ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Στα πλαίσια του Προγράμματος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, μελετήσαμε τους παραδοσιακούς αστικούς οικισμούς των Τρικάλων, της Βέροιας και της Έδεσσας και τους τρόπους προστασίας που εφαρμόζονται.

Στη σημερινή μας παρουσίαση θα αναφερθούμε στα σημαντικότερα αποτελέσματα της έρευνας που κάναμε. Για την μελέτη μας χρησιμοποιήσαμε την σχετική βιβλιογραφία, το διαδίκτυο, επισκεφθήκαμε τους οικισμούς και μιλήσαμε με κατοίκους τους.

‘Υστερα από μία σειρά επισκέψεων σε διάφορους χώρους αντιμετωπίσαμε αρκετές δυσκολίες κατά την μετακίνηση και μεταφορά μας στους αρχαιολογικούς χώρους, με αποτέλεσμα την υπερβολική εξάντλησή μας, αλλά μπροστά σε αυτά που είδαμε ήταν κάτι το θεσπέσιο.ΠΕΚΙΝΟ

Η Κίνα στέλνει για δεύτερη φορά ανθρώπους στο ΔΙΑΣΤΗΜΑ με την επιτυχημένη εκτόξευση κάψουλας, η οποία έγινε τα ξημερώματα της Τετάρτης (ώρα Ελλάδος). Το σκάφος τέθηκε σε τροχιά χωρίς να παρουσιαστεί κανένα πρόβλημα.Η εκτόξευση της κάψουλας, η οποία έγινε από απομακρυσμένη τοποθεσία στα βορειοδυτικά της χώρας, μεταδόθηκε ζωντανά στην κρατική τηλεόραση, περιλαμβάνοντας πλάνα από κάμερα στο εξωτερικό τμήμα του πυραύλου ΠΕΚΙΝΟ

Η Κίνα στέλνει για δεύτερη φορά ανθρώπους στο ΔΙΑΣΤΗΜΑ με την επιτυχημένη εκτόξευση κάψουλας, η οποία έγινε τα ξημερώματα της Τετάρτης (ώρα Ελλάδος). Το σκάφος τέθηκε σε τροχιά χωρίς να παρουσιαστεί κανένα πρόβλημα.Η εκτόξευση της κάψουλας, η οποία έγινε από απομακρυσμένη τοποθεσία στα βορειοδυτικά της χώρας, μεταδόθηκε ζωντανά στην κρατική τηλεόραση, περιλαμβάνοντας πλάνα από κάμερα στο εξωτερικό τμήμα του πυραύλου.Οι αστροναύτες του Shenzhou-VI θα παραμείνουν σε τροχιά γύρω από τη Γη για πέντε ημέρες, κατά τη διάρκεια των οποίων θα πραγματοποιήσουν πειράματα.

document.doc 1 / 16

Η ΠΟΛΗ ΤΩΝ ΤΡΙΚΑΛΩΝ

Η πόλη των Τρικάλων αποτελεί συνέχεια της αρχαίας Τρίκκης. Κατά τη διάρκεια της τουρκικής κατοχής, η πόλη κατοικήθηκε από Έλληνες, Εβραίους, Τούρκους και Άραβες, που ζούσαν διαχωρισμένοι σε συνοικίες που ονομάζονται «μιλέτια» P1. Η πιο σημαντική Χριστιανική συνοικία των Τρικάλων ήταν το Βαρούσι που βρίσκεται κάτω από το φρούριο. P2

P3 Ο ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΒΑΡΟΥΣΙΟΥ – Η ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΣΥΝΟΙΚΙΑ

Το Βαρούσι ήταν η σημαντικότερη χριστιανική συνοικία των Τρικάλων, αλλά παράλληλα ήταν και η πιο εύπορη και αυτοδιοικούμενη συνοικία της πόλης. Αποτελούσε επίσης έναν θαυμάσια οργανωμένο οικισμό που μπορούσε να καλύψει πλήρως τις κοινωνικές και οικονομικές ανάγκες των κατοίκων του. Βασικά στοιχεία που οργανώνουν την συνοικία αποτελούν:

το φρούριο, P4 τα καλντερίμια, P5a,b οι εκκλησίες P6a,b με τα πλατώματά τους, P7a,b τα σχολεία P8a,b και τα εργαστήρια. P9

P10a ΟΙ ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΥΛΕΣ ΤΟΥΣ

Τα σπίτια του Βαρουσιού είναι διώροφα με ξύλινες στέγες και ακολουθούν την μορφολογία των ελληνικών και τούρκικων αρχοντικών της Μακεδονίας και της Θεσσαλίας.

P10b

Το ισόγειο ήταν κατασκευασμένο από χοντρούς πέτρινους τοίχους, συνήθως σοβατισμένους με έντονα χρώματα. Εδώ στεγάζονταν οι βοηθητικοί χώροι και οι αποθήκες και πιο σπάνια, δωμάτια για κατοικία.

document.doc 2 / 16

Ο όροφος ήταν φτιαγμένος από ελαφριά αντισεισμική ξυλοκατασκευή, -το μπαγδατί. Ένας ξύλινος σκελετός γεμίζονταν με μικρές πέτρες ή πλίθες και σοβατίζονταν εξωτερικά και εσωτερικά με σοβά φτιαγμένο από ασβέστη, άργιλο και άχυρα. Τμήματα του ορόφου προεξείχαν από το ισόγειο, σχηματίζοντας τα «σαχνισιά». Στον όροφο τοποθετείται η κυρίως κατοικία με το χειμωνιάτικο δωμάτιο, το καλοκαιρινό, τη σάλα και συχνά την κουζίνα. Τα δωμάτια του ορόφου είναι χτισμένα γύρω από το χαγιάτι ή από έναν κλειστό κεντρικό χώρο. P10c

Τα σπίτια στο Βαρούσι είναι συνήθως τοποθετημένα προς την πλευρά του δρόμου, ενώ πιο σπάνια βρίσκεται η αυλή στην πρόσοψη και το σπίτι στο βάθος. Συχνά όμως τα οικόπεδα είναι διαμπερή, κι έτσι στον ένα δρόμο βλέπει το σπίτι και στον άλλο η αυλή του. Η είσοδος στο κυρίως σπίτι γίνεται είτε από την αυλή, είτε από τον δρόμο, ενώ υπάρχουν και σπίτια με δυο εισόδους.

P11a ΟΙ ΑΥΛΕΣ

Οι αυλές των σπιτιών στο Βαρούσι, περικλείονται πάντα από ψηλούς τοίχους που προσφέρουν ασφάλεια και απομόνωση της ιδιωτικής ζωής. Είναι διαμορφωμένες σε επίπεδα, και περιλαμβάνουν τους κήπους και τους ανθόκηπους, το κοτέτσι, το πηγάδι, το αποχωρητήριο και άλλους βοηθητικούς χώρους της κατοικίας. P11b

P12a Οι αυλόπορτες είναι δίφυλλες καρφωτές με μεγάλα καρφιά –τα γυφτόκαρφα- κι έχουν τις χαρακτηριστικές ροζέτες, τα ρόπτρα και τους χαλκάδες. Εσωτερικά κλείνουν με σιδερένιες αμπάρες, ενώ δεξιά και αριστερά στηρίζονται σε μονολιθικές η χτιστές παραστάδες. Το πρέκι τους είναι ξύλινο ή πέτρινο και στεγάζεται με κεραμίδια, όπως και η απόληξη του τοίχου της αυλής. P12bΙδιαίτερο χαρακτηριστικό στοιχείο των αυλών και στους τρεις χριστιανικούς οικισμούς, που μελετώνται αποτελούσαν οι «πορτοπούλες», οι μικρές πόρτες που ανοίγονταν στο εσωτερικό των οικοδομικών τετραγώνων, μεταξύ των ιδιοκτησιών που σκοπό είχαν την ελεύθερη επικοινωνία των κατοίκων τους.

document.doc 3 / 16

P13 Η ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΒΕΡΟΙΑΣ

Η Βέροια, πρωτεύουσα του Νομού Ημαθίας, είναι μια από τις πιο αρχαίες πόλεις της Ελλάδος. Αποτέλεσε σημαντικό οικισμό κατά τη διάρκεια των αρχαίων και Βυζαντινών χρόνων και λόγω του πλούτου της καταλήφθηκε από άλλους λαούς, όπως τους Βούλγαρους, τους Λατίνους, τους Σέρβους και τους Τούρκους.

Στα χρόνια της τουρκοκρατίας, στην πόλη κατοικούν τρεις κυρίαρχες φυλετικές και θρησκευτικές ομάδες: οι χριστιανοί, οι μουσουλμάνοι και οι εβραίοι, που ζουν σε απομονωμένους μαχαλάδες με μόνο κοινό σημείο επαφής το παζάρι.

P14a Η ΕΒΡΑΪΚΗ ΣΥΝΟΙΚΙΑ

Η Εβραϊκή συνοικία της Μπαρμπούτας, τοποθετείται στο βορειοδυτικό μέρος της πόλης, έξω από τα παλιά τείχη και δίπλα στο Τριπόταμο. Αποτελούσε ένα κλειστό προστατευμένο σύνολο, καθώς τα καλντερίμια είχαν ξύλινες πόρτες και έκλειναν το βράδυ, ενώ για λόγους προστασίας εικάζεται ότι τα σπίτια συνδέονταν μεταξύ τους και με υπόγειες στοές. P14b

P14c

Τα καλντερίμια της συνοικίας ακολουθούν την μορφολογία των αντίστοιχων καλντεριμιών των δύο άλλων πόλεων, είναι δηλαδή στενά, στρωμένα με κροκάλες και έχουν αυλάκι στον άξονά τους για την απορροή των βρόχινων νερών. Οι κροκάλες των καλντεριμιών μαζεύονταν από….. P15VIDEO

Στην συνοικία διατηρείται η εβραϊκή συναγωγή P16, την οποία κατά την παράδοση, είχε επισκεφθεί και ο Απόστολος Παύλος όταν πήγε στην Βέροια. Μπροστά από την συναγωγή σχηματίζεται ένα πλάτωμα που συγκέντρωνε την κοινωνική ζωή της συνοικίας.

document.doc 4 / 16

P17 Η ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΣΥΝΟΙΚΙΑ

P18 βίντεο (περίπατος)

Η χριστιανική συνοικία αποτελούσε τον οικισμό της Κυριώτισσας και βρίσκεται πίσω από την σημερινή Μητρόπολη της Βέροιας.

Η συνοικία οργανώνεται με οικοδομικά τετράγωνα, στο εξωτερικό των οποίων βρίσκονταν τα κτίρια των κατοικιών και στο εσωτερικό οι αυλές, προστατευμένες από τον «έξω» κόσμο. Οι αυλές διαχωρίζονταν από ψηλούς μαντρότοιχους, επικοινωνούσαν όμως μεταξύ τους με μικρές πόρτες, τις πορτοπούλες P19, δημιουργώντας ουσιαστικά ένα ενιαίο χώρο στο εσωτερικό των οικοδομικών τετραγώνων.

Στις αυλές υπήρχαν οι εκκλησίες της συνοικίας, P20a,b ώστε να μην επιτρέπεται η πρόσβαση των αλλόθρησκων σε αυτές. Οι εκκλησίες δεν έχουν διακριτικά στοιχεία, είναι μικρού μεγέθους και δεν διαφοροποιούνται από τα υπόλοιπα κτίρια του οικισμού για λόγους προστασίας

P21 Η ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΣΥΝΟΙΚΙΑ

Οι Τούρκοι ζούσαν στο επάνω μέρος της Βέροιας, σε μια συνοικία με δημόσια λουτρά και 14 τζαμιά, πολλά από τα οποία παλαιότερα ήταν χριστιανικές εκκλησίες. Από την τούρκικη συνοικία σήμερα δεν σώζονται παρά ελάχιστα μνημεία και σχεδόν καμιά κατοικία, καθώς μετά την απελευθέρωση η περιοχή ανοικοδομήθηκε.

P22a ΟΙ ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΥΛΕΣ ΤΟΥΣ

ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΟΙΚΙΩΝ

Η αρχιτεκτονική των κατοικιών στη Βέροια, ακολουθεί την παράδοση της μακεδονίτικης αρχιτεκτονικής. Οι κατοικίες είναι συνήθως διώροφες ή μπορεί να έχουν και ένα επιπλέον μεσοπάτωμα και καλύπτονται με ξύλινες στέγες και κεραμίδια.

document.doc 5 / 16

P22b Ο τοίχος του ισογείου και του μεσοπατώματος, ήταν παχύς, κατασκευασμένος από τοπική πέτρα –την πουρόπετρα- και δεν είχε επίχρισμα.

P22c Οι όροφοι των κατοικιών χτίζονταν με τσατμά, που στη Βέροια ονομάζεται μπουλμέ ή ντολμά-μπουλμέ και σχεδόν πάντα είχαν σαχνισιά. Στην στάθμη αυτή βρίσκονταν όλα τα δωμάτια κύριας κατοικίας της οικογένειας, τα οποία επικοινωνούσαν μεταξύ τους με τον ημιυπαίθριο χώρο του ηλιακού, όπως ονομαζόταν το χαγιάτι στη Βέροια.

P231a ΑΥΛΕΣ - ΕΞΩΘΥΡΕΣ

Στο ισόγειο της βεροιώτικης κατοικίας υπάρχει ο υπαίθριος χώρος της αυλής, και ο ημιυπαίθριος χώρος που βρίσκεται κάτω από τα δωμάτια του ορόφου. Το δάπεδο του ημιυπαίθριου χώρου είναι στρωμένο με πλάκες ή πατημένο χώμα και στα πιο πλούσια σπίτια έχει βοτσαλωτά. Σε αυτό τον χώρο βρίσκονται τα βοηθητικά δωμάτια, οι αποθήκες, το ξύλινο κλιμακοστάσιο που οδηγεί στον όροφο, η βρύση και τα αποχετευτικά αυλάκια P23b.

Οι εξώπορτες των αυλών είναι δίφυλλες και σπανιότερα μονόφυλλες, κατασκευασμένες από ξύλινες χοντρές τάβλες, δεμένες εσωτερικά με οριζόντια και διαγώνια ξύλα καρφωμένα με πλατυκέφαλα γυφτοκάρφια. Εσωτερικά ασφαλίζονται με σύρτες ή  μανδάλους.

P24VIDEO 05VER_Xylokarfa-Roptro

document.doc 6 / 16

P25a Η ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΕΔΕΣΣΑΣ

Η πόλη της Έδεσσας είναι μια από τις πόλεις της Μακεδονίας με μακραίωνη ιστορία. Στην ίδια θέση που βρίσκεται σήμερα η πόλη, βρισκόταν στην αρχαιότητα η οχυρωμένη πόλη της Πέλλας. Η πόλη παρουσιάζει ιδιαίτερη οικονομική ανάπτυξη στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, με την εκμετάλλευση του νερού που κινεί τις βιοτεχνίες και τις βιομηχανίες της.

P25b

Το 1389 η Έδεσσα καταλαμβάνεται από τους Τούρκους και το κάστρο καταστρέφεται. Τότε ο οικισμός αρχίζει να επεκτείνεται έξω από τα τείχη, δημιουργώντας εννιά συνοικίες μουσουλμάνων, ενώ οι χριστιανοί παραμένουν μέσα και γύρω από τον παλαιότερο οικιστικό πυρήνα, οργανώνοντας τρεις συνοικίες, η πρώτη από τις οποίες είναι το Βαρόσι.

P26a,b Ο ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΒΑΡΟΣΙΟΥ – Η ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΣΥΝΟΙΚΙΑ

Ο οικισμός του Βαροσίου, χτίζεται σταδιακά στα παλιά θεμέλια του κάστρου των Βοδενών και στη συνέχεια εκτείνεται και έξω από αυτά, μέχρι τα όρια του δυσπρόσιτου βράχου που ορίζει την πάνω πόλη.

P27 VIDEO 11EDE_

Το Βαρόσι, οργανώνεται με οικοδομικά τετράγωνα, ακανόνιστου σχήματος που σχηματίζονται από τις εξωτερικές όψεις των σπιτιών και από τους ψηλούς αυλότοιχους.

P28a,

Σημαντικά στοιχεία που διαμορφώνουν την συνοικία του Βαροσίου είναι:

οι βυζαντινές εκκλησίες τα παραδοσιακά καλντερίμια, στενά, ελικοειδή, στρωμένα με

πέτρες P28b

η παρουσία του υγρού στοιχείου που δημιουργεί αυλάκια και αγωγούς στη συνοικία

document.doc 7 / 16

τα σχολεία και

οι κατοικίες με τις αυλές τους, τα ιδιωτικά εκκλησάκια και τα εργαστήρια οικοτεχνίας. P28c

Δυστυχώς το έτος 1944, κατά την διάρκεια του Β΄ παγκόσμιου πολέμου, μεγάλο τμήμα της συνοικίας του Βαροσίου καίγεται, επειδή λόγω της θέσης του χρησίμευε ως κέντρο των αντιστασιακών που μπορούσαν από εκεί να διαφύγουν εύκολα προς τον κάμπο.

P29a ΟΙ ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΥΛΕΣ ΤΟΥΣΤΥΠΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΟΙΚΙΩΝ Οι κατοικίες του Βαροσίου, στην Έδεσσα, εμφανίζουν πολλά κοινά στοιχεία με τις κατοικίες της Βέροιας.Είναι διώροφες με πετρόχτιστα ισόγεια, ορόφους που φέρουν σαχνισιά, κατασκευασμένους με ξυλοκατασκευή και καλύπτονται με ξύλινες στέγες.

P29b

Οι πιο φτωχές κατοικίες έχουν δύο ορόφους, ενώ στις πιο πλούσιες το ισόγειο γίνεται αρκετά ψηλό και σε τμήμα της επιφάνειάς του δημιουργείται, ένα μεσοπάτωμα P29c. Ο όροφος στεγάζει την κύρια κατοικία της οικογένειας σε δωμάτια γύρω από το χαγιάτι, ενώ οι χώροι αποθήκευσης και εργασίας βρίσκονται στο ισόγειο και το μεσοπάτωμα.

Οι κατοικίες είναι κτισμένες είτε κατά μήκος της οικοδομικής γραμμής, οπότε έχουν αυλή στο βάθος του οικοπέδου, είτε με το σύστημα των πτερύγων, όπου το σπίτι καταλαμβάνει το μισό οικόπεδο και οργανώνεται με πλευρικό χαγιάτι προς την αυλή.

P30VIDEO 12EDE_

P31a,b ΟΙ ΑΥΛΕΣ - ΕΞΩΘΥΡΕΣ

Οι αυλές των σπιτιών στην Έδεσσα περιτριγυρίζονται από ψηλούς αυλότοιχους και επικοινωνούν μεταξύ τους με πορτοπούλες. Ιδιαιτερότητα των αυλών στην Έδεσσα αποτελούν τα ιδιωτικά παρεκκλήσια και το ιδιαίτερα εξελιγμένο σύστημα ύδρευσης και αποχέτευσης, μέσω των καναλιών που διέρχονται από τις αυλές.

document.doc 8 / 16

document.doc 9 / 16

Δ. Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΙΩΝ

Λίγα λόγια για τα κοινά αρχιτεκτονικά στοιχεία των κατοικιών των τριών πόλεων.

ΤΟ ΣΑΧΝΙΣΙ P 1 a , b , c , d , e , f , g Καθοριστικό μορφολογικό στοιχείο των κατοικιών είναι τα «σαχνισιά», δηλαδή οι κλειστές προεξοχές των ορόφων που δημιουργούνται ή για λόγους οικονομίας του χώρου, ή για να τετραγωνίσουν τα δωμάτια του ορόφου, ή για να επιτύχουν καλύτερο φωτισμό και θέα σε αυτά. Η στήριξη των προεξοχών γίνεται με ξύλινες αντηρίδες που είτε μένουν όπως είναι, είτε καλύπτονται εξωτερικά με τσατμά, δημιουργώντας περίτεχνα κυμάτια.

ΤΟ ΧΑΓΙΑΤΙ P2a,b,c,d,

Το χαγιάτι αποτελούσε ένα ημιυπαίθριο χώρο, που συγκέντρωνε τους ζεστούς μήνες τις πιο πολλές δραστηριότητες τις οικογένειας και τους χώρους εργασίας.

Το χαγιάτι είναι πολύ σημαντικό για τη λειτουργική διάρθρωσή της κατοικίας, αφού σ’ αυτό ανοίγονται όλα τα υπόλοιπα δωμάτια. Στα σπίτια που δεν έχουν χαγιάτι υπάρχει ένας αντίστοιχος κεντρικός κλειστός χώρος, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις που οι καιρικές συνθήκες ή οι ανάγκες της οικογένειας το απαιτούσαν τα χαγιάτια κλείνονταν με τζαμαρία.

Η ΣΤΕΓΗ ΚΑΙ ΤΑ ΤΑΒΑΝΙΑP3a,Η στέγη των κατοικιών και στις τρεις πόλεις είναι ξύλινη και επικαλύπτεται με κεραμίδια. Η κλίση της, γύρω στο 30%, είναι αρκετή για να εξασφαλίζει την απορροή των νερών της βροχής και του χιονιού. Το γείσο της στέγης συνήθως είναι μεγάλο και προεξέχει αρκετά από τους τοίχους ώστε να τους προστατεύει από την βροχή και το χιόνι.

document.doc 10 / 16

Εσωτερικά, στο κάτω μέρος της στέγης, P3b καρφώνεται η οριζόντια οροφή του σπιτιού που είτε είναι σανίδωμα επιχρισμένο είτε ξύλινο ταβάνι, απλό ή διακοσμημένο με μικρά πηχάκια και ξυλόγλυπτα.

ΤΑ ΠΑΡΑΘΥΡΑ

P4a,b Τα παράθυρα του ισογείου ήταν μικρά, ξύλινα και πάντα προφυλαγμένα με σιδεριές. P4c,d,e Αντίθετα από το ισόγειο, ο όροφος που χρησίμευε για την διαμονή των κατοίκων, είναι διάτρητος από σειρές μεγάλων παραθύρων, που επίσης έχουν σιδεριές ευθύγραμμες ή καμπύλες στο κάτω μέρος.

document.doc 11 / 16

ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΤΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΠΟΥ ΠΑΡΑΤΗΡΗΘΗΚΑΝ ΣΤΟΥΣ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΥΣ ΑΣΤΙΚΟΥΣ ΟΙΚΙΣΜΟΥΣ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΟΥΣ

Θα αναφερθούμε τώρα στις πολιτικές προστασίας που ισχύουν στους τρεις οικισμούς, καθώς και στα προβλήματα και στις δυσκολίες που υπάρχουν ως προς την προστασία τους, όπως εμείς τα καταλάβαμε.

ΤΡΙΚΑΛΑ

Ο οικισμός του Βαρουσίου στα Τρίκαλα, έχει κηρυχθεί από την πολιτεία προστατευόμενος και οι κατοικίες του χωρίζονται σε δύο κατηγορίες ως προς το βαθμό προστασίας τους. Υπάρχουν αυτές που έχουν κριθεί διατηρητέες και αυτές που υπάγονται στην κατηγορία «προστασίας κελύφους», δηλαδή προστατεύονται μόνο οι όψεις τους. Επίσης ισχύουν περιοριστικοί όροι δόμησης για τα νέα κτίρια που χτίζονται στην περιοχή.

Κατά τις επισκέψεις μας στο Βαρούσι διαπιστώσαμε ότι ένας σημαντικός αριθμός κτιρίων έχει αποκατασταθεί, P5a,b,c,d, υπάρχουν όμως και πολλά σπίτια που έχουν εγκαταλειφθεί ή δεν επισκευάζονται. P5e,f,g

Διαπιστώσαμε επίσης ότι υπάρχουν σημαντικά προβλήματα ως προς την συνολική προστασία του οικισμού. Τα παλιά καλντερίμια έχουν καταστραφεί και οι νέοι πεζόδρομοι που έχουν δημιουργηθεί αποτελούν χώρο στάθμευσης αυτοκινήτων. Επιπλέον κάποια νέα κτίρια που βρίσκονται κοντά ή μέσα στον οικισμό έχουν ύψη πολύ μεγαλύτερα από τα επιτρεπόμενα και μορφές που δεν σέβονται τον ιστορικό ιστό. P6a,b

document.doc 12 / 16

ΒΕΡΟΙΑ

Στην Βέροια έχουν κηρυχθεί διατηρητέες δύο συνοικίες. Η χριστιανική συνοικία της Κυριώτισσας και η Εβραϊκή συνοικία.

Στην Εβραϊκή συνοικία έχουν αποκατασταθεί πλήρως δύο κατοικίες P7a,b και αρκετά καλντερίμια, ενώ συνεχίζονται οι εργασίες ανάπλασης του οικισμού. Παρ΄ όλα P7c,d αυτά η γενική εικόνα της συνοικίας χαρακτηρίζεται από το πλήθος των ερειπωμένων και μισοκατεστραμμένων σπιτιών .

P8a

Η συνοικία της Κυριώτισσας έχει κηρυχθεί εδώ και χρόνια "Διατηρητέα περιοχή ιδιαίτερης ιστορικής και αρχαιολογικής σημασίας, χρήζουσα ιδιαίτερης προστασίας".

Σήμερα, πολλά από τα διατηρητέα σπίτια έχουν αναπαλαιωθεί, όμως τα περισσότερα από αυτά έχουν μετατραπεί σε χώρους αναψυχής και διασκέδασης.

Η μετατροπή αυτή, έχει δημιουργήσει πλήθος προβλήματα στους κατοίκους που έχουν απομείνει στον ιστορικό οικισμό. Τα κυριότερα είναι η φασαρία και η αλλοίωση της φυσιογνωμίας της περιοχής.

document.doc 13 / 16

ΕΔΕΣΣΑ P9a,b

Η συνοικία Βαρόσι της Έδεσσας χαρακτηρίστηκε ως ιστορικός τόπος, από το Υπουργείο Πολιτισμού, το 1983, ενώ το 1989, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης συνέταξε την πρότυπη και βραβευμένη μελέτη ανάπλασης του ιστορικού πυρήνα.

Η πρόταση ανάπλασης έχει βασικούς στόχους:

την διατήρηση και την επαναφορά του πολεοδομικού ιστού,

την διατήρηση της κοινωνικής δομής και της αρχικής χρήσης των κτιρίων, στο μεγαλύτερο ποσοστό τους και

την ανάπτυξη στον οικισμό του Βαροσίου πολιτιστικών δραστηριοτήτων.

Στο πλαίσιο αυτό έχουν γίνει έργα για την σύνδεση του νεότερου με τον παραδοσιακό πολεοδομικό ιστό, με την παλαιά βιομηχανική περιοχή και το «Υπαίθριο Μουσείο Νερού». Ιδρύθηκε ακόμα το Λαογραφικό μουσείο και οργανώθηκε δημοτικός ξενώνας. Τέλος, δόθηκε στους ιδιοκτήτες των κατοικιών, η δυνατότητα δημιουργίας μικρών ξενώνων και καταστημάτων τροφίμων στο ισόγειο των κατοικιών τους, ώστε να είναι οικονομικά βιώσιμος ο οικισμός P9c.

Σήμερα αν και μπορεί να θεωρηθεί ότι οι στόχοι του προγράμματος πολεοδομικής ανάπλασης πέτυχαν σε αρκετά μεγάλο βαθμό, πολλά από τα διατηρητέα κτίρια έχουν αρχίσει να καταρρέουν, ενώ πολύ μικρός αριθμός από αυτά έχει αποκατασταθεί. P10a,b

Παρ’ όλα αυτά ο οικισμός της Έδεσσας έχει διατηρήσει στο μεγαλύτερο βαθμό τον παλαιό του χαρακτήρα, τις παλιές χρήσεις και δεν έχει αλλάξει η κοινωνική σύνθεση των κατοίκων του.

document.doc 14 / 16

Θα αναφερθούμε τώρα σε κάποια κοινά προβλήματα που διαπιστώσαμε ότι υπάρχουν στις τρεις πόλεις ως προς την διατήρηση και την προστασία τους.

P11a,b,c ΧΡΗΣΗ ΝΕΩΝ ΥΛΙΚΩΝ – ΞΕΝΩΝ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΚΤΙΣΜΑ

Συνηθισμένο πρόβλημα που παρατηρήθηκε στην αποκατάσταση των διατηρητέων κτιρίων και στις τρεις πόλεις, είναι η χρήση σύγχρονων υλικών, ξένων προς το αρχικό κτίσμα. Στη θέση των παλιών υλικών χρησιμοποιούνται τούβλα, τσιμέντο, μέταλλα, αλουμινένια παράθυρα και πόρτες, καινούργια ξύλα και έντονα πλαστικά χρώματα, που αλλοιώνουν τον αρχικό χαρακτήρα των κτιρίων και της περιοχής.

ΕΝΤΑΞΗ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ P12a, b

Τα νέα κτίρια που χτίζονται, νόμιμα ή παράνομα σε περιοχές χαρακτηριζόμενες ως προστατευόμενες, σπάνια εντάσσονται αρμονικά στους παραδοσιακούς οικισμούς.

Συνήθως, τα νέα κτίρια είτε αποτελούν κακέκτυπα αντίγραφα των παραδοσιακών, είτε δεν τα σέβονται ως προς τις αναλογίες, την μορφή και τον όγκο τους. P12c,d,e

ΚΤΙΡΙΑ ΠΟΥ ΚΑΤΑΡΡΕΟΥΝ ΛΟΓΩ ΤΗΣ ΔΥΣΚΟΛΙΑΣ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥΣ P13a

Ένα από τα βασικότερα προβλήματα στην αποκατάσταση των κατοικιών αποτελεί η δυσκολία πραγματοποίησής τους, όπως μας είπαν οι κάτοικοι με τους οποίους συζητήσαμε.

Κατ΄αρχήν οι μελέτες που απαιτούνται για την έκδοση των απαραίτητων αδειών είναι πολύπλοκες και χρονοβόρες.

Δευτερευόντως, το κόστος των εργασιών είναι πολύ μεγάλο, πολύ μεγαλύτερο από το κόστος ανοικοδόμησης ενός νέου

document.doc 15 / 16

σπιτιού. Έτσι πολλοί ιδιοκτήτες προτιμούν να αφήσουν τα σπίτια τους να καταρρεύσουν και στη θέση τους να χτίσουν νέα.

Όμως ακόμα κι αν κάποιος ιδιοκτήτης πάρει τις απαραίτητες άδειες και έχει τα χρήματα για να επισκευάσει την κατοικία του, συχνά δεν μπορεί να βρει τους παραδοσιακούς μάστορες που θα κάνουν τις επισκευές. Χρησιμοποιούνται έτσι νέες τεχνικές και υλικά που αλλοιώνουν τον χαρακτήρα των οικισμών.

Τέλος, αν κάποιος ιδιοκτήτης προκειμένου να σώσει το σπίτι του, χρησιμοποιήσει σύγχρονη τεχνολογία, οι αρμόδιες υπηρεσίες σταματούν τις εργασίες με αποτέλεσμα κάποια σπίτια να μην παραμένουν ημιτελή P13b,c.

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του κ. Χρήστου P14a από το Βαρόσι της Έδεσσας, ο οποίος όπως μας περιγράφει προσπαθεί εδώ και είκοσι χρόνια να επισκευάσει το σπίτι του, χωρίς επιτυχία. Από τη μια οι άδειες καθυστερούν και από την άλλη όταν προσπάθησε να επισκευάσει τη στέγη χωρίς άδεια μια μήνυση που του έγινε από τις αρμόδιες υπηρεσίες τον σταμάτησε. Σήμερα, το παλιό τριώροφο αρχοντικό του κοντεύει να καταρρεύσει, καθώς η στέγη έχει ανοίξει σε πολλά σημεία και τα ξύλινα ταβάνια έχουν σαπίσει. P14b,c Μερικά δωμάτια είναι στρωμένα με νάιλον και άλλα είναι γεμάτα κουβάδες και δοχεία ώστε να μαζεύονται τα νερά της βροχής που πέφτουν από την γεμάτη ανοίγματα στέγη.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Τα παραπάνω ζητήματα όπως τα είδαμε από κοντά μας δημιούργησαν πολλές σκέψεις.Πράγματα που μαθαίναμε στο σχολείο θεωρητικά τα κατανοήσαμε καλύτερα καθώς ερευνούσαμε αυτή τη γειτονιά της πόλης μας. Αισθανθήκαμε ότι αυτός ο χώρος είναι η κληρονομιά των παλιότερων γενιών σε μας και για αυτό αξίζει να σωθεί. Διαπιστώσαμε επίσης ότι το ίδιο ισχύει και για τις παραδοσιακές πόλεις της Βέροιας και της Έδεσσας.

Έχοντας την εμπειρία από την επίσκεψη στους τρεις αυτούς οικισμούς μπορέσαμε να κάνουμε συγκρίσεις και να βγάλουμε κάποια συμπεράσματα σχετικά με την προστασία τους.Δεν είμαστε ειδικοί για να μπορούμε να δώσουμε συγκεκριμένες απαντήσεις σ΄αυτά τα σοβαρά ζητήματα. Αλλά σαν κάτοικοι της πόλης μας, ξέρουμε ότι είναι δυνατό να σωθεί και να διατηρηθεί και για τις επόμενες γενιές.

document.doc 16 / 16