Τέταρτο Μέρος Η...

Τέταρτο Μέρος Η διαφήμιση

Από τις ldquoνυφίτσεςrdquo στις νύφες Η ολισθηρή γλώσσα της διαφήμισης

[ 485 ]

Οι ldquoλέξεις-νυφίτσεςrdquo στην υπηρεσία της διαφήμισης

Γιωργοσ Ι Ξυδοπουλοσ

1 Εισαγωγή

Στην εργασία αυτή μελετώ τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιούνται οι λε-γόμενες ldquoλέξεις-νυφίτσεςrdquo (weasel words) στον διαφημιστικό λόγο Οι λέξεις αυτές έχουν την ιδιότητα να αλλοιώνουν ή να ακυρώνουν τη σημασία άλλων λεξικών στοιχείων που είναι συντακτικά εξαρτημένα από αυτές Η μελέτη μου έχει βασιστεί σε δείγμα δεδομένων που συλλέχθηκε από διαφημιστικά μηνύματα (στα ηλεκτρονικά και έντυπα ΜΜΕ) και από περιγραφές προϊό-ντων σε συσκευασίες1

Αρχικά (βλ ενότητα 2) ορίζω την έννοια ldquoλέξη-νυφίτσαrdquo αναζητώ την προ-έλευση του όρου και την αντιμετωπίζω ως περίπτωση ldquoδιπλής γλώσσαςrdquo Από άλλη σκοπιά αναφέρομαι στις ldquoλέξεις-νυφίτσεςrdquo ως μια από τις περιπτώσεις των λεγόμενων ldquoγλωσσικών πλανώνrdquo

Στην ενότητα 3 αναφέρομαι στην τυπολογία που περιγράφει τις ldquoλέξεις-νυφίτσεςrdquo Από την ανάλυση των δεδομένων συμπεραίνω ότι την ιδιότητα της ldquoλέξης-νυφίτσαςrdquo μπορούν να φέρουν λεξικά στοιχεία διαφόρων κατη-γοριών Στις υποενότητες της ενότητας 3 εξετάζω τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες συγκεκριμένα λεξικά στοιχεία καθίστανται ldquoλέξεις-νυφίτσεςrdquo Τα λε-ξικά αυτά στοιχεία ανήκουν με βάση τη συχνότητα εμφάνισής τους στις κατηγορίες των ρημάτων των επιρρημάτων των επιθέτων των προθέσεων των μορίων και των ονομάτων

2 Η σημασία του όρου ldquoλέξη-νυφίτσαrdquo

21 Εισαγωγικά

Στη γλώσσα της διαφήμισης χρησιμοποιούνται ορισμένες λέξεις με τέτοιον τρόπο ώστε να καταλήγουν σε ακύρωση ή αλλοίωση της σημασίας των στοι-χείων που συμπληρώνουν ή προσδιορίζονται από αυτές (Schrank 1974 1975 Lutz 1989 Luckhardt amp Bechtel 1994 Hirschberg 1999 Harris 2000) Οι λέξεις αυτές έχουν γίνει γνωστές στον δημοσιογραφικό λόγο αλλά και τη γλωσσο-

Ευχαριστώ θερμά τον συνάδελφο Περικλή Πολίτη για τις εύστοχες παρατηρήσεις του1 Το δείγμα αποτελείται από διακόσια περίπου διαφημιστικά μηνύματα που αφορούν δια-

φόρων ειδών προϊόντα ευρείας κατανάλωσης (καλλυντικά τρόφιμα φάρμακα καθαριστικά κτλ) Στο άρθρο γίνεται αναφορά σε 53 διαφημιστικά μηνύματα που έχουν επιλεγεί από το δείγμα Για την αντιστοίχισή τους με τα προϊόντα βλ το Παράρτημα στις σσ 515ndash7

Ο ΛΟΓΟΣ ΤΗΣ ΜΑΖΙΚΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

[ 486 ]

λογική βιβλιογραφία με τον αγγλικό όρο weasel words (ldquoλέξεις-νυφίτσεςrdquo)2 Ονομάστηκαν έτσι λόγω του ότι κατά τη χρήση τους απομυζούν τη ldquoσημα-σιακή ουσίαrdquo άλλων λέξεων αφήνοντας μόνο το εξωτερικό τους περίβλημα δηλαδή τον φωνητικό τους τύπο Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιας λέ-ξης είναι το ρήμα βοηθώ όπως χρησιμοποιείται στο ακόλουθο διαφημιστικό παράδειγμα

[1] η οδοντόκρεμα X βοηθά στην καταπολέμηση της τερηδόνας

Το ρήμα βοηθώ έχει χρησιμοποιηθεί εδώ ως το κύριο ρήμα της πρότασης αντί του ρήματος καταπολεμώ Το υπονόημα της πρότασης αυτής είναι ότι η οδο-ντόκρεμα Χ τελικά δεν καταπολεμά την τερηδόνα απαλλάσσοντας έτσι τον κατασκευαστή της από την όποια ευθύνη εξαπάτησης του καταναλωτικού κοινού Ωστόσο ο καταναλωτής διαβάζοντας αυτή τη δήλωση καταλήγει με μαθηματική ακρίβεια στο να αγνοήσει το ρήμα ldquoβοηθάrdquo και να συγκρατήσει μόνο το ldquoκαταπολέμηση της τερηδόναςrdquo Συνεπώς το ρήμα βοηθώ ακυρώνει πλήρως τη σημασία του εμπρόθετου συμπληρώματός του

22 Προέλευση

Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Θ Ρούσβελτ στην αυτοβιογραφία του (Roosevelt 2004 483) ένα από τα ελαττώματα του αμερικανικού έθνους είναι η τάση να χρησιμοποιεί ευρέως τις ldquoλέξεις-νυφίτσεςrdquo Ο όρος παραπέμπει στη νυφίτσα η οποία διατρέφεται ρουφώντας αβγά δηλαδή αφαιρώντας το περιεχόμενό τους και αφήνοντας το κέλυφός τους ανέπαφο3 Η πατρότητα του όρου ldquoλέξη-νυφίτσαrdquo όπως αναφέρεται στην αυτοβιογραφία του Ρούσβελτ (Roosevelt 2004) ανήκει στον χρονογράφο Stewart Chaplin ο οποίος δημοσίευσε μια ιστορία στο περιοδικό The Century Magazine τον Ιούνιο του 1900 και εξηγεί ότι

[hellip] οι λέξεις-νυφίτσες είναι λέξεις που ρουφούν τη ζωή άλλων λέξεων που βρίσκονται δίπλα τους έτσι ακριβώς όπως μια νυφίτσα ρουφά ένα αβγό και αφήνει το τσόφλι του Αν μετά ζυγιάσει κανείς το αβγό διαπιστώνει ότι είναι ελαφρύ σαν πούπουλο και καθόλου χορταστικό ωστόσο ένα καλάθι τέτοια αβγά κάνουν εντύπωση και ξεγε-λούν τον απερίσκεπτο

Ο Ρούσβελτ (Roosevelt 2004 482ndash3) για να εξηγήσει τη σημασία του όρου ldquoλέξη-νυφίτσαrdquo παραθέτει το ακόλουθο παράδειγμα από τα αγγλικά

[2] universal voluntary training

2 Επέλεξα να αποδώσω τον όρο weasel word με το παραθετικό σύνθετο ldquoλέξη-νυφίτσαrdquo (βλ Νάκας amp Γαβριηλίδου 1987)

3 Τη συγκεκριμένη άποψη ο Ρούσβελτ την εξέφρασε στις 31 Μαΐου 1916 σε ομιλία του στο St Louis όπου σχολίασε ότι τα έγγραφα του Υπουργείου Εσωτερικών (Department of State) ήταν γεμάτα από ldquoλέξεις-νυφίτσεςrdquo

ΟΙ ldquoΛΕΞΕΙΣ-ΝΥΦΙΤΣΕΣrdquo ΣΤΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

[ 487 ]

Στη φράση αυτή το όνομα training (lsquoκατάρτισηrsquo) προσδιορίζεται από τα επίθετα universal (lsquoγενικήrsquo) και voluntary (lsquoεθελοντικήrsquo) Το επίθετο universal ακυρώνει τη σημασία του voluntary ndash κάτι που είναι γενικό αφορά τους πά-ντες και άρα δεν μπορεί να είναι εθελοντικό Άρα τα επίθετα αντιφάσκουν το ένα με το άλλο και έτσι εξουδετερώνουν τη λέξη training

23 ldquoΛέξεις-νυφίτσεςrdquo και ldquoδιπλή γλώσσαrdquo

Στη γλωσσολογική βιβλιογραφία και τον δημοσιογραφικό λόγο παρατηρεί-ται μια απλουστευτική γενίκευση στη χρήση του όρου ldquoλέξη-νυφίτσαrdquo Πολ-λοί συγγραφείς ή δημοσιογράφοι που ασχολούνται με ζητήματα πολιτικής ή επιχειρηματικής επικοινωνίας με τον όρο ldquoλέξη-νυφίτσαrdquo αναφέρονται συλ-λήβδην σε περιπτώσεις της λεγόμενης ldquoδιπλής γλώσσαςrdquo όπου μία λέξη (το σημαίνον) αντικαθίσταται από μία άλλη με σκοπό την απάμβλυνση των επι-πτώσεων αυτού που σημαίνει κυριολεκτικά (του σημαινομένου)4 και τελικά την παραπλάνηση της κοινής γνώμης Με άλλα λόγια μια διατύπωση όπως

[3] collateral damage (lsquoπαράπλευρη απώλειαrsquo)

θεωρείται ldquoέκφραση-νυφίτσαrdquo διότι έχει αντικαταστήσει τον κυριολεκτικό όρο death of civilians (lsquoθάνατος αμάχωνrsquo) με σκοπό την παραπλάνηση της κοινής γνώμης

Όπως υποστηρίζω σε άλλη μου εργασία (Ξυδόπουλος 2005) τέτοιες εκ-φράσεις όπως αυτή στο παράδειγμα [3] συνιστούν περιπτώσεις ευφημισμών οι οποίοι αποτελούν ένα από τα τέσσερα είδη ldquoδιπλής γλώσσαςrdquo (βλ και Lutz 1989 2ndash6) Τα τέσσερα είδη λέξεων ή εκφράσεων που συνιστούν περι-πτώσεις ldquoδιπλής γλώσσαςrdquo είναι (α) οι ευφημισμοί (β) οι τεχνικοί ή επιστη-μονικοί όροι (γ) τα στοιχεία ldquoξύλινης γλώσσαςrdquo και (δ) τα στοιχεία βερμπα-λισμού ή ρητορισμού (Lutz 1989 Ξυδόπουλος 2005 776) Πιο συγκεκριμένα η ldquoδιπλή γλώσσαrdquo δημιουργείται με περιφράσεις ή μετονομασίες βάσει της διαθέσιμης σημασιολογικής δομής των λεξικών πόρων κάθε γλώσσας (ση-μασία εννοιακές σχέσεις κτλmiddot Ξυδόπουλος 2005 786 κε) Με άλλα λόγια η ldquoδιπλή γλώσσαrdquo δεν είναι αποτέλεσμα μιας φυσικής διεργασίας νεολογίας αλλά πρόκειται για προμελετημένη ανθρώπινη παρέμβαση όπου συγκεκρι-μένα σημαίνοντα αντικαθίστανται από άλλα με απώτερο σκοπό την πρόκλη-ση σημασιακής σύγχυσης5

4 Βλ Pei (1978) Howard (1978) Fairclough (2000) Ο Lutz (1989 85) ορίζοντας τις ldquoλέξεις-νυφίτσεςrdquo αναφέρει ότι οι ίδιες οι λέξεις είναι κενές σημασίας Ωστόσο κατά τη συζήτηση τέ-τοιων λέξεων από τα αγγλικά εμφανίζεται να υιοθετεί την άποψη ότι αυτές απομυζούν τη ση-μασία των λέξεων που συνοδεύουν (βλ Lutz 1989 86ndash93)

5 Με τη λογική αυτή θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι η παραγωγή ldquoδιπλής γλώσσαςrdquo είναι ένα είδος (ένοχης) μετάφρασης μέσα στο πλαίσιο του ίδιου γλωσσικού συστήματος και


[ 488 ]

Προφανώς σύμφωνα με τον (εμπειρικό) ορισμό που δίνει ο Ρούσβελτ (Roosevelt 2004 482ndash3) εκφράσεις όπως η παραπάνω (βλ [3]) δεν μπορούν να εκληφθούν ως ldquoνυφίτσεςrdquo αφού ο επιθετικός προσδιορισμός collateral δεν ακυρώνει αλλά αντίθετα εμπλουτίζει τη σημασία του προσδιοριζόμενου ονό-ματος damage καθιστώντας τη δήλωσή του πιο συγκεκριμένη

24 Ορίζοντας την έννοια ldquoλέξη-νυφίτσαrdquo

Ακριβώς με τη λογική αυτή οι Luckhardt amp Bechtel (1994 146) τοποθετούν τις ldquoλέξεις-νυφίτσεςrdquo στο πλαίσιο όπου απαντούν δηλαδή στη γλώσσα της διαφήμισης Αναφέρουν χαρακτηριστικά ότι ένα διαφημιστικό μήνυμα σε ένα κατάστημα ηλεκτρονικών ειδών όπως το [4] all name brands included discounts of up to 60 (lsquoσε όλα τα επώνυμα προϊόντα εκπτώσεις έως και 60rsquo)

παραπλανά τον υποψήφιο καταναλωτή ο οποίος ενδιαφέρεται να αγοράσει πχ ηχεία για το στερεοφωνικό του και έτσι πείθεται να επισκεφθεί το συ-γκεκριμένο κατάστημα έχοντας κάνει τον ακόλουθο συλλογισμό

[5]

Εάν ένα κατάστημα διαθέτει όλα τα επώνυμα προϊόντα και προσφέρει έκπτωση έως και 60 τότε θα μπορέσω να βρω τα συγκεκριμένα ηχεία που θέλω σε τιμή μειωμέ-νη κατά 60

Στην πραγματικότητα ο συλλογισμός αυτός είναι λανθασμένος αφού ο υποψήφιος αγοραστής διαπιστώνει με την επίσκεψή του στο κατάστημα ότι μόνο ένα ή δύο είδη ηχείων προσφέρονται με έκπτωση 60 ενώ όλα τα άλλα προσφέρονται με έκπτωση 5 ή 10 ή 15 Το διαφημιστικό μήνυμα δεν είναι τελικά ψευδές απλά είναι παραπλανητικό αφού οδηγεί τον υποψήφιο αγοραστή να κάνει τον λανθασμένο συλλογισμό στο [5] Αυτό επιτυγχάνεται με τη χρήση της σύνθετης πρόθεσης up to (lsquoέως καιrsquo) που λαμβάνει ως συ-μπλήρωμά της την αριθμητική έκφραση ldquo60rdquo Η σύνθετη αυτή πρόθεση είναι μια ldquoλέξη-νυφίτσαrdquo που χρησιμοποιείται στη γλώσσα της διαφήμισης Στην ουσία η λέξη αυτή ακυρώνει το σημαινόμενο ενώ την ίδια στιγμή δια-τηρεί και προβάλλει το σημαίνον του συμπληρώματός της

Αντίστοιχη άποψη διατυπώνει και ο Hirschberg (1999 468) ο οποίος ορί-ζει μια ldquoλέξη-νυφίτσαrdquo ως ldquoοποιαδήποτε προσδιοριστική ή συγκριτική έκ-φραση που χρησιμοποιείται για να υπονοήσει μια θετική ιδιότητα η οποία δεν μπορεί να εκφραστεί ως ένα γεγονός αφού δεν είναι δυνατόν να τεκμη-ριωθείrdquo Ο Hirshcberg (1999) παραθέτει ανάλογα παραδείγματα που επεξη-γούν τη χρήση τέτοιων λέξεων στη γλώσσα της διαφήμισηςόχι μετωνυμία η οποία είναι μια φυσική και όχι τεχνητή διεργασία διεύρυνσης του λεξικού απο-θέματος (νεολογίας) (βλ πχ Cruse 2004 209ndash12)


[ 489 ]

[6](α) virtually spotless (lsquoουσιαστικά χωρίς λεκέδεςrsquo)(β) STP gas treatment helps remove the water [hellip] (lsquoτο βελτιωτικό βενζίνης STP βοηθά στην απομάκρυνση του νερού [hellip]rsquo)(γ) stops cough up to eight hours (lsquoσταματά τον βήχα μέχρι και οκτώ ώρεςrsquo)

Όπως αναφέρει στα παραδείγματα στο [6] οι λέξεις virtually (lsquoουσιαστικάrsquo) helps (lsquoβοηθάrsquo) και up to (lsquoμέχρι καιrsquo) αποτελούν προφανώς ldquoλέξεις-νυφίτσεςrdquo αφού απαλλάσσουν τους κατασκευαστές των αντίστοιχων καταναλωτικών αγαθών από οποιαδήποτε νομική ευθύνη όσον αφορά την αποτελεσματικό-τητα ή μη (ή και την ασφάλεια) των προϊόντων τους

Με βάση τα όσα ανέφερα παραπάνω θα μπορούσαμε να συμπεράνουμε ότι ο όρος ldquoλέξη-νυφίτσαrdquo αποτελεί αυτόνομη περίπτωση και δεν αποτελεί εναλλακτική ονομασία για τα είδη ldquoδιπλής γλώσσαςrdquo που διακρίνονται στη βιβλιογραφία Ωστόσο οι ldquoλέξεις-νυφίτσεςrdquo μπορούν να θεωρηθούν ως ένα ακόμη είδος ldquoδιπλής γλώσσαςrdquo μαζί με τους ευφημισμούς τους βερμπαλι-σμούς ή ρητορισμούς την ldquoξύλινη γλώσσαrdquo και την τεχνική ή επιστημονική ορολογία

25 Οι ldquoλέξεις-νυφίτσεςrdquo ως περίπτωση γλωσσικής πλάνης

Οι Kahane amp Cavender (2005 6) αναφέρονται στην έννοια του εσφαλμένου συλλογισμού (fallacious reasoning) αντιδιαστέλλοντάς τον προς την έννοια του σαφούς και πειστικού συλλογισμού (cogent reasoning)6 Ένας σαφής και πειστικός συλλογισμός προϋποθέτει την ικανοποίηση τριών όρων (α) οι προ-ϋποθέσεις του συλλογισμού να είναι πιστευτές (εγγυημένες και δικαιολογη-μένες) (β) οι πληροφορίες να είναι συναφείς και (γ) ο συλλογισμός να είναι ορθός και ισχυρός Αντίθετα ένας εσφαλμένος συλλογισμός προκύπτει από την παραβίαση των τριών αυτών όρων

Οι Kahane amp Cavender (2005 47ndash85) και οι van Eemeren amp Grootendorst (1992 93 κε) αναφέρονται γενικά στην έννοια της γλωσσικής πλάνης (lin-guistic fallacy) ως είδος εσφαλμένου συλλογισμού (πρβ van Eemeren Groo-tendorst amp Snoeck Henkemans 1996) Στην περίπτωση της γλωσσικής πλά-νης η χρήση συγκεκριμένων λέξεων φράσεων ή προτάσεων επενδύει ένα επιχείρημα και οδηγεί στη δημιουργία σύγχυσης ή στην παραπλάνηση του ακροατή Ο Harris (2000) διακρίνει οκτώ κατηγορίες γλωσσικής πλάνης

6 Η έννοια της λογικής πλάνης (fallacy) με βάση τις διακρίσεις που προτείνει ο Αριστοτέλης (πρβ van Eemeren Grootendorst amp Snoeck Henkemans 1996) συζητείται εκτενώς στη βιβλιο-γραφία και ιδίως σε αυτήν της φιλοσοφικής λογικής (βλ πχ Hamblin 1970 Copi 1982 Copi amp Cohen 1990 Rescher 1964 Parry amp Hacker 1991 Sahakian amp Sahakian 1966 κτλ)


[ 490 ]

(α) σύνθεση (β) διαίρεση (γ) φαύλη αφαίρεση (δ) ασαφή ποσοτικό προσδι-ορισμό (ε) αοριστολογία (ϛ) αμφιλογίααμφιβολία (ζ) έμφαση και (η) ldquoλέ-ξεις-νυφίτσεςrdquo7

251 Σύνθεση

Η γλωσσική πλάνη της σύνθεσης (composition fallacy) αναφέρεται στην πε-ρίπτωση όπου ένας ομιλητής εσφαλμένα υποθέτει ότι οι ιδιότητες μιας ολό-τητας είναι απλά η σύνθεση των ιδιοτήτων των μερών που τη συνιστούν (βλ Rowe 1962 Broyles 1975) Για παράδειγμα μια δήλωση του τύπου

[7]

Το κάθε ένα από τα συστατικά αυτού του γλυκού είναι το καλύτερο και το πιο φρέ-σκο που μπορεί κανείς να βρει άρα το γλυκό είναι σίγουρα άριστης ποιότητας

είναι προφανώς παραπλανητική αφού τίποτε δεν εγγυάται ότι τα ldquoάριστης ποιότηταςrdquo συστατικά έχουν αναμειχθεί με τέτοιον τρόπο ώστε να καθιστούν το γλυκό στην ολότητά του άριστο από γευστική ή ποιοτική άποψη

252 Διαίρεση

Η γλωσσική πλάνη της διαίρεσης (division) είναι η ακριβώς αντίστροφη πε-ρίπτωση προς τη γλωσσική πλάνη της σύνθεσης (Broyles 1975) Εδώ κάποιος υποθέτει ότι αυτό που είναι αληθές για την ολότητα είναι και αληθές για το κάθε συστατικό της μέρος

[8]

Ο υπολογιστής αυτός είναι μια εξαιρετικά πολύπλοκη συσκευή συνεπώς το εξάρ-τημα παροχής ρεύματος που υπάρχει στο πίσω μέρος θα πρέπει να είναι εξαιρετικά πολύπλοκο

253 Φαύλη αφαίρεση

Η γλωσσική πλάνη της φαύλης αφαίρεσης (vicious abstraction) αναφέρεται στην περίπτωση όπου η αρχική δήλωση ενός ομιλητή παρατίθεται ανακρι-βώς από έναν δεύτερο ομιλητή ο οποίος έχει σκοπίμως παραλείψει ένα μέ-ρος της αρχικής δήλωσης (βλ Walton 1989) Στο ακόλουθο παράδειγμα

[9]

(α) ldquoΜου αρέσει πολύ το κρασί στις σάλτσες για μακαρόνιαrdquo ndash Phil Jones(β) Ο Jones είπε αυτολεξεί ldquoΜου αρέσει πολύ το κρασί [hellip]rdquo Μπορούμε άραγε να

τον εμπιστευθούμε ως μέλος του συμβουλίου

7 Τα παραδείγματα που παρατίθενται στις ενότητες 251 έως και 258 προέρχονται από τον Harris (2000)


[ 491 ]

ο ομιλητής παραλείπει ένα μέρος της αρχικής δήλωσης του Jones υποπί-πτοντας στην πλάνη της φαύλης αφαίρεσης με προφανή σκοπό τη συκο-φάντησή του

254 Ασαφής ποσοτικός προσδιορισμός

Η τέταρτη περίπτωση γλωσσικής πλάνης που διακρίνει ο Harris (2000) εί-ναι η λεγόμενη ldquoπλάνη του ασαφούς ποσοτικού προσδιορισμούrdquo (suppressed quan tification) Εδώ ο ομιλητής χρησιμοποιεί ένα όνομα στον πληθυντικό αριθμό χωρίς να προσδιορίζει με ακρίβεια το κατά πόσο μια ιδιότητα αφο-ρά ένα σύνολο οντοτήτων (περιληπτική αναφορά) ή κάποιες από αυτές τις οντότητες (κατανεμημένη αναφορά) (βλ Lyons 1977 178) Στο παράδειγμα που ακολουθεί

[10] Οι επιστήμονες φοβούνται ότι η Καλιφόρνια θα βυθιστεί στον ωκεανό σε πε-ρίπτωση που γίνει και άλλος σεισμός

δεν προσδιορίζεται πόσοι είναι αυτοί που ισχυρίζονται κάτι τέτοιο είναι όλοι οι επιστήμονες ή μόνο μερικοί που το πιστεύουν Ο ασαφής ποσοτικός προσ-διορισμός προκαλεί συνεπώς γενίκευση της σημασίας που έχει αυτή η δή-λωση

255 Αοριστολογία

Η γλωσσική πλάνη της αοριστολογίας (equivocation fallacy) αναφέρεται στη χρήση μιας λέξης ή φράσης η οποία είναι πολύσημη (βλ μεταξύ άλλων Woods amp Walton 1989 Rescher 1964 Copi 1982 Olson 1969)

[11]

Όταν αγοράζετε ένα αυτοκίνητο θέλετε να έχει αξία Αν το αυτοκίνητο που αγοράσα-τε δεν έχει αξία αισθάνεστε εξαπατημένοι Οι Cadillac έχουν την υψηλότερη αξία από κάθε άλλο αμερικανικό αυτοκίνητο Έτσι αν θέλετε αξία αγοράστε μια Cadillac

Στο παραπάνω παράδειγμα η χρήση της λέξης αξία οδηγεί σε αοριστολο-γία λόγω πολυσημίας Εδώ η έννοια της αξίας σε χρήματα (πρβ τιμή) συγ-χέεται με την αφηρημένη έννοια της αξίας (πρβ σπουδαιότητα)

256 Αμφιλογία

Η έκτη περίπτωση γλωσσικής πλάνης είναι εκείνη της αμφιλογίας ή αμφι-βολίας (amphibologyamphiboly) η οποία αναφέρεται στη χρήση μιας δήλω-σης που επιδέχεται δύο ερμηνείες είτε λόγω δομικής αμφισημίας είτε λόγω λεξικής αμφισημίας (βλ Rescher 1964 Copi 1982 Olson 1969) Στα παρακάτω παραδείγματα από τα αγγλικά


[ 492 ]

[12]

(α) He likes bubble gum better than his wife (lsquoΤου αρέσουν οι τσίχλες περισσότερο από τη γυναίκα του από ότι αρέσουν

στη γυναίκα τουrsquo)(β) That book cannot be understood by a single person (lsquoΤο βιβλίο αυτό δεν μπορεί να γίνει κατανοητό από ένα μόνο άτομο έναν άγα-

μοrsquo)

παρατηρούμε τη χρήση μιας δομικά αμφίσημης πρότασης [12α] όπου η ονο-ματική φράση his wife (lsquoτη γυναίκα τουrsquo) μπορεί να εκληφθεί είτε ως αντι-κείμενο του ρήματος like είτε ως υποκείμενο της ελλειπτικής συμπληρωμα-τικής πρότασης (πρβ he likes bubble gum better than his wife)

257 Έμφαση

Η χρήση έμφασης (accent) αποτελεί την έβδομη περίπτωση γλωσσικής πλά-νης Αυτό το είδος γλωσσικής πλάνης προκύπτει όταν δίνεται έμφαση σε ένα τμήμα μιας δήλωσης ή σε ολόκληρη τη δήλωση με σκοπό την αλλοίωση ή παραποίηση της σημασίας της (βλ Rescher 1964 Copi 1982 Olson 1969) Μια δήλωση του τύπου

[13]

This chemical has not been proved harmful to man(lsquoΗ χημική αυτή ουσία δεν έχει αποδειχθεί πως είναι βλαβερή για τον άνθρωποrsquo)

μπορεί να εκφωνηθεί με δύο διαφορετικές τοποθετήσεις εμφατικού τόνου

[13΄]

(α) This chemical has NOT been proved harmful to man(β) This chemical has not been PROVED harmful to man

Η εκφώνηση της δήλωσης με έμφαση στο αρνητικό μόριο not [13΄α] δεσμεύ-ει τον κατασκευαστή του χημικού ως προς το ότι δεν υπάρχουν μελέτες που να αποδεικνύουν κάτι τέτοιο άρα το χημικό είναι μάλλον ασφαλές για τον άνθρωπο Ωστόσο η εκφώνηση της δήλωσης με εμφατικό τόνο στο ρήμα proved [13΄β] δηλώνει ότι το προϊόν είναι μάλλον επικίνδυνο για τον άνθρωπο αλλά αυτό δεν έχει αποδειχθεί Συνεπώς με την εκφώνηση [13΄β] επιτυγχά-νεται και η νομική κάλυψη του κατασκευαστή όσον αφορά την επικινδυνό-τητα του προϊόντος αλλά και η προσέλκυση πελατών οι οποίοι ωθούνται στο να πιστέψουν ότι το προϊόν δεν είναι επικίνδυνο

258 ldquoΛέξεις-νυφίτσεςrdquo

O Harris (2000) αναφέρεται εκτενώς στις ldquoλέξεις-νυφίτσεςrdquo τις οποίες συ-γκαταλέγει στις περιπτώσεις γλωσσικής πλάνης Χαρακτηριστικά αναφέ-


[ 493 ]

ρει ότι οι ldquoλέξεις-νυφίτσεςrdquo χρησιμεύουν ως μη ορατοί προσδιορισμοί αφού όσοι τις συναντούν τείνουν να τις αγνοούν προς όφελος του γενικού νοήμα-τος της δήλωσης που τις περιέχει Σε ένα παράδειγμα όπως το παρακάτω

[14]

Fruit juice can help cure your cold completely(lsquoΟι χυμοί φρούτων μπορούν να βοηθήσουν να θεραπευτεί πλήρως ένα κρυολόγη-μαrsquo)

ένας καταναλωτής ldquoακούειrdquo μόνο την έκφραση cure your cold complete ly και αγνοεί την έκφραση can help Συνεπώς ο καταναλωτής πιστεύει περισσότε-ρα από όσα εκφράζει η δήλωση κάτι το οποίο ουσιαστικά προστατεύει τον διαφημιστή από οποιαδήποτε ευθύνη έναντι του καταναλωτή για την αλή-θεια των όσων δηλώνει

3 ldquoΛέξεις-νυφίτσεςrdquo τυπολογία στα ελληνικά

Τον ρόλο ldquoλέξης-νυφίτσαςrdquo στα ελληνικά μπορούν να διαδραματίζουν λέξεις διαφόρων γραμματικών κατηγοριών οι οποίες είτε εισάγουν μια πράξη (πχ ρήματα) είτε λειτουργούν ως προσδιοριστικά στοιχεία ή δηλώνουν μερική εφαρμογή ή τέλεση μιας πράξης (πχ επίθετα επιρρήματα προθέσεις μό-ρια ονόματα)

31 Ρήματα

Στην κατηγορία των ρημάτων απαντά ένας μεγάλος αριθμός στοιχείων που μπορούν να διαδραματίσουν ρόλο ldquoλέξης-νυφίτσαςrdquo στον διαφημιστικό λόγο Από την εξέταση των δεδομένων προκύπτουν τέσσερις κατηγορίες τέτοιων ρημάτων τα ρήματα ldquoβοήθειαςrdquo τα ρήματα ldquoεπίτασηςrdquo τα ρήματα ldquoαπο-τροπήςrdquo και τα τροπικά βοηθητικά ρήματα με σημαντικότερη την πρώτη κατηγορία και πρωταγωνιστή το ρήμα βοηθώ Στις υποενότητες που ακο-λουθούν εξετάζω τα σημασιολογικά και συντακτικά χαρακτηριστικά που προσδίδουν την ιδιότητα της ldquoλέξης-νυφίτσαςrdquo για την κάθε κατηγορία ξε-χωριστά

311 Ρήματα ldquoβοήθειαςrdquo

Οι συχνότερα απαντώμενες και σημαντικότερες ldquoλέξεις-νυφίτσεςrdquo είναι τα λεξικά ρήματα που δηλώνουν ldquoβοήθειαrdquo όπως το βοηθώ και το συνώνυμό του συμβάλλω Από τη μελέτη των δεδομένων προκύπτει ότι τα ρήματα αυτά έχουν δύο χρήσεις είτε εισάγουν το κατηγόρημα μιας δήλωσης με τη μορφή συμπληρώματος είτε εισάγουν μια δήλωση ως δευτερεύουσα πρόταση


[ 494 ]

Ας δούμε πρώτα μερικά παραδείγματα από την πρώτη χρήση

[15]

(α) βοηθά στην προστασία της επιδερμίδας (11)(β) βοηθούν στην ανακούφιση του ερεθισμένου δέρματος (13)(γ) βοηθά στην προστασία από την ουλίτιδα (14)(δ) βοηθάει στην ενυδάτωση του δέρματος (19)(ε) βοηθάει στην εξάλειψη πονοκεφάλων και αλλεργιών (117)

[16]

(α) συμβάλλει στην ενυδάτωση της επιδερμίδας (17)(β) συμβάλλει στη διέγερση της αναδόμησης του δέρματος (113)

Στις περιπτώσεις αυτές τα ρήματα βοηθώ και συμβάλλω εισάγουν το κατη-γόρημα της δήλωσης υπό μορφή εμπρόθετου συμπληρώματος Κανονικά οι δηλώσεις αυτές θα έπρεπε να είχαν τη μορφή

[15΄]

(α) προστατεύει την επιδερμίδα(β) ανακουφίζει το ερεθισμένο δέρμα(γ) προστατεύει από την ουλίτιδα(δ) ενυδατώνει το δέρμα(ε) εξαλείφει πονοκεφάλους και αλλεργίες

[16΄]

(α) ενυδατώνει την επιδερμίδα(β) διεγείρει την αναδόμηση του δέρματος

Από σημασιολογική άποψη η χρήση των ρημάτων βοηθώ και συμβάλshyλω στα παραδείγματα [15] και [16] στην ουσία υποδηλώνει από μέρους του κατασκευαστή ή διαφημιστή ότι στη σύνθεση ή κατασκευή των αντίστοι-χων προϊόντων περιέχεται τουλάχιστον ένα συστατικό ή εξάρτημα το οποίο προσφέρει ως έναν βαθμό προστασία [15α 15γ] ανακούφιση [15β] ενυδάτω-ση [15δ 16α] εξάλειψη [15ε] και διέγερση [16β] (βλ Harris 2000) Εντούτοις το τελικό αποτέλεσμα από τη χρήση του προϊόντος μπορεί να είναι στην πραγματικότητα ασήμαντο έως και ανύπαρκτο όσον αφορά την αντιμε-τώπιση του προβλήματος για το οποίο επιλέχθηκε να χρησιμοποιηθεί (Lutz 1989 86)

Επιπρόσθετα ρήματα όπως το βοηθώ είναι πολύσημα και συνεπώς προ-καλούν λεξική αμφισημία αφού μπορεί να σημαίνουν είτε ενισχύω είτε διευshyκολύνω8 Με άλλα λόγια η δήλωση [15α]

[17] βοηθά στην προστασία της επιδερμίδας

8 Μπαμπινιώτης (1998 380) Για τη χρήση της αμφισημίας στον διαφημιστικό λόγο βλ πχ Smith (2001 18ndash9)


[ 495 ]

θα μπορούσε να ερμηνευθεί ως

[18]

(α) αυξάνει τον βαθμό προστασίας της επιδερμίδας(β) διευκολύνει κάποιον άλλο παράγοντα στο να προστατεύσει την επιδερμίδα

Οι ερμηνείες αυτές συνιστούν και περίπτωση αοριστολογίας (equivoca-tion) όπου όπως είδαμε παραπάνω (βλ 255) η πολυσημία του ρήματος βοshyηθώ προκαλεί σύγχυση στην κατανόηση της δήλωσης όπως φαίνεται και από την ακόλουθη διατύπωση9

[19]

Το προϊόν Χ βοηθά (δηλαδή αυξάνει τον βαθμό) στην προστασία της επιδερμίδαςΝαι σίγουρα βοηθά (δηλαδή διευκολύνει κάποιον άλλον παράγοντα) στην προστα-σία της

Από συντακτική άποψη η χρήση των ρημάτων βοηθώ και συμβάλλω στο συγκεκριμένο περιβάλλον είναι εκείνη που καθιστά τα ρήματα αυτά ldquoλέξεις-νυφίτσεςrdquo Δηλαδή η μετατροπή ενός κατηγορήματος σε εμπρόθετο συ-μπλήρωμα με αναγκαστική ονοματοποίηση του ρήματος (προστατεύω gt προστασία ανακουφίζω gt ανακούφιση ενυδατώνω gt ενυδάτωση εξαλείφω gt εξάλειψη διεγείρω gt διέγερση) αφενός μετατρέπει τη δυναμικότητα του ρήματος σε στατικότητα του ονόματος και αφετέρου μετασχηματίζει μια κύρια πρόταση σε δευτερεύουσα (βλ και Coe 1998)

Από τα παραπάνω μπορούμε λοιπόν να συμπεράνουμε ότι η χρήση των ρημάτων βοηθώ και συμβάλλω στο συγκεκριμένο περιβάλλον όπου το κα-τηγόρημα μιας δήλωσης εισάγεται ως εμπρόθετο συμπλήρωμα συνιστά αδι-αμφισβήτητη περίπτωση ldquoλέξης-νυφίτσαςrdquo που τεκμηριώνεται και από ση-μασιολογικά και από συντακτικά κριτήρια

Η δεύτερη χρήση ρημάτων όπως το βοηθώ γίνεται με την εισαγωγή της δήλωσης σε μορφή δευτερεύουσας πρότασης

[20]

(α) βοηθά το δέρμα να διατηρεί το φυσικό επίπεδο υγρασίας (19) (β) βοηθώντας [hellip] το δέρμα να παραμένει φυσικά προστατευμένο (19) (γ) βοηθούν την επιδερμίδα να διατηρείται υγιής (116) (δ) βοηθά [hellip] το δέρμα να απαλλαχθεί από τα νεκρά [hellip] κύτταρα (121) (ε) βοηθά να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά τη χαλάρωση (122) (ϛ) βοηθά την επιδερμίδα να γίνει πιο σφριγηλή και ελαστική (122)

Στις περιπτώσεις αυτές φαίνεται να εξαλείφεται η ιδιότητα της ldquoλέξης-νυφίτσαςrdquo από το ρήμα βοηθώ αφού αφενός διατηρείται το υποκείμενο και

9 Βλ Harris (2000) Στην πολυσημία ως στοιχείο της μεταφορικής γλώσσας με θετική συμ-βολή στη διαφήμιση αναφέρεται η Κουτσουλέλου-Μίχου (1997 178ndash9)


[ 496 ]

δεν υπάρχει αλλοίωση της δυναμικότητας του ρήματος μέσω της ονοματο-ποίησης και αφετέρου αίρεται η όποια αμφισημία αφού το ρήμα ερμηνεύ-εται μόνο με τη σημασία της διευκόλυνσης του υποκειμένου στο να πράξει αυτό που δηλώνεται από το κατηγόρημα και όχι με την εναλλακτική σημα-σία της ενίσχυσης του βαθμού

Το ότι εξαλείφεται πλήρως η ιδιότητα της ldquoλέξης-νυφίτσαςrdquo στις παρα-πάνω περιπτώσεις στο [20] φαίνεται και στην ακόλουθη ουδέτερη περίπτω-ση χρήσης του ρήματος βοηθώ

[21] Ο καθηγητής βοήθησε τη φοιτήτρια στην προετοιμασία της για τις εξετά-σεις

Εδώ το ρήμα βοηθώ εμφανίζεται με δύο συμπληρώματα και προφανώς δεν ακυρώνει τη συμβολή του καθηγητή στην προετοιμασία της φοιτήτριας για τις εξετάσεις

Συνεπώς η ιδιότητα της ldquoλέξης-νυφίτσαςrdquo που εμφανίζουν τα ρήματα βοηθώ και συμβάλλω φαίνεται να καθορίζεται κατrsquo αρχάς από τα ιδιοσυ-γκρασιακά λεξικά χαρακτηριστικά των συγκεκριμένων λεξικών στοιχείων τα οποία στη συνέχεια προβάλλονται συντακτικά μέσω των ανάλογων δι-εργασιών της ονοματοποίησης και της συμπλήρωσης (complementation)10

312 Ρήματα ldquoεπίτασηςrdquo

Στην κατηγορία των ρημάτων ldquoεπίτασηςrdquo κατατάσσω όλα εκείνα τα λεξικά ρήματα τα οποία εμφανίζονται να ενισχύουν (θετικά ή αρνητικά) τη σημα-σία μιας πράξης Στην κατηγορία αυτή ανήκουν ρήματα όπως τα ενισχύω προσφέρω χαρίζω ενεργοποιώ και διεγείρω τα οποία επιλέγονται αρκετά συχνά στον διαφημιστικό λόγο με απώτερο σκοπό τη δημιουργία ψευδών εντυπώσεων στο καταναλωτικό κοινό Ας δούμε ορισμένα παραδείγματα χρήσης τους

[22]

(α) ενισχύει την περιποίηση [της επιδερμίδας] (11 16)(β) προσφέρουν [hellip] ενυδάτωση (112)(γ) χαρίζει [hellip] αναζωογόνηση (111)(δ) ενεργοποιεί τη διαστολή των επιδερμικών κυττάρων (114)(ε) διεγείρει την ανανέωση των ινοβλαστών (122)

10 Ως συνώνυμα του ρήματος βοηθώ χρησιμοποιούνται σε ορισμένες περιπτώσεις και τα ρήματα προωθώ και προάγω

(i) προάγει την ανάπτυξη [hellip] της τρίχας (123)(ii) προωθεί την καλύτερη απορρόφηση των θρεπτικών ουσιών (117)Τα ρήματα αυτά έχουν ακριβώς το ίδιο σημασιολογικό αποτέλεσμα με το ρήμα βοηθώ και

διαφοροποιούνται από αυτό ως προς τη συντακτική τους συμπεριφορά (δηλαδή λαμβάνουν άμεσο συμπλήρωμα)


[ 497 ]

Όπως φαίνεται από την κατανομή των παραπάνω ρημάτων αυτά εμφα-νίζονται να λαμβάνουν πάντοτε ως συμπλήρωμά τους ένα ονοματοποιημένο ρηματικό συμπλήρωμα Η χρήση των ρημάτων αυτών στο συγκεκριμένο πε-ριβάλλον επιτυγχάνει την πλήρη ακύρωση της σημασίας του συμπληρώμα-τός τους και συνεπώς τα καθιστά ldquoλέξεις-νυφίτσεςrdquo Αυτό τεκμηριώνεται και από το γεγονός ότι το επικοινωνιακό αποτέλεσμα εξαλείφεται αν αφαιρέ-σουμε το ρήμα ldquoμερικής ολοκλήρωσηςrdquo και μετατρέψουμε τα ονοματοποιη-μένα ρηματικά συμπληρώματα σε κατηγορήματα

[22΄]

(α) περιποιείται [την επιδερμίδα](β) ενυδατώνει(γ) αναζωογονεί (δ) διαστέλλει τα επιδερμικά κύτταρα(ε) ανανεώνει τους ινοβλαστούς

Είναι προφανές ότι η ιδιότητα της ldquoλέξης-νυφίτσαςrdquo ενεργοποιείται στα ρήματα αυτά μόνο στο συγκεκριμένο συμφραστικό περιβάλλον Αν τα ρήμα-τα λάβουν απλά ονοματικά συμπληρώματα τότε δεν είναι δυνατόν να ανι-χνευθεί το επικοινωνιακό αποτέλεσμα της επίτασης

[23]

(α) Ο οπλισμός ενισχύει το σκυρόδεμα (= το καθιστά ισχυρότερο)(β) Μου πρόσφερε έναν καφέ (= μου έδωσε)(γ) Μου χάρισε ένα ρολόι (= μου έδωσε μου δώρισε)(δ) Ενεργοποίησα τον συναγερμό (= έθεσα σε λειτουργία)(ε) Ο καφές διεγείρει το νευρικό σύστημα (= δίνει ερέθισμα)

Ένας πρόσθετος λόγος που θα μπορούσαμε να πούμε ότι μετατρέπει τα ρήματα αυτού του τύπου σε ldquoλέξεις-νυφίτσεςrdquo είναι και η σημασιολογι-κή φύση των ονοματικών συμπληρωμάτων στο [22] σε αντιδιαστολή προς αυτή των συμπληρωμάτων των ίδιων ρημάτων στο [23] Με άλλα λόγια τα συμπληρώματα στο [22] είναι μάλλον σημασιολογικά ασύμβατα προς τα ρήματα που συμπληρώνουν έναντι αυτών στο [23] Πώς μπορεί να ενισχυshyθεί η περιποίηση Πώς μπορεί να προσφερθεί η ενυδάτωση Πώς μπορεί να χαριστεί η αναζωογόνηση Πώς μπορεί να ενεργοποιηθεί η διαστολή11 Πώς μπορεί να διεγερθεί η ανανέωση

11 Θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι πράγματι ενεργοποιείται η διαστολή των κυττάshyρων και ότι το παράδειγμα αυτό δεν αποτελεί περίπτωση ldquoλέξης-νυφίτσαςrdquo Κατά τη γνώμη μου ένας τέτοιος ισχυρισμός καταρρίπτεται από το γεγονός ότι μπορεί να ενεργοποιηθεί ldquoο μηχανισμός διαστολής των κυττάρωνrdquo (αίτιο) ή μπορεί ldquoνα προκληθεί διαστολή των κυττάρωνrdquo (αποτέλεσμα)


[ 498 ]

313 Ρήματα ldquoαποτροπήςrdquo

Στην κατηγορία των ρημάτων ldquoαποτροπήςrdquo κατατάσσονται ρήματα τα οποία δηλώνουν κάποιον βαθμό παρεμπόδισης στην ολοκλήρωση μιας πράξης όπως είναι τα περιορίζω εμποδίζω μειώνω ελέγχω και καταπολεμώ Τα ρή-ματα αυτά λόγω της σημασιολογικής τους υπόστασης διαδραματίζουν σα-φέστατα ρόλο ldquoλέξης-νυφίτσαςrdquo και γιrsquo αυτό χρησιμοποιούνται ευρέως στον διαφημιστικό λόγο Ας δούμε ορισμένα παραδείγματα

[24]

(α) περιορίζει την απώλεια της υγρασίας (18)(β) εμποδίζει τη δημιουργία ψαλίδας (110)(γ) ελέγχει τη λιπαρότητα (116)(δ) μειώνει την επιβάρυνση της λειτουργίας του συκωτιού (117)(ε) καταπολεμά το άγχος (118)

Στις δηλώσεις αυτές η χρήση των συγκεκριμένων ρημάτων σημαίνει ότι το αντίστοιχο προϊόν παρεμποδίζει σε κάποιον βαθμό την εξέλιξη ή ολοκλή-ρωση ή αποκορύφωση της πράξης που δηλώνεται από το συμπλήρωμα αλλά δεν την παύει ούτε την εξαλείφει (Lutz 1989 87) Εάν στη θέση αυτών των ρημάτων τοποθετήσουμε άλλα ρήματα που σημαίνουν ldquoεπίσχεσηrdquo μιας πρά-ξης όπως τα σταματώ παύω εξαφανίζω εξαλείφω κτό τότε το επικοι-νωνιακό αποτέλεσμα ldquoλέξης-νυφίτσαςrdquo δεν μπορεί πλέον να ανιχνευθεί

[24΄]

(α) σταματά την απώλεια της υγρασίας(β) παύει τη δημιουργία ψαλίδας(γ) εξαφανίζει τη λιπαρότητα(δ) εξαλείφει την επιβάρυνση της λειτουργίας του συκωτιού(ε) σταματά το άγχος

Οι κατασκευαστές ή διαφημιστές ενός προϊόντος αποφεύγουν τη χρήση ρημάτων αυτής της κατηγορίας λόγω του ότι δεσμεύονται απέναντι στο κα-ταναλωτικό κοινό ως προς την αποτελεσματικότητα των προϊόντων τους Ωστόσο οι καταναλωτές μένουν με την εντύπωση ότι τα προϊόντα είναι άκρως αποτελεσματικά για τη λύση του προβλήματος που αντιμετωπίζουν Με άλλα λόγια σύμφωνα με τον Smith (2001 45ndash6 141ndash2) η περιγραφική σημασία εκφράσεων όπως τα ρήματα ldquoαποτροπήςrdquo προκαλεί ασάφεια αφού δεν παρέχει επαρκή στοιχεία στον ακροατή για να μπορέσει να εκτιμήσει κατά πόσο η δήλωση είναι αληθής Η ασάφεια της δήλωσης των εκφράσεων αυτών δεν επιδρά στο θετικό συνδηλωτικό τους αποτέλεσμα και έτσι στην ουσία καθίστανται ldquoσυνώνυμαrdquo προς τα αντίστοιχα ρήματα ldquoεπίσχεσηςrdquo12

12 Για τον συσχετισμό δήλωσης και συνδήλωσης (ή υποδήλωσης) στα διαφημιστικά κείμενα βλ Κουτσουλέλου-Μίχου (1997 142)


[ 499 ]

Για παράδειγμα ο καταναλωτής που ακούει μια δήλωση του τύπου Το προϊshyόν Χ εμποδίζει τη δημιουργία ψαλίδας εύλογα οδηγείται στο να θεωρήσει ότι Το προϊόν Χ παύει τη δημιουργία ψαλίδας και ενδεχομένως επιλέγει να το αγοράσει

314 Τροπικά βοηθητικά ρήματα

Στην κατηγορία αυτή ανήκει το τροπικό βοηθητικό ρήμα μπορεί το οποίο είναι πολύσημο και ερμηνεύεται είτε ως lsquoέχω τη δυνατότητα ή την ικανότη-τα να κάνω κάτι (= δύναμαι)rsquo είτε ως lsquoυπάρχει το ενδεχόμενο (= ενδέχεται)rsquo Το ρήμα αυτό χρησιμοποιείται ευρέως13 ως ldquoλέξη-νυφίτσαrdquo στον διαφημιστι-κό λόγο καθότι λόγω της τροπικότητας και της πολυσημίας του μπορεί να προκαλέσει υψηλό βαθμό ασάφειας ως προς την αποτελεσματικότητα ή μη ενός διαφημιζόμενου προϊόντος Το ακόλουθο παράδειγμα

[25] μπορεί να βελτιώσει τη σιλουέτα σας (123)

είναι αμφίσημο αφού χάρη στο ρήμα ldquoμπορείrdquo εκλαμβάνεται ως αληθές το γεγονός ότι το προϊόν περιέχει συστατικά που του δίνουν τη δυνατότητα να μειώσει το σωματικό βάρος είτε ότι υπάρχει το ενδεχόμενο να μειώσει το σωματικό βάρος Με καμία από τις δύο διαθέσιμες ερμηνείες δεν μπορεί κα-νείς να ισχυριστεί ότι το προϊόν πράγματι μειώνει το σωματικό βάρος Η χρήση του ρήματος μπορεί στον διαφημιστικό λόγο συνήθως συνοδεύεται από κάποια υποσημείωση που διευκρινίζει ποσοτικά τη δυνατότητα ή το εν-δεχόμενο της αποτελεσματικότητάς του14

32 Επιρρήματα

Η δεύτερη κατηγορία λέξεων που απαντούν ως ldquoλέξεις-νυφίτσεςrdquo στον διαφη-μιστικό λόγο είναι διάφορα επιρρηματικά15 όπως τα ουσιαστικά σχεδόν γρήshyγορα (ή ταχέως) άμεσα καλύτερα ενεργά πρακτικά κλινικά και δερματολοshyγικά καθώς και τα ποσοδεικτικά επιρρηματικά Χ (τοις εκατό) και Χ φορές Τα περισσότερα από αυτά τα επιρρηματικά εμφανίζονται ως τροποποιητές ρημάτων ενώ τα υπόλοιπα ως τροποποιητές επιθέτων ή επιρρημάτων

13 Δεν έχω εντοπίσει αρκετά παραδείγματα χρήσης του ρήματος μπορώ στα ελληνικά Ωστό-σο η ευρύτητα χρήσης του φαίνεται εντονότερα στα αγγλικά όπου το ανάλογο ρήμα can απα-ντά ως ldquoλέξη-νυφίτσαrdquo μεγάλης ισχύος πχ can contribute to a better America ή can be the so-lution we are looking for (βλ Harris 2000)

14 Σε μια παρόμοια περίπτωση με λοσιόν κατά της τριχόπτωσης αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι η περιβόητη αποτελεσματικότητα του προϊόντος τεκμηριώνεται από το γεγονός ότι παρατη-ρήθηκαν ldquo10 περισσότερα μαλλιά προστατευμένα μετά από 6 εβδομάδες χρήσηςrdquo (πρβ 218)

15 Τα επιρρηματικά γενικά κατατάσσονται σε υποκατηγορίες ανάλογα με τα σημασιολο-γικά και συντακτικά τους χαρακτηριστικά ωστόσο η επιμέρους κατάταξή τους βάσει συγκε-κριμένων κριτηρίων δεν θα με απασχολήσει εδώ (βλ πχ Νάκας 1987)


[ 500 ]

321 Τροποποιητές ρημάτων

Τα επιρρηματικά ldquoλέξεις-νυφίτσεςrdquo που χρησιμοποιούνται ως τροποποιητές ρημάτων συνήθως16 εμφανίζονται στα ελληνικά αμέσως μετά το ρήμα που τροποποιούν Από σημασιολογική άποψη τα επιρρηματικά αυτά μπορούν να καταταχθούν σε τρεις κατηγορίες (α) στην ευρύτερη κατηγορία των τρο-πικών επιρρημάτων (πχ αποτελεσματικά καλύτερα σημαντικά ενεργά ταχέως ή γρήγορα) (β) στην κατηγορία των λεγόμενων ldquoχρονικών επιρρη-μάτωνrdquo17 (που προσδιορίζουν τον χρόνο μέσα στον οποίο εξελίσσεται η ρη-ματική πράξη πχ αμέσως) και (γ) στην κατηγορία των διαβαθμιστικών επιρρημάτων (scalar adverbials πχ σχεδόν ουσιαστικά)

3211 Τροπικά επιρρήματα

Γενικά στα ελληνικά και σε άλλες γλώσσες η θέση των τροπικών επιρρημά-των στην πρόταση είναι ελεύθερη Βασική θέση των επιρρημάτων θεωρείται εκείνη στο τέλος της πρότασης (τελική) αλλά και εκείνη μετά το ρήμα (με-ταρηματική) ενώ παραγόμενες οι θέσεις μετά το υποκείμενο (προρηματική) και στην αρχή της πρότασης (αρχική) (βλ πχ Xydopoulos 1996) Σε όλες τις περιπτώσεις ωστόσο τα τροπικά επιρρήματα που εντοπίστηκαν στα δεδο-μένα εμφανίζονται μόνο σε μεταρηματική θέση (ακριβώς μετά το ρήμα και πριν από το συμπλήρωμα) και ποτέ σε άλλη θέση18

[26]

(α) τα ενεργά συστατικά [hellip] δρουν αποτελεσματικά ενάντια στις συσπάσεις της επιδερμίδας (28)

(β) καθαρίζει καλύτερα από μια κοινή οδοντόβουρτσα (214)(γ) μειώνει σημαντικά τα συμπτώματα σωματικής και νοητικής κόπωσης (215)(δ) βοηθά ενεργά το δέρμα να απαλλαχθεί από τα νεκρά άχρηστα πια κύτταρα

(217)(ε) απορροφώνται ταχέως από τον οργανισμό (22)

Εάν επιχειρήσουμε να τοποθετήσουμε το επίρρημα στη βασική του συ-

16 Με εξαίρεση το επίρρημα σχεδόν που εμφανίζεται πριν από το τροποποιούμενο ρήμα17 Τα ldquoχρονικάrdquo επιρρήματα αυτού του είδους διαφοροποιούνται από τα λεγόμενα δεικτικά

χρονικά επιρρηματικά (πχ χθες αύριο κτλ)18 Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η μεταρηματική θέση δεν είναι διαθέσιμη σε όλες τις γλώσ-

σες Ως γνωστόν στα αγγλικά ένα τροπικό επίρρημα δεν είναι δυνατόν να τοποθετηθεί ανάμε-σα στο ρήμα και το άμεσο συμπλήρωμά του λόγω των συντακτικών ιδιοτήτων του ρήματος (πρβ την εκτενέστατη βιβλιογραφία σχετικά με το ασθενές (weakness) του ρήματος στα αγγλι-κά βλ πχ Pollock 1989) Γιrsquo αυτό τον λόγο στα αντίστοιχα δεδομένα από τα αγγλικά τα ανά-λογα τροπικά επιρρήματα τοποθετούνται στην προρηματική θέση

(i) Χ effectively fights headaches lsquoτο Χ αποτελεσματικά καταπολεμά τους πονοκεφάλουςrsquoΤο σημασιολογικό αποτέλεσμα είναι εδώ το ίδιο με τα ελληνικά αφού και εδώ το επίρρημα

γειτνιάζει με το ρήμα και το τροποποιεί ldquoστενάrdquo


[ 501 ]

ντακτική θέση στο τέλος της πρότασης τότε η συμβολή του επιρρήματος είναι κάπως διαφορετική πχ

[26΄]

(α) τα ενεργά συστατικά [hellip] δρουν ενάντια στις συσπάσεις της επιδερμίδας απο-τελεσματικά

(δ) βοηθά το δέρμα ενεργά να απαλλαχθεί από τα νεκρά άχρηστα πια κύτταρα

αφού τα επιρρήματα εμφανίζονται να τροποποιούν ολόκληρο το κατηγόρη-μα και όχι ειδικά το ρήμα

Αντίστοιχα αν τοποθετήσουμε τα επιρρήματα στην προρηματική θέση

[26΄΄]

(α) τα ενεργά συστατικά [hellip] ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΑ αποτελεσματικά δρουν ενά-ντια στις συσπάσεις της επιδερμίδας

(δ) ΕΝΕΡΓΑ ενεργά βοηθά το δέρμα να απαλλαχθεί από τα νεκρά άχρηστα πια κύτταρα

τότε η εκφορά γίνεται αναγκαστικά με παύση αμέσως μετά το υποκείμενο (πρβ θεματοποιημένο υποκείμενο [topicalised subject]) και με εμφατικό τόνο στο επίρρημα (εστίαση)

Ο απώτερος σκοπός χρήσης τροπικών επιρρημάτων στον διαφημιστικό λόγο είναι η ακύρωση αυτής καθαυτής της σημασίας του ρήματος άρα στα ελληνικά η μεταρηματική θέση είναι η πιο κατάλληλη Από τη θέση αυτή το επίρρημα παρεμβαίνει ανάμεσα στο ρήμα και το συμπλήρωμά του και προσ-διορίζει ldquoστενάrdquo το ρήμα δηλαδή το πεδίο τροποποίησης του επιρρήματος περιορίζεται κατrsquo ουσία στο ρήμα Η τελική θέση παρότι μπορεί να μη δια-φέρει σημαντικά από σημασιολογική άποψη από τη μεταρηματική θέση δεν επιλέγεται γιατί το επίρρημα δεν γειτνιάζει απόλυτα με το ρήμα αλλά με το συμπλήρωμά του και έτσι η όποια προσδοκώμενη ακύρωση της ση-μασίας αδυνατίζει ή εξαλείφεται Επιπρόσθετα η προρηματική θέση δεν επιλέγεται γιατί η αναγκαστική έμφαση (εστίαση) στο επίρρημα θα ανα-δείκνυε την παρουσία του στην πρόταση έναντι των υπόλοιπων (βασικών) όρων της και μάλιστα του κατηγορήματος και έτσι θα αφαιρούσε από αυτό την επιδιωκόμενη ιδιότητα της ldquoλέξης-νυφίτσαςrdquo19

Εκτός της συντακτικής τους συμπεριφοράς τα συγκεκριμένα τροπικά επιρρήματα δρουν ως ldquoλέξεις-νυφίτσεςrdquo χάρη στην ασαφή σημασία τους η οποία μεταβιβάζεται στο ρήμα Τι σημαίνει δρα αποτελεσματικά και πώς μετράται η αποτελεσματικότητα της δράσης Τι σημαίνει καθαρίζει καλύτεshyρα και πώς τεκμηριώνεται αυτό Τι σημαίνει μειώνει σημαντικά και πώς είναι

19 Η αρχική θέση ως παραγόμενη δεν θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί γιατί και πάλι θα αναδείκνυε την παρουσία του επιρρήματος λόγω της προεξάρχουσας θέσης του στην αρχή της πρότασης


[ 502 ]

δυνατόν αυτό να μετρηθεί Τι σημαίνει βοηθά ενεργά και θα μπορούσε άρα-γε κάτι να βοηθήσει ανενεργά20 Τι σημαίνει απορροφώνται ταχέως και πώς μετράται η ταχύτητα απορρόφησης (βλ Lutz 1989 91ndash2) Με άλλα λόγια οι δηλώσεις που είδαμε στο [25] παραπάνω θα ήταν σαφέστερες αν αφαιρού-σαμε τα επιρρήματα

[26΄΄΄]

(α) τα ενεργά συστατικά [hellip] δρουν [επίρρ] ενάντια στις συσπάσεις της επιδερμί-δας

(β) καθαρίζει [επίρρ] [τα δόντια](γ) μειώνει [επίρρ] τα συμπτώματα σωματικής και νοητικής κόπωσης(δ) βοηθά [επίρρ] το δέρμα να απαλλαχθεί από τα νεκρά άχρηστα πια κύτταρα(ε) απορροφώνται [επίρρ] από τον οργανισμό

Τα μετασχηματισμένα παραδείγματα στο [26΄΄΄] δείχνουν ότι η σημασιακή συνεισφορά των επιρρημάτων είναι μηδενική για το σύνολο της δήλωσης αλλά καταλυτική για την απίσχνανση της σημασίας των ρημάτων Αν μια δήλωση ισχυρίζεται ότι ένα προϊόν δρα ενάντια σε κάτι ή καθαρίζει κάτι ή μειώνει κάποια συμπτώματα ή (ακόμη και) βοηθά το δέρμα να απαλλαγεί από τα νεκρά κύτταρα ή απορροφώνται από τον οργανισμό τότε πληροφο-ρεί το καταναλωτικό κοινό για την αλήθεια της Συνεπώς η παρουσία των επιρρημάτων υπονομεύει με εύσχημο τρόπο τη σημασία των διαφημιστικών δηλώσεων

Συμπεραίνουμε λοιπόν ότι τα σημασιακά ασαφή επιρρήματα ή οι αό-ρατοι υποβαθμιστές (invisible diminishers) όπως τα ονομάζει χαρακτηριστι-κά ο Smith (2001 70) δεν είναι σε θέση να προσθέσουν κάτι στη σημασία των κατηγορημάτων αυτών αλλά απλώς ldquoμπορούν να υποβαθμίσουν με δυσδιά-κριτο τρόπο τις υποσχέσεις που δίνουν κάποιες ισχυρές λέξειςrdquo (δηλαδή τα κατηγορήματα)

3212 Χρονικά επιρρήματα

Τα χρονικά επιρρήματα όπως σύντομα αργά αμέσως (κτό) προσδιορί-ζουν το χρονικό πλαίσιο μέσα στο οποίο εξελίσσεται και ολοκληρώνεται μια

20 Η ασάφεια αυτών των επιρρημάτων επιβεβαιώνεται και έμμεσα από τις ίδιες τις διαφη-μίσεις Εκεί οι κατασκευαστές ή οι διαφημιστές των προϊόντων επιστρατεύουν δήθεν στατιστι-κά δεδομένα από αμφισβητούμενης αξιοπιστίας κλινικά ή άλλα πειράματα τα οποία παραθέ-τουν στο διαφημιστικό κείμενο (γραπτό ή οπτικό) με τη μορφή (πολλές φορές δυσανάγνωστων) υποσημειώσεων πχ (πρβ δείγμα 28)

(i) τα ενεργά συστατικά [hellip] δρουν αποτελεσματικά ενάντια στις συσπάσεις της επιδερ-μίδας

ndash συσφικτική αποτελεσματικότητα σε μία ώρα 83ndash αντιρυτιδική αποτελεσματικότητα σε 15 ημέρες 77 αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα ndash τεστ σε 40 γυναίκες αυτοαξιολόγηση αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα ndash τεστ σε 86 γυναίκες


[ 503 ]

πράξη Στα δεδομένα εντοπίστηκε η χρήση του επιρρήματος αμέσως (άμεshyσα [sic]) το οποίο εμφανίζεται σε μεταρηματική θέση θέση που όπως είδα-με προτιμάται και με τα τροπικά επιρρήματα

[27] λειαίνει άμεσα την επιδερμίδα (26)21

Η συγκεκριμένη συντακτική θέση επιλέγεται για λόγους άμεσης γειτνί-ασης όπως αναλύθηκαν στην προηγούμενη ενότητα παρότι και αυτό το επίρρημα παρουσιάζει αντίστοιχη κατανομή με εκείνη των τροπικών επιρ-ρημάτων (δηλαδή αρχική με παύση προρηματική με εστίαση μεταρηματι-κή [ουδέτερη] και τελική [ουδέτερη])

Η σημασιολογική συμβολή του επιρρήματος αμέσως στο συγκεκριμένο παράδειγμα προκαλεί ασάφεια με απώτερο σκοπό την απίσχνανση του κα-τηγορήματος22 Δηλαδή τι σημαίνει λειαίνει άμεσα την επιδερμίδα και πώς μετράται η ταχύτητα λείανσης Συνεπώς και αυτό το επίρρημα στη συγκε-κριμένη δήλωση χρησιμοποιείται με την ιδιότητα της ldquoλέξης-νυφίτσαςrdquo23

3213 Διαβαθμιστικά επιρρήματα

Τα διαβαθμιστικά επιρρήματα προσδιορίζουν γενικά τις διάφορες φάσεις εξέλιξης μιας πράξης Η σημασιολογική συμβολή ενός τέτοιου επιρρήματος έγκειται στο ότι η πράξη αφού τροποποιηθεί εμφανίζεται να εμπεριέχει κά-ποιες εξαιρέσεις δηλαδή ότι κάποια φάση ή κάποιες φάσεις εξέλιξης της πράξης δεν έχουν συμβεί (βλ Morzycki 2001)

[28]

(α) σχεδόν εξαφανίζει την πιτυρίδα (221)(β) μειώνει ουσιαστικά τα συμπτώματα φυσικής και σωματικής κόπωσης (215)

Στο [28α] η χρήση του ldquoσχεδόνrdquo εισάγει ένα σύνολο απαιτούμενων εξαιρέ-σεων δηλαδή ιδιοτήτων τις οποίες στερείται το προϊόν και οι οποίες είναι απαραίτητες ώστε να επέλθει το γεγονός ldquoεξαφάνιση της πιτυρίδαςrdquo Άρα σύμφωνα με το [28α] το διαφημιζόμενο προϊόν ldquoδεν εξαφανίζει την πιτυρί-δαrdquo Στο [28β] το επίρρημα ldquoουσιαστικάrdquo λειτουργεί ακριβώς με τον ίδιο τρόπο24 δηλώνοντας ότι το προϊόν μειώνει σε κάποιον βαθμό ldquoτα συμπτώ-

21 Το παράδειγμα αυτό περιέχει το κλασικό λάθος σύγχυσης του τροπικού επιρρήματος άμεshyσα (από το επίθετο άμεσος shyη shyο) με το χρονικό επίρρημα αμέσως (χωρίς καθυστέρηση) Συνε-πώς το επίρρημα εδώ θα έπρεπε να είναι αμέσως και όχι άμεσα αφού αναφέρεται στα χρονι-κά πλαίσια μέσα στα οποία εξελίσσεται η πράξη και όχι στον άμεσο τρόπο (χωρίς μεσολάβηση κάποιου άλλου παράγοντα ne έμμεσο) με τον οποίο λαμβάνει χώρα η συγκεκριμένη πράξη

22 Είναι χρήσιμο να σημειωθεί εδώ ότι το επίρρημα άμεσααμέσως έχει μάλλον θετικότερη συνδήλωση έναντι των τροπικών επιρρημάτων που είδαμε στην προηγούμενη ενότητα

23 Λόγω της χρήσης του επιρρήματος άμεσα αντί του σωστού αμέσως θα μπορούσαμε να υποθέσουμε πως η λείανση γίνεται με άμεσο και όχι με έμμεσο τρόπο κάτι το οποίο κατά τη γνώμη μου δεν ευσταθεί

24 Το επίρρημα ουσιαστικά εμφανίζεται στις διαφημιστικές δηλώσεις στα ελληνικά ως με-


[ 504 ]

ματα [hellip] κόπωσηςrdquo αλλά όχι εντελώς αφού κάποιες από τις προϋποθέσεις ldquoμείωσης των συμπτωμάτων της [hellip] κόπωσηςrdquo δεν πληρούνται άρα δεν τα μειώνει (βλ και Lutz 1989 88ndash9)

Η συντακτική συμπεριφορά των επιρρημάτων αυτής της κατηγορίας δεί-χνει ότι αυτά μπορούν να καταλαμβάνουν είτε την προρηματική είτε τη με-ταρηματική θέση διατηρώντας την ιδιότητα της ldquoλέξης-νυφίτσαςrdquo Αν επι-χειρήσουμε να τα τοποθετήσουμε εναλλακτικά σε αυτές τις θέσεις τότε το σημασιολογικό αποτέλεσμα που επιφέρουν είναι το ίδιο[28΄]

(α) Το Χ εξαφανίζει σχεδόν την πιτυρίδα(β) Το Χ ουσιαστικά μειώνει τα συμπτώματα φυσικής και σωματικής κόπωσης

Όσον αφορά τις υπόλοιπες διαθέσιμες θέσεις που ανέφερα νωρίτερα για τα άλλα είδη επιρρημάτων φαίνεται ότι τα διαβαθμιστικά επιρρήματα έχουν κάπως αυστηρότερη κατανομή Δηλαδή ιδίως το επίρρημα ldquoσχεδόνrdquo δεν εί-ναι δυνατόν να καταλάβει ούτε την αρχική ούτε την τελική θέση[29]

(α) Σχεδόν το Χ εξαφανίζει την πιτυρίδα(β) Το Χ εξαφανίζει την πιτυρίδα σχεδόν

Αυτό μπορεί να εξηγηθεί από το γεγονός ότι η διαβαθμιστική του ιδιότητα εξαλείφεται από τη στιγμή που δεν γειτνιάζει απόλυτα με το τροποποιού-μενο συστατικό (δηλαδή δεν στοχεύει το συστατικό) Το επίρρημα ldquoουσια-στικάrdquo αντιθέτως φαίνεται να έχει πιο ελεύθερη κατανομή[30]

(α) Ουσιαστικά το Χ μειώνει τα συμπτώματα φυσικής και σωματικής κόπωσης(β) Το Χ μειώνει τα συμπτώματα φυσικής και σωματικής κόπωσης ουσιαστικά

Ωστόσο η ερμηνεία του επιρρήματος ldquoουσιαστικάrdquo στα παραδείγματα [30α] και [30β] διαφέρει από εκείνη των παραδειγμάτων στο [28] και [28΄] και δεί-χνει ότι πρόκειται για άλλο λεξικό στοιχείο Εδώ το επίρρημα ldquoουσιαστικάrdquo στοχεύει όλη την πρόταση (δηλαδή ερμηνεύεται ως προτασιακό) και σημαί-νει lsquoστην πραγματικότηταrsquo

Από την εξέταση της σημασιολογικής και συντακτικής υπόστασης των διαβαθμιστικών επιρρημάτων που είδαμε παραπάνω προκύπτει ότι χάρη στην παραλειπτική (exceptive) σημασία τους και την αυστηρή συντακτική τους κατανομή διαδραματίζουν επάξια τον ρόλο ldquoλέξης-νυφίτσαςrdquo αφού κυριολεκτικά αφαιρούν σημαντικό μέρος της σημασίας των κατηγορημάτων που τροποποιούν

ταφραστικό ανάλογο του αγγλικού επιρρήματος virtually O Lutz (1989 88) αναφέρει ότι η ση-μασία του virtually στα αγγλικά δεν είναι ldquoόχι πραγματικάrdquo αλλά ldquoστην ουσίαrdquo ενώ τονίζει ότι δεν έχει την ίδια σημασία με το σχεδόν


[ 505 ]

322 Τροποποιητές επιθέτων ή επιρρημάτων

Ορισμένα επιρρήματα εμφανίζονται στα δεδομένα να τροποποιούν επίθετα ή άλλα επιρρήματα Τα επιρρήματα αυτά μπορούν να ταξινομηθούν σε τρεις κατηγορίες (α) τα τροπικά (πχ κλινικά δερματολογικά) (β) τα ποσοτικά (πχ Χ τοις εκατό Χ φορές) και (γ) τα διαβαθμιστικά (πχ σχεδόν)


Τα τροπικά επιρρήματα κλινικά και δερματολογικά εμφανίζονται να τροπο-ποιούν επίθετα[31]

(α) δερματολογικά ελεγμένη ανεκτότητα από την επιδερμίδα (21)(β) κλινικά αποδεδειγμένο ότι μειώνει τη χοληστερίνη (216)

Από συντακτική άποψη τα επιρρήματα αυτά ως τροποποιητές επιθέ-των έχουν αυστηρή κατανομή και καταλαμβάνουν τη μόνη διαθέσιμη θέση πριν το επίθετο Η σημασιολογική τους συμβολή είναι να τροποποιήσουν και κατrsquo επέκταση να περιορίσουν την τροποποιητική ισχύ του επιθέτου Με άλλα λόγια στο [31α] ο έλεγχος της ανεκτότητας είναι μόνο δερματο-λογικός25 και στο [31β] η απόδειξη ότι το προϊόν μειώνει τη χοληστερίνη ευ-σταθεί μόνο κλινικά Εάν αφαιρέσουμε τα επιρρήματα από τα παραπάνω παραδείγματα τότε οι διαφημιστικές δηλώσεις γίνονται αυτομάτως δεσμευ-τικές για τον κατασκευαστή ή διαφημιστή[31΄]

(α) ελεγμένη ανεκτότητα από την επιδερμίδα(β) αποδεδειγμένο ότι μειώνει τη χοληστερίνη

αφού ldquoη ανεκτότητα από τη επιδερμίδα έχει πλήρως ελεγχθείrdquo και το προϊ-όν ldquoμειώνει αποδεδειγμένα τη χοληστερίνηrdquo Όπως χαρακτηριστικά αναφέ-ρει ο Smith (2001 38ndash9) τα επιρρήματα αυτά κατορθώνουν να διασπάσουν την προσοχή του καταναλωτικού κοινού και να οδηγήσουν στην αγορά του διαφημιζόμενου προϊόντος και γιrsquo αυτό τα ονομάζει ldquoτροποποιητές διάσπα-σης (της προσοχής)rdquo (distraction modifiers)

Η ένοχη χρήση των επιρρημάτων αυτών στον διαφημιστικό λόγο φαίνε-ται και από το γεγονός ότι συνήθως συνοδεύονται από κάποια υποσημείωση ή επεξήγηση όπου επιχειρείται να διευκρινιστεί η σημασία Για παράδειγμα

25 Θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι το επίρρημα δερματολογικά εδώ δεν αποτελεί πε-ρίπτωση ldquoλέξης-νυφίτσαςrdquo αφού καθησυχάζει το καταναλωτικό κοινό ότι το συγκεκριμένο προϊόν λόγω της δερματολογικής του χρήσης έχει υποστεί δερματολογικό έλεγχο Σε έναν τέ-τοιον ισχυρισμό θα μπορούσαμε να αντιτάξουμε το ότι ένα προϊόν για εξωτερική χρήση (στο δέρμα) πολλές φορές μπορεί να έχει ανεπιθύμητες ενέργειες σε άλλες λειτουργίες του οργανι-σμού Για παράδειγμα ένα προϊόν μακιγιάζ θα μπορούσε να έχει ανεπιθύμητες ενέργειες στα μάτια άρα θα έπρεπε να ελεγχθεί και οφθαλμολογικά προτού κυκλοφορήσει


[ 506 ]

η δήλωση στο [31β] συνοδεύεται από την επεξήγηση ldquoμέχρι και 15 σε 2ndash3 εβδομάδες στα πλαίσια ενός υγιεινού διαιτολογίουrdquo η οποία εμφανίζεται ldquoμε ψιλά γράμματαrdquo και στην ουσία την παραβλέπουν οι καταναλωτές Μια τέτοια επεξήγηση αναμφισβήτητα αποδεικνύει ότι δεν υφίσταται πραγμα-τικά κάποια απόδειξη ότι το προϊόν μειώνει τη χοληστερίνη

Συμπεραίνουμε λοιπόν ότι και τα δύο αυτά επιρρήματα χρησιμεύουν ως ldquoλέξεις-νυφίτσεςrdquo αφού υποβαθμίζουν σημασιολογικά τη συμβολή των επιρ-ρημάτων που τροποποιούν

3222 Ποσοτικά επιρρήματα

Τα ποσοτικά επιρρήματα Χ φορές και Χ τοις εκατό χρησιμοποιούνται στον διαφημιστικό λόγο ως τροποποιητές του επιρρήματος περισσότερο ή του επιθέτου περισσότερος shyη shyο (στον συγκριτικό βαθμό)

[32]

(α) προστατεύει δέκα φορές περισσότερο από τη φθορά (27)(β) δέκα τοις εκατό (10) περισσότερο προϊόν (219)

Από συντακτική άποψη τα συγκεκριμένα επιρρήματα καταλαμβάνουν αυστηρά τη διαθέσιμη συντακτική θέση πριν το τροποποιούμενο επίρρημα ή επίθετο Από σημασιολογική άποψη η αποστολή τους είναι να διαβαθμί-σουν με συγκεκριμένο αριθμητικό την ποσότητα παρότι η πληροφόρηση που παρέχουν είναι ασαφής και μάλλον περιττή Υιοθετώντας την άποψη του Smith (2001 97ndash101) θα μπορούσαμε να τα κατατάξουμε στην κατηγο-ρία των παρασιτικών εντασιακών δεικτών (parasitic intensifiers) Πιο συγκε-κριμένα από την εξέταση των δεδομένων αυτών προκύπτουν εύλογα ερω-τήματα όπως τι σημαίνει ldquoδέκα φορές περισσότεροrdquo και πώς μπορεί να μετρηθεί η ποσότητα ή ο βαθμός προστασίας [των μαλλιών] από τη φθορά και σε σχέση με τι Πόσο περισσότερο είναι το ldquo10rdquo του συγκεκριμένου προϊόντος σε μια συσκευασία των 500 χιλιολίτρων (μόλις 50 χιλιόλιτρα) και γιατί δεν αναφέρεται η πρόσθετη ποσότητα σε συγκεκριμένη μονάδα βά-ρους ή όγκου Πώς αποδεικνύονται αυτοί οι ldquoποσοτικοίrdquo ισχυρισμοί

Είναι προφανές ότι τα συγκεκριμένα ποσοτικά επιρρήματα χρησιμοποι-ούνται ως ldquoλέξεις-νυφίτσεςrdquo ενισχύοντας την ασάφεια των επιρρημάτων ή επιθέτων που τροποποιούν Σε αυτή την περίπτωση όπως και στις προηγού-μενες τα συγκεκριμένα στοιχεία στηρίζονται στην ανθρώπινη συνήθεια κατά την ανάγνωση το βλέμμα να στρέφεται στην αμέσως επόμενη λέξη και έτσι να παραβλέπει αυτό που διαβάζει (Smith 2001 70ndash1)


Το μόνο διαβαθμιστικό επίρρημα που εμφανίζεται στα δεδομένα να τροπο-ποιεί επίθετα είναι το σχεδόν Στο ακόλουθο παράδειγμα


[ 507 ]

[33] εξαφανίζει σχεδόν όλους τους λεκέδες (220)

το ldquoσχεδόνrdquo τροποποιεί το ποσοδεικτικό ldquoόλουςrdquo δηλώνοντας κατrsquo ουσία ότι το συγκεκριμένο προϊόν εξαφανίζει κάποιους λεκέδες αλλά όχι όλους Με άλλα λόγια στην περίπτωση αυτή η παραλειπτική λειτουργία του ldquoσχεδόνrdquo (βλ Morzycki 2001) εφαρμόζεται στο συμπλήρωμα του ρήματος εξαφανίζει παραλείποντας κάποια μέλη από το σύνολο των ldquoλεκέδωνrdquo στο οποίο εφαρ-μόζεται το γεγονός του ldquoεξαφανίζωrdquo

Συμπεραίνουμε λοιπόν ότι το ldquoσχεδόνrdquo λειτουργεί εδώ ως ldquoλέξη-νυφίτσαrdquo ακυρώνοντας τη σημασία του ποσοδεικτικού επιθέτου ldquoόλουςrdquo Συνεπώς η δήλωση στο [33] μπορεί να ερμηνευθεί μόνο με τον ακόλουθο τρόπο[34] Δεν ισχύει το γεγονός ότι το Χ εξαφανίζει όλους τους λεκέδες

Η ερμηνεία αυτή αναδεικνύει την κατηγοριακή ιδιότητα επιρρημάτων όπως το σχεδόν να ακυρώνουν την αλήθεια των δηλώσεων στις οποίες περιέχονται είτε μέσω συνεπαγωγής (αν το [34] είναι συνεπαγωγή του [33]) (βλ Rapp amp von Stechow 1999) είτε μέσω υπονοήματος (αν το [34] είναι το υπονόημα του [33]) (βλ Atlas 1984)

Από συντακτική άποψη έχει ενδιαφέρον να εξετάσουμε και τις άλλες διαθέσιμες θέσεις για το επίρρημα σχεδόν ώστε να αξιολογήσουμε τη συ-γκεκριμένη χρήση Ας δούμε σε μια δήλωση όπως η [33] ποιες άλλες θέσεις (εκτός της μεταρηματικής) μπορεί να καταλάβει το σχεδόν[35](α) Το Χ σχεδόν εξαφανίζει όλους τους λεκέδες(β) Το Χ εξαφανίζει όλους σχεδόν τους λεκέδες

Η θέση που καταλαμβάνει στο [35α] στοχεύει σε όλη τη ρηματική φράση και δηλώνει όπως είδαμε παραπάνω στην ενότητα 3213 ότι το προϊόν δρα σε όλους τους λεκέδες και τους εξαφανίζει εν μέρει (πρβ την παραλειπτική του ιδιότητα σε κάποιες φάσεις εξέλιξης του γεγονότος) Η θέση που καταλαμβά-νει στο [35β] είναι σημασιολογικά ισοδύναμη με τη μεταρηματική θέση (πρβ [33]) αφού και πάλι στοχεύει το ποσοδεικτικό επίθετο Η διαφορά των δύο θέσεων έγκειται στο ότι στη μεταρηματική θέση το επίρρημα φέρει τόνο εστί-ασης ενώ στο [35β] ο τόνος εστίασης εφαρμόζεται στο ποσοδεικτικό ldquoόλουςrdquo Με βάση αυτό τον ισχυρισμό θα μπορούσαμε να πούμε ότι στη δήλωση [35β] το επίρρημα λειτουργεί καλύτερα ως ldquoλέξη-νυφίτσαrdquo από ότι στην [33] αφού χάρη στα διαφορετικά προσωδιακά χαρακτηριστικά η προσοχή του κατα-ναλωτή επικεντρώνεται στο ldquoόλουςrdquo παραβλέποντας το ldquoσχεδόνrdquo

33 Επίθετα

Τα επίθετα στον διαφημιστικό λόγο εξυπηρετούν άριστα τις απαιτήσεις των διαφημιστών και κατασκευαστών στην προώθηση των προϊόντων τους Η


[ 508 ]

τροποποιητική τους λειτουργία ως ldquoλέξεις-νυφίτσεςrdquo είναι ανάλογη με εκεί-νη των επιρρημάτων Τα επίθετα που απαντούν στα δεδομένα εμφανίζονται είτε στον θετικό είτε στον συγκριτικό βαθμό

331 Επίθετα στον θετικό βαθμό

Η βασική λειτουργία των επιθέτων στη γλώσσα είναι να συγκεκριμενοποιή-σουν την περιγραφική σημασία ενός ονόματος και να προσδώσουν σε αυτό πρόσθετες ιδιότητες Αυτό σίγουρα είναι μια θετική σημασιολογική συμβο-λή Ωστόσο στον διαφημιστικό λόγο χρησιμοποιούνται κατά κόρον επίθε-τα26 (στον θετικό βαθμό) τα οποία ενώ φέρουν πάντοτε θετικές συνδηλώ-σεις δεν συμβάλλουν με τη δήλωσή τους στη σαφέστερη κατανόηση των τροποποιούμενων ονομάτων αλλά αντίθετα προκαλούν σύγχυση και ασά-φεια γιrsquo αυτό τον λόγο και ο Smith (2001 17) τα ονομάζει ldquoαφηρημένα επί-θεταrdquo (abstract adjectives)27

Ας δούμε ορισμένα παραδείγματα

[36]

(α) για την αποτελεσματική ανακούφιση από τον πονοκέφαλο και τις ημικρανί-ες (31)

(β) επιτυγχάνει άμεση [hellip] ανακούφιση από τον πόνο και τον πυρετό (31) (γ) επιτυγχάνοντας γρήγορη δράση για ανακούφιση από τους έντονους πόνους

(32) (δ) Η νέα σύνθεσή του [hellip] αναζωογονεί (34) (ε) προσφέρουν απίστευτη ενυδάτωση (37) (ϛ) αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα (39) (ζ) διαπιστωμένη αποτελεσματικότητα (310) (η) για εντατική καταπολέμηση των ldquoσακουλώνrdquo και των μαύρων κύκλων (314)

Από την εξέταση των παραδειγμάτων αυτών εύκολα διαπιστώνει κανείς ότι τα επίθετα αυτά λειτουργούν ως ldquoλέξεις-νυφίτσεςrdquo αφού είναι σαφώς ldquoαφη-ρημέναrdquo και η ουσιαστική τους συμβολή είναι η απίσχνανση της σημασίας των ονομάτων που τροποποιούν Τι σημαίνει αποτελεσματική ή άμεση αναshyκούφιση ή γρήγορη δράση ή απίστευτη ενυδάτωση ή αποδεδειγμένη ή διαshyπιστωμένη αποτελεσματικότητα ή εντατική καταπολέμηση Όπως είδαμε και στην περίπτωση των επιρρημάτων (βλ ενότητα 3211 [26΄΄΄]) αν αφαι-ρέσουμε τα επίθετα οι δηλώσεις καθίστανται σαφέστερες28

26 Σε πολλές περιπτώσεις απαντούν και επιθετικές μετοχές πχ αποδεδειγμένος διαπιshyστωμένος κτό

27 Κάποια από αυτά τα επίθετα όπως το αποτελεσματικός ή το απίστευτος θα μπορούσαν να ενταχθούν και στην κατηγορία των παρασιτικών εντασιακών δεικτών (parasitic intensifiers) βλ Smith (2001 97ndash101)

28 Βλ Lutz (1989 89ndash91) για μια ανάλυση της σημασιολογικής κενότητας επιθέτων όπως το νέος ή βελτιωμένος στα διαφημιστικά μηνύματα


[ 509 ]

332 Επίθετα στον συγκριτικό βαθμό

Από την εξέταση των δεδομένων του δείγματος προκύπτει ότι ορισμένα επί-θετα εμφανίζονται στον συγκριτικό βαθμό είτε μονολεκτικά είτε περιφρα-στικά Το συχνότερα χρησιμοποιούμενο επίθετο με μονολεκτικό συγκριτικό τύπο είναι το περισσότερος shyη shyο

[37]

(α) σφραγίζει περισσότερη υγρασία (33)(β) διαπίστωσαν περισσότερη λάμψη (311)

ενώ απαντούν και πολλά άλλα επίθετα με περιφραστικό συγκριτικό τύπο

[38]

(α) Νιώστε τα μαλλιά σας [hellip] πιο πλούσια και πυκνά (38)(β) το πρόσωπό τους ήταν θεαματικά πιο νεανικό (311)(γ) κάνουν την επιδερμίδα να φαίνεται πιο λεία και απαλή (312)

Τα επίθετα στον συγκριτικό βαθμό προτρέπουν το καταναλωτικό κοινό να συγκρίνει το διαφημιζόμενο προϊόν με άλλα της ίδιας κατηγορίας χωρίς όμως να το διαφωτίζουν ως προς τα συγκριτικά πλεονεκτήματά του σε σχέ-ση με τα άλλα ομοειδή προϊόντα Η χρήση του συγκριτικού βαθμού είναι μια περίπτωση της ισχυρής διαφημιστικής τεχνικής του ατελούς ισχυρισμού (un-finished claim) (βλ Schrank 1975) όπου ο κειμενογράφος παραλείπει το δεύ-τερο σκέλος της σύγκρισης με απώτερο σκοπό να προκαλέσει θετικά υπο-νοήματα για το προϊόν που θα οδηγήσουν στο να προτιμηθεί έναντι των άλ-λων Ο ατελής ισχυρισμός της σύγκρισης δίνει ασαφείς και όχι πραγματικές υποσχέσεις (Lutz 1989 95ndash7)

Αν επιχειρήσουμε να χρησιμοποιήσουμε τα επίθετα στον θετικό βαθμό τότε το σημασιολογικό αποτέλεσμα μεταβάλλεται

[37΄]

(α) σφραγίζει πολλή υγρασία(β) διαπίστωσαν πολλή λάμψη

[38΄]

(α) Νιώστε τα μαλλιά σας [hellip] πλούσια και πυκνά(β) το πρόσωπό τους ήταν θεαματικά νεανικό(γ) κάνουν την επιδερμίδα να φαίνεται λεία και απαλή

Τα επίθετα παύουν να λειτουργούν εδώ παραπλανητικά και ανακτούν την ουδέτερη τροποποιητική τους λειτουργία Συμπεραίνουμε λοιπόν ότι ο πα-ράγοντας που τα καθιστά ldquoλέξεις-νυφίτσεςrdquo στα παραδείγματα [37] και [38] δεν είναι οι ίδιες οι περιγραφικές σημασίες τους αλλά ο δείκτης συγκριτικού βαθμού που φέρουν


[ 510 ]

34 Προθέσεις μόρια και ονόματα

Στον διαφημιστικό λόγο πέραν των ρημάτων των επιρρημάτων και των επι-θέτων την ιδιότητα ldquoλέξης-νυφίτσαςrdquo εμφανίζεται να φέρει ένας συγκριτικά μικρός αριθμός προθέσεων μορίων και ονομάτων

341 Προθέσεις

Οι προθέσεις από έως και μέχρι εμφανίζονται στα δεδομένα να εισάγουν ονοματικές φράσεις (με ποσοδεικτικούς χαρακτηριστές) ή ποσοτικά επιρ-ρήματα[39](α) όλες οι ταινίες DVD από 300 euro (411)(β) μαλλιά έως 35 πιο πλούσια και πυκνά (43)(γ) έως και 4 μήνες (410) (δ) μέχρι 10 φορές περισσότερη υγρασία (41)

Οι προθέσεις αυτές στα παραπάνω παραδείγματα εισάγουν την έννοια των ορίων ενός πεδίου τιμών προσδιορίζοντας το κατώτατο (αρχή) ή το ανώτα-το όριό του (τέλος) Στην ουσία οι προθέσεις αυτές εισάγουν την έννοια της ποσοτικής προσέγγισης

Στο [39α] η πρόθεση από δηλώνει ότι το κατάστημα διαθέτει ένα σύνολο ομοειδών προϊόντων των οποίων η κατώτατη τιμή είναι τα 300 euro χωρίς να προσδιορίζει την ανώτατη δυνατή τιμή τους Διαβάζοντας ή ακούγοντας τη συγκεκριμένη δήλωση ο καταναλωτής ωθείται στο να πειστεί ότι στο συγκε-κριμένο κατάστημα μπορεί να αγοράσει οποιοδήποτε DVD με 300 euro κάτι το οποίο στην πραγματικότητα δεν είναι αληθές αφού η πλειονότητα των DVD πωλείται πολύ ακριβότερα από τα 300 euro Η παραπλάνηση του κατα-ναλωτή επιτυγχάνεται με τη χρήση της πρόθεσης ldquoλέξης-νυφίτσαςrdquo ldquoαπόrdquo η οποία απομυζά τη σημασία του ποσοδεικτικού χαρακτηριστή ldquo300τρίαrdquo της ονοματικής φράσης ldquo300 eurordquo Αντίστοιχα στο [39β] η πρόθεση έως έχει ρόλο ldquoλέξης-νυφίτσαςrdquo αφού δηλώνει (σε εκατοστιαίο ποσοστό) τον ανώ-τατο βαθμό βελτίωσης στην πυκνότητα και τον ldquoπλούτοrdquo των μαλλιών που μπορεί να επιτύχει το συγκεκριμένο σαμπουάν Στο [39γ] η πρόθεση ldquoέωςrdquo συνοδεύεται από τον σύνδεσμο ldquoκαιrdquo για να δηλώσει ότι το ανώτατο όριο των τεσσάρων μηνών περικλείεται στη μέγιστη χρονική διάρκεια αποτελε-σματικότητας του προϊόντος Όπως και στην προηγούμενη περίπτωση η χρήση της πρόθεσης έως χρησιμεύει στο να δημιουργήσει εσφαλμένες εντυ-πώσεις στους καταναλωτές Τέλος στο [39δ] χρησιμοποιείται η πρόθεση ldquoμέχριrdquo συνώνυμη με την πρόθεση ldquoέωςrdquo η οποία επίσης δηλώνει το ανώ-τατο δυνατό όριο αποτελεσματικότητας του προϊόντος29

29 Βλ Lutz (1989 94) για ανάλυση της ανάλογης σύνθετης πρόθεσης up to στα αγγλικά Βλ και Hirschberg (1999 468)


[ 511 ]

342 Μόρια

Το μόριο σαν δηλώνει παρομοίωση και εμφανίζεται να χρησιμοποιείται σε μερικά διαφημιστικά μηνύματα με την ιδιότητα της ldquoλέξης-νυφίτσαςrdquo Στα ακόλουθα παραδείγματα

[40]

(α) κάνει τα παπούτσια να φαίνονται σαν καινούργια (51)(β) κάνει τα ρούχα μαλακά σαν βελούδο (52)

το μόριο σαν εισάγει ένα επίθετο ή ένα όνομα με τα οποία παρομοιάζει το διαφημιζόμενο προϊόν Με άλλα λόγια το ldquoσανrdquo επιχειρεί να αποδώσει τις ιδιότητες του αντίστοιχου επιθέτου ή ονόματος στο διαφημιζόμενο αντικεί-μενο Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Lutz (1989 92) το συγκεκριμένο μό-ριο οδηγεί τους καταναλωτές να αγνοήσουν τις πραγματικές ιδιότητες του διαφημιζόμενου προϊόντος και να επικεντρωθούν στον εξωπραγματικό ισχυ-ρισμό του διαφημιστή σχετικά με αυτό Συνεπώς οι παραπάνω διαφημιστι-κές δηλώσεις στην ουσία δεν υπόσχονται τίποτε για τις πραγματικές ιδιό-τητες των προϊόντων που διαφημίζουν

343 Ονόματα

Η τελευταία κατηγορία λέξεων που απαντούν στον διαφημιστικό λόγο με την ιδιότητα ldquoλέξης-νυφίτσαςrdquo είναι τα ονόματα Συγκεκριμένα ονόματα όπως τα επιδόρπιο υποκατάστατο ρόφημα και σκόνη εμφανίζονται να ακο-λουθούνται από έναν τροποποιητή με τη μορφή ονοματικής φράσης σε γε-νική πτώση30

[41]

(α) επιδόρπιο γιαουρτιού (61)(β) υποκατάστατο σοκολάτας (64)(γ) σκόνη γάλακτος (65)(δ) ρόφημα γιαουρτιού (66)

Τα ονόματα αυτά σαφέστατα λειτουργούν ως ldquoλέξεις-νυφίτσεςrdquo αφού η αποστολή τους είναι να αποδώσουν τις ιδιότητες του ονοματικού τους τρο-ποποιητή στο διαφημιζόμενο προϊόν και συνάμα να απαλλάξουν τον κατα-σκευαστή ή διαφημιστή από τις σχετικές ευθύνες Στα [41α] και [41δ] τα προϊόντα περιγράφονται ως επιδόρπιο και ρόφημα γιαουρτιού αλλά στην ουσία προωθούνται ως γιαούρτια Στο [41β] το προϊόν προωθείται ως σοκο-

30 Οι συγκεκριμένοι περιγραφικοί όροι για την ονομασία προϊόντων φαίνεται να εισάγονται στα ελληνικά με τη μορφή μεταφραστικών δανείων από τα αγγλικά (πρβ τους αγγλικούς όρους yogurt desert chocolate substitute milk powder και yogurt drink) Προφανώς τα τροποποιούμε-να ονόματα λειτουργούν ως ldquoλέξεις-νυφίτσεςrdquo και στα αγγλικά


[ 512 ]

λατούχο σκεύασμα η σύστασή του όμως αναφέρει ότι δεν περιέχει σοκολά-τα αλλά κάτι άλλο που ldquoπαραπέμπειrdquo σε σοκολάτα Στο [41γ] το προϊόν προωθείται ως σκεύασμα με φρέσκο γάλα αλλά στη σύνθεσή του αναφέρε-ται ότι περιέχει σκόνη γάλακτος και όχι φρέσκο γάλα

Ακολουθώντας την κατηγοριοποίηση που προτείνει ο Smith (2001 70ndash1) θα μπορούσαμε να εντάξουμε τα ονόματα αυτά στην κατηγορία των αόρα-των υποβαθμιστών (invisible diminishers) αφού η λειτουργία τους είναι να υποβαθμίσουν τις υποσχέσεις που δίνουν οι τροποποιητικές ονοματικές φρά-σεις που τα ακολουθούν

4 Συμπέρασμα

Στην εργασία αυτή μελέτησα τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν οι λεγό-μενες ldquoλέξεις-νυφίτσεςrdquo Αφού όρισα την έννοια των λέξεων αυτών και προσ-διόρισα τις ιδιότητές τους προχώρησα σε λεπτομερή εξέταση των δεδομέ-νων Το κύριο συμπέρασμα που προέκυψε είναι ότι η ιδιότητα της ldquoλέξης-νυφίτσαςrdquo αφορά συγκεκριμένα λεξικά στοιχεία που ανήκουν στις κατηγο-ρίες των ρημάτων των επιρρημάτων των επιθέτων των προθέσεων των μορίων και των ονομάτων Επιπρόσθετα φαίνεται πως η ιδιότητα αυτή κα-θορίζεται κατrsquo αρχάς από ιδιοσυγκρασιακά χαρακτηριστικά του κάθε λεξι-κού στοιχείου τα οποία στη συνέχεια συσχετίζονται με συντακτικούς κα-νόνες ή άλλες προβλέψιμες αρχές του γλωσσικού συστήματος Σε κάποιες περιπτώσεις η ιδιότητα της ldquoνυφίτσαςrdquo σε αυτές τις λέξεις αναδεικνύεται κυρίως από την παράλειψη (έλλειψη) συστατικών στοιχείων του συμφραστι-κού τους περιβάλλοντος

Σε όλες τις περιπτώσεις οι ldquoλέξεις-νυφίτσεςrdquo σκοπεύουν να προκαλέσουν ασάφεια στον λόγο (στοιχείο που χαρακτηρίζει γενικώς τα στοιχεία ldquoδιπλής γλώσσαςrdquo αλλά και τις γλωσσικές πλάνες) και αποτελούν ισχυρότατο μέσο παραπλάνησης του καταναλωτικού κοινού

Βιβλιογραφία

Atlas J 1984 ldquoComparative Adjectives and Adverbials of Degree An Introduction to Radically Radical Pragmaticsrdquo Linguistics and Philosophy 7 (4) 347ndash77

Broyles J 1975 ldquoThe Fallacies of Composition and Divisionrdquo Philosophy and Rhetoric 8 108ndash13

Campbell N J 1998 Writing Effective Policies and Procedures A StepshybyshyStep Resource for Clear Communication Νέα Υόρκη American Management Association

Coe R M 1998 ldquoPublic Doublespeak Critical Reading and Verbal Actionrdquo Journal of Adolescent and Adult Literacy 42 192ndash95

Copi Ι M 1982 Introduction to Logic Νέα Υόρκη MacmillanCopi Ι M amp C Cohen 1990 Introduction to Logic Νέα Υόρκη Macmillan


[ 513 ]

Cruse A D 22004 Meaning in Language An Introduction to Semantics and Pragmatics Οξφόρδη Oxford University Press

Fairclough Ν 2000 New Labour New Language Λονδίνο RoutledgeHamblin Ch 1970 Fallacies Λονδίνο MethuenHarris R 2000 ldquoFallacies Associated with Languagerdquo httpwwwvirtualsaltcomthink

semant4htmHirschberg S 1999 ldquoThe Rhetoric of Advertisingrdquo στο S Hirschberg amp T Hirschberg

(επιμ) Reflections on Language Νέα Υόρκη Oxford University Press 463ndash77Howard P 1978 Weasel Words Λονδίνο Hamish HamiltonKahane H amp N Cavender 2005 [1971] Logic and Contemporary Rhetoric The Use of

Reasoning in Everyday Life Belmont Calif WadsworthΚουτσουλέλου-Μίχου Σ 1997 Η γλώσσα της διαφήμισης κειμενογλωσσολογική προshy

σέγγιση του διαφημιστικού κειμένου Αθήνα GutenbergLuckhardt C G amp W Bechtel 1994 How to Do Things with Logic Hillsdale NJ

Lawrence ErlbaumLutz W 1989 Doublespeak Νέα Υόρκη Harper amp RowLyons J 1977 Semantics 2 τόμ Κέμπριτζ Cambridge University PressMorzycki M 2001 ldquoAlmost and Its Kin across Categoriesrdquo στο R Hastings B Jackson

amp Z Zvolenszky (επιμ) Proceedings of Semantics and Linguistics Theory (SALT) XI Ithaca NY CLC Publications 225ndash38

Μπαμπινιώτης Γ 1998 Λεξικό της νέας ελληνικής γλώσσας Αθήνα Κέντρο Λεξικο-λογίας

Νάκας Θ 1987 Τα επιρρηματικά της νέας ελληνικής Διδ διατρ Εθνικό και Καπο-διστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Νάκας Θ amp Ζ Γαβριηλίδου 2005 Δημοσιογραφία και νεολογία τίτλοι ndash ευρήματα για θέματα ndash εκπλήξεις Αθήνα Πατάκης

Ξυδόπουλος Γ Ι 2005 ldquoΗ lsquoδιπλήrsquo γλώσσα της επικοινωνίαςrdquo στο Χ Φραγκονικολό-πουλος (επιμ) ΜΜΕ κοινωνία και πολιτική ρόλος και λειτουργία στη σύγχρονη Ελλάδα Αθήνα Σιδέρης 775ndash815

Olson R G 1969 Meaning and Argument Elements of Logic Νέα Υόρκη Harcourt Brace amp World

Parry W T amp Ε A Hacker 1991 Aristotelian Logic Albany NY SUNY PressPei M 1978 Weasel Words The Art of Saying What You Donrsquot Mean Λονδίνο Harper

amp RowPollock J-Y 1989 ldquoVerb Movement Universal Grammar and the Structure of IPrdquo Linshy

guistic Inquiry 20 (3) 365ndash424Rapp Ι amp A von Stechow 1999 ldquoFast Almost and the Visibility Parameter for Func-

tional Adverbsrdquo Journal of Semantics 16 (2) 149ndash204Rescher Ν 1964 Introduction to Logic Νέα Υόρκη St Martinrsquos PressRoosevelt Τ 2004 Theodore Roosevelt and His Time Shown in His Own Letters Part

two 1926 Επιμ J B Bishop Whitefish Mont Kessinger PublishingRowe W 1962 ldquoThe Fallacy of Compositionrdquo Mind 71 87ndash92Sahakian W S amp M L Sahakian 1966 Ideas of the Great Philosophers Νέα Υόρκη

Barnes amp NobleSchrank J 1974 ldquoThe Language of Advertising Claimsrdquo Media and Methods 10 (7)

44ndash51mdash 1975 Deception Detection An Educatorrsquos Guide to the Art of Insight Βοστόνη Bea-

con


[ 514 ]

Smith K 2001 Junk English Νέα Υόρκη Blast Booksvan Eemeren F H amp R Grootendorst 1992 Argumentation Communication and Falshy

lacies A Pragmashydialectical Perspective Hillsdale NJ Lawrence Erlbaumvan Eemeren F H R Grootendorst amp F Snoeck Henkemans 1996 Fundamentals of

Argumentation Theory A Handbook of Historical Backgrounds and Contemporary Developments Hillsdale NJ Lawrence Erlbaum

Walton D N 1989 Informal Logic A Handbook for Critical Argumentation Κέμπριτζ Cambridge University Press

Woods J amp D Walton 1989 Fallacies Selected Papers 1972ndash1982 Dordrecht amp Provi-dence RI Foris Publications

Xydopoulos G I 1996 Tense Aspect and Adverbials in Modern Greek Διδ διατρ Uni-versity of London


[ 515 ]

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΑΝΑ ΛΕΞΙΚΗ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ

1 ΡΗΜΑΤΑ

Κωδ Αριθμ Διαφημι-στικού Μηνύματος Είδος προϊόντος

11 Κρέμα ξυρίσματος13 Κρέμα μωρών14 Οδοντόκρεμα16 Αφρός ξυρίσματος17 Καλλυντικό σπρέι νερού18 Καλλυντικό λάδι μωρών19 Gel ντους110 Σαμπουάν111 Καλλυντικό λάδι112 Κραγιόν χειλιών113 Καλλυντική κρέμα114 Κρέμα lifting116 Είδη μακιγιάζ117 Υδροθεραπεία παχέος εντέρου118 Βιταμίνες121 Καθαριστική λοσιόν122 Αντιρυτιδική κρέμα123 Λοσιόν κατά της τριχόπτωσης124 Δημητριακά

2 ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ


21 Κρέμα ξυρίσματος22 Παυσίπονο σε αναβράζοντα δισκία


[ 516 ]

2 ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ (συνέχεια)


26 Κρέμα απολέπισης για το σώμα27 Σαμπουάν28 Κρέμα lifting214 Ηλεκτρική οδοντόβουρτσα215 Βιταμίνες 216 Γαλακτοκομικό προϊόν217 Καθαριστική λοσιόν218 Λοσιόν κατά της τριχόπτωσης219 Μαλακτικό ρούχων220 Απορρυπαντικό221 Σαμπουάν

3 ΕΠΙΘΕΤΑ


31 Παυσίπονο σε αναβράζοντα δισκία32 Παυσίπονο σε αναβράζοντα δισκία33 Λοσιόν μωρών34 Αφρός ξυρίσματος37 Κραγιόν χειλιών38 Σαμπουάν conditioner39 Κρέμα lifting310 Αντιρυτιδική κρέμα311 Αντιρυτιδική κρέμα312 Αντιρυτιδική κρέμα314 Gel ματιών


[ 517 ]

4 ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ


41 Καλλυντικό λάδι μωρών43 Σαμπουάν conditioner410 Aρωματικό τουαλέτας411 Επιγραφή τιμής σε κατάστημα δίσκων

5 ΜΟΡΙΑ


51 Βερνίκι παπουτσιών52 Μαλακτικό υγρό ρούχων

6 ΟΝΟΜΑΤΑ


61 Γαλακτοκομικό προϊόν για παιδιά64 Γκοφρέτα65 Γαλακτοκομικό προϊόν για παιδιά66 Γαλακτοκομικό προϊόν κατά της χοληστερίνης

[ 485 ]

Οι ldquoλέξεις-νυφίτσεςrdquo στην υπηρεσία της διαφήμισης

Γιωργοσ Ι Ξυδοπουλοσ

1 Εισαγωγή

Στην εργασία αυτή μελετώ τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιούνται οι λε-γόμενες ldquoλέξεις-νυφίτσεςrdquo (weasel words) στον διαφημιστικό λόγο Οι λέξεις αυτές έχουν την ιδιότητα να αλλοιώνουν ή να ακυρώνουν τη σημασία άλλων λεξικών στοιχείων που είναι συντακτικά εξαρτημένα από αυτές Η μελέτη μου έχει βασιστεί σε δείγμα δεδομένων που συλλέχθηκε από διαφημιστικά μηνύματα (στα ηλεκτρονικά και έντυπα ΜΜΕ) και από περιγραφές προϊό-ντων σε συσκευασίες1

Αρχικά (βλ ενότητα 2) ορίζω την έννοια ldquoλέξη-νυφίτσαrdquo αναζητώ την προ-έλευση του όρου και την αντιμετωπίζω ως περίπτωση ldquoδιπλής γλώσσαςrdquo Από άλλη σκοπιά αναφέρομαι στις ldquoλέξεις-νυφίτσεςrdquo ως μια από τις περιπτώσεις των λεγόμενων ldquoγλωσσικών πλανώνrdquo

Στην ενότητα 3 αναφέρομαι στην τυπολογία που περιγράφει τις ldquoλέξεις-νυφίτσεςrdquo Από την ανάλυση των δεδομένων συμπεραίνω ότι την ιδιότητα της ldquoλέξης-νυφίτσαςrdquo μπορούν να φέρουν λεξικά στοιχεία διαφόρων κατη-γοριών Στις υποενότητες της ενότητας 3 εξετάζω τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες συγκεκριμένα λεξικά στοιχεία καθίστανται ldquoλέξεις-νυφίτσεςrdquo Τα λε-ξικά αυτά στοιχεία ανήκουν με βάση τη συχνότητα εμφάνισής τους στις κατηγορίες των ρημάτων των επιρρημάτων των επιθέτων των προθέσεων των μορίων και των ονομάτων

2 Η σημασία του όρου ldquoλέξη-νυφίτσαrdquo

21 Εισαγωγικά

Στη γλώσσα της διαφήμισης χρησιμοποιούνται ορισμένες λέξεις με τέτοιον τρόπο ώστε να καταλήγουν σε ακύρωση ή αλλοίωση της σημασίας των στοι-χείων που συμπληρώνουν ή προσδιορίζονται από αυτές (Schrank 1974 1975 Lutz 1989 Luckhardt amp Bechtel 1994 Hirschberg 1999 Harris 2000) Οι λέξεις αυτές έχουν γίνει γνωστές στον δημοσιογραφικό λόγο αλλά και τη γλωσσο-

Ευχαριστώ θερμά τον συνάδελφο Περικλή Πολίτη για τις εύστοχες παρατηρήσεις του1 Το δείγμα αποτελείται από διακόσια περίπου διαφημιστικά μηνύματα που αφορούν δια-

φόρων ειδών προϊόντα ευρείας κατανάλωσης (καλλυντικά τρόφιμα φάρμακα καθαριστικά κτλ) Στο άρθρο γίνεται αναφορά σε 53 διαφημιστικά μηνύματα που έχουν επιλεγεί από το δείγμα Για την αντιστοίχισή τους με τα προϊόντα βλ το Παράρτημα στις σσ 515ndash7


[ 486 ]












[ 487 ]










[ 488 ]





[5]





[ 489 ]









[ 490 ]


251 Σύνθεση


[7]





[8]




[9]





[ 491 ]








[11]






[ 492 ]

[12]



μοrsquo)


257 Έμφαση


[13]



[13΄]






[ 493 ]


[14]





31 Ρήματα





[ 494 ]


[15]


[16]



[15΄]


[16΄]







[ 495 ]


[18]



[19]





[20]





[ 496 ]








[22]






[ 497 ]


[22΄]



[23]





[ 498 ]



[24]



[24΄]





[ 499 ]












[ 500 ]





[26]











[ 501 ]


[26΄]





[26΄΄]








[ 502 ]


[26΄΄΄]











[ 503 ]







[28]








[ 504 ]












[ 505 ]












[ 506 ]





[32]







[ 507 ]







33 Επίθετα



[ 508 ]





[36]









[ 509 ]



[37]



[38]




[37΄]


[38΄]




[ 510 ]









[ 511 ]

342 Μόρια


[40]



343 Ονόματα


[41]





[ 512 ]













[ 513 ]





















con


[ 514 ]








[ 515 ]

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ


1 ΡΗΜΑΤΑ







[ 516 ]




3 ΕΠΙΘΕΤΑ




[ 517 ]




5 ΜΟΡΙΑ



6 ΟΝΟΜΑΤΑ




[ 486 ]












[ 487 ]










[ 488 ]





[5]





[ 489 ]









[ 490 ]


251 Σύνθεση


[7]





[8]




[9]





[ 491 ]








[11]






[ 492 ]

[12]



μοrsquo)


257 Έμφαση


[13]



[13΄]






[ 493 ]


[14]





31 Ρήματα





[ 494 ]


[15]


[16]



[15΄]


[16΄]







[ 495 ]


[18]



[19]





[20]





[ 496 ]








[22]






[ 497 ]


[22΄]



[23]





[ 498 ]



[24]



[24΄]





[ 499 ]












[ 500 ]





[26]











[ 501 ]


[26΄]





[26΄΄]








[ 502 ]


[26΄΄΄]











[ 503 ]







[28]








[ 504 ]












[ 505 ]












[ 506 ]





[32]







[ 507 ]







33 Επίθετα



[ 508 ]





[36]









[ 509 ]



[37]



[38]




[37΄]


[38΄]




[ 510 ]









[ 511 ]

342 Μόρια


[40]



343 Ονόματα


[41]





[ 512 ]













[ 513 ]





















con


[ 514 ]








[ 515 ]

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ


1 ΡΗΜΑΤΑ







[ 516 ]




3 ΕΠΙΘΕΤΑ




[ 517 ]




5 ΜΟΡΙΑ



6 ΟΝΟΜΑΤΑ




[ 487 ]










[ 488 ]





[5]





[ 489 ]









[ 490 ]


251 Σύνθεση


[7]





[8]




[9]





[ 491 ]








[11]






[ 492 ]

[12]



μοrsquo)


257 Έμφαση


[13]



[13΄]






[ 493 ]


[14]





31 Ρήματα





[ 494 ]


[15]


[16]



[15΄]


[16΄]







[ 495 ]


[18]



[19]





[20]





[ 496 ]








[22]






[ 497 ]


[22΄]



[23]





[ 498 ]



[24]



[24΄]





[ 499 ]












[ 500 ]





[26]











[ 501 ]


[26΄]





[26΄΄]








[ 502 ]


[26΄΄΄]











[ 503 ]







[28]








[ 504 ]












[ 505 ]












[ 506 ]





[32]







[ 507 ]







33 Επίθετα



[ 508 ]





[36]









[ 509 ]



[37]



[38]




[37΄]


[38΄]




[ 510 ]









[ 511 ]

342 Μόρια


[40]



343 Ονόματα


[41]





[ 512 ]













[ 513 ]





















con


[ 514 ]








[ 515 ]

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ


1 ΡΗΜΑΤΑ







[ 516 ]




3 ΕΠΙΘΕΤΑ




[ 517 ]




5 ΜΟΡΙΑ



6 ΟΝΟΜΑΤΑ




[ 488 ]





[5]





[ 489 ]









[ 490 ]


251 Σύνθεση


[7]





[8]




[9]





[ 491 ]








[11]






[ 492 ]

[12]



μοrsquo)


257 Έμφαση


[13]



[13΄]






[ 493 ]


[14]





31 Ρήματα





[ 494 ]


[15]


[16]



[15΄]


[16΄]







[ 495 ]


[18]



[19]





[20]





[ 496 ]








[22]






[ 497 ]


[22΄]



[23]





[ 498 ]



[24]



[24΄]





[ 499 ]












[ 500 ]





[26]











[ 501 ]


[26΄]





[26΄΄]








[ 502 ]


[26΄΄΄]











[ 503 ]







[28]








[ 504 ]












[ 505 ]












[ 506 ]





[32]







[ 507 ]







33 Επίθετα



[ 508 ]





[36]









[ 509 ]



[37]



[38]




[37΄]


[38΄]




[ 510 ]









[ 511 ]

342 Μόρια


[40]



343 Ονόματα


[41]





[ 512 ]













[ 513 ]





















con


[ 514 ]








[ 515 ]

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ


1 ΡΗΜΑΤΑ







[ 516 ]




3 ΕΠΙΘΕΤΑ




[ 517 ]




5 ΜΟΡΙΑ



6 ΟΝΟΜΑΤΑ




[ 489 ]









[ 490 ]


251 Σύνθεση


[7]





[8]




[9]





[ 491 ]








[11]






[ 492 ]

[12]



μοrsquo)


257 Έμφαση


[13]



[13΄]






[ 493 ]


[14]





31 Ρήματα





[ 494 ]


[15]


[16]



[15΄]


[16΄]







[ 495 ]


[18]



[19]





[20]





[ 496 ]








[22]






[ 497 ]


[22΄]



[23]





[ 498 ]



[24]



[24΄]





[ 499 ]












[ 500 ]





[26]











[ 501 ]


[26΄]





[26΄΄]








[ 502 ]


[26΄΄΄]











[ 503 ]







[28]








[ 504 ]












[ 505 ]












[ 506 ]





[32]







[ 507 ]







33 Επίθετα



[ 508 ]





[36]









[ 509 ]



[37]



[38]




[37΄]


[38΄]




[ 510 ]









[ 511 ]

342 Μόρια


[40]



343 Ονόματα


[41]





[ 512 ]













[ 513 ]





















con


[ 514 ]








[ 515 ]

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ


1 ΡΗΜΑΤΑ







[ 516 ]




3 ΕΠΙΘΕΤΑ




[ 517 ]




5 ΜΟΡΙΑ



6 ΟΝΟΜΑΤΑ




[ 490 ]


251 Σύνθεση


[7]





[8]




[9]





[ 491 ]








[11]






[ 492 ]

[12]



μοrsquo)


257 Έμφαση


[13]



[13΄]






[ 493 ]


[14]





31 Ρήματα





[ 494 ]


[15]


[16]



[15΄]


[16΄]







[ 495 ]


[18]



[19]





[20]





[ 496 ]








[22]






[ 497 ]


[22΄]



[23]





[ 498 ]



[24]



[24΄]





[ 499 ]












[ 500 ]





[26]











[ 501 ]


[26΄]





[26΄΄]








[ 502 ]


[26΄΄΄]











[ 503 ]







[28]








[ 504 ]












[ 505 ]












[ 506 ]





[32]







[ 507 ]







33 Επίθετα



[ 508 ]





[36]









[ 509 ]



[37]



[38]




[37΄]


[38΄]




[ 510 ]









[ 511 ]

342 Μόρια


[40]



343 Ονόματα


[41]





[ 512 ]













[ 513 ]





















con


[ 514 ]








[ 515 ]

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ


1 ΡΗΜΑΤΑ







[ 516 ]




3 ΕΠΙΘΕΤΑ




[ 517 ]




5 ΜΟΡΙΑ



6 ΟΝΟΜΑΤΑ




[ 491 ]








[11]






[ 492 ]

[12]



μοrsquo)


257 Έμφαση


[13]



[13΄]






[ 493 ]


[14]





31 Ρήματα





[ 494 ]


[15]


[16]



[15΄]


[16΄]







[ 495 ]


[18]



[19]





[20]





[ 496 ]








[22]






[ 497 ]


[22΄]



[23]





[ 498 ]



[24]



[24΄]





[ 499 ]












[ 500 ]





[26]











[ 501 ]


[26΄]





[26΄΄]








[ 502 ]


[26΄΄΄]











[ 503 ]







[28]








[ 504 ]












[ 505 ]












[ 506 ]





[32]







[ 507 ]







33 Επίθετα



[ 508 ]





[36]









[ 509 ]



[37]



[38]




[37΄]


[38΄]




[ 510 ]









[ 511 ]

342 Μόρια


[40]



343 Ονόματα


[41]





[ 512 ]













[ 513 ]





















con


[ 514 ]








[ 515 ]

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ


1 ΡΗΜΑΤΑ







[ 516 ]




3 ΕΠΙΘΕΤΑ




[ 517 ]




5 ΜΟΡΙΑ



6 ΟΝΟΜΑΤΑ




[ 492 ]

[12]



μοrsquo)


257 Έμφαση


[13]



[13΄]






[ 493 ]


[14]





31 Ρήματα





[ 494 ]


[15]


[16]



[15΄]


[16΄]







[ 495 ]


[18]



[19]





[20]





[ 496 ]








[22]






[ 497 ]


[22΄]



[23]





[ 498 ]



[24]



[24΄]





[ 499 ]












[ 500 ]





[26]











[ 501 ]


[26΄]





[26΄΄]








[ 502 ]


[26΄΄΄]











[ 503 ]







[28]








[ 504 ]












[ 505 ]












[ 506 ]





[32]







[ 507 ]







33 Επίθετα



[ 508 ]





[36]









[ 509 ]



[37]



[38]




[37΄]


[38΄]




[ 510 ]









[ 511 ]

342 Μόρια


[40]



343 Ονόματα


[41]





[ 512 ]













[ 513 ]





















con


[ 514 ]








[ 515 ]

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ


1 ΡΗΜΑΤΑ







[ 516 ]




3 ΕΠΙΘΕΤΑ




[ 517 ]




5 ΜΟΡΙΑ



6 ΟΝΟΜΑΤΑ




[ 493 ]


[14]





31 Ρήματα





[ 494 ]


[15]


[16]



[15΄]


[16΄]







[ 495 ]


[18]



[19]





[20]





[ 496 ]








[22]






[ 497 ]


[22΄]



[23]





[ 498 ]



[24]



[24΄]





[ 499 ]












[ 500 ]





[26]











[ 501 ]


[26΄]





[26΄΄]








[ 502 ]


[26΄΄΄]











[ 503 ]







[28]








[ 504 ]












[ 505 ]












[ 506 ]





[32]







[ 507 ]







33 Επίθετα



[ 508 ]





[36]









[ 509 ]



[37]



[38]




[37΄]


[38΄]




[ 510 ]









[ 511 ]

342 Μόρια


[40]



343 Ονόματα


[41]





[ 512 ]













[ 513 ]





















con


[ 514 ]








[ 515 ]

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ


1 ΡΗΜΑΤΑ







[ 516 ]




3 ΕΠΙΘΕΤΑ




[ 517 ]




5 ΜΟΡΙΑ



6 ΟΝΟΜΑΤΑ




[ 494 ]


[15]


[16]



[15΄]


[16΄]







[ 495 ]


[18]



[19]





[20]





[ 496 ]








[22]






[ 497 ]


[22΄]



[23]





[ 498 ]



[24]



[24΄]





[ 499 ]












[ 500 ]





[26]











[ 501 ]


[26΄]





[26΄΄]








[ 502 ]


[26΄΄΄]











[ 503 ]







[28]








[ 504 ]












[ 505 ]












[ 506 ]





[32]







[ 507 ]







33 Επίθετα



[ 508 ]





[36]









[ 509 ]



[37]



[38]




[37΄]


[38΄]




[ 510 ]









[ 511 ]

342 Μόρια


[40]



343 Ονόματα


[41]





[ 512 ]













[ 513 ]





















con


[ 514 ]








[ 515 ]

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ


1 ΡΗΜΑΤΑ







[ 516 ]




3 ΕΠΙΘΕΤΑ




[ 517 ]




5 ΜΟΡΙΑ



6 ΟΝΟΜΑΤΑ




[ 495 ]


[18]



[19]





[20]





[ 496 ]








[22]






[ 497 ]


[22΄]



[23]





[ 498 ]



[24]



[24΄]





[ 499 ]












[ 500 ]





[26]











[ 501 ]


[26΄]





[26΄΄]








[ 502 ]


[26΄΄΄]











[ 503 ]







[28]








[ 504 ]












[ 505 ]












[ 506 ]





[32]







[ 507 ]







33 Επίθετα



[ 508 ]





[36]









[ 509 ]



[37]



[38]




[37΄]


[38΄]




[ 510 ]









[ 511 ]

342 Μόρια


[40]



343 Ονόματα


[41]





[ 512 ]













[ 513 ]





















con


[ 514 ]








[ 515 ]

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ


1 ΡΗΜΑΤΑ







[ 516 ]




3 ΕΠΙΘΕΤΑ




[ 517 ]




5 ΜΟΡΙΑ



6 ΟΝΟΜΑΤΑ




[ 496 ]








[22]






[ 497 ]


[22΄]



[23]





[ 498 ]



[24]



[24΄]





[ 499 ]












[ 500 ]





[26]











[ 501 ]


[26΄]





[26΄΄]








[ 502 ]


[26΄΄΄]











[ 503 ]







[28]








[ 504 ]












[ 505 ]












[ 506 ]





[32]







[ 507 ]







33 Επίθετα



[ 508 ]





[36]









[ 509 ]



[37]



[38]




[37΄]


[38΄]




[ 510 ]









[ 511 ]

342 Μόρια


[40]



343 Ονόματα


[41]





[ 512 ]













[ 513 ]





















con


[ 514 ]








[ 515 ]

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ


1 ΡΗΜΑΤΑ







[ 516 ]




3 ΕΠΙΘΕΤΑ




[ 517 ]




5 ΜΟΡΙΑ



6 ΟΝΟΜΑΤΑ




[ 497 ]


[22΄]



[23]





[ 498 ]



[24]



[24΄]





[ 499 ]












[ 500 ]





[26]











[ 501 ]


[26΄]





[26΄΄]








[ 502 ]


[26΄΄΄]











[ 503 ]







[28]








[ 504 ]












[ 505 ]












[ 506 ]





[32]







[ 507 ]







33 Επίθετα



[ 508 ]





[36]









[ 509 ]



[37]



[38]




[37΄]


[38΄]




[ 510 ]









[ 511 ]

342 Μόρια


[40]



343 Ονόματα


[41]





[ 512 ]













[ 513 ]





















con


[ 514 ]








[ 515 ]

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ


1 ΡΗΜΑΤΑ







[ 516 ]




3 ΕΠΙΘΕΤΑ




[ 517 ]




5 ΜΟΡΙΑ



6 ΟΝΟΜΑΤΑ




[ 498 ]



[24]



[24΄]





[ 499 ]












[ 500 ]





[26]











[ 501 ]


[26΄]





[26΄΄]








[ 502 ]


[26΄΄΄]











[ 503 ]







[28]








[ 504 ]












[ 505 ]












[ 506 ]





[32]







[ 507 ]







33 Επίθετα



[ 508 ]





[36]









[ 509 ]



[37]



[38]




[37΄]


[38΄]




[ 510 ]









[ 511 ]

342 Μόρια


[40]



343 Ονόματα


[41]





[ 512 ]













[ 513 ]





















con


[ 514 ]








[ 515 ]

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ


1 ΡΗΜΑΤΑ







[ 516 ]




3 ΕΠΙΘΕΤΑ




[ 517 ]




5 ΜΟΡΙΑ



6 ΟΝΟΜΑΤΑ




[ 499 ]












[ 500 ]





[26]











[ 501 ]


[26΄]





[26΄΄]








[ 502 ]


[26΄΄΄]











[ 503 ]







[28]








[ 504 ]












[ 505 ]












[ 506 ]





[32]







[ 507 ]







33 Επίθετα



[ 508 ]





[36]









[ 509 ]



[37]



[38]




[37΄]


[38΄]




[ 510 ]









[ 511 ]

342 Μόρια


[40]



343 Ονόματα


[41]





[ 512 ]













[ 513 ]





















con


[ 514 ]








[ 515 ]

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ


1 ΡΗΜΑΤΑ







[ 516 ]




3 ΕΠΙΘΕΤΑ




[ 517 ]




5 ΜΟΡΙΑ



6 ΟΝΟΜΑΤΑ




[ 500 ]





[26]











[ 501 ]


[26΄]





[26΄΄]








[ 502 ]


[26΄΄΄]











[ 503 ]







[28]








[ 504 ]












[ 505 ]












[ 506 ]





[32]







[ 507 ]







33 Επίθετα



[ 508 ]





[36]









[ 509 ]



[37]



[38]




[37΄]


[38΄]




[ 510 ]









[ 511 ]

342 Μόρια


[40]



343 Ονόματα


[41]





[ 512 ]













[ 513 ]





















con


[ 514 ]








[ 515 ]

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ


1 ΡΗΜΑΤΑ







[ 516 ]




3 ΕΠΙΘΕΤΑ




[ 517 ]




5 ΜΟΡΙΑ



6 ΟΝΟΜΑΤΑ




[ 501 ]


[26΄]





[26΄΄]








[ 502 ]


[26΄΄΄]











[ 503 ]







[28]








[ 504 ]












[ 505 ]












[ 506 ]





[32]







[ 507 ]







33 Επίθετα



[ 508 ]





[36]









[ 509 ]



[37]



[38]




[37΄]


[38΄]




[ 510 ]









[ 511 ]

342 Μόρια


[40]



343 Ονόματα


[41]





[ 512 ]













[ 513 ]





















con


[ 514 ]








[ 515 ]

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ


1 ΡΗΜΑΤΑ







[ 516 ]




3 ΕΠΙΘΕΤΑ




[ 517 ]




5 ΜΟΡΙΑ



6 ΟΝΟΜΑΤΑ




[ 502 ]


[26΄΄΄]











[ 503 ]







[28]








[ 504 ]












[ 505 ]












[ 506 ]





[32]







[ 507 ]







33 Επίθετα



[ 508 ]





[36]









[ 509 ]



[37]



[38]




[37΄]


[38΄]




[ 510 ]









[ 511 ]

342 Μόρια


[40]



343 Ονόματα


[41]





[ 512 ]













[ 513 ]





















con


[ 514 ]








[ 515 ]

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ


1 ΡΗΜΑΤΑ







[ 516 ]




3 ΕΠΙΘΕΤΑ




[ 517 ]




5 ΜΟΡΙΑ



6 ΟΝΟΜΑΤΑ




[ 503 ]







[28]








[ 504 ]












[ 505 ]












[ 506 ]





[32]







[ 507 ]







33 Επίθετα



[ 508 ]





[36]









[ 509 ]



[37]



[38]




[37΄]


[38΄]




[ 510 ]









[ 511 ]

342 Μόρια


[40]



343 Ονόματα


[41]





[ 512 ]













[ 513 ]





















con


[ 514 ]








[ 515 ]

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ


1 ΡΗΜΑΤΑ







[ 516 ]




3 ΕΠΙΘΕΤΑ




[ 517 ]




5 ΜΟΡΙΑ



6 ΟΝΟΜΑΤΑ




[ 504 ]












[ 505 ]












[ 506 ]





[32]







[ 507 ]







33 Επίθετα



[ 508 ]





[36]









[ 509 ]



[37]



[38]




[37΄]


[38΄]




[ 510 ]









[ 511 ]

342 Μόρια


[40]



343 Ονόματα


[41]





[ 512 ]













[ 513 ]





















con


[ 514 ]








[ 515 ]

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ


1 ΡΗΜΑΤΑ







[ 516 ]




3 ΕΠΙΘΕΤΑ




[ 517 ]




5 ΜΟΡΙΑ



6 ΟΝΟΜΑΤΑ




[ 505 ]












[ 506 ]





[32]







[ 507 ]







33 Επίθετα



[ 508 ]





[36]









[ 509 ]



[37]



[38]




[37΄]


[38΄]




[ 510 ]









[ 511 ]

342 Μόρια


[40]



343 Ονόματα


[41]





[ 512 ]













[ 513 ]





















con


[ 514 ]








[ 515 ]

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ


1 ΡΗΜΑΤΑ







[ 516 ]




3 ΕΠΙΘΕΤΑ




[ 517 ]




5 ΜΟΡΙΑ



6 ΟΝΟΜΑΤΑ




[ 506 ]





[32]







[ 507 ]







33 Επίθετα



[ 508 ]





[36]









[ 509 ]



[37]



[38]




[37΄]


[38΄]




[ 510 ]









[ 511 ]

342 Μόρια


[40]



343 Ονόματα


[41]





[ 512 ]













[ 513 ]





















con


[ 514 ]








[ 515 ]

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ


1 ΡΗΜΑΤΑ







[ 516 ]




3 ΕΠΙΘΕΤΑ




[ 517 ]




5 ΜΟΡΙΑ



6 ΟΝΟΜΑΤΑ




[ 507 ]







33 Επίθετα



[ 508 ]





[36]









[ 509 ]



[37]



[38]




[37΄]


[38΄]




[ 510 ]









[ 511 ]

342 Μόρια


[40]



343 Ονόματα


[41]





[ 512 ]













[ 513 ]





















con


[ 514 ]








[ 515 ]

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ


1 ΡΗΜΑΤΑ







[ 516 ]




3 ΕΠΙΘΕΤΑ




[ 517 ]




5 ΜΟΡΙΑ



6 ΟΝΟΜΑΤΑ




[ 508 ]





[36]









[ 509 ]



[37]



[38]




[37΄]


[38΄]




[ 510 ]









[ 511 ]

342 Μόρια


[40]



343 Ονόματα


[41]





[ 512 ]













[ 513 ]





















con


[ 514 ]








[ 515 ]

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ


1 ΡΗΜΑΤΑ







[ 516 ]




3 ΕΠΙΘΕΤΑ




[ 517 ]




5 ΜΟΡΙΑ



6 ΟΝΟΜΑΤΑ




[ 509 ]



[37]



[38]




[37΄]


[38΄]




[ 510 ]









[ 511 ]

342 Μόρια


[40]



343 Ονόματα


[41]





[ 512 ]













[ 513 ]





















con


[ 514 ]








[ 515 ]

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ


1 ΡΗΜΑΤΑ







[ 516 ]




3 ΕΠΙΘΕΤΑ




[ 517 ]




5 ΜΟΡΙΑ



6 ΟΝΟΜΑΤΑ




[ 510 ]









[ 511 ]

342 Μόρια


[40]



343 Ονόματα


[41]





[ 512 ]













[ 513 ]





















con


[ 514 ]








[ 515 ]

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ


1 ΡΗΜΑΤΑ







[ 516 ]




3 ΕΠΙΘΕΤΑ




[ 517 ]




5 ΜΟΡΙΑ



6 ΟΝΟΜΑΤΑ




[ 511 ]

342 Μόρια


[40]



343 Ονόματα


[41]





[ 512 ]













[ 513 ]





















con


[ 514 ]








[ 515 ]

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ


1 ΡΗΜΑΤΑ







[ 516 ]




3 ΕΠΙΘΕΤΑ




[ 517 ]




5 ΜΟΡΙΑ



6 ΟΝΟΜΑΤΑ




[ 512 ]













[ 513 ]





















con


[ 514 ]








[ 515 ]

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ


1 ΡΗΜΑΤΑ







[ 516 ]




3 ΕΠΙΘΕΤΑ




[ 517 ]




5 ΜΟΡΙΑ



6 ΟΝΟΜΑΤΑ




[ 513 ]





















con


[ 514 ]








[ 515 ]

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ


1 ΡΗΜΑΤΑ







[ 516 ]




3 ΕΠΙΘΕΤΑ




[ 517 ]




5 ΜΟΡΙΑ



6 ΟΝΟΜΑΤΑ




[ 514 ]








[ 515 ]

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ


1 ΡΗΜΑΤΑ







[ 516 ]




3 ΕΠΙΘΕΤΑ




[ 517 ]




5 ΜΟΡΙΑ



6 ΟΝΟΜΑΤΑ




[ 515 ]

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ


1 ΡΗΜΑΤΑ







[ 516 ]




3 ΕΠΙΘΕΤΑ




[ 517 ]




5 ΜΟΡΙΑ



6 ΟΝΟΜΑΤΑ




[ 516 ]




3 ΕΠΙΘΕΤΑ




[ 517 ]




5 ΜΟΡΙΑ



6 ΟΝΟΜΑΤΑ




[ 517 ]




5 ΜΟΡΙΑ



6 ΟΝΟΜΑΤΑ



Τέταρτο Μέρος Η...

Documents

Transcript of Τέταρτο Μέρος Η...