">%�'!,�< "��'*�� "وه�� 0"وا�4اI��"ا�4و��
"$,(""%""0وأو���
"""�E��"ل��"#�&4ة"%*GI"ا�����1"ا�4و��"أآ)e"وA�اء"/"ا��+4أ"&�q"��"ا�
��(�(���1�#�K!"���"أم"ا�)�)��"ه����G"#����"ا���%"���$M����P"أن"/���"����"���!B"ا�1ت"#��":��"و.�د"�!�اضا"MIلK��� "دو���� "آ�!S�" @�����0ورة ">%!#"
ت"�<+Vأو"ا�����1"ا�4و��"ر">�""!��U1�"��(�(�"إ$���"�، "���ق "ا�1��Gة "ا�
تا"&����"����"أ������$���5"ا()��'ن،"&����ق"%���"Y���!S�"،���"ه��FG"5ن"%�
ت����$������"إ����?"%������"ا>%�&"�K���Eي،"ا��W���+ن"أن"��!������"ا�����E�"���"�"
)�ن"����"أ_���"#����0ورة���:���"ا�����12،"ا�I"ا"وأنGه��"����I5ا"j+0���"
BU1ت"و�������$Mص"#�����"ا��S���c5د���"اص"#�����"أو"أ)����'"B"ا�����S���c5ا"
"ا��$��ف "�!�.�- "�"��� "��'*�� "إ��0ح "إ��? ")�Pa "وه10"وا�4و��"ا��د���
��"���"���$4#"����"،����4�)�ن"����"ا���'4K"ا���"���م"ف#M��S"أ)��9"وه���"ا�����"ا�
ت"�BU1"أ)9"��"ا�4و��$Mص"#��"ا��Scأ"�#""��� "ا��!�'و�� "ا��4ول "��"
)�ن"���Zن"ا���'�دة،���%��9%وا"ا()��'ن"������ق"ا���4و��"ا��$�"BU1��%"ا�4و�����"
ت���$Mص"ا����4ول"#�����"ا��S���c5وا"������ Sا�"،���"!�<��"R�Gوآ���"�����#"
صS��c5ا"B"'���توا������"ا������ق"&�����"#"��4ف"أ)"����AA5ء"ا<w��"�"
صSc50"ا""
ه�B"هFG"د��e"و4$"""""""""""����P "أ�e0"ا�!�"ا��4�4ة"ا���"ا���U1ة "%����� "إ��? "#
��4���)�ن"زاءإ"ا�!�ق "ازدوا.��� "#�]وال "ا����ل "إ��? "ا�4و��"ا��,(" Pآ�" ���"
12
)�ن�)�ن "ا��4و�� "ا���"،"3ا����12 "وا�)�ن "و:�Y "إ��? "أو"��"#*)�9 "ا��4و�� "ا�
?� )�ن"$أ$"��#$��ادا5"�4+4*
0""
ت"aI�:��"أن"ه�"ا��5":��ة�$�"إ��? "أ��e0 "ا()'ن"&��ق"ا%
ت"�A�"أو"أ������$�م"��?"ا�4و���"ا>%E&ن"أ�(���1 "��"ا�4اI��،"ا���"
ت"%,+�@"أن�$�0ء ".)�- "��"ا()'ن"&��ق"ا%��"أ���ا "#�ت "ا����12 "ا�
��Vو���" ،9��1�" B4 "و�������" <���+� "ا������ل"���"(*#" ����V" ����#$" ���+,!��@"?�����"
"0ا������������������������������������������12"ا�����������������������������������������'!�ى
1 . Okejgn" Xktcnn{.$" Eqwtu" iêpêtcn" fg" ftqkv" kpvgtpcvkqpcn" rwdnke$."
TECFK."3;:51x.
2 . Icgvcpq" Ctcpikq" ⁄" Twk|." $Kpvgtpcvkqpcn" ncy" cpf"""""""
kpvgtkpfkxkfwcn" ncy$." kp"Lcppg"P{ocp"cpf"CpejtPqknmcgorgt"*gf0+."
$Pgy"rgturgevkxgu"qp"vjg"fkxkfg"dgvyggp"pcvkqpcn"cpf"kpvgtpcvkqpcn"
ncy$.""Qzhqtf"wpkxgtukv{"rtguu."4229.R0"37
13
���(� "ا������ن "%�" "��/.-��, "ا*(�(��"ا����ن"���ق"�� ��تا"
""ا��$#"
"""""""""""""4�!�%" ����ت ا"����$�م "��� "ا()�'ن "&���ق "%�� "���? "ا5ول"ا���"!��#$"
)�ن"��"��!,+�@�"ا�4را�A"ه�V5"FGاض"!,+�@#�"وا���a�د"ا���12،"ا�
)�)�"ا�!,+���@���"ه��B!���"@���+,%"FG"أن"ا��!��a�ر"����"59)��"#���Gات،"�"��"ا�
تا>���$�%"���+�"PK��Aو"P+��Aو"����V"نا��(���"P����"B�����%"تا���$�����ق"%&"
��"ا()��'ن��cا��������"وإ"��"#"0@�+,!�"ه��FG"����"آ���,a�4S!'���"`م"���
���Aا�!,+���@"#����1?"ا�4را"�(�(���"ا�����P"أي"�"��،"ا���"�E&*#"��AAأ"����"-��(."Bآتا"�!,+���@0"ا������12"ا��������$�)�ن"����"ا()��'ن"&����ق"%���"ا�
س"ا���12� "ا����M�I" Pل "��� "�دة"��"#" ���" ��"أن"ا�,+���� "و��� 0"0ءا�
@��+,%"FGتا>"ه�����$�%"R�Gآ��"P,!��"����"آ���ا���'"�����W��!ا�"،����G��"وا�!1
11Eو�"��"FGه"��م "%,+��@ "أ�م"")E�ن>"ا���E&5" FGت ا>"ه���$�%" -+'�#"
>#)��-"����"ا��!G��Sة"��!��4ا#��"ا����م"ا�,��."%ذ"ا���'�,!��"��ه�����م"()��E&أ"
$�����ا>�%"����:Sق"ا������م"و ���<"أ����م")���E�ن"وإ)����"ا()���'ن،"#����E&5"
$��� ا>�%" >� ��" G���ذ��� "%�4ا#�� "أ��م "أو""Okug"gp"qgwxtg"ا�!1� "إ)�"�"
hم"و��"%,+�@"أ�"�E&5"?1���#"�(�(�""�0��a,�`"ا�4$�@"ا�
تا"�!,+�@"�$�)�ن "��� "ا()�'ن "&��ق"%���"�B "أن"���- "ا����12 "ا��"
"#��1?"ا�4را�A"ه�V5"FGاض"��+,%"Pوا���""�E&*#"��" P�+$" Bآ"ا����
""0ا����12
#���"إن"""""$"��$�تا"��"�"ا%�$�)�ن "��� "��!,+��@ "ا()�'ن "&���ق "%��"ا�
س"��"%�!�4"ا���12A5ا"?��"��!�*'�""">ه�
14
���">أو��Eا�!�"ا�" 1���" �"��" �� �ت �M"ا����12 "ا���$�")�]اع "��� "أ_��ا "%
م#*"أآ����"أو"ا��!��1ز���"أ&��y!����"����"P��+$"4"�����9"�����وض��E&"FGه��"
$��ا>�%0""
"""""""""""""""�������"<����(Eجا"إ�ص"&!���S��c5ا"B��E�#"م"أآ������"أو��E&ا%"أ����$�"����"
تا�$�0ء"أ�م"ا()'ن"&��ق"%�""0"ا���12"ا�
""""" )���، ا"#����'*��"�!����@"و������"����_"����(Eا>"%,+�@ "5ن"إ�����$�%"?����"
ص"أ&4Sc5أن"دون"ا"R'�!�"جا("'+-#"#"�!&""#" ���" P�+$" 9�a�I"
�"5ن"او"ا�1]اع،"���"P���A"ا�"�E&*#"��"ء�"""0ذا9%"%�
��"��"ا��'!�'�"و��"""""&" FG�"ل "آ���"%�*_� "$�4 "ا��JSW "ن*#� "ا�# ���$�%"
ت"���$�ر"��"_��ة"#�1!���"وه�"،"3ا()'ن"""&��ق"ا%�_""��+,%"��"-(."Bآ""0ا����12"ا���
"""""��"��)�ن "ا���d!W��� "أذه�ن "��� "ا��'!�����4ة "%,+��@ "أن"#$" ���(�($"
�1���"�1��"��Gات، "����1"��."�"أو"��dض"ا4S!Aا�"#" ���" P��+$" ���'�%"
)�)�")]اع$"��" P�+$" �� ����م "���4�1 0"ا��" �� �$��� "#!,+��@ "ا��"��� "ا%
ت�$���Z�" P)�9 "ا()�'ن "&���ق "ا%!1�"��)�)��� "��4ة #���4ة "ه�1 "وه�� "+"ا�$"
$��"دو������Gات "���4د�� "أو&��� "و <"إ�?"��4دة"$�4ة"آ�)""��*"ا%#""
��P "أ)�9 "ا������� "ا�1&��� "��� "����1 "ا��Gي "ا��5"،*ا��$K<"ه1"ا���a�د+!1�"
$��"+ا��م"���ص"إ�?*"ا>%Sات "ا����4د "أو"ا�G�� *"ا��1]اع "+#��+,�" B�E&"
1 ." Fqokpkswg" Ecttgcw.$Ftqkv" kpvgtpcvkqpcn$." eqnn0" Gvwengu"
Vpvgtpcvkqpcn."Rctku<"Rgfqpg."3;;9."r06"
15
،"أآ��"و#��1?0"ا��)�"��?"ا5ول&� �4ة"�1�Z�"P)9"و�$��� "ا��"��� "ا>%
��""0وا���آ�"وا��$K<"ا��د�ت"��B"إ�?"ا�'E�ن"&
��م""""""%"FGه"�A?"ا��ا$<"��"ا�4را��م "��"��" >�Aوا" �,a���$" @��+,%"$
0"�1�ا)""��"ا��ارد����"?1����">KWا�"��`�,a�"F"���1"ا��دي،"و���1
`�,a���$"�����#�)���$"��!,+���@"ا�Eن"أن"�إ����E%"4ة���$"����(�($"���"��AAأ"
BE��"�K0$"0�Eو�"`�,aا��" ���" FGه�" ��Aا�4را"<" Y��"ه�Gا "&�4ود "�4�1 "�
راO"آ����"����P�W"��!���4اF"ا����0@،"ا�����1?��_"����(�(�"%��w_�"$��4"ا�!���"ا���"#"
ا�$�م"��?"ا()'ن"&��ق"ت%E&5ا "ا���0��K "راتوا���"دون"ا�����12 "ا�
���0ورة "%PEW"أن#" �AAأ" B�E���"ار "أو�����" �K0��"ا����1? "�+��'- 0"ا�
>Aي"ا��اG4م"ا�S!'("9��"`�,a�$",!ا� @��+"$ ���" FGه�" ،��Aن "ا�4راZ��"أي"
J("ا�$� �� "$+�P "��� "ا���'+ن "��� "�G�Iw "ا5)�'ن "#����ق "�!��@"%�"ا�
"�B�"PEW"��"&!?"��1]اع،"%'��!9"��"ا���12AAأ"BE��"،� �"���E"ا�
Fر���"0�M����"@���+,!"آ��ن"#*)��9"إ�!+���$����ا>"ا����4�%"��������ق"ا��!���#"
"ا�!���"ا()��'ن��"�+,�"��� �"ا�!���"أو"ا�������c"ا���ا���4"ه���"ا�����12"ا�
"أ_�ا"%�4ث"أن"�!�$<�(�( �� "هGا"أ�م"$�"2+���� "أو"PE�c "آ�ن "�"�� "ا�
ر"و��"0ا5_�"هGا_O"ا��ت>"ا���!��$�"إ��? "%���0 "أن"ا()�'ن "&���ق "%
د�+!Aإ"P4ة"ا�����#"�(��4ة "%��]ز "أن"أو"أ_�ه�، "P�4��% "أو""����1"��)$$"
��(�("����>"أو")�Gة"$"#0""
تا"%,+���@"إن"""���$�"���E�ن"$��4"ا��ا��A<،"ا���G��"#"?��1ا"ا()��'ن"&����ق"%
"ا�4را���A"ه��FG"و%��'!"4ف0"�+����V"���c"أو"�+���cا��AAة"أ���E�"@���+,!ا�"
���cم"ا��+��E&5"تا���$�"����"%����1"ا�!���"�ةا����E"وه���0")��'نا("&����ق"%
)�ن"تد#����أ���� ����"أن"ا()���'ن"�������ق"ا����4و��"ا��"������P"ا������12"ا�
��"�E&*#"ذا"دون��S%"4#��"أي��%"@+'���"����"P��+$"ت"�"��FG"ا������12"ا���'�,
16
����d0"ا�$����ا>"%!����ل"��4��1"����E�ن"ا��+���V�"،���c"ا�!,+���@"أ����"إ���?"%
"أ:+`"��0�)""أن"أو"و�12"$)�ن���W%"""0و�12
)��� "��� "w_�%� "وأ"%�h"و�w_�ات"��ا�P"وه1ك"""""Eأو"إ�" ����#$" @��+,%"
تا�$�"">"وأه�""ا����12"ا���آP+$"B"��""ا()'ن"&��ق"%
)�)����"ا�1&����"����"ا�!,+���@"�������"%�!���ن">"أو��ذ"ا����1#"����$�"����"ا>%
)�ن���ذه��"��ه���ن"����!,+�@"ا�����12،"ا��)�ن"����"1#���"و>0"ا�����12"ا�
y"!1%"ا�4ول"����"E�'�"ل"*���'"��"وا&4اIت "إد��$�"��� "ا�4و���� "ا>%
"(�(ل "��Zن "،"ا��4ول "#��� "ا>M!Iف"هGا"و#�0BV"ا���12"$�Iت "إد��$�"ا%
"�PU"ا()'ن"&��ق2�c"�+'�""�0ء"��"�!,+��""0ا���12"ا�
""""""""�����)�� "أو"$���>"E�"<ا ���$�م "��� "%�U1ا�" �(�(�� "ا����12، "ا����E�" e�("آ
���(E?"ا������أ"&"آ��ن"آ������"U"����"@���+,!4"5ن"أو����"ا����ا��)�)����"ا��"ا�
دها"إ�?"%��0"ر#�"�!�ا�+!A"ن�E!A" PEW�#" م0"�1"� "أد)�? "ر%+�� "��� "��
)�)��"&��ا�1"��"ا���!B"و���ت ا"aI�:��"أن"ا����a"ا���$����ق "%&"
ت "��"أ��?"$���"�""�E�ن"أن"%�.-"ا()'ن���W�!د��� "ا�"أ$�P "���? "ا��
��4�%0""
17
"">ا��را(�"�.�ق
"""""(����cأ"�����">��� ��"@#���A"�����"FG�����4"ه����ق"أن"إ����?"ا�����,("
�Aا�4را"�a�1�A"��"تا�$���A"ا()'ن"&��ق"%A5م "ا�!�"ا"ا5ردن"$�
)�- "إ��? "%+e�1 "ا��!��4ة "اB��5 "#�*ن "���� 0"ا������A "ا�����4ة "��"�W1#ه."
تا>����$�%"�����AA5آ�رة"اGا�����"�#���A"ثM���_"ا�"�����"%����4"أ����Iى"$����ت%
تا>�$�%"A5ا��A"R�Gوه�"آ<""
$��>ا 30�%"�:Sق"ا���"0أ�اد ا��ه�و ا��".���"ا���ل"#�
$ا> -�%��"��ص"#����"ا��!��Sc5ءا>"��"ا�!I"ي�'�"0ا�
$��ا> -�%"�:Sق"ا���ص"#�Sc50"ا����$��"ا"
""""""""""""""""""""$����"����"إ>"����2"����h"ا5ردن"#��*ن"������"���Mوة"�1"��،"ا����I5ة"ا>%
"ا���ا� ���"ا�+�و%�آ���>ت"����"#�%�آ���ل"أي"����"����2"����h"أ)��9"����?
��� ت"ا(�$�%M�"��AA5م"ا�!�"ا[!��""#"""0""
رة"و%�4ر"""""c)أ)9"�?إ"ا"PI4�<"��"ق,("FGه"�Aض"ا�4را��"
م"��ن�0"و�cحE&5ص"ا�a1ا��"ت ا>"��"���"��$�"a�1!A- "ا�!�� "%
���Aا�4را"?����"����� ���ع"����"��"��+,%"����"(���"$+��P"����"ا5رد)���"�نا�
0ة���ت"��ا.��<"������"ا�������12،"ا���Aودرا"�����!S�"4���4ة�و"eو���1%"FGه��"
"����E�ن"أن"����'!4��"�������"أو"�1"�����"�+����ر"أي"ه���1ك"و�����h"ا�����'*��
تا>"هFG"��0�ن"��ض�$�""0ا�4را�A"��".]ءا"%
"""""�!"آ��A�a"(ق,"FGه"�Aا�4را" R�G? "آ����ت ا"%,+��@ "��$����ق "%&"
"ا()�'ن "��:�#" �!%��0" ��E&أ"�($���، ا")����$�"ا�4را���A"%!,��ق "و��� "%
)��"إ�?Eإ�"@�+,%"FGم"هE&5?"ا��س"Aءا "أن"أ[�." �"1�" PEW��" "أ��ا��
18
1,��ق"دو�����،�"���Aا�4را"�a��!��" ?����"`��� �%"����(Eا�����"إ�P" ق�����#"
$���ا"����"#"��"ا���!���ف"ا()��'ن�س"����?"ا()��'ن"&����ق"ت%��Aأ""آ�)"��
تا�$�%"-'��"0""
�"وأ��+,%س"��?""Aأن"أ"ت "��"� "ا���اردة "ا�����ق "��� "0�#�#"
)�ن"��".]ءا�"أ��Iى "درا��A "إ�?"��!ج"ذاZ�"4�#"9%)9"ا�����"ا�4و��"ا�
�aaS!�"91Eو�"<"PI4�"��"ق,("FGه"�A0"ا�4را""
ق"��"�PI4"و>,("FGه"�Aا�4را" R�Gم "آ��U(" ��A "رو��A5ا" ���E����"
��K"ا����4ة"��"F�W1#"و$م"��9"ف�2"دو��"ا5ردن"أن"رBV"ا�4و���،"ا��1
������Aم"�����"ا������"4224،"Rع"5ن"وذ�������� �����"أو"ا���dا�"�����AA5ا"
�A4را��"P��!%"��"ا��$�ف"��?"��(Eق"%,+�@""إ���"ا���!�ف"ا()'ن"&
��"#"ن"و����h"ذا%"����� "����"ا��]ا����K"ا�����"�"م"����".��ءت"آ�����U1ا�"
�AA5ا"��E����"��Kس "��� "�1�%"��4را�A"ا�4و���،"ا��1�A5ا" ������#"
""0ا����ق"�"FG"ا��4)��
م")4رة")!+M�F"ا����e"و��"""""E&ء"أ0�"+��@ #!,"ا�a��"ذات"ا5رد)�"ا�
تا>�$�"ا����P ")��4ام #"ا���ل"إ�?"�1��4"&4"إ�?"ا()'ن"����ق"ا�4و���"%
FG"#"<ت، ا��$�%" ")��W "��� "ا5ردن"%�*" �I���Y" ?ا���$� "ه�Gا "���'� "ور#��
FGتا>"ه�$�دق"أ)9"��""�+��BV"،ا�����A"ا����4ة"��"%a�""���" G�1�"
"G1�" >0�#"إ>"ا�����A"ا����4ة"��")�Wه"�!B�"B"أ)9"إ>"ا�'1�ات"��Wات
0ء"أن"ا�����5"�����"وا�1���A"0-�����d�ات����"%,+����@"�����?"بدأ"ا5رد)����"ا�
Y�!S�"ه4اتت وا>"ا�����$� "ا5ردن"#"� "���%+j "ا�!�� "���� ا�4و"%��#" �"��"
تا���$�%"����U1�"رة"!�G��S"اOن"إ���?"و�9��1E"ا��������،"ا�!������$��"��U��!�"
ت#"ا���P"إزاء�$�"��"ا()'ن"&��ق"%�0�"%��ض"ا�!�"وا�1]ا�ت"ا�
9���0""
19
""
"">وه��3/��"ا��را(�"أه1��
����"إنdا�"����AA5ا"����"FGه��"���Aا�4را"�!%P���"����"ه��"����"ا����'
[�[�%"���تا"���$�م"داPI"ا()'ن"&��ق"%U1ا�" ��"��� "ا5رد)�� ")�)�ا�
#*"ا�����M��I"Pل��"�E&"����"-��(."Bآ"أن"إ���?"%��'�?"�"���"ا5رد)����"ا�����
د��"أو"ا�!�.�"��"وا���ا�4"ا�25"��".���"%�4مcا�!�"ا(ر" "%�'�Y "ر#��
0ة�����4 "أ$�" P���M�" ?ء��� "ا5آ��� "أو"اP0��5 "ا��'+�P "إ��? "و%"B"�4"ا�%"
��"P.و"أ> ت ا"��� "#"� "ا���!�ف"ا()'ن"&��ق"��$�"أ ��e "و���� د"%
)�ن"��".]ءا� �< "ا������A ـ"ا�����4ة "��� ")��Wه ""#��4 "ـ� "ا5رد)�� "ا���""
""0)]ا�ت"��"���"B"���ض"���"ا�!,+�@
"""""����"q���&"،ر">"ا��+��4أ�a��!�"@���+,%"تا���$�"$+��P"ا()��'ن"&����ق"%
��"�Iإد"ذه���)�ن"����"و)���لا("�"��Gا"ا�����12،"ا���I4"د����"2���c"�+'���"
P������"<ت%#���$�0ء"�����*"ا����دة،"�و���0"���ل"#���4"ا�����12"ا���Iإد"FGه��"
تا>�$�)�ن"��"%�PK "��"�4د"إ�?"ا���12"ا��A�ا�" -���A5وا" ����!Sا��"
"�����G���%"9ر"���Zن0"ا��+���c"ا�!,+���@"أ��A��ب"أه�"����"����cا"%,+�+�"?����"
، "ا��� ���`"ا����1� ���(f"*������" ?إ���"PK���Aى "و���Iى "�!����4دة"أ���(""!��'���%"
��A"ا�4را�A"ه�V5"FGاض#PK"��Zن "و�0R�G"ا��+�c"ا�!,+�@"��"ا�+�4��"
�Aر"ا�4را���!!A"ور"أر#��"&�ل"">ه�"��
ل">أو�Iتا"إد�$�)�ن"��"ا()'ن"&��ق"%�""0ا���12"ا�
"""""""�����ت>"ا��+�c"ا�!,+�@">�$�""0ا()'ن"&��ق"%
""""""�����<"PKA�"ا���ا�+�4"@�+,!��"�c""0"ا��+
20
ت>"را ��""""""""""""""".!1!Aت"إت "%,+��@ "#W*ن"و%�:���$�"��� "ا()�'ن "&���ق "ا%
0ء�""0ا��'*��"هFG"و�'!�+P"ا5رد)�"ا�
""
""
""
""
""
""
""
""
""
""
""
""
""
""
""
21
�"ا�������" "ا�#7�م"%""ا����ن"���ق"�� ��تا"إد��ل>"أو
""ا��$#"
"""P��!%"��dا�"��AA5ت ا%"��� "ا��$�)� "%����� "��� "ا()�'ن "&���ق "�� "
�����" ������ق "و����" �c5صاS" ���� Sا��25اف "لا��4و "و>��� "إ��? "ا�"
"ا���!��ف �"#"����" FGتا>"ه����$���� "ه��FG"و%�'!�.- 0"%d�0ورة"ا����"أن"#
ت ا>"ه�E%" FG�ن��$�%" ���#$" @��+,!��" ���" P�+$" ء0��"ا��4ول "��� "ا����12 "ا�
:�"،ا�25افI"ءا"نوأ0���2 &!ا"دورا"�A�ى "��wدي ">"ا��4و�� "�"أو"�تا"%,+���@"����ل"����"���������$�0"ا�����12")�نا����"����"ا()��'ن"&����ق"%
ت ا>"هFG"%,+�@"��ا.-��$�%" >��م "��� "���%@ "���? "ا5ول"ا����" Bآ"ا����
ل "��!�ض"ا�Gي"ا��5"،ا����12�Iإد" FGت ا>"ه���$�م "��� "%�U1ا�" �(�(��"ا�
رF"ا���Gي"ا��A5��ب"����"ا����U1"و#���aف0"ا�����12��!S%"ل"ا�4و������Iد)"
��$�"��"ا>%"(�(م "��"�U1ا�"و#�,<"ا���12،"$�U1ي "ا�Gاء "%!+��9 "ا����A"
)�ن"و&��4ة"أآ��ن���،"أو"اI��وا���4"ا���4و��"ا����"!�Kل"���Zن"_1��Iا>"إد����$�%"
PU�"2�c"�AAأ"P����""�E&*#""�"و�!,+��K0$0""
"""""""""""����"��)�ن"����"ا����'!���ل"��]����"ا���4ول"أن"ا���4و��"ا���IدZ#"تا���$�%"
"�����"ا()���'ن"&�����ق���"�U("�����(�(�">"ا(�!���]ام"ه���Gا"و�����E"�����12،ا��"ا� "ا��4ول "%�!��9�"���." ��1"� "آ+��� "و.�]ء "u"1�%" 9�# "أ)"� "أو"%��" FG��1�"
���1"����a��#"�n���A"0�رة��"����"!�&)�)����"��ا���1�"%,+���@"أن"وا��������"ا�
تا�$�>"�E�ن"��"ا()'ن"&��ق"%��"""��0%�?"آ�
�A"ا��dض"إن""""""""""A5ا"��"اGور"��"ا����ر"ه"%�4��4 "ه�� "�Aا�4را"��
hA5ا"��(�(�"ا5ردن"%�]م"ا�!�"ا�IدZ#تا"ل�$�"داP�I "ا()�'ن "&��ق"%
م��U1ا�"�(���"إ���?"#���1'+�"�!��]اما>"ه��Gا"����0�ن"و%�4���4"ا5رد)���،")�ا�
���B_"B"و��"ا5ردن،%"-��A5ا��!+��"ا"ل"��"و�12Iت "إد��$����ق "إ%&"
22
�����"در.���"����?"%*_��ه��"��"���"ا()��'ن��"FGا>"ه���ت%���$ن"����"��� "
،"ا��اردة"ا����ق"��"�#""��"-��A50ا5ردن"��"ا��!+��"ا""
""
"""ا'�����ت" &د$�ل"��"اما�
""""""4�!'����"Gد$�"�����"�!���]اما>"اه���a����"?"ا����4ول�����تا"����$������ق"%&"
دق"أن"�+�����د"ن،ا()��'a��%"ا�4و����"?����"����$�تا"����"ا%���$�����ق"%&"
"ا()��'ن��"(Z�"4��"�!%"ل"ا�!]ا�"��"&!�ام#����IدZ#"FGا>"ه������$�%"����"��"(�($"
تا"��?"��!�aا"�!]ا�ا"��h"وه�"0ا���12�$�%"��"و�9�1E "ا()�'ن، "ق&
��"��&" FGت ا>"ه���$���A "إ�!�]ام "%Aا5_�� "5ن"أ" >�ت ا>"�"�FG "ا��1��$�%"
4�!��"AAأ"?��""�)�ن "��� "%,+���"ن��E� "��� "ا�!,+��@ "وه�Gا "ا����12، "ا����&"أو"�!���1E��"لا"دون���Iا>"د�����$�)�ن"�����"%����"ا������12"ا�"(�����Aو"
��I0دا""
��@"ا�!]ا�"��4"�!]اما>"وهGا"�!#"���!("hل"و��G+#"،��"و���E "ا��1
�"%!�!<"ا�,�ف"ا�4و����# P�#" �����#" ر��!Iإ" ����Aل "و�Iا>"إد ���$�"إ��? "%
)�ن����"ا������12"ا�3"
"ه���FG"�����"����4د"�����"�����2"دو�����"#�:����9"وا5ردن0"
ت�$�ر "#����� "و�!�!�< "ا>�!�]ام، "#"�Gا "���]م "ا>%��!I)ة "ا��Aأ" F���d#" ���"
ت"هFG"��"ا�25اف"ا�4ول�$�""0ا>%
""
""
1 . /Okejgn"Xktcnn{0qr0ekv.r0334
23
���+�" �*(�)"��"اما"""
تا"��"ا�25اف"ا�4ول"�!]اما"""""�$�"ا5ردن"1�#""و��"ا()'ن"&��ق"%
،>+,�ل "���]م "��5ردن 0"���)!"#!���@"�!]اما"#*)9"#�IدZ#" FGت ا>"ه���$�%"
��"9(�(1:�� ".���� "��� "�'!�4"�!]اما"وه�0"��12ا�"$�" h�Aوأ" ���(�($"
"">أه�"
تا"#!1��G"ا��م"�!]اما>0"3""�$�"��� "!�]ام ا(�"ه�Gا "�W�1* >"ا()�'ن "&���ق "%
$��� ا"��"���a1�"9�ص"�م"�+4أ�%"� )�ن "���1��8;3"���م "ا���ه�4ات "�;""
$��� "أو"��ه�4ة "��� "ا�25اف"ا�4ول"��]م"ا�Gي"وه�ا��+4أ�1���G #!"دو���� "ا%"
"ا���ه��4ة��"%"ا����م"ا��+��4أ"ه��Gا"+��@و�0,1")����"#���'�"�1"ا�1�n��c"وإ�!]ا�
>+,�تا"��?"#�$�"0ا()'ن"&��ق"%
""""""h����"4ور���$����ا"����"���2ف"دو����"أ����"#��"أن"ا��+��4أ"&���q"����"دو�����"%
>�1!�%"����"،ت"1%����Gه���$�%<ا"�!]ا���ا"W��1%{"ا�4و�����"����$�%"?����"@%���"
"ا��+�4أ "&��q "��"�'!41"إ�!]ام"وه�"،"و#!1��Gه"&!�ا�"#Z"ا�25اف"ا�4ول
ه"����"ا�4و����"%�+����"����?�� >"ا>�!��]ام"ر#����$�د$�ا"M��Iل"����"%a����"
�0ما>"أو"���"(""3إ��"0"""
ت""""""""""����$�%،"$����P"و�"����."ا()���'ن"&�����ق"����"��#"�����+%"E���:"����$�"ا%
�(�(رةا("ا��"B"و��0"ا�25اف"��4ول"��]�"و$c" ���" اGق "ه�"إ��? "ا��'�
ت"أن�$�)�)� "#���0�ن "%!�!�< ".���""ا()'ن"&��ق"ا%�$" "��� "���]ه�
ت��a��!ا�"��Aد"������0"ا������0"ا���'����ت"#��*ن"ا���+�u"���4ى"ا�!���$�"ا%
1 ."Uw|cppg"Dcuvkf.$"Ngu"vtckvu"fcpu"nc"xkkg"kpvgtpcvkqpcng<"eqpenwukqp"gv"ghhgvu$."Rctku<"rgfqpg."3;:7."r0338"
24
)�)����،">"ا���'�E"��A�كـا���P���+$"a"����"ه���"ا()��'ن"&����ق�"أن"أو"ا�
��ـا�d""1�" ���A�A" e'و���" ���(�(دات "وه�� "$��I ��n2"ا�!" ���" ���&"ا�1
����(�(�ه��4ة"#����"ا5&���ن"أV���-"����"ا�!��$���"آ)��Z���"eذا0"ا���"����A�A"
"��،ــ� ـا����"ا�1&��� "��� "���M "آ�R�G "وه�� "��'��ة، "�'*��"$)�)��"وأ�Iى
Rا"5ن"وذ��������m��"����AA5ه��4ة"����5"ا$����ا"أو"���ء"ه���"دو�����"%W��(إ"
)�)���"$�ا���4$�"�����4��1"و&!��?0"1��#"��"دول"%J��S"��د����"أو"��"?�'��%"
���A"ه��4ف"%�����@"إ���?"������1"��ه��4ة"إ#���ام"M��Iل"����"���"دو�����A"أو"دي،a!$ا""(Z�"*��%"?إ�"PKAو" ،���(�("ا���ه�4ة "أن"����1 "ا��Gي "ا���5 "$
"إ>"%E�ن"أن">���E"ا�4و���E:"�(�("إ#�ا�"� "��"ا�"4ف"آن"��"&!?"$
�A�Aتا"%PU"ا�'+-"و�"Gا0"�$�%��� "��� "ا()�'ن "&���ق "%I"ف، ا���,"
،"أو"�1""$�P"و�"�"(*W#"تا�$�1%���Gه "#�'�"و%�]�""��4ول"��]��"%"
Pوا���""�E&*#"?��"����!'ا�4و��"ا��"��I0وا�4ا""
تا"�� ���ع0"4"""""���$�تا"%"��4ف>"�1"��"وا����dض"ا()��'ن"&����ق"%���$�%"
ن"إ�����?"ا()����'ن"&������ق����� ص"و&������ت"&������ق"%����*���و"S����c5ا"
��� Sا>"����"ا���25اف"ا���4ول"����و>"إ���?"��ا�،����$�����"وه���"%V"4���!�%"
PEW��#"����+آ"?����"����ن"&���� 0"ا���25اف"ا���4ول"داP��I"ا������ق"ه��FG"و
ل "ا�4و��"%��م"أن"آR�G"%'!4��"وه��IدZ#" م�E&ا>"أ ���$�%" ��+�" ����+�A"
)�)�"ا����'+�P>"ه��������)�)�����"�����V"ا����I5ى"وا����'+P"ا��"ه���FG"و%!�����0P"ا�
""وا������� "ا������E "ا�+�1? "��� "�,���ب وا�"1�A- ا��"ا�!Z#"���d&4اث"ا��I5ة
�0ن" ���وري"أ����"وه���".!������،وا>���"�����&"�������"��������ق"و����"
"و>""���%���">"ا()���'ن���"��E%"تا"�����"ا����25اف"ا����4ول����$������ق"%&"
"���? "ا����ص "M�Iل "��� "أي"ا��$���K، "ا�'+MI"Pل"��"إ>"����"ا()'ن
كا"����?"�1,���ي"��A��ك"أي"إ%���ن"أو"$"���I"���4م��"!("��"�"G��1�"ا�+4ا����،"u���!��"F��Vو"��"PKAف"وa()ا��0ر"و.+�"ا" "آ�ن "$����� ��"
25
��� "ا��'+- "ه�� "وه�Gا 0"ا()'ن"&��ق"��ل"����"&��ص "���'� "ا��Gي "ا��
تا�$����ق "�W�1# "ا��25اف "ا��4ول "إ�!�]ام "%*آ��4 "���? "ا()'ن"&��ق"%&"
"و%����"��"ا()��'ن"!���cس"#����"وإ"ا���'�,ت"����"�ا�������"و���4ى"ا���1
تn�"وا�"،��ء "و#!���W< "ا��W�(ت "إ��U1ا��" ���V" �����Eا��" ����"��� "ا��
"ا()'ن"&��ق"��ل3"0"
ص"]ام�!ا> 50Sل"ا�IدZ#"تا"��0�ن"أو".�ه��$�>"ا()'ن"&��ق"%
$ا"����"ا���25اف"ا���4ول"إ�!��]ام"�����1�ل"ا()��'ن"&����ق"���ت%��IدZ#"
"وأ".�ه�ه��"(��0���"����""وا������ت"ا������ق"أن"ا������12"$�ا)�1"��
"ا���!�ف"#"��" FGت "ه���$� "أن"���- "ا>% +a�%" ن "��� ".�]ءا�(��"ا�
"ا����'!��4S"ا�����A��"����"ا��a��#"���U1ف"ا���25اف"����4ول"ا�����12
،R�G���"وأن"B!��%"FG"ه�������رة"ا����a��#"`�'��%"P�����#"FG��"#"ق����"ا��
"�0��K "ا�'�,ت"$+P"��"و%,+���"��E�ن "وأن"ا�����12، "وا(دار��� "ا�
نE�Z#"5ج"��ادا"ا�'�,ت"هFG"أ�م"#""ا>&!�4"0""
ت "ا����a�رة "ا>�!]ا��ت "��� "ا>�!�]ام "ه�Gا "��4"و>"""""""��$�%���ق "#&"
)�ن"�+��دئ"����"���م"�+��4أ"�"���"��Vه��،"دون"ا()��'ن���"%�!��]م"ا���4و��"ا�
� ا������ة ������ء ���� ) 112(أ��� ��� �� �� ا����ل ا����دة . 1�����$ ا#"�!��� ا
ء ����� آ���2� أ�0��1ل ا�������/ ض آ���2� أ�0��1ل ا�������/ ا�-,��+�ي، وإ#"�!���� ا������ وه��� �,�?<ر#�ن �2; ا��8:��ة ا�������، و�9#��� ��9,���8� �7/ءا ��$ ا�,���م . ا���أة
;,A>ا����<�; ا�.""
�� ذ�B ا���د#�ن . 2! $�� ا�����ة ��,�ه��� ا��-�D:E ) )14و1 ((���$ إ#"�!�� ا����$ ����Iوب ا��-������� أو ا�-�<���9� ا��������� أو ا�Gإ������F�� أو ا J�����Kإذ و ،����,�L��
�����#���$ ا���دة ا�و�� #-�:"� ���-D:E و#��:�ا �-,�J�N و�M#��>0، 9�,�� #�� ا�:R ���دل و2-��ل ��I Q�9:� ا��-�P�9 D:E+�ف ��9 2; ذ�B ا��+<ل ���� #-�<
". وإ��دة ا��Sه��
26
F0!�"��� "ا���اردة "ا��� ����"ا(�!]ا�ت"%��P"#*ن"ا�25اف"ا�4ول"#�
����$�"����".��]ءا"ا>%��"(�(ت"&����"����"و�09��1E"ا�����12"$���$�����ق"ا%&"
$�����"�"���B'���!�"��:�a���S#"،����1���"FG"ا()���'ن�"و#�B���E"ا>%"����� ��"
"وا��dض""�1 ��4!'�%" Pا����" �"�E&*#" ،���Iوة "داM��" ?���"أن" @��+,%"
FGم"ه����E&5ا"""P��Iه���"ا���25اف"ا���4ول"دا"-+��A"و.���د"FGت،"ه�����$�"ا>%
"!��"��?"آR�G"%�!�4"و��"�""0ا���12"%,+�
ت"#��W*ن"ا�a��S�ص"ه��Gا"����"����ر"�"��w��A"Bال"_�������$�����ق"ا%&"
����">"ا�!���"%���R"أي"ا�������K،"ا()��'ن%"��$��&"��"1E��0"و���!%"�����&"
����Kا[."��"�"P����"م��U("���A"رو���A5ا"����E����"����K"وه���"ا�4و�����،"ا��1
Yآ���"���E��"ل��Iإد""����4ول"ا������12"ا�����ا)��"����"����0�)""أو".�ه�ه��
"""ا�25اف؟
أ"����"""""(G��I"����م"&��U("���A،"رو���A5ر"وه���"ا�W��1�"����"ا������4ة"
�����A9"ا5ردن،"����"ا����(Z�"}W��1�"زا��".""دو�����K0��$"9��!�"�"����AA5ا"
آ������"Pآ��"����"-��E%��"ت"����"PI4��%"ا()��'ن"������ق".��'���"�Iو$��
ق���,("BKا�!����"ا������ا"J!���S%"���"#"�����Eدة>"وه����"ا���"ا���������،"ا(#���
��BK"4وا�����ا"،��("ا�!���"وا���0����E"وا����4وان"ا�����ب"و.���اBK"ا()��'
هW��(م"أ��U1ز"ه���""ا���"."�K0��$"P���E�"ء0���"ا���4ول"����"ا�����12"��
"ا��4��ى "��+����� "��4م "%���� "نأ"ا������E "��?"�!���"إذ"ا�25اف،����&"
���c0ء"�+���آ����"&�!M��:9"ا�����12"ا���#"���+$"�����اBKا"��%E+���"و��
����Iصا"����"ا�4اa��!I"����Eي"����ا05"ا���G���1"ا�����"���0ء"أن"������"ا�
9"#��آ��"�,�-"ا���12+!Wا��"B"#E%رZ#" FGه�" ،BKن "ا����اZ��" B��" �E�!��"
�����"R4م"#���'+-"ذ��������إدراج""FGا�����"ه���BKن"�����"�ا�(�����1����4"ا������12"ا��"
صا>a!I"ة�c+�"��E����"0"ا�4و���""
27
0ة"������]"أن"ا�����0وري"و�����""����)�ن"وا��������ن"ا������#"�����#"
ل��������Iإد+n)kpvtqfwevkqp"*<ا����������$�"#����������"و"�4و�����������ا"%��������"."اد�
*n)kpeqtrqtcvkqp+"،"����"ل "�،ا>_��1 "#��"آ+��"��ق�Iد)"��a�1ف "�
$��ا>":��ورة"إ�?�)�ن"��".]ءا"%���1�# "ا��25اف، "���4ول "�ا��12"ا�"
1�#G�I*%" ���K "ا�!�� "ا��4ول "��� "ا��!+��"ا�,�ق"ا&4ى"ا�?"د�جا("��a1ف"
�(�(���لإ"#����d"ا���4اI��"و"ا���4و��"ا���Iا>"د�%����$"����"��"(�("و"ا�����12"$��"��."����#ل0"ا�����12"ا����'!�ى"����?"@��!,+���"$��Iد)"����4ول"�]ا����إ"�
ت "��"ا�25اف��$�ت ا>"��� "��Vه� "و"ا()�'ن "&���ق "ا%��$�"ا�4و����، "%
ري"�"���"ا(د���ج"أ������!I]م">"إذ"إ���9"ا���4ول"%���+%Z#"م"آ�������%"Z#ل��Iد"
$��ا>�%"��""(�(""0وMI">��W%"�12ل"��"�دة"(د�جا"و�!0B"ا���12"$
تا"%!��0""""�$�%" ��"ا��4ول "�!�]ام ا"���? "د>P�K "ا���دة "��� "ا()�'ن "�ق&
ل"ا���25اف��IدZ#"تا>"����0�ن"أو".���ه����$�0"ا������12"ا�����ا)��"����"%
?�����"P�+��A"،لص"ا���4و��"ا��"��4"����*"413"+ا����دة"%!����0"ا�������Sا�"
��ق��"��Aا�'�"و"ا��4)��"#a("4�!'�"91�"3
"ا�a�1�ص "��"F��V"�و�"،
�"#Wت"����"���9"ا�������$�"����?"ا�!��]ام"و.���د"ا���I5ى،"ا()��'ن"&����ق"ا%
@%"#�.���ب"ا���25اف"ا���4ول"�����"�Iن"����"اد�(���"������د0"ا�����12"ا�
$��� "��� ")J"و.�د�ت "��� "ا%��$�"ا��4ول "���? "����ض "ا()�'ن "&���ق "ا%
��ق"%�!�ف"أن"ا�25اف��"ا��اردة"#"��"�1��""ه�P���%" FG "#*ن"ا�!]ا�"
"ا�6>�� "�4& "@�1ف "دو��� "آ�� "608>�� >"$"ا<�8& "!��� "ا����آ�ر "ا�6>�� "��; *"413+ا��$دة"738". 1
$�"و"إ�F"$<���G;"ا14Eاد"�D$�4"ا��$�&"ا�6>�"4&"�>$"ا��106ف"ا��%�ق"�8��;"و"�10BCام"�&ا�;�6��F$0>��$"ا��-I��"�����8+"دون";���"أو"ا�����ن"او"ا�OP����"1���36"ذ���M"آ��$ن"����اء"#���ع"أي"
Q3,او"ا�"�Rأو"ا����$�& "ا��1أي "أو"ا��-$#�� "او"ا��" 1��S"أو" ��TEا" &�"أو"ا'���0$!& "أو"ا�%����Dأو"ا���"�UT"دةاI��"1ه$"أو�S0$""
28
#����"ا������ق$"@���+,!��"����"-��(.""و"��آ�"��"K"%!��0��0"ا����0��$"�12
ت�$�""ا()'ن"&��ق"ا%
"R�Gآ���".���"�������E&]م"أ����ا����25اف"ا����4ول"%"ذ#���S%"��#ا�!���4ا"
�����W���!و"ا�"ذ"ا�Mز�����"ا����I5ى"!���4ا#��ا�"�����"��Vه�������()"�����$�"و"ا>%0ه "ا������"ا����ق�!�ف "P�+�A "و#!����� "،"�#3a�(و��12 "إ"� B�U!��" ���"
��ق"إ)!"ك"أي��(�!�اف "%�!�]م "ا��25اف "ا��4ول "ان"آ�� 0"ا������"#�#"
PK"و"#�����ت��Aو"���#ا&!�ا"و"1%����Gه"����?"%���Wف"ا�!���"ا�4و�����"ا��$��"�"
#��"%تا"����"ا�1�n��c"�!]ا����$���-"أ#���ز"و����0"ا()��'ن"&����ق"%��Aأ"
��ر��"اA��ب"ا��!+��"ا��$� #!"ا>��2اف "ا��4ول "%��]م "ا�!�� "ا�!"��4��"ا��? "
#���"����1ا���"ا�!�ه����4"ا�����ن$��تا"1%����G"و"إ���cاف"����?"#���$�����ق"%&"
""0ا()'ن
"""""ص "ا(�!�]ام "ه�Gا "و.��د "��?"آR�G"�4ل"و���Sا�" ?���" @%"ا��4ول "��
ت"����"ا���25اف���$�"ا���'�اد"أن"ا5ردن،"1�#"��"و����"ا()��'ن"&����ق"ا%
BU�5ا"��"FGت"ه�$�"ا�4و���� "ا5."�]ة "Mغ#�Z# "ا�25اف"ا�4ول"%�]م"ا>%
#����"ا�!�ه�����4$���"����#"9���%GS%?"وإ.����اءات"%���4ا#��"�����"ا�����ا�����'!�ى""
�M�"�A!]ام"دا�B"إ�!]ام"وه�0"ا������"ا����ق"إ��ل"#��d"ا���12A5ا"
F�%ذ"أ.P"��"و��12"%4ا#��"#�$��"إ)�""0"و��0�)""ا>%
"""""YW��!'�"����"P�����"ت��"ا���,���#ل#Zد��I"����]م"ا5ردن"أن"ا���'"
ت"��0�ن"أو".�ه��$�"��!]م"ا�!�"ا()'ن"&��ق"ا%"#"?��"P$5ا" ���"
مU1ا�"�(�(��A"وه�إ�!]ام"ا5رد)�،"ا�Aأ"G��1!�"FGت "ه��$�"و��cط "ا>%
1 ."1V#أ"��!"��P�"414+ا��$دة"ا��($ل"*;�"و"ا���#��"�$��%�ق"ا��$ص"ا��و�&"ا�6>�"�;*"6"+ا��$دة"و"ا���$���،"��G$U8ق"إ�%B"،�UX7"+ا��$دة"و"ا�"*;�"��G$U8�3"ا�"ا'�$دة"�1-��"
0!��>$"ا���PG$6"و"ا�,�$!��
29
B"�"ظ�رة"و%�4ر0"�""ا�1�<"ا5_�"��?"���c)ا"��"اGق "ه"أن"إ��? "ا��'�
س��A5ه���"ا"����نا("������ق"ا������12"ا���'��("hو����"����"ا�4و�����،"ا���
���ت "إ����?"ء������nه�"����#">���E�ن "ه�����4ا�!�"ا�4و����� "ا��$���1E��"<4#����"إ"ذ�1!Aا�,��"�2ق"إ"���Iا�4ا"،�&س "ان"����1 "��� "ا��!�A5ه�� "ا" ���E�%"
0ء"أ����م"ا�,�����"�����"ا�����5اد����)�ن"دور"وأن0"ا������12"ا�����"ا����4و��"ا�
�2ق "أو"��PW "�4�1 "����"أو"إ&!���Iن "إ�(��"أن"وا�MS:�� 0"ا����12 "ا�
تا%�"��"ا�25اف"ا�4ول�$ل "��]��� "ا()'ن"&��ق"�IدZ#"�ت ا%��$" ���"
���"�U("�����(�(�تا>"ه���FG".����ه�"������4%"أ$���P"و�����?"ا�������12،"ا�����$�%"
،ر"����"ا�4و����"#������"����a�ب"�!��]اما"و�9��1E"و����0�)"���!Iب"إ����Aأ"
لI0ا(د""
""
""ا'د$�ل"أ�12ب"$���را"�"��-فا"ا��و��".-,�"
���1'+�")!������"#!������@"إذا"ا����25اف"ا����4ول"%����]م""""""�ل"#���Iد)"
ت�$� "��� "ا()'ن"&��ق"ا%�"(�("ه�FG "#���غ "��� "!�!�< %"وه�� "ا����12، "$
ءا"#����"ا�1!����ل،"أA��ب")!Iا(د""1Eو�"���&" e'���" ����,�"Vأو ���"
��4ة�""(5" ��d+1�"ق "&!��ام ا">%���@ "أن������@ "�!�]ام وا>"������ ا�"ا���!#"
���!("���"@��!�")ل#I0د""
""
"��"ام ��"4(��ة".-,�"�"(�)*"�+���""
����" ��)�ن "�����"ا����'!���"�����"���2ف "دو���� "�P���E"أن"ا���4و�� "ا�
�0ن "�Mء��"ا5آ��"ا�,�ق"او"ا�'+P"%�4�4"دو���"��ه4ة��" @��+,%" FGه�"
30
"ا�����12"ا����'!�ى"����?"ا���ه��4ة3"
"0ت"�!����@"�����"أ������$�%Z#"ق����&"
"�Zن"ا()'ن،"�E&أ" ":�a�(و" ����!Sط "ا���!W�%<" ?���" 9 "ا��4ول�.�#"
م�"���Aل"��4دة"وIد)"��$�)�ن"��"ا>%�1ء "وه�� 0"ا����12 "ا��!�Aأو"ا""أو"MEc"%!,�-"و��4ودة"��4دة"&>ت"��#��Aل"#��91"أIد\�"
4"0"""
ر"&���"�+4ا"�1+<""""""�!I<م"��"ا�دة "ا&!��ام "و.��ب "��� "ا5ول"ا����A"
$��"��"ا�,�ف"ا�4و���$"��"ا%�"أي"+%�'!!+< "وه�� "ا()'ن،"&��ق"�تا%
ء"��"%��ر"أن"�2ف"دو��"أ��"#��4ور"�E�ن"أن*"ا�'�دة��%"��2��� "ذا%""
ء"ا�1"�ض+�*#" ل "ا��!���@ "ا�!]ا�"��IدZ#" ���$� "��� "ا>%�"(�(0"ا����12 "$
ت"أآ9��%4"���"وه��Gا��nه�"���#����0"ا()��'ن"#�����ق"ا�������1"ا�!�ه����4"ا��$�"
��0����$$""�����#�"ا���������E"أو �����e"،$ا�+�����2�W"������E�����"ا��������12"ا�1
$����"����*"3"331"+ا����دة"أن"ا()��'ن"������ق"ا5ورو#�����"ا5ورو#����"ا>%
"ا��25اف "���4ول "%!�ك""تا�����"%E���"#����"ا��!����"ا()'ن"����ق
ر"&��������!Iا"P+'ا���"������Eن"ا�"ا����@"ه��Gا"�0��#5
"0"ا�������1"ا������1"أ���
رت"ا()'ن،"#���قc*�"��""�*"ا��"�4 "��� "4"ا���دة "+"5"ر$�B "ا���م "%���
& ا��Z���60 �2��3$ط ا�%$��F& ا����@3& أ#1��V ��4& ه���ا ا�����د 1��Gار �6>��� ا�%��$#�ن ا����و� . 1
، vol. 2/65 ا���2����3ر ����4& 7/9/1993وا�6[���G$ت ا��و������� ���و������ ا�����$در �����0$ر-]
1993 ،Annuaire de l`IDI
� إ�� ا���دة . 2F,��9 ) 5(آ�� ه< ا���ل ���9دة ا����8��Pا ��7:�� T�,��$ إ#"�!���
<ق ا��������� �������9����$ ا�-����L ا�����و�; ا�����Wص ) 2/2(وا��-�! ���� �������L، وا������دة �����Fوا�.""
3 . Eqwt"GFJ."4913213;97."U{pfkecv"pcvkqpcn"fg"nc"rqnkeg"dgnig."ugtkg"C." pq03;." rctc." 5;" Eqokvg" fgu" ftqkvu" fgn)" jqoog." Qdugtxcvkqp"
iêpêtcng" pq05" uwt" n)ctvkeng4." Okug" gp" *4/" 0qgwxtg" fw" rcevg" fcpu" ng"
ecftg"pcvkqpcn."*35."3;:3+."rctc030
31
"ا������1 "�25افا"��4ول"���"#a�رة"%!�ك"ا��"4"��*"4"+ا��دة"أن"إ�?
ر"&����!Iإ" ����Aو" G���، "��� "ا�!1"�� "��� "ا����4د "ا(�2ر "��� "وذ��R "أرا
R�%"دة"ا��3"
"0"""
%����"+����Eة"����?"آ��R�G"ا��+��4أ"ه��Gا"و���'!41"""""�Vا�#"*"وا ����ا"%+1ه��
تا����$�"�����"أ)���9"ا��������"�����B"��������ن"آ���)�ا"�"���w>ء0"()���'نا"&�����ق"%
"ا���25اف"����4ول"#4$���"����4دوا"أن"ا����'!��B���"���E�"����"،P"إن"ا����'��،
��"���."����ذه��"����d+1"ا�!���"��ا�!��4ا#"آS%ل"ا��Iا>"(د����$�"����"ا�������1"%
"(�(�@"��Eة"وه�0"ا���12"$!%">�"����ء"أن"&�$��� >ا"#�%" ����" P"'��"
،تا>"����<"!"���وأ$��"��اء�!"�������M!I"�����K�"ا����25اف،"ا����4ول"�#����"ا�
JI5تا>"%����R"و#�������M!I"�����"%���1�ع"�����"ا��1+����"�U("،������"ا>.!�
،����د��وا>"وا��a!$"��A""0وا�'�
"""""j+1!'����"�����"@+���A"9����ة"ا5ردن"أن"آ����A4ول"أ����"ا����25اف"#
ت ا"���� "ا���I5ى���$�ر ا"#������ "�!�!��< "ا()��'ن،"&����ق "%���!I" �����A�ا�"
ت ا>"(د�ج"-ا5)'��$�م "��� "#"� "��!�]م "ا�!�� "%�U1ا�" �(�(��0"ا5رد)�� "ا�
"1Eو�"P#���)�ن"���4ة"&���"#����9 "و��E���� "ا�4و��،"#E&*#"و ""أه�"�
$����ا"����*"49"+ا����دة"����".��ء"����%"��)�ن"���1���"ا���4ول"#����"ا���ه��4ات"�
"%!Gرع"أن"دو��"��5">%��]"ا�!�";8;3"��م"(�(�#"��Iا�4ا"�P��!�" ���"
c{"إ�!]ام(""أن"���? "��Mوة "��0""�2ف"ه�"دو���"��ه4ة"�أ�"��"���"
د$�a?"ا��������ا"أ����"����$�ت"����"%���$�"���E%"�����4�ن"ا()��'ن"&����ق"ا%
"���B"إذا"ا�����1?"+�a��%"�����."����"��#ا�!��4ا"������ت"%��'�`"ا�!���"ا�,�'����"
"%��0<"أن"ا������12��"�E&أ">�� د$�0"ا�!,+���@"��a�����"?����"���$�"تا%"دون"إ��""ا>)�0م"أو"ا()'ن"&��ق"�Iإد"��" -�("ا�,��ف "ا�4و��� ".
1 .;�"��PG"M4"+ا��$دة"ذ�"*;�"��G$U8ق"إ�%B"�UX0ا�
32
)�"����"ا�������1$ا"%�,���"ا�����12")"�����"و������اد"ا���4و��،"����!���<"),+
����� Sإ���?"ا�"���P"%�!���م،"#*)"��"و>�!"��E%و"��w��%ق"و����"ا��������"ا��
�MI"����د$�#�"ا��دة"��"%�!�ن"&��"وه�0"ا��ل"و��ا$<"���a"4و��� ا�"
$����ا"����?�%"تا"����"������$�����م"أن"دون"ا()��'ن"&����ق"%%""����"�W��1#ه
"وهGا"ا�����A،"ا����4ة�"Pa&"����"��" ���د$e "أ)"� "إذ"ا5ردن"&�:"
تا"����?���$�����A"ا()��'ن"&����ق"%A5ا"G��1�"ات�W���"،��1'ا���"��"1Eو�"
eIا�%"��""إ�?")�Wه�"P+$"1�اتA"PKM$0""
33
"""د$�لا'"�-�ا "���� ��"64-و�5".-,�
ت ا"��� "ا�25اف"ا�4ول"آ)e"إذا""��$�"#����� "%!�!�< "ا()�'ن "&���ق "%
�!Iرإ"PKA�ل"ا5)'-"ا�Iد)"FGتا>"ه�$�%"��" �"(�("��Zن "ا����12، "$
FG4ة"ا�������"ه�������"P��#���ر"����"#���!Iإ"PK��A�ا�"-����A5ا�!���"وا"`�'��%"
M����"غ����ض"#+���dا�"����"FGتا>"ه�����$�%"����dا���.���ة"وا�""و�"��Gا1�"0"��
تا"وا ��ا"���ص"#�Gات"ا�'+-�$�"#�*ن "ا�!*آ��4 "��?"ا()'ن"&��ق"%
ر"&����!I)أن"��-"ا"PU%"�Kدا"�� ���@ "ا(�!�]ام "وإ�2ر "&�4ود "�!#"
�����!("0����ت،ا>"ه��FG"����"���4د"����$�"أن"%��W!�ط"د$�����")��a�ص"%�.��4"%
:�"ا�!4ا#��"%E�نSذ"ا��(Z#"ق��0ه"ا������"ا��!�3"$"�� �ور"$"#�""
تا"و_�����""����$�"ا�!���4ا#��"ه���Ya���%"FG"أ����Iى"%���"(*#"$"�������"$"""أو"،4
$�+��A1�"$"5"0"FG��"�"ص�a��1ا�")����ا(�"%����Wإ�?"آ�"��E"���&"����4ول"ا��!
ر ا"����"ا��25اف ��!I"��#ا�!��4ا" ��:Sل"ا���IدZ#"<ا ���$�����ق"ا�������1"%�#"
ن"���"��"أآ��4ت"���'*��"وه���0"����4دة"���cوط"و���@"ا()��'ن����"���#"ا��$
1. Cour EDH, 27/10/1975, Syndicat national de la
police belge, serie A, no.19, para, 39 Comite des
droits del' home, Observation generade no.3 sur
l'article2, Mise en (2- .oeuvre du pacte dans le
caclre national, (13, 1981), para.1. - ا����دة Bذ�� ��� ! $� )2 (�"Z]�<ق ا� �إ#"�!� $�."
�� ذ�B ا���دة . 2! $�)2/1 ( J���Kو D:E-ا�� �ا�����ة ��,�ه� ����$ ا#"�!�� ا����$ ����Iوب ا��-������� أو ا�-�<���9� ا��������� أو ا�Gإ������F�� أو ا��L�,����، وا������دة
".� آ�2� أ�01ل ا�����/ ا�-,+�ي�$ إ#"�!�� ا����ء ��) ج/2/1(
3 .;�"��PG"M413"+ا��$دة"ذ�"*;�"وا'��0$!��� "ا'��0G$د-� "��$��%�ق "ا���$ص "ا��و�&"ا�6>�"
�;*"4+"وا��$دة"وا�(��4$%،"��G$U8ل"آ$�4"!��"ا�%_$ء"إ$D`ا����0+"أ"�F"0ا��1أة
34
رت"!�ه��4،ا�c*�"�1��ق"ا�����1"ا���"ـ� "ا����ل "P�+�A "���? "ـ� "ا()'ن"#�م"و ��<"أن"إ���?��E&ص"ا���4و��"ا��"��4"أ��Sق"ا�����"وا���'���A"ا��4)����"#��
>�� ��"G����"ا�!�������W"أو"ا���A4!�ر��"ا�����ا)��"����?"����'-">��!���4$"ا�!1
"آ�R�G "وأآ�4ت $"0"5&��ن ا"��� "آ���� "��� "آ���� "ذا%"� "&�E%<"��" 4�ن"ا�!�
"ا()�'ن، "&���ق "ا&!��ام "��?">��!�a"ا��"4"#��!0?"ا>�!]ام$"أن"��?
P#"4ت"$4"ا�25اف"ا�4ول"أن"�%"R�Gا�!�!�< "%���0 "#�*ن "آ" FG�"#" ق���"ا��
��"ا���.�د��"ا��5اد"����<" "��� "��'!4�� "ا��)�- "ه�Gا "وأن0"و>�!"�
ذ"ا�����25اف"ا�����4ول����S%4دة"%����4ا#��"ا������"������E�!�"ا�!�!����<"������"ا������5اد"""
B"$���#$"3"0""
د��"ا������ق"�����1"أو ���e"ذا%��9،"ا���'�ق"و����"a��!$)ا"�����"وا(.!�
،����رة"أن"وا��+�$" >���." P+'ا��" �+�A*"413"+ا���دة "��� "ا���اردة $"+ا��1
1ه"إ�,ؤه"��-*"ا��"4"����"P�E0وا�,+���"ا�""
"ر%��� "أن"��2ف "دو��"��d+1�"PE"أ)9"��&"و��"""""""'��"أ)�'- "��ه� "1#
،P+'ا�"��"Pm"وف�U4ة،ا"ا�K'�"���"@��!�"PE#" @�&" ���" ،ق���"��Zن "ا��
$�+A1�"$P+'ا�!�"ا�"B!�"اره�!I"��"ن�E%""��� "و����9 0"�4#"�"أ��ا"دو�
ر��"%!��0"أن"ا��'!a�ب�"%�4ا#�� "��� "%G�S ا"�"��h"ا�25اف"ا�4ول"%
وإ)�"،��'-"س"أ�0A5ي"اGء"%�!+�"ا�1#"9���" "ا�!�4ا#�� $"أ)�'- $"أ)"�
��; *"3+"ا�U%1ة. 1" Z���60ا��6$م "ا�" a�G4"ا���$دة "+"5"ر" ;��"ا�����36 "ا��,��3 "!�; "ا���$در *"ا�6>�� "
>"أ#1V"آ$�["ا�73"!��"و�c@[ع0"ا��@3&"ا����0ى"!��"ا��U38"�<6�"��2ن"ا'#�$ن"��%�ق
�!��,�"Z�eا��و���"ا���ا" ����$�Eق "ا��%�"!�; "ا���$درة "وا���T�0$ت "وا���60%�$ت "ا'#��$ن "�
$<8$fه�"��G$U8'�23رات>"!�$ن"�>$،"ا����36"ا���"ا'#�$ن،"��%�ق"!�ا��"�1آ+"UT"360"
35
��"Pm" وف��U4ةا�� "ا�K".���< "آ)�e "إذا"�� "��� "ا�1"��K "ا��B�E "أن"0 4��#"'
"ا����1"إ�?"�wول"&BE"ه�"%GSتا"$4"ا��1A+�"ا�!4ا#��30""
"""""J�S!'�" ���"راءf" ���!1��آ�ر%�� "ا�Gا��25اف "ا��4ول "&���� "أن"ا���"
ر"�������!Iا�!��4ا#��"ا"���:Sذ"ا����(Z#"��4��"ن"����"ا���(���"����'e"ا�����12"ا�
،���,�"#�"وأ)"$���0S%"��%��1'+� "ا���1!��"ه#" �"!�����" �"!��"��� "وآ
"ا���!�ف"�����ق"اP��5"ا�����"#��غ"#""0""
�;*"6+ا�U%1ة. 1"Z��60ا�6$م"ا�"aG�6"��2ن"5ر�P@"ت$��;*"3+ا�U%1ة>"اE@1اف"ا��ول"إ�0+ا"
��"ا��$�Z،"ا����1"ا�6>�،"�;*"4+ا��$دةUT"860
36
"ا�>;�م"�"ا'�:�ن".(1ق"ا�����ت"إد$�ل�1�"ا�(��""ا=رد
ل "�� ��ع "ا5رد)�� "ا��A4!�ر "�!�1ول ">""�Iه�4ات "إد"����"ا�4و���� "ا���
مU1ا�"�(�(�دة "ود$��@، "��4د"#PEW"ا5رد)�"ا����"ا��A4!�ر "��� *"55+"�
j�1%" ه�4ات "إ#��ام "��� "و%�W!�ط "،#����R "ا�4و���� "ا����"%���" ���(ذ "ا����1�"
توا>"ا���ه4ات"��")�����$�%""�!�%-"ا�!�"%�R>"وه�"���"}�c"��"
ت��:��، "أو"ا����� "ا5رد)���� "#����ق "��'س "أو"ا�1Sا�" ���"����h "��ا�
"ا��5"���"0ذه� "�را�W�<"!A4!�ط"ا�!�"ا�4و���"ا���ه4ات"أ��1�" ���Iدا"
����"ا������4ة"����"�W��1%ه"أن"ا�!1���"����G���'��E�����"�,"ا��"،����5���h"��ا�
،���Aن"ا���E%م"و�"��#"���Sا��"J1�"ة����Gة*"55"+ا��دة"��*"4"+ا�("
د$�"#���دaا��""���""ا�����A"ا����4ة"��"و)�Wه3"0"����" P�:م "أ��"
ت"ا���ه4ات"أن"وه��$�1%��G "ا��+�4أ "&��q "��"ا�4و���"وا>%" ���" ��E�ا���"
"ا��"��5�h"��ا���"دون�"B�"�E%"��"�� ر"ا�1����"Wا��""��� "إ��"�
����ة�"ا��c!�ط"����"ذ���M��I"Rف"ا����5"آ��ن"و����*0"55"+ا����دة"����*"4"+ا�
1 .$��4]�"$����"�����"ا����آ�0ر"-��1ا�"g����-"��4&"!����ان"h���$0آ"a���%ا���6$م"ا����و�&"ا�%��$#�ن$"ا�"<
����8���0$ج"���0&ا"ا��و�����"ا��6$ه���ات"أن"���;"،$"وا�����$در"ا��%�I"ا4%���"إ������"Q���,�"����Eا"
"�����G" OPا#�; "���E"j#>$"ا�����1"ا�,1-�ة"4&"#12ت"��"�0B"دا��&"أ�D-I"$<�"&#�#$G1eن
"��%�$#�ن "إ��30$دا "���8ر "ا1���Eة "ه�� "Eن"أ#j���"��V"وه&"ا��U30�-�،"ا����T";!"�Xوره$
"U�$��4%1ة"ا���1أي،"�>���ا"�I&B-��"وا�($#����"اEو����"�h���81%U*"55"+ا����$دة"C��4"7��#ن"h���"0"و���U38�ا
�3>��$"اEو����"1���0%8"���-��"و���Bد8>$"ا��و�����"ا��6$ه���ات"���1�Cام"ا����[�PB$��T"��B"ا�,>���"8
M���$�"0"$�"أن"وه�� "ا�����0ر "-���0ر "ا���ي "ا�6$م"ا0�C�"��!"�TE(3$ء"8�04&"ا�($#��"ا�U%1ة"أ
��ا4%�"دون"ا����U38"&4"�D�"!$م"��D2"ا��و���"وا'�G$U8$ت"ا��6$ه�ات",�Q�" ،���E3>�$ "اDو�"
"ه��ا "��; "1��8ج "ا�U3%�$ت "��; "`��f$ "ا��+-��3 "8���� "أو"اEرد#��;"B%�ق"Q�8"آ$#j"إن"إ�0(3$ء
�TEا��6$م "ا"Iو" ��U38"Iا4%�� "���6 "إ��" Q��,�" ���E�4& "!���ان "ا���آ�0ر "رأي"را��� 0""ا" h��$0آ"
��"،4229"��123،"وا�k"دار"��ى"ا���23ر"ا���آ�رUT"3640""
37
ذ"ا���A4!�ر���1�"��G"ه�����ه��4ات"����"ا���1�"��ا�����"و&���aا"%�4���4ا"ا���
h���"��50ا""
ت "%��< "أ��� "ه�"ا�W*ن"هGا"��"��ر"ا�Gي"ا��"B"ا�'wالو"""��$����ق "ا%&"
"����"P��"�"4���%"ا5رد)���،"ا���A4!�ر"����*"55"+ا����دة")��J"����"ا()��'ن
ت"ا���ه��4ات���$�:���"ا������"ا5رد)�����"#�����ق"%���h"ا�!���"وا>%Sوا�"
�Gة"و>%E�ن("���!1�؟"ا��"��5�h"#��ا���"إ>"#"���""
"آ���� "��د>"%�4�4"ه�"ا�'wال"هGا"��?"�\.#�"ا��BA"ا����ر"إن"
"P�"�" ��1�% "ا5رد)��، "ا��A4!�ر "��� *"4^55"+ا���دة "��� "ا���اردة $"�'س$
�����Eص"ا����"ا���ه��4ات"إ���?"�a��1%ف"أ)"��"أم"ا5رد)�����"&����ق"����"إ)!
توا>�$�"""ا5رد)���؟؟"#���ق"%!��@"ا�!�"%
1د"ا�!��'ؤل"ه��Gا"����?"ا(.#���"%��!B"أن"ا��'!���'�"����"""""!��A)#"?����"
در"77;3"���'�1*"4"+ر$��B"ا���A4!�ر"'���!���"ا������"ا������h"$���ارaا���"
oر�����ة"%���'��"#��W*ن"4:^5^3;77"#!���"����*"55"+ا����دة"����"ا��)����"ا�
"ا���A4!�ر3"0"4����"e��(����ة"ه��FG"آ�"$+��P"أي"+&�9��1"����"ا�"��4���%"`+a��!�"
"!d�a#"���ه4ات>"$"أن"��?"J1%*"ا����"`�aا�"Y�"وا�!��رة "وا�!�
���&Mه��4ات"وا��"!�%��-�"ا�!���"ا���I5ى"وا�����"���"P�4���%"����"��� "أرا
��ق"��")�J"أو"ا�4و��&"د%"�A"أو"P���%""I]ا)!"n�c"��" ت���"أو"ا�1:���"أو"ا������"ا5رد)�����"#�����ق"���'سSن"ا����E%<"ةG���"وا���@"إذا"إ>")
�"���" h����" ���5000$"ا � "وا���در "ا�!��'��ي "ا����ار "أن"%�aا��"����"
h���ا���"��"����%+j"ا���A4!�ر"�!���'��"ا����#���E��c)"���!ا�""#��W*ن")!1و�"��
�� �1ى #12 ا�%1ار ا���آ. 1U�369ر !�� ا�� aGا�,1-�ة 1224 4& ا��6د ر ;�
.16/4/1955ا�����1 �0$ر-]
38
����ة�*"55+ا����دة"����*"4"+ا�"!d�a��#"،�����"ا����d�a"ه��FG"5ن"وذ���R"ا��
�!4V"�aت%"4�#"P�4�!?"ا���"���ه�4ات "��"��'-")�"آ)�e "ا�!�� "ا���
"ا�P����%"���1�[S"ا�!���"ا���ه��4ات>"وه���"ا�!���G���"P��+$"P�4آ�رةn���c"����"
ت�����"أو"ا�������")������ا5رد"#������ق"����'س"���"���"�!�%���-"ا�!����"أو"ا�1،�:Sي"ا��5"ا�Gأن"���1"ا�"h�ا���"���y "ا��A4!�ر "�!�'��"ا����" ���"
Fآ�ر"$�ارGذ"�'*��"ا���("��G"ه���م"��"ا�1�U1ا�"�(�(�""0ا5رد)�"ا�
"""""`�� ر"$���ارF"����"ا���A4!�ر"�!���'��"ا������"ا������h"أوWأن"إ����9"ا����"
���ة "��V5اض "����ق "ا��A4!�ر ��!�� "�#�� *"55+"ا���دة "��� *"4"+ا�K�2" ���"
ه4ات"B0%"ا5و�?>"ا���ه4ات��"`�aا�"Y�"وا��M&�،"وا�!�رة"وا�!�
FGن "وه��E%<" ةG��(" ���" Pل "آ�"وا��@ "إذا"إ>"/ا�����h "$��ار "#��'- "⁄"&�
��"���"h�����"����5ف"ا�a��#"���U1ا�"����""ا��!�%+���"�!]ا���توا>"�ه�!"��
��"���"��"(5"���1'+�"%���4$"ا�����ار"ه��Gا"����"ا%��9ذ"ا������"ا������h"أآ��4"آ���#"
�����A"ا�4و����"#�����ق"���'س"ذات"��"��"ا�!�$��4"و�� ���ع",+��!"��A5ا"
"%د%""و#��'�,���Aو"?����""ا���I5ى"ا���ه��4ات"B0��%"وا��)����$0"إ$���"��
"�!�%-"ا�!�"���"P�4�%"��"� ���ق "��� ")��J "أو"ا�4و��"أرا&" �Aد%"�"
"I]ا)!""%���P"أوn��c" ���" ت���"�ا���� "ا5رد)���� "#����ق "��'س "أو"ا�1:���،"اوSار"#���'-"⁄"%���4"وه���"ا����$"h���ة"/ا���G���"إ���?"&.���"دون")
����"%�%��-"إذا"إ>"ا��"����5���h"��ا���"���"P�4���%"����"��� "أو"ا�4و����"أراJ�("��"د%"�A000،oن"$"إ�Z�"B�"-%�!�""���"P��"FGر "ه�_Oا" �"(Z�" 4��%"
.�"دو)�"ا�!1����G"ا�'�,�"$+P"��"إ#�ا�""#���د")�Gة&"��"��h�"���ا�"%1,�ي"ا�!�"�!]ا�تا>"I,�رة"�4م�")�Uا"وذ�R"ا��5"���"$"0""
��"Rc<" 9���"ار "أن��$" h��ا���" ��"��� "�"�B "ا��A4!�ر "�!��'�� "ا���
B"�"@�+,%و"J1ا�"����ة"ا���"�"�� "ا�A4!�ر،"��*"55"+ا��دة"��*"4"+��
YWE�"��"إ_��1"أ����<""
39
ذ>"أو��<������م"����"ا�4و�����"ا���ه��4ات")��U1ا�"�(�(���"#�����د"5رد)���ا"ا�
د$�a�"�,�'ا�"��G��"ا�����4ة "��� "و)��Wه "ا���ه4ة"��?"ا5ردن"��"ا�!1
�����Aا��"��#،>+,�"���"B���"���E%">���%"���� 1ءاتا>"�!��A"رWا����""����"إ��"��
J1ا"ا���Gز"وه��[����"(��'���%"J1���"دة"�����P"#*)��9"ا���A4!�ر"����*"55"+ا����
P:5م"اذ "ه�"ا����"����h "���ا��� "إ��? "&.�� "دون"ا�4و���� "ا���ه�4ات ")
1ء"ا��5،�!Aط"وإ�!W%"FGة"ه��I50ا"""
"""���>���������"����"ا����اردة$"���'س"$آ�����"���1�%>"�"*"55"+ا����دة"����*4"+ةا�
ص ا>��:���"ا����� "ا5رد)�����"&���ق "����"ا��'�+� "ا�!��*_��"أو")!Sوا�"hو����"
"ا����� "ا�����h "%*آ��M�I" 4ل "��� "وا `"وهGا"ا����ق"#"FG"ا(ر%+ط"���د
ذ"��?�("FGه4اتا���"هد$�"#���د"a�"�,�'ا�"��"%B�" ��E"إذا"���""��Gا�!1
توا"I0,�����ة"�!]ا�����تا"������?"%1,�����ي�����$�%"�����"�ق&����"!��+,#"B����E�#و"
"�� "وا��dض"��"1�""PEW%<"I?",�ا��ق "���"و"ا����� "ا5رد)���� "&�:Sا�"،"""1Eو�"�P"%�]زهE%و""!��&0""
"ا�!1�����G "ا��'�,� "GS%�9 ا%"ا��Gي "ا(.��اء "أن"ا��W*ن "ه�Gا "��"ا���ل":��ة"""""
تا"�W��1#"ا5ردن"�������$�����A"ا()��'ن"&����ق"%A5آ�رة"اGا����"���(f"دون"
"�� ��"?����"h�����"����5ا""����ا�����"أو"($�اره����"���"@���م"���<"�!��E&أ"
ذ "إ��? "#Gا9�% "����0 "وأ)�9 "ا��A4!�ر، "��*"55"+ا��دة��(" FGت ا>"ه���$�%" ���"
م��U1ا�"�(�(���رة"و%���4ر0"ا5رد)���"ا���c)ك"أن"���?إ"اذ"#����"��$��"ه��1���("
)����"و#����"ا���ه��4ةEإ�"Pا�����"،��"�E&*#"ذ���1�"���������c"@+'���"Pط"���"#"
9��1Eو�"h����"ط�Wوط"������"ا��&���4،"ا������c"ى���Iأ"���d+1�""ه��FG"����"%�ا��ه��
�ع"��"1%و�""���Aي"ا�aS�ص��"FGه"�A0ا�4را""
40
���م"�����E&5"��U1ما�"�(�(���ل"�����E"ا5رد)���،"ا���Iتا"إد���$�%"
����م"ه��Gا"����"ا()��'ن"ق&��U1ا�"�(�(���"ا����1�"����?"��2����"����"#��*آ��"ا�
�%Oا<""
����م">ا��2(���?"ا'د$���ل0"3%"FGا�,��"ه������ذ"����Eة"����?"���"أو"ا���ه��4ة")$����ا>�د$�"#�����د"%aا����"��"���""وه���0"ا�������A"ا������4ة"����"و)���Wه
��A5">K��باWا�!���"ا���4ول"����"ا���"G��I*%"م��U1#"و&��4ة"��(�(���"ا���4و��"ا�
"4اI��وا�30"
"""""BV����9 "���4د "�B"ا5رد)�"ا�A4!�ر"أن"��"و#$��" ���" ����+2" ��$Mا��"
����#"��(�(���"ا�!���'��"#���'-"ا����م"اP��:5"أن"إ>"وا���4اI��،"ا���4و��"ا�
FM�أ"J1�"دةل "���Eة "��< "�!,#@"ا�A4!�ر"��*"55"+ا���Iا(د" �K��"ا�!�
"ا�4و���،"����ه4ات ل "و��'��IدZ#" ت��$� "ا()�'ن "&���ق "ا%��K�"دون"%�
�.��� "إذ"�'+@،"1%��Gي"%4#��"5ي"&E%" �$دa��" �,�'ا��" ���G��"���? "ا�!1
��$�""0ا�����A"ا����4ة"��"و)�Wه"ا>%
ن"����4م"�����Eة"�����?"��با���A5"ه���Gا"������م">1,���@ا��*0"4"""�����A"م���E&أ"
تا>�$�"ا�4و���"%"!�a#"4�دو���"$�ا"PIدا" BU1ا��" ���(�(�"إ>"ا�����12 "ا�
1 .1��V#ا"��4&"أ�ا����2ن"ه��"<Dgfgvvq" Eqphqtvk." $Pcvkqpcn" eqwtvu" cpf" vjg"
kpvgtpcvkqpcn" ncy" qh" jwocp" tkijvu$." kp" Dgpgfgvvk" eqphqtvk" cpf"
Htcpegueq"Htcpekqpk"*gf0+."$Gphqtekpi"kpvgtpcvkqpcn"jwocp"tkijvu" kp"
fqoguvke"eqwtvu$."3;;9."r09uu0""
���>"را��."ا���Eب"�>�ا"��8�"ا�0&"ا��ول"د�$1�8"!��"و�[@[ع""""""�"g��-"ان��!".
��1�"،Z�$�"��UT"536"$� �6�0ه$"و
41
"%���E�"�����dة"����?"�����م"أ)��9"أي0"و����12"$)�)����"�ا���a��%"$4+`"أن"4���#
)�)��"$�ا�4"إ�?"دو���"$�ا�2"��"4+��!"$"���Iدا""30"
"""""�E��"ل�� "��h"اA5��ب"#*ن"ا��#�V��" 9���" �1' "آ����ا�ت >"+�#��$�%"
����-"�����"�!���'+-"�"����"ا()���'ن،"&�����قd4د"�����"ا�����ت"�����"MEWا�����"
ت#��aوا�"��(�(�"">"أه�""ا�
���4ةا��"����0�ن"إM!�Iف /""����(�(�"ا�����0�ن"����"�������ا�!�"ا�
�����4ة"ا����"��(�(�"را.�� "ا(M!�Iف "آ�ن "ور#�"ا�4و���،"ا�
��م"إذ"ا�4و��،")��"A�ء"إ�?%"u�#"4 "#�'� "ا�4ول��ا�$" ���(�($"
������Iدا"@����!%<"����"ا��a���1�ص"ا�������ق"����<"%����"���"�����"
تا����$�د"#�����d"ا()���'ن"&�����ق"%�+!���Aإ"u����#"تا(�!]ا����"
�nc"""0ا����ق"هFG"��"ا�1
ه�B "و)��P "ا�!�.��� "����ب "#�'+- "ا�M�Sف "ه�Gا "�W1*"و4$��"ا��
"����?"ا��ا ����"ا��5����"و����0"أ���Iى"إ���?"����d"����"ود>>%"��
FGه" ���ت "$�)�ن "��� "ا������4 *":42"+ا���دة ")�J "ا���#��"ا��
"وا��Gي "ا�!���G- "#�����"ا��!��@"ا�J1"وه�"ا5رد)�، "أ:�+
ر���A"����"�"��c"���W��%"��_�(م"����"���04"4229"����"e1�0��%"
������ة�"ا��)������"ا���������%"-�G�����!��"اض�����V5"@�����+,%"J1ا�����"
���ة "��� "ا���ارد "ا�!������"و$�4 "،*:42"+ا���دة "��� "ا5و��? "ا�
GIأ"Y���!ا�"P�E�#"��"Y���!دة "��� "ا���ارد "ا�"ا5و��? "ا���
��" J1ا���#�� "ا��" ���$�%<" B��5ه��0 "ا��!��4ة "ا1��" -�G��!ا�"
F�����Vوب"�����"و���� �����A"أو"�������ا��"�"أو"أوا�Mإ)���')��"ا�
1 . ]�>: ���� ��"N ،Q9�� T7��".114-��113<ان،
42
"ا��"����13ء"آ���"ا�!���Y�����%"-�G"أن"������وف"و����"0��."����"
J1ا���#�"ا�"��$�%\�"@�!�<"��%" >��" Y����!ا���ارد "ا�" ���"
��a��1]ي"ا�����ا()�"،�'��(������0"ا���Gي"ا����5"وا��A""����"
*":42"+ا���دة "��� ".�ء "�� "#��� ".�Gري "اM!�Iف "إ�?"ا�!,+�@
)�ن"����������$"����#���0ت"و#������"تا������!��"������$�1ه�����0"ا%�"
-�G�!0ا�""""""
)������"�����4م"/بEإ�"������#�0ت"�!����!��"��'�����م"ا�jW����1"ا�!����E&5"
ت���$�ت"�"��FG"،"ا()��'ن"������ق"ا�4و�����"ا(%���$�"����'e"ا(%
:�a��("4ة���ت"و"ا�����آP��+$"B"����"%!����ض"�"���".��nه�"
����#����@"%,����ري"%����'��"إ����?"ا�����دة"�����"ا�4و������"ا��$!�">����"
�0ت��!�م"�4��1"ا���.���د"ا$��<ا��"�����"و����0"ا�!���'��"#�������"ا�
"�4��1"ا�!���'��"����"ا���1�ع"ه��Gا"��ا���ة"ا���4ول"#����4ور"���E�ن
�Vم":�E&5ا"��$�"$�ا��4 "��� "ا()�'ن "#����ق "ا��!����"ا(%
��(�($"���Iب 0"دا���A*�" P����!ا�"<" د "��'����Z#" ����f" ���Kدا"
م"ا�W���1,�"ا�!����'��ات"����<"����اء��������E&5"ت����$������ق"ا%&"
��1 "�1A+�"أداة"��h"وه�"ا�!�MI"،P�4ل"��"إ>"ا()'نEو��"
��"-�V"ن""0ا������"ا�1&��"��"إ.�ا�a�"9K�#�"ا5&�
""
1 ."������a "إZ�PX8" ���G$U8"د���"$"ا�����،"����"Eة "ا���1 "ا��60�O- "��3$ه�_� "ا��0��Sو"
;���"!�ا����"�1آ��+>"!���$ن"ا��>����3،"أو"أوا�[إ#���$#��"ا�%$�����"ا�6%�����"أو"ا��$6�����"1��Fوب"
��"،:422"،"ا'#�$ن"B%�ق"��را�$تUT"64"$�""�6�0ه$"و
43
">"ا'.�����0"5���MI"�!��،P����"`�'��%"���� ���"ا(&�"#!,+���@"�ا����12"��
تا"��"#""ا���!�ف"ا����ق�$� "ا()�'ن "&���ق "%"!�a�#" �$��0"دو���� "&
)�ن"����")��J"راجدإ""����Eة"����?"%����م"وه������"?����"���J1"ا5رد)���"ا�$��ا"إ),+ق�%"ت ا"��� "أآ��� "أو"���$�0"2+�� "��Vه� "أو"ا()�'ن "&���ق "%
$����ا>"أن"ا��������"ا�1&����"����"%����1"�وه���"ا�����ل"%��"���"�����%"?����"
)�ن�)�ن "��� "ا����و��� "ا(&��� ":��ر "و��� 0"ا���12"ا��� "ا5رد)�� "ا���"تا�"$��)�ن"����*"33+"ا����دة"����".��ء��#��م"أن"����"ا5رد)���"���E&ا"أGه��"
)�ن�"ا�!�"ا���اBK"�?�$"%'�ي">"ا�"+E%��" ���"ا��� �E��" ���m��" R�'ا��"
ر.���Sو"ا�"P��:1�)�"%�!����ا"���"-ا5.)��"ا�a����"ا�ه��"�B"����S"ا�!���"#
)�ن�"ا5رد)�� "ا��A4!�ر "��*"4^43"+ا��دة"��".ء"و�$0"ا��م"ا�4و��"ا�
ت"%����4د$"�����?"J1���%"ا�!��������$�"%���'��B"أ:����ل"ا������ا)��"و"ا�4و������"ا(%
"""$0ا�������
"""""��" R�c<" 9���"ا("أن ���ت ا"���ل "��� "&��$�"%!�!�< "ا()�'ن "&���ق "%
اه�"��"ا��]ا���،"����"#���4د"ل"%!����0"أ)"����Iا(د"����� ت>"ا������$�%"
)�ن"����"ا()��'ن"&����ق���"%����P"ا)"��"����?"���Mوة"ا5رد)���،"ا�����12"ا�
$��� ا>�%"����" u��#"ن)�ن "����"ا��A? "ا�������1"� 0"ا�����12"ا�Eو�"P��#���#"
Ya��!%"ا������ب"����"#���4د"q���&"تا"#!,+���@">%��'�`"أ)"�����$�����ق"%&"
��،"a�رة#"ا()'ن�"M�"ن�E%" FGت ا>"ه���$�%" 0ه�!��#" ����c" ���E�"
)�ن"��>ت�"و��A�� "�ا(&�� "%�E�ن "��� "#��Gات "ا��'+- "و�"�Gا 0"ا���12"ا�
�����ل"�����KM"أو"آ��Iتا"(د���$�%"���م"����")��'نا("�ق&��U1ا�"�(�(���"ا�
""0ا5رد)�
44
Y��:��"9��(*#"����"PK"ا��A5��ب"ه��Gا"ان"رB��V>"ا'د���4ج0"6��Aو"-����Aوأ"
لI4ي"ا(د���توا>"����ه4ات"ا�!�$�"ا�4و���""%3""0 9�(Z�" 4���" ���" P0أ��"
PKAل "و�Iت ا"إد��$�)�ن "��� "ا()�'ن "&���ق "%��"ه�Gا "ور#�� 0"ا����12 "ا�
"و#�F4"" JI5،%�!�� "ا��4ول "��� "�����0 "$�4ة"أن"��'�"ا�Gي"ا�'+-"ه�
$��"��"ا�25اف"ا�4ول�4ا()'ن"����ق"ا5ورو#��"ا>%0"""
"""""B!���" ج$���� "أو"ا���ه��4ة "إ:��4ار "����2@ "���� "ا����دة "���� "ا(د����"ا>%
)�ن،���)�ن"����"#"��"ا�������ل"ا(.���اءات"و#���'-"#���"��4و����"ا���4اI��"ا�
"M��Iل"����"آ�����ة"ان#���4"����"ا(د���ج"�������"%��!B"و$��4"،"ا�������1"ا�,���ف
1%��Gي"إ.�اء"<" ،����W�%" u"1�!�" "ا���ل "ه�� "آ�� "ا�!1�����G "ا��'�,� "#"�
�+'1�"ا��E���5"ا��!�4ة"ا��>�ت"إ�?"#5"0"""
ل،"أي""و��?"""""&""��Zن "ا(د��ج، "������ "��� "ا��!G�S "ا(.��اء "آ�ن "وأ�
)�ن���دة"ا����'!��4S"ا���I5ى"ا�����A��"أو"ا�����A�م"أو"ا����"���"Ya��!�"
���#����0���"��ص"$)�ن"إ:4ار"MIل"��"د�جا("&I"،R�G#" ن��E�"
م"2#<"ذا$"ا(د�ج"$)�ن$�"�a!�$��� "أن"إ��Mن "���? "و�� "دو���� "إ%��"
1 ."����"g��-"،��1"!��ان�"،Z�$�"��UT"535.
2 .";�"">ا��,$ل"ه�ا"4&"ا��>��"ا��1ا��"
"Jgngp""Mgnngt""cpf""Cnge""Uvqpg""Uyggv"*gf0+"."$"C"Gwtqrg"qh"tkijvu0"
Vjg"korcev"qh" vjg"GEJT"qp""pcvkqpcn" " ngicn" "u{uvgou"$" " ."Qzhqtf"<"
Qzhqtf"wpkxgtukv{"rtguu."422:.:74"r0"
"�_U-1اءة"وG"ت$�Uا��";�+"5/48"*";�"ا���0; "4&"إ��>$"ا��2$ر"ا������"��2ن"ا�0D$ب"ه�ا"
��"1D4ة"!��"�����ل$!"0PX�$ن"�و�C4"&G$�"0$ب"أ�+اءDا�"m��8";-�D0�"1ةD4"�%�6�"�Bل"
"اE@1اف"���ول"ا�%$#�#��"ا�aV3"4&"ا'#�$ن"��%�ق"اEورو���"ا'��G$U8"إد�$ل
3 .����"g��-"،��1"!��ان�"،Z�$�"��UT"535/536""
45
G�1!��A"��"#"��FG"آ����aم"����"ا�����U1ا�"�(�(���"ا�,���ف "��4و����"ا�����12"ا�
$��� ا>"إ���ق "���ي"�"و�دة0"ا�����1�)�ن "آ����@ "%��"و%��4 "ا(د��ج، "#
""91�0".]ءا
"ا���ه��4ات"&����"����"ا��A5��ب"اه��G"إ���?"ا5ردن"����"ا������ء"�����ي"""""
توا>���$�"ا�4و����"P����%"���1�[I"ا�!���"%n���c"����"،ت����"ا�!���"أو"ا�1��"��"
:�"او"ا����"ا5رد)���"#���ق"�'سS?"ا���ا��1�""` "ا����#A"0""
ؤل"_��"""'%"B"�" ر"��2اف ا5"ا��4ول "��%@ "���? "�!�]ام ا"و.��د "&��ل "���
ت"���$�"#�.�ب"ا()'ن"&��ق"ا%"."ا���4د"#���1?"إد��#A0""
ن "%+e���1"ا��ا$���<، "�����"�����"����##���� "�����ا���1"ا�!�ه�����4 "ا��$$��#"
تا"1%��G"��?"وا(�cاف�$�"ا()'ن"&��ق"%� "�4�wا"��$�".��4 0"(د��"
e:�1"أو��ق "ا������1 "ا����"#�*ن "أ��'�41ا "/ا����ل "P�+�A "���? "/ا()�'ن "#�
S!%G"��#ا�!4ا"�+Aص "ا�4و��"ا��"4"إد�ج"#��d"ا��1�Sق "ا�����"ا��4)��� "#�
)�ن "��� "'���Aوا��� �< "أن"���- "ا��"�4 "أن"���? "وأآ�4ت "ا����12، "ا���"
$����ا>"���<"ا����'واة"$��4م"����?����e"ا�!���"ا()��'ن"������ق"ا5ورو#����"%$"
"أ�'�41ا".)�ن"��"#Zد��"ا���12"ا�3"0"�Eو�"FG��1 "ه��!��4ت "ا��إ" R�Gآ�"
Y$ا��"���S�"اG"�"Y$�ت"��"ا��+A"ا�!�� "ا��4ول "%��ص "���B "أ��Iى، "�1
G���I*%"�����K1�#"��(�(��������@"وا�!����"وا����4اI��،"ا����4و��"ا�!�<"���"(�($">����"
�0ت!� "��"#Zد�.9"ا��"4،"��"�U(" �(�(��"ا�����1 "و��0�e 0"ا����12 "ا�
"��$��Y"��ر����"%��4ا#��"ا�������1"ا�,���ف"ا�4و����"%!G��S"أن"ا(د���ج"����"4��#>
""0ا��"4"��"ا������"�����ق"ا�1,ق"ووا��A"ا��'���")!"آتا(
"""""""
1."EFJ."Qdugtxcvkqpu"uwt"ng"tcrrqtv"rtgugpvg"rct"n)Kuncpfg"gp"
crrnkecvkqp"fg"n)"ctvkeng"62"fw"RKFER."EERT^E^9;^cff0480
46
"""""د��"���قا�"���1"أ�a!$)ا"������،"وا(.!��"#W*ن"�*و �e"وا��
ر���"ا�!�"ا�!"�4�دة "�!���@ "���"ا�25اف"ا�4ول"%���"ا��"�38"* ���" 4"+#
ص "ا�4و���Sق "ا�����د�� "#�a�!$)ا" �������� "وا(.!��"��V- %"أ)"� "وا��
"��� "ا���Gآ�ر "ا��"�Z#" 4د�ج"ا�25اف"ا�4ول"$�م"���"(�("آ�� "ا����12 "$
�E�!��%"ت"����"ا��a��#"���U1فو0"�+���cة"#��9"ا�����P"����"ا������12"ا���'�,
��- "��� "�If"أA��ب"أي"إ�?"ا����ء"أو"ا(د�ج"إ�?"ا����ء"و.�ب�A5ا"
ل"ا��!+��Iتا"(د�$�)�ن"��"ا()'ن"&��ق"%�"ا5ردن"��Zن "،ا����12 "ا�
ل"���]م���IدZ#"FGتا"ه�����$�%<"PEW��#"P���E�"@���+,!ل"ا�����"و#��a�رة"�"��"ا�
ص"%��'�`S��c��"ج0ء،"أ���م"#"��"ا��!������"ا���'�,ت"��ا."���"و����"ا�
����"أ�Iى"$)�)��"$�ا�4"وأ��"ا�I5ى"ا���S�" "ا��'!�a�ب "و��� 0"�"�
���P"أنE%"���(Eا�!,+���@ "�إ�"���cم "ا��+��E&*#"FGت ا>"ه�����$�%"����" -��(."
0ء�""0)�ا5رد"ا�
""
""
""
""
""
""
""
"
47
"%��""ا������ن"�����ق"�� ����ت�"ا�1-�:��9"ا�/.-���,>"����8��
""ا��$#""ا��>�ء
جا>"إن�!&"ت#�$� "وا����P "ا()�'ن "&���ق "%�"�E&*#" ���" م�U1ا�"
�(�(�"ذآ�"آ�"/�!a�را"��h"ا�25اف"��4ول"ا���12"ا��#A/"<4 "إ��#"
"�Iإد"��"FGه"BU1ا�"��(�(�ل"��#"إذا"وا `"��ق"����0"ا�Iت ا"إد��$�%"
"و#��"ا()'ن"&��ق"!��#ر"و(&4اث"��!,+�@"$_f" ���(�(0ء ا"أ��م "$���"
:����"ا������12،I"ل"وأن���Iا>"إد�����$�)�ن"�����"ا�4و������"%����"ا����4اI��"ا�
�0����<"���!&"?����"����(Eإ�"Pا�����""أ���م"ا����و ���"ا�1]ا���ت"����"#"��
)����0"ا������12"آBا�����E�Z�"Pا�����"�K��ق"0��$��"���!���فا"#����"#"����"
تا���$�"ا(.�ا���K"ا����Wط" ���ء"����"����'-">�!���4د"ا()��'ن"&����ق"%
ص��Sا�"��"�IدZ#""(����Aن"����"و�(���"���cوط"ه��1ك"وإ)���"ا�����12،"ا�
م"%�!��<"أه�"��"����"%�ا��ه��"�!�.��-"أ���Iى��E&5تا"����"ا����اردة"ا���$�%"
:�����"ا()���'ن"&�����قS#"@����+,!ا�"����c����-،"و�����0"ا����Gا%�"أو"ا��+dا�"
-�a�"نإ"B�"@�:��� "ه�FG "%��ا�� "��� "�!�Gرا�!�Sم "��� "ا��E&ا"أ ��$�"ت%تا>"هFG"5ن"وذ�R"ا()'ن،"&��ق�$�%"��0!%<""��?":�ا&�"�4ل"�
�����#$"��"�E&أ_���"اث4(&��"أ"�(�(��$"���c+�"����"BU1ا���"����(�(�"ا������12"ا�
""0ا�25اف"��4ول
""""""��4!'%"�Aا�!,+�@"درا"�cت>"ا��+�$����ق "%&" "$+�P "��� "نا()�'
0ء�����1%ول"ا�����12"ا�"�����."����"PK'���""ا�!,+���@"��"���م"%�4���4>"أه�"��
�c���"_B"#4$�،"ا��+��"���"��� "إ4S!Aا�""�!���"ا�!�"ا�0�ا#j"أو"ا���
P+$"اBآ$��ا"$�4ة"#*ن"����ل"ا����12"����%""ا()'ن"&��ق"$�ا�4"��"�
`�a��%"أ_���"(&��4اث"���c"و���دة"أ����9،"�����وض")��]اع"����"�+���"*����%"
Bآر"إ�?"ا������"�aSc"أو"��� )��"هFG"��?"���$�ف"��E�)0ا""
""
48
""ا'�:�ن".(1ق"�����ت�"ا�<C�B-"ا����B)"1��4م
""""""""P��+$"ل�I4و���"����"ا���ت>"ا��+���c"ا�!,+���@"��"���م"4���4�%"������$�%"
"">"إ_��1"أ����"��?"ا�!*آ��d+1�"4"ا()'ن،"&��ق
��ا���4"ا��+���c "!,+���@ا�"����Eة"أن">أو��<���""""""""""""��"����(�(��!���a"ا�%<" ?����"
ت�$�1"� "���'-، "ا()�'ن "&��ق"ا%Eو�" Pa�!%" R�G4 "آ���ا���#" ���(�(�"ا�
) "ا���d!W��� "��4ى "ا�����وف "���0"وا��د��"ا�A4!�ر��"ا����12���"أن"�ن#
u�#"4�ا��"ر�!�G"ا�A4!�ر��"ا�"�"ا����ا)�� "ا���Wع"�4aر"أن"دون"%,+�
"ا�Mز��"� ��" د�� "$�ا���E%" 4�ن "5)"� "وذ��R "ا�!,+�@،"<���cأو"إر"��"�.�%""!�V" 4��4�%" ��25ا" ���"ا��'�,ت "#"� "%�!�]م "أن"���d+1 "ا�!�� "ا��
����رآ���"ا��%">�� :���P"و�:���ا�"ا�!S"��"�"و5ن0"ا�����Wع"إ���?"#!,+�
تا���$�"#���4"ا()��'ن"&����ق"%��"�Iن"����"إد�(���".��]ءا"%��a+`"ا�����12"ا�
،9���1�")����"%�!���P"ور#����E�"���Aأو"!�ر��د"����(E�"ن�(����"����Zن"ا�����دي،"ا�
د��"$�ا���4ه"و ��<"#����d"ا�����12"ا�����Wع"PI4��%"���'!4��ا��5��cا(ر"
> ""0ا�!,+�@"��
""""""""""""���>�����لا(د"��I����!S�"���Y"ا��+���c"ا�!,+���@"أن">"�K���ذ"أو"ا�!����"ا�1
$���M"ا�Gا%��"ا��5"هGا"1%و�1"أن"�1"وA+@"ا�4و���،"%�#A0"
ل،"أي"���?و�"""""""��&"���E��"ل����"%�4���4"����"أه�����"ا5آ����"ا���a��1"أن"ا�
1%����Gي"%��4#��"أي"إ��c!�اط"���4م"ه���$"ا��+���c"ا�!,+���@"$��"���م"@+'���"
P������"م���E&*#"ا�����$�����4ة"%�%����-"�����?"���Mوة 0"����"دو������"%�"ا�4و������"ا�
��$�"ا(%$��ص"�%@"��?"إ�!]ا�ت"أو"&Sc50ا""
""
""
49
"":B(�4">���,�"�ا �-"إ�F"ا�*��D"�Eم
"""""���d+1�"إ#!��4اء"���$��ل"%��4ا#��$و$"�ا�!1�����G"ا�!��4ا#��"$"#����"ا�!��Iا(د"$
����:Sا�"<ت#����$�ل"آ���ن"����Zذا0"ا�4و������"وا���ه���4ات"%���Iه���4ة"إد"ا���
"ذا%����"أو"��ر����"#*)"��"ا���ه��4ة"%�:��Y"و����12"%��4ا#��"أ����"إ���?">��!��ج
ذ،� "#�Gا%" "آ���"أ)""#��1?"ا�1 +a�!�" م "��� ".�]ءا�U1ا�" �(�(��"���4ول "ا�
"����d+1"ا�!���"#�!��4ا#��"%!����@"�"���"،$ا�!1������G"ا�!��4ا#��"$أ���0"ا���25اف
ذاS%$��ا>"%a+`"آ�"ا���12"ا�4��a"��?"ه�#��"4و���ا�"%$"M� ج��!&"
"#"P���و�""�E&*#"مـأ�"Bآ>"ا����Z�"B�" ��E�" Pذا0"ا����12"ا���# ���$�%"
)�ن"��"ا�4و����$��� ا>"%�:�Y "آ"�FG "!�4ا#�� #"��%+,� "��12ا�"ا��%" �"(*#"
����#$"@���+,!��"���c"وه��Gا0"ا��+���"F4أآ��"h�����"ا�4و����"���E���+رأ���9"����"ا�"
درaا���"oر�ر"،3213413;;8"#!����c*�"?4"أن"إ������ن"$�ا�(���"ا���4و��"ا�
>��!�!%"�_*��#"���c+�"م"����"#"��"ا�������E�"P�ن"��4��1��U1ا�"�(�(���"ا�����12"ا�
&ذ"&.�"دون"�!S%<"��#4ا%"��1%��G"���Iدا"FG"�"��dا�"30""
""""""،"ذا%""ا�!1����G"ا�!4ا#��"إ�?"#�1'+�"أ�"(Z�"P�W%"�A" ت���W�%"أو"$����"����"ا����اردة"ا�4و�����"ا���ا���a��%"4+`"آ���"����اK`"أو"أ)����U"إ:��4ار�"ا%
"دو��������"����#$"،@���+,!��"hدا"و�����a����"":���ر"����":���رة"أ����"�1"��
PI4!ي"ا�G4ف"ا�"!'�""�Iإد"��"(�"0""��'-"ا���12"�نا�
ت>$ا��+���c"!,+���@ا�"$����Eة"%��a+`"و&!��?""""""���$�"ا()��'ن"&����ق"%
"أآ����&��� ���"ذه���"����"و�رة"����'�"،ا5رد)���"ا���c)دة"إ���?"ا"ا����
1 . Eqwpugkn" f)" Gvcv" dgnig." 32" gpg" ejcodtg." 321413;;8."Jcghmgp{"
E0Gvcv"dgnig."pq0"85695."V0D0R0."r0"7:2"
50
""أن"������? "J1����% "ا�!����� "ا������دة"�"����FG "�،ا���)����' "ا�����A4!�ر "������*"77+
توا>"ا���ه4ات$�$�دق"%aا��" "ا���ا�@"أو"���"�"���" �� ��"و���"،)�ن"�E�ن"�"G1�"��ا)��،"رةا����"%�R"��"أ��?"A��W("�,ه��"Rط "وذ��W�#"
ق"أو"ا���ه4ة"��"ا�IO"ا�,�ف"%,+�@�"ا(%"�$،"P��%"��""#��4ا "��)'
GI*�"4ة&�#"��(�(�"���د"�Zن"ا�J1،"هGا"و#��!0?0"وا�4اI��"ا�4و��"ا�
د$�a����"$�����ا"�����?"��)���'�%"B����5ا�"ا��!����4ة"ا����:S"ق���������Pا�,"#�"
$�����ا>"%���a+`"ا��������A"ا�������4ة"�����"و)����Wه�)�ن"�����".���]ءا"%����"ا�
،�'��(��ذه��"و�0���E"��ر���"أو"�+���cة"����9"و1%���G"ا��">�����1"ا�����ري")
����0ورة#"%��e"أ)"��#"����#$"@���+,!��"���c)��-"����"ا��+."��� �"دون"ا�
���.�����5'!4��"���'+@،"ي1%����G"%��4#��"أي"إ���?"&�"J����"ص�a��("
$��ا>�%"��"P+$"ا�� ���"�"FG"ا���12"d0"ا�?���"P�+A"،ل���ض "ا���%"
$��ا"��*"أ62151+"ا��دة���ق"%&"P��!�ض"د)�"�A"%�4�4"$"ا�,�""دو)"
ل"أن�ت"$)�ن"()!"ك"ا5ه���"�h��"B"�4"ا25#��""$0ا��
"�Zذا""""""�" e$د�:" '�(��" ?���" FGا>"ه�$�د$� "وه�� "+"��� %a��" M���*،"G�$��ا>"1%�ر�o"��"��را"%%"،#�W("Pه���"ا���ارد "���BE"أن"��!�ض"و#
��c+"أ_�"*"أ62151"+ا��دة"��"�+'1�#"Bآ����" ،��'�(��"�]ا�� "�E�ن ��"ا�
��"���"Pة"ا��������E�"ا����دة")��J"و����E"ا��1�"،����K����w'و���")�4ا���"ا���'�"#
$��ا>"��"*"أ62151+�%"9!�#E�"M�ن"��"���""ه�"ا�!�"#�$"@�+,!��" ���"
P+$"ا�� �"�'(��"ا��" B��" PI4�!�" ع�Wن "و���4د "ا����(���"ا��4)� "ا��'� "#
م "��� ")��Gا "#�ت "��9"ا��ارد"ا��BE"أن"��"#��BV"ا��1�"��K��w'و����U1ا�"
�(�(�""0ا���)'�"ا�
"""""` "وا�ذ "أو"ا�!,+��@ "#��� "��$"ه1ك"أن"%���ت >"ا����ري "ا�1��$�%"
��$�� "وه�� "�"�، "ا��+��c "ا�!,+��@ "و#��� "ا()�'ن "&��ق%" e'���" دة��.��"
أ)"����?"���4ل*"55"+�����دة"ا����م"ا�����1?"أن"إذ0"ا5رد)���"ا���A4!�ر"������""
51
y�ذ"%������توا>"ا���ه��4ات")���$�م"����"ا�4و�����"%��U1ا�"�(�(���"ا5رد)���"ا�
hو��"��(Eإ�"Pا���""�E&*#"،ة�c+�"�"�"��*'�"eEA" 0"ا��A4!�ر "�1"�
L��&Mا"����"وا��Gق"ه��%��ا�4"����"���4دا"أن"ا���'���A"�����4ا��"eو���1%"FGه��"
9;;3"����م"ا�+��4��1ي"!�را���A4"����"*13"3;"+ا����دة"ه���"�"��"ا����'*��،"
J1%"?��"رقا>"ا�!+�)�ن "��� ".]ءا")F�W"#�4"ا�4و��"%��"ا�+��4�1ي، "ا�
0"ا��I5ى "ا�1�Gة"ا���ا)��"��?"ا�!�رض"�41"و�'��"�+�cة"�1,+@"وأ)9
Bا"��"وا5هGأن"ه"��%Aد"u�#" ا��4ول" ea�I"ت ا��$�"ا()�'ن "&���ق "%
B��E�#"P��_��"P����"ر�!��A4"ا�����1]و��دea��("9��%"ا���Gي";;;3"����م"ا��"
�تا>">$"أن"����?"وا�����Wون"����ا�����$�"ا��!������"وا��"���د"وا���ه��4ات"%
دق"ا()'ن"#���قaا��""���" @�+,%" "ا����آP�+$" B "��� "و�+��cة "��ر��
��"ا�4و��"وأ."]ة�!Sا��"$"3"0""
""
"""""��"q�&"ط "إذا"ا��+4أ�!W��" @��+,!�" ت��$���cة "ا()�'ن "&���ق "ا%+�"
)�ن"�������"%Y��!E"و���0B"داI�����"%��4ا#��"إ���?"#�.���"���E�ن">"أن"ا�����12"ا�
u�#"Bآ�c!�2�ا "و&�F4، "ا���Wط "#"�Gا "ا����12"ا����" 2��c" ��("وه�� "_
�����#���4ة"$�$����"ا�4و�����"ا��"أو"ا>%"!�&M��:"?����"ءW��(ق"إ����"أو1و"&"إ�!]ا�ت"%�%�-
4"0""
""
1 .1V#ا"4&"أ�ا��2ن"ه"<"����"ا�aV3"4&"ا'#�$ن"B%�ق"'�G$U8$ت"ا��P$`1"ا1eE"$ا�����،"
�%�Pل"���G$#$،"nة"درا��"/ا��@��3"ا�%$#�#��"4&"��123"��,�"1"ا��%�ق"آ���"،"ا��%�ق"آ���"
�6�$�"j-�D0ا�
2 . Iknnu"Ngdgtvqp."$Nkdgtvgu"rwdnkswgu"gv"ftqkvu"fg"n)jqoog$"."Rctku<"
Fcnnq|"."4227."R03930
52
��.G��H"تا�������ن".(��1ق"�:���"-���J"أو1و".(��1ق"'����6ء"ا'
""إ��"ا�4ت
"""""""��"Rc<"9��"ا "أنGط "ه��W9 "��� "ا��(*�c"ق "���0@ "أن"أو"),��Kةدا"Pة"ا����E�$�� �M"ا��+��c "ا�!,+�@"#�% �� "$+�P "��� "ا�4و���� "ت�"ا�
تا"&����"����"و�9��1E"0ا5رد)������$�"ه��FG"إ���?"���wدي"����"ا()��'ن"&����ق"%
تا>"هFG"5ن"ا�1!����$�%"BE�#""%�V" "��� "و��"� "%"�4ف "وأ�Vا
)�)����"ا�!]ا���ت">W��1%{"�"���"0و&����%"B"ا����5اد"&����ق"&�����"إ���?$"
��a��Sc"`�a���"ا���25اف"ا���4ول""(*��c"ن*��c"ت���$�"وا���ه��4ات"ا>%
"ا�!�����4،"ا�4و���"1Eو�"}W1%"$��&"`�a�"ا��5اد"��d#"��ن "&��� "و
B"$��&")�)��"ا�!]ا�ت">B"%0"�"�"}W1%و&��$"��aSc"`�a�" ا��4ول"
"ا���25اف"(*��c"ن*��c"ت���$�1"��"ا�!�������4،"ا�4و�����"وا���ه��4ات"ا>%Eو�"
}W1%"$��&"`�a�"ا��5اد"��d#"��ن"&�� ��$"B"و&"B"%""0و&��
��0">"و&!?"""�"Pا"ا���G"#"ط�Wل"#*ي"ا�"%���0@ "إ��? "ا5&�ال"��"&
ت>%"ا��+�c"ا5_��$� �� "��?"�!���"ا()'ن،"&��ق"�"أن"ا5رد)�� "ا�
>A��"م"��0�ن�"��!��a "أن"ا��'!��'� "��� "آن"وإن0"ا��Wط"هGا"و��"
ء"�'+@"1%��Gي"%4#��"أي"إ�?"ا��.�"�4م"وه�"ا5ول"ا��Wط"��?,�)"
مأ��E&"تا���$�"ا����و ���"ا�1]ا���ت"����"�+���cا"أ_���ا"ا()��'ن"&����ق"%
9���"0 ��Eو�" ��+� �� "%�!��ض "$�4 "ا�!�� "'��ا����K "ا���"ه�Gا "��� "ا����12 "ا�
�����"����"%!����P"ا���'�ق�Eا�!���"ا�"���E��"����"��"�MI"4���4�%"�����مأ&��E"آ"تا�$�"و�4م".)+9"��"ا��+�c"��!,+�@"ا()'ن"&��ق"%"!."يأ"إ�?"&
1%��Gي"��#4%"@+'�"��"P+$"ت"أ��Iى "و#�+�رة "0دو�!9"��"��12ا��"ا�'�,
ه����"���"���'!���"أن"!��a�را��"����"ا�!���"ا�������"#"�� �"ا5رد)���"�ا�
M4>ل�!��A"?����"�����#تا"$���$����cة"�\),+��ق"ا()��'ن"&����ق"%+�"?����"
��0�)+9؟"��"ا��U1�رة"ا�.""
53
"""""����"R��c<"9����""أن�������4>ل"!��A)ا"e'����"�������"��"��A"ة،"أو��'���"
M0���"����"0��$��K"�������"آ�)"��"�����:"���!'���"��0ء""�����دة"ا����"
ر�����#"AAأ���"تا>"��"ا�25اف"ا�4ول"إرادة>"ه��$�"ا�a��"ذات"%
���4ة"د$���"����"وا�+���q"�1]اع،#���$����ا>"ا��"ا�������1"%��"!��"��!,+���@"وآ
�c)+9"��"ا��+.0"""
""0ا=5-اف"ا��ول"إرادة"F2D"إ��>�دا"ا�<C�B-"ا=�-"F2D"ا'����ل
""""""*����%"u���#"Bآتا"$#�����"����?"ا(��A!4>ل"إ���?"�����12ا�"ا��������$�%"
1د "ا��+��c "��!,+��@ "ا()�'ن "&���ق !�A)0"ا��25اف "ا��4ول "إرادة"���? "#
FG4"ا(رادة"وه����$" ���"���'!�4ه�"أو"ا���4ول"�"��FG"ا��������"ا(رادة"����"ا� �"�4و��"�1��دةا�"ا(رادة"���$��ا>"��"ا�,�ف"ا��%0" """
""
""ا'�:�ن".(1ق"�����تا"�"ا=5-اف"��2ول"ا�+<���D"ا'رادة
1د ا>"إ��? "�4��4ة "#��4ان "��"ا����12"ا�����E"%��*"أن"ا��*��ف"��"""""!�A"
$����ا>"����"ا��������"ا���25اف"ا���4ول"دةإرا"����?��1]اع"ا���a��"ذات"%��#"
"���"ا�������وض���4����4"�!�"���"!��#$"@����+,!��"����c"�����4ول"#����1'+�0"ا��+
د$�،aن"ا��Z�" ���E%" 4�$" e�ن "إراد%"��"و$��e "ا��Gي "ا��J1 "إ$��ار "�4�1 "%�
،9���"B_"ت�+�"��"ه >"ا(�!]ام"ر#��$���1�# 0"�4@ا�!MI"aل"��"%"
$�����ا>"إ����?"ا����0���1"ا����4ول�"ا���������"ا(رادة"�����"����'ه�!""%���E�ن"%
���� �!�س"����?�"����Aا"أن"أ"��0���("����+��"�����"F"إراد%"���"إ%�����1���� "
"ا��J1 "و �< "��� "�c!�آe ا"ا�!�"��4ول"�ا�����"ا(رادة"أ9%�$"�"($�ار
م"�ا��+c"اW#"�_5*نE&5"<ا��$�%0""
54
"إ��? "#��1'+� "��'��ة ">%�E�ن "ا(رادة"هFG"و.�د"��"ا�YWE"�����"إن"""""
0ءا�ت ا"��B�U "5ن"آ����ة، "&�>ت "��"���$��1ول "ا()�'ن "&���ق "%!%<"
"ا��+�c"ا5_�"�E&5"04$ت"و*��"Bآ"ا��4ول "��� "��4د "��� "ا�����12 "ا���
YWE��"��"FGإ�?"ه"�����"���!S�""">أه�"
""
""> �������"�Hا��N"ا��*�M-,�"ا=D<�ل"إ�F"1ع�-Eا /3
4���$"W���%P�"لت#"ا��!�������"ا�!��������0"ا5���������$������ق"%&"
"إراد%"���"وإ%����F"ا����25اف"ا����4ول"رV+����"�����?"%���4ل"�����cwات"ا()��'ن
م"(�,ءE&أ"FGت"ه�$���cا "أ_�ا"ا(%+�" ���" �"�U(" ���(�(�0"ا�����12 "ا�
�� "#�4ور "�!��@"������"�Z�" �a��1�" 4)�9 "ا����ل "ه�Gا "��� "ا5رد)�� "ا�#"
صا�"ا���4و����S"ق����$����وا"وا���'���A"ا��4)����"#�������ق"%&"P���"5ن"ا�,
��%$�!��"ه�����"ا��!������"ا�!�������0"ا5����ل"%YW��E"ا��!��ن"ه���"ا>%���"#"
""0آ"FG"إرادة"و.�د"��
""""""""�+'����1�صا�"ا�����4و��"���"����4"#����S"ق����"وا�����'���A،"ا��4)������"#����
"��� ")�J "إدراج"ا�!������0 "ا5��ل"أ_1ء"��"ا��!�4ة"ا��>�ت"$!�&eا
رة"�!��0"ا��"4cم"أن"إ�?"إE&1,+@"ا��"4"أ%<"��f" ���" BU1ا��" ���(�(�"ا�
رآ� "ا�4ول"��"ر�u"$!�احا>"و��E"ا�25اف،"��4ول"ا����12Wا���" ���"
ت و�1ء "آ�""ا���!�AZ#" ت"�'!�YW "ا��Gي "ا���5 0"ذا%"� "ا��!��4ة "ا��>��
د"%�B���"-��V"ا���4ول"أن"�9��1�+!��AZ#"����(Eء"%,+���@"إ�0���"����"ا�����12"ا�
م"ا�25اف"ا�4ولE&5"4"ة"ا���c+�"30"$��� ا"#W*ن"أ�����ق "%&" ،P��"ا�,
1 .aS1�$�";�"ا�6>�"4&"اE@1اف"ا��ول"�;"!�د"4&"ا���$آj_G"o6�"a"ا030�I$ج،"ه�ا"
h4]��"��!"أن"أ�$س"�S$�T"ا�6>�"#��ص"m�08I"$<�"ط$P30ا�""ا��ول"إرادة"إ8,$
55
:���"ا5����ل"���ZنSج">%��'�`"#��9"ا�!1!��AZ#"إرادة"%���ا��"�����"���4ى".�
9K"ا�25اف"ا�4ول,�Z#"ا"أ_�ا�c+�"��"BU1ا�"��(�(�""0ا����12"ا�
رى """a��$ل"و�����را">%���4 "ا�!��������0"ا5����ل "أن"ا�������" ��$�_��"9���#"
#�����"����?"�\��A!4>ل$"����$�ت"����"���"ا%���$�"��!,+���@"ا()��'ن"&����ق"ا%
،�cءت"وأ)""ا��+."���I"9.�#"مرات"��"�c@"إ�ا"%!�G"#"��50"ا""
""
"">و�BDرا��"ا������"أ���ظ /4
"""""*��%"Bآ"ا(رادة"ا��%�� "��� "��YW�E "ا���>ت "#��u "��"ا����12"ا���
���ظ"إ�?"ا����ت"��"ا��'!��4S"وا��+رات"ا�5�$�""0ا()'ن"&��ق"ا%
"""""������"F":����"4S!��Aاما"أن"����?"ا������12"ا�����آB"���4ى"���'!��"ا%���
P+�5_�"ا(�!����اف"#����4م"ا����25اف"ا����4ول"رV+����"إ����?"������W"ا�����'!���#"
���c"ا5آ����"ا����'!�+P":����"#����"و����0"ا��+�����c"����"ت���$�"�ق&���"ا%
�P "$و"$A!���0 "$و"0000$ا��4ول "%�'!"4ف >"$ا()'نE!�A"$م $و�!�!�A$،"ظ":�����"آ�"���"وه��������د"ا(رادة"إ%����"F�����w%"?آ���4"وأ��+!���A)"@����+,!ا�"
�cم"ا��+E&��"�!4م"ا�S!'%"FGظ"ه�"ا�!�+��"��"ا�5"1�0""
��gG"وه�0"ذ�M"إ��"اE@1اف"ZU0-"��"�%�%B"ل"أن$�!E1-�"ا�_�"أو"�����D8"و����"ا�0��@$�0Bا";�"�k$1"و���U8"0ا��و���"ا��6$ه�ات
Quect" Uecejvgt." $Vjg" qdnkicvkqp" vq" korngogpv" vjg" eqxgpcpv" kp"
fqoguvke"ncy$."kp"N0Jgpmkp"*fw+."$Vjg"kpvgtpcvkqpcn"Dknn"qh"tkijvu"⁄"
Vjg" eqxgpcpv" qp" ekxkn" cpf" rqnkvkecn" tkijvu$." Pgy" [qtm<" Eqnwodkc"
Wpkxgtukv{"rtguu."3;:3."r0533"
56
��"ا��ا$<،"��"""""!�"ا���>ت، "��� "آ���� "��� "ا��4aا$��"إ�?"ا����ر"هGا"�
دة�����+"3414"*����"����$�����ق"ا%&"P���"J1��%"/ا�����ل"P�+��A"����?"/ا�,
ح>$"��?!!A"P�ص"#�.9"��,I"ع"��ص�!A<إ.��اءات "أي"��� "إ��9"ا"
��K"ه�����n"أو"������M���I"Pل"�����"أو"�+����cة،"إ����"%����'9،"إدار�����"أو"0���$
،��KM�"����,#"@�)�ن "ا(.�ا���K "ا���ا�4"�<"%!��"""و#!,+��@ $0"ا����12 "��
ح""$��L"ورود"Zن�"���"،"ا����ر"هGا!!A""$"��"�1��""(*#"e'��" ���#$"
@�+,!��"�c"ا����12"ا���آP+$"B"��"ا��+30""
"ا����12 "ا����Wع "���9 "��]م"ا�Gي"eا��$"��"ا�!'ؤل"إ�?"��4<"ا�Gي"ا��5
ذ#S%"��#ز��"ا�!4اMا�"P����"،"��'wو��� "��"� "W�1%* "ا�!�"ا����U"و��"#"
""0ا�Mز��"ا�!4ا#��"ا���Wع"�!B�"GS"إذا"ا�,�ف"ا�4و��
ظ"و��""� "��'!��� "$�4 "ا�!�� "ا�I5ى"ا�5�"#"�"��AM!4>ل "ا����12 " �� ا�
��?"Fتا"��"ا�25اف"ا�4ول"إرادة"ا%��$�"أ_�"�!�%�-"ا()'ن"&��ق"%
���c+�"?����"،��"�E&ظ"أ���"ا���25اف،".)��-"����"%�"��4"���?�"ا�4ا����"ا�5
-���V*�"ت���$�"ا���4ول"%!�"��4$"">�اO%���"ا��+��رة"%!����0"ا()��'ن"&����ق"ا%
��ق "%�!��ف "#*ن"ا�25اف��"ا��4ول "إ�!�]ام "%!���0 "�+�رة "وه�� "0$000"#�
ل"ا���25اف��IدZ#"�0�ن"أو".���ه����"����$�)�U"����"ا���a��"ذات"ا(%��""����(�(�دا"إ���?"افا���25"ا���4ول"إرادة"%���Fا"�����1"����"ا������12،"ا��+!��A"
$���M"ا��+�c"ا5_��0ء "أG�I "و04$"%��"و$��ر "%��F، ا>"#"�Gا "ا��E���5 "ا�
1 . Octe"Iwknncwog."$Ng"lwig"Htcpecku."ng"ftqkv"kpvgtpcvkqpcn"gv"nc"
eqpxgpvkqp"kpvgtpcvkqpcng"fgu"ftqkvu"fg"n)gphcpv$."Ftqkv"fg"n)gphcpeg"
fg"nc"hcoknng."xqn05."r03350
57
رة"ورود"أن":����ا&����+�"FG���"���1<"آ��"Pم"ا���������E&*#"<ا�����$�"ا��������1"%
�cة+�"��"-(0ء".�"ا�30""
،P#������$Y "ا()�'ن "�����ق "ا5ورو#��� "ا���B�"GI*%" ���E"و#�#"
0ء"%+��1F"ا���Gي���"�!�4���4"ا������ر"#"��Gا"%����P"أن"ور���e0"ا���E���5،"ا�
���#م"$E&ا>"أ��$�و#�و%�آ�>%""%"@�+,!��"�c"ا��+4""0""
ن،"ا����Gآ�ر��"ا�����$���"أن"ا��ا$��<"����""""""""""�����:"P��Eو�"���"1�"F4�(��Aأ"
،��(�(�"��h"ا����ر"هGا"أن"���1"��"ا�# ��2 "و>"%�$" ���" 4��4�%" ����#$"
تا�$�""0"ا��+�c"��!,+�@"ا()'ن"&��ق"%
ت"����"ا4S!��Aا�""����W<"ا�!���"ا���I5ى"ا��+��رات"و����"""""""""���$�����ق"ا%&"
ذ"ا����25اف"ا����4ول"%!�"���4"$�+���رة"ا()���'ن���S%"ا�!��������W"ا�!���4ا#��"#
رة "وه�� "،$#"� "ا���!��ف "ا�����ق "(��ل"ا��0ور���+�" ���E�" د1!�A<ا"
تا":M&��"#�4م"����ل"إ��"�$���c "أ_�"�!�%�-"ا()'ن"&��ق"%+�" ���""
"ا��25اف "��4ول"ا����12"ا���ا)��5"0" B�Vور" ،Rذ��" e��$" u��#" Bآ"ا����
1 ."���0��"&4"�D-1&"ا�%_$ء"��gG"و4&"ا������"ه�E1"��2#>$"اV#أ<"""
Dinah Shelton, "Regional protection of human rights",
Oxford: oxford University press, 2008, p. 281ss."
2 .Eqwt"GFJ."41513;:9."Ocvjkgw"⁄Oqjkp1Dgnikswg."Ugtg"C."pq"
335.rctc06:0""
"��8ا��1 "ه�& "ا�8$ذه�$ "ا�����Xب "ا�120-��6"ا��0ا��1"أن"�qداه$"#%�X"!��"ا�1��U0"ه�ا"�%�م. 3
�-��U38"��"ا�1���U0 "ه��ا "j�3P8 "ا��0& "ا����$آa "و��; 0"ا'#��$ن "B%��ق "ا�G$U8$ت"��DB$م"��I"��6ز
����D��%�ق"ا����$ص"ا����و�&"ا�6>���"���;*"414+"�����$دة"��P���3�$""إ-X$����$"��4&"ا������0ر-�"ا���$���"
*"3617"+����$دة "ا��P$`�1 "ا�Z�PX0"�3�8"ا�6>�"�;"ا��$دة"ه�"أن"وا!1P0ت"0"وا���$���"ا���#��
58
����"و%���'��ه"ا��+��رة"ه��FG"#!,+���@"ا������12��,#"�����!S�"����"��'���"ا�!
>KWا���"��"�"0e+هG���"FGه��"Bآ"ا�����a�دة"ا�!�������W"ا�!��4ا#��"أن"إ���?"ا�����
?0!��#"FGرة"هل"%4ا#��"$+�P"��"ه�"ا��+Iا(د"e'4ا#��"و��%" ،���G��1%"
أ)"أي""�#ذ"�cط"#���ن"أو"�1��A"<ا��$�%"��Iو�"داe'�"2�c" �+'��"
"��+,!�"3"0"""
�����_"F$"��Vه���"أو"ا�!��������W"ا�!���4ا#��"$"�+���رة"����'�"����If"إ%����
"ا��a��1�ص��"���"����"Pدة"����"آ��ص"ا���4و��"ا��"��4"����*"414"+ا������Sا�"
��ق��$��� ا"��� *"6"+وا���دة "وا��'���A "�4)��ا�"#����ق "%&" ،P��"���? "ا�,
0ء "أ��م "�+��cا "أ_�ا"%�%-"أ)"��"���? "ا��25اف "��4ول ا"��� "ا����12 "ا�
سAرة"أن"أم"%��V"$P�Wه"أو"$"�+E&5ا"،��K0�"ا���"�cw�" 1�� "
;�6;"4&"�$��Z�608"Z"ا�0&"ا�6>�"Xى "ا����" ���D��"ا�����3ص "ا�,���k$3 "ا�DBE$م "�4& "أ!��� "
"h�0-$�B "ا'-X$���"ا���$آa"ور��%�"-�Dن"�;*"414"+ا��$دة"O���P4"،*3617"+ا��$دة"4&"!��>$
$�"a�"��08"ت$Xا�120-��6"ا��0ا��1"ا��@��3"ا���"�� �0��M"ا�[ز
��; *"6"+ا���$دة "أن"إ��"ا'`$رة"8,�ر. 1" ���G$U8ق "إ��%B" ��UX1��4ت "ا�" ��<�" ،��%-1X4>�& "ا�"
$<X�1�";��"Z�PX8"ق�%�"ا���ول "���ى "ا���B$0"وا���ارد"وا�(%$��4"وا'��0$!��،"ا'�0G$د-�"ا�
Eم"��368&"@��1اف،ا���<U��"���U�$ق"أن"ا������%�"G$�����"ا'����G$U8"��4&"�>��$"ا��1��06ف"ا1���Eى"ا�
Z�PX0��"،1`$Pا�120-��6"ا��0ا��1"$إ��"ا'`$رة"وأن"ا��"��"و���C�" Qد�$�>�$ "Z��608 "�4>$$"ا�[ز
$<%�PX0�0$""
Htgfgtke" Uwftg.$" Ftqkv" kpvgtpcvkqpcn" gv" gwtqrggp" fgu" ftqkvu" fg" n)"
jqoog$."Rctku<"rwh."422:."rr039:"/3:30"
59
د"����4aوا"���B"ا���J1"وا ����"أن�+!��Aة"ا���E�"@���+,!ا�"���c"و����0"ا��+
BآFا(%�"#"Gا"أGIت"ا�!�"ا���"��Eا���""ا5ر.1!��"��"ا����3"
"0""
رة"و%���4ر""""""��c)ا"����"اGق"ه��"ا��"��4"����*"414"+ا����د%��"أن"إ���?"ا���'�
ص"ا���4و����Sا�"��$����ا"����*"6+و"وا���'���A،"ا��4)����"��ق#�������ق"%&"
P���"ا�,���")��-"����"��M��Sف"����M"زا�!��."Bآ"���'�ت"����04"ا������12"ا�����
���E���"u�$����ا"����*"6"+ا����دة"ا���)��'��"ا���1�����ق"%&"P������'��ا"ا�,%"
،��+��V"e���1!��"����"@���+,%"����$�����ق"ا%&"P������cة"#��a�رة"ا�,+�"����"
"%��!�JS"$����0"وه���"+Nc0Lgwpg*$����0"ه���"���W"�رة"��0��$��"�K"و$
،"ا1#!��9"#]���رة"$���ار"����?"�����a�ل"أب"#,���-��"K41"و$��4"وإ��ا!��Aا"����"
Fا��?"د��34+"و*";+"و*"5+"و*"3>"+ا���اد""*��" ���$����ق "ا%&" P��0"ا�,
"وا�4ه"ز�رة"%��1A"u�ات*"32+ا����"��"ا�+��d"ا�,���"آ)e"و4$�"�"
�'��"ا ,�ا#ت"#'+-("0R'�%م "ا5ب"و"ر��u "#�*ن "ا��1����E��" u "أ��
"و&�����*""5"ا����دة"+��,���P"ا����0�?"ا����a���R��"!1�""إ1#!��9"#]���رة"2�+��9
"وا�9��4 "��� "��,��Ma��" P "و�PEW"،*34"ا��دة+"ا�!�+����MI" دة����+";"*
��"PEWو�"Ma�"P� "وا�9�4"��"��,��MI" دة$��� ا>"��� *";"+�����"و0 4�$"%
e0�$"����E��"u�م"#��*ن"ا���)��'��"ا���1��E&5آ�رة"اGأ_���"أي">%�%��-"ا����"
1 .j��Pذه"����D����;*"4+ا����$دة"أن"إ����"ا��"����G$U8ا����ول"إ"����D-1�Eق"ا���%�"��2��8"ا'#���$ن"�
��; "آ�>$"E#>$"ا�%_$��k"واDBE$م"وا'دار-�"ا�120-��6"ا��0ا��1" ���PG" 1ا���0ا��" ���"�����6 "ا�[ز
&4"��G$U8Iص"را��0"دا���$"ا����"gG��"��D�"">"إ��>$"ا��2$ر"ا��
Ngqp" Rcvtkekqu.$" Gmogmflkcp"X0" Uqhqxkej<" Vjg" rtguu"ykvj" c" ugnh" ⁄
gzgewvkpi" tkijv" vq" tgrn{$."Wpkxgtukv{" qh"Okcok" ⁄kpvgtcogtkecp"NT."
3;;5."r07760""
60
���c�Y"و$��4""،3"�ا�����12""ا�����آB"أ���م"�+��I"h�����"ا�4و����"�'��(��"ا�
����E��"u��"��"����"ا���)��'��"ا���1$��م"����"���4دا"#��*ن"و$��0?"ه��Gا،"��E&أ"
$����ا�����ق"%&"P���"ا��a��1�ص"��,���P"ا����0�?"ا�,���a���"P���P����""ا�,
c"أ_�"�"*"3^5"+ا��دة"��"���"+��"0"4""
��"ا���,���ت"����"�!��0`"""""#ظ"����?"ا����'!41"ا������ر"أن"آ�"��"ا���'���"أ�
ت"و�+رات�$�،"��h"ا()'ن"&��ق"ا%1�f"�:I"9(ن "$4"وأ��E�" را!�A"
Y��"Fء "وراء0��د "#���d "ا��25اف "ا��4ول "��� "ا����12 "ا��+!�Aا�!,+��@ "ا"
�cم"ا��+E&5"FGت"ه�$�""0ا>%
""""""L&Mو�"R�Gآ"أن"آ"#4ا��� "��� "ا�����ر "ه�Gا "إ�?"��*ت"ا��B"��12ا���
تا"#!,+�@"�"4ه�$�0ة "���د "�c!4 ا"��4�1 "و���E "ا()�'ن، "&��ق"%��"ا�
ت ا"وأ#��د "����0�ن "إدراآ� ""أآ��"و#%�ا"ا�����12��$�"ا()�'ن "&���ق "%
��ن"أ:+��ا+,�" �"�E&ة �"أ��c)+"B، "��� "$��@ "أو"%��دد "دون"+�." Pو���"
بأ".)-"إ�?"��'�،"ا�'+-"هGا+A"،ى�Iم"أ0ء"إ&��"��� "ا5رد)�� "ا�
Pا���"ت#�$�"""0ا()'ن"&��ق"%
" B��" 4��%" آظ "إ��? "%�.�< "ا����م "ا��B" ���12ا������ت ا"أ���$����ق "%&"
س"و�+را%"��"ا()�'ن ��A*آ" u����"Pا�����"��"�E&*#" PEW�#"���c"���Zذا0"�+
"آن"0�#"uص"ا�4و��"ا��"4"%,+�@"ا��5"#4ا��"��"ر�Sق "ا������#"
1 . Cour de cassation Francaise, 10\3\1993, Ia
Jeune, Rec., Dalloz, 1993, Jurispruderce, p.361. "
2 ."Eqpugkn"f)Gvcv"Htcpecku."3;^7^4223."Oog"Gdqvg."grqwug"oqncdk."
Lwtkufkuswg"Nco{."ngswgvg"pq"439586"
61
"وا�'���A"ا��4)�����+,%"س أ"���? "��cا، �+�A" ر"ا)"� ">إ"ا�����U، "ا�����
e%"ا��"��� "ا��5��� "و��� 0"%�دد"أد)?"دون"�+�cا"أ_�ا"���9"%�%-"ا���م"#
"ا��5"هGا"��?�"Pa&" ���" ���W�%"0 ���0ء "ر��u "ا�+��4، "ه�Gا "���"��� "ا�
ص"ا���4و��"ا��"��4"ا��5%,+���@"#4ا������Sق"ا�����"وا���'���A "ا��4)����"#��
�e"إذ"�+�cة،"ة#a�ر+2"��E��"ف1n!Aإ+"�V�!(A"* ���" م"6;;3"ا���
ص"ا���4و��"ا��"��4"����*"ز^5^36"+ا����دة"����"ا����ارد"ا����@��Sق"ا�������#"
م".���از"#���4م"ا����@"+"وا���'���A"ا��4)������Vإر"B"!?"ا��������دة""W4"ا����� "
9'�PEW�#" ��c *"إ���9 "ا���1'�#� "#�!"��"ا)�!�اف"أو"(+�"0 Y�$�ذا%�9 "وا��"
9%GS%ا"��"إ��$�%"B�5ه�0"ا��!�4ة"ا1��"""""-�G�!ا�"3"0""""""""""""
""
""
">4>��"وا��-ض"ا'�:�ن".(1ق"�����تا"1P14ع"/5
تا"�� ����ع"أن"�����?"ا�������ر"ه���Gا"������م""""""����$�"ا()���'ن"&�����ق"%
�0"�1"��"وا����dض����""إ���?"#����0ورة"#"����"����cة"%,+�+�"����"-��(."
0ء���"ا������ر"ه��Gا"���'!���If"41"و#����1?0"ا���25اف"ا���4ول"����"ا�����12"ا�
���"$�����1"و.���د"����?�!��"�����#�تا"#���$�"��!,+���@"ا()��'ن"&����ق"%
���c ��� "أن"ا�������1 "ه��FG"����? "و�!�%��- 0"ا��+����1 "����h "ا�����12"ا���"
q���+�"ا���ا���4"!,+���@#"�����م"&���q"ا���25اف،"ا���4ول"إرادة"%���ا��"����"#
1 . Cloudia Sciott i- Lam, "L'applicabilite des traites
internationaux relatifs aux droits de l' homme en droit
interne", Bruxelles: Bruylant, 2001, p.410."
62
تا>"ه��FG"����"ا����اردة���$����cة"%+�"B����4ة"%!,���-"����$����>ا"ا��"ذات"%
��a1]اع"ا��ذ"#S%4ا#��"إ%"��G��1%"��+'�0""
"""""e�$"u�#"Bآ "أورو#"دول"��"ا����Eوأ���"�%M���1 ا�" P����#" FG�"#"
�1���تا"�!,+�@"ا��$�"���و �� ")]ا��ت "���? "�+�cة"ا()'ن"&��ق"%
"وأن"ا()�'ن، "&���ق "&!�ام#"ا��م"ا�4ول"#�ا.-"��$�"B"�رواو0#"���"
FGه"��"أن"��?"�Mوة0"#""ا���!�ف"�����ق"ا�1�<"_�ا�E�"5ة"4%�B"��1ا�
تا"%,+���@"���'*��"����P"ا���$��G"Yاه�����$����cة"ا()��'ن"&����ق"%+�"����"
����& ���"���4"و>%����د"ا��������،"ا�1�طا"#�.���ب"�d������"ا�����12"ا�+1!��A"
"ا�25اف"��4ول"ا������"ا(رادة3
"0""
"""""""""B��Vر">�را�"ه��Gا"���+"��"ا�!���"ا����1�����"����"����&"أ)��9"إ>"ا��������،"ا�1
@���� "و��< "ا��ا$<،"�<">�!��)�)��� "ا��A4!�ر�� "ا��BU1 "و%+��� "%�1�ع "&�"وا�
"""0ا�25اف"��4ول
""ا���<""��و��"ا�1#9دة"ا�رادة
�"�'�?"نأ"ا��ا$��"��"""""�ق"Pm"��"ا5رد)�"ا��Iر"إ"ا(رادة"���
،���� �� "��4و���"ا��1����دة"ا(رادة"��� "ا�+���q"إ���?"ا����"����"ا�,���ف"ا�
تا���$�:���"ا()��'ن،"&����ق"%I"ع"وأن��� ����ق"�+���cا�"ا5_���"�����"
������Eا��"����"FGتا>"ه�����$�%"�@����!"":a��!I"ا���A4!�ري،"#��"�U1#و"
�(�(�""0ا���12"ا�
"ا����4اI��"ا������4��a"�����?"ا�,����ف"��4و�����"ا��1�����دة"ا(رادة"%U"����"و4���$
"">"اO%�"ا��1�"��?"وا�4و��
1 ."�������1"،$ا��P$`1"ا1eE$"،"�����ا"����""Z�$�"��UT"470"
63
"�����"ا�,����ف"ا�4و�����"%�+�����")����4"ر#����>"ا��ا$�����2"�<>����-دةا"ا'رادة"""""
ء"ا��1��دة"إراد%",�Z#"��ت ا"إ&4ى"��"#""�فا���!"قا����$����ق "%&"
���cا"أ_���ا"ا()��'ن+�"����"��"(�("����"آ����A"P��ك"����"ا�����12،"$"�!,���A"
�����W!ا�"��G��"0ا�4اI��"�'!�ىا�"��?"وا�!1
"""""���"JS�"دة"ا(رادة�� "ا�!�����W،"ا�'�,�"�1""�+�%"ا�!�"ا��1�"(Z�"
4$"�"U%"41�"ذS%ا�!4ا#��"إ"�:Sل"ا�IدZ#"<ا��$�م"إ�?"%U1ا�" �(�(��"ا�
"ا�!�������W",�ا���'�"%!+����I"4��$"?��1ة،ا5"�����ا�"�����0"ذ���P��+$"R"أو"ا�����12
ت �M"ا��+��c "ا5_�� "��?":�ا&�"�J1"دA!�را��$�"أو"����� "ا�4و���� "%ت>�$�ص "#PEW"ا()'ن"&��ق"%�I"
3"��� "وه�� "0&" @���!%" ���" -��dا�"
�+'1�)�)��"#�&4ة"%*GI"ا�!�"��4ول"#�""0وا�4اI��"ا�4و��"ا�
"""""1�#G��I*%"����K"ا�!���"����4ول"#���1'+�"أ���"��(�(���"وا���4اI��،"ا���4و��"ا�
5_�"ا�����ل"����'�را"���E�ن"�����"1�#"��،"����"%��Y1a"وا5ردن��#"���c"ا��+
ت>���$�"%��'�"ا�!���"ا������"����"إ>"���4ولا"ه��FG"����"ا()��'ن"&����ق"%��"��"
(�(ل"$Iا>"(د��$�%"0���"��&"FG"آ" �� "�!��E"ر#��"��� "ا����12 "ا�
)�����"ي%�����Eا�!,+����"إ�@"����cم"ا��+���E&5"ا�����$�"ذات")���'نا("&�����ق"%
��aا�"�&�"،��$��ا>"إد�ج"$)�ن" �ء"و��"���%0""
""""""ا���'�,� "�1"��"%�+���"�!���ا"����4ول "ا��1����دة"ا(رادة"إ���?"#���1'+�"أ���
،����G��1�#��A+�"ا����دة"����"%'!��YW"�"���"ا�!1"د$!"a���"?����"<ا����$�"أو"%"�0"إ��""ا)�0+�Vو""��E1ة �"ا�!1�����G "ا��'�,� "و%�."�ت "راءE%"f�ن"�
�����(E�)"@����+,!ا�"����cت>"ا��+����$�"أراء"و>%���E�ن0"ا()���'ن"&�����ق"%
1 .1V#أ"��!"��P�"3^:3"+ا��$دة"ا��($ل"*;�"د��0ر"�;*"45"+وا��$دة"اEآ�ادور،"د��0ر"
�3�4���0$"د��0ر"�;*":"+وا��$دة"����3ا،"د��0ر"�;*"3^3;"+وا��$دة"34+و-[،
64
"ا�!�������W"ا���'�,!��"����"�P��E"��]����"ا�����ل"ه��Gا"����"ا�!1������G"ا���'�,�
،��K0�"%*GIان"$4"أ)"�"رBV"وا�"#"�Eو�"h��"?��"P�+A"0ا(�]ام""
>">)+�1"أن"�!���"ا5&�ال،".��<"و��"""""�f"�U�" ?���"ا�!�� "ا(رادة"
���+�%"���1'+�"ا���'�,�"ه��FG"5ن"ا�!1������G،"ا���'�,�"�1"��#"@���+,!��"���c"ا��+
مE&5"تا�$�"ا()'ن"&��ق"%�aI"�E&و"��"e$�ذا 0"ذا%9"ا�Z��" P��."
ت>"ا��+���c"ا�!,+���@"أ�������$�"ا�!1������G"ا���'�,�"4���#"()��'نا"&����ق"%
"ا������12��"(Z�"ن�E!��A"���E&"�+'��1�#"@���+,!�"،B��Eن"ا���E!��Aن"����"وOا"
"ذا9%�aI""!�a#"و��w'"ا����ق "و%�*��� "إ&!�ام"��� "ا���!��ف "ا���"#"
$����ا>"������+����"أن"����?"���Mوة0"%V"ت��(M�)راء"اOدرة"واaا���"����"
تا"�����"ا����25اف"ا����4ول"�!S���������G�"�����"Yا�!1�"ا����'�,�����$������ق"%&"
ت، ا>"�"�FG "ا��+��c "ا5_�� "ر��u ")��� "�%��1 "ا()'ن،��$�%" ��:I"وأن"
FGت"ه������(M�)راء"اOوا"�_w!���A"م���E&*#"ة0����"����4م"رB���V"ا��������12"ا�
"�"B"إ�]ا�"30""
""
"ا�<���ر"آ��,�"�DمSN6�>�"ا�ا�<:"F�ا=5-اف"ا��ول"إرادة"إ""
"""""""y!1!'���"����"ت��"ا���,���#"ا���4ول"إرادة"إ���?"د��A!1ا>"أن"آ�"��"ا���'
تا"����"ا���25اف���$�1����دة"أم".������"أآ)����A"e�اء"ا()��'ن"&����ق"%�"
�����E�<"q����+�"���� �#������"�����"ا5رد)����"ا�$"FGتا>"ه�������$�%"@����+,!��"
1 .;�"��)�Eا�0&"ا";D�-"ا"4&"�>$"ا'�20>$د�آ"ا��,$ل"ه�0>$"ا�0&"1ةا����G"�Xا���"
�-��U30��1$ن"إ��"أ��$#�$"4&"ا�P�2ن"ا��"O�@"�%4ا���ا"��!"��G$U8إ"a�Eة"ا��"��3$ه_�"ا��0
،O-�60و!��"ا�"��G$U8ق"إ�%B"�UX1ت"4%�0"ا�P!"�Xا���"�-��U301"ر4_>$"!;"ا�er�"1`$Pا��"
;�8$<�"،;�0�G$U8Iا"a��1$ن"-106ض"و�Pا�"��!"aS1�$PDذ�";�"��Q"ا��U30��X��"�-ا�"رأي"أن"
$�+��"h�";�"n�B"أ�P0ا��
65
���c����0"ا������ر""��Gا#"������0P"�����9"ا����و ���"ا�1]ا���ت"����?"ا��+�"
ت ا"������ "��� "A!�4"و�����"$)�)��"�MEWت"إ�?��$�"ا()�'ن، "&���ق "%
ت"#��غ"ندو"وA!��ل�dا�"��AA5ا"FG"�"<تا�$�%0""
��"��"ا�!��#�"و%4ل"""""""""""��ذا"أن"��?"ا��S%"ا�4ول"رادةإ"j#"�!�4��4 "آ0
�����#تا"$���$�)�)����"BUا���1"����"�+���c"أ_���"�!�����4"ا()��'ن"&����ق"%�"ا�
دة"�4��1رج"���2افا5"����4ول"ا������12���"���� "إ���?"ا��ا�����"ا�����و>ت"
)�)�"5_�ا"4���%�ت، ا>"�"FG"ا���$�%" ��:I"نوأ" �,�'���" ���G��"دورا"ا�!1
"وه���"ا����'*��،"ه��FG"إزاء"ا���25اف"ا���4ول"إرادة"����"ا�!�+����"����"آ+����ا
ر��!S%"����"B���5ا5"اV-���"����"ت<����ق"��+��c"_���أ"إ�,��ء"���4م"ا�������"
تا"��"#""ا���!�ف�$�ت ا>"ه�FG "5ن"ا()�'ن "&���ق "%��$�"��� "%"�4ف "%
�ت>"&4"و <"إ�?"ا5ول"ما��n!�"j�'%ت"و "و��"ا����"ا�'�,"!�4���"
""0و&��%"B"ا��5اد"&��ق"��?"ا�!1����G"ا�'�,�
""
""
-�"""ا'�:�ن".(1ق"�1ا�D"آ��,�"T4"ا�<:�<�"ا�<C�B-"ا=
ت>"ا��آB"�+4أا�"إن"""""�$�"و��� "ا�1�<،"ا5_�"�+4أ"ه�"ا()'ن"&��ق"%
��V"ر�a!أن"ا��"�E�!�"ء0�0ء "��م، "#�.�9 "ا���12"ا���"ا5رد)�� "وا�
ص،"#�.��9��I"����"%@����ن"���� تا>"�"��FG"ا���1�<"ا5_���"و���$�"إذا"إ>"%
)����"����?"ا��A!4لEإ�"��"��+,%"�������"M��Iل"����"�+���cا"%,+��"ا���ا���4"آ
$����ا>�%""����?"����d+1"ا�!���"ا��1:���"%�4���4"���'!�.-"ا���Gي"����ا05"ذا%"��
� ���� "ا�?"��S��ص"%�ا��ه"��"ا�!��@"ا���12"ا��ت ا"$�ا��4 "آ��$�%"
"ا�!���رب"%�����B��_"P"و����0".)+��9"����"ا��+���c"��!,+���@"ا()��'ن"&����ق
66
��"���? "وا��$��ف "ا�!,+�@،"�� <"ا����ر"هGا"#� <"ا��!��E�<ت ا��("
"ا�!���"وا�����ص��"�!�0ءا"أ���م"����ل"����"ا5رد)���"�����"����"ا������ق"&�
"ا���!�ف"#0""
""
"�*(���1ق"ا�*������4"��������ا�"ا�(�����Dة"���U,����"ا�<*����دة"�>����H-ا�
""ا'�:�ن
"""?!&"?1'!�"� �0ة"أA�ة"ا5رد)�"����#"Oا���I" ���" >���." ا��4ول"
تا"����"ا���25اف���$�،"ا���!���ف"ا������ق"%,+���@"ا()��'ن"&����ق"%��"#"
�d+1�"9���"أن"e+�!�"��"ا���%"���."��"�:"">"ه�"ا��1
���4ة"����0�ن"آ��ن"آ����">"����Dةا�("M��4<1ن"0"3�$����ا>"ا��%"�����"ا��
"ا()'ن"����ق�"د$�� #��!�9 "آ)�e "آ��� "ووا$"�� @��+,!" ��c"أآ+�� "ا��+
ذ>"ا��.���"5ن��S%"��#4ا��%"����G��1%"����E%"����K�ن">"���'+$"0YW��E%و"FGه��"
������ت>"���cا��+"ا5_���"#����"ا��M$���"����@"����"ا�����$�"ا()��'ن"&����ق"%
����"����"ا����'!�4"ا��� �����"ا������ر"و#��������4ة"آ�"ا�������"ا�4و�����"ا�
"0ا()'ن"����ق
"#��u "��0�ن"ا%'ع"��"j%'!1+"أن"ا����12"ا���آ"B���d+1�"?"و>"""
$��ا>"ا���ا�4�%"���#��"��V"أ)""ا()'ن"����ق"ا��$" @��+,!��" ��c"ا��+
��" �"+(.،" BV��1ءات "ه�1ك "و���E 0"آ�R�G "ا���م "اP�:5 "أن"��� "#��!�Aا"
ت"��"ا��4�4"��"ا��م"اP:5"هGا"��?"%�د�$�""0ا()'ن"&��ق"ا%
""""�����"���&q"،دي"ا��+��4أw���"4ة"����0�ن����$����ا>"ا��%"���������ق"ا����"
4���4�% "����"&����� "دورا"ا()��'ن"��"!��#$" @���+,!��"���c"ه��Gا "و����E "0ا��+
"آن"ا���0�ن،وإن�"ادو��4"د$�� ��">"،وواE�" ���" u��#" ت<"ا���
67
$��ا>"%W!�ط"نآ*���م"أن"%�"�Wا��25اف "ا��4ول "��� "ا����12 "عا��" ��A"
>��W%"> ��"�E&أ""> $��� ا>"%�!��a "أن"أو"ا�!,+�@،"���%" ��:Sا�"
��"��� "&�@ "��Iق "���? "�1,�ي"�"A��ك"&�U"��?"ا()'ن"&��ق"#��
"%�4د"نأ"دون"%����9"أو"#""ا���!�ف"ا()'ن"&��ق#��"9���0""
"""""@�!'��%"����"�!*)����"و$����"ا����I5ة"ا��aد$"و�������ت"�"��1ك0"����$�"ا%
تا>"��"دو����$�%"��"�A��ك "#!����B "ا��4ول "%��]م "ا()�'ن "#���ق"ا��!��
���"��0��!�"��$�I"@����"����"ق����"ا���!���ف"ا����"#"���+$"�����9"وا������#"
-A��#�"?��"J1%"أن"دون"I,�ر1!�">�"9%�"�:I"9#0"و��"��#" FGه�"
تا>�$�%"<��$�1ه��0 "ا��!�4ة"اB�5"ا%��" -�G��!ا�" F���Vوب "��� "و�� "
�����A"ا����#�"أو"ا����"��� "ا��4ول "%��]م "ا�!�� "ا��"���1 "أو"ا�Mإ)')��أو"ا�
ت "و#� �< "ا�!��B����!#" ،-�G "ا��ا#��� "�د%"�#���" -�A"I,��رة "��< "%!1
FG0"ا������"ه��$�"ا�!�� "���"� "�وا���$+"�ا�����"ا(#دة".����"�1<"وا%
د%"��"��� "ا��25اف "ا��4ول "%��]م �" �'��Sن "ا�*�#" G�S!%" ��#ا�!�4ا"�����W��!ا�"
ذ���()"،����$�ت"����?"ا���J1"ا�a��S�ص"و.��9"و����?"ا>%��#���"����K1."
��.$��� ا>"&4د%""آ�"ا������"ا(#دة".����"��%E+�"#�@"%1]ل")�%"0
���"��%0ء"#��4ور"�E�ن"��"ا���!��،"ه�$+�� "و"��آ��� "��12ا�"ا���"
���+E%��"BKا���."-�G���!دة"ا�"#��'�"ا�����Wع"�����م"أن"دون"ا��������"وا(#��
ت "و%�4��4 "ا����B���!�" P"ا�Mز��"ا���ا)���#��:�� "ا��S? "#�9 "ا����و.�9 ""
،P���#��"ا�!���#BV�"�����"اما>"2+������"أن[���!�"�n���c����4ة"�����"ا�1�"ا�4و������"ا�
$����ا>�%"���� "ا����'ء��"ه���"ه��1"ا�����a�د"أن"����?"و)��4Wد0"و����4دة"وا
��Kا��]ا"�+E%���"-�G�!دة"ا��+!"B "و��h"ا������"وا(#�,�" u���!��#"
?�����"P����� ����"أ����م"ا���%���E-"ا��$�����"ا���ا����4"أن"إذ"ا�����4)�،"ا��"ا>%
�:Sا�"G"#F"��*'ا��"�����c "أ_�� "�!�%�-"آ+�"0 �� "ا���'*��، "ه�FG "و�!�
<"� 0V"��" �(�!�A<ل "ادة 0"����� "#�������+"36"* ���" ���$�"اB��5 "ا%
68
1ه���0 "ا��!���4ة ��"-�G����!]م "ا����ف "%�����0"#��*ن "ا����4ول"%a��(إ"����� "
،-�G�!ا�"B"0���%و" د> "%����0��" ����Aو" < "و�����#" ���" Rدة "ذ��"إ��
B"�ا"%��0"وه�0"%*ه�Gر_�� "ا���@ "ه��" ���� " -�G��!ا�" ���"إذا"�9�1 "ا����
?����%"-+'��#"-�G���!وه���0"ا�"����#���cة"��!,+���@"$+�"����"-��(0ء".���"ا�
ت "#�'� "ا�����1"ا�,�ف"ا�4و��"%�B�"B"��"&!?"ا���12،���W�!ز��� "ا�Mا�"
�+$���#"?��"����."-�G�!0ا�""
"ا�>;�م" >��ن0"""4�1���� "ذاV"ا�51>"ا�(��U4ت ا"و������ن ".(�1ق "�:��"ا'
V����""<<"R��c"ا5_���"أن"���cت>"ا��+���$����1ن"�!��*_�"ا()��'ن"&����ق"%+�#"
)�)�ا���ل#Z"ا��!����@"ا�����12"���Iلوإ"د+�!��A"FGت،ا>"ه�����$���ا���4"%��"
��(�(�)�ن"��"ا�1�Gة"ا���,<"ا���12"ا�#"�U1"ا���4"a��W�1 "أو"ره"n"
P��!%">�""0�#"،u�+ا�"�_w%و""0�+#""أم"إ���#� "#A"PEW�اء"0�#�+�A"0ت��$�"#�4"ا()'ن"&��ق"%"�Iم "��"إد�U1ا�" �(�(��"ا5رد)�� "ا�
�_*!!��A"4���ا���#"�"أ)"��"آ���0"ا�1���Gة"وا���EW���"ا��� ������")�)����ا����"�"
e����d�#"������"�����$4ل،"ا���Wن"������"وا����������E�""�����A�#"م"%�������"أن����E&5ا"
���� "ا��0ور��"آ�""وا(.�ا��K"ا���"� ��" >� "���? "ا�!,+��@ "��
"���1"ا�Gي"ا0��5"4اI��ا�"ا��'!�ى�����" ��(�( "أن"و$�"!����" "و$�4ر%"
:4ه"��ا��""#��غ"��?�م "��1#ن "���? "آ����ا "!�!�A4"و��U1ا�" �(�(��"ا�
)�)���� "ا��P�����" �����U1 "و����? "ا���25اف، "����4ول "ا�����12�"ا�1����m "ا�
�"(.�اءات�0ء"أ�م"ا�!�"0ا���12"ا�
""""<�4"ا()'ن"#���ق"�!�اف���"P4و "�9،"�$��"آ�dو�" M�#" ?�1��" �4�1�"
م"������">��U1ا�"�(�(���ت"ا���25اف"����4ول"ا�����12"ا�(0��Kا�"ا����0���"
��Kا�"وا(.�ا����E"����#"FGق"ه��"0&!�ا�"ا"و%*���"ا��
69
ت "$#���� "���? "%�w_� "ا�!�� "ا�4اI���� "ا��1:�� "#��"و��""""""��$����ق "ا%&"
0ء"أ���م"�+���c"أ_���"(&��4اث"ا()��'ن���)���"ا�����12"ا�Eا�!���"ا��""�dW��%"
FGت"ه�$�)�ن"��"ا>%�"ا���12،"ا���E�" e��� "ار%�"!(E�" e���و" �"!��$"ت"آ������#"��"U&"����"@���+,!ا�"���c)����"%��a+`"إذ"أو����،"ا��+Eإ�"P���,�%"
Pا���""�E&*#"أو""Kdإ�"P$أ"<""0ا&!�
م"�!�����@"�����و�""""���U1�#"�(�(����"ا����A4!�ر"أن"ا������ل"������E"ا5رد)����،"ا�
)�"4د��")J"أي"�!��0">"ا5رد)�E�"ه4ات"$���"أوت ا>"و"ا�����$�%"
"ا������A "��4ة ا���"��� ")��Wه "#��4 "ا�4و���"(���Aو" ���I4ت "و$�4 0"داa�%"
�����E��"[������!ا5رد)�����"ا�"FG���"�"��*'ا�����"G���1�"4"ز����������#"�����"���"�E&أ"
،���!Sا��"��تا>"أن"رت��$� "4#�� "ا�4و���� "وا���ه4ات"%"(���A" ���Iدا"
)�)��� "ا�a1�ص"��?"%'���رت 0"��"� "ا��!�ر �� "ا�����12 "ا��c*�" ���"
در"5;;3^58;"ر$�����B"$�اره�����aا������"�����!#oأن"ا������?"5;;3^33^35"ر�"
$���ا>$�"ا�����ا)��"����"��%+���"أ����?"ه���"ا�4و����"%+��"��"ا�!���"ا�4و�����"ت%
ر ��e"و����"ا�!,+���@"وا.+���"وأ)"��"ا�1���Gة�%"":�a��(">���"م��E&أ"FGه��"
���ل"���Zن"و�����9"�ا)��،ا����Vإ"����E��"<فا1n!��A"@���+,%"����$�"ا�����ض"ا%
ون"ا���#���!��"�K0���اره� "وإ:4اره"ا��" ��)�ن �"و���" G���م "1%�E&5ا"
"$�اره"���P"ا1.5+����S�"ن�(���$"3"$�4 "ا���E%" ���E�ن"ا��BE"و#"Gا"0
"أآ��4ت��"�$��"�G9ا���%GS%"�#��A"����"ت""$أن���$�"#�B��E"ه���"ا�4و�����"ا>%
>��W!ا�"�41�"`+a%"ةG�0ة "و�!���? "ا������E "��� "ا������ل ")��"%,+��@ "ا�
"�E&أي"آ!,+�@"أ"�W%�I���"G�BK"ا�1]اع"��?"ا�����ل")�:�� "ا�S#و"
�,?<ر ���� ا��+"�� . 1)5 ( ���$ ا�-��د ر!�)1 ( �,F�� $�����8� ����9� ا����� $��
1996"
70
م "ا�!+�ت"$4"ا�A4!�ر"��*"345"+ا��دة"أن�E&5ا" ��K0��"5ي"%��'��ا "ا�
J("ن�($"9�+,%$"30""
)�4"�����"ا��a���#"����U1ف""""""���Aأ"�����E41"ا�!����"ا���'���%"،���"�"ودون"��$
���B"��"ا�I4�ل%"�(�($" ��(!��" �#M�:و" FG4، "ه��(�A5ف "ا�a�#و" ��U1ا�"
R�G"آ������ه��4ات"2+�����"توا"ا������$�1%و�!"��"ا�!���">%"����Eا���"����"
"�E&أ"،���!Sأن"وه�"أآ�4"أ��"����"ا��"��E��"[���!ا5رد)��� "ا�" e��1�"
ت���$�ر��"ا���ه��4ات"و"ا>%��A"ل�����"����?"%��'��"ر%+���"ا5ردن"����"ا��
"ا��د��"ا���ا)��"1Eو�"P$ر،"��"أ�!A4ذا"ا�Z�"e ر�%""�E&ا)��"أ��"ا�
0ء"?��"�!�.-"ا�1�Gة"ا��د���م "%,+�@"ا��E&ه�4ات "أت وا"ا�����$�%<"
""0ا�4و���
ت("�E�ن"و���9"""�$�)�� "ا5ردن"��� "ا�1��Gة "ا()�'ن "&���ق "%E�" ?���أ"
�����"����(E�"��(ا�����"و�����h"ا�!������]"�������E"إ.!"���دات"#����'-"ا��د�����"ا�
"���1"ا�Gي"ا0��5"ا�A4!�ر�(�("ا���ه�4ات "�A�"أو"أ�����"أن"����"و"$
"و�$�#��� "ا5ردن"��"ا�4و���"تا(%$" P�4�+!��" ���" أ���" ،��U��"إذ" ���E�"أن"
>.�%"��E��"[���!ا�"��" �"�م "أن"��� "��Mوة 0"ا��'�� "ه�Gا "��� "��$�U1ا�"
�(�(���0��K،"ا���'�ا#@"����Eة"����?"�+���1"����h"ا5رد)���"ا����آB"ا�������"
ع "��]��� "���'e "ا����U1"ا�1&��"��"ا5د)?"ا5رد)���+%#" Y�$��" ���E��"
م"Z���"����1#ن"و�"��Gا0"ا�a��S�ص"ه��Gا"����"ا�!�����]��U1ا�"�(�(���"ا5رد)���"ا�
��"!�ه]ة"����'e"ا��اه���1"#���."���ل"ا�!,+���@"����0ن"%�����"واP����5"ا�
مE&5"ت�$�"ا��+��c "ا�!,+��@ "���0ن "ا���*��ل "و��0"ا()'ن"&��ق"ا%
ا���+�در ����9ر:_ 1986\29، ا�����ار ر!��� )]���<ق(�����0� ا�������/ ا�رد����� . 1
�,��?<ر ����� ا���+"�� 1986\1\1 ،1637 ����$ ا�-���د ر!�� )6 ($��� ���9�"� ����8�
$��".F�1987,� ا����
71
ل��م"�"FG"وا�E&5ر"أن"اa�"?�4"ا��%P" ر�!�A4ا�" ��� Z#" J�(" ص�I"
تا>"#���'������$�ت"#���'��"أو"����م،"#���PEW"ا�4و������"وا���ه���4ات"%����$�"ا%
%0���4"أ$P"��?"ا()'ن"&��ق""
""
""""���HGN�ا)��9"وا"����"P��m"����1#"م��U1ا�"�(�(���"����h"ا�������،"ا5رد)���"ا�
0ء"���1<"ه1ك�ت"%,+�@"��"ا5رد)�"ا��$� "ا()�'ن "&���ق "إ%���+,%"
�����"&����q"�����"ا�!,+����@"ه���Gا"����cوط"%����ا��ت"�!���?"�+����cا�����4ةا"آ��"
��(�(�$�%ا>"ا���1]اع،"ا�a��"ذات"�#"�:I"د"وأن"ا�!���]"����E"إ.!"
��"ردنا5"����!'���"?����"����A"���$�"ا������12"ا�����ا)��"����?"ا�4و�����"�ا>%
"إ.���اء"ا����0وري،"����"�B���"���E"إن"ا��'!��a�ب،"����"آ��ن"نوإ0"ا��د����
P�4�!ري"ا��!A4آ�ر"ا�Gن"ا��*W#"��*'0ا��""
""
)-"إ�?"ا���a1،"هGا"����M)�<"4ا"وG4 :�ت"Y-وف""50." ���a�1ا��"
،������IOا"�����"����:)�����"#!�4����4"ا����a��"ذات"ا��1Eء"إ�تا"إ�,�������$�%"
"ا���!��ف "������ق "��c ا��+"ا�!,+��@ "����Eة 0"�+��cا "أ_��ا "ا()�'ن "&��ق
��"#"����"FGتا>"ه�����$�%"e'����"ة���E�"�����"آ��R�G"و>ه���"ا��ا$��<،"����"�!�
��Eة� "ا���!��ف "ا()�'ن "�����ق "��c ا��+"��5_� "ا�����دة، "#�"#" j+%���"
ت '���#M��0ء"أ����م "ا�������وض "#�����1]اع"ا����,���� "وا�����Uوف "#�����"ا�
0"�����9"ا����a�ل"إ���?"ا���1]اع"أ���2اف"���'�?"ا���Gي"و#�"��4ف"ا�����12،
���� )صا"و&��4ود"����0�ن"إ���?"#a��!I"����Eا�!���"ا���"���U1%" ����"
��0�""0ا�
�� "���? "�!���"و���9،""""�)��� إ"��� "#���9 "�4�1 "ا����12 "ا�E�" @��+,!ا�"
�c$��ا>"ا���ا�4"(&4ى"ا��+�%"���"��� "�+��q "أن"ا()�'ن، "�����ق "ا��
����"ا����5&"����"����"%!S���Y"ا����w_�ة"ا��د����"وا��$��K<"ا����Uوف"5ن"��
72
م"ا��+���c"ا5_���"����"ا�YW��E"�������"و%��E�ن0"أ���Iى"إ���?"��0��$��E&5"
تا�$��1!���"ا()'ن"&��ق"%#"�����"� "$���0 "آ�P "��� "ي%��"�����
،��"��&4ه�$��ا>"�4ةا��"وآ�%"���س"ا()'ن"����ق"ا��� ��ء "��"%"
>K0ء"��?"ا����و �"ذا%""ا����0"و$�"ا�"%'#Mا����,�"و�""#0""
73
"ا�<���رD1P1>�ا""""""ا�51>"ا�(�Mء"E���داتا"�
""""""P:5م "أن"ه�"ا����" �� �"إ��? "ا���'!41 "را����� "#!,+��@ "ا5رد)�� "ا�
�����$����ا>"���4ةا��"آ�%"�����*"ا��� �����"ا������ر"+ا()��'ن"������ق"ا��
PEW#" ���� "ا���1� "���? "�� � آB "أ�A�ة "أ��FM، "ا�������"��I5ى ا"#
���#ت ا"����"ا��25اف "����4ول"ا�!��$�0ء"آ��ن"وإذا0"ا()�'ن "&����ق"%���"ا�
"�!G�S "ناO"إ�?"ا5رد)���$��" �+��A" ���" @��+,%"ت ا��$�"ا()�'ن "&���ق "%
ل "و#�1!���� "ا������A، "ا�����4ة "��"ا��W1�رة���<" �1�" ���" FGه�" ��Aا�4را"
9"��������"إ����?����$��"�����"س"ا��� ������"را����������A*4����4"آ�!�"������#$"
تا���$�"����"ا������12"ا�����آB"أن"إ>"ا��+���c،"��!,+���@"ا()��'ن"&����ق"%
تا"����"ا���25اف"���4ولا���$�نا("&����ق"%'��("e���$"M����"-���%�!#"���_أ"
��c+�" ?���" FGا>"ه��1د"$��ت %!��A<"ا����'!41"ا��� ���� "ا�����ر "إ��? "#
��"إ�?��4ة"آ�تا>"هFG"��"ا��اردة"ا��$�"ا���!��ف "ا�����ق "أهB"و��"%0
تا"��"#"�$�0ء"��1""ا�!�"ا()'ن"&��ق"%���cا "أ_��ا "ا����12 "ا�+�"
"ا���a�ل "ا�!����]، "و��4م "ا��'واة>"اO%�"ا��� ���"ا����ر"MIل"��
?����"P�+��A"فa��(ل"إ����"�"ا���!���ف"ا()��'ن"&����ق"إ)!"آ��ت"����0
������&،:����"ا������ة"#"Sا�"،������K0"ا��د�����"ا��������E"�����"وا�����@"وا��
���� )#")�)����"ا���ا���4"إ���?"2+����"%���4"ا�!���"ا�W���"ه���4���%"Bآ������"
تا"��"#""ا���!�ف"ا����ق"#�W#"u*ن"ا����12�$�""0ا()'ن"&��ق"%
""
""
""
""
74
3/ -�""ا��<��""و*-,Z":�واة�2<"ا�<C�B-"ا=
"""�0�فا"�a%"@واة "��� "ا��$"�2��c "&�@ "$#*)�9 "ا�!����] "و��4م "ا���'
)��"إ�?Eإ�"Pم "ا����E&*#"ت ا��$�"ودون"�+PEW�#" ،��c "ا()�'ن "&���ق "%
�.04"�'+@"1%��Gي"إ.�اء"أي"إ�?"&a��" Y�:�#" اG9 "ا���@ "ه��(*#$" @�&"
�2����c"$ق"ا�!�!���<"أن�����"ا���!����ف"ا()���'ن"#����"#"و��ر���A"آ�"���"!"
�� "���? ")�]اع "���ض "��Zذا 0"ا�!����] "و��4م "ا���'واة "#�+4أ"��Wوط�"ا�
ك"�!����@"/ا�����ل"P�+��A"����?"/ا5رد)�����"!(Z#"@واة"����"ا����"و���4م"ا����'
��"ا�!���]،E��"أن"e+��"� �"���? "ا��1]اع "��� "�+�e "آ�"ا�!���]"و.�د"ا�
سAواة "��"ا��@"أ "أن"��Z��" ���+%" 9ذا 0"ا�!����] "و��4م "ا���'a�Sc"أو" ��n�"
ص"��Sc5�0�ن"اS�"?إ�"�����"P$أ" ���" �K�A" صS�c5ا" ����IOا"
"و.���د"ر�����"أن"���9"ا(M!��Iف،"�"��Gا"�� �����"أو"$��)�)�"�+���ر"دون
م"���Iق��E&5"��%دص"ا���4و��"ا��"��4"����*"48+و*"4"+ا������Sق"ا�������#"
ن"ا��!ن"وه�"وا�'���A،"ا��4)����!�%"�+%"@���!�!< "ا��'واة"��"#�#"
""0ا�!���]"و�4م"ا��'واة"��"�م"و#�@"ا��"4"��"��اردةا"ا����ق"��
ت"%4ل"""""Aر"��"أ�2اف"�4�4ة"#�4ان"��"����12ا"����آB"ا������"ا���
تا���$�"����M"آ��ن"ا�!�����]"و%�����B"ا����'واة"أن"����?"ا()��'ن"&����ق"%
@�+,!��" ��c "��� "ا��+�"+(��e "أن"4��# ".�"ا��M_�� "ا��1:�� "%��ا�� "��� "%�
��م"ا�!��"�""0ا��� ���"ا����ر"��"
ت"�����""""""����در"ا��B���E"ا����'�ق"ه���Gا"�����"ا��"�����"ا�!,+�aا����"oر����!#"
3313313;;4"����"����Eا���""����"ا������Eر�!��A�آ"3"،"R��0"����"وذ�����$"
"">��ى"ا��aD"ه�ا"إ��"أ`�1"". 1
Encwfkc"⁄"Uekqvvk."$Nc"eqpewttgpeg"fgu"vtckvgu"tgncvkhu"cwz"ftqkvu"fg"n)"
jqoog$."Dtwznngu<"Dtw{ncpv."3;;9."r0"680
75
JS�!%"��"دة"أن "دA!�ر"��*"3617"+ا��Eر�!�A�آ" ���"ا�!�� "��.1+��� "%
ر���E،"ا��1'��"��?"ا��a�ل"&@"��ا�2"��"%!]وج!A�Eا�""1Eو�"��"
P��#�ر���E"��ا���12"����"�!��]وج"ا���Gي"��.1+���">%�!���ف"ا��!��A�آ"���&"
"#W�"0>���"��4ا��"Fا��دا"د1!A?"ا�!���]"إ�?"إ��س"Aأ"h1ي"ا��Gا�"
"��� "ا(�!�1ع "ا����� "ا������E "$��رت "و$�4 "0ا���Gآ�رة "ا���دة "���9"%1,�ي
@�+,%"FGدة"هس "���? "%����] "��� "���9"%1,�ي"�"#'+-"ا���Aأ" ،h1ا���"
e�"و2+ ��"م"�1"E&5ا��اردة"ا" ���" Pص "ا��4و�� "ا��"�4 "��� "آ��Sا�"
��ق��$����"وا���'���A،"ا��4)����"#���"ا()��'ن"������ق"ا����E���5"ا���4ول"وا%
واة"ا���a��"ذات'����"����"ا����'واة"و.���ب"إ���?"وإ)!"��e".ا�!�����]"و���4م"#
"�����*"%!���]وج"+�!���]وج"أ.1+�����"أو"أ.P���E�"����+1"ا�����1'��"�����?"ا�����a�ل
JSc"P���"��'1ا��"��Eر�!A�Eن"ذآ�ا"ا�"هGا"أه���"%0��E""أ)�?"أم"آ
BEأن"��"ا��"��Eا���"e�1!"ا���4ة "%,+��@ "��رض "د�A!�ر�� "$��!%" >��"
ت "��� "#""ا���!�ف"ا()'ن"&��ق"��"&@��$� 0"ا()�'ن "&���ق "ا%����"
"د��A!�ر"����*":6+"ا����دة"#��*نEر�!��A�آ"����%"Mت����$�"#��%+���"ا�4و�����"%
رض"��"��"ا��,����ن"ا����دة"أن"����Eا���"�!+���تا"آ���"�د��A!�ر����!%">���"
BE&"ري�!Aد"�If"�ه"B���%"[���!0ا�""
""""""4����"e���$"����Eا���""����"ا������Eر�!��A�آ"@���+,!#"�����U("e��� "أ
��K��c"����"ت)�ن"أد#������"�����U($"����A"وه���"ا()��'ن"������ق"ا���4و��"ا�
�"ا5و�?"ا�+41#��� ")���U"وه�$0"ا()'ن"&��ق"��ل"��"� "#�*ن "%�'�
�4ة"%���$"��(�(ل"��"ا�I5ى"��?"$��"��""0ا()'ن"&��ق"&�
"""""������%"������U($"4���1+ا5و����?"ا�"��������$"ا()���'ن"&�����ق"�����ل"�����"#
��"�"أ���م"�+���cا"أ_���ا"ا�!�����]"و���4م"ا����'واة"����"ا����@"(�,��ء"و%,+�
0ء��cا"�اأ_"ا��@"هGا"إ�,ء"���E"هP"وه�"�"�"wAا>"ا���12"ا�+�"
@�,��0ء؟"أ�"%��ض"ا�!�"ا�1]ا�ت".��<"و��"#�""ا�
76
)��"ا���ل"�!'1?"&!?""""""E�Z#"@�+,!ا�"�c"��� "����@ "�,��@ "#�PEW "ا��+
0ء"��?"��d+1"ا��'واة�"ا��M_�� "ا��1:�� "%��ا�� "�!���ى "أن"ا5رد)�"ا�
"ا����@"ه��Gا"����0�ن"آ��ن"وإذا0"ا��� �����"ا������ر"���"��"���'!41"ا�!���
� "وا�"ود$���م "�E%<" ���1#�ن "��#�� "ا��+�" ،��c�G#" @��+,!ا%9"وآ�U1ا�"
�(�(���ت"���mوف"أو"ا�������1"ا�,���ف"��4و����"ا�'��#M��0"و����"%!���`"ا�
��� �م"���������R�G��#0"4"ا��"G���!"ر��?���ا"Gه��"����I5ا"����"u���#"ت"ا�1]ا���
س "��?"�+�cا"أ_�ا"ا�!���]"و%���B"ا��'واة"��"ا��@"�,ءإ�Aا�+4�1 "$أ"
��"�?ا5و���""$0"ا()'ن"&��ق"��ل"��"#
""
در "ا��B�E "ا��'�ق "هGا"��"ا��"��"ا�'�ا#@"و��"""""aا��" ���" ���Eا���"
"*��آ���'�+�رج"+�����"������4ل"ا�������3"
1د#>"ا���e0���$"�����E"إذ"،!���A"?إ����"
)�ن"��*"5:2"+ا��دة"#��"ا�!�ا�@�"��� *"36+و*":"+وا���د%�� "ا���4)� "ا�
ت���$�"ن%�!����"ا��!����")��'نا("������ق"ا5ورو#����"ا>%���+%"@����#"����"
:����"ا������ة"&������Sا�"@��"ا����1]اع"�����"ا5م"#����1`"ا�����'واة،"�����"و#���
"ا����وض"���"�(0&"���"��?"آ"K"ا5ب"آ�ن "��"&!?"ا�,+�����"أ1#
د%�� "%��'R "$�4 "ا5ب،"وه�� "ا���4��، "آ�ن "و$04"���و����*"36+و*":"+#
��"��$�"ا���0)� "���? "ا���a�ل "�,��- "ا()�'ن "�����ق "ا5ورو#��� "ا>%
�����E?"ا����9"��Kل"و$��04أ1#�!��Aإ"?����"����Eا���"����"FG��0"ه��������P"ا�("
�(س"��?"��ب"آ���"ا��0Aواة "أ"%����] "���? "�1,��ي "ذ��R "5ن"ا���'
1 ."Fgcp"Urkgnocpp."$ng"lwig"Nwzgodqwtgqku"gv"nc"Eqwt"gwtqrggppg"
fgu"ftqkvu"fg"n)jqoog$."kp"Rcwn"Vcxgtpkgt"*fkt0+."Swgnng"Gwtqrg"rqwt"
ngu"ftqkvu"fg"n)jqoog$."Dtwzgnngu<"Dtw{ncpv."3;;8."r05230"""""
77
4�4."4 "��W!�آ� "0��#)� "ا($��ار "��� "آR�G"ا����E�!%"��E"و�0B"ا5م"
س"��?"وا5ب"��مAواة "��� "ا���@ "أ�2ة "�,��- "��B "ا5ب"5ن"ا���'W��"
""0"ا��0)�"��"ا5م
""""Bو�"�E�!%"��E1!���� "ا���� "ا���'واة "��� "ا���@ "%,+��@ "��� "#���+,%"
)�ن"����*"5:2"+ا����دة"%,+���@"����"وا(�!��1ع"�+���cا���"ا�!���"ا����4)�"ا�
"ا��@"هGا"%�Gف"(5" 0)� "ا5م"1��%�&" ����"ا�,+������، "ا�1#5ء "���? "آ
-+��Aو"���!��Aن"ا�!,+���@"ات�M"إ���?"ا��ا$��<"����"را.���"آ��'��#"��0���"ا�
"ا��a�ل"إ�?"ا��4���A"?"ا�!�"وا�1!���"���"��"Fا��0د""
:��,[2N�"واة"����"ا����@"أن"إذا"ا�!,+���@"����Eة"��+��P"ا�!�����]"و���4م"ا����'
�c��"%!�!<"ا�!�"ا����ق"��"�"�"ا��+4أ،"&�q"��"ا��+�E�"آ�� "ا�Gا%��،"#
"ا�BU1"#��1"أن�"5)�9 "�ة�+P" 9�#" �cا���� "%��1< "��� "ا��25اف "���4ول ")�)��ا�
��A"ا��+دئ"��A5ة"ا��،"ا�4ول"��"ا��'!"���."د "��'!�.- "���+!�Aإ"
���4ة"أ����$"�����S�"9���"��(59"����"B����م"أي"����"ا������"ا���U("�(�(0"و���12"$��
�Eو�" 1ءات ا>"#��" ���" u����G��%" 9ر "ر#���!�A" Pة "#�9 "ا������c+�" -+'�#"
ت"�mوف'#M��0"و�� �"أ�م"ا����و �"ا��""0ا�
""""""
""���ل"إ��Sف"@�F2D"�B"ا�*1Sل".) /4
""""P�!W%"تا�$�"أي"#��@ "%��")a�ص"��?"�م"#�.9"ا()'ن"&��ق"%
JSc"ك"�!��ض"!()"@&"��" 9�$�����a�ل ""#"� "ا���!��ف "&#" ?���"
78
P�+��A"فa��(ل،"إص"����"ا()!"��ك":��4ر"����"&!��?"����S��cن"أ���a��!�"
�+A1�#"B"!Aر��"B"���5"���Aا��"3
""0""
"""""e0ر�"u�#"Bآ"إ�,�ء "ا��25اف "ا��4ول "#��u "��� "��� ا��12"ا���
9���m"أن"#������"�+����cا"أ_����ا"ا�����@"ه���Gا�"�����4ول"�!����ك"و#*)���9"������،"أ�
ف"ا��!��@"ا(.�اء"B�U1%"�'*��"�2افا5a() "أآن"A�اء"#�K"أم"0�$"ا�!�� "��!*���1ت "ا�'���'��� "ا���4را���� "ا������E "ا���آB"هFG"و��0"إدار�
�K"#*ن"أ$�تA"مE&5ا���"ا��� $�ا>"��"#""ا���!�ف"وا����ق"��%�"1ء "�+��c "أ_�� "�"� "ا()�'ن "�����ق "ا5ورو#���!�A"ا���a�ل "��� "ا���@ "#
?��"�+AP"فa(ل"إ$��ا>"""��*"35"+ا��دة"��"���a1�"9�صا�"���%"4"0"""
#P،"و��"""""��+��"��"��1ا��2"ا���آB"أ$�ت"ا��V" ا��25اف "ا��4ول" ���"
تا���$�1دا"�+���c"#��*_�"ا����@"ا�"��G"ا()��'ن"&����ق"%!��Aر"إ���?"إ"ا������
���� س "���? "ا����Aأ" ����م "آ�U1ا�" �(�(��"آ��ن"��Zذا "ذا%�9، "ا����12 "ا�
ف"P�+��A"������"ا����I5"ه��Gاa��(إ"P��_"ا��a��1�ص"ذ���R"����"$����-"أو"��
تا"��"���9�$�ز "و.��د "#��0ورة"���1"هGا"�Zن")'ن،ا("&��ق"%�"."
وى"��"#�S�J!"�U1"و�12EWا�"��"ا()'ن"&��ق")!"آت#"ا��!��5
"0""
""
1 .;�"��PG"M415>"+ا���اد"ذ�"*;�"وا���$���،"ا���#��"�$��%�ق"ا��$ص"ا��و�&"ا�6>�"
�;*"35+و"،"ا'#�$ن"��%�ق"ا��16&"ا���($ق"�;*"44+و"��G$U8'ورو���"اEق"ا�%� 0ا'#�$ن"�
2 . N)cppwcktg"fg"nc"EGFJ."3;:2."pq04:."r07;60
3 . �����` �������G��AGع ����� ا���L�7دات ا������آ� ا�<A,���� ��2; ه��Eا ا���?Sن، أ�����
". و�� 9-�ه�43��N ،Q9�� T7"�� " ا��d ا�� ��1"، ا��<��
79
"(��-"ا����"ا'���:�ن".(��1ق"�تا������"أ.���Uم"/5��P�)2�""ا���51>
"(�,-,�"ه�64�30""
تا"%!��0""""""""�$�)�)��� "ا�a�1�ص "��� "��4دا "ا()'ن"&��ق"%�"ا�!�� "ا�
ت "%!�ك,�'���" ��� "ا��25اف "ا��4ول "داP�I "ا����#" 0ء، "��"��� "ا�W��"ه
���4����%"Wpg" octig" f)" crrtgekcvkqp"0�����"@����+,%"ق�����""ا��
�"�م"و��a1ف0"#""ا���!�ف�$"��)�ن "��� $"ا�!����4ي "ا�"��"ا��4و�� "ا�
ت ا"%��ه� "ا�!�� "ا������ "إ��? "ا()�'ن "����ق��$�"���4ول "ا()�'ن "&���ق "%
"�����Eة"و1%+���<0"#"���"ا���!����ف"ا�������ق"و%,+����@"(�����ل"��"���"ا����25اف
��"/ا()�'ن "�����ق "��� ا5ورو#"ا������E "أو ��e "آ�"⁄"ا�!���4ي"ا�"
����"������"����"وا�!���"ا�4و����،"داP��I"ا������12"ا���'�,ت"أن"&"(*��c"��_*��!ا�"
تا"����"#"��"ا���!���ف"ا������ق"%,+���@"���?����$�"وذ���R"ا()��'ن،"&����ق"%
B��E�#"��"�M2إ""��A"ا���'+-"و�"��Gا0"��!��"��"#�ا$��<"ا����'!�4"و%���"(Z�"
ر"��?"$4رة"أآ��"E!A�ن�!Iإ" B��U1!ا�" �(�(������ "ا5آ��� و"اP0��5 "ا���"
�Aر"ا���!�ف"ا����ق"���"#"4"0""""
تا"1�%`"""""�$� �� "ا()�'ن "&��ق"%�"ا��25اف "ا��4ول "��� "ا����12 "ا�
W�"ه���4�"ا�����ق "أه�B "و��� "#"�، "ا���!�ف"ا����ق"��"�4د"�!,+�@"%
��"ا���%+,�"�1ول"وا�!�"ا�!���4ي"#!!A"�Aا5_�"ا�4را"�c"ا��+"�<""
$����ا"���� *"513"+ا����دة"%�!���ف>"����2ول "2MFا����"ا�<��2S*�"/أ�%" B���5ا"
:���"ا��!���4ةSق"ا������#"P�������a���"ا�,#"?�0������P"ا�,��$"����">����."
�U>�م"!��"����Gف". 1$"t����"را��"،"ا'#�$ن"B%�ق"�,$ل"4&$"ا�0%�-1ي"ا�>$�"g��-"
���"!��ان����1"ا�����،"����"و"،Z�$�"��UT";3"$� �6�0ه$"و
2 . Cour EDH ,, Handyside /R .U. Ser .A , no. 24, para 48.
80
ل،"%!����@"ا�!���"ا(.���اءات���25ت"#"��"أ$�����A"e�اء"#'��Aw�"����"ا���
������:����،"أو"ا�������"ا(.!�Sأو"ا�"Bآ"أو"ا(دار�����"ا����'�,ت"أو"ا������ت��n�"ا�"�����W��!0ا�$"`�� "ا����a������E�$"ة"أن"ا����Gآ�ر"ا���J1"����"وا
?�0��P"ا�,��"$Ya!%"���������"وه�"،"وا�!���4"#:"4a$" ا��� "وا
$��ا���ق"%&"P� �� "�!��E"آ�"إ��""ا�,� "��� "ا��"���� "#�a�رة "%,+���"
ت" �ء"��'#M�">K"�'"�If"P،"و#��1?0"���9"ا����وض"ا�1]اع"وو$
>#"����?*"513"+ا����دة"���"��")��ea"آ���"ا����0��"?����a���"ا����م"ا�,��
� ���"ا(&�2"ا���12"ا�E#""أن"ا��!a�ر"��V"���"ا����0،"ت��,�
�� �"ر��"أ#��9 "أو"أ��9 "��< "ا����� "��"ه�"ا��0�?"ا�,�a�"P���"أن"ا�
����م"أن"#���4"إ>�"B�����!#"P���c"P������"ت�����0"ا��!������"ا���,����"و04��$"#
eد�����"FGة"ه�������E��`ا"$#���*ن"ا������ل""إ����?"ا����a���!S"�����"����4دا"ا�a�����"
?�0��P"ا�,��"،��K"وا���aSW"ا��� ����"ا���,�ت"��?"و%�!�4">)"
��"ا�a��"ذات��000"ا�����1 "ا�,��f" Pراء"���? "ا���دة "��� "%�P�!W "وه�� 0"#
"��!��P "ا5ذى"أو"وا��A" ��,S!��ار، ا>"?إ�"وا��.�"أ�A%9،"أ��اد"وfراء
ت "ا��$�ع،�.�1 "و���h 0"ا�,��P "و&E��" �����" >� "FG#"� "���4دة "$���K "و،`�aأ����"وه��� "ا����" ����V"ب���V��" 9����"����" ����&"آ��R�G، "ا������U1"ا�1
P0���5ء"ه���"وا���درا"�4��dو"آ���"���+��4أ"ا�����ن"ا�,��#<"����?"ا(#��$"?����"
���"#"�!�%���- "أو"ا������ق"�!�����4"�+��4أ"����h "�"���"ا�����ة،"���'!�4ات"��
��'�� "�+4أ"و�91E"ا(�!]ا�ت،!��" ����!�" G�I59 "ا�#" ����" J�S�"اءات ا��.)"
��ا��".���"��!""P�,�#$"30""
"""""e�1�"u�#"$��� ا"��"ا�25اف"ا�4ول"��"ا����12"آBا����%"
����ق&"P���"ذ���R"و����"�+���cا،"أ_���ا"��,���P"ا������"ا����a���"�+��4أ"ا�,���"
1 . ��"N ،Q9�� T7��544���� :<�[ ��<ان و���� `��� ا��<��، ."
81
e0$"9#" ���Eر�� "ا����!�A4ا�" ��E�W�!دة "أن"��� "ا�$��� "��� *"513"+ا����"إ%
��ق&""P��cة"%,+@"ا�,+�"3"،"e1��ا"وأ���!A"Pا���"(�ت"�ن##��"ا��
��&M��"P�ص "��"�4 "��� "#� ��9 "ر���A "$�ار"��"��!2">1�I" �������"
،Pوا�!*ه��" Rا "5ن"وذ��Gار"ه������!�9 "أ.��P"��� "إ%G�S "ا��&" h9"و�����!+$���"0
e���+وذه"�����E9"أن"إ����?"ا������!�&M�"?0���!�ت"$���)�ن"#����#��"h�!���A"ا��
9!��a�#"?�0�$��� "��� *"513"+ا��دة"��"���""ا��a1�ص"ا�����ق "إ%&"
P���5_�"ا���)��'�"ا�4و����"�����h"أ$���"��)��'،"و����"ا�,��#"���cدة"ا��+�����"
+513"*��"��$���ق"إ%&"P�1A+�"��"أآ��"��"ا�,�"4
"0""
رت"$>ا�<�(1����"ا�<���ة"$���U-ة /"��cأ"u���#"ص�a��1ا����اردة"ا�"����"
ت���$�آ����"����"#����@"ا��!������"%���R"و#���Gات"ا()��'ن،"&����ق"إ%��"
�"�4ة"��"ا��BE"إ:4ار"و.�ب"إ�?"�د��،�����"5"0""
""
""
""
"ا������12"ا�����ا)��"����"���'!��ا"ا���������"ا����4ة"���cط"ا�����م"#��ت"و4��$
"����4ول3،"B�4"و������"M����"RW����"ر"أو��E(\�0"4��$و"e���$"P���1"����"آ����ا�"
1 ."Eqwt"eqpuvkvwvkqppgnng"vgejgswg."cCxtkn"3;;9."Cppwcktg"fg"EGF."
pq0"62."3;;9.""""""""r0940
��"،4226"ا���R�"<j��"،��Dاد"،$ا��@��3"ا���$1�8"�8و-�"$�8رار،"ه���;". 2UT"76;"⁄"
772"�������1"،$ا��P$`1"ا1eE"$ا�����،"����"و"،Z�$�"��UT"690
3 .1V#5^36"+ا��$دة"أ"*;� .وا���$�&"ا���#��"�$��%�ق"ا���7"ا��و�&"ا�6>�"
82
"و�����E "ا()�'ن "�����ق "ا5ورو#��� "وا������E "ا()'ن،"#���ق"ا�����1
"#4$��، "$ا�������"ا��4ة"$��0�ن"#!�4�4"ا()'ن"����ق"ا��E���5"ا�4ول
eA"وأر��دئ"��".�"��9 "ا���4دة"وا������"ا��+4"أن"����1 "ا��Gي "��� ا05"
$"ا���������"ا����4ة"$و����4دات"����0�ن���� "#4$���"و�����و���"����4د��"أ
، "دو�����Iودا" hداع"_��� "و���" PI4�!�" ع�Wا����12 "ا���" ���" P�.أ" @��+,%"
""0)]ا�ت"��"���9"���ض"�"��$"ا�������"ا��4ة"$�cط
""
"����*"3^5"+ا����دة"%����U">ا������,"JZ,-��*"�����ق"���"ا���-د"�م�B4أ��D"/ج"""""
��$�1ه�0"ا��!�4ة"اB�5"ا%��"-�G�!?"ا���د "أن"��2ف "دو��� "أ��"$"��,%"
"إذا"أ��Iى "دو��� "إ��? "%�'��9 "أن"أو*"$"%�دF"أن+$""F4��%"أن"أو"JSc"أي
ب "��4""%�ا��ت+�Aأ" ������د "إ��? "4�%�� "&��"E��A" ���" ��,I�ن "#*)�9 "ا>�!
"��� "ا���دة "ه�" FG����J1�%" 9 "ا��Gي "ا��+�4أ "أ ��? "و�"0$4$��G�!-"ا�!��ض
)�ن"����"ا����'!��ة"ا��+��دئ���"وه�����Eس"ا()��'ن،"������ق"ا���4و��"ا����&"
��,�" P�+�1ء ا"أو"$��4 "أي">��!�A" P��,�%أو" ��"�" e�("��Mوة 0"فوا���U "آ
"ا��25اف "ا��4ول "��%@ "���? "ا�1�n�c "�!]ا��ت ا>"��"��4"أ:+`"أ)9"��?
"ا�4و��"ا��"4"��Sق "صا�����"ا��'#�� "ا���دة "��� "وا��'���A "ا��4)��� "#�
9���1�"0ر*"3^5+"ا�����دة"%����1`"وا ���`"ه����"وآ����Wا�����""ا����'�,ت"إ��"���
1 ."j���$G"$���#14"دراجC���"م���<U�"ا�1U#���&"ا�,����k$3"ا'���1اءات"��G$#�ن"��4&$"�����ا��6%"ا�����ة$
���60دة "أ�DB$م "��Tور "#�0,�� "وذ��M "،"4222^8^37"�0$ر-]" ;��" ���D��%��ق "اEورو���� "ا���"
"و��G 0"ا���@G" &3$#�#>�$ "�4& "ا��_�$#� "ه�� "-��UD "#�7 "و���د "!��م "���OP "14#��$ "��8-; "ا'#�$ن
jPذه"��D��"o%31#���"ا�Uأن"إ��"ا�"q@$P8"Ok$34&"ا�6$م"ا�"a-�%8"آ��"-��6 "ا��o%3��" a�D "1ة
0ا�,+ا��k"ا�%_$-$"4&"ا��6%���"ا���ة"�12ط"ا#0>$آ$
2 .Uvghcp"Vtguejgn."$Jwocp"tkijvu"kp"etkokpcn"rtqeggfkpi$."Qzhqtf<"
Qzhqtf"wpkxgtukv{"rtguu."4227."r0"356"uu0
83
�a��!Sا��"P��Iا���25اف"ا���4ول"دا"W���"ه���4���%"�4���ب"و.���د"�#!+��Aأ"
�����دا>"إ�?"4%��"&��!�&��P "ا�����1 "ا�JSW"#*ن"�!#" ��Aإ��? "!��ض"
���,I" -�G���!ل ا>"دو���� "���� "ا�+�!��A0" ن "أن"ا�,+����� "و�������E%" �,�'ا���"
��K0���رت"وR�G��#"04��$"ا���a��!S"ا���'�,ت"#����"����"ا���cدة"أ*"4^5"+ا����
$��ا"���%" B��5ه��0 "ا��!��4ة "ا1��" -�G��!ت "أن"إ��? "ا�"ا���a�!S "ا��'�,
"ا��a��، "ذات"�!+�رات ا>".���< "$����4 ا�!"�����"��"%�ا��"أن"���"��#"
����"Rو.���د"0000"ذ���"j���("e��#د&���"ا()!"آ��ت"����"_�ر�I"أو"ا�aأو"ا���"���"���? "���If" ��d+1، "و#��1?"$0ا�����1"ا�4و��"��"ا()'ن"����ق"ا���
���� �ن"�*G���I"أن"ا������12"ا�+'�����#">��� لا>"#����4"�����"ا�����م"ا��+�!���A"
> ص"وا��Sا�"PEW�9"���ر"أن"$+P"ا����1"#��%0&�""
"""4�0ء"2+@"����"#Mد"��"ا���12"ا��!S�"BEد"��"ا��ارد"ا��*"5"+ةا��
$����ا"�����1ه���0"%�"-�G���!رة"ا��a��#"ة���c+�"0�����"��"�E&"درaا���"
oر�����!#"34^8^4225"������"��0�����"إ&����4ى"e0����$"،4225^;33"ر$����B"ا�
Bآر*"5"+ا�����دة")���J"+����@#!,"#�����وت"�����"ا��1�����K"ا������Wإ�����9"ا�����"
�9 "إ#��دF "5ن"ا��'�دان "إ��? "�A�دا)� "���ا�2 "إ#��د "��� "�!e�1وا���A"
"إ_����1"أ$�����"إ���?"إ)!�#"-+'��#"9��K����"����"F4��G���!-"ا�!����ض"I,���"إ���?
"�0,"4ة30""
"��1ن"����"�����B"آ��ن"ا���JSW"ه��Gا"#��*ن"�����+�"PEW��#"����V"
،�(�($"��)�)��"��V"وا($�"%���ل ">"⁄"�����م "ه�� "آ�"⁄"ا�
1 . Pkutkpg"Cdkcf." $Ujctkc."Owunko" uvcvgu" cpf" kpvgtpcvkqpcn" jwocp"
tkijvu" vtgcv{" qdnkicvkqp<" C" eqorctcvkxg" uvwf{$." Nqpfqp." Dtkvkuj"
kpuvkvwvg"qh"kpvgtpcvkqpcn"cpf"eqorctcvkxg"ncy."422:."rr0"375"⁄"3760"
84
عا>"دون�!("��"BEص"ا���a1"ا����دة "��� "��9 "��� *"5"+ا���
$��ا�%"B�5ه�0"ا��!�4ة"ا1��"-�G�!0"ا�"
85
""
(����B���ا"B>�ا-���C�"1ق���)*د,�"�2�S�����'ا"�����D�>�E'وا"�������)�"وا�
F2D"ر"أ��س���ا�<"D1P1>�ا""
���Y"أن"ا�,+�����"����""�<"@���+,%"��� �����ق"ا��+���c"ا5رد)���"ا���"
"ا���!�ف"ا()'ن"#""و����9 "وا��'���A، "ا��4)��"ا����ق"&4ود"�41"دو��
R�Gق "�,+�@ "أن"آ���د�� "ا��a�!$)ا" ��������، "وا(.!��:�� "وا��I"نوأ"���$���!��"ه��%��"#����"ا�!K"ا���1&�!��"����">%��'!41"ا()��'ن"&����ق"����"ا�,��
)�)��"ا����������P "����9 "أآ�4ت "�� "وه�Gا 0"�!��1"أو":�+�"أhA"إ�?"وا��#"
مE&5دات"ا0��K"وا(.!"�5_�"%�!�ف"#%e"ا�!�"ا�����4"ا�#" ��c"ا��+
د��"���������قa����!$<ا"��������������"وا>.!��س"������?"وا������Aرا��������"أ"
��� ""0ا���
"""����"R��c<"9����"ر"أن �����ا���"ا������"����"4���4�%"�����#"ا���ا���4"$
$��ا>�:�ا"%S�"ق����د��"#a!$<وا>"ا����!."����"أ_�"(&4اث"وا��
�c+�" ���" BU11"ا���F ا>"%�ا.�< "إ��? "أ��0? "ا�����12، "�)��� ا���%" uا���ا�"
�����#��"FGق"ه������)��-"����"ا��+���c"ا�!,+���@"إ���?"ا��."0���ل0"ةا�����Z�"
س"ا��� ���"ا����رA*ا%,+��@ "آ" FGق "ه����"ه�Gا ":��� "��4م "��+�e "ا��
F����K"ا(%����ر"���?�"ا����د��"ا������ق"إ�!a��!$)وا>"ا������!."������"وا��
������+,��"�����$��"��E������"ا�����$4@"#������1?"ا��3،"����:I"ورود"وان"FGه���"
"��a�1ا "و��&�F4 "ذاP����" 4��#" 9�% "��]��� "دو���� ":E�ك"��"ا����ق���"آ
�����ل��"��Z#"�+'���1]ا��!"���#"�K��0"ا����25اف"ا����4ول"����'��� )"أن"إ����?"#
1 .Htgfgtke"Uwftg."qr0"ekv."r0;0;60
86
ت���$�"#���4م"����J��("�0"أي"أ�+!���">%!����0"ا������ق"�"��FG"ا�������"ا>%
"!��#$"@�+,!��"�c)�)��"ا�BU1"��"ا��+�""0ا����12"ا�
"""""F، ا>"ه�Gا "#"� "�!�Gرع "ا�!�"ا��)��"ا����"أ���%" P���!!�" ���"أن" FGه�"
��K���ق "$"ه�� "ا()�'ن "&���ق "��"ا�,&" �����"ا��'+- "�"�Gا ")"� وأ"،$#�)
را">%�%��-��_f"ة���c+�"��"V��#ن"و���E�""%��4ر���3Fا>"ه��Gا"و���'!041"���%"
�[���[�!"9��!���ص"ا���4و��"ا��"��4"����*"3^4"+ا����دة"إ���?"���Sق"ا�������#"
د��a��!$<وا>"ا������!."������"ا���4ول"أن"����?":���ا&�"J1��%"ا�!���"وا��
���@ "%�4ر��� "ا�!�:�P "%���0 "#�*ن "%!�"4"ا��"4"��"ا�25اف�!��" P��Eا�"
د��"ا������ق"�����1"ردت"����04"ا��"��4"����"#"��"ا���!���ف"�������قa��!$)ا"
����������"وا(.!�� ���ح"ا������"ه��FG"����?"وا���#"����"��"�"ر$��B"ا����م"%���
���ة "+"�2افا5"ا�4ول"إ�!]ا�ت"W#"���+2*ن"*5+�"*4"+ا���دة "��� *"3"+ا�
"����ور"���<"ا�!�!��<"����?"���J1"ا��"��4"آ���ن"$"أن"����?"أآ��4ت"إ)"��"إذ"،
،e��$�أو"ا�"����+�!#"���If"ء"أ>"����d+1"%��4ر���'���"F��'���%"PEW��#"غ�����"
��ور�� "أداة"."��، "��"�،ـــ�"0"د>��"ذي"��0�ن"آP"��"ا>�!]ام" ���"
�K ":��رة "%�hE"ا���و)�،"أدوات��"Bـا���� "@ـ&��"��ا.�9 "4ـ$� "و�� "�ـ� ـا��
ت "��� "#�4"أي#���:" ���"� �� "<ـا�!�!� "نـ� ـEـا�P" ����د�� "ق#�a�!$<ا"
���وا>�!."���� ��ء "��� "ا��+�رة "$��اءة "��-"أ�Iى،"."�"و��"0وا��"
"ا�!]ا��ت "و �< "وه�� "و.��د�A" ،F+- "<،ـا��ا$� "و��� "���"�4، "ا�E��� "ا�"4ف
1 .1��V#ا"��4&"أ�آ���"ا������ص"ه��";���<"����D�"ا��و����"و�,���Q"ا���-���1-�،"ا���Uرا�����"ا��
،&��#1Uا�" aآ$�������>"را��� "ا���اg�G، "ه���"!��� "و�����Gف 0"#����ا��$�$"وا���"ا�������،"����� "
$1eE1"ا`$P��1"،$ا���"،Z�$�"��UT"74"0$���gG"��2ن"أ"aآ$�"">1V#�4"ا��$�$#��"ا��
[wlk"Kwcucyc."$Kpvgtpcvkqpcn"jwocp"""tkijvu"cflwfkecvkqp"kp"Lcrcp$"."
kp"Dgpgfgvnq"eqphqtvk"cpf"Htcpekqpk"*gfu0+."qr0"ekv."r0"469uu0"
87
�� "ا�25اف"ا�4ول"�%@"��?"وا���" @���!�" >!�!��#" P��Eق "ا������#"
���ع��"q���+ا�"$"3�!��4رج"0�"⁄""%,+���@"����"����1<>"⁄"وا ��`"ه���"آ���
u�#"ق�� "ا��"4"��"#""ا���!�ف"ا������cا "%,+�+�" ���" -�(." Bآ"ا����
""0ا����12
"ا�!�� "�!]ا��ت ا>"2+���"��?"ا>%�G"�"Fا"ا�����"���ا�"و%��م""""""nW�1%"
"ا�������قa���!$)د��ا"������������،"وا(.!��"إ��#�����"�!]ا����تا"وه����"وا��
e'و��"��+�A"04�تا>"إ2ر"��"!���]ا�"��?"ا��دة"eدر."��$�"ا�4و���� "%
�!���ض"#������A"q�+��،"وأ���Iى"إ��#����"إ�!]ا���ت"#����"ا()��'ن"������ق%"
��1�# "ا�,�ف"ا�4و��".)-"��"MI4%"و�?ا5" �a�!�%" ���(�1ع ا"���? "ا��!�"
0"������$"B "����اد ا5"��ر���A "����"ا�!��PI4 "���� "ا�,���ف "ا�4و���� Y1a��%و"
د��"ا����قa!$<وا>"ا����!."�����"وا��% �4���" ���" ��(I"ق ا����"ا�!�� "�
"5ن"إ��#��� "�!]ا��ت ا"%�%-�"�ذه� وا"ا�4و��� "PI4�% "إ��? "��!�ج "%,+�S%"
"ا���'+-"و�"��Gا"���R�G،"ا��1��A+�"أو"ا����0ور��"ا�!1������G"ا�!��4ا#��"����".�����
"(Z�"-%�%<"ا"أ_�ا�cFا>"هGا")�U"و."�"��"�+�%">+,�#"4"0""
""
�+���"و>"������>"����h"ا��ا$��<"����"""""�<"����"����&)�)����"ا�1�"����#j"أن"ا�
"ا5_����"�!�4����4"ا�����@،"�����"ا�1�n���c"�!]ا����تا>"#,+������"ا��+����c"ا5_����
�cق، "���E�م "ا��� ���"ا����ر"#�'-"ا��+�'��"����1 "ا��Gي "ا���5 "#
3"/
�و��� ��8<�� ا��<اQ�d ا� "�$ ا��-��Q ا�-�م ا��Eآ<ر وا��,?<ر 2; ) 9(ا�"��ة . 1
��������Q9�� T7 " ا ،65."
2 . G0y0"Xkgtfc{."$Vjg"ngicn"pcvwtg"qh"vjg"tkijvu"itcpvgf"d{"vjg"kpvgtpcvkqpcn""eqxgpcpv"qp"geqpqoke."uqekcn"cpf"ewnvwtcn"tkijvu$"
Pgvjgtncpfu"["K"N."3;9:0""""
88
"أن�E&" j+%���" @��#" ���" ق���"ا����آB "أ��م "�+��cا "أ_��ا "��%�- "$�4 ""ا��
""0ةا��U1�ر"ا���U�"��0وف"#��U1"ا����12""
""""""1دا>"���ي"ا�!�"ا��I5ة"���ا�"أ�!A""وه�� "ا����ل، "ه�Gا "��� "إ��"
"��4و�����"ا��!&����"وا������ارد"ا�������ق"ه���FG"إ�����ل"#�����"%����#j"ا�!�������"(Z�"
�0���ر "إ���? ">%��E(ا5_���"أ" ���c:��� "ا������ق،"�"��FG "ا��+I"ا���4ول "وأن"
تا>"��"�2افا5�$�"أد)�? "&�4 "$#!�*��� "��]��"��قا��"هBU1%"FG"ا�!�"%
�A"�!]اما>"��A5ن،"ا�0#"?��"P$��4،"أ�ا�4)�"ا�'��A"ا��'!��ت"%"P��E�"@��&"����"ق����ص"ا���4و��"_ا��"��4"$���ئ"���Zذا"،$0000ا����Sا�"����"ق#��
د��a���!$<وا>"ا�������!."�������"�!���]اما)"ه���Gا">�����4د"����(�"�����?["وا��
�AA5ن"ا5د)?،"ا�E�"4$"�.د"��"-+A"Fو.�د"30""
""
�����"����&س"_����"�������a���"h،ا"ا������U1"ا�1��Aأ"�(�(��$"e��+��"
��$4��:"���$��د��"وا������ق"وا���'���A"ا��4)����"ا������ق"#����"ا�!a��!$<ا"
������������"وا>.!��هB"و$���04"ا��+����c"ا�!,+����@"��"����"وا�����A"ر"ا�������
��� ��P"ا����#""ا�����ق "����1 "���]ت "���4 "ا����Eة، "ه�FG "#!*آ��4 "و����
د��a��!$<ا"����������"وا>.!��ت"#����"وا����!'���"���_M_"ا>�!��]ام>"وه���"
>&!�ام،#"،��""0وا>��ل"وا���
��1ع"��]����"ا�,���ف"ا�4و����"أن"#��>&!�ام"ا>�!��]ام"و�����1""""""!�)#"����"
��@"�A"4$"�0��ك"أي#"0"ا�,��ف "ا�4و��� "�!�]م"ا�����،"��"ا>�!]ام"أ�
F0!�"��9 إ&!�ا"و%*���"#��@"ا�!�!<"��0ن"ا��1A+�"ا�!4ا#��"%!GS"أن"#�
�;*"32"+ا�U%1ة. 1"Z��60ق"��,�3"ا�6$م"ا��%�"،*5"+رaG"وا�(%$��4"وا'��0$!��"ا'�0G$د-�"ا�$�!��,�"Z�eا��و���"ا���ا"���$�E��1"،$ا�"،Z�$�"��UT"870
89
��" ���dان 0"ا�Gن "وه����@ "ا�!]ا�� "ا�4و��� "���? "��%+�ن "ا>�!]ا���!#" ����!("
hل"و����G��+#"����ل"ا>�!��]ام"���1�#0"ا��1����)"ا��1����"#+��Gل"ا�!��]ام"ه���"#
j+%ارد"و�����#"�& "��"ذا%""ا����1"أ��e1"آ�0"��4و��"ا��!�"����%" "ا���
B$ق"أن*"5"+ر��"">ا��"4"��"اO%��"ا���اد"��"#""ا���!�ف"ا��
"+"و*""أ"^"4"^"35"+"و""*"5"^"32"+"و""*":"+"و"*""3"~"أ"~"9+"و"5#��������"آ�"������*""5"^"37"+"و""*"6"^"35"+"و""*"5"^"35$"@�������+,!��"
0��K"ا5."��]ة".)��-"����"ا����ري ���"����"ا5."��]ة"����"و��Vه��"ا�
)�)�����"ا����BU1"آ������"�����"ا5."���]ة"�����"آ�������"�����4ول"ا�������12"ا�
3ا�25اف""0""
"P���0ء",?أ�"و#�"ا��4و�� "���"4"فاا�25"ا�4ول"��"ا���12"ا�
صSق"ا�����د��"#a!$<وا>"ا����!."����"��� "��4د"�+�cا"أ_�ا"وا��
"ا���!�ف"ا����ق"#""">O%�ا"وأه�"
"����ق�"+وا������"وا�������"ا� ���د�"ا�����ت /3
����""*>ا��
ص"�ا�4و�"ا��"4"��"���""ا��a1�ص"ا����ق"#��"��"""""Sق"ا�����#"
د��a!$<وا>"ا����!." ،�������� "_��� "وا��K2" 9�1�"% Y�:�" ���ق "#*)"�&"
�,�!S�"ت"أود��ا"&��a!$"او����!."����"و_"(5">��%"��#" ���"قا��
1 .j4$Fا��,�3"وأ"M��أ-�� "$"أن"آ" ��,B" ���k$G" م "���ن$�DBEآ�رة "ا�06>�$، "ه�& "ا����PX�" 1��S"
"$0واه��"�P8"�,Bو"ا��U30�،"ذا��8
�;*"7"+ا�U%1ة"Z��60ا�6$م"ا�"aGا����1"،*5"+ر"،Z�$ا��"��UT"860""
90
د��"وا����ق"وا�'���A"ا��4)��a!$<وا>"ا����!."�����e"و$04"وا��$"
Bآ"ا����ق"هFG"#!,+�@"ا����12"ا�����cا"%,+�+�"G1�""�4ة��20��""
""""""4��"e���%" Bآ"ا������ "��< "ا�����12 "ا����� "ا��a�1�ص "#��� ا�1�"���"
ص"ا�4و��"ا��"4"��*"13:"+ا��دة"��Sق"ا�����د��"#a!$)? "ا���أ)�9 ""
م "وأ�,�e "ا�����ت،"E���و%"ا�!��<"��"ا��@":�ر"��":�رة�E&5ا"
��$��cا"أ_�ا"#""ا�a��"ذات"ا>%+�"04�"��� "ا��4را���� "ا���"��E�e��!ا"�
ص"ا���4و��"ا��"��4"����*"13:"+�����دة"A����'�ا��Sق"ا�����د��"#��a��!$<ا"
�����وا>�!."���������c،"#��*_�"وا��+�"B��Vر""%+e��1"أ)"�����$��"���"#��W*ن"�
#��V"P"أ)w�"9داF"ذا%9"ا��"4$" @��+,!��" ،��c*"13:"+ا���دة "e1�!�A او"ا��+
����"أورو#����"لدو"����آB"#��9"أG��Iت"ا���$��Y"وه��Gا0"����'-�!S�"ن*W��#"
#��"ا����ت�"ا�130""
""""
"0ء"إ���?"#���1'+�"أ���������4"ا���#����،"ا���4ول"����"ا��"e0��$"����E��"أ����"
ه�ة"ئ2�ار"+ا����"ا�4و���ل"إ �اب"$��0"��*"ا���" RE�A" 4��4&" ���"
�a�����"@�����+,!#"دةص"�����4و��ا"ا��"����4"������*"14:"+ا����������Sق"ا���������#"
د��a!$<وا>"ا����!."����"ا( �اب"��"ا��@"%!1ول"�ا�!"وا����+,%"
ت"$��)�ن"&��'ب"و����?"�+���cا،��#���Y"ا�����aي"ا����Sا��"��"�"0�����"
��"�E&" درaا���" oر���!#"381613;:9 e0��$،" ����Eآ�رة "ا���Gن "ا����*��#"
ص"ا�4و��"ا��"4"��*"14:"+ا��دةSق"ا�����د��ا>"#a!$"<وا����!."
1 ." L0Nnkqrqwnqu/" Uvtcpic" cu" *fkt+." $Nc" rtqvgevkqp" fgu" ftqkvu"
hqpfcogpvcwz"fcpu"ngu"Gvcvu"ogodgtgu"fg"n)wpkqp"gwtqrggppg0"Gvwfg"
fg"ftqkv"eqorctg$.Eqnn0"Jwocp"Tkijvu"⁄"Ogpuejgtgejvg"⁄"ftqkvu"fg"
n)jqoog."Xqn0"5."Dtwzgnngu<"Dtw{ncpv."4222."r0"4530
91
����4:;1613:"#!�ر�o "ا�����4ة "��� "ا��W1�ر"وا��" eS'�(" 1�� "ا���دة "
ت "$��)�ن "����*"346+��#��"���� "ا����@ "���< "%!���رض "ا�!��� "ا�����aي "ا��
"����"����Eا���"��A!41توا"0"ا��"��4"����*"14:+ا����دة"آ��!��9"آ���"ا( ���اب
& �"�E" ?���"آ�ر "ا��"�4 "أنG4 "ا�����#" ،F�W�(" 4��#و" ���"ا����" -�W��h "��ا�
ر�o"��"ا�1�Gة"ا�4و��"$�ا)��"��"#ت"ا5:�ل،"&'-"���9%"F�W("وآP"J("�(�($"@#A"?��"Fذ�("Y�S�"9�"ن�E�"��"BE&"ا��1'�خ" 1�� "
3"
"0""
�"U�"ء"$+�ل"أن0�"ا�����ت "��� "@���� "ا��+�c"��_�"ا���12"ا�
،����#� ���اب#"و�����@"ا�1)س"����"��.��<"��A5ق"����"أ)��9"إ���?"ا����"ا��
،���,�!Sآ�)��9"أي"ا��"����"����K����"����"و����h$"ا������ت"/ا������ق"2$K2"
""40"$ا��4�ن"⁄"ا����ق$
"""""F���<�> 9"،[$���-"و���(Z�"�����"ق�����"ا����4ول"����%@"�����?"%�%���-"ا�!����"ا��
"إ�!]ا�"ا�25اف�+�A"4م�#"،PI4!ن"ا��E��"P9"ا���#"��" ���&"ا������� "ا�1
م "ا��4ول "%��]م "ا�!�� $"ا���4�ن "/ا����ق"$��"أ�'����"����د "و���P���#" h "ا�
""0�91"ا(�!1ع
""
4/ -���C�B>�ا-��(�������وا"وا'E������D�>"ا'������Sد,�"�2*(���1ق"ا=�"
F2D"م"ا�<:�واة"أ��س�D<��""و�ا�<"
�,�$ل "�4& "ا��و���� "���1 "إ�0+ا��$ت "#�U$ذ "$ا���2]، "���وي "إ��1اه�a >"ا�%�_�� "ه�"إ��"ا`$ر. 1"
"،4225"ا������16،"ا�3>��_�"دار>"ا�%��$ه1ة"،$ا�����1ي"ا�%��$#�#&"ا���V3$م"��4&"ا'#���$ن"B%���ق��UT"44;"$� �6�0ه$"و
وا<�e$ر " ا���-�ن –ا��%��ق "و" ا��1-�$ت –ا��%��ق "��Q ا��G��� ;��� +����0ف !�� أ . 2
�,$ل B%�ق ا'#�$ن، را�� &4 $<��! O8108 &0ا� :Gilles Leberton, op. cit,
pp. 13ss.""
92
""""""�U�%"ت�$���ق"ا��!����"ا�4و���"ا>%��د�� "#a�!$<ا" ����"وا>.!�
����آ�"���ق "ا�!�!��<"��� "ا����5اد"#��� "ا�!�����]"وا����0"#"��"%�!��ف "ا�!���"#�
"ا�!�����]"و���4م"ا����'واة"�+��4أ"%,+���@"����?"ا������12"ا�����آB"در.��e"و4��$
س��A*قا��"�!,+���@"آ����د��"a��!$<ا"����������"وا>.!��"أد)��?"دون"وا��
"����"%���دد��"+(د��"ا������ق"�����1"أآ��4ت"و04��$".a��!$<وا>"ا������!."
����"��"وا��"�در*";"+ر$B"ا��م"%���aم"��"ا�"ا�!,+�@"#W*ن":;;3"�
ت"%���'��"����d+1>"$أ)��9"���"��4"ا�������(واة"ا��!������"ا����0'����"و���4م"#
��� "%����� "%��'� "#,��ق "����E، "4&"أ$a?"إ�?"ا�!���]،�&" ������ق "%���"
د��a!$)وا("ا<����!."����"$وا��30""
:�P،"��"ا�I4�ل"ودون�"#4ا"��4"ا�!� <"��"وا��"@#A" ���"
FGه��"���Aواة"�+��4أ"أه�����"ا�4را"ا�!,+���@"����ل"����"!�����]ا�"و���4م"ا����'
���cت>"ا��+���$�"!���ا�"واh��A5"ا���'+P"أه��B"����"وأن"ا()��'ن،"&����ق"%
��d+1�"?����" ء0��1دا>"ا�����12"ا�!��A" "ا()��'ن"&����ق"إ�,�ء "#����d"إ��"�
���cا"أ_���ا"ا�4و�����+�"����)�)����"ا���BU1"����"و����>"و)�"وه���0"ا������12"ا�
����&"���!�"?��"Bآ "إ��? "%�'�? "وأن"%4رآ"،"أن"ا5رد)��"ا����"!�.�%"
�������"�����"���"�E&أ"������!Sا��"?���!&"@'���!%"FGم"ه������E&5ا������"����<"ا���"
j#ا�����ل"وا�0�ا" �"#" ���" �K�A" Bآت "��� "ا��25اف "ا��4ول "�����$�"إ%
"ا()��'ن،"&����ق���#"����"،Rت"ذ������$���ق"ا��!������"ا>%��د��"#��a��!$<ا"
������"وا>.!��""0وا��
""
����2ن ا�Z���PX0 1998ا���$در ��4& !�$م ) 9(���; ا�Z���60 ا���6$م رa��G ) 15(ا�U%�1ة . 1
�,��!� ا���: "ا����& ��6>�، وا���23ر 4&���$�Eا��و��� ا Z�eا " ��UT ،Z�$� ��1� ،
127 .""
93
5/ -���"-اE�����"���ا �-"أ,���"*��-,Z"إ���F"ا�<��:�>�"ا�<��C�B-"ا=���"
"">وا��(����"وا'E���D�>"ا'���Sد,�"ا�*(1ق"4+�ل
%?����تا>"�����$�:����"ا�4و������"%Sق"ا�����د��"#���a���!$)ا"������"وا(.!�
���وا���"?��" @% "�!]ا�� ا"ا��25اف "ا��4ول "�� )�ن "��� "����ف "أ:�+��"ا�
"Qdnkicvkqp"+ا�!�ا.��<"#���4م"#��(�!]ام"ا()��'ن"������ق"ا���4و�� qh"
uvcpfuvknn*،"�U���?"وه��أن"ا�25اف"ا�4ول""GS!%" ��#ا.���� "%�4ا�%"
"ا��4ول "ه�FG "و:��!9 "ا��Gي "����ا�"�'!�ى"�����Iن "دا*W�#" 4�&ق "أ���"ا��
د��a��!$)أو"ا"����������"أو"ا(.!��"دو����"���If"@����<"����5،"و#����1?0"ا��
�< ا��"أو"ا����� "إ��? "%�.�< "أن"�2ف" ��G��ا�" �("ا�+�4ء "$+�P "��.��د�� "آ
ذS%Z#"��#ز��"ا�!4اMا�"�����"FGق"ه��"""0ا��
د��"������قا"�����1"$���تأ""""""a��!$<وا>"ا�����!.�"������":���ا&�"وا��
"ا�!�� "�!]ا�تا>"و#,+���"ا>�!]ام،"هGا"#*ه����"+%��" ?���" @%"ا��4ول "��
"و����"ا���25اف"!�4���ن"���� "���9"أو"#��9��V".���ى"������%"0e��� "�*و
"����"ا����Gآ�رة"ا������1��"�"%�ا.�����"%��4ا#��"أ����">"$أن*"5"+ر$��B"ا����م"%���
���"�!*)����"درا,!%"���A�����A"-�ف000"�!����4ةd���"ف���Aم"و[����" "%+���ه��
"%+�����ا���رة"%��c)ق"و����"�����J1���"9"ا�!���"�����قا�"آ���P"إ���?"#���A"
�4S!A"Pاما>Eا�"?a$5"ح"ه�"�!�"��"Fارد��$"3"0""
�����"ا���#5د"ذا%"��"ا������1"أو ���e"$��4و""""""��"����"ا�����Eة"�"��FG"#4$���"ا��
"�در *"35+"ر$B"ا��م"%���a1 "��� "ا���A�"3;;;" ن*W�#" ا�!�"��� "@ا��� B���"
رت"،*35"+ا���دة ��c*�" ?ك"أن"إ�� "$"ه��1� "#��*ي"ا���'�ح"#��4م "$����"إ�!�ا
"ا��I5ى "ا����ق"��"�M0"ا�!���B،"��"ا��@"إ�?"#�1'+�"%�ا.���"%4ا#��
�;*";"+ا�U%1ة. 1"Z��60ا�6$م"ا�"aG5"+ر*،$"�!��,�"Z�eا��و���"ا���ا"���$�E��1"،$ا�"
،Z�$�"��UT"870
94
"ا�4و��� "%����e "����4"%�ا.���"%4ا#��"أي"%GSتا"�Zذا"ا��"4،"��4ده"ا�!�
"وأ)"��"P،ا�+��4اP��E�"K"د$�����"دراG��S%"4���#"���Aتا"أ)"��"إ_+��ت"���-ء"ا�,���ف
"و��� "ا��"�4، "��� "���"� "a�صا��1"ا����ق"����ع"إ�?"#��.�ع"�+�رة
ق�A"<4اماS!A"P�Eا�"?a$5"ا���ارد"�&"$ا�,�ف"��4و��"ا��!3"0""
""""""YW!'�"��"Y$��"�1��"ق��د�� "ا��a�!$<وا>"ا �����!." �����"وا��
"ه1ك"أن$��&"��!��"صا"ا�4و��"ا��"4"��"#"S�"ق����د��ا>$"#a!"
���وا>�!."������c "أ_�� "�""وا��+�" ���" BU1ا��" ���(�(�"���4ول "����12 ا�"ا�
س"��?"ا�25افAذا"#�4م"ا>�!]ام"أS%"0%�ا.���"إ.�اءات"أي""
""""""4�آB"أGIت"���"u�#"ا5ورو#��� "ا�4ول" FG�"#" ،ة��E�"����h "��*$� "ا�
"��"ا�4و��E���#"⁄"?��"P�+A"ل5_�"⁄"ا���#" ��c"ا�!����B "��� "����@ "ا��+
ص"ا���4و��"ا��"��4"����*"35"+ا����دة"����"�����9"ا��a��1�ص��Sا�"���"�ق#��
د��a!$<وا>"ا����!." �������0�$ "���� 0"وا��" @���!%" @���#" ���" ���(��"
B���!ا�"،�AA5ن"ا "وآ"��� ��" ��AA5ا" @���!�" ���(E�Z#" م"ا�4و��� "$��
قا>"�"����A"B+@"أ.)��-"M��2ب"����?"�4ر����A"ر��A�م"#����ض���!�"B���!���#"
�,Mب"أA�ة"رA�م"د�<"وند#" ،����E���+ا�" h�����$ا�4و��� "أ" ���" �E���#"
>#���,�)�����"�����"������@"ا�!���4ر���"#��"B������!ا�"،����AA59���1"اE"و�������أ"
P��#���"��A�اء"���9"وا��+���c"ا�����ري"ا�!,+���@"w%<G��I"ا�,+�����"ه��FG"أن"#
�+'�1�ت،"e1��A"ا�!���"����4ول"أم"ا�"��4ف"ه�Gا "%+����"���B"�!���ا"����4ول"#���W��%"
د"��!����+!Aءا"أو"ا1�!A"�"GS%4ا#��"��"ا%"�&<"40""
�;*"67"+ا�U%1ة. 1"Z��60آ�ر"ا�6$م"ا��ا��"،$"�!��,�"Z�eا��و���"ا���ا"���$�E��1"،$ا�"
،Z�$�"��UT"3260
2 ."Eqpugkn)f)"Gvcv"dgnig."8^;^3;:;."O)"Hgffcn"gv"ETV"e0^"N)"Gvcv)"
dgnig."TVFJ."r0"3:60
95
"��"ا�A4!�ري"ا����h"%+1?"و4$"""'(��"*�$��""#W�"ن*W#" 4د��"
ص"ا����4و��"ا��"���4"�����"���"���"ا��a���1�ص"ا�������ق"��������Sق"ا��������#"
د��a!$<وا>"ا����!."����"وا��30""
"ا��Nص"ا�*)"/""6�"TU:>�ا"Z?G>�ا<""
ص"ا���4و��"ا��"��4"��!���ف"��Sق"ا�����د��"#��a��!$)ا"�����"وا(.!�
������"������W"���'!�ى"����"����د"آ��P"#���@"$�9��1*"3^33"+ا����دة"����"وا��
-��A1�"،9%���A5و"���#"����"Rاء"ذ���G��dء"ا�'��E9"وا����*وى،"وا����"����"و#�
��"ا��������W"أ&�ا���9"%���'��a��#"ا0000$"���'!��ةG��"#4"ا�����1?،"و���"أدرج"�
1�W����" ،-�A "ى��'!� "��"ا��@" ��"ا��BKM"ا��*وى"��"ا��@"ا��"4�"
)����"�����".�����9"ا����Gي"ا�����5E�"�����"�"�����#"�K���A"ق�����د��"ا��a���!$<ا"
������"وا>.!���1'+�"وا��#" Bآ"��� "ا��25اف "ا��4ول "��� "ا�����12 "�����
""0ا��"4
"""����"%����"�در*"6"+ر$��B"ا����م"�aم"����"ا���"����"ا����@"#��W*ن"3;;3"���
د�� "ا�����ق "����1 "أآ�4ت ."ا���E" B�KMا��'a�!$<وا>"ا�!. ����" �����"وا��
��c "#�*_� "�!�!�< "ا��@"هGا"أن"��?+�" ���" BU1ا��" ���(�(�"���4ول "ا�����12 "ا�
ه�e "و$04"ذا%9"ا��"4"&4دF"آ�"��0�)9"إ�?"#��U1"ا�25اف�A" ��1��ا�"
"#4$��، "وأ#�دF"ا��@"هGا"��0�ن"#!�4�4"ا�!���@"هGا"�����" P"�A" ���"�"
���با"����"ا���25اف"ا���4ول"����"ا�����12"0ءا���!��A"ا���!��F"4ي����"أو"ا�0"%,+��9"��?"$4رة"أآ��"�* �?"ا����ري،��ت" �ء"��� "ا�!�"ا�!�
ءت.""���d+1 "ا�!�� "وا���,�ت"����ا�P"%�4�4ه"إ�?"و#��U1"ا����1،"#"
ن"أG��Iه+'����#"4��1�"4���4�%"�����"%������"و�1"��"�Mء�!��9،"أو"ا����*وى"آ
1 . Iknngu"Ngdgtvqp."qr0"ekv."r0646
96
�4ت����Sوا���ا�����@"ا�"������AA5ز������"اMا�"��a������"�����&ـ����ــوا�5"وا��ا�"�����"ا�����Wب"�����F"?ـ�����"و������a�ل"��Gdـوا�!����U1ا�"����$"""""و%���Y��a"وا�,
F"ا����4ور"#ت"،3�#"Bآ "ا����و �"ا��>ت"��J"ا����12"ا����"���"
@�1:�"%�ا��"��"وا�!��"�E'ا�"BKMا��"""0ا����1"&4د%""آ�
"""""رت"آ�c�1"أ��ا��"4"��"ا�25اف"ا�4ول"أن"إ�?"ا�"��[��"��""رإ2������1ع"ا����@"ه��Gا"&�!�<ت"ا)!"��ج$"����"#��Aر"�!]ا�"��وا"������1"��
ت "$�م"#!�'�����4ة "ا��!�*_�ة "ا���'��#" "'��(" "'��1#"$"4
"ا��Gي "ا���5 0"
ن"أن"�����1��E�Z#"Bآ"����"���U1%"ان"ا���25اف"ا���4ول"����"ا������12"ا�����
"�c*)9 "��� "ا����� "ا��'�,ت "".)�- "��� "PI4�% "��?"%1,�ي"ا�!�"ا��>ت
"���P "ا���@، "#"�Gا "���5اد ا"%�!<"���$P"أن�"�"إ9�KMI "أو"ا���'�E "#"�4م "$�
��"9(EA"دون"-+A"�(�($0""
5_�"ا���)��'��"ا�����آu���#"B"أG��Iت"و4��$""""""""��#"c"����"�����@"�ـ��ـا��+
ن"%*G��I"و���B"ا��B��KM،"ا����*وى+'����رت"ا�!���"وا����0���"ا���#5د"#��cأ"
د��"ا�������ق"������1"إ��"���a���!$<ا"������������"وا>.!��������"وا��"J���S�"
""0ا��@"هGا"&���"��"ا�1�nc"]ا�ت�!ا>
"""""""" 4��1ف "�����E "اG�Iت ""�n!�Aا" hر��#" �_5�#" ��cدة"ا��+����33"+�"*
ص"ا�4و��"ا��"4"��Sق"ا�����د��"#a!$<ا"������� "وا>.!��"��� "وا��
��0$"e��."��#"صScأ"M#"وى�"4 "��4�#"hر�#"0JS�!%و">K""و$
�$ ا��-��Q ا�-�م ر!� ) ب\8(ا�"��ة . 1)4 ( ��eG0$ ا��F2; ا� Qن ا��S?9) ا����دة
11|1�L-ا� $� " ( ��"N Q9�� T7�� ،������68��8<�� ا��<اQ�d ا��و��� ا."
�;*"U�+"32%1ة. 2"Z��60ا�6$م"ا�"aGا����1"،*6"+ر"،Z�$ا��"��UT"8;0
97
"��0�������4"1���#`"�����0"ا5و�?ا�4ر.���""������E����4a��#"B��E&"ور"ا��#"
hر���#"����"�"����(�($""دون"�K����"و���M��_"���Wث"�,���د"��c"�ان"���%4"
"d���c�e"����*وى1E'����"4ا���Kه"دون"��+������4"���� "أو"ر���"!�"�,�����0"��ا�
1ف "�����E "��4ى "����"B "ا���E�مn!�Aإ" ،hر��#" e����" B"�1��#" 4ة��" �!�A"
�"cأ"��� "ا��4و�� "ا��"�4 "��� *"33"+ا���دة "��?"�'!41ة"ا��+MI)"?1ء"إ
ص��Sق"ا�����د��"#��a��!$<وا>"ا������!."�����1"��"�،وا��Eو�"B���"�����%"
"ا�����E"#�رت"و$04"ا��+4أ"&�MI"��"qءا("���Eة"ر�0""�E&" �"(#"
����[��"`1���#"����"�"����� "%��!��E"آ���"وى���*"����"ا����و����"�����MKت"إ
1P&" -�A"إ��د"��"ا����12"أو"ا($�����"أو"ا������"ا�'�,ت�" B�"�"0 4�$و"
ء"���"ا���)��'��"ا���1�����E��"u"أ���4ت��."����"B��E&"����E��"،ف1n!��A<ا"
"��?"آA"R�G!41توا�" F4أآ�" h��ري "ا����!�A4ا�" �'�(��"ا���@ "أن"��� "ا�
�A"&@"ا��*وى"��Aأ"��Vو"����"دA!�ر��"����"30""
-���="-��C�B>�"ا��������ء"�M��)�ا"F��2D"ل"����آ��U��C<����"أ�ا�""���P"
""ا�<-أة
0ء"$م�$��� %ا"��� "��2اف ا5"ا��4ول "��� "��4د "��"�12ا��"ا��0ء "��"ا�
?����"����ل"آE��c4"ا�!�����]"أ�� "#���4���A"*@���+,!#"uاو"+ا�����أة"��"�E&أ"
"ا���y"1"ه��Gا")"���e"ا�!���"ا������12"ا�����آB"#����"و����0"�+���cة"#��a�رة
Bآ�04"ا�!�)'��"ا����"e0$" إ&�4ى" Bآ"أ:�4رB�E&" 9% "��� "ا�!�)�'�� "ا����
oر�)����"#]و.���"اجزو"����M,+��#"4ن"49^8^4228"#!��_"4����"����"�a���"
"إ��? "ا���A"��E!41تا"و$04"ا�!�)'�"ا($��B"��ق")�)�$"أ_�"�h��"9")9و#*
1. Eqwt"fg"Ecuucvkqp."ekx0"5gog."36^5^3;;7."Xknng"fg"Rctku."Rqwtxqk"
⁄"325"pq";5"⁄"3;"
98
�Y"ا�����4"ه��Gا"أن��S�"واة"�+��4أ"����"�����9"ا��a��1�ص"ا���]و.��"#����"ا����'
���ق "ا������ "ا(�Mن"��*"4~38+و*"3~38+و*"9+و*"4+و*"3"+ا���اد��"
0ء"$�����إ%�"�����*"ج38+و*"4+و*"3"+وا������اد"ا()���'ن،����"آ�����"�����?"ا�
ل E�c4"ا�!����] "أ�� B��E�#" 9#"ذا%"� "ا���e0��$" ���E"و$�4 0"ا����أة "W��"����"
4225"ا��م"3"0""
ت"و����"""���0ء"����"ا����Gآ�رة"ا���I5ى"ا�!,+����ء"���"ا�!�)��'�"ا���."����"
BE&"��E��"ف1n!A)در"اaا�"oر�1ف"وه�"،"8^3^4226"#!n!A4م"إ�%"
"و#"0 4�$�����E "���اA" ���" �2���'�ا "��� "%]و.�e "%�)�'�� "إ���أة "ور_�� "9#
�� "ا5و��?، "ا�4ر.�� "��B�E�#" ���E "ا��'!*)��ن"��2�"ا��]وج "#!�+��e "ا�
�E���+ا�"�� "��K""0ا��!��ة"ا�!�)'��"ور_�"$
1ف "����E"أآ4ت"و4$"""""n!�Aإ" B�E&" ���E��" ��.ا5و��?، "ا�4ر" e0ور��"
س"����? "ا�����M,+��#"4ن"ا�����ل��Aأن"أ"����Wا���"���M��A)زواج"%����م "ا"
�Y"���'*��"وه���"ا����'�����d#"،B"ا����'�����S%"م��E&أ"����$�0ء"إ%���"����?"ا�
����ل"آE��c4"ا�!�����]"أ�� "آ���"وا���!���4"ا��4)���"و&�����"ا�����أة""!��Aآ�"
��"ا�4و���"ا�Ea�ك�!Sا��"4"
"0""
"""""����"R��c<"9����"أن"Pر"ا�����������#"����� "����"آ�����ا"���'هB"ا���
م "��� "�4د"إ�,ء�E&<ا" ���(�(� "ا��a�1�ص "ا��"���" ���"$�0ء "��� ا%��"ا�
?��"��ل "آE�c4 "ا�!���] "ا� :�� "،"ا����اة "Iا��'�اد "وان"و" B�U�<ا" ���"
FGم"هE&<ا"j+%�%"واة"#�+4اس "���? "ا�!����] "و�4م"ا��'�Aا" h1ا���" ���"
1 ."Pkutkpg"Cdkcf."qr0"ekv."r0"379
2 .Kdkf."r0"37:0
99
?!��c"د��"د��A!�ر��"$�����"���PEW"ا��+��4ا"وه��Gا"،"وا�����>ت"ا����������"����"
"""0""""""""""""""ا>�2اف"ا�4ول".��<
""
""
""
""
""
""
""
""
""
""
""
""
""
""
""
100
�����""ا�<2�"-C�B���B)"ا��B,�2"���1?@ا">
���"����?"�!���Gر"4��$""�0ة"#+��$�"أ��A�ة"،"ا5رد)���"ا����"ا���4ول"����"ا�
ت"����"ا���25اف���$�م"%,+���@"ا()��'ن،"&����ق"ا%��E&أ"FGت"ه�����$�"ا(%
�ب "��� "�A+- "5ي"�+��cا "%,+�+�A50"ا "��'wو��� "��Zن "����وف "ه�� "آ��
)�ن"u"1��%"ا�4و��������%""��A��ك"4���1"ا���4و��"#,���AB"ثMا����"���#"��"��""
0��K،ا��"و��"ا�'�,ت،"هFG"أن"��?"�Mوة""!�4��" ��K0���,+<، "ا��#"
�<"ا�!�".���""ا�4و���"�!]ا�تا>"ا&!�ام"%*���"و"#&!�ام"]����%" ?���"
@%"�و���"دو�!"��؛"���"1��� ت"����"ا�1�n��c"ا�4و�����"�!]ا���تا("���$�"ا%
�� "���? "%��Gر "��� "&!�? "0"ا>)�'ن "&��ق�ت #"ا����P "د)�� ا>ر"ا���$�%"
���2 "ا5ردن"%�E�ن "ا�!�� "ا()'ن"&��ق" "��4م "#�'+- "�A�اء "��"��"�Iإد"
م"��������U1ا�"�(�(����#������"����4م"#���'+-"أم")����ردا5"ا�$"���"�E&ا"�@����+,!�"
،���c"�Z�"P��U)��9"ا��+���[��"��"��+,!#"Pوا�����"،0ه��!�"����4"أن"و�����9"#�
P+'ا����"PK���A�وا�"���I5"�ىا�����ا������"����9"%!����`"ا�!����"ا�+�4P"م���E&*#"FGه���"
تا(�$���ق"%��"ا���!�ف"و#"#0"""
4���م"���$"���ا"����"ا���25اف"ا���4ول"����"ا�����12"0ءا��$�����ق"eـ��ـ%&"
����م"ا�!���"،"�ـ��ـا��+c"ا�!,+���@"����"ا�+��4اPK"����".�����"#!,�����"ا()��'ن%"
0ة"$����م"�����Eة"����?������+"ا�#q����"�����"دت"إ��������$M�"تM���:و"�����#"
$�����ا>"�����"ا�4و������"ا>�!]ا����ت�)�ن")���'نا("#������ق"��!�������ا"%����"وا�
���Gا�1"ا�����12"P��Iا�,���ف،"ا�4و����"دا"P������ا5""ه��FG"أ%&��e"و#��A-�"
ت ا"و �< "ا����12"����آB"ا�+�4����$�"ا�!,+��@ "�� �< "ا()�'ن "&���ق "%
����"B"(4ا���@"0"#���و�,"?����"FG����1"ه���0��K"ا�!���a���$""����K,�`"ا����Eا�"
101
��K0��""$"ا�3" *" Cnejgoke" Lwfkecktg+" و���" Bأه�" FGه�" PK�A�و"ا�"
�ا5��A-�"�����4+ا5_���>"ا�"��'���ت>"يا�!���$�"�وا��$#��"ا()��'ن"&����ق"%�K0�""0ا(دارة"أ��ل"��?"�ا�
""
""
-�""ا'�:�ن".(1ق"������ت"ا���:�-ي"ا=
"""""��4!'��%"���Aا"دراGب"ه������A5?"#4$���"ا��$���ف"ا����م"���"�"ا5_���"�
��������"4اء،ا#!��"إ��"��"���'!41"ا�!���"اh��A5"و����?"ذا9��%"���'��يا�!�"e'����"
��"��A"���"�"�������"���+آ��"�����!�"?����"��� �"����"ا�����12"ا���"�MI"ان"
Pa�"��'�"ا>آ��"ا�!�KM%">�" ت��$� "%��%+j "�!�� ا"ا>)�'ن "&���ق "ا%�"#"
�a�1� "آ�ن "ذاإ"ا�!��'��ي "ا5_�"نأ"Rc"أد)?"_��"و��h"0"دو�!9:" 9����"
�A4!�ر،#"9(Z�" ���" �����"ت "��� أ#���:"(�("0"ا��4اI�� "'!�ىا��� "���? "��� $
9��1Eن "ذاإ"و�ج "�����د�"آ����!("P������" �K0��$" u����+"41!'����"إ ?���"�,����A"
���ا��"�������"#��W*)9"أ_����ت"��#���*"ا�!���'��"����"ا��E��c!9"إ��و�W���"
""Y'�0ا��!"4S!Aا�9وإ
""
""
""
""
""
1 . Okejcgn"Dgnqhh."Jgngp"Oqwvhkgnf." $"wpeqpxgpvkqpcn"dgjcxkqwtA"
Lwfkekcn" wugu" qh" vjg"Gwtqrgcp" eqpxgpvkqp" kp"Gpincpf" cpf"Ycngu$" ."GJTNT."3;;8.""R06;70"""
102
"""ا���:�-ي"ا=�-"1��4م
""""""4a����"�_5ت>"ا�!���'��ي"#�����$�"ا�����1?"إ�,��ء")��'ن(ا"&����ق"%
إ"ا5آ��������$�"ا���!����ف")���'نا("�����ق&"����<"%�اؤ����"وأ"%���"#"�����"FGه���"
ت�$�م 5"ا�����1E "ا��4>>ت "أو"ا���)�"#��"��"ا>%�E&" ن�(��"ا����12 "ا�
G�ت ا>"هFG"��"�2ف"دو��"داPI"ا�1��$� "و&!�? 0"% +a��" م��"�"أ��'� "ا��
>")�0ب"،�"���"��� �%" 9��"0<� ��$�">"ا>)�'ن "�����ق "ا�4و���� "ت%��، *"46"+��� "آ��� 5"ا()�'ن "&!�زا"%��]�A"� -�.�!�" ?���" ت"ا��'�,
�a!Sا��"PI9"نأ"�2افا5"ا�4ول"دا�ء "إ��? "%��0��"0ا���4ة "ه�M�I" FGل "ا�
1"� ".�]ءا "�Zن"،"ا����12"ا���ا)��"أ��" J1��" ?���" 9�!�0ء "إ&��"M�Iل "��
0"������"�4ة""
م "و.�ب"�y!1�"91"ا�Gي"ا��5��$" �� ���'�� "ا����12 "ا�!#" B�Eا��"
�(�(���م"���<"@%!���"#��a�رة"�����12ا"ا���E&تا>"أ���$�����ق"ا�4و�����"%��"
">"#��4ة "دو�!�9 "$�)�ن "���"� ")�J "آ�� "��� �ا����"ا��4ة"��4د"وأن")'ن،ا([%4���"?����+"46"*����A"����0"آ���%"R�G��#"تا���$�"���Zن0"ا>)��'ن"&����ق"%
0"������� "�E%" ���V�ن "ا���4ة "��Zن "ا���4ة، "ه�FG "ا���a�!S "ا�'�,ت"%�وزت
��"��&"،FG"آ" �����4ة "%��$��� ا>"ا�4و���� "ا��)�ن "$�ا��4 "���? "#�_�ر "%��"ا�
)�)�����"ا���.������"آ�)"���"M���Iل"�����"ا������12�"%�4����4"�����"ا�"(��0����"
""0ود>>%"
نا("#������ق"ا��������1"ا�������1"أآ���4ت'���("�����"���"�*"53"+ر$���B"ا�����م"%���
دراa�"��" م "�!�]ام ا("W�#" ����+2*ن "4226"����"ا�����وض "ا���م ")�)�ا�
��ق "ا�!�!�< "$أن"��?"ا��"4،"��"اف�2ا5"ا�4ول"��?�� "���!��ف ا"#��"#"
ص"+ا��"4"�.-�#Sق"ا�������P "أن"���E*"وا�'���A"��ا��4)"#E�" ?���"
ل")����"��"P+$" �,�'ا��" ��K0�����، "�4��4ة "#,��ق "ا��!S�" ��#" ���" Rذ��"
103
م "%,+��@ "أو"���"��4،"ا��+��c "ا�!,+��@ �E&5ر��"ا�!��A4أو"ا�" ���V" Rذ��"����"
مE&5ا"��K0�)�ن "%,+��@ "��� "���"�4 "ا�!��'��ي "ا5_�� "أو"ا���_���، "ا���"ا�
"$ا�����123
"0�_5PK"����"إذا"����4"ا�!���'��ي"�����A�ا�!���"ا��"����"ا�"`���!%"
0ء�"ا���!�ف"ا����ق"و����"���0"أن"ا���12"��"#" "��� "وه�� 0"دو���
����"�#��:"��"��$��"%E�ن"ا�!�"ا���م "��"I4���"ا�a��"ذات"ا>%�U1ا�"
�(�(�)�)�"ا�'41"&�ل"ه�"��ر"يا�G"ا�!'ؤل"و�0�E"ا���12"ا��"��_�� "ا�
$��>"ا�!�'��ي�%"B�"4��""�Iم"��"ادU14ول"ا���12"ا��0"ا�25اف"�""
ت >"ا�!�'��ي"ا�E�"�_5ة"%�!�ض��$�"%,+��@ "��� "ا()�'ن "&���ق "%
)�ن������4ةا"$"���A�"أو"أ�������"ا�����12"ا��"دو�����"$���4ة$"+"ا���.�����"�
$����إ����4ة"����?"*%� ���"����V-"ا�!���"ا�����'�ة"ا������12"ا��"ا�����12"ا�
��"�"#����"ا�!��4رج"����?"ا�!���'��ي"ا���E�"���_5ة"%����م"���If،"و0?��1��#"#!,+�
����4ة�����4ة"ا���.������"ا��ن"ا&!����ام"#"���4ف"وذ����R"ا������'�ة،"وا����� "و
م��E&54ة"����"ا����اردة"ا����)�ن"�!���'��0"ا���.�����"ا����"#��PEW"ا�����12"ا�
@���!�">���"����$� ���ء"����"���!B"ا���Gي"ا�!���'��"����"�!S���Y"����دو�"ا%"FGه��"
،����$�ءة"إ���?"�"��4ف"ا����I5"ه��Gا"5ن"ا>%�� "و����12"$���4ة"و%� ���`"إ
�0�V"��"لMI"م"�!A4ة"ا�$��"دو���"$�""0"0ا%
"�������1"ا�!����'��ي،"ا5_����"أ�����������"����(�(�����ض"أن"و$�"?�����"
�4ة�)�)��"ا��ا"ا5آ��"ا���1?"ا���'�ة"ا����12"ا�$�م"�<"%E&ا>"أ ���$�%"
��"�y!1'!0"ا�4و���"@+A"ي"ا5_�"أن��'�ت>"ا�!�$�ن ا("&���ق "%'�("<"�1 "�E�نE��"<را "و�a�!�" ���" ���&"ا���ه�4ة "%�E�ن "��4�1 "إ>"ا������� "ا�1
م"��"%!+�أ"ا�4و���U1ا�"�(�(�"ا��د��� "ا����ا)�� "��"أ��?""ر%+�"ا���12"ا�
�;*"37"+ا�U%1ة. 1"Z��60آ�ر،"ا�6$م"ا��ا��"$"�!��,�"Z�eو���"ا���اIا"،���$�E��1"ا�"
Z�$�"��UT"82
104
م"�!�����@"ا�����Wط"وه���Gا���U1�)�ا�"#����س"�����?"ا5رد)����")����Aم"أ���E&أ"
داتوإ��"!."������E"[�����!ة"ا���"����?"ا�4و�����"�ه��4ةا��"���A�"����?"ا����'!
"آ�"ا��د��"ا���ا)��(�cإ�?"أ"Rذ�"�(f"0""
""""����"<"R��c"9����"ي"_���ا5"أن��'���"���PEW"ا�!#����Aأ"M�4��#"<����"?����"
ت>"ا��+�c"ا�!,+�@�$�نا("&��ق"%'(""�'��ا"�@ا�!,+"هGا"آن"&���
"$�!����Gرا"أو"%���'!9�4S"ا�������12"ا������آB"أن"�����?"ا���ر����A"و%���4ل""،3
��'�""ا��د��،"ا���ا)��"�!
""""���(ما5"�!����'��"وأ&����E&"ر���!���A4اء"ا�����A"����.ل"ىأ���Iتا"إد����$�%"
م "���� ")��'ن ا("&����ق ��U1ا�"�(�(����"Gاه���"���E�ن "ور#��� 0">"أم"ا�����12 "ا�ت ا"إد��ج "أ�A��ب "��"أ�P0"اA5��ب��$�)�ن "��� "ا()�'ن "&���ق "%��"ا�
"""0ا���12
""
-�""د��1ري"�]"إ�F"ا�<:�>�"ا���:�-ي"ا=
"""J1%"��%Aد"u�#"?":�ا&�"ا�4ول��إ��]ام "" �� ���'�� "ا�!#"
)�ن"و%,+�@"%�'��".�از"��?"أو�"ا���12"ا��#"@�م"�<"�!E&ن "أ�(��"ا�
)�ن"����".��]ءا"ا����I5ة"ه��B���"���E%"FG"����"&!��?"ا���4و��،���"و$��04"ا�����12"ا�
ت"�����?"��!����aة"أو"������"ا����A4!�ر��"ا�a���1�ص"ه������E"FG�ن%����$�"ا>%
""��0'-"ا()'ن"����ق"ا�4و���
1. Tkejctf" Nknnkej." $Kpxqmkpi" kpvgtpcvkqpcn" jwocp" tkijvu" ncy" kp"
fqoguvke"eqwtvu$."Ekpekppcvk"N"T."3;:7."R062:0""
105
"ا�!��'��ي "ا>_�� "#���Eة "%��� "ا�!�"ا�A4!�ر��"ا�a1�ص"��?"ا��5��"��""""""""""
ت���$�%M�"ا�4و�����"PEW��#"،م".��1�ب"د��A!�ر"����*"455+ا����دة"�������"ا���
ت "����آB ا"���? "�!���� "أ)"9��J1%"?"ا�!�"8;;3"��م�n�"وا�" ��K0��"ا�
����م "��4��1 "آ�"�� "ا������12%" ��'���)�ن "#!������'�� "%*G��I "أن"ا�����12 "ا�!�#"
"وا5آ��"ا�����ل�$�)�ن "��< "ا%����'�� "أي"���? "ا��4و�� "ا�%" ��If" Y��S�"
9�"0R�Gدة"وآ"���? "%wآ�4 "ا�!�� "3;;3"��م".�ر.�"دA!�ر"��*"814+ا��
"��E�ن "أن"���d+1 "ا���ر.�"ا�!��W<"أن���)�ن "و$�ا��4 "�+�دئ "<�� "�!��"ا�
"ا���!�ف"ا�4و��"#"����0""
"""""ا�!���'��ي"#��5_�"ا��!������"ا���A4!�ر��"#�a��1�ص"�!����@"�����"أ���
ت�$� "ا�+�رزة "ا��5��� "���� "ا�!�4��4، "و.�9 "��?"ا()'ن"&��ق">%�"���"
"#�*ن ":��ا&� "%��� "ا�!�� "5;;3"��م"ا��و�A"ا�A4!�ر"��*"3913"+ا��دة
���A "و&��%�9 "ا>)�'ن "&���ق "%�E�ن "ا��و��A "ا��ا���4ر "ا>%��د "��A5ا"
�������E�"�(�aرة"و�����a���#"@����)�ن"و$�ا����4"�+���دئ"����<"%!����"ا����4و��"ا�
"ا���!�ف�"#" �����"0 R�Gدة "وآ�7;;3"���م "أر����1 "د�A!�ر "��� *"6+ا���"
�P"ا�4و��"أن"إ�?"%4�W"ا�!�E%"��"ا���!��ف "وا�����ت "ا()'ن"&��ق"&�
"وا����ا)�� "ا�A4!�ر"��"#"��#" @��)�ن "و$�ا��4 "�+�دئ "��< "�!��0"ا�4و���� "ا�
"ا���دة ")�J "ا��'�ق "ه�Gا "��� "#��Gآ� "ا�����4ة "ا��A4!�ر�� "ا�a�1�ص "و��
)�"ا���A4!�ر"����*"3214++��A<ا�!���"ا"J1��%"?����"4"أن���ا��"ا��!������"ا�
��ق��#"��AA5ت"ا "ا���!��ف "وا�����"#" �'��%" ��#" @��"ا>��Mن "��< "�!
���$���"ا>)��'ن"������ق"ا�����"ا������ق"#"��FG"ا���a��"ذات"ا�4و�����"توا>%
"وا����ت3"0""
1 .;�*"3915"+وا��$دة"ا�1و�$#&"ا����0ر"�;*"4213"+ا��$دة>"ا��2$�>�"ا1�Eى"ا���3ص"
;� ا�R81P$�&"ا����0ر"
106
""
-�"ا���:�-ي"ا=?�M)�ا""
"""""B�"دw�"ب�V"ص�a("مE&ر��"وأ�!Aد"��"���Eا�"��"��%Aا��4ول "د"
ت"��"ا�25اف�$�"إ��? "ا�!��'��ي "#�5_� "اG�I5 "%���] "ا()�'ن "&��ق"ا%
ت(%�"ا�!���'��ي"ا5_���"#����Eة"ا�����P"����"ا������12"إ�����آB"ا�!��1ع���$"
"و�!1���"آ���ة"ذ�R"��?"وا��5��0"ا>)'ن"&��ق3
"ا����آB "���*ت "و04$"
����"و&���y"�+���رات"إ���?"ا������12�!S�"�����+!�"Pا�����"FG��"#"ة���E�"و����"ا�
ت"ا�jW�1"ا�!�'��>"أه�"�$�"�"�FG "ا��1�< "ا5_�� "و��Eة"ا()'ن،"&��ق"(%
ت�$�""0ا(%
""
""ا��:�ن".(1ق"������ت$"ا�>6b`"ا���:�-$
ت$"ا�jW�1"ا�!�'��"$��Eة"%��م�$�س "���? "ا>)�'ن "&��ق">%�Aأ"
B"�"Bه��م"ا��E&5وا"��(�(�ت"هFG"��"ا��اردة"ا��$� �ء"��?"ا>%""
1V#آ�رة "ا�����0ر-� "ا���3ص"����ص"ا�ا���" "."Encwfkc","Uekqvvk"⁄"Nco">أ!�[
qr0"ekv."r07350""
1 . June Ross, "Limitations on human rights in international
law : Their relevance to the Canadian Charter of rights
and freedom", HRQ, 1984, P. 185"
107
��"ا���%��"وا���د��"ا���!��ت"%,�ر�!Sا��"3""إ�?"�41'!"أ)9"أي"0
تا"�a��1�ص$"�!���4دة"$���اءة$���$�"�����د"إ���?"و����h"ا()��'ن"&����ق"%
$�اء%""YWE��"��"�( "ود>>ت"���"m�ه��"� "أ��"إرادة" ��ء "��� "و�
"���� 4Kة"آ)��e"ا�!���"ا���%����"ا����Uوف"و����"ا5:������،"وا��A"���U��"
""0إ#�ا�"
تا"��"ا�25اف"ا�4ول"��"ا����12"آBا���"�رت#"""�$����ق "%&"
ت"ا�!�'��ي"ا5_�"#��Eة"أGIت"�!�ا")'نا(�$�نا("&��ق"(%'(" ?���"
سAا�"$أ��'�!"jW�1ن"،$ا�*#"FGتا>"ه�$�%" >�!�!%" ��:�a�S#" ��4!'�%"
��'��� "ا������12 "ا�����ا)�� "و%,+���@ "%���#" ،��"��S�<" ���:I"ق "أنو����"ا��
"ا���!�ف"#"��"FGتا>"ه�$�%"�d+1�"أن"�'�"ا����ة "�mوف" �ء"��"%
�����4Kة "آ)e"ا�!�"ا��Uوف" �ء"��"و��h"ا�!�'��"���U"ا�'4Kة"ا��A"
41�"4$ "أG�Iت "&��� "وه�� 0"ا�!��"#" ���Eق "ا5ورو#��� "ا������ن ا("��'�("
"$�����0"�����"أآ�����"�����$�����"أن"�����?"�*آ���4ت"،"4������ق"ا5ورو#�����"ا(%��"
نا('��("<"���E��"ن%"أن���E"���!+��"��aر"ا����,!���#"Gي"يا������!��"?!��c"
""0ا�25اف"ا�4ول"��"ا���ة"��د��
1 . �������$ر����"���Fء"��4&"اI#���$ن"��%���ق"ا��و�����"ا���G$U8I$ت"1����U8"$،"ا�������"������""
�1���6"ا��%���ق"�����,"،G1�$�"����!"$��<%�PX8$$����"ا�������0"ا�>���f$ت$�"،j��-�Dول،"ا����6د"ا�Eا"
��"،4226وا�126ون،"ا�($��3"ا���3UT"479"$�6ه�$�""0و
30 1V#"��!"��P�"ا��($ل<""N)cttív"fw"45"octu"3;;7."Nqk|kfqw"e01"Vwtswkg."rctc0"99="gv"n)cttív"fw"
47"cxtkn"3;9:."V{tgt"e01"T0W0."rctc0380"
108
4����"e�����%"�����Eا�"����""����"ا���25اف"ا���4ول"����"ا������12"آBا�����تا�$�ت ا>"ه�FG "��< "ا()�'ن "&���ق "%��$� إ"%�$M,(" ���" ة��E�$" ��'��"ا�!
jW�1ا�$�$*�،"1��Gة ا�"ا�����12 "ا����ا)�� "%,+��@ "��� "%��'��ي "#*_�"�"" ?���"
س��Aأن"أ"����)�ن"����"���"��"ا��a��1�ص"ا()��'ن"&����ق"&����"ا���4و��"ا�
PEW%"4&أ" Bوط "أه���c" ة0ة ا�"أ&�4 "أآ�4 "���4 0"ا�4و��� "داP�I "ا������� "ا������"
���(د$!""ا��!�4ة"ا�����E"أن"��?"ا�+��,a�#"?��"��$�"ا5ورو#��� "ا>%
"دو������ "إ�!]ا����ت "إرe0����%"ا()���'ن "�������ق ����"!�V" ن���� "ا��������ق"
"ا���!�ف"#"��"،��$�"و.��ب ")F�U"و."�"��"�'!�.-"ا�Gي"ا��5"ا(%
@�+,%"�(م"��":4ر"ن$�"6;;3+""P+$" ل�Iا>"إد ���$�"��� "ورو#��� ا5"%
ما�1��U"�(�(���"ا�!���'��"�����U"ا�������"ا���'�ق"إ���?"#���U1ـ�*"ا()�����]ي"ا�
hو��"�U1�ق"إ�?"#�A"؛إFد�!�"B��" 4���" ن�E�)0ء "أ��م "#��"�1ا���2 "ا�
م"#�'+)GI*�"9">"#*نE&تا>"أ�$�)�ن"%,+�@"�41"ا�4و���"%�"ا���12"ا�
"�4م"ه�"و&�4"�'+-".م"��"إد�U1ا�"�(�(�"ا>)���]ي"ا�30""
""
-�""ا'�:�ن".(1ق"������ت"ا�>��c"ا=
4a��"�_5#">�ت>"ا�1�$�م "و%��'�� "�"�B "ا()�'ن "&��ق"%�E&5ا"
� ت ا"��� "���"� "ا��a�1�ص "وا(.�ا��K"���ا�����$�ن ا("&���ق "%'�("
1 . Jqwug"qh"Nqtfu."Cjocf1"Kppgt"Nqpfqp"Gfwecvkqp"Cwvjqtkv{."
3;9:."3C33GT"7960""""""
109
PEW#"<" P����"1� �"م "$�ا��4 "����د "�E&أو"وه���� "وأ" ،����U(" رة�a�#و"
P�E%"����"ا�����"ا���!�ف"�����ق"ا�"#"30""
"""""e��� ت>"ا���1�<"ا�����U($"���_5"أ���$�1��#ه��"$ا()��'ن"&����ق"%"
ت"����"ا����Gآ�ر�����Aا5"ا���4�A"���!41"ا�!'���"0ء"���"�����"ا�����12"ا�
ت"ا�!���'��ي"ا>_���"�!+��������$�)�ن"%,+���@"����"ا()��'ن"&����ق">%���"ا�
""0"ا���12
"ا�!���'��ي"ا5_���"���'!41"""""��$M,(ا5"����"إ���_">�>"ا���1���$�����ق"ت%&"
�� "$���1"��?"ا()'ن�!�)�ن "#��� "ا�!�ا��@ "ه�� "���)�ن "ا��4و�� "ا���"وا�
"إ&���4ى"������0"ا������12�0����"�����"ا��4ا�����"إدارة"$���)�ن"آ���ن"ا��"�����،"ا�
ذ"]&�"دPI"ا�Gي"ا�4ا)�رك�ل"$+P"ا�1Iرك"إد$���M"ا�4ا)��"ا5ورو#��"%
ن،ا("������ق'��("J1���"?����"أن"Y����E%"����.�!ق"����"ا����A"آ������"
JSc" B"!��" ن��E%" ?���" �#��1�# 0"ا���آ��� "#1!���� "أد��� "إذا"&�'" J1�%"
$��ا>"��*"هـ8151"+ا��دة�"أن"��?":�ا&�"ا()'ن"����ق"ورو#��ا5"%
�B"!����"�������a�ل"&#"?����"B.���!�"��(��"درا"���E�ن">"��4��1��$"?����"
"ا���4�� R'��%" "و$�4 0"ا���آ��� "��� "ا��'!��4S"ا��B"�"�d"��?"أو"ا�!�4ث
FG"#"��0�دة "ا����آB "إ&�4ى "أ��م *"ه� ـ8151"+#���+" �V"أن"رB�V *"آ�1#"�
$����ا>�م"����"&�G��n1"داI����B���"���E%""ا()��'ن"������ق"ورو#����ا5"%��U1ا�"
�(�(�""0"ا�4)�رآ�"ا�
""
���� ����� ا������ ، . 1��1���U8 " ،Z�$��� ���1 ا��G$U8I$ت ا��و���� ��%��ق ا'#��$ن " ،
��UT251.
110
"�ــ����ـ#�"@ـــ����ـا�!�ا�"�ــ����ـ$��1"������?"ا���������E"ا����A!41ت"و4����$"""""�(�(� "أ_�ا*"هـ8151"+ا��دة"�,ء("وا�4اI��"ا�4و��"�ــا����'��%"
"وe0���$"ا�4ا)�رآ�����،"�ا��1����K"ا��4ا�����"إدارة"$���)�ن"%,+����@"�����
���!1�#" �Z�#د��< "��� "دارةا("!]ام" Y���E%" B.��!4 "أن"دون"ا���+!'�%"
)�ن":�ا&��$��� "%,+�@ "أ)"� "إ�?"%��W"أن"ودون"ا���12،"ا��"ا>%
"ا>)'ن"����ق"ا5ورو#��30""
""
""ا'دارة"أD<�ل"F2D"ا�(�M?��"ا�-�� �
"""""���E"ل��"أن"���? "%4ل"ا������"ا���ر�A"أن"ا��+4أ"&�q"��"ا�
ت"أ_������$�"����4ر"���B"ا�!���"ا>)��'ن"&����ق"ا%��"�Iإد"����"BU1ا���"����(�(�"ا�
"�E�ن">"ا�!�"أو"ا����12"��+,%"�c،"ا��+1E��"?��"ارات��"ا(دار��"ا�
زال���"����� �+����"����"و����4ودا"V"0"ا���25اف"ا���4ول"إ���?"#���1'+�"أ���
"��� "و#��0BV"اOن"إ�?"��4وم"ا5_�"هGا"أن"��?"�4ل"ا��ا$<"�Zن"ردن،ا5
Y� ت "ه�FG "%*_��"در.�"��$�"�!S��Y "��� "ا(دار��� "ا����ارات "���? "ا>%
0ء"أن"إ>"ا���25اف،"ا���4ول���1"��"آ�����ة"دول"����"ا�����12"ا��"?��� "أ
ق"����"�!����ى���A"9��!#"إ&!���ام"���4ى"���\دارة،"ا�!�������4"ا���'�,�"����?"ر$
ت"����"دو�!"��"#���@"ا�1�n��c"�!]ا���ت�\"ا(دارة���$�0"ا()��'ن"&����ق"إ%
)-"وإ�?."�#"%!+��P�+�A" ��If" 9 "_��"�\دارة،"ا�!�����4"ا�'�,�"��?"ا��$
1 . Dktikvvg" Mqhqf" Qnugp." $Kpeqtrqtcvkqp" cpf" korngogpvcvkqp" qh"
jwocp" tkijvu" kp"Fgpoctm$=" kp"Oqtvkp"Uejgkpkp" *fît+."$Kpvgtpcvkqpcn"
jwocp"tkijvu"pqtou"kp"vjg"Pqtfke"cpf"Dcnvke"eqwpvtkgu$"Vjg"jcixg<"
Octvkpwu"PÊjqhv"rwdnkujgtu."3;;3."r04580"
111
Bآ���Eة "و�!���P "ا��25اف "ا�4ول"��"ا����12"ا���#$" ���"؛$ا����Wو�� "ا������م"إذ%"FGه��"Bآدة"ا(دار����"ا���'�,ت"����"#�,���-"ا��������Z#"���U1ا�"����"
����ت"����"ا�1�n��c"ا(�!]ا���ت" ���ء"����"���"��A��ك"أو"&���$�����ق"ا%&"
""0ا()'ن
""
"ا�������"�� """��دارة"ا��������"ا�
إ"4�4%�"���ي"""a!Iتدة "ا(دارة":��" "�!��اف ا>"M�Iل "��� "إ���"�"
ص#a��!I"������"وأ"�,���A"،4ة����"ا(�!���اف"أو"���"�"ص#a��!I""أو"����,�A" �����4�%"
3��4"ا(دارة"�A�,� "4و%�� 0"% ����" "ا����Wع "�!��ك "��4�1�"�"
"%�'!���9 "ا�!��aف "��� "ا������ "��"$4را$��"%�'!,�< "#����" q���Uوف "و�
�����4"���<"ا�!��PI4"����"%�!��1<"أن"أو"%!��PI4،"أن%"�����"ا�!��PI4"ه��Gا"آ����#"
-A1!�<">�"Pآ"��"$&4ة"��?"&4"0""
4�0ء "%+1?"���"لا��4و "��� "ا�����12 "ا����آB "��� "��4د "��� "ا����12 "ا�$�ا"��"ا�25اف�1د"��Eة")'نا("&��ق"ت%!Aا"�#0��K "ا��$��"���? "ا�
م"إ�?"�\دارة"ا�!�����4"ا�'�,�E&ت"أ�$���0�$ "���� 0"ا()�'ن "&���ق "ا%"
�1"#"�ن+A*،"ر"��"ا���ردات"���h"$�ارات"أ&4"��*"د��11"+ا���رد"أ_
���(��"أن"إ���?"#��,m����"ة���Kا�"����ة"دا"����"���E�ا��!���4ة"ا���"���[����"
$��� ا>"��� "#"� "ا���!��ف "ا�����ق "&!�ام#�ن ا("�����ق "ا5ورو#��� "%'�("0
` "ا�4و��� "و�E�A%�� "ا�"���ة "دا��Kة "��Y�m "$"��� "آM"#*ن":�ا&�"�*و
3"/ ،&D��2ر#���� "!������ ا����$%�دار ا�(%$����4 ��12���3 : ، !����$ن"ا�%���_$ء ا'داري، درا�����
�� 2007وا��0ز-�، UT ،67."��"ا��$�Z،"ا����1. 2UT"8:0
112
��U "#*ن"��]�����$��� ا>"��� "ا���اردة "ا��+�دئ "روح"���? "�"ا5ورو#��� "%
ن "��41"ا()'ن"����ق�Aر��" ،��"%"��� "ا��+�دئ "ه�FG "5ن"وذ��R "وا.+
q����&"ع���� ""ه�����G"وا.+���ت"و�����"������4ل؛"�+���دئ"ىe'�����"����A"ا���
��aSWأن"ا�"��a!�"ف"#�4ا��a(وإ$"3"
"0""""
��Eة""""""��"��" q��&" ا��+�4أ" س "�"��Aأ" �(�( "و����ي "�!���، "$�"�� "و
> ��"G��0ء"MIل"��"ا�!1�ت "ا�!��'��ي "اA"< ��_5+����"#*&4"ا���$�%<"
عا0��I"أو"%���A"،������4�,�"ا(دارة"����1`"$��)�ن"����?"ا()��'ن"&����ق"
""0ا>)'ن"&��ق"ا&!�ام"���4"�\دارة"ا�!�����4"ا�'�,�
""
1 . Jqwug"qh"Nqtf."T01"ugetgvct{"qh"Uvcvg"hqt"vjg"jqog"fgrctvogpv"gz0"
Rctvg"D"jclcp"Ukpij."3;97.YNT."4770"
113
-������:�نا'".(��1ق"��������ت"ا�����:�-ي"ا="F��2D"(���B�"1ن�����"
""(�,-,�"���2"ا'دارة",<>d"و5>
""""""�d+1�"?��"ا(دارة" ���" q��&" أن"ا��+�4أ" P���%" ?���" س�Aن، "أ�(��"ا�
%"��A��آ""����"%��1]ل"وأن��a��%و""?����"?0��!�"ا���Gي"ا�����Wع"إدارة"�
را!I">�A�%"4"أو���ت"%�&M:")0"دارةا���" >KWأن"ا��" ���!E�" ع�Wا���"
> �4ة"#�$"��"#��u "و��� 0"ا���و)�"��"وا��A"در.�"�\دارة"%!�ك"�
"!�4ةا���' "ا�����د "��� "#��4د "ا�!������4 "دارةا("�A�,"ا���Wع"���4"ا5&�ن،
س"��A5ه�4ات "��� "ات وا>"ا�����$�0"ا�4و��� "#"� "%��%+j "ا�!�� "ا�4و���� "%
������"����� ����"�����Aا$-"FG،آ"���"&�"�!]ا����ت�M"ا(دارة"ما&!����ا"����4ى"ا�
$��ا>"ا�4و����%"41�" "!�Aر��" "!,�'��" �����4�"ا�+�رزة "ا��5��� "و��� 0"ا�!
?����"FGه��"����)�نا�"ا�����ص"��A!�ا��ا5"��Sظ"ا������در"����?"#aا����"
دJ1���"����"9��%"وا���Gي"،3:;3"����م"ا�+������"ا���������"����A"نأ"����?"ا�! ���ع"��ا����"#��*ن"����]م"ا����ز����"����$�"#"��Gا"ا���a��"ذات"ا�4و�����"ا>%
)�ن���1�#��A+�"ا�"�!��Aر��"9%�&Ma���"9���"و�"3
ـ��ـأ�0""��1ول"��4��1!�<"
)�ن�0ء"ن�Z"ا��'*��،"هFG"ا��"ا��25اف "ا��4ول "��� "��4د "��� "�12ا��� "ا�
تا"�������$�41)���،"و#���Gات")��'ن؛ا("&����ق"%E��Aا("B���"4����"��.�&"����"
0عإI"�,�'����4"ا���0ت"إ�?"�\دارة"ا�!!�ت"��$�ن ا("&���ق "ا%'�("
دقaا��" "4رــ� ـ��"��B "وا�!�� "���"�"�Iم "��� "إد�U1ا�" �(�(��0"ا����12 "ا�
4�ــ� ـا����"ا������E "أآ�4ت "�" ���" yت "أن"ا���1و�"أن"���- "ا(دار��� "ا��'�,
رس���%""!,���A"������4�ت"���<"%!���@"#��a�رة"ا�!���$�"ا>)��'ن"&����ق"ا%
1 . Lcogu"mtcyhqtf"cpf"Y0T0"Gfguqp."$Kpvgtpcvkqpcn"ncy"cpf"
Cwuvtcnkcp"ncy$."kp"M0Y0T{cp"*fît+."$Kpvgtpcvkqpcn"ncy"kp"Cwuvtcnkc$."
U{fpg{"<"Vjg"ncy"Dqqm"eqorcp{"."3;:6"."r033:0
114
"%*G��I"#��*ن"ا(دار����"ا���'�,ت"%���]م"ا���'�41ا،"و����"y"30ـ���1و���"��]����ا�
ن+'�����0ت"#��!�)�ن"����"إذا"إ>"إدار���"$���ارا"%��4aر"��4��1"ا���4و��"ا�
ea("ت���W!?"ا����12"ا���ف"MI"Rذ�"4"0""
"""""""` "وا�0ء"أن"%��"ا��'+�G�"#" Pا "أGIت"ا�!�"ا�4ول"��"ا���12"ا�
����"P+��A"،���#)�)����"ا���ا���4"#����"ا���اء����"?إ���"���A?"ا��$�"ا������12"ا�
����ت"ا�!���'��ي"ا5_���"أ��A��ب"و#����"ا�����$�"وه���0"ا>)��'ن"&����ق">%
������!1�#"����1+%"Y���$��"`�'����"P�4����!#">#����4ة"ا��ا���A<"أو"ا�����م"ا�,������"
"ا�!�� "ا����12 9�K "إ��? "����0 "أن"دون"%��A" �����4�,� "ا(دارة"1��%dأو"إ�"Fد�+!��Aا"?����"P��$��4"أ���#��P،"و����0"%�����ار"��"��"���E�ن"&��>ت"_����"ا����"
ر"ا(داري���_f"4د"إزاء"��ر���������ص"�����"S���c5أي"%!����ك"و>"ا"��"ه���
��'�ت"�<"ا���ار"%�ا�@"��0ن"��!�$�""0ا()'ن"&��ق"ا%
"""""""?�����"P�+��A"،لد"$���ار"%���'��"���'��ا"���E�ن"ر#���"ا��������#Z#"
JSc"?��"9(أ"<"-%��"Fد"����Eا"ا��&�4"وا�'+�M��"0P"إ#�(�(م أ"$��"
� �ء "ه�� "#��د ا("�����"��1<"ا���12"ا��dار "إ����0"ا(#��د "ا��!���0 "ا�
�"$�ر"�Zذا�"ا�dا"ءإ�Gار"ه��س "��?"ا��Aت ا"أ��$�ن، ا("&���ق "%'�("
����� "���1"ذ�Z�"Rن" �.ت ا>"�"�FG "ا����0�ن "��"�� "إد���$�"و#M�Sف 0"%
Rن"،"ذ�Z�"ن�(�"���? "و��'� "#�'"��� "%��'����E��" F "ا(#��د "��BU1 "ا�Gي"ا�
1 . Mittg"Giigp"."$Kpeqtrqtcvkqp"cpf"korngogpvcvkqp"qh"jwocp"tkijvu"
kp"Pqtyc{$."kp"Octvkp"Uejgkpkp"*fît+."qr0"ekv."r04350""""""""""""
2 . Uvghcp"O0Uvghcpuuqp" cpf" Tcipct" Cfcnuvgkpuuqp." $Kpeqtrqtcvkqp"
cpf" korngogpvcvkqp"qh"jwocp" tkijvu" kp" Kuncpf$." kp"Octvkp"Uejgkpkp"
*fît+."Kdkf."r03930"""""""""""""""""
115
���'�"آ��*ن"ا������1؛"���JSWا"إ#���د"#����0ورة"��%��-">"أ)��9�"��� �"ا�
1ءاتا>�!A"�!ا�"J1�")�ن"���"��'��ا"ا�%"�A0"وا""
""
�:�نا'".(1ق"ا.�-ام"�(��"ا�1MNع""
"����"ا������E"����"�ــ��ـا��12"ءا����0"���4ى"��+���ل"ا�����4"ه��Gا"أن".��]م">
تا"����"ا���25اف"ا���4ول���$��+���>"����h"وه���0"ن)��'ا("&����ق"%�"?����"
سAه4ات"أ"ا���%�$�"#�.��ب "ا��م"�!]اما>"��?"و��E"�ــــا�4و��"وا>%
����A"�!]ا���تا>"����"9ــ��ـ#�:�"ا()��'ن"&����ق"إ&!���امA5ن"����"ا�(���"ا�
""+"""�ــــ$����0"�ـ�����0"ا������12 *Nggej،"`��� "ا������ردات"������h"أو
�(ن"%��'�`"(دارة"1�&���ا���"ا�����E%"��&Ma�ن"��4��1"أ)��9"ا�+��,�����%Z#"
�I"@��"�AقAاء"أ�A"ن���> "ا��@"هGا"أآE�" ���"إ ���$�"��� "أم"دو���� "%
"أن"ا������آB"�����?"�!�.���-�"،[ا�������"ه���E�"�����"FG!����ب"�����V"_ا����A4!�ر
"آ)��e"إذا"إ>"ا����@"ه��Gا"���Iق"إ���?"ا�����Wع"إرادة"%���Fإ"���4م"%�!���ض
)�ن"�+��رات���"آ��ن"أو"ا�����Wع"إرادة"ه���"ه��FG"أن"����?":���ا&�"%��4ل"ا�
�وري"(.�اء"_��ة"أو"��a��"ا��Sق"هGا"30""
""" 4��0ة "درج"���"أل"دول"��� "ا� " *Eqooqp"Ncy+" ?���" ا��]ام"
�A"ا������ق"#��&!�ام"ا(دارةA5ا���!���ف"�ــــ��ـا"��"#"����"����$�"دو�����"ا%
س"?ـــ����ـ������Aأ"""+"""""""""""""""""$Mدـــ����ـا�+"�نـــ����ـ$)"$������"أ)"����
*Eqooqp"Ncyا$�- "؛�!�" Bآدة "ا������" ������"ا��!G�Sة "ا����ارات "��
��"P+$"ا(دارة"��"q�&"ن"أGIت"أ)"+'��ت "#��$����ق "ا�4و���� "ا>%��"
1 . Jqwug" qh" Nqtf." Eqwtv" qh" crrgcn." Tx0" Ugetgvct{" hqt" Jqog"
fgrctvogpv."gz0"R0"*pq4+."3;;6."Swggp)u"Dgpej."3;:0
116
"ا()'ن"�:�#"P�E%"�����"��$MIأ"���+�0ء "�Zن"�If،"و0?1��#"���"ا�
"�'�R"ا�+�4ان"هFG"��"ا���12E�'�"��"P��!�"��$"4م�ا�!���0@ "" ?���"
5)"� "��'��ة "�"��� "وه�FG "د��،ا���"ا�����"&���"�<"ا(دارة" -��,!%" ���"
0ء���"&��M"����4"أن"ا���� ��"@�����!��"����#"���+Vل"����"ا��"ا���'�,�"أ����
��"$ا���د��"�����ت""وا�!���E"ا��30""
""�E��"ل��0ء"#*ن"ا��"ا��Gآ�ر،"ا���$Y"��"#��4ا"��h"ا5رد)�"ا�
4���A"��4�,� "و.��د "$أن"���? "ا5رد)��� "ا����� "ا���4ل "�����E "أآ�4ت "�% ���"
ت"�����u"ا����5اد"%���ك"��1ه��"����h"���\دارة��+Vا(دارة""ر""&��4"دو)���
"!,�'�"��"��4�"$ا�!40"""
0ء�����"ا�!��������4"ا����'�,�"0���I�ع"�����Eة"أ$����"ا5رد)����"ا(داري"�
"و%����4 "إرادة"����u "ا��5اد"�!�ك"أن"دون"���ل"&4"أو"$�4"إ�?"�\دارة
0ء"اه��G��S!�"G"أن"����"����1<"���"ه��1ك"و����0h"ا(دارة���"ا��+��دئ"����"ا�
تا"��"ا��اردة�$� "���ردن "ا���]��"ا()'ن"&��ق"%��AAأ" ��#"��4ى "��$
ر#Z"ا������G���"�"4ا"ا(دارة"إ&!����ام���+!�"FGدئ"ه���"وا��آ���K]"ا������B"�����"ا��+���
��AA5ا"���""0و&��%"B"ا��5اد"����ق"ا��
1 . ��"N ،Q9�� T7��".���73 ا�?<09;،
2 . aGا�59/67�6ا�%1ار ر ،;���$��� 15، ا���3 10د ،�,�� #%$�� ا��UT ،1072."
117
""$"ا�<6-و�D"ا��(�""$�U-ة"أ��س"F2D"ا�-�� �
تا"����"���25افا"ا���4ول"����"���4د"����"0ءا����"أ$���"""���$�����ق"%&"
)��� "و)��ز��41ا،"A!�ا��أ"��P"ا()'نE�Z#""ا(دارة"$��ارات "���? "#�� ا��$
س"����?��Aت%ا"أ���$�"�����"���B"ا�!���"ا()��'ن"&����ق"��"�Iم"����"إد��U1ا�"
�K0�"،"$"ا����Wو�� "ا����� ""$#�+�4أ "����ف "#�ت "�� "MIل"��"ا���12"ا�<"����A"ا����$�%"B���5ق"ا��!���4ة"ا������"���"أه��B"إ&��4ى"�����"P0ا�,�0���"ا�
�����0"ا����و����#+Vgqj*"3"،"e��1+%"����Eا���""��A!�ا��أ"����"ا���������$��"
ء"��e0"ا�aS�ص؛"هGا"��"_�ر�d�Z#"4م "إداري"$�ار��#" "ا���4�� "��1
���ب "إدا)!��9"#�����"����داK"إ$�E%ر0ء"#���"��و��"%���را(".������"#���"وا�
9���"�#���#"h+4ة "ا�����" e�A" 1�ات�A"0 4�$41ت "و!�Aا" ���Eا���" "��� "ا�����
$��� ا"��*"513"+ا��دة"��?"$�اره����ق "%&" P��د$e "ا�!�� "ا�,�:" �"���"
م"��"اA!�ا���"2;;3،"Bو�"""0"ا�����A"ا����4ة"��"&��W1%"��"91ه
""
[N2�و">K��� "ا�A!�ا�� "دP�I "ا���4�� "#�*ن "ا����0"و$$Z#" ،��!$w�" �وه�"
")�-وأ"أA!�ا���"و%]وج"1'��،ا��"���]ي"5"+�1*" �� "و4�$ 0"لأ2 � "أو
0ة����`":���%�ا"ا�����G"ا�a���"ارا��������"أن*"0��$ة"6����"7+���"آ���ن"&
$����ا�����ق"%&"P���"�����"���B"ا�,��"�Iم"����"إد��U1ا�"�(�(���">"�ا����A!ا5"ا�د$�"أن"�����1�%a?"ا������������ا>"$�%������"h������")�ن"������"أ_�����"أي"�"���������"ا�
"�ا��ــــA!ا54
"0""
1 . High Court of Australia, 7/4/1995, Minister of state for
immigration and ethnic affairs v. Ah Teoh F.C, no 95/0/3 (1995) "
�f ا�Q9�F) 26(ا�"��ة . 2�L2; ا� M�آ<ر وا��?�ر إ�Eا�� ��$ ا��0.""
118
د$�a�����"⁄"0ة"ه��w>ء"أآ��4"آ������"ا��+��4أ"q&���"����"%����1"⁄"ا�
M�إ���("����#)���-"�����"إ��."������Eا���"ا���!���A5م"ا"وا�����W-"ا������B"أ����
"ا�!���aف"����"������12ا"وا(دارة"ا����A"����1#"�����E!�ا��ا5���#"@���!�">���"
�����$�دق"ا(%aا�����"#����"ه����"�����#�ا("ا(����Mن"وه���Gا0"���"�����#$"�����_"
0ه"ا�������W����"$������!�"Pو�����!�ب"�4���1"#�����V"ت���W���!ا�"`Kا�����وا�"
����ا���S"0����5ي"اGو."���"����"/"�����1"ا���"���U("ء<wة"ه��0���"!��]ام�إ"⁄"ا�
م"�@و"#�!�aف"ا>دارةE&ا"أ��$���ق"%&"،P�ر ا>"%���� "و#�*ن "ا�,�+!�"
�P"ا��0��"?��a���"ا5ول,��"1"� *"513"+ا��دة"ذ�"R��ea("?"آ��"3"
0"""
�$ ا��0� ا��Eآ<ر) 34(ا�"��ة . 1."
119
"ا�(�Mء"�"ا�<2�"-C�B���B)"ا��B,�2"ا���1?@�"""ا=رد
PK"#���*ن"����م"#�.���9"������لا"����'!,ع""""""���A�"ا������ا�+�4"@����+,!��"
�cدات ا"��� ":�4ى "�"� "���h "أ��FM "ا���Gآ�رة "ا()�'ن "����ق"ا��+�"!."
مE&ء"وأ0�0ء "�*B�"GI"ا��+4أ،"&�q"���0"ا5رد)�"ا���"إ��? "ا5رد)�� "ا�
ت>"ا�!�'��ي"ا5_�"#��Eة"اOن�$�)�ن "%,+�@"��?"ا()'ن"&��ق"%��"ا�
"و$���ارات"لأ����"����?"ا��$#���"����Eة"آ��B���"@��+,�"R�G"أ)��9"آ���0"ا5رد)���
"ا(دارة$M,(تا"��"ا�$�"رB�V "ا5ردن،"#"� "%�!]م"ا�!�"ا()'ن"&��ق"%
"��\دارة "ا�!������4 "ا��'�,� "أن"��?"أآ4ت"ا5رد)��"ا����"ا��4ل"����E"أن
���4ه،"��,�@"�!�وآ�ن"ا��5اد"أن"�1�%">%" �"%+Vور" ،�"Kوأ)�9 "وأه�ا"
��A"و&��%"B"ا��5اد"و&��ق"ا�'�,�"هFG"#��")�ا���از"�!���A50ا""
""B���"*����%"Bآ"ا����Gآ�ر%��"�4�!��ا�+��"ا�����A�!��"إ���?"إذا"ا5رد)����"ا�����
��d#"Pا���"#$�1"� "ا()�'ن، "&���ق "��ت %Eت "��� "���*ت "و�+�Aدرة "�1�("
"ا���!��ف "ا����ق"#�u"إ��ل"إ�?".4ا�"#" ��� "دو�����,#" ���V" ة��c+�"
م"#�MI"+,%@�"uل"��E&5ر��"ا�!A4ا�"��(�(�ن "BU1�% "ا�!�"وا�'�(\�"30""���d+1ا�!*آ���4"و�"ت"����"آ��ن"ا�!,+���@"ه��Gا"أن"����?"ه��1+��A1�"������$"
)�)�"ا�J1"دA!�ر��"�4م"��?"اA!41و"".4ا،"و)درة�"�!���� "آن"ا�Gي"ا�
?��"��E9"ا�����+,%"��"��0�س "���? "���"� "ا����و �"ا��A9 "أ�!��S�"
u�+�"مE&5ر��"ا�!A4ا�"��""0ا()'ن"#���ق"ا��!��
1 .�;" aأه�" ���)�Eا" ���!" M1ار ">"ذ���G" ���D��" m��T" ن "��+اء$��!" a�Gا���$در ";;987:1"ر"
����D "و1Gار"،;;;481413"�0$ر-]�"��0$ر-] "ا���$در "9814224:"رa�G "!��$ن "��+اء "��ا-�� "
�������D"و1����Gار"،"5213214224�"�����0$ر-]"ا������$در";5:831422"رa����G"!�����$ن"ا�����3f0$ف"3:151422;0"
120
"""��������"�����"�E&"درa��0"�������";;;4813413"ا������������"ر$�����B"ا�
987:1;;،"e0$"��E��" ن ".�]اء ":�����" ����S�#" دة*"17;:5"+ا���
ت"$��)�ن"������#��"���mوف"����"ا��.���د"#�������"%!����@"ا�!���"ا5رد)���"ا��
-��%"�"+Wم"ا�E&5"دة"����ا�"%���"ا�!�"ا5رد)�"ا�A4!�ر"��*"9"+ا��
،��aSWا�"e�1!1!���"وا��#"��" �"�:�� "د�A!�ر�!"؛ "���4م "%,+�I"وأن"
"���� *"9"+ا����دة"���� "وردت"ا�!���$"���a�)� "ا���a��SW"ا������� "$�+��رة
ءت "⁄"ا�����E"أآ4ت"آ�"/ا�A4!�ر�.$" ���1ء "أي"دون"�,��!�Aا $"اG�"و�"
�4ة"أ��"�Zن$$"��(�(1"� �"%��4 "أو"ا���a�SW "ا������ "%���@ "$" ��+!�%" ���V"
1عا("و�!�.-"�دA!�ر�!�"��""��+,%0$""
"و�����""���"�E&" درaا����" oر����!#"5213214224" �����" ��0����"ر$���B "ا�
:9814224،"e0��$"����E��"ن".��]اء"#4ا����"ا����دة"د��A!�ر��"#���4م"����
"وM�4�%%��9":;;3"���'�1*":"+ر$��B"وا��W��1"ا��,+����ت"$��)�ن"����*"63+
"(5"�+!�%"h�K"%����"ر��ا��,+�"M��"ت ا��,".��اBK "��"أ:�����+"
،�W��1ض"وا����!�"ا�����م"�� ���ع"ا��W��("���+S"#�����د"ا�������"$��F4a"و%
��"��-ء "و)���e "ةرادوا("ا����B "إ_+�ت "��� "وا.+"� "��� "ا����� "ا��1#�"و%�
"����"ا�������E"ا��A!41ت"و$��04"ا����!"B"����?"ا�����م")����"إ_+��ت"�"�"��FG"و:��
"ا����دة"1�#"��"����"د��A!�ري")��J"����"أآ����"����?"ا���A4!�ر��"#���4م"ا����دة
"��� "B"1�#"%���]">"وأ)9"ا��'واة"��"ا5رد)���"#�@"ا�!��e"�ا�!*"813+
س "���? "وا��ا.+�ت "ا����ق�Aدة "أن"أ"ا��,+���ت "$�)�ن "��� *"63"+ا���
�W1وا�"e��("��" �"%��"���h�K "ا���1'�#� "ا�!"��� ")��� "إ_+�ت "��-ء *"ب"+�
�9"��?"ا�!����%1ف"����E"ا%GSت"و04$"�n!Aن "ا���" ���" "ر$�B "$�اره�
5:831422;"aدرا���"oر���!#"3:151422;"���$��""#W���"����"دة"ا����
"وا��W1،"ا��,+��ت"$)�ن"��*"63+"1Eو�" B��" �W�%" ?دة "إ��*"338"+ا���
""0ا�A4!�ر"��
121
"""YW��!'�"����"م��E&5ا"��K0���ر"ا�Wا����"0ء"أن"إ��"�����"ا5رد)���"ا�
م"%,+�@"��"ا�!1<E&ن"أ�(��`"ا��دي"ا���12"ا�a�" 4د��دئ "��� ""ا��+�
م���E&5ر��ا�4"وا�!���A"ذات"��aق"ا���������ر"ا()���'ن،"#����c*�"?4أ"إ�������+�"
"ا����'واة،���Aن"دةو�(����Mل"ا���'�,ت"#����"وا����Pa"ا�!��Aوا"Bآ"ا�����
م"%,+�@"��"���!1<E&ت"أ���W%"���S�"-+'#""!��S�" FG�"�" دئ"،"ا��+����A ا"ا��+دئ"��"وه�A5" ��!ف "ا���!�%" �"#" Y��!S�"<ت ا��$�"ا�4و���� "%
1 "���1"ا�Gي"��ا05"ا()'ن"����ق�� 0ء "أن"��"��� "����P "ا5رد)�� "ا�
����A"��.�����"ا()��'ن"&����قAن،"%,+���@"����"���9"أ�(�������"و�9��1E"ا�!E�"
��ق��"ا���!���ف"%���R"إ���?"��!���e"و>"ا���A4!�ر"����"ا��4ر.���"#����"#"����"
تا���$���"ردن،ا5"%���]م"�����دو"%�� )"ا������4ة"����"�W��1�رة"أ)"��"إ���?"#
���A0"ا��0ء "أن"ه�� "ا�W*ن"هGا"��")!+Fا>"���e"و���"����P "ا5رد)�� "ا�
تا>"���$�دق "ا�4و���"%aا���" "ا������A "ا�����4ة "��� "وا��W�1�رة "���"�
ذا "ا��د���، "ا����ا)�� "��� "أ��?"ر%+�"ذات����" B��" 41!'��" ء0��"ا5رد)��، "ا�
�9"��"إ��""�'!41"و>E&و$�ارا%�9 "أ" ��K0��"ا��A4!�ر، ".)�- "���Z? 0"؟؟ا�
�E��"����Bآتا"��?"آR�G"%'!41"أن"��ا5رد)"�$�"�4�1 "ا()�'ن "&��ق"%
" �1ع (ا"#���d "ا��د��� "ا����ا)�� "�<"%�ر!�" ���" @��+,%" FGة "ه����I5ا"##
رة"و%�4رc)م "أن"إ�?"ا�E&5ص "ا�a�1ر�� "وا��!�A4ا�" ������ق "ا��!���#"
%���9و&��")���'نا("�����AA5ا"e'�����"������تإ" ����ء"�����"آ����$������ق"%&"
"����4م"�����?"����Mوة"ردن،ا5"#"���"�!���]م�"ا�!����"ا()���'ن"$"����<"آ�����"ا%���'
تا>"ه����FG"������"ا�1�n����c"�!]ا�����تا>�����$�%"0"ا�a����1�ص"أن"�������1"������
ت ا"%,+��@ "��� "M�4�# "و>"آ���� "�&�4ه �"%E�ن"��"ا�1�Gة"ا�A4!�ر����$�%"
���"��A�اء"ا()��'ن"&����ق�+,%M��I"PKل"����"أم"�+���cا"��A�"ا�����ا"ا�+�4G��"�"
�"Gآ�رةا��"ا�!,+�@"��"ا�1�ع(f"��"FGه"�A0ا�4را""
""
122
��ت"ا�������ت>"را�����""و�
"""""��" R�c<" 9���"ء "أن0��زال "ا5رد)�� "ا���" G�S!�" ��$��" �U��!�" ���"
ت"%,+���@���$�"وه���"�����9،"ا����و ���"ا�1]ا���ت"����"ا()��'ن"&����ق"ا%
Y���$��"<"@'���!�">����"Y���$��"ء0����ت"%,+����@"�����"ا5رد)����"ا�����$�"ا>%
ؤ> "����� "ا��Gي "��5ا"�م،"#�.9"ا�4و���"وا���ه4ات'�%" "ه�Gا "&��ل ".��4
Y$�و>0ا��"��W%"PK<4?"ا���أ)9""Y$��"د�a�"ا����آG�" ���" P�+$" Bا9%"�
:���"ا5رد)����،I"ت"��!��0?"����?"ا���1]ول"����M"%!����ى"وأ)"�����W��!ا�"
م"ا��د��� ��E&5ر��"وا�!��A4ا�" ����"و&��%��9"ا()��'ن"&���ق "����"����4د"ا��
��AA50"ا BV��ت د"و.��د "��4م "��� "و#��Aأو"��4ا)��� "را" ���M,!�Aا" ���"
"">"A++��"إ�?"إر.��E��"9"ا���$Y"هGا"�Zن"ا�aS�ص،"هGا
""""")�)�"�!S�j"ا�'��A"أن"أو�"����1'+�"ا()'ن"&��ق"��ل"��"##"
����E�"���d!Wن"����"ا�����(���4Kة"����Eة"������"#��5ردن،"ا���A"����"ت���$�"ا%
"ا����ل "إ��? "1%!��� "#*)""ذا%"،"ا()'ن"&��ق"��"#P">"ا()'ن،"&��ق
�A "��"أآ��"ا�'��"K)�)� "ا����ل "إ��? "ا)!���"و��� 0"ا�����$� "وا����P "ا�
P4"ا�!���"ا���ا����م"��������"ا�����Eة"ه�����c"FG�ع"����?"%��'��E&رات"أ"و�+��
ظ�ت"وأ��$��� "ذا%"،"ا()'ن"&��ق"ا%� )"�����E "و.��د "��4م "إ��? "#
"�!���فا��"ا������ق".���P"ا���Gي"ا����5"0ا5ردن"����"د��A!�ر����"#"�����Mه"
��K �"ذه�"��"وه�"ا��'���4 "ا�,�#< "هGا"#'+-"�!��"�E�B"ا5رد)�،"ا�
���U1��"ق�� "#��� "ا���#j "��� "ا5ردن"��"ا()'ن"&�0��"ا����و �� "ا�
ت"���9�$�""0ا()'ن"&��ق"وا%
""""")�ن "ا���d!W��� "أن"��� "��!���P "ا���)�، "ا��'+- "أ����"��B "ا5ردن"��� "#
����ن�!�"Mأو"%��*ه�"��1��E%"���(�($"����)�ن"����ل"����"آ�������ق"ا���4و��"ا���"
ت"��"و#�Gات"ا()'ن،��"درA�ا"ا�!�"ا��"��"eزا���"FGت"ه��"ا��
123
"����"%�آ��]��"!,,I"��'ا�!4ر���"ت"����?"ا5آد������"و#�ا��"������ ��"
)�ن"و�����>ت����ت"%*G���I"و>"ا������12،"ا�����$�"&����]ا"ا()���'ن"&�����ق"ا%
+����A1�"������""�!S�����Y"و#������"1�#"����"%�����#j"و>"ا5آد��������،"#�ا��"����
ت�� )�ن"ا���E���"وا���>ت"ا�����"&���B "ر#ط"_��"إذ"ا���12،"#
ت"ه��FG"#����"وو_���@���$�"#�B��E"ا>%"���� ��"��"%�Vض"و���dوا�"��"1�"
)�ن"��>ت"c!?"و#���""0ا�4اI��"ا�
"""""4��"eه�A"ت�$�"��� "ا��'4K "ا���"��م "%���d"��"ا()'ن"&��ق"ا%
)�ن�)�ن "أ)�q�&" 9"��"ا�4و��"ا��$" B�E��" ت�$Mر.��� "ا��Sص "ا�S�c5"
)�ن�%9"وأن"،ا�4و��"ا��� ��"��a�ت"��"�1$Mا��"��(�(�"ا�4اI���"ا�
"%����� ����04"و���"e�Wآ���"FGه���"����Aب"ا�4را����"�اتا�!B����&"����d"�����"ا�1
#�� "ا��M$�� "��� "ا()�'ن "�����ق "ا�4و���� "ا������ "أ&4_!""ا�!�"ا�+�1�����"
)�)��ا�)�ن "أ ��? "&!�? "وا�4اI��،"ا�4و��"���$"#*)�Y�:��" 9 "ا��4و�� "ا�
""0ا�!��dات"هFG"��@"��"��!�+��$"ا5 4اد"$)�ن
"""""h����"<���+�ت"%+���?"أن"ا��ا$��<"����"����$�����A"ا()��'ن"&����ق"ا%A5ا"
�����4"أ$��P"و����?"ا5ردن،"#"��"��!��]م"ا�!���%"R���%"رة�W��1ا������4ة"����"ا��"
،���Aرج"ا��I" ة��Kا�!"دا @��+," ���" P�+$" ء0��:�� "ا����12، "ا�Iوأن"و"
FGه" ��Aا�4را" e? "د�����أن"" Bآرات "��� ".���� "%���R "ا5رد)��� "ا������Sا�"
PK��A�وا�"����(�(�ر"��]����"����'e"وه���"ا������1E"ا����S#"4��&وا""دون"�1"��
،���IOا"�!,+�@"��]����"����'e"أ)"��"آ�����#"���c��-"������"�&��F4،�"ا��+��Aأ"
PK��A4���4ة "وو�" �����!S4ي"#���� "و����"�"ا������ق "�� ��< "ا5رد)��� " ��� ا�
ت"����"#"��"ا���!���ف���$�"آ�"��"وه���0"ا�!,+���@"�� ��<"ا()��'ن"&����ق"ا%
�0���!A"����"����ن"إ���?"ا����5")"��� "����"ا������ق"ه��FG"ا&!���ام"و%��*���"
)�ن�"""""""""0"ا5رد)�"ا�
124
"����?"ا>�!���د"أن"����?"ا���'�ق"ه��Gا"����"ا�!*آ���4"ا����0وري"و����""""""
مE&5ر�� "ا�!�A4ص "ا��a�(و" �W�!تا���� "وا�!�� "ا5ردن"��� "ا�1��Gة "��%"
"ا���!�ف"ا()'ن"&��ق"��"#�4د"#" "���h "دو������0ن "���> "و>"آ��"
�P"ا(&!�امEا�"P��5ت"وات "��� "ا�1�n�c "ا�4و���"ا5ردن">�!]ا���$�"إ%
:����"ا()���'ن،"&�����قI"م"وأن���E&5ر��"ا�!���A4ف"ا5رد)�����"ا�����!�%<"
"ا���!���ف"ا()��'ن"#�����ق��"#"����"FGت"ه�����$����A4!�ر".���"��،"ا>%�"
�<BU1"<ا".]ءا"إ��'�""1�"��!�"#���E"�\�!�اف"و�"1�" P���" @ا���" ���"
،� �"وا���@ "ا����ة، "��� "وا���@ "ا�������، "وA�ء"ا�!��G-،"و%���B"ا�!
��"،��aى"��"وا��@"ا��!'�" �W����" ،@�K<" @ة "&���� "��� "وا���"ا����
�:Sا�"،���Kر ا("����B و%"ا�!1��P، "و&���� "وا����%" ،�W�+�"��� "وا���@ "#
����n�#"�������A"������:وة0"وM����"?�����"ر"أن�!���A4ا5رد)����"ا�"B����"ف����!��"
��ق�� "�!�ا�ا"��9".ءت"ا�!�"#���,�" ،��2"ا�!�� "ا����اد ".�ءت "���4 "و$
)�ن "و��@ $"����?"��,���� "ا()�'ن "&���ق "%!�1ول ������ $أو"،$ا��E�"ا�!���"#
)�ن"��4ده� "ا����Wع "`��1 "ا��A4!�ر "أن"���1"��"،$ا�W�� "ه��Aوا" ���"
B�U1%"FGق"ه��"ا���اردة "ا�����ق "$��a "ا��A4!�ر "أن"هGا"إ�?"و�0ف0"ا��
"ا5رد)���"��?"��9�MI" ���" �0��)�ن "9�# "���"ا()�'ن "�����ق "4و��ا�� "ا�
"وأ.)���-"�����ا�"�����"��12�������e���+�%">"ا�4و������")���'نا("&�����ق"أن"�����
1ء�!AZ#"ق��""0ا�'���A"ا����ق"أو"ا���ا�12"&
"_�����"ا�4را����A،"إ��"���"%�:����e"ا�!����"وا�1!���yK"ا���,����ت" ����ء"�����"
ن"أG��Iه"�'!��a�ب"ا�!���"ا��"����"ا�!�:���ت"����"��������+'����#"�����"
J��S�"@���+,!ا�"�K0���ت>"ا����$�م"����"ا()��'ن"&����ق"%��U1ا�"�(�(���"ا�
O%�"إ��زه"و���E"ا5رد)�،#<""
م"�!�����>"أو�"""""""����"أو.������d#"-��1�%"9"ر��ا���A4!�"ا�!���M�4ت"����"#���4د"ا�
J�ل"ا��!�������"وا( ���,�اب"وا�����a�ر"ا����1���IدZ#"ذ����"ا���ه���4ات"وإ)
125
ت����$�م"�����"ا�4و������"وا>%���U1ا�"�(�(����دة0"ا5رد)����"ا�������+"55"*�����"
"ا�A4!�ر"!���1'�� "و#��Gات "ا����ل، "ه�Gا "��� "آ���� "B�" 4��%"ا��اه�1"#�#"
ت�$�%M�" ق "ا�4و�������:�� "ا()�'ن، "��I" "$���� "%�4��4 "!���0 >%"وأ)"�
ت"ه��FG"ور%+������$�"ا���1�J"ه��Gا"آ��ن"ور#���0"ا���4اI��"ا����'!�ى"����?"ا>%
++��A"����"����#"ب+��A5ن"%��'�`"ا�!���"ا*��#"`+a���"Pم"ا�������E&*#"ت���$�"ا%
"ا5رد)����"ا�����آP��+$"B"����"ا()��'ن"&����ق�����*�"�K��cو""ا$!��e0"آ����
""0ا����"أو"ا��0ورة
""
""""�������0ءا"���'�?"أن"ا����*��ل"����>"���#�����"����"ا�+���q"إ���?"ا5رد)���"�$"
ت�����$�س"������?"ا��+�����c"��!,+�����@"ا()����'ن"&������ق"إ%����Aر"أ"ا��������
����� ء"آ���"ا��a��SW"و����h"ا�����."����"،���Aد"ا�4را���!�<�"?����"
���0 "ا��25اف "ا�4ول"إرادة"إ%�F"��?"�'!41"ا�Gي"ا��aSW"ا����ر�A"
ت"ا��+����c"ا�!,+����@"و�����ص"),���ق"�����"ا�!�����0@"إ����?����$������ق">%&"
�04"ا>)'ن�"eد�"�Aر)�)��� "ا��BU1 "��"ا������"ا������� "ا�����12 "ا��!Sا��"
����، "��&��� "��"أآ��"�B�"�E"ا��aSW"ا����ر"أن"��?�0ء "وأن"إ)!��"ا�
�9"ا���12+2"P+$"أن"`+a�"?��" "درا��� ���وو" >�Aءات "وا0��"وأ#��د "#
ت�$�".���� "?��� "��'!41 "ا�Gي"ا��� ���"ا����ر"أ�0"ا()'ن"&��ق"ا%
���:����"%���4د"�1����4ة"آ�$����"ا��م"����"�+���c"أ_���"(&��4اث"ا(%��U1ا�"
�(�(�"ا�Z�"��E)9"ا���12"ا��:�4 "�<"إ)'��ت "���$�"ا()�'ن "&���ق "ا%
"%�V0و""
"""""""""�����)�)��� "وا���0��� "ا��#5د "���? "ا��$��ف "إن">�"ا���!��ف "������ق "ا�
ت"����"#"�����$� ���"ا2���<"إذا"إ>"���'��ا"ن���E�"����"ا()��'ن"&����ق"ا%�"ا�
ت"%����'��"�����?"ا5رد)�������n�"ق"ا�4و������"ا������"أآ)������A"e�اء"ا()���'ن"��
��K ���"�,���<"أن"ه��1"وا�����a�د0"ذ�������V"R"أم"0��$��c"��K+9"أم"0��$�"ا�
126
ت ""����?"ا5رد)������ت،"ه��4a��%"FGره "ا�!���"ا������"ا�!�����n�"? "ا�����و"
"%.!1!����Aا"����"�E&وأ"��K0�����ت"������*"������آB"آ)����e"إن"+ا�����VM+ا�"
وىEWض"ا�!�"وا���%""���"0""
"""""""""�ت"إ�?"2+U&Mا��"���!Sن "ا�ر�� "���? "������ "ا�!�� "ا�!"�4��0"ا��4ول "%
�Y"أن"آR�G"ا��0وري"و���"� �"ا����آB "إ.!"دات"��?"ا5رد)�"ا�
ت"����"ا���25اف"ا���4ول"�!S���Y"����"ا������12���$�"ذات"ا()��'ن"&����ق"ا%
��aق"ا��������!��0?"ا��������"#���#"FGت،"ه�����$�آB"و#��JI5"ا>%����"
ت"%��W!�ك"وا(���M��Aا�!�"ا���#����"ا�+���4ان�'��#"JKa��Iآ�����ة"و">���"
�2"وه����"ا��د)����،"ا���!����<W���%"4دا"ا5ردن����"�����"[K)�)�����"ا��آ����"ا�
�"#W!0ا��""
���"إن">را ����"""""""�"ا()��'ن"������ق"ا5ول"وا������"ا����I5"ا����Mذ"ه���"ا�
ا"�����"#"���"ا���!����ف�"����u"1"أن"������9"��!������"ا()���'ن،"&�����ق"$����ت%
9%�B�"B"إن"5)9"آ���"#�'wو���"��"ا���!��ف "ا����ق"إ&!�ام"و%*���"#��
"��4و����"ا�4و�����"�����'wو���"،""��Au!1"ا�4و�����"ا5ردن"���'wو���"���Zن"#"��
%""�����"آ������A"P��ك"�����?"%�����م"رد)�����ا5,����A"�����W���!ا�"�����G��"وا�!1
��K0���)�نا�"أن"����?"���Mوة"0وا����"#*)��B'��!�"9"ا()��'ن"������ق"ا���4و��"
�2"$���)�نت"أن"أي"�������،"أو"إ&!���������Oت"ا(">����!B"4و������ا�"وا�����0
ق "�4�1 "إ>"إ��"� "ا����ء��I4م "أو"إ��" ��+Vت "ر"ا��4ول "��� "ا�����12 "ا��'�,
ت"���� "ا���25اف ����$� "و�����"/"ا()��'ن "&����ق "ا%"!�4���0ء "����"�����"/ا�
ن��� "����"ا��a��1�ص"ا������ق"و&���"���"����"FGت"ه�����$�"و����"0ا>%
e�F"ا���+!(\�،"��e "ا5رد)��"ا���آB"أن"ا�'�ق"هGا"��"��4ه�W"ور#�$"
ت"#!,+���@���$�����"دو�����"ا%�!S�"4���#"�$دaا����""و����"ا���A4!�ر"����"���"��
"!�4��"��$�"،*%��+h"+ا%"1Eن"إ�?"و�Oا"B�"B�ت "#!,+�@"%��$����ق "ا%&"
����ا��S!�"وا�1]ا���ت"ا���4�وى"����"ا()��'ن"��� "��"ا����و���0"���d+1و�"
127
M��"أن"B!�"Pة"و%4ر�-"%*ه�0�"ا��4�وى "إ)�]ال "آ����� "���? "ا5رد)���"ا�
� �0ت"��?"���"B"ا����و!�ت"و�+دئ"��$�"أ�A�ة "ا()�'ن "&���ق "ا%
�$ت"هFG"��"ا�25اف"ا�4ول"#+�$�""0ا(%
���"����?"%���Gر"إذا">��4�$:�"""""""""""""""�"����"ا����اردة"�قا�����"�,+��@"أن"ا5رد)���"ا�
ت�$�"ا��'+" P��q�+�""أن"ا��0وري"���"A+-،"5ي"ا()'ن"&��ق"ا%
PK��A�"وا�����91"ا�!���"ا�+�4E�!��A"����"@���+,%"FGق"ه������"ا���4�وى"����"ا��
0"ا�4را���A"ه��FG"����"ا��+����"ا����1�"����?".)+��9"����"ا����U1�رة"وا�1]ا���ت
�"و.4"ور#���!9"ا5رد)�"ا� "��"P+A" PK�Aى "وو��Iو��� 0"أ" ���#"
ت "#"�FG "ا���P"�9"%�'�"ا�!�"ا��"��"hAا5��$�"و��4م "ا���'واة "�+�4أ "ا>%
����A"ا������"ا�����B"����"����4"ا��+��4أ"�"��Gا0"ا�!�����]A5ت"وا���$�����ق"�\%&"
"أن"ءا����0"����?"و�!�.��-"ا���'�اء،"����?"ا5رد)���"و����A4!�ر"ا()��'ن
�9 "����9 "ا����و �� "ا�1]ا��ت "�c!? "��"&!�ا�9ا"�!��ى�:�#" ���" B���"ا�
����AA5ا�"م"ا����������U1��"�(�(����)�ن"ا5رد)����"ا����������ق"ا����4و��"و����"
ل"�Zذا0"ا()'ن�!Aا"?��"� �"أن"ا��0وري"��"،"إ�!�دF"ا���12"ا�
*���"PKA���"���4+ا�" ���" P��+$" ��_5ي "ا��'��ت "ا�!��$�"ا()�'ن "&���ق "(%
�#""0ا(دارة"أ��ل"��?"وا��$
���"��!����4"أن"ا��'!���a�ب"�����>""��د�����""""""""�����9"�����"ا5رد)����"�ا��+,%"
ت���$�ت"�"��FG"ا�!���'��ي"ا5_���"����?"آ�����ا"ا()��'ن"&����ق"(%���$�0"ا>%
�_5ت"ا�!�'��ي"��$�PK "��� "ا()�'ن "&��ق">%�A�"ا� ���ا5"ا�+�4 ���AA"
ت"�"FG"ا��+�c"ا�!,+�@"���$�"�����V" ،��E "أو"�!�Gرا"�E�ن"��41"ا>%
ت "ا����ن "#�9 "ا�!��e"و4$�n�"ه"وا�#�� "ا������1 "���4 ا�!�$��"وا(��cاف "#
?��"G��1%"FGت"ه�$� �"��'�"وه�0"ا>%�ت "�0<"أن"ا5رد)�"����$�"ا%
:�� "4�4�cة، "#'"���"ا�!,+�@"�� <"ا()'ن"&��قI"وأن" Bآ"��� "ا����
م"%���'��"%����R"ا5ردن��E&ص"أ�a��(4"و���ا��)�)����"ا��"ا����#"��"��"���+2"
128
م��E&ت"أ���$�"أن"����?"���Mوة"0ا5ردن"#"��"م��!��]"ا�!���"ا()��'ن"&����ق"ا%
����"ا����قE0?"ا��!��#"FGت"ه�$�"�!]ا�تا>"��"أد)?"&4ا"%PEW"ا>%
�<"ا�!�%"?��"@%"ا��'�,� "%�1]ل "أن"�'!�.-"��"��،"ا�25اف"ا�4ول"�
��K0����0ه"�����?"ا����4ول"ه���FG"داP���I"ا����!��"�����"���"�E&أ""وا.!"دا%"���
��K0�0ء"��0�A"ا����،"هFG"و��0"ا����ا)�� "ا���P"أن"رد)�ا5"ا���#"
"ا5ردن"��"ا�1�Gة"�"�*%�"��"و%,+���S�"FG"�"ت""0ا�4)�"ا(�!]ا�
0ء "��Wع"أن"آR�G"ا��*��ل"��>"�� ��""""""""""""""""��""#!,+��@ "ا5ردن"��� "ا(داري"ا�
م"ا����قE&5دئ"وات"��"ا��اردة"وا��+�$�ق"��"ا()'ن"&��ق"ا%�A"
����#ر"ا�!����"ا��$��"���A"ا������Wع"���1"���"ا�!����"ا�!1�������G"ا����'�,�"�����?"
"�����E "أن"ا�4راe1�#" ��A"و$04"ا(دارة"إ�?"ا��>ت"��"�4د"��"ا5رد)�
ت">%��1"ا�!�����4"ا�'�,�"#*ن"�4ة"�G1"إ�!��e"ا����"ا��4لn!ا(دارة"ا�"
"ا��5اد"�!�ك"أن"آR�G"%��1">"وأ)""ا��5اد،"&��ت"��?+"(""%+V��"
"Kوأه�ا،%"B"�!"4د"��&"B"$��"ا(.!"د"#"Gا"ا����"ا��4ل"����E"إن0"و&
���4م%"��AAأ"���(�($"��1�!�"���# ����"ا��41ر.���"ا(دارة"أ����ل"����?"���$"
"!,���A"������4�ر���A"و.���ب"����?"���'!41"ا�!��"FG,�"ه���ا���'"���#"P��S�<"
����A"و&����%"B"ا()��'ن"#����ق A5ذا"اZ���"e��("ا�!�������4"ا���'�,�"����Eة"آ
ر"%����1"دارة���\���!Iإ"P����5رات"#����"����"وا5)��'-"ا���I"4���4ة�"،���&!�"
"ا���!��ف "و&���%"B "ا()�'ن "&���ق "إ&!�ام"E�"4�$�ن"أن"��!����"#" ���"
ت�$�����4 "��� "ا()�'ن "&���ق "ا%�" ���ر "%��4د "ا�!�� "ا������Sا5)�'- "ا�"
P��5رة"و%�4ر0"أواc)ا" ت "أن"إ��? "ه�1��$�"��E���� "ا()�'ن "&���ق "ا%
"ا�4را���A،"����"ا��+����"ا����1�"����?"ا���1�<"ا5_���"#�+��4أ����"-.�!'���"����"
0ء���#���"ا5و���?"ا��آ���]ة"ا��+��4أ"ه��Gا"����"�����P"أن"ا(داري"ا�$���"?����"
""�0\دارة"ا�!�����4"ا�'�,�
129
""""""""���<4��<"4����"?��� )�ن"����"���'!��ا"أ���"و����"ا()��'ن"������ق"ا���4و��"ا�
"��"ا�25اف"��4ول"ا����12"ا���ا)���$����ق "أن"ا()'ن"&��ق"تا%���"
"ا���!���ف��"#"����"FGت"ه�����$�ر"ا>%��_fا"����Aى"رأ���Iوأ"�����"و#����1?0"أ�
،���If"نZ���"ت���$�ص"&���q"����"%��'�ي"ا()��'ن"&����ق"ا%S��c5ا"?����"
ت���$Mا��"�����(�(�ت"و�����?"ا�������،"ا����$Mا��"�����(�(�:����"ا�Sا�"P���Iدا"
0ء0"ا���!����<�����ن"&������"�����"����'wول"ا5رد)����"����� "�قا������"و
ت"����"#"��"ا���!���ف���$�ت"����"ا()��'ن"&����ق"ا%��$Mا��"��#"ا�4و����"���
��"#"�a!%"FGف"��41aص"ا�Sc5د���، "وا"��� "��'wول "أ)�9 "آ�� "ا���
���%"ت"��"أو"ا�P+$"��d"��"إ&!�ا�"$Mا��"��#ص "�S�c5د��� "ا"ا���
B"'�0��K "ا(.!"دات"��"��4د"%���M"ا�4راe1�0%"�A"و$04"أ)��"ا�!�� "ا�
`�� ����ق"إ&!���ام"����"���'wو��"ذا%"��"ا�4و����"أن"و%+����"ا����5،"ه��Gا"%�&"
"و�"��Gا0"ذوا%"��B"ا����5اد"#����"���"إ&!�ا�"��"#!��*���"��]����"وأ)"��"ا()��'ن،
0ء"���Zن"ا���'+-،���م"%,+���@"إ���?"���4��"ا5رد)���"ا���E&ت"أ���$�����ق"ا%&"
ت"����"ا()��'ن��$Mا��"����:���"ا��Sأن">"وا�"ت"����?"�����aه��$Mا��"
��ة"#��"��"�u"1"&!?"وذ�R"��'-،"ا���ت "#��!0?"���9"ا�����$�"ا%
�9"ا()'ن"&��ق:�#"�,�A"��"ت""0ا�4و��"داPI"ا����"ا�'�,
""""""""����"<��م"��"ا�!*آ�4"��">�!I"FGه"�A?"ا�4را��ة "��E�" P��E%" و%��اj#"
تا"��"#""ا���!�ف"ا()'ن"&��ق�$���،"ا()'ن"&��ق"%�!S?"ا����و"
د��"ا�������ق"�أه�����a���!$)ا"������������،"وا(.!��"ا������أة،"و&�����ق"وا��
��ت "أن"���? 0"ا�,��P "قو&��$�ن ا("&���ق "ا%'�(" PI4�1 "%!�4ا�ا�!,+��@، ""
hو��"<�+��!�a"أن"�%" ��+�ت "#!,+��@ "ا��,��$�"���? "ا()�'ن "&���ق "ا%
��,��ب "،*ا���د��� "+ا�!�����4"ا����ق��" ���" Bآ��P "ان"ا5رد)��� "ا�����!%"
>���"FGت"ه�����$�إ"وا&��4ة"آ�&��4ة"ا>%��$M,("����"4م���"��"!��#$"���K[�!��"0
0ء���"آ+����"دور"ا����W��"و�������"J��S�"ت���$�����ق"ا��!������"ا>%�#"
130
���"����Wع"و��4��10"ا�,���P"و#�����ق"ا�����أة�"ا5ردن"����"ا����W��"ا�
@�+,!#"���"أن"آ�R�G "�'!��'� "ا()�'ن، "�ق#��"ا�a��"ذات"ا�4و���"ا���
���!��e"?أه�����"إ���"Gه��F"ق����"%�ا#,"��"وإ���?"ا����"��E%و"�4��1�"e��+�"����"
�0�""0���9"ا����و �"وا�1]ا�ت"ا�
""
0ء"أن")wآ4"و$��4��"#4ا"ا�25اف"ا�4ول"أV�-"��"ا���12"ا�#�,0�"
"ا���!���ف"ا������ق"���0<"أن"����"���!��E"و���B"ا����5،"#4ا����"������"#"����"
ت���$�$�"�������"#���4"إ>"ا�!,+���@"�� ��<"ا()��'ن"&����ق"ا%��c"0لو"ا����
h����"R�G��1'+�"آ���0ء"#���%��e"وا�4اI�����"ا�4و�����"��!��#���"ا5رد)���،"��#"
ه�B"أ ����?"و$���4"آ+�����ة،����"ا��a���1�ص"وا��+���دئ"������"���"�����"FGه���"
ت�$�0ء "�!��وز "أن"���M "ا��*��ل"و"،"وا ��"و��ن"د>>ت"ا>%��"ا�
ت"ا5رد)���#��aا�!���"وا������ات"ا���"j����%"ت"و�G��dي"#��'���،"#�+��4ا�
���c"آ���"������A"#���%��ة"���4ه#"ا��'�� +�"Fدور"���AA5ا"����"اGل"ه��"ا�����
9�"ا()��'ن"&����ق"�������"أ���1"ا5آ����"و"ا����I5،"و"ا5ول"ا����Mذ"#�:��
""""""""""""""""""""""0ا5ردن"��"ا&!�ا�""و%*���
""""""""""""
"""""""""
""
""
""
""
131
""ا����س
�""5////////////////////////////////////////////////////////////ــ��
�ق"ا������ت"إد��ل>"أو��""43/////////////////////ا��$#!"ا����ن""!"ا ���ن"
دال"ا����ام�"� ""45//////////////////////////////////////////"�تـا����
""46///////////////////////////////////////////////�����"������"ا���ام
����""52//////////////////////ا�د$�ل"بأ'&%"ا$���ر""!"ا� �ف"ا��و��"
���""52////////////////////////////////�����"�����""!"��ام����"+���ة"�
����و,�"�-+"��.����"�""56///////////////////////////////ا�د$�ل"��ا��
""58////////////ا5رد�!"ا����%�!"ا��34م""!"ا���2ن"��%ق"ا��� ��ت"إد$�ل
�ق"�������ت"ا�+'�*�"ا�()'�&>"%�����""69////////////////////0ا ���ن"
"":6//////////////////////ا���2ن"��%ق"���� ��ت"ا�8�79�"ا�� 7��"+�6%م
6////////////////////////////////+��72"�=����4"��ا���"إ�>"ا���;�":�م;""
��[GN"ن"]�<ق"ا#"�!��ت�F�Pء"ا�?�P"أو1و"]�<ق"D�#�#"ت��""74/////////ا��/ا
""75//////////////ا5,�اف"ا��ول"إرادة":&>"ا�8�79�"ا5<�":&>"ا�'���ل
""75//////////ا���2ن"��%ق"ا��� �7ت""!"ا5,�اف"�&�ول"ا���9:��"ا�رادة
""85//////////////////////////////////////ا���?!"��و��"ا��49�دة"ا�رادة
""86////////ا5,�اف"ا��ول"دةإرا"إ�>"ا�4�29�"ا�-AB!"ا�9.��ر"آ����":�م
�""87////////////////"ا���2ن"��%ق" %ا:�"آ����"+C"ا�9�29�"ا�8�79�"ا5<
132
�N�,-"ا����دة"ا��"ا�����ة"�0"�:�ا����<��"��!�"#gا"���""88//////////////ا�F�Pن"���<ق"ا���
""95///////////////////////////////////ا�<A,;"ا����<ن"ا�L�7دات"2;"ا��<I<�;"ا��-��ر
Q� Z�1"ا��� "ا��-��ر"أ��س"���"وا���2��"وا����7g��"اg!�+�د:�"����<ق"ا��
;�>I>7:///////////////////////////////////////////////////////////////////ا��""
�""5;///////////ا�9�أة"?�"ا��9���"أ�F8ل""�آ�":&>"ا���Eء"���� ��"ا�8�79�"ا5<
""322"/////////////////////////////////ا�+'�*�"�0()'�&"01��'ا"ا��/�.->"%��,�
�""323/////////////////////////////////ا���2ن"��%ق"���� ��ت"��يا���2"ا5<
""324/////////////////////////////////////////////////ا���2��ي"ا5<�"+�6%م
��يا���"ا5<�2"�""326///////////////////////////////د'�%ري"�H"إ�>"ا�4�29
�""328///////////////////////////////////////////////ا��I�E!"ا���2��ي"ا5<
�""328//////////////////////////////////ا���2ن"��%ق"��� ��ت�"ا�J-4"ا���2�
�"":32/////////////////////////////////////ا��C&2"��%ق"���� ��ت"K"�4ا�"ا5<
��� �""332//////////////////////////////////////ا�دارة"أ:�9ل""!"�I�ا���E"ا�
��� ����ا�"ا�2& �":&>"ا���""L�/////////////////////////////////////333دارة""��
1eE1ي"ا��U0ت"ا�$�G$U8I"ق�%B"ا'#�$ن"��!"Z�PX8"ن�#$G"&3@335"////////////////////"و""
Bعا�%E"�""337///////////////////////////////////////ا���2ن"��%ق"ا���ام"���
��� ��ة"أ'�س":&>"ا�F""��Oو:�"ا��""339///////////////////////////////////ا�9-
PI�'%ا�"�&��"";33////////////////////////ا5رد�!"ا���Eء""!"ا�8�79�"�&� 7��"ا�7
""344"/////////////////////////////////////"و����6ت"ا/(#(��5ت>"را23�