CMYK

e-mail:aikyngazeti@gmail.com

РЕСПУБЛИКАЛЫҚ ҚОҒАМДЫҚ-САЯСИГАЗЕТ

№75 (3147)24 МАМЫР, 2017

СƏРСЕНБІ

www.aikyn.kz

www.facebook.com/aikyn.kz www.twitter.com/aikyn_gazeti

АҚОРДА

БІР ШАҢЫРАҚТАН ШЫҚҚАН ТӨРТ МАЙОР

БАУЫРЛАСТЫҚҚА НЕГІЗДЕЛГЕН ҚАРЫМ-ҚАТЫНАС

Қазақстан Президенті Біріккен Араб Әмірліктерінің Сыртқы істер министрі шейх Абдалла бен Заид әл-Нахаянмен кездесті.

«Ел боламын десең, бесігіңді түзе» дегендей ата-баба мыз дан келе жатқан дәстүр бойынша аға буын өскелең ұрпақтың тәрбиесіне баса мән берген. Әрбір отбасы ұл-қыздарын адамгершілік тәлім мен тәрбиеге баули отырып, елдік қасиеттерді бойына сіңіріп өсірген. Осындай үлгілі отбасылардың бірі – Әубәкіров әулетінен шыққан төрт полиция майоры құқық қорғау органдарында қызмет етіп жүр.

Қайыржан ТӨРЕЖАН

Отбасында ақылшы әке болып, ең бекте ел алғысын арқалап, бүкіл са налы ғұмырын халыққа қызмет ету-ге арнаған Қызылорда облы сы ның тұр ғыны Қы дырбай �убәкіров ақса-қал зайыбы Тұр сын Таубайқызы екеуі т#рт ұл, үш қыз #сіріп, қанат қақ тыр-ды. $з орта сын да беделді, ел ішін де абыройлы �у бәкіровтар отба сы талай игі-жай саң дар ат тоқтатқан құт ты қоныс болды. Қыдырбай �у бәкіровке #зі жастайынан арман даған ішкі істер органдарының қыз мет кері болу бұйыр мады, ма ман дығына сәй кес құры лыс саласында ең бек етті. Ұл-қыз дарының бойына ұлт тық #сиет-#не гені сіңірді, ұя басар – ұл да рының, #зі нің бала кездегі арма нын іске асырып, құқық қорғау ор гандарында елдің тұрақтылығы үшін қызмет етуін қалайтын. Ұлдарын со лай бағыттап, со лай тәрбиеледі. Ұрпақтары болса оның сол сенімін ақтады.

Балаларын #здері аңсаған арман-дарына, парасат биігіне жетелеген ата-ананың тілектері орындалып, бү гінгі күні т#рт ұлы да ішкі істер ор-ган дарын да офицер болып қызмет ат қарады, ал қыздары ағартушылық

жолды таңдады. Қыздардың ішіндегі үлкені – Жұл ды зай, Қорқыт ата атын-да ғы Қызылорда мемлекеттік уни-верситетінің оқыту шы сы, оқу-ағарту ісінің магистрі. Құн дызай да осы оқу ор нында оқытушы қызме тін де жүр, қазір докторлық дис сер тация сын қор ғауда. Кенжесі М#лдір Қорқыт ата атын дағы мем ле кеттік университеттің ма гист ра турасын тәмамдап, «Туған жер» қо ғам дық бір лес тігінде қызмет ат қаруда. Барлығы да елге сыйлы, к#п ке қадірлі азаматтар.

�убәкіров отбасының тұңғыш ұл-дары Жандос 1990-1992 жылдары Отан алдындағы әскери борышын #теп кел ген соң, сол жылдың қараша айын да Қы зылорда облыстық Ішкі іс тер бас қармасына қару-жарақ қой-ма сының меңгерушісі болып қыз-метке орналасты. Еліміз тәуелсіздікке қол жеткізіп, енді еңсе түзей бастаған ала сапыран жыл дары құқық қорғау б# лімшелерінің қалыптасуына үлес қос ты. С#зіне берік, ісіне мығым Жан дос Қыдыр бай ұлы құқық қорғау ор гандарында ширек ғасыр еңбек етті. Қызметін милиция сер жан ты нан бас-таған ол бүгінгі күні біршама бе лес-терді бағындырып, по лиция майоры ше ніне дейін жетті. Қыз ме тінде к#п

қиындықтардан #ткен, мол тәжірибе жинақтаған Жандос Қы дыр байұлы – бүгінде осы салаға жаңа дан келген із басар буын #кіл де ріне ішкі істер органдарының қыр-сырын түсін діріп, оң жол к#рсетіп отыр ған май тал ман қызметкер. Атқар ған қызметі елі мен лайықты ба ға ланып «Қазақстан по-лициясы ның 20 жылдығы», «Ішкі іс-тер орган дарындағы мінсіз қызметі үшін» сияқты ведомстволық т#сбелгі-лері мен, облыстық ішкі істер департа-мен тінің алғысхаттарымен, диплом-дар мен марапатталған. Қазір ол қыз метін облыстық Ішкі істер депар-та мен тінде жалғастыруда. Отбасы ның үл кені ретінде Жандос іні-қа рын дас-та рына әрдайым қамқор болып, бар біл ге нін үйретті, әділетті, әдепті жүру-ге бау лыды. 1993 жылы #зінің шаңы-рақ к# тер ген зайыбы Мә рия екеуі үш ұл, бір қыз тәрбиелеп жа тыр. «Ата к#р ген – оқ жонар, Ана к#р ген – тон пі шер» де мекші Жандос тың ұлдары да әке жолын қуатын бо лады.

Ағалары Жан достың ішкі істер ор ган да рын дағы абы ройлы қызметіне жас тайы нан қа нық болып #скен іні-лері: Ай дос, Жан ғазы, Айғазы да оның ізінен жүріп, құқық қорғау орган-дарында қызмет ат қаруда. Мамандық

таң дау да Жандос ағасының жол сіл-теуі мен 1995 жылы ішкі істер орган-дарына құжаттарын тапсырып, қыз-метін сержант шенінен бастаған Ай дос бү гінгі күні абыройлы еңбегінің ар қасында полиция майоры шенінде облыстық Ішкі істер депар таментінің б#лім бастығы лауазымында қызмет атқаруда. К#пбалалы отбасы нан шық-қан Айдос қызмет барысында да қара-мағындағы жас қызметкерлердің ішкі істер органдарының жұмыста рын бел гілейтін бұйрықтар мен нұс қаулар жә не басқа да нормативтік құ жаттар-ды пайдалануға баулып, үй ретуде.

Ұлдардың үшіншісі Жанғазы да іш кі істер органдарындағы қызметін 2002 жылы сержанттан бастап, бү-гін гі күні полиция майоры атағына ие бол ды. Жанғазы Қыдырбайұлы Қы зылорда облысы Қармақшы ау-дан дық ішкі істер б#лімінде қызмет ат қарады.

Қыдырбай ақсақалдың ұлдары-ның кішісі Айғазы да Ішкі әс кер лер қа тарында қызмет етуді қалап, ағала-ры ның салып кеткен соқпақ тарымен жүруді қалады. Қазіргі кез де ол Қа-зақ стан Республикасы ІІМ Ұлттық ұла ны әскерлерінің Оң түстік Қазақ-стан облы сын дағы әскери б# лімінде штаб бас тығының орын ба сары лауа-зы мында, майор шенінде қызмет атқарады.

�убәкіров әулетінде бүгінгі күні 21 не мере ұлағатты тәрбие алуда. Олар-дың алды қазірдің #зінде әскери са ла-ны таңдап, қызметке жолдама алып жа тыр. Қыдырбай ақ сақалдың не ме-ре лерінің алды, Жандостың үлкен ұлы Жанкелді Қор ғаныс министрлігінің К#кшетау қаласындағы Шоқан Уә ли-ханов атындағы Кадет корпусында білім алып, қазіргі таңда Ақтау қала-сын да теңіз жаяу әскерлері батальо-нын да б#лімше командирі болып қыз мет атқаруда.

Осы бір берекесі де, мерекесі де мол, #сіп-#нген үлкен әулеттен шық-қан ұл-қыздар бүгінде жеке-жеке үл гілі от басына айналып отыр. «Адам ұрпа ғы мен мың жасайды» деген осы шы ғар.

ЖАҺАНДЫҚ ЗҰЛМАТҚА ЖОҒАРЫ РУХАНИЯТ ТӨТЕП БЕРЕДІ

Бүгінде бүкіл әлемде халықаралық терроризм қаһарлы сипатқа ие болды. Адамзат баласын мейлінше көптеп қыруды мақсат тұтатын кесір күштер шекара талғамайды, бай не кедей ел деп бөлмейді, барлығына бірдей шабуыл жасайды. Кеше Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев Ұлыбритания және Солтүстік Ирландия Біріккен корольдігінің премьер-министрі Тереза Мэйге Манчестер қаласында болған террорлық актіге байланысты көңіл айту жеделхатын жолдады.

ҚҰРМЕТ

Мемлекет басшысы БА� Сыртқы іс-тер министріне сәттілік тілеп, елдеріміз ара сындағы байланыстардың қарқынды да мып келе жатқанын атап #тті.

– Сіз біздің елге ресми сапармен Қа-зақ стан мен Біріккен Араб �мірліктері ара сындағы дипломатиялық қарым-қа-тынастың орнағанына 25 жыл толуына орай келіп отырсыз. Бүгін Астанада бір-лескен бизнес-форум #тіп жатыр. Биыл мен Араб �мірліктерінде екі рет болдым. Шейх Мұхаммед бен Заид әл-Нахаянмен соңғы кездесуімізде к#птеген мәселелер бойынша уағдаластыққа қол жеткіздік, – деді Қазақстан Президенті.

Нұрсұлтан Назарбаев екіжақты бай-ланыстарды нығайтудың маңыздылығына тоқталып, биылғы жыл екі ел арасындағы ын тымақтастықтың жаңа кезеңінің бас-тауы болатынына сенім білдірді.

– $зара сенім мен бауырластыққа

не гіз делген біздің қарым-қатынасымыз – басқаларға үлгі. Мұны одан ары да мы-ту ға бар күш-жігерімізді салуға тиіспіз, – деді Мемлекет басшысы.

Абдалла бен Заид әл-Нахаян екіжақты

#зара іс-қимыл барысына к#ңілі тола ты-нын, оны жаңа деңгейде нығайта түсу қа жеттігін атап #тті.

Сондай-ақ БА� Сыртқы істер ми-нист рі Сауд Арабиясы Корольдігінде

#ткен саммиттің табысты болғанын ай-тып, соның аясында Қазақстан Пре зи-ден тінің Абу-Дабидің тақ мұрагері, шейх Мұ хаммед бен Заид әл-Нахаянмен әңгі-мелескенін еске салды.

Жеделхатта «Манчестер арена» стадио-нындағы жарылыстар салдарынан к#пте-ген адамның қаза болғаны туралы хабарды Нұрсұлтан Назарбаевтың зор күйзеліспен қа былдағаны айтылған. Бүгінде терро-ризмнің етек алуы барлық мемлекеттер үшін ортақ қауіп-қатерге айналып отыр. Қазақстан халықаралық қауіпсіздікке қа-тер т#ндіретін терроризм мен экст ремизм-нің кез келген түрін қатаң айыптайды.

«Бүкіл Ұлыбритания халқына, қайғылы оқиға құрбандарының отбасылары мен жақындарына Қазақстан халқының және жеке #зімнің атымнан қайғыларына ортақ-тасып, к#ңіл айтамын. Зардап шеккен дер-дің тезірек сауығып кетуіне тілектес-пін», – делінген жеделхатта.

Ағылшынның Манчестер қаласындағы «Манчестер арена» стадионында, амери-ка лық танымал әнші Ариана Гранденің концертінен жұрт тарай бастаған кезде болған террорлық акт әлем жұртшылығы-ның жанын түршіктірді. Оның салдарынан 22 адам қаза тауып, кем дегенде 59 адам жарақаттанған. Олардың арасында #мірін жаңа бастаған қыршын жастар жетерлік. Бұл жойқын жарылысты «ИГ-ДАИШ» лаң кестік ұйымы #з мойнына алды, бірақ олардың бұл мәлімдемесіне қаншалықты сену ге болатыны әзірге белгісіз. Полицей-лер терактіні жалғыз жанкешті жасағанын хабарлаған.

Алдын ала ақпарат бойынша, Қазақстан азаматтары зардап шекпеген. Еліміздің Сыртқы істер министрлігінің баспас#з қызметінің басшысы �нуар Жайнақовтың айтуынша, Қазақстанның Лондонда ор-наласқан елшілігі жергілікті құқық қорғау органдарымен тұрақты байланыс жасап отыр. Қазақстан азаматтарына қауіпсіздік шараларын сақтау туралы ескерту тара тыл-ған. Елшіліктің консулдық б#лімі «қауырт желі» ашты.

Белгілі болғанындай, сол концертті қазақстандық алты студент тамашалаған. «Біздің дипломаттар олардың екеуімен байланысты, олар #здерінің аман-есен екен діктерін растады. Медициналық к#-мекті қажет етпейді, ендігі басқа дос тары-мен бірге #здері тұрып жатқан жерге жет-кен. Қаза тапқандардың отбасылары мен жақындарына қайғырып, к#ңіл айтамыз» деді �.Жайнақов.

Бүгінде адамзаттың #з болашағына қатер т#ндірген осы зұлымдыққа қарсы бі рігуі талап етіледі. $йткені терроршыл күштер жекелеген елдердегі бірлі-жарым қанды оқиғалардан Еуропа, Азия және Африка мемлекеттеріне қарсы бағытталған, кең ауқымды террорлық агрессияға к#шті. Миллиондаған босқындар, мемлекеттерге қарсы жойқын соққылар, қалалардың қирауы, құнды тарихи ескерткіштердің жойылуы – лаңкестік кесапаттың зардабы артып барады. Демек, адамзаттың бүгіні ғана емес, ертеңі қалай болатыны қазіргі за манғы әлем жұртшылығына қатысты бол мақ.

Сондықтан Елбасы әлемдік мінберлер-ден терроризм идеологиясының түп-та мы-рын жоюға, жалпы адамзаттық құн ды-лықтарды нығайтуға шақыруда. Қазақстан К#ш бас шысының байламынша, халық-аралық қоғамдастық лаңкестіктің күй-ретуші және арандатушы идеология сына ырық бермей, тағат-толеранттылық, ке-лісім және диалог идеологиясын #ркен-детуі қажет. Бұл жаһан дық індетке лайықты қарсы тұру жо лында барлық елдер бір-лескен күш-жігерін еселей түсуге тиіс.

Елбасы Біріккен Ұлттар Ұйымы Бас ас самблеясының сессиясында терроризм мен экстремизмге қарсы тұра алатын бірыңғай әлемдік желі құруды, сондай-ақ осы саладағы халықаралық құқықтық ба-заны жетілдіруді ұсынды. «�лем. ХХІ ғасыр» манифестінде барша адамзатты жаһандық қауіпсіздік пен тұрақтылықты сақтауға шақырды. Терроризм идеяларын жою үшін бір кісідей жұмылу, саяси қай-раткерлердің, діни жетекшілердің, қоғам-дық пікір к#шбасшылары мен ақпарат құралдарының ағартушылық бағыттағы кең ауқымды жұмысын жүргізу аса маңызды.

Биылғы Жолдауында ел Президенті тер роризммен және діни экстремизммен күрес бағдарламасының негізгі бағыт-тарын атап к#рсетті:

– Қазіргі заманда адамзат терроризм-нің бе лең алуымен бетпе-бет келіп отыр. Бұл ретте деструктивті күштерді қаржы-ландыратындарға, шетелдік террористік ұйымдармен байланыс жасайтындарға қарсы күрес жүргізу ісі негізгі мәселе бо-лып саналады. Діни экстремизмді на-сихаттаудың алдын алу, әсіресе, интернет пен әлеуметтік желіде оның жолын кесу жұмысын жүргізу керек. Қоғамда, әсіресе, д іни қарым-қатынас саласындағы радикалды к#зқарасқа байланысты кез келген әрекетке «мүлде т#збеушілікті» қа-лыптастыру керек, – деді Н.Назарбаев.

Ол «бас бостандығынан айыру орын-дарында сотталғандарды теологиялық тұр ғыдан сауаттандыру қызметтерінің мақ-сатты жұмысын ұйымдастыруды» тап-сырды. $скелең ұрпақты рухани-адам-гершілік рухында тәрбиелеу үшін қосымша қадамдар жасауды міндеттеді. Бұл іске мемлекеттік емес сектор және діни бірлес-тіктерді белсенді тартуды жүктеді.

Елбасы тапсырмасы бойынша 2017-2020 жылдарға арналған Діни экстремизм мен терроризмге қарсы әрекет ж#ніндегі мемлекеттік бағдарлама әзірленіп, онда осы зұлматтарға қарсы тұрудың пәрменді тәсілдемелері қарастырылды.

Мұның сыртында Дін істері және азаматтық қоғам министрлігі үлкен сарап-шылар тобымен бірлесіп, «Қазақстанның Дін саласындағы мемлекеттік саясатының 2017-2020 жылдарға арналаған тұжырым-дамасын» әзірледі. Ол қоғамда дәстүрлі рухани құндылықтарға, эволюциялық дамуға, зайырлы мемлекет қағидаларына не гізделген прагматикалық мәдениетті, ұлттық бірегейлікті нығайтуды к#здейді. Сонымен бірге, тұжырымдама діни кон-серватизмге, экстремизмге қарсы қоғам-ның иммунитетін нығайтатын нақты ша-ра лар ұсынады.

Сонымен қатар «Кейбір заңнамалық актілерге діни қызмет және діни бірлес-тіктер мәселелері бойынша #згерістер мен толықтырулар енгізу туралы» жаңа заңы-ның жобасы әзірленіп жатыр. Оның бір жаңалығы сол, заң қабылданған соң, Қа-зақстанда діни қызметке балаларды заңсыз тартқаны үшін және дін саласындағы заң-намаларды бұзғаны үшін жауапкершілік артады. Осылайша, әлі сана-сезімі қалып-тас паған жас#скіндерді жат ағымдардан қорғау к#зделуде. Сондай-ақ онда шетелде діни білім алу, миссионерлік қызметті рет-теу ж#ніндегі нормалар да қарастырыл ған.

Министрліктің дерегінше, бүгінде елі-мізде дінді деструктивті мақсатта пай-даланудың жолын кесуде к#псалалы жұмыстар жүргізілуде. Біріншіден, «БАҚ-та Үкіметтің деструктивті діни ағымдарға, оның ішінде салафизмге теріс к#зқарасы ресми түрде мәлімделді». Қоғамымызда бұл әрекет үлкен қолдау тапты. «�леуметтік сауалнамалар қазақстандықтардың 85 пайызы деструктивті идеяларға т#збеушілік танытатынын к#рсетті» деп хабарлайды Дін істері министрлігі.

Екіншіден, астыртын діни материал-дар дың таратылуына бақылау жолға қойылды. Құқық бұзушы контенті бар сайт тар анықталып, оларға тыйым са-лынуда. Кітап және баспа #німдеріне, оның ішінде қылмыстық-атқару жүйе сін-дегі кітапхана қорларына сараптама жасалуда. Үшіншіден, тәуекел топтармен жә не радикалдық к#зқарастағы тұлғалар-мен жұмыс жүйесі жолға қойылды. Бұл жұмыс азаматтарды нысаналы түрде оңал-туды, жеке психологиялық және құқықтық қолдауды, теологиялық қайта сендіруді к#здейді.

Жалпы, қабылданған шаралар тер ро-ризммен және экстремизммен күресті күшейтуге айтарлықтай ықпал етуде.

Қазақстан қоғамның жоғары руханият нұрына б#леніп, бірлік пен бейбітшілікте берекелі дамуына күш сала береді.

Елдос СЕНБАЙ

МӘЖІЛІС ӨҢІР

№75 (3147) 24 МАМЫР, 2017 СƏРСЕНБІ www.aikyn.kz

САЯСАТ2

ҮКІМЕТ ОТЫРЫСЫ

Қазақстан төлқұжаты енді үстемеақысыз-ақ бір күннің ішінде дайындалады. Бұл жаңалық Б.Сағынтаевтың төрағалығымен өткен Үкімет отырысында жария етілді. Жиынның күн тәртібіне «Азаматтарға арналған үкімет» мемлекеттік корпорациясының қызметі, сондай-ақ каникул кезінде балаларды сауықтыру және демалысын ұйымдастыру мәселелері шығарылды. Бұған қоса Үкімет мүшелері мұрағат ісі және коммерциялық емес ұйымдардың қызметі туралы қос заңның жобаларын бекітті.

Айхан ШӘРІП

Бірінші мәселе бойынша баяндаған Ақпарат және коммуникациялар ми-нистрі Дәурен Абаевтың айтуынша, халыққа қызмет к#рсету орталықтарының (ХҚКО) басын біріктіретін «Азаматтарға арналған үкіметтің» еліміз бойынша 350-ге жуық кеңсесі бар. Жыл сайын 200 мыңнан астам қызметкер «бір терезе» қағидаты бойынша 40 миллионнан астам қызмет к#рсетеді.

Мемлекет халыққа бағдарлануды арттыруға бағытталған жаңа тәсілдер мен құралдарды жиі енгізеді. Мысалы, жыл басынан бері құжаттың әзір болғаны туралы хабардар ететін sms-хабарлама, telegram-бот, дайын құжаттарды үйге дейін жеткізу, электронды үкімет порта-лынан «электронды цифрлық қолтаң-баны» (ЭЦҚ) қолданбай анықтама алу тәрізді сервистер іске қосылды.

Алыс елдімекендердің тұрғындарына қызмет к#рсету үшін 70 мобильді ХҚКО жұмыс істейді, олар жылына 13 мыңнан астам рет шалғайға шығады. Желісі Қазақстандағы елдімекендердің басым б#лігіне қанат жайған «Қазпоштамен» бірлесіп, оның кеңселерінде мемлекеттік қызметті ұсыну бойынша жоба жүзеге асырылуда.

Сонымен бірге, «Азаматтарға ар-налған үкімет» мемлекеттік қызметтер к#рсету үдерістерін оңтайландыруға кірісіпті. Дәурен Абаев 12 мамырда ведомство аралық комиссия отырысында мемле кеттік қызметтердің 37 түрін, соның ішінде 27 қағаз түрінде қызмет к#рсетуді мемлекеттік корпорация

арқылы ұсынылатын 548 қызмет түріне қосу туралы шешім қабыл данғанын айтты. Стандарттарға #згерістер енгізіл-геннен кейін, тағы 48 қызмет түрі бала-масыз негізде тек корпорация ар қылы ұсынылатын болады, бұл аза мат тардың қызмет к#рсету шілермен бай ланыс орнатуын шектеуге бағытталған.

Азаматтардан талап етілетін құжаттар санын қысқарту жұмыстары жалғасуда. Жүргізілген талдау нәтижесі к#рсет-кендей, 2016 жылы тек 5 мемлекеттік қызмет түрі, атап айтқанда, мекенжай анықтамасы, жылжымайтын мүлiктiң болмауы туралы, тіркелген құқықтар туралы, зейнетақы аударымдары туралы және сотталмағаны туралы анықтама бойынша 23 миллионға жуық электронды анықтама беріліпті.

– Оларды қағаз түрінде талап етуді шектеу қазақстандықтардың мате-риалдық шығындарын айтарлықтай қысқартып, оған уақыт жұмсамауға және Х Қ К О - л а р д а х а л ы қ т ы ң к # п т е п жиналуын т#мендетуге ықпал етеді, – дейді министр.

Отырыста с#з с#йлеген «Азаматтарға арналған үкімет» мемлекеттік корпора-циясының басқарма т#рағасы Абылайхан Оспанов Үкіметке жаңа ұсыныстармен шықты. Оның мәлімдеуінше, мемлекеттік қыз меттер дамуының келесі кезеңі – «проактивті қағидат» болады.

– Біздің ойымызша, азамат мем-лекетке қызметтер алу үшін жүгінбеуі керек, керісінше, мемлекеттің #зі аза-маттарға қызмет к#рсетуге бастамашы болуға тиіс. Біз «проактивті қағидатқа» к#шу аясында бірқатар шараларды қолға аламыз. Осы орайда дүниеге келген баланы тіркеуге алуды мысалға келтірсек. Күні бүгінге дейін ата-аналар мемлекеттік қыз меттер алу мақсатында туған баланы тіркеу, оған жәрдемақыны тағайындау және балабақшаға тіркеуге қою үшін мемлекеттік корпорацияға, #зге мем-лекеттік органдарға үш реттен артық жүгінуге мәжбүр, – деді А.Оспанов.

2016 жылы мемлекеттік корпорация ілкі жобаны жүзеге асырып к#ріпті: оның қызметкерлері бүкіл Қазақстан бойынша 260 перзентханаға барып, осы үш мем-лекеттік қызметті бір жерден к#р сеткен. Нәтижесінде, #ткен жыл ішінде перзент-ханаларда шамамен 260 мың #тініш қабылданған. Бірақ биыл бұл тәжірибе-ден бас тарту ұйғарылып отыр. Оның

орнына аталған рәсімдер автомат тан-дырылады.

– Бұл салада ары қарай оңтайландыру жүргізілуі қажет деп санаймыз. Ол үшін мүлдем жаңа тәсілдемені ұсынамыз. Ке-лесі жылы бала туу туралы барлық ақпарат бірден Денсаулық сақтау ми нистрлігінің ақпараттық жүйесіне келіп түседі. Тиісінше, осы ведомство мемле кеттік қызметті ұсынудың бастама шысына айналуға тиісті. Яғни, ол ата-анаға хабар-ласып, құттықтап, бірден мәліметтерін сұратуы, олардың балаға қандай есім беруді қалайтындарын, тегін, әкесінің атын анықтауы қажет! – деді А.Ос панов.

Оның түсіндіруінше, бұл ақпарат бірден АХАТ органдарына түседі, олар дүние есігін жаңа ашқан сәбиге ЖСН (ИИН) тағайындауға бастамашы болады. Бұл ақпарат одан әрі тікелей Еңбек және әлеуметтік қорғау министрлігіне бағыт-талады: ол бала анасының жәрдемақы тағайындауға келісімін ала отырып, оның жеке есепшотына жәрдемақы түрлерін аударады. Ары қарай бұл ақпарат «электронды әкімдікке» бағытталады да, онда #мірге келген перзент ерте бастан балабақша кезегіне қойылады. Сондай-ақ ата-аналардың балабақ шаны таңдау мүмкіндігі бар «балабақ шаларға кезекті белгілеуді автомат тандыру» жоспар-ланған. Бұған қоса жер телімдерін бірыңғай, ашық электронды алаңда са-туды ұйымдастыру мүмкіндігі қарас-тырылуда, бұл жер телімдерін сатып алу м е н б # л у р ә с і м і н і ң а ш ы қ т ы ғ ы н қамтамасыз етеді екен.

Тағы бір жаңалық бар. Қазіргі кезде айыппұлын #темеген, коммуналдық ақыны т#лемеген не басқа да қарызы бар қазақстандықтарға шетелге шығуға, ше-караны әрі кесіп #туге тыйым салынған. Алайда кейбір адамдар қарызы барын тек ұшар алдында, кедендік тексеруден #ту кезінде ғана біліп, кері қайтарылып жатады. Сондықтан бұл азаматтарға жақында сапарына салынған тыйымды әуежайда тұрып жоюға мүмкіндік беріл-мек.

– Бүг інде Jділет министрліг і , «Қазпош тамен» бірлесіп, азаматтардың айыппұлдарды онлайн режимде т#леп, ұшуға қойылған тыйымды автоматты түрде жоюына жол ашатын сервисті іске қосу мәселесін пысықтауда. Сервисті «Қазпошта» биыл маусым айында қолда-нысқа беруді жоспарлауда, – деді А.Ос-панов.

Ол жергілікті атқарушы органдармен бірге тағы бір мәселе пысықталғанын жеткізді: «Шілде айынан бастап, АХАТ (бұрынғы АХАЖ, ЗАГС) қызметкерлерін мемлекеттік корпорацияның, ХҚКО-лардың ғимараттарында орналастыру жоспарлануда. Бұл құжаттарды екі сағат ішінде әзірлеуге мүмкіндік береді. Бұ-рындары бұл рәсім 2 және одан к#п күнді алатын».

Талқылауды қорытқан Премьер Б.Са-ғынтаев дәл осы жаңалыққа жеке тоқ-талды:

– Елімізде 4 қалада – Астана, Алматы, Ақт#бе және Шымкентте Қазақстан Республикасының т#лқұжаттарын ба-

ҚАЗАҚСТАН ТӨЛҚҰЖАТЫ БІР КҮНДЕ ӘЗІРЛЕНЕДІ

сатын тиісті кәсіпорындар орналасқан. Pкінішке қарай, бұл қалалардың #зінде жаңа т#лқұжат алу үшін азаматқа 3 күн күтуге тура келеді. Jрине, ақылы қызмет бойынша бір күн ішінде жеделдетілген түрде әзірленеді. Демек, сонша тез әзірлеуге мүмкіндік бар. Сондықтан біз шешім қабылдадық: енді аталған кәсіп-орындар орын тепкен т#рт қалада бұдан былай т#лқұжаттар 1 күн ішінде, ал осы қалаларға бекітілген #зге қалаларда 7 күн ішінде даярланатын болады. Бұрын бұл қалаларда 3 апта талап етілетін, – деді ол.

Үкімет басшысы министр мен мем-лекеттік корпорация ұсыныстарын қол-дады. Ол азаматтарды анықтамалар со-ңынан жүгіртпеуді тапсырды: мемлекеттік ор гандар оларды #здері жинаулары тиіс. Бақытжан Jбдірұлы «Азаматтарға арналған үкімет» жобасын ұсынғанда, Елбасы осындай міндет қойғанын еске салды. Сондықтан Үкімет отырысында халықтан электронды растау анықта-маларын ұсыну талаптарын шектеу үшін банктер мен мемлекеттік органдардың ақпараттық жүйелерінің #зара бай-ланысын ұйым дастыру шараларын қабылдау туралы тапсырма берілді.

Сондай-ақ Премьер 1 шілдеден бастап міндетті әлеуметтік медициналық сақ-тандырудың енгізілетініне Үкімет мү-шелерінің назарын аударды: ал ол аза-маттардың ХҚКО-лар арқылы немесе электронды жолмен тіркелуін, әлеуметтік мәртебесін растауын талап етеді. Б.Са-ғынтаев қыста азаматтарды уақытша тіркеу кезінде орын алған дүрбелеңнің қай талануына жол бермеуді және ха-лықты дүрліктірмеуді тапсырды. Соны-мен бірге, жауапты министрліктерге мем-лекеттік корпорациямен бірлесіп, аза маттардың аталған қызметті алу үде-рісін жеңілдету шараларын қабылдау жүктелді.

Күн тәртібі бойынша осыдан кейін Білім және ғылым министрі Е.Сағадиев жазғы каникул кезінде балалардың сауықтыру демалысын және бос уақытын ұйымдастыру бойынша жоспармен та-ныстырды. Оның хабарлауынша, лагерь-лерде жазғы демалыспен 1 миллион 655 мың баланы немесе 1-10 сынып оқу-шыларының жалпы санынан 61,2%-ын қамту к#зделіп отыр. Каникул кезінде балалар үшін түрлі шаралар – секциялар, клубтар, үйірмелер, еңбек жасақтары мен экскурсиялар ұйымдастырылмақ.

Премьер Б.Сағынтаев балалардың жазғы демалысы мен іспен шұғылдануын ұйымдастыру кезінде қауіпсіздікті қамтамасыз ету мәселелеріне баса назар аударуды тапсырды. Jсіресе, жолдар мен су қоймаларына қатысты қауіп-қатер-лердің алдын алуды, санитарлық-эпиде-миологиялық жағдайды бақылауда ұстау-ды, #рт қауіпсіздігін сақтауды міндеттеді. Сонымен қатар Бақытжан Сағынтаев ата-аналар мен үкіметтік емес ұйымдар

тарапынан балалар лагерьлеріне қоғам-дық бақылау жасауды күшейту туралы «Жұлдыз» балалар ұйымының бастамасын қарастырып, қолдауды тапсырды.

Жиында Министрлер кабинеті мемлекеттік әлеуметтік тапсырысты же-тілдіруді қарастыратын «Кейбір заң-намалық актілерге коммерциялық емес ұйымдардың қызмет мәселелері бойын-ша #згерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жобасын бекітті. Енді жоба Парламентке енгізіледі.

Дін істері және азаматтық қоғам министрі Нұрлан Ермекбаевтың ай-туынша, заң жобасы мемлекеттік әлеу-меттік тапсырысты жетілдіруге бағыт-талған. Себебі, оның қазіргі тетігі 10 жылдан астам уақыт бұрын енгізілген. Құжатта мақсатты топтардың қажетті-ліктерін зерттеу және талдау, үкіметтік емес ұйымдардың (ҮЕҰ) ұсыныстары негізінде мемлекеттік әлеуметтік тап-сырысты қалыптастыру үдерісіне бірың-ғай тәсілдемелерді анықтау, сондай-ақ әлеуметтік жобаларды іске асырудың ашықтығын қамтамасыз ету ұсынылған.

Бұл заңнамалық #згерістердің бір б#лігі құзыретті органға мәліметтер ұсынатын ҮЕҰ-лар тізімін оңтайлан-дыруды қарастырады: «Қазіргі уақытта барлық коммерциялық емес ұйымдар саны 50 мыңнан асады, олар жыл сайын министрлікке есептілік тапсыруға мін-детті. Аталған норманы енгізген соң олардың саны 2,5 есеге қысқарады» деді Н.Ермекбаев.

Ел Үкіметі кеше мұрағат ісі сала-сындағы заңнаманы жетілдіру ж#ніндегі заң жобасын да құптап, заң шығарушы органға ұзатты.

Мәдениет және спорт министрі Арыстанбек Мұхамедиұлының айтуын-ша, «Кейбір заңнамалық актілерге архив ісі мәселелері бойынша #згерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жобасы-ның негізгі мақсаты – архив ісі сала-сындағы заңнаманы жетілдіру.

– Қазіргі экономикалық және әкім-шілік реформалар жағдайларында архив ісін реттеудің мүлдем жаңа құрал дары пайда болды, нәтижесінде, қолда ныстағы заңнаманың кейбір ережелері заманауи талаптарға сәйкес келмейді, – деді ми-нистр.

Заң жобасында мемлекеттік мұрағат-тар желісіне Астанада орналасқан Қазақ-станның Тұңғыш Президенті – Елбасы кітапханасын қосу ұсынылып отыр. Осы заңмен А.Мұхамедиұлы басқа ратын ми-нистрліктің құзыреті күшей тілмек: ве-домство «мемлекеттік мұра ға т тардың типтік штаттарын», «мем лекеттік мұра-ғаттардың тауар, жұмыстар мен қыз-меттерді #ткізу бойынша ақылы қыз мет түрлерін к#рсету ережелерін», «Ұлттық мұрағат қорының орталықтан дырылған мемлекеттік есепке алу туралы ереже-лерін» бекіту функцияларына ие болады.

Соңғы бес жылда квазимемлекеттік сектордың өз активтерін басқару тиімділігі төмендеп келе жатқаны байқалады. Бұл туралы кеше Мәжілісте өткен дөңгелек үстел барысында айтылды. Алқасөзге «Самұрық-Қазына» қорында мемлекеттік ресурстарды қолданудың тиімділігі туралы» тақырып арқау болды.

Халық қалаулылары алдында б а я н д а м а ж а с а ғ а н « С а м ұ р ы қ -Қазына» ұлттық әл-ауқат қорының басқарма т#рағасы Pмірзақ Ш#-кеевтің айтуынша, қор 2016 жылды оң қаржылық нәтижемен аяқтады. Атап айтқанда, акционер үлесіндегі шоғырланған таза пайда #ткен жылдың қорытындысы бойынша 455 млрд теңгені құрады, бұл 2015 жылғы к#рсеткіштен 292 млрд теңгеге немесе 1,8 есе артық.

«Мұндай нәтижеге қол жеткізу табыстарды ұлғайту мен шығындарды жүйелі түрде азайту есебінен мүмкін б о л д ы . Қ о р д ы ң с т р а т е г и я л ы қ к#рсеткіші болып табылатын таза активтердің құны 6,8 трлн теңгеден асып, 2015 жылдағыдан 7%-ға #сті. Меншікті капиталдың тиімділігі 2015 жылы 3,3%-ды құраса, 2016 жылдың с о ң ы н д а 5 , 5 % - ғ а ж е т т і » д е д і P.Ш#кеев.

2014 жылы бастау алған транс-формация бағдарламасының аясында

6 ұлттық компания – «ҚТЖ», «ҚазМұнайГаз», «Қазатом#неркәсіп», «Самұрық-Энерго», KEGOC және «Қазпошта» 130-дан астам транс-формация жобасын жүзеге асыруда екен. Қор компаниялар тобында трансформация жобаларынан түсетін экономикалық пайданың жиынтық к#лемі 1 трлн теңгеден асады деп күтілуде.

Дегенмен артынша Мәжілістің экономикалық реформа және #ңірлік даму комитетінің т#рағасы Н.Са-билья нов қор жұмысын сынға алды. «Соңғы бес жылда квазимем лекеттік сектордың жеке субъек тілерінің активтерді басқару тиімділігінің т#мендеу динамикасы байқалуда. «Самұрық-Қазына» активтерінің тиімділік коэффициенті 2012 жылғы 7%-дан 2016 жылы 2,6%-ға немесе 2,7 есе азайды. Меншікті капиталдың тиімділік коэффициенті 2016 жылы 2,8 есеге азайды» деді ол.

Депутаттың айтуынша, «2016 жылы қордың қарызы алдыңғы жылмен салыстырғанда 1 трлн 352 млрд теңгеге азайғанына қарамастан, жалпы қарыз сомасы 2016 жылы 9 трлн 938 млрд теңгені немесе 29,8 млрд долларды құрап отыр». Бұл квазимемлекеттік сектордың барлық қарыздарының 70%-ы шамасында.

Жиында айтылғандай, соңғы үш жылда квазимемлекеттік сектор субъектілерінің жарғылық капи-талдарын толтыруға республикалық

бюджеттен 948,5 млрд теңге б#лінді, олардың к#п б#лігі уақтылы игеріл-мейді және оларды ұлттық компа-ниялар мен #зге мемлекеттік кәсіп-орындар банктердегі депозиттерге салып қояды. Мысалы, биылғы жылдың ба сында квазимемлекеттік с е к т о р д ы ң с у б ъ е к т і л е р і н д е г і қалдықтар 113 млрд теңгені құрады. Сондықтан Мәжіліс депутаттары «квазимемлекеттік сектор субъек-тілерінің жарғылық капиталдарын бюджеттік қаражаттар есебінен толтыруды тоқтатуды» ұсынды.

Сондай-ақ квазимемлекеттік сектор субъектілерінің мемлекетке дұрыс дивиденд т#лемейтіні де ашық айтылды. Олардың к#бі шығынмен жұмыс жасайды. Нәтижесінде, 2015 жылы мемлекетке 34 млрд теңге диви денттер т#ленсе, 2016 жылы бұл сома азайып, небары 10 млрд теңгені құрады. Мұның барлығы Елбасы бастамашы болған, мемлекеттік ак-тивтерді және мемлекет меншігіндегі кәсіпорындарды жекешелендіру шараларының қажеттілігіне дәлел бола түсетіндей.

Іс-шара барысында депутаттар алдында «ҚазМұнайГаз» аға вице-п р е з и д е н т і Гл е б Л ю к с е м б у р г, «Қазпошта» басқарма т#рағасы Сәкен Сәрсенов, Есеп комитетінің мүшесі Халида Қамбарова баяндама жасады.

Елдос СЕНБАЙ

КВАЗИМЕМЛЕКЕТ ТІК СЕКТОРДЫҢ ҚАЙТАРЫМЫ ҚАРАЛДЫ Қарқаралы ауданында құны

44 миллиард теңгені құрайтын жаңа ауқымды жоба іске асырылады. Бұл туралы Қарағанды облысының әкімі Ерлан Қошановтың Қарқаралы ауданына жасаған жұмыс сапары кезінде мәлім болды. Жергілікті кәсіпкер алдағы уақытта жел генераторларын орнатуды жоспарлап отыр. Қазақстанда ондай қуат өндіретін құрылғылардың баламасы әзірге жоқ.

– Біздің жобамыздың құны 128 млн евроны құрайды. Жел генераторларын орнату арқылы біз еліміздің жасыл экономикасын дамытуға үлесімізді қоспақпыз. Қазіргі таңда жобалық құжаттар мемлекеттік сараптамаға қарасты-рылуға жіберілді. Нысанның қүрылысын осы жылдың маусым айында бастап, 2018 жылы аяқтауды жоспарлап отырмыз. Жоба қуаттылығы 60 МВт құрайды. Мамандарды Германияда оқытатын боламыз, – деді «Шаңырақ» ком-паниясының директоры Мұрат Доштаев.

Жел генераторының құрылысы 220 жаңа жұмыс орнын ашады. Жоба аясында жұмыс-керлерге арналған коттедж қалашығы салынады. Сонымен қатар кәсіпкер 70 орындық балабақша салуды к#здеп отыр.

Аталмыш жоба облыс әкімінің к#ңілінен шықты. Ол осы секілді нысандар Елбасының «Туған жер» бағдарламасын жүзеге асыруда үлкен септігін тигізетінін атап айтты.

– Осындай кәсіпкерлер басқаларға үлгі болуы керек. Бұл адамдар тек #здерінің пай да-сын ойлап қана қоймай, бірінші кезекте елі үшін, жері үшін жаны ашиды. Осы секілді жер-лестеріміз к#п болса нұр үстіне нұр болар еді. Жергілікті билік мұндай кәсіпкерлерді ба рын ша қолдап отырулары тиіс, – деді облыс әкімі.

Қазіргі таңда ауданда екі мыңға жуық шағын бизнес субъектісі бар. Оларда үш мыңнан астам жергілікті халық жұмыспен қамтылған. Жыл

басынан бері 47 адам жеке кәсіпкер ретінде тіркеліп, 4 жаңа шаруа қожалығы ашылды.

Ірі қара мал #сірумен айналысатын «Айса» шаруа қожалығының басшысы биылғы жылы қымызбен емдейтін қонақүй ашуды к#здеп отыр. Бұл демалыс орнында жайлы демалып қана қоймай, сонымен бірге сауықтыру қыз-меттері де к#рсетілетін болады.

Бүгінгі таңда Қарқаралы ауданында ту рис-тердің демалуына арналған 26 нысан жұмыс істейді. Маусым басталғанда олардың 2500 демалушыға дейін қабылдау мүмкіндіктері бар.

– Астанада #тетін «ЭКСПО – 2017» к#рмесі аясында туристерді тарту үшін туроператор-лармен ұлттық табиғи парк арасында бірлескен қызмет туралы келісімшарт жасалып, маршрут бекітілді. Мемлекеттік ұлттық табиғи парк жанынан Визит-центр ашылды, – деп мәлімдеді аудан әкімі Халел Мақсұтов.

Сапалы әрі табиғи #німдерді бағалай тындар үшін Қарқаралыда «Балқантау» жартылай дайын #німдер шығаратын цех жұмыс атқарады. Кәсіпорын күніне шамамен 600 келіге жуық 15 түрлі #нім шығарады. Шикізатты жергі лікті мал шаруаларынан алады. Кәсіп орында #здерінің қасапханасы мен ветеринарлық зертханасы жұмыс істейді. «Балқантау» #німдерін жақын арада Қарағанды қаласының әлеуметтік павильондарынан к#руге болады.

Жалпы, Қарқаралы ауданындағы шағын бизнес субъектілерінің #ндіретін #німдерінің к#лемі 2017 жылдың 4 айында 7 миллиард теңгеге бағаланды.

Аймақтағы #неркәсіп орындары жыл басынан бері 3 млрд теңгені құрайтын #нім #ндірген, былтырғы жылғы осындай уақыт мерзімімен салыстырғанда #сім 261%-ға жеткен. Ол жайында Қарқаралы ауданының әкімі Халел Мақсұтов мәлімдеді. Мұндай жетістіктерге жетуге облыс орталығынан 350 шақырым қа-шық тықта орналасқан Теректі кентінің маңында салынған «Алтай-Полиметаллдар» ЖШС ірі

кәсіпорнының іске қосылуы себепкер болып отыр.

Облыс әкімі Ерлан Қошанов жұмыскер лер-дің жұмыс шарттарымен және күнделікті #мі-рімен танысу мақсатында кәсіпорынды және тұрмыс тық нысандарды аралап шықты. Естеріңізге сала кетейік, аталмыш кәсіпорында 500-ден астам адам жұмыс істейді. Жұмыс-керлердің басым б#лігі – жергілікті тұрғындар. Pндіріс ошағы 2016 жылдың желтоқсанында іске қосылған болатын. К#ктасжал руднигінде ашық тәсілмен құрамында мыс бар руда шығарылады. Осы жерде байыту комбинатында мыс концентраты #ндіріледі. Кәсіпорынның бір ерекшелігі – технологиялық процестерде ішкі жану қозғалтқышынан толықтай бас тартуында. 2017 жылдың қаңтар-сәуір айларында жалпы сомасы 500 млн. теңгені құраған 1200 тонна концентрат #ндірілген.

Аймақ басшысының келесі ат басын тіреген жері – Қарағайлы кенті үшін қала түзу кәсіпорын болып табылатын «Қазақмыс» корпорация-сының тау-кен байыту кешені болды. Мұнда Балқаш мыс балқыту зауыты үшін мыс кон-центраты #ндіріледі. Кенттің 5 мың тұрғын-дарының 700-ден астамы Қарағайлы тау-кен байыту комбинатында жұмыс істейді.

Биыл #ндіріс к#лемін ұлғайтуға және жұмысты автоматтандыруға мүмкіндік беретін қайта жаңғырту шаралары #ткізіледі.

– Осы жылдың 4 ай қорытындысы бойынша жалпы экономика к#лемі 9,5 млрд теңгені құрады. Егер #ткен жылдың осындай уақыт мерзімімен салыстырар болсақ, жоспар 103% орындалды. Негізгі капиталға салынған инвес-ти ция к#лемі – 2 млрд теңге. Ауданнан мемле-кеттік бюджетке 365 млн теңге түсті, – деп Халел Мақсұтов облыс басшысының алдында есеп берді.

Ләззат ҚОЖАХМЕТОВА,Қарағанды облысы

ҚАРҚАРАЛЫДА ЖЕЛ ГЕНЕРАТОРЫ САЛЫНАДЫ

© Советбек МАҒЗҰМОВ

№75 (3147) 24 МАМЫР, 2017 СƏРСЕНБІ

3www.aikyn.kz

«НҰР ОТАН»

Солтүстік Қазақстан облыстық мәслихатындағы «Көліктік-логистикалық инфрақұрылымды дамыту» бағыты бойынша комиссия мүшелері рейд өткізді.

ҚАЙТА ҚҰРУ БАРЫСЫН БАҒАЛАДЫ

Ақтөбе қаласы маңындағы ауылдарға су құбыры тартылып жатыр. «Нұрлы жол» бағдарламасы арқылы бөлінген қаржының дұрыс, ретімен игерілуін тексерген арнайы топ жұмыстың тиянақтылығына көз жеткізді. Мердігер мекемелер жергілікті құрылыс материалдарын пайдаланып, ауызсу құбырын жеткізу жұмысын мерзімінен бұрын аяқтауға дайындалып жатыр.

«Нұр Отан» партиясының «Кедергісіз келешек» партиялық жобасы аясында облыс орталығындағы «Тараз ғасыр» колледжінде инклюзивті білім беру бағытының маңызы мен мәні туралы ата-аналарға түсіндіру мақсатында кездесу өтті.

Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаевтың «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» мақаласындағы «Туған жер» бағдарламасы – туған өлкені дамытудың, өскен ортаға қолдау танытудың кілті. Сондықтан аталмыш бағдарламаны іске асырып, оң нәтижелерге қол жеткізу – аса маңызды.

Қостанай облысының Лисаковск қаласында «Нұр Отан» партиясы облыстық филиалының ақпараттық тобы «Арай холдинг» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінде болып, еңбек адамдарымен жүздесті.

«Нұр Отан» партиясының Семей қалалық филиалы «Сәтті қадам» жобасы аясында балалар үйінің тәрбиеленушілерін өндіріс орындарына апарып, қайнаған тіршілікті көрсетті.

Экскурсияның басты мақсаты – мектеп бітіруші түлектерге �ндірістің қыр-сырын таныстырып, қажетті мамандық таң-дауға бағыттау. Семей қаласында арматура �ндіретін «Ме тал-лист» зауытының жұмысымен етене жақын танысқан бала лар-дың қуанышында шек болмады. Олар түрлі шикізаттың қалай жа салатындығын к�здерімен к�рді. Экскурсиядан кейін бір-шама түлек металлург мамандығын таңдауға ниет білдірді.

– «Нұр Отан» партиясының ұйытқы болуымен біз зауыт-тарды аралап, жұмыстарымен таныстық. Елбасымыздың ме-тал лург екенін білеміз, сондықтан болашақта металлург ма-мандығын таңдағым келеді, – дейді Семей қалалық №8 ба лалар үйінің тәрбиеленушісі Азат Сейтмамытов.

Партия �кілдері балаларға аталмыш мамандықты игерер болса, сапалы білім алулары үшін к�мектесетіндіктерін айтты.

– Партия тарапынан мектеп бітіруші түлектердің дайындық курстарына тегін қатысып, сынаққа сапалы дайындалуларына жағ дай жасайтын боламыз, – дейді «Нұр Отан» партиясы Се-мей қалалық филиалы т�рағасының бірінші орынбасары Зуль фия Жамалтдинова.

Сымбат САТЫБАЛДИНА

ИНКЛЮЗИВТІ БІЛІМ БЕРУДІҢ ИНКЛЮЗИВТІ БІЛІМ БЕРУДІҢ ЖАҒДАЙЫ ТАЛҚЫЛАНДЫЖАҒДАЙЫ ТАЛҚЫЛАНДЫ

ДАМЫТУДЫҢ ТЕТІГІДАМЫТУДЫҢ ТЕТІГІ

ҚОСТАНАЙЛЫҚТАР ҚОЛДАП ОТЫРҚОСТАНАЙЛЫҚТАР ҚОЛДАП ОТЫР

БҮЛДІРШІНДЕР МЕТАЛЛУРГ БОЛУДЫ АРМАНДАЙДЫ

Ерман ӘБДИЕВ

Тараз қаласы

Шара барысында партияның аймақтық пул спикерлері мен партиялық кадрлық ре зервтің мүшелері алдымен жыл ба сын-дағы Елбасы Жолдауынан туындайтын не гізгі мақсаттар мен міндеттерге тоқталып, кеңінен түсіндірді. Сонымен қатар «Нұр Отан» партиясы облыстық филиалының жа нынан құрылған аймақтық қоғамдық бақылау тобы Тараз қаласындағы бірнеше

Ақт�бе қаласы маңындағы Рауан, Ук-раин ка, Бекқұл баба ауылдарына қоныс тану-шылар қатары артып, инженерлік желілерді тар ту жұмыстарына қосымша қаржы жұм-салып жатыр. Мәселен, Рауан тұрғын үй ала бына су құбырын тарту жұмыстары �ткен жы лы басталды. Сол кезде Ұлттық қор мен жер гілікті бюджеттен 57,6 миллион теңге б� лінген еді. Жобаның жалпы құны – 321 млн 680 мың теңге. Сумен жабдықтау желі-сі нің құрылысын мердігер мекеме биыл жел-тоқсан айында аяқтауды жоспарлап отыр. Ук раинка ауылына ауызсу жеткізу жұмыс та-рына 200 миллион теңгеден астам қаржы б� лі нген. Бұл ауылдағы жер қазу, құбыр тарту, ауызсу желісін іске қосу ісі биыл аяқталады. Дәл осындай жұмыс Бекқұл баба ауылында да жү ріп жатыр.

– Жобаның сметалық құны – 879 млн

тең ге. Биыл Ұлттық қордан және жергілікті бюд жеттен 447 млн теңге б�лінді. 624 учаскеге же терлік құрылыс материалдарын сатып алып жатырмыз. Оның 82 пайызы – елімізде жа салған материалдар. Мәселен, пласти ка-лық құбыр жергілікті жерде жасалады. Қазір 2 метр 70 сантиметр тереңдікке су құбыр ла-рын т�сеп, бір-біріне жалғап жатырмыз. Құры лыс жұмыстарына оннан астам техника тар тылды. 30 адам жұмыспен қамтылып отыр. Жұмысшылардың ең т�менгі жалақы-сы ның м�лшері – 120 мың теңге», – деді серіктестік ди ректоры «НефтеГазСтрой» ЖШС дирек торы Серік Естемісов.

Ақт�бе облыстық мәслихатындағы «Нұр Отан» партиясының фракциясы жанындағы «Тұр ғын-үй коммуналды шаруашылығын жаң ғырту, су-жылумен қамту желілерін, тұр-ғын-үй инфрақұрылымын нығайту» ба ғы-

оқу орындарын инклюзивті білім беру жұ-мысын зерделеп, қазіргі таңдағы жай-күйі-мен танысты. Қоғамдық бақылау тобы ның балабақша, мектеп, арнайы мектеп, жоғары оқу орындарында жалпы орын алған кем-

шіліктерді айта келе, инклюзивті білім беру дің негізгі мәнін ата-аналарға жеткізді.

Сондай-ақ шарада білім беру ме ке-мелерінде ғимараттың сыртында авто тұрақ-тардың сәйкессіздігі, к�зі нашар к�ретін

жан дар үшін автотұрақ пен ғимаратқа дейін гі тактилді жолының, табалдырық тар-дың биіктігі және нысан ішіндегі мүмкіндігі шектеулі жандарға арналған ақпараттық сілтемелердің жоқтығы айтылды.

– Инклюзивті білім беру дегеніміз – ба ла лардың жынысына, жас ерекше лік-теріне, географиялық тұратын жеріне, қимыл-қозғалыстық және ақыл-есінің жағ-дайына, әлеу меттік-экономикалық жағ-дайына қа ра мастан, сапалы білім алу және �здерінің по тенциалдық дамыту мүм-кіндігіне ие болу, – деді «Жұмыспен қамту және тұрғындар дың әлеуметтік әлсіз топ-тарын қолдау» бағыты бойынша комис-сиясының т�рағасы Бақытжан Сейіт-кәрімов.

Ата-аналар инклюзивті оқытуды ашқан мектептерде оқыған балалар адам құқығы туралы білім алуға мүмкіншілік алады, �йт-кені олар бір-бірімен қарым-қатынас жа-сау ға, танып білуге, қабылдауға үйренетінін атап �тті.

– Мүмкіндігі шектеулі балалардың үйде қалмай, олардың қоғаммен байланысы – �те маңызды. Себебі, олар үйде оқшау қал-ған дықтан, к�біне �зін басқалармен тең са намайды. Бір жағынан бұл балалардың пси хикасына әсер етеді, – деді мүмкіндігі шек теулі баланы тәрбиелеп отырған ата-ана Демеш Назарова.

«Туған жер» бағдарламасы ауылдарды к�р кейтуге тың серпін берері анық. Бағ дар-лама аясындағы ауқымды жұмыстар Пав ло-дар облысында басталып кетті. Мәселен, таяу да Лебяжі ауданына қарасты Шәмші ауы лының тумалары бірігіп, мектепке ком-пьютер алу үшін қаржылай к�мек к�рсетті. Одан б�лек ауыл ақсақалдары мен тұрғын-да рының бастамасымен сенбілікке шығып, ша ғын ғана ауылда 100 түп ағаш отырғызып, сая бақ ашпақ. Осы іспетті іргелі істердің не гізі қаланды. Оны одан әрі жалғастыру үшін қайтпек керек? Бұл мәселе «Нұр Отан» пар тиясы Павлодар облыстық филиалы «Ми рас» қоғамдық кеңесі мен «Туған жер» бағ дарламасын іске асырудың �ңірлік жұ-мыс тобының бірлескен отырысы барысында талқыланды.

Жиынға облыс әкімінің орынбасары Мей рам Бегентаев және атқарушы орган �кілдері қа тысты.

Мейрам Бегентаев «Туған жер» бағдар-ла масындағы басым тұстарды орындауға жас тардың белсенді қатысуы тиіс екенін айтты.

– Жазғы уақытта мектеп оқушылары мен сту денттері үшін жекелеген �лкетану жұмыс-тарын жүргізу жоспарда бар. Қазіргі кезде археологиялық іздеу мен қазба жұмыстары аяқ талды. Оған да жастар белсене атсалыс-ты, – деді ол.

Осы орайда облыстық білім беру басқар-масы басшысының орынбасары Ернұр Дәуенов Павлодар облысында тоғызқұмалақ ойыны оқушылар мен жастар арасында зор қызығушылыққа ие екенін тілге тиек етті.

Ендігі кезекте �скелең ұрпақтың «Асық ату» ойынын меңгеруі үшін насихат жұмыстарын жүргізу жолдарын қарастыру туралы ұсы-ныстарды ортаға салды.

Отырыс соңында «Туған жер» бағдарла-масына қатысты осы және �зге де ұсыныстар

жобалық кеңеске жолданатын болды. Түйін-дей келсек, елдімекенді, туған �лкені �р-кендетуге бағытталған істерден әр азамат шет қалмауы тиіс екендігі айтылды.

Құндыз ҚАБЫЛДЕНОВА, Павлодар

Mңірде �те танымал агро�неркәсіптік холдингтің еңбек ұжымымен кездесу бары-сында партиялықтар Елбасының Қазақстан халқына арнаған Жолдауын талқылады.

Жиынға «Нұр Отан» партиясы Лисаковск қа лалық филиалы т�рғасының бірінші орын-ба сары Игорь Неявко және партияның фрак-ция мүшелері, қалалық мәслихат депу таты Абылайхан Демесінов қатысты.

– Мемлекет басшысының биылғы Жол-дауын да агро�неркәсіптік кешенді дамытуға ерек ше мән берілді. Бүгінде Қазақстанда к�п теген салалар бойынша аргарлық экс-порт тық �німдер алдыңғы қатарда тұр. Келе-шек те еліміз сапалы �німдердің эталоны

болуы тиіс. Менің ойымша, әлемдік нарықта бә секеге қабілетті болуға барлық мүмкіндіктер бар, – деп атап к�рсетті ол.

Ақпараттық топ мүшелерімен кездесу бары сында Қазақстан Республикасының Пре зиденті Нұрсұлтан Назарбаевтың «Қа-зақстанның Үшінші жаңғыруы: Жаһандық бәсекеге қабілеттілік» атты Жолдауының негізгі ережелері түсіндіріліп, болашақтағы бағыт-бағдарларымыз туралы с�з болды.

Талқылау барысында «Нұрлы жер» тұрғын үй құрылымдарын дамыту» мемлекеттік бағдарламасы, «Агро�неркәсіп кешендерін да мыту және «Бұқаралық кәсіпкерлікті да-мыту және �німді еңбек» бағдарламалары тіл ге тиек болды.

Жиынға қатысушылар мемлекеттің жаңа дәуірге қадам басудағы Елбасының ұста ны-мын қолдайтындықтарын, Қазақстанның ұлт тық экономикасында оң �згерістер бола-тын дығына, халықтың әл-ауқаты жақсара-тын дығына сенім білдірді.

Жолдауды қолдауға қатысушылар еліміз-дің дамуындағы жаңа бағытқа қатысты сауал-дар қойып, оған нақты жауап алды.

Дархан БАЙТІЛЕС

«Нұр Отан» партиясы депутаттық фрак циясының мүшелері «Жезқазған – Пет ропавл» автотрассасының учаскесінде жол �тпесін қайта құру барысымен та ныс-ты.

Нысан «Нұрлы жол» мемлекеттік бағ-дарламасы аясында іске асырылуда. Оны қайта құру үшін республикалық бюд жет-тен 1 миллиард 280 миллион 600 мың тең ге б�лінген. Mтпе жол қайта құрылған учас кесінің ұзындығы – 510 метр.

– Құрылыс басталғаннан 200 мил-лион тең ге игерілді, осында 125 миллион тең ге сомасына авансты т�леу енгізді. Те міржол арқылы �тпе жол Г-11,5 м габа-ритпен II са натты жолдар үшін салынды. Содан кейін жанындағы I техникалық санат ас тын да жолды қайта құру кезінде әрбір ба ғы тта 2 жолақ қозғалыс б�лу конс трук ция сы салынған. Қазіргі уа-қытта �тпе жол дың күйі қанағатсыз бо-лып танылды, ол қолданыстағы жүк те-мелеріне сәйкес келмейді. Сондықтан қолданыстағы �тпе жолды б�лшектеу және жаңа �тпе жол құры лы сын жобалау туралы шешім қа был дан ды, – деп атап �тті «ҚазАвтоЖол» ҰК» АҚ СҚОФ директоры Болатбек Айт баев.

Бүгінгі күні нысанда �тпе жолдың сол жағында жол т�семдерін б�лшектеу бойын ша жұмыстар жүргізілуде: аралық құрылыстың арқалықтары әзірленді және 36 бағана орнату басталды. Бұдан басқа �т пе жол тірегін қалыпты орнату бойын-ша жұмыстар басталды. Жол �тпесін қайта құруға 23 техника бірлігі және 91 жұ мысшы қатысуда.

«А.Рязанов атындағы №25 к�пір құры лыс жасағы» ЖШС мердігерлік компа ниясының �кілдері атап �ткендей, осы жылы олар �тпе жолдың сол жақ және оң жақ тараптарының құрылысы бойынша жұ мысты аяқтау жоспарлануда. Сондай-ақ жоспарда – жолдың жабынды т�менгі қабатындағы жол т�семесінің құрылысы бар.

2020 жылға дейін �ңірде «Нұрлы жол» бағ дарламасы аясында 6,7 мың шақы-рым нан астам автомобиль жолдары ж�н-деліп және қайта құру жоспарланған. Мем лекеттік бағдарламаның барлық ны сандарына «Нұр Отан» партиясы де-путаттық фракциясының мүшелері ба қы лау жүргізеді.

Жамбыл ҚЫРҒЫЗБАЙ

тындағы комиссиясы барлығы 7 нысанды ара лады. «Біз әр нысанды бақылап, ондағы жұмысты қарап, қадағалаймыз. Мәселен, су құ бырын тарту жұмыстары ауылдарда уақ ты-лы жүріп жатқанын к�рдік. Құрылыс ма-териалдары сапалы, кемшілік тіркелмеді.

Кес теге сәйкес жұмысшылар еңбек етіп жа-тыр», – деді комиссия т�рағасы Сергей Вищняк.

Алтынай САҒЫНДЫҚОВА,Ақт�бе облысы

«НҰРЛЫ ЖОЛ»: «НҰРЛЫ ЖОЛ»: АУЫЛ АУЫЗСУМЕН ҚАМТЫЛАДЫАУЫЛ АУЫЗСУМЕН ҚАМТЫЛАДЫ

ПІКІР РУХАНИ ЖАҢҒЫРУ

№75 (3147) 24 МАМЫР, 2017 СƏРСЕНБІ www.aikyn.kz

4 МІНБЕР– Елбасымыздың «Болашаққа

бағдар: рухани жаңғыру» атты мақа-ласы қазақ қоғамында талқы ла нып жатқанына біршама уақыт болды. Әсеріңіз қандай? Ғалым ретінде қандай ой түйдіңіз?

– Еліміз Тәуелсіздіктің 26 жылын өткізіп жатыр. Осы кезеңде ұлты-мыздың рухани жаңғыруы қазақ қо-ғамындағы ең өткір, ерекше мыңызды мәселе болды. Сол жаң ғы руды шындап қолға алатын кез енді келді. Елбасымыз, ұлт Көшбас шы сы – ерекше дана тұлға. Президентіміз – қоғамның тамыр-шысы. Ешнәрсені қалт жібермейді. Қазақ қоғамында рухани жаңғыруды қолға алатын сәттің келгенін дәл анықтап халыққа арнап мақала жазды. Мақаланы бірнеше рет оқып шықтым.

Екінші қайталап оқығанымда қоғамның, әрбір азаматтың алдында тұрған міндеттерді екшеп, айқындай түсу міндетін қойдым. Осы тұрғыдан қ а р а д ы м . Б ұ л ж ә й м а қ а л а е м е с , бағдарламалық құжат. Үкімет осы құжаттан туындайтын міндеттерді айқындап, оларды іске асырудың алда-ғы 5, 10, тіпті 20 жылға арналған бағдар-ламасын дайындауы қажет.

– Сөзіңізге толық қосыламын. Бірақ профессор мырза, Елбасы мақала-сындағы ерекше әсер еткен кейбір мәселелерді нақтылай кетке ні міз дұрыс болатын сияқты.

– Мақала соншалықты салмақты, онда әрбір сөйлемнің арқалап тұрған жүгі бар. Сонда да болса көтерілген мәселелердің арасынан бүгін сөз етуге ұлттық бірегейлікті сақтау, ұлттық сананың сапасын жетілдіру, отан-сүйгіштікті қалыптастыру мәсе лелерін ұсынар едім.

Елбасы мақаласында жоғарыдағы мәселелер аталды және қалай іске асы-ру керектігін анықтап берді. Енді олар-ды орындау тетіктерін белгілеп, білек сыбанып іске кірісуіміз керек. Елбасы тапсырмаларын орындауға шығар -машылықпен қарап, сапалы орын дауға тиістіміз. Маңыздысы осы. Сон дықтан ғылыми ойлау қа бі лет тері бар азаматтар өз идея ла рын айтқаны дұрыс.

– Мысалы...– Қазақстан азаматтарының ұлт тық

санасын дұрыс қалып тас ты руымыз керек. Бұл мәселе ұлттық бірегейлікті орнықтыруға да тікелей ықпал ететіні белгілі. Осы орайда көркем әдебиеттің мүмкіндігін дұрыс пайдалануымыз қажет.

Жас кезімде француздың белгілі жазушысы жазған көлемі 6 беттен тұратын шағын әңгімені оқығанмын. Оқиғаның желісі былай. Қарақшы қуғыншылардан қашып келе жатып алты жасар баланы кездестіреді. Оған мән-жайды түсіндіреді. Өзін жасыруды және қуғыншыларға айтып қоймауын

сұрайды. Қуғыншылар балаға өте қым бат және көр кем сағат береді. Бала қу ғын шыларға қа рақ шы ның қай да жа-сырын ғанын айтып қоя-ды. Баланың әкесі өте қатал және әділ кісі еді. «Өз мей ма ның ды өзің ұс тап бер дің». «Біз дің ұрпа ғы мызда мұн-дай сат қы н дық бо-лып көр ген емес еді» дейді. Ба-ланы үйдің сыр-тына алып шыға-д ы д а а т ы п тас тайды. Әлі күнге дейін есіме түссе,

ойға шомамын. Сол әкенің шешімі осы күнге дейін бүкіл адамзатты ойлан-дырып келеді. Осы сияқты әдебиетте осындай шығармалар көп. Елбасының мақаласында 100 оқулық және 100 жаңа есім туралы кітаптар шығару керектігі айтылған. Осы арада әлем әдебиетін ақтарып, жас ұрпақты ойландыратындай 100 шығарманы мектеп бағдарламасына енгізуді ұсынар едім. Бұл Елбасының тамаша идеяларын қолдау болар еді. Әлем әдебиетінің жауһар шығар мала-рының тізімін жасап, ұсыныс жаса сақ қолдау табатынына сенемін.

Осы орайда тағы да бір мәселе бар. Рухани жаңғыруға ғалымдарды белсен-дірек қатыстыру керек. Қазір кім көп, ғалым көп. Олар – белгілі бір дәрежеде ғылымда жаңалықтары бар ғалымдар. Бірақ қоғамда үндері шыға бермейді, өз ойларымен бөліспейді. Небір идеялары көкі рек терінен шықпай тұншығып жатқан болуы керек. Соларға теле арна-лардың бірін беріп қойсақ, қоғам ашығырақ болар ма еді деп ойлаймын.

– Әлгінде ұлттық салт-дәстүр, ұлт-тың тарихы, ұлттық менталитет деп қалдыңыз. Елбасының рухани жаң-ғыру туралы мақаласында осы мәсе-лелер де айтылған. Елбасының идея-ларын қолдап, рухани жаңғы рудың осы тұстарын жандандыра түсу үшін не істеу керек?

– Парижге барған бір сапарымда Луврдан көрген суретім еске түседі. «1346 жылы француздардың Парижді ағылшындардан азат ету сәті» деп аталатын сурет болатын. Сонда фран-цуз дар өздерінің тәуелсіздігін 1346 жыл дан басталады деп сурет арқылы шегелеп қойған. Ең қызығы сол, сурет 1896 жылы Францияның сол кездегі премьер-министрінің тапсырысы бойынша салынған.

Ұлттың, мемлекеттің тарихын сурет-пен жеткізудің әсері ерекше. Бізде мұражайлар көп, әр облыс орталығында бар. Бірақ мемлекеттік сурет галерея-лары жоқ. Қазақ халқы ның ментали-

тетін, ұлттық салт-дәс тү рін, тарихын дәріптейтін ұлттық дең гей дегі сурет галереялары керек. Су ретті кез келген шетелдік түсінеді. Өнер ұлт талғамайды. Аударманың қа жеті жоқ. Суреттің атын қазақша, орыс ша, ағылшынша жазып қойсаң бол ды. Сондықтан Ұлттық суреттер пи нотекасын немесе галерея-сын әзір леу қажет. Ол галереяны «ЭКСПО – 2017» көрмесі өз жұмы сын аяқтаған соң сонда босаған бір ғи марат-тың ішінен ашса дұрыс болар еді.

Ахмет Яссауи университеті ұлт тарихын суреттермен бейнелеу мәсе-лесінде бірқатар жұмыстар жасап жатыр. Қазірдің өзінде 60-тан астам тарихи, мәдени суреттер салып, даярлап қойдық. Оқу орнының мә де ниет сарайында суреттер га лереясы ашылды. Суреттеріміздің бі разы қазір сонда тұр. Оларды зер са лып қарағандар біраз нәрсеге қа ны ғады. Оларда тарих бар, ұлттық менталитет бар. Бір назар ауда-ратыны, шетелден келген мейман дар галереямызды тамашалап ұзақ жү ре ді. Өз аза мат тарымыз суреттер дің ал дында ұзақ аялдап қалады, ойла на ды.

Егер мемлекеттік сурет галереясы ашылатын болса біз дайындаған суреттерді эскиз ретінде пайдалануға ұсынатын едік. Осы идеяны респуб-ликалық деңгейде өткен бір-екі бас-қосуда айттым. Өкінішке қарай, лауазымды тұлғалар айтарлықтай мән беріп, назар аудара қойған жоқ.

– Бәрі санаға, идеяны қабылдау жыл дамдығына байланысты болса керек. Ел ді, ұлтты қайтсек әлемге та-ны тамыз, де ген ұмтылыс болса ла-уазымды бас шы лар ойланатын-ақ мәселе екен. Кейде ма ған мынадай ой келеді. Неге рухани жаң ғыру идея-сын Елбасының өзі қолға алды, арна-йы мақала жазып, дүйім жұрт қа ой сал ды?! Зиялы қауым қайда, мүйізі қара ғайдай идеологтарымыз бар емес пе?!.

– Дұрыс айтасыз. Біз отан шыл дық-т ы Елбасымыздан үйренуіміз керек.

Рухани жаңғыру туралы мақаласы осыны айғақтайды. Тә уел сіздік алғалы бері Қазақ ста ны мыз дың Тұңғыш Президенті көрегендігін қаншама рет дәлелдеді. Астанамызға қараңызшы?! Қазір Астана әлемдегі ең танымал қа ла-ға айналды. Женева, Брюссель сияқты. Әлемдік көшбас шы лар жина лып бас қосатын орта лыққа айналып келеді.

Елбасымыз Қазақстанды әлемдегі озық 50 елдің қатарына қосу стра-тегиясын көтерді. Қосылдық. Енді озық 30 елдің қатарына ену үшін барлық күш-жігер жұмсалып жатыр. Бірақ озық 30 елдің қатарына ену үшін біз рухани тұрғыдан да жаң ғыруымыз керек. Президен ті міздің мақаласын оқыған соң маған осын дай ой келді. Рухани жаңғыру д е г е н н і ң ө з і р у х ы б и і к қ а з а қ -стандықтарды тәрбиелеу дегенді біл-діреді. Бұл орайда ойланатын мәсе ле-леріміз жеткілікті. Олардың көбісі Елбасы мақаласында жан-жақты ай-тылды. Енді оны орындауымыз керек.

Рухани жаңғыру барысында біз Елбасының мақаласынан туындайтын міндеттерді мемлекетіміздегі бірде-бір ұлттың немесе ұлыстың түсін беу шіл ігін тудырмайтындай етіп орын дау ға тиістіміз. 28 ұлттар мен ұлыс тардың өкілдері білім алатын тә жірибесі бар университеттің аты нан айтарым, мәж-бүрлеу емес қажеттілік тудыру арқылы барлық белестерді бағындыруға болады. Бұл тілді үйрену мәселесіне де қатысты.

– Осы арада Елбасы мақаласында айтылған, әсіресе, жастарды отан сүй -гіштікке тәрбиелеу мәселесінде не дейсіз?

– Отансүйгіштік ұлттық біре-гейліктің негізгі буындарының бірі болуға тиісті. Жастарға күнде «пат риот бол» деп айта бергеннен нәтиже шық-пайды. Жүйелі жұмыс керек. Кеңес Одағының құра мын д а болған жылдарда жасөс пі рім дер бі рінші октябрят бо-латын. Кейін пио нер лер сапына қабыл -данатын, одан соң комсомол болатын. Есейген соң ком му нис тік партия қата-рына өтетін. Жүйе бар еді. Сол жүйе кел меске кетті. Оны аңсап отырған жоқ- пыз. Бірақ сол идео логиялық жүйе нің орнына не бердік?

Қазір жүйелі жұмыс аз, әңгіме көп. Олардың орнына жат идеология кі ріп алған жағдайлар да бар. Жо ғал ған жүйелердің орнын ұлттық салт-дәс түр-ле рімізді насихаттау арқылы толты руы-мыз ға болады және әлем дегі ең үздік әдеби шығарма лар мен толық тыру арқы- лы жүзеге асыруға болады. Біздің жас тар өте алғыр және батыл, жаңа лық тар ға жақын. Жас тарды пен де шілік бағы-тынан отан сүй гіштік бағытқа жете ле-уіміз қажет.

Азаматтары отансүйгіш мем ле кетте жемқорлық болмайды. Біздің жаста-рымыздың отансүйгіштік тәр биесі биік болса, адамгершілік тара пынан ойлану қабілеті жоғары болса, болашақта Қа зақ-стан жемқор лық тан түбегейлі құ ты лады. Себебі, отан сүйгіш жастар Қа зақ-станның тәуелсіздігін көзінің қа ра с ын-дай қор ғай ды, жем қорлық тә уел сіздіктің жауы екенін бәрі міз біле міз. Отансүй-гіш тік – тәуел сіз дік тің ке пілі!

Біз рухани жаңғыруымыз керек.– Әңгімеңізге рақмет!

Сұхбаттасқан Қуандық ОРАЗБЕКҰЛЫ,Қазақстанның Құрметті

журналисі, педагогика ғылымдарының

кандидаты, Ахмет Яссауи университетінің

профессоры

ҚҰЛАҚҚАҒЫС «Қарағанды аймақтық энергетикалық компаниясы» ЖШС

(«ҚАЭК» ЖШС) ГК трансформаторлық май бойынша ашық тендер "ткізетіні туралы хабарлайды.

Жеткізу орны: Қарағанды облысы, Долинка кенті, Транспортная к"шесі, 56.

Жеткізу мерзімі: шарт жасалған сәттен бастап 2017 жылдың 30 қыркүйегіне дейін.

Сатып алуды жүзеге асыруға б"лінген сома ҚҚС-ты қосқанда 8 700 000 теңге.

Тендерге қатысуға «Қазақстан Республикасы ұлттық экономика министрінің 20 қаңтардағы 2015 жылғы № 18 бұйрығымен бекітілген, шығындары тарифтерді (бағаларды, алымдар к"лемін) немесе реттелетін қызметтерге тарифтік сметалар мен олардың шекті деңгейлерін бекіткенде ескерілген тауарларды, жұмыстарды және қызметтер, Табиғи монополиялар субъектілерінің сатып алу ережесінің 7-тармағында к"рсетілген квалификациялық талаптарға жауап беретін барлық әлеуетті жеткізушілер жіберіледі.

Тендерлік құжаттама пакетін 2017 жылдың «15» маусым күні 14 сағат 00 минут мерзіміне дейін мына мекен-жай бойынша: Қарағанды қаласы, Поспелов к-сі, 18 үй, №106 кабинетте сағат 8-ден 17-ге дейін алуға болады.

Тендерлік құжаттама тегін беріледі.Тендерге қатысуға берілген, конвертке салынған тендерлік

"тініштерін әлеуетті жеткізушілер мына мекенжай бойынша: Қарағанды қ., Поспелов к-сі, 18-үй, №106 кабинетке ұсынады.

Тендерлік "тінімдерді ұсынудың соңғы мерзімі: Қарағанды қ., Поспелов к-сі, 18-үй. 2017 жылдың 16 маусым күні 12 сағат 00 минутқа дейін.

Тендерлік "тінімдері бар конверттерді тендерлік комиссия 2017 жылдың 16 маусым күні 14 сағат 00 минутта мына мекенжай бойынша: Қарағанды қаласы, Поспелов к-сі, 18 үй, бас инженердің кабинетінде ашады.

Тендерлік "тінімдер салынған конверттерді ашуға әлеуетті жеткізушілер және олардың "кілдері қатыса алады.

Табиғи монополия субъектілерінің қызметін (тауарларын, жұмыстарын) тұтынушылар ЖШС «ҚАЭК» "ткізіп отырған ГК трансформаторлық май бойынша ашық тендерге бақылаушы ретінде қатысуға құқылы.

Қосымша ақпаратты және анықтаманы мына телефон бойынша: 8(7212) 56-19-93, сондай-ақ http://krec.kz.сайтынан алуға болады.

Уәлихан �БДІБЕКОВ, Ахмет Яссауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университетінің президенті, физика-математика ғылымдарының докторы, профессор:

ҰЛТ ТЫҚ БІРЕГЕЙЛІК ПЕН ҰЛТ ТЫҚ САНА

Елбасы Н.Назарбаевтың «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» мақаласын іске асыру шеңберінде жоғары оқу орындары арасында түсіндіру, талдау жұмыстары жүргізілуде. Оның дәлелі – Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университетінде де дәл осындай тақырыпта конференция ұйымдастырылды.

Шараға университеттің бар-лық оқытушылар қауымы мен студенттері қатысты. Кон фе -ренция барысында «Рухани жаңғырудың басты бағыт-бағ-дары әлемдік үдеріске бастайды» тақырыбында педагогика ғы-лым дарының докторы, про фес -сор Сайра Жиенбаева баян дама жасап, сапалы білім беру мен жастардың бойындағы патриот-тық сезімді арттыру турасындағы мақсат-міндеттерге ерекше тоқталып "тті. Оқытушылар мен студенттер "з ұсыныстарын айтып, алдағы жүзеге асырылуы тиіс жоспарды бекітті. Сұрақтар қойылып, пікір алмасу, талқылау жүргізілді. Сондай-ақ алдыңғы жолдауларды жүзеге асыру мақса тында жасалған жұмыстар легі айтылып, есеп берілді. Елі мізді біртұтас, бірлігі жарас-қан берекелі мемлекет етудің бір ден-бір күші – жастар. Сон-дықтан "скелең ұрпақтың бойына ұлттық құндылықтарды, тілді, салт-дәстүрді, Отанды сүю мен елге адал қызмет етуді сіңіру педагогтің басты міндеті және «компьютерлік сауаттылық, шет тілдерді білу, мәдени ашықтық сияқты факторлар әрбір сту-денттің алға басуына с"зсіз қажетті алғышарттардың сана-тында» екені білгілі. Сол себепті, «Цифрлық Қазақстан», «Үш тілде білім беру», «Мәдени және конфессияаралық келісім» сияқты бағдарламаларды уни-вер ситетаралық тұрғыда іске асырудамыз.

«Табысты болудың ең іргелі, басты факторы білім екенін әркім терең түсінуі керек. Жас-тарымыз басымдық беретін ме-же лердің қатарында білім әр-дайым бірінші орында тұруы

шарт. Себебі, құндылықтар жүйесінде білімді бәрінен биік қоятын ұлт қана табысқа жетеді» деген к"шбасшымыз тәуелсіздік алған жылдардан бастап-ақ, жастардың білім алуына, бәсеге қабілетті болуына жағдай жасап келеді. Нәтижесі де к"з қуан-тарлық. Бірақ адам баласы әсіресе жастарымыз білім мен ғылымға келгенде ашк"з болуы тиіс. Ешқашан болдым, толдым демей, "мір бойы білім мен біліктілікті арттыруға міндетті. Nскелең ұрпақтың ұстаздарды, үлкендерді үлгі тұтып, соларға еліктеп "сетінін де естен шығар-мау керек. Кез келген адам "зінің "згеге үлгі бола алатын-дығын жадында ұстаса, сол жолда талмай еңбек етсе, біздің балаларымыз бен ұрпағымыздың білімді, қайсарлы һәм парасатты болып "сетіні хақ. Сондықтан қай-қайсысымыз болсақ та оқудан, ізденуден, білуден әсте қол үзбегеніміз абзал. «Біз қайта түлеудің айрықша маңызды екі процесі – саяси реформа мен экономикалық жаңғыруды қолға алдық. Біздің мақсатымыз айқын, бағытымыз белгілі. Ол – әлемдегі ең дамы-ған 30 елдің қатарына қосылу» дей келе Елбасы үлкен сенім артып отыр. Сондықтан нақ ты-ланған, бекітілген тапсырмалар бойынша біз де жұмыс жасауға әзірміз. Елбасы артқан сенімді ел болып қолдап, бірлесе жүзеге асырайық!

Ғалия ЖҮРСІНБЕКОВА,Қазақ мемлекеттік қыздар

педагогикалық университеті Дене тәрбиесі және

валеология кафедрасының аға оқытушысы

ЕЛ ТІРЕГІ – ЖАСТАРыншылар балаға өте көр кем сағат ғын шыларға қай да жа-йтып қоя-әкесі өте л кісі еді.

ң ды өзің «Біз дің

мұн-қ бо-мес

а-р-а-п

ТАСҚЫНМЕН ТУҒАН ТАРЛАНҚайран, Каспий! Бірде арқандайын есіліп, төске ұрады. Бірде іш тартып, қой ауызынан шөп алмастай момақан бола қалады. Ирак Елекеев те – сондай. Әділетсіздікті көрсе, қалыбына сыймай, теңіздей тулайды. Себебі, оның тұла бойы таза, танымы тұңғиық.

Саясаттың сардары, заң саласының заңғары, журналистиканың жанашыры, белгілі мемлекет және қоғам қайраткері Ирак Елекеев 70-тің қазығына ат байлады. Оның бағлан бол мы сын, тік мінезін, берік ұстанымын к"пші лік әуелден біледі, бой түзеп жүреді. Бірақ біз әңгі мені әріден бастап, "ремізше "рсек...

Ирак Қасымұлы "рімдей кезінен "мірдің қиыншылығын к"ріп "сті. Туған әкесінен айыры-лып, жалғыз жанашыры – анасы болды. Ол үшін «асқар тауы» әуелгі күннен-ақ алыста... аңсап "сті. Бірақ құшағында құлындай ойнау бақыты ақыры бұйырмай кетті. Тағдырдың жазғанына бағынбай, қайда барсын?! Амал жоқ, к"нді. Тірегі де, тілекшісі де жалғыз анасы еді. Соғыстан кейін гі салқын кезең бай-бағыланның "зіне оңай тиген жоқ. Дегенмен Нүрлипә Мұрзабекқызы жарғақ құлағы жастыққа тимей жүріп, жалғыз ұлы ның жағдайын жасады. Ирак Елекеев білім алған Абай мектебінің еденін жуған, пешін жақ-қан. Одан қолы босай қалғанда, оқушыларға ар-нап киім тігіпті. Сол кездегі ойын баласы – Ирак бала болса да, ересек тердің қара жұмысын ең-серді. Сол арқылы бойымен бірге, мінезі де шы -ныққан. Тағ дырдың асау толқындарына тарыдай кезінен тойтарыс беруге бейімделді. Бәлкім, су тасқыны болған уақытта дүниеге келуінің сыры осында болса керек.

Билік – болмысты бұзады. Бірақ нағыз елжанды, отансүйгіш азаматтар ғана мінберде елдің мүддесін айтып, сол әділ жолдан жаңылмайды. Ирак ағамыз сол санаттан. Ол қашанда қара басының қамынан г"рі, халықтың мүддесін жоғары қойды. Сол жолда аянбай тер т"кті, әлі де т"гуге т"зімі жетіп тұр.

Ол бала күнінен журналист болуды арман етті. Алайда тағдырдың кермек дәмін татқан ол, бала күнінен әділдікті іздеп "сті. Содан да болар, бо лашақта адам құқығын қорғауды басты мақ-сатына бағалаған. Бірақ бұл жолы да қиын ды-қсыз болмады. Заң факультетіне 5-6 рет түсе ал-май ды. Сонда да сағы сынбай, жыл сайын ба ғын сы найды. Ақыры, 1972 жылы ғана асқақ ар маны орын далады. Оқуға түсе алмай жүрген тұсында екі қолды желкеге қойып, шалқадан түсіп жатқан жоқ. Ертелі-кеш еңбек етті. Алматыдағы кірпіш зауытында қара жұмысшы боп істеп, ка жыр лы қайратының арқасында аға шеберге дейін к"теріліпті. Сол тасқындаған талабы ақыры тас қияға "рлетті. Дипломын қолға алған соң, жүрегі қалаған жолға түсу мүмкіндігі туды. С"йтіп, ұстазы Салық Зимановтың ақ батасын алып, Ақ-тау ға аттаныпты. Сол жақта облыстық соттың судьясы атанып, мантия киді.

Адамның тағдырын шешу оңай ма? Оның үстіне Ирак Қасымұлы қатаң жаза қарастыратын қылмыстарды қарайтын. Tр шығарған үкімін, әрбір шешімін жүрекке жақын қабылдайтын ол. Асылы, мәртебелі міндетті мінсіз орындауға тырысыпты ағамыз. Оған дәлел де аз емес. Бүгінгі

сот саласының жетістігі жайлы айтылғанда «оның қазығы қалай қағылған еді?» деген сауал туын дауы тиіс. Егер осы сұраққа жауап іздеген адам болса, ол міндетті түрде Ирак Елекеевтің ерен еңбегімен жолығады.

Ирак ағаның "міріндегі тағы бір белес, ма-

ңызды кезең еліміздің жоғары заң шығарушы ұй ы мына депутат болып сайланған кезі. Сол кез-де сот саласына қатысты біраз "згерістерге бас-тамашы болғанын да бұқара жақсы біледі. Алайда ол "зіне «депутатпын» деген с"зді к"бірек жақындата қоймаған. «Халықтың қалаулы сы-мын»... демек, халықтың қалауын орындауым ке рек» деп ел "міріндегі "зекті мәселелерді батыл к"теріп, батырып айтты. Сол әдетін телевизия саласына келгенде де қалдырған емес-ті. К"птің к"кейіндегі түйткілдерді «К"зқарас» бағдар ла ма-сын жүргізген шағында да к"терді. «К"зқарас» қоғамдық-саяси ақпараттық бағдарламасы к"п-ші лік қауымға қалтқысыз абыроймен қызмет етті. Бес жыл ішінде 800-ден астам қонақ келіп, қадау-қа дау мәселелер қозғалды. Мемлекеттік мүд де жү гін арқалаған хабардың әр саны ел да-муына елеу лі үлес қосты. Ағамыз жүргізген сұхбат барысында сан сауал сейілетін. Себебі, ол – «Елім» деген ер. Атқарған ісінің барлығы ада лы-нан. Қара басы ның қамын күйттемейді, ертелі-кеш қылған ең бегі халқы үшін, адамзат игілігі үшін. Ирак Қасым ұлымен қарым-қатынаста болған қай адам мен тілдессеңіз де айтары – осы.

Ирак Қасымұлы Елекеев – 70 жаста. Бұл – соқпақты тар жолдармен басталып, зор же ңіс тер-мен аяқталған – 70 жыл. Иә, ол жара ты лы сынан же ңілу дегенді білмейтін кесекті ердің сойы. Ол шын дықтың сойылын мықтап ұстаған заңғар тұлға!

Ысқақ ДҮЙСЕНБАЙҰЛЫ

МЕРЕЙ

БІЛІМ

№75 (3147) 24 МАМЫР, 2017 СƏРСЕНБІwww.aikyn.kz

ҚОҒАМ 5

НАЗАРБАЕВ УНИВЕРСИТЕТІН ҮШІНШІ ЛЕК БІТІРІП ЖАТЫР

Биыл Назарбаев университетінің дипломын 737 адам алмақ. Университет болғалы жеті жыл ішінде еліміздегі нөмірі бірінші жоғары оқу орны толық қалыптасты ма? Бұл туралы университеттің президенті Шигео Катсудан сұрадық.

– Шигео Катсу мырза, биылғы бітіруші түлектерді қалай сипаттар едіңіз? Олардан алдыңғы екі түлекпен салыстырғанда қан-ша лықты �згеріс байқайсыз?

– Биылғы түлектерге белгілі бір дең-гейде алдыңғы түлектерге қарағанда же ңі-лі рек болды. �йткені оларда бұрын ғы ларға қарап, үйренген үлгі қалыптасты. Ал ал-дыңғы түлектер үшін барлығын н�лден бастаған едік. Бірнеше бағдарламаларды жетілдірдік. Алдыңғы түлектер бүгінгі тү-лек терге ары қарай не істеу керек, оқуды қайда жалғастырған ж�н, нені істемеу ке-рек деген сияқты сұрақтар бойынша ке ңес берсе болады. Сонымен бірге, бізде биыл алғаш рет 9 докторант оқу бітіріп жа тыр. Мұнымен мақтанамыз. �йткені бұл – болашаққа тағы бір үлкен қадам. На зар-баев университетінің ғылыми оқу орнына айналып келе жатқанын сеніммен айтуға мүмкіндік береді.

– Бітірушілерден сіздің күтеріңіз не және сіздің ойыңызша олар Қазақстанның жоғары тех нологияға негізделген ғылым, бизнес са-ла ларының дамуына қаншалықты үлес қоса алады?

– Олардың барлығы Қазақстанның экономикасы, әлеуметтік �мірі сияқты �здері оқып жатқан саланың �ркендеуіне үлкен үлес қосады. Біз ең алдымен студент-те рімізге қалай сұрақ қою керегін үй ре те-міз. Бұл жұмыстың нәтижесінде олар сұрақ қою арқылы �здері кезіккен мәселелерді шеше алады. Неге бұлай жасаймыз десеңіз, кез келген ғылыми жұмыста басты нәрсе – сұрақ қоя білу. Біздің түлектерді жұмысқа ал ған жұмыс берушілермен кездескенде немесе �ндірістік тәжірбиеден �ту мүм кін-дігін талқылау барысында олар студенттер �ндірістік бағыттағы белгілі бір пән туралы білмесе де олардың сұрақ қоя алатынын, соның нәтижесінде алға қойған міндетті орындай алатынын айтады. Студенттеріміз үлкен �мірде к�птеген қиындықтарға ке-зік кенде олардан �згеру, бейімделу қа бі ле ті талап етіледі. Қазір олар «шаштары ағар -ғанша» оқып, білім алуда. Қай маман дық та оқыса да 5-10 жылдан соң оқыған да ры

КҮЛІМДЕП ҚАРА КӨЗДЕН СӘУЛЕ ТҮССЕ...

Былтыр дүниежүзі ғалымдары жан-жақты зерттеу жасап, «2050 жылы жаһанның жартысынан көбінің қашықтықтан көру қабілеті нашарлайды» деген болжам жасады. Австралиядағы Жаңа Оңтүстік Уэльс университеті профессорлары мен Сингапурдағы Көру қабілетін зерттеу институтының мамандары жүргізген зерттеуге сүйенсек, енді 30 жылдан кейін жер жүзінің 5 миллиардқа жуық тұрғындары көзілдірік тағатын болады. Атап өтейік, мұндай көрсеткіш 2000 жылдары 23 пайызды құрады. Яғни, әлем бойынша, 1,5 миллиардқа жуық адам алыстан нашар көретіндердің қатарында екен.

Айдана НҰРМҰХАН

Бұл мәліметтер 1995-2010 жыл ара лы ғында жүргізілген 145-тен астам түр лі зерттеулерге сараптама жасау арқы лы алынған. Бұл зерттеу жобасы әлемнің түкпір-түкпіріндегі 2 миллионнан астам қала және ауыл тұр ғындарын қам ты-ды. Нәтижесінде, ға-лым дар 2050 жылы д ү н и е ж ү з і б о -йынша 4 758 млрд адам мио пия ау-руына шалды ғады және олардың 30 пайызында бұл сыр-қаттың ауыр түрі кез-деседі деген бол жам ға тоқтады. БҰҰ-ның есе-біне сүйенсек, ХХІ ға сыр дың орта тұсында әлем тұрғын да-рының саны 10 миллиардқа жуық тайды делінсе, аталмыш жобаның про фессорлары осы уақытта әрбір оныншы адам ның

қашықтықтан к�ру қабілеті т�мендейді деген болатын. Шетелдік зерттеуші-ғалымдар миопия экологиялық факторлар мен адамдардың �мір сүру салтының күрт �згеруінен үдей түскеніне баса назар аударуда. Бүгінде тұрғындардың басым к�пшілігі таза ауада серуендеуді сиретіп, есесіне компьютер мен теледидардың алдында отыруды жиілеткен. Миопия ауруы еліміздің тұр ғындарын да сырт айналып кетпеді. Республика бойынша статистикалық мәлімет қандай? Отандық к�з дәрігер лерінің қателігі қайсы? К�ру қабілетін қал пына келтіруде отаның пайдасы бар ма, зияны қаншалық?Осы және �зге де сауалдардың жауабын дәрігер-офтальмолог Жомарт Жүнісбеков-тен сұрап білген едік.

ОЛАР ДА ҚАТЕЛЕСЕДІ...К�з – адамның нәзік мүшесі. Ол да құлақ, мұрын, аяқ-қол және тағы басқа адам мүшелері сияқты уақыт �ткен сайын �седі және күтімді қажет етеді. Адамның к�зі мен қарашығына қатысты қаншама жылдардан бері к�птеген зерттеулер жасал ды. Солардың

ең ірісі – 1960 жыл да ры к�з дәрі гер-лері мен к�з аурула рын зерт-

тейтін про фес сор лар дың жаса ған тұжы ры мы

еді. Олар «егер адам-ның к�ру қа бі ле -тінің т� мен дігі мәсе лен, «-4» тең бол са, оған «-3,5» д и о п т р и й д е г і к�зіл дірік тағу қажет» деп ой ла-

ды. Яғни, «к� -зілдірікті дәл ме-

дәл жазып берсе, к � з д і ң б ұ л ш ы қ е т і

жұмыс істемейді де, белгілі бір к�зілдірікке тез үйренетін

болады. Сәйкесінше, к�ру қабілеті т�мендей береді» деген пікір айтты. Осы-лайша, к�здің 100 пайыз к�ру мүмкін дігін

Дерек-дәйек:Дүниежүзі денсаулық

сақтау ұйымының мәліметтеріне сүйенсек, бүгінде әлем бойынша шамамен

285 млн адам к�ру қабілетінің нашарлауынан зардап шегеді. Оның 39 миллионы – зағип

болса, 246 млн адамның к�ру қабілеті �те т�мен. Сондай-ақ к�ру қабілеті бұзылған 19 млн бала

бар, соның 1,4 миллионында үдемелі зағип үдерісі байқалуда. Яғни, к�з ауруына

шалдыққан балалардың 75 пайызы к�ру қабілетінен мүлдем айырылып қалу

қаупі бар.

шектеп келді. Алайда 1983 жылы Еуропа ғалымдары бұл тұжырымды жоққа шығарды. Олар екі жыл бойы әр түрлі жастағы балаларға зерттеу жүргізеді. Зерттеу жобасының к�ру қабілеті әртүрлі деңгейдегі қатысушыларын екі топқа б�ліп, біреуіне к�ру қабілетіне сай к�зіл дірік жазып, оны ұйықтар кезінен басқа уа қытта үнемі тағып жүруге тапсырма береді. Ал екінші топқа, аға буын �кіл дерінің тұжырымына сәйкес «-» азайтып және теледидар к�ргенде, к�лік жүргіз ген де және тағы басқа қажеттілік туған сәтте ғана пайдалануға кеңес береді. Алғашқыда үш жылға жоспарланған бұл зерттеу жобасы екі жылда аяқталады. Нәтиже сінде, ғалымдар «адам 100 пайыз к�руі үшін мүмкін болатын барлық амал-тәсіл дерді пайдалануы қажет. Егер табиғи к�ру қабілеті 100 пайыздан кем болса, к�зге тағатын линзалар, яки к�зілдірік арқылы к�здің толық к�руіне мүмкіндік жасауы шарт» деген тұжырымға келеді. Осыдан 35 жыл бұрын жасалған ғылыми тәжірибеде к�здің ұзындығы 25 жасқа дейін адамның киетін к�зілдірігінің �лшемінен тәуелсіз �се беретіні дәлелденді. Сол

уақыттан бері әлемнің дамыған мемле-кеттеріндегі к�з дәрігерлері осы тұжырымға сай жұмыс істеуде. Яғни, емделушіге к�ру қабілетінің деңгейіне сәйкес к�зілдірік жазып және оны үнемі тағуға кеңес береді. Ал кеңес дәуірінде білім алып, тәжірибе жинақтаған отандық дәрігерлер әлі күнге дейін сол алпысыншы жылдардағы теорияны не гізге алып, қате кеңес беруде. Енді мына-ған назар аударыңыз, қалыпты к�ретін адамның к�зі балаларда – 15-16 мм, ересектерде 23-24 мм болады.

ОТАДАН СОҢ: 100 ПАЙЫЗ К9РЕ АЛАСЫЗ БА?

Қазіргі уақытта к�здің к�ру мүмкіндігін 100 пайыз қалпына келтіру үшін түрлі лазерлік оталар жасалуда. Мұнда ескеретін жайт, адамның жанарына жасалатын кез келген ота 25 жастан кейін жүргізілуі тиіс. �йткені 25 жасқа дейін адамның к�зінің ұзындығы �седі. Мәсе лен, «әскерге баруым қажет», «арна йы меке мелерге жұмысқа орналасуы керек» деп ерте жастан ота жасататындар бар. Ондай емделушілерге ота жасалғаннан кейін

де к�ру қабілеті нашарлауы мүмкін екендігі ескертілуі шарт. Себебі, к�ру мүмкіндігін қалпына келтіру үшін к�п дегенде екі рет қана ота жасатуға болады. Сол үшін асықпай, 25 жасыңды күтіп, әбден тексеріліп, к�здің ұзындығы тұрақ талған жағдайда ғана ота жасатқан абзал. Бүгінде 25 жастан кейін ота жасатып 100 пайыз к�ре алмай жатқан науқастар жиі кездеседі. Неге? Бұл саланың күн тәртібіндегі маңызды мәселенің түбі тағы да жаңағы айтқан алпысыншы жылдар дағы тұжырымға келіп тіреледі. Қазірге к�з дәрігерлері к�зілдірікті «-» кем тағудан б�лек, үнемі киіп жүрудің орнына, қажет жағдайда ғана тағуға кеңес береді. �зіңіз ойлап қараңыз, ес білгеннен бастап күнделікті оң қолыңызбен 10 келі салмақ тағы кір тасын к� те ріп, ал сол қолы ңызға бұл ауыр па лықты жүк те мей кел ді-ңіз және бұл қолы ңыз бен әрі кетсе 3 келі тасты к�тер діңіз делік. 5 жыл дан кейін оң қо-лы ңыз сол қал пында 10 келі ні к�тереді де, сол қолыңыз 3 келіден артық салмақ к�тере алмайтын болады. �йткені сол қолыңыз 3 келіден артығын к�тере алатын мүмкіндігінің

бар екен ді гінен бейхабар. Дәл сол сияқты, к�зілдірік диоптрийінің «-» кем тағу және ан-да-санда киіп жүру арқылы оның 70 пайыз к� руіне ғана мүмкіндік беруге болмайды. 100 пайыз к�руге болатын мүмкіндігін білмейтін к�з жанары «70 пайыздан артық к�ре алмай-мын» деп есептейді. Ал 70 пайыз к�руге әб ден үйрен ген к�зді ота жасаған нан кейін де то -лыққанды к�ріп кетуге мәжбүр лей алмай сың. Сонымен, бүгінде к�зілдірік киетін, линза тағатын кез келген тұрғын мынадай ескерт-пе л ерді назарында ұстағаны абзал:1. К�зіңізді тексертіп, к�зілдірік диоп три йін дәлме-дәл таңдаған дұрыс.2. Дәрігер жазып берген к�зілдірікті үнемі киіп жүру қажет. 3. К�зге арналған жаттығулар к�ру қабілетін қалпына келтіре алмайды, дегенмен к�здің шарша ғанын басады. 4. Адамзат баласы тех нологияны дамы та оты рып, �зінің таби ғатына зиян кел тіруде. Бүгінде арулардың сұлу лық процеду ра ла ры-нан кейін түрлі аурулар кез десуде. Сондық-тан әйелдер кірпік жа быстыру, татуаж жа сату кезінде �те сақ болуы керек.

ДӘРУ

ма ңызды болмауы мүмкін. Сондықтан олар бейімделе білуі тиіс.

– Алғаш PhD докторанттары бітіріп жатқанын айтып �ттіңіз. Оларға қандай үміт артылып отыр және қандай мамандықтарды аяқтап жатыр?

– Біздің барлық докторанттарымыз жо-ғары білім мектебінің түлектері. Уни вер-ситеттің алға қойған мақсатының бірі – жоғары оқу орны реформасын әзір леуге к�мек тесу. Бұл салада универси те тіміз же-тек ші р�лде. Докторанттар сол білім беру са ласын зерттеумен айналысады. �з де рі-нің диссертациясында әртүрлі мәселеге бай ланысты тақырыптар алды. Біріншілері оқу процесінде бірдей уақытта үш тілді қа-лай қолданылуын зерттесе, екіншісі уни -вер ситетте оқудың алғашқы жылда ры на бай ланысты сауалдарға тоқталады. Ке ле сі-сі студенттік шақтан еңбек нарығына к�шу барысында қандай кәсіптік дағдыға ие болу керектігі жайлы аспектілерді қа рас тырды.

– Назарбаев университеті құрылымында әлем дік жоғары оқу орындарымен серік тес-тік байланыстағы 8 ғылыми мектеп бар. Сіз-дің пікіріңізше олардың қайсысы студент тер ара сында танымал?

– Ең танымалы деп технология ғылымы мектебін атар едім. К�птеген студенттер компьютер, тұрмыстық техника ғылымын таңдайды. Сонымен бірге, химия мен био-ло гия, медицина мектебі сұранысқа ие. Гу манитарлық-әлеуметтік ғылым мекте-бін де к�п студенттер экономика саласын таңдайды. Инжиниринг мектебінде элек-тро техника, механикамен байланысты ма-ман дықтар бар. Сондай-ақ химиялық бағыт тағы мамандықтар да студенттер ара-сында танымал. Мұнда мұнай-газ сала сы-

ның мамандарын дайындап жатырмыз. Магистранттарға келер болсақ, қазір биз-нес және инжиниринг мектептерінің бірі-гіп әзірлеген «Инжиниринг саласын дағы менеджмент» бағдарламасы жүзеге асуда. Бағдарлама маман ретінде жұмыс істеп жатқандарға арналған. Келесісі – бизнес мектебі. Оның магистрлік бағдар ла ма және жетекшілерге арналған магис трлік бағдар-лама деген екі түрі бар. �здерін Сыртқы істер министрлігінде к�ретін, мемлекеттік басқаруды қалыптастыруға жұмыс істегісі келетін магистрлер мемлекеттік басқару мамандығында оқиды. Докторанттар арасында білім беру саласы, білім беру жүйесі к�шбасшыларына арналған арнайы бағдарламалар, инклюзивті білім беру жүйесі танымал. Медициналық мектеп туралы айтар болсақ, осы күзде «Молеку-лар лы медицина» деп аталатын бағдар ла-маны бастамақпыз. Сегізінші мектеп – тау-кен ісі ғылымы мектебі. Бұл мұнай-газ саласы �кілдері білім алатын мектеп.

– Келешекте Назарбаев университеті қандай жаңа бағыттарды дамытпақ? Жақын болашақта жаңа мектептер ашу жоспарда бар ма?

– 2010 жылы біз оқудың негізгі бағдар-ламасымен айналыстық. 2011 жылы магис-трант тарға арнап инжиниринг және гу ма-ни тарлық-әлеуметтік ғылым мектеп терін аштық. 2013 жылы докторлық бағдар ла-маларды қолға алдық. Ол бойынша бизнес, білім беру саласы мен мемлекеттік басқару саласына арналған бағдарламаларды бас та-дық. 2015 жылы бизнес мектебін аштық. Меніңше, әзірге аса үлкен сұраныс болмаса жаңа мектеп ашпаймыз деп ойлаймын. Аз уақыт арасында жеткілікті деңгейде алға

жылжыдық. Қазіргі уақыт – �зімізде барды дамыту кезеңі. Назарбаев университеті сабақ берудің бай тәжірибесіне ие. Біз �з бакалавриаттарымыздың бәрін білеміз. Олар әлемнің ең үздік деген универ си тет-те рінде магистратурада, докторантурада оқып жатыр. Оқуларын аяқтаған соң академиялық мансабын жалғастыру үшін университетке келсе, қуана қарсы аламыз.

– Университетте қандай ғылыми жоба-лар әзірленіп жатыр? Олар практикада қол-данылуда ма?

– Бұл тұрғыда инжиниринг ғылымы мектебінің жобасын баса айтқым келеді. Олар к�п жылдан бері энергия сақтағыш батарея жасаумен айналысуда. Универ си-тет тегі қызметкерлер батареяның салмағы жеңіл, энергия сақтауда ең жақсы мүм-кіндіктерге ие, сонымен бірге қорша ған ортаға зияны аз болуына жұмыс істеуде. Практикада қолданылып жүрген құралдың тағы бір мысалы ретінде оптикалық сен-сор ды алуға болады. Технология заманында �мір сүретін біздер үшін сенсорлар үлкен маңызға ие. Робототехника саласында жаса лынып жатқан роботтар адам �міріне қауіпті жағдайларда адамды алмастыру үшін және медицина саласында сауықтыру мақсатында жасалып шығып жатыр.

– 2017 жылға қарай Назарбаев универ-ситеті серіктестік желісі кең жоғары оқу орны ретінде толық қалыптасты деп айта ала мыз ба? Білім беру саласының к�шбас-шысы саналатын әлемдік университеттермен серіктестік орнату университетке не береді?

– Кез келген оқу орнының қалыптасуы ұзақ уақытты талап етеді. Жеті жыл ішінде жолдың тек т�рттен бірін немесе үштен бірін ғана жүріп �ттік. Қазір инновациялық зерттеулерге к�п мән беріп жатырмыз. Біз технологияның ғана емес, қоғамның дамуы-на да �те белсенді қатысып жатқа ны мызға сенімді болуымыз керек. Адамдар 2020, 2050-жылдарға әлі біраз бар деп ойлайды. Ал 2030 жылға бар болғаны 13 жыл уақыт қалды. Сондықтан біз сол кезде қоғамға қандай мамандар керектігін, болашақ к�шбасшылар үшін не дайын да уы мыз қажеттіг ін жоспарлауымыз керек. Бұл барлық салаға қатысты. Қазір әлем бұ рынғыдай емес, күрделірек. Сол себепті үздіксіз білім алуға ерекше назар аударамыз. Докторанттар ғылым әлеміне саяхатын аяқтағанда университетке оралғанын қалаймыз.

– Cңгімеңізге рақмет! Сұхбаттасқан

Таңшолпан Т9ЛЕГЕН

ОЛАР МӘҢГІ ЖАДЫМЫЗДА...

Жыл сайын 31 мамыр күні Қазақстан халқы ХХ ғасырдың отызыншы жылдарындағы ашаршылық, саяси қуғын-сүргін құрбандарын еске алады. Бұл күн – Аза тұту күні. Елімізде алғашқы болып қабылданған заңдардың бірі – 1993 жылдың 14 сәуіріндегі «Жаппай қуғын-сүргін құрбандарын ақтау туралы» ҚР заңы болатын.

Гүлзина БЕКТАС

Мемлекет басшысы 1997 жылы арнайы Жарлықпен 31 мамырды «Саяси қуғын-сүргін құрбандарын еске алу күні» деп жариялады. Елба сы Нұрсұлтан Назарбаев �зі-нің Саяси қуғын-сүргін және ашаршылық құрбан дарын еске алу күніне орай арнайы Үндеу жария-ла ғаны белгілі. Үндеуде ұлт К�ш-бас шысы: «Қазақстанда 31 мамыр-да менің 1997 жылғы Жар лы ғыммен бекітілген «Саяси қуғын-сүргін және ашаршылық құрбандарын еске алу күні» аталып келе жат қа-нына 17 жыл болды. Біз дің бар ша халқымыз үшін бұл күн ерек ше тарихи мәнге ие. ХХ ғасыр дың 30-40 жылдарындағы жап пай сая си қуғын-сүргін мил лиондаған адам-ға қайғы-қа сірет әкелді. Қазақ хал қының к�рнекті перзенттері – Шәкәрім Құдай бер диев, Ахмет Байтұрсынов, Сәкен Сейфуллин, Мағжан Жұмабаев, Бейімбет Майлин жә не басқа да к�птеген саңлағымыз қуғын-сүргін құр-бандары болды. Қатал тоталитар-лық жүйенің барлық ауыртпалығын қазақ халқымен бірге жер аударыл-ған 1,5 миллион неміс, поляк, ко рей, шешен, түрік, грек жә не бас қа да халық �кілдері к�терді. Зұл мат заманға қа ра мастан, бары-нан айырылған жан дар біздің жері мізден жаңа бас пана та уып, жан жылуына, түсі ністік пен қам-қор лыққа ие бол ды. Тари хы мыз д-ың қасіретті бет тері, саяси қуғын-с ү р г і н ж ә н е а ш а р ш ы л ы қ құр бан дары әрқашан біздің жа-дымызда және оны ұмытпау біздің қасиетті борышы мыз» деген еді.

Қасіретті жылдарда халқы мыз-дың басым б�лігі қа саң да қатал саясаттың құрбаны болды. Мил-лион да ған кеңес азаматтары реп-рес сияға ұшырады. «Асыра сіл теу болмасын, аша тұяқ қалмасын» сұрқия саясаты ха лықты барынан айырды. Ішерге тамағы, тігерге тұя ғы қалмаған жұрт аштан қы-рыл ды. 1932-1933 жылдары Қа зақ-

станда бір жарым миллион адам к�з жұмды. 1 жа рым миллион ха-лық... Елімізден алты жүз мыңға жуық қазақ босып кетті. �кіметтің бұл саясаты кей �ңір лерде қарулы бас к�теруге ұласқаны рас. Қарулы күш халықты аяусыз басып-жан-шыды. Рухын сын дырды, жігерін жаншыды.

Одан б�лек, 1937-1938 жыл дар-дағы қасіретте қа зақ тың к�р некті қайраткерлерінің барлы ғы реп рес-сияға ұшырады. Айнал дыр ған екі жыл ішінде бас к� терген азамат-тардың бәрі қамауға алы нып, ату жа за сына кесілді. Тари х шы ғалым-дардың деректеріне сүйен сек, кеңестік Қазақстанда 118 мың адам сотталған екен. Олар дың 25 мыңы ату жазасына кесіл ген. Кеңес заманында елі міз де екі бірдей еңбекпен түзеу лагері жұ мыс істеген. КАРЛАГ пен АЛЖИР – зұлмат жыл дар дың қа сі ретін тайға таңба басқандай ай қындап тұр. КАРЛАГ-та бір мил лионнан астам тұтқын болса, АЛЖИР – отанын сатқан ерлердің әйел дері тоғы тыл-ған қасірет алаңы болды.

2012 жылы қазақтың астана-сын да саяси қуғын-сүрг ін құрбан-дары құрметіне ескерткіш орна-тыл ды. Бұл ескерткіш – ауыр жыл дарда халықтың шеккен аза бы мен қайғысын айқындап тұр.

Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев: «Ұжымдастыру аяу сыз сынақ болды, ол ауыл �мірінің ғасырлық болмысын қи ратты, жеріміздегі мың даған жылдар бойғы к�шпелі �р кениеттен қол үзгізді. Мұның бар лығы миллиондаған адамның к�з жасына әкеп соқты. Ашар шы-лық және оның қайғы-қасіретке толы салдары кеңес кезеңіндегі ең ірі гуманитарлық апат боп сана ла-ды» дейді.

�ткен тарихқа құрметпен қа-рау – әр қазақтың азаматтық бо-рышы. Қайғы-қасіретке толы жыл дарды естен шығару мүмкін емес. Біз азаттық жолында құрбан болған әрбір жанның алдында мәңгіге қарыздармыз. Ұлт құрбан-дарын ұмытпайды.

Айгерім СЕРІКБАЙҚЫЗЫ,К�з аурулары қазақ ғылыми-зерттеу институты Астана қаласы филиалының директоры:

– К�з ауру ла рының патоло гия сы жылдан-жылға үдеп келеді. Мәсе лен, 2014 жылы к�з дәрігеріне қаралған емделу ші лер дің саны 1 миллионға жуықтаса, нақ ты рақ айтсақ – 953 719 адам, былтыр бұл к�рсеткіш 1 мил лионнан (1 033 118 адам) асып жығылған. Яғни, жыл сайын к�здің түрлі сырқатымен 1 млн емделуші ем-дом қабылдауға тіркеледі. Бұл ел тұрғын да рының 5,6 пайы зын құрайды. Елімізде к�з аурулары бойынша 56 мың мүгедектік тіркелген. К�з сырқа ты ның ең к�п таралған түрлері – миопия, глаукома, к�ру мүшесінің зақымдануы, ретинопатия диабеті, катаракта. Мәселен, катаракта мен глоукома бүгінде 100 мың адамның 800-інде кездессе, шала туылған нәрестелердің 36,3 пайызы ретинопатия сырқатымен ауырады. Біздегі тұрғындардың к�ру қабілетінің жылдан-жылға күрт т�мендеуінің себебі – реф рак ция ақаулары, глаукома, к�ру мүшесінің жарақаттары, қант диабетінен болатын рети нопатия, катаракта (яғни, к�з бұршағының бұлыңғырлығы), жас м�лше ріне байла ныс ты туындайтын макулодис тро фия мен макулярлық деге не рация, шала туған нә рес телердің рети но патиясы.Миопия дер ті дүние жүзі бо йынша 12-14 жас ара лы ғын дағы ба ла лар ара сын да к�п кездеседі. Рес ми статистика кә ме лет жасына тол маған әрбір екін ші бала қайдың алыс тан к�ру қа бі ле ті т� мен екенін к�рсе теді. К�ру мүм кіндігін қай та қалпына кел тірудің ең ма ңызды әрі міндетті сатысы – оптикалық түзеу. Sдетте миопияны оп тикалық түзету үшін к�зәй нек немесе жанас палы линзалар қолда ны ла ды. Десек те, миопия тек к�зәйнекпен тү зетуге болатын оңай оптикалық ақау емес. К�з алма сы созыл ған да к�з іші құрылыстары да, әсіресе, тор қабық та созы ла ды. Нәти жесінде, к�з түбінде әртүрлі дистрофиялық �зге ріс тер дамып, к�ру қабі ле тінің т�мендеуіне әкеледі. Ба лаларда мио пия ны емдеу және ас қы нуларды алдын алу үшін соңғы онжылдықта медикаментоз және арнайы жаттығулар қолданылады. Ал ересектерде мио пияны түзету үшін бү гінде фемтоласик отасы кеңінен қол данылуда. Фемтоласик әдісі – заманауи лазерлік түзету техно ло гия сы. Бұл тәсіл қасаң қабығы жіңішке жағдайларда әрі �те жоғары дәрежелі миопияда лазерлік түзетуді жүзеге асырады. К�птеген зерт теу орталықтары бұл әдістің тиімділігі мен қауіпсіздігін дәлелдеген. Фемтоласик әдісі к�ру қабілетінің жылдам қалпына келуін және оңалту уақытының қысқа лы ғын қамта масыз етеді. Бүгінде К�з аурулары ғы лыми-зерттеу инс титутында мұндай тәсіл мен түрлі оталар жасалып келеді. Сон дай-ақ орталықтың миопия астиг ма тизмін жою және науқастардың к�ру мүмкіндігін қалпына келтіру фемто секундік экси мерлазерлік жүйесінде ота жасайтын толық мүмкіндігі бар.

ОТАНДЫҚ СТАТИСТИКА

ТАҒЗЫМ

Дархан БАЙТІЛЕС (коллаж)

№75 (3147) 24 МАМЫР, 2017 СƏРСЕНБІ www.aikyn.kz6

ЕСКЕ АЛУ

ӘЛЕУМЕТМЕДИЦИНАЛЫҚ САҚТАНДЫРУ:СҰРАҚ-ЖАУАП СҰХБАТ

Сұрақ: Экономикалық жағдай нашар ла-ған жағдайда қор қандай шараларды қол ға алады? қордың резерв қалыптас ты руға арналған дағдарысқа қарсы жобасы бар ма?

Жауап: Елдегі экономикалық ахуал нашарлаған жағдайда қор мынадай контр-циклдік шараларды қолға алады. Яғни, мем лекет әлеуметтік жағынан аз қамтылған тұрғындар үшін жарнаны биылға есептел ген орташа айлық жалақы бойынша емес, екі жыл бұрынғы орташа жалақы к#рсет кі ші негізінде т#лейді. Экономикалық ахуал күрт нашарлаған жағдайда бұл шара бюд жеттен түсетін жарна деңгейін жоғары қал пында сақтап қалуға, сол арқылы тұрақ ты лықты қамтамасыз етуге к#мектес пек. Кү тілмеген шығындарға арналған резерв қор активінің 3 пайызы к#лемінде жасақ та лады.

Сұрақ: �леуметтік медициналық сақ тан -дыру қорының қаржысын әртүрлі қа уіп-қатерлерден, бірінші кезекте инфля циядан қорғау жағы қарастырылған ба?

Жауап: )леуметтік медициналық сақ-тан дыру қорында қаржы сақталмайды. Қаражат медициналық ұйымдар тарапынан күн сайын к#рсетіліп жатқан қызмет ақы-сын т#леуге тұрақты түрде жұмсалып оты ра- ды. Сондай-ақ медициналық қызмет құны #скен жағдайда шығын жұмыс кер лердің жарнасы есебінен #теледі. Мұнда инфля-циялық тәуекелдер қарастырылған.

Сұрақ: Қолданыстағы жүйе қалыпты жұмыс істеп тұрған болса, міндетті меди ци-налық сақтандырудың не қажеті бар?

Жауап: Тиімді денсаулық сақтау жүйе сін қалыптастыруға деген қажеттілік әлдеқа-шан туындаған. М)МС жүйесін енгізуге түрткі болған негізгі мәселе – ден саулық сақтау саласында ортақ жауап кер шіліктің жоқты ғы, жүйенің қаржылық тұрақсыздығы мен к#р сетілетін меди ци налық к#мектің тиім сіз дігі.

Азаматтар мен жұмыс берушілердің ортақ жауапкершілігі болмағандықтан денсаулық сақтау міндеті тек мемлекеттің мойнына жүктеліп келді. Азаматтар аурудың алдын алу немесе #з денсаулығын күту мәселесіне тиісінше к#ңіл б#лмейді.

Қазіргі қолданыстағы денсаулық сақтау жүйесі саладағы негізгі деген бірқатар мәселелерді шешіп беруге қауқарсыз.

1. Медициналық ұйымдардың арасын-дағы бәсекелестіктің т#мендігі. Қолда ныс-тағы жүйеде қызметтерді негі зінен мемлекет жеткізеді. Ол медици на лық к#мектің қол-же тімділігін қамта масыз ету үшін қаржы ны барлық медицина меке ме ле ріне теңдей б#ліп береді. Қаржыны теңдей б#лу салда-рынан профилі де, қабылдау мүмкіндігі де бірдей медицина ұйымдары к#рсететін қызмет сапасына қарамастан, ақшаны бірдей алады. М)МС жүйесінде медицина ұйымдары қабылдаған емделуші лердің санына, к#рсетілген қыз меттің сапасы мен к#леміне қарай қар жы лан дырылады.

2. Т#лемдердің теңестірілуі және бирес-ми т#лемдер к#лемінің артуы. 8кінішке қарай, бір профиль дәрігерлері еңбек #тілі бірдей болған жағдайда тәжірибесі, білімі мен біліктілік деңгейіне қарамастан, бірдей жалақы алады. Салдарынан емделуші таң-даған білікті дәрігерлердің басым б#лігі жекеменшік емханаларға ауысып кетеді немесе #зінің жеке кабинетін ашып алады.

3. )леуметтік патернализмнің сақта луы. «Кепілдендірілген тегін медициналық к#мек – әр азаматтың денсаулығы үшін мемлекет жауапты» деген түсінік қалып тас-тырып келгені жасырын емес. Шын мә-нінде, деннің саулығы тек медицинаға емес, #мір сүру салты, генетика, қоршаған орта және жұмыс істейтін жерімен тығыз байланысты. Қолданыстағы денсаулық сақтау жүйесінің бүгінгі күйі медицинаны қаржыландыру мен медициналық к#мекті ұйымдастыру жолдарын түбегейлі #згертуді талап етеді. Егер жарна дер кезінде т#леніп, дұрыс жұмыс істейтін болса М)МС жүйесі осындай мәселелерді шешіп беруі тиіс.

Сұрақ: Міндетті әлеуметтік меди ци на лық сақтандыру жүйесі шеңберінде сана торлық-курорттық ем алуға бола ма?

Жауап: Міндетті әлеуметтік сақтандыру пакетінде шипажайда емделу мүмкіндігі қарастырылмаған. Бірақ әлеуметтік меди-ци налық сақтандыру шеңберінде сақтан ды-ру қаржысы есебінен бірқатар сырқаттарға шалдыққандарды (инсульт, инфар кт, онкология, трансплантология) оңалту к#мегі қарастырылған.

Сұрақ: М�МС жүйесінде ВИЧ індетіне шалдыққандар қамтылған ба? ВИЧ-ті ем деу тетіктері қандай?

Жауап: Медициналық қызметтер ВИЧ індетіне шалдыққандарға кепілдендірілген тегін медициналық к#мек к#лемі шеңбе рін-де к#рсетіледі. Алдағы уақытта сақтан дыру пакеті кеңейтіліп жатса, ВИЧ-ке бай-ланысты қосымша медициналық қыз мет түрлері де әлеуметтік сақтандыру пакетіне енгізілуі мүмкін.

Сұрақ: Зиянды .ндіріс орындарында жұмыс істейтіндер үшін жарна т.леуде қандай жеңілдіктер қарастырылған?

Жауап: Мұндай азаматтар үшін жеңіл-дік тер қарастырылмаған. Міндетті әлеумет-тік медициналық сақтандыру туралы заңына сәйкес, 2019 жылдан бастап жұмыс істейтін тұрғындардың барлығы бір дей к#лемде жарна т#лейді. Жарна м#л шері – келер жылдың 1 қаңтарынан бастап тап қан табысының – 1 пайызы, 2020 жылдан бастап – 2 пайызы.

ҚАЗАҚ КІТАБЫ АРАБ ӘЛЕМІНЕ ШЫҚТЫ

ЖАҚСЫНЫҢ АТЫ ӨШПЕЙДІ

Жанат СЕЙДУМАНОВ: Ұлттық кітапхана директоры:

Ұлттық кітапхана – қазақ руханиятының рухани ошағы. Күнделікті басылымдардан бөлек, сан мыңдаған кітап кітапхана қорында жинақтаулы тұр. Рухани байығысы келген әрбір азамат Ұлттық кітапхана есігін қағатыны анық. Одан бөлек Ұлттық кітапхананың ең үлкен құндылығы – сирек қолжазбалар қоры. Қордағы ең көне кітаптардың бірі – XII ғасырдан қалған Құран. Ұлттық кітапхана басшылығы бүгінде араб әлемімен тығыз қарым-қатынас жасай бастады. Оған себеп: сирек қордағы араб қарпімен жазылған қолжазбалар екені даусыз. Жуырда ғана Әбу-Дабиде іссапарда болып қайтқан кітапхана директоры Жанат Сейдуманов соңғы жаңалықтарымен бөлісті.

Кезінде халқына қалаулы болған азамат, Орал Шахуов 1943 жылы 10 наурызда Қарағанды облысы Ақтоғай ауданы «Бірлестік» ауылында туған. Ол 1957 жылы Қарағанды облысы Шет ауданы Ақшатау кентінде С.Киров атындағы қазақ орта мектебіне оқуға түсіп, 1960 жылы сол мектептің толық курсын бітірді. Тәрбие сабағынан және оқыған пәндерінен өте жақсы білім дәрежесін көрсетті.

– Араб әлемі қазақ кітаптарын тани бастады. Бұған дейін араб елдері қазақ кітабынан хабарсыз болған ба?

– Ұлттық кітапхана біраз уақыттан бері араб әлемімен жұмыс істей бастады. Мұндағы мақсат – қазақ әдебиетін, қа-зақ руханиятын араб дүниесіне таныс-тыру. Алғаш біз наурыз айында Кувейтте болдық. Сол елдің ұлттық кітапхана сы-мен арнайы келісімшартқа отырып, екі- жақты ынтымақтастық жасайтын болып келістік. Осы кезден бастап, араб әлемі бізді қызықтыра бастады. Не себепті десеңіз, қазақ әдебиетінен мүлдем бейха-бар. Қазақтың классикалық әде бие тін танытуымыз қажет емес пе?! Жалпы, араб халқы кітапты үлкен құн дылық деп бағалайды. Кувейтке сапа рымыз бары-сында он шақты қазақ кіта бын апарған едік. Одан б#лек Кувейт ке барған қазақтың іскер азаматтары да елу шақты қазақ кітабын ала барған екен. Бас-аяғы елу-алпыс кітапты Кувейттің ұлттық кітапханасына тарту еттік. Қазақ кітабын неге к#п апармадық? Оның себебі, араб әлемінің сұрайтыны – ағылшын тіліндегі жинақтар. 8кінішке қарай, ағылшын тіліне аударылған нұсқалары жоқтың қасы. )рі оларды қызықтыратын дүние-лер дің к#бі – қазақтың тарихына, мәде-ние тіне қатыстылары ғана. Екіншіден, араб әлемі к#бінде поэзияға жақын. Қа-зақ ақындарының #лең жинақтарын к#бі рек сұрағанымен, тағы да аударма мәселесі жанды қинайды. Ақындардың #леңдері араб, ағылшын тіліне аударыл-маған. Осының бәрін ескере отырып, біз арнайы меморандумға отырдық.

– Аударма мәселесімен кім айналы са ды? – Аударма мәселесі түйткілді дүние-

лердің бірі болып тұр. Ұлттық аударма бюросын ашу мәселесі де Үкімет тара-пынан к#терілген болатын. Бұл жылдам шешіле қоятын шаруа емес. Поэзияны да, прозаны да аудару үшін арнайы мамандар керек. Араб тілін білетін мамандар к#п. С#збе-с#з аудару да жеңіл. Мағынасына қарай аударма жасау екінің бірінің қолынан келе бермейді. Мәселен, Абайдың #леңдерін жолма-жол аударып бере алмаймыз ғой. Сол секілді, ақындардың #леңдерін аудару мәселесі күн тәртібінде тұр. Қазақ поэзия сын араб тілінде с#йлету үшін шеберлік керек. Қазір бұл мәселе бойын-ша арнайы келісімдер жүріп жатыр. )уе-лі прозадан бастайтын болып келістік.

– Қаламгерлерді іріктеу белгілі бір категория бойынша жүзеге аса ма?

– Классикалық әдебиет #кілдерін, қазіргі заман жазушыларының тізімін арнайы дайындап қойдық. Біріншіден, арнайы жинақ етіп шығару жоспарда тұр. Ол жинаққа жазушылардың бір-бір шығармасы ғана енеді. Аудармаға кететін шығынды әріптестеріміз #здері к#теретін болды. )рі кітаптың таралымын да #здері реттемек. Жинақ мың данамен

шығарылатын болса, оның таралуы да әріп-тес тер тарапынан жүзеге асырылады. Кувейт тен кейін Мысырға арнайы іссапар-мен барып қайттық. Мысыр елімен де біздің ерекше байланысымыз бар. Онда біздің бабаларымыздың ізі қалған. Сұлтан Бейба-рыс бабамызды еске алмау мүмкін емес. Бабаларымыз қалған аяулы мекенде қазақ кітап орталығын аштық. Ол жақта қазақ-стан дық студенттер #те к#п. Мысырға екі жүздей кітап апарған едік. )лі де сұраныс түсіп жатыр. «Қазақ газеттерін, жаңа шыққан кітаптарды алып келсеңіздер» деген ұсыныс тастауда.

– Қазақ тіліндегі кітаптарға сұраныс бар ма?

– Қазақ студенттері к#п оқитын болған-дықтан, Мысырға қазақ тіліндегі кітаптарды к#бірек жібердік. Елін, туған жерін сағынған жастар қазақ кітаптарын оқып, мауқын басады деген ниеттен туды. Кувейтке қазақ тіліндегі кітаптарды жіберу мүмкін емес. Он-дағы оқырмандар тілді білмейді. Сол себепті де, ол жаққа к#біне фотоальбомдарды жіберу ге тырыстық. Қазақстан, Алматы туралы фотошежіреге толы жинақтарды алып бардық. Сәуір айында Алматыға Кувейт тен арнайы делегация келді. Он т#рт адамнан құралған делегациямен Ұлттық кітапханада бас қосып, кітап т#ңірегінде пікір алмастық. Екі ел арасындағы байла-ныс тар құр с#з жүзінде қалмайды. Іспен де дәлелдесек деген ниетіміз бар. Оның бір дәлелі – делегацияның келуі. Бұдан б#лек арнайы қазақ мәдениетіне қатысты кітап к#рмелерін ұйымдастыру. Жыл сайын Бірік-кен Араб )мірліктерінде дүниежүзілік кітап к#р месі #теді. Сәуір айында #ткізілетін к#р-ме он күнге ұласады. Ең үлкен кітап к#р ме сі Германияның Франкфурт қаласында #т-кізіледі. Одан кейінгі үлкен к#рменің бірі – )бу-Дабидегі кітап к#рмесі. Оған қаты-сушылардың тоқсан пайызы – араб әлемі. ТМД елдерінен Қазақстан ғана бар. К#рмеге қатысқанымыздың арқасында биыл Дубай-дың к#пшілік кітапханасында қазақ кітабы-ның орталығын аштық. Екі жүз елудей кітап тапсырдық. Дубайда қазақ азаматтары #те к#п. Екі ел арасындағы достық-ынтымақтас-тық қарым-қатынас #те жоғары. Осы жолғы сапардағы тағы бір үлкен жетістігіміз – Жұма әл-Мәджет кітапханасымен байланыс орнат қанымыз. Жұма әл-Мәджет – Арабия-да ғы беделді, #те бай кісілердің бірі.

Мектептен кейін 1960-1962 жылдар аралығында #зінің еңбек жолын «Ақто-ғай» совхозында шопан болудан бастады.

1962 жылы Қазақтың мемлекеттік ауыл шаруашылық институтына түсіп, 1967 жылы осы аталған институттың то-лық курсын агрономия мамандығы бо-йынша бітіріп шықты. Балғын жастық ша ғын әсем қала, мәңгі жас қала, жастар-дың махаббат қаласы Алматыда #ткізді. Осы қалада болашақ #мірлік серігі әп ке-міз Несіпжанмен кездесіп, отау құ рып, үйлі болды. Бұл кезде әпкеміз Қа зақ тың Абай атындағы мемлекеттік педа го-гикалық институтының студенті еді. Екеуі жара сымды жұп болып, сту дент тік #мірдің ұмытылмас сәтті шақтарын бірге #ткізді.

– Мені Оралмен таныстырған ақто-ғайлық, Оралдың жерлесі Гауһар Омарова еді. Гауһар екеуміз бір институтта оқыдық, бір жатақханада, бір б#лмеде жатып едік. Бір тілім нанды б#ліп жедік. Сырлас дос болдық. Қазірде Гауһар жанымда, осы Қарағандыда тұрады. Жиі ара ласамыз, екеуміз де әжеміз, зейнет теміз, – деп

К#пшілік кітапхананы #зі қаржыландырады. Кітап қоры #те мол. 800 мыңға жуық кітабы бар. Орталықта болып, қазақ кітаптарын арнайы сыйға тарттық. Алғаш барғанымызда к#зіміз жеткен бір дүние – бірде-бір қазақ кітабының болмауы. 8збек, тәжік, түркімен тіліндегі кітаптар бар. Ақсақалмен кездесіп, бір сағаттай тілдесіп қайттық. Жасы сексенге келсе де, әлі де тың. Ол кісімен ортақ келі-сім ге келдік. Ол – Сирек кездесетін кітаптар мен қолжазбалар қорындағы араб әліпбиімен жа зылған кітаптарды аудару. 8здеріңіз біле-сіз дер, Ұлттық кітапхананың сирек қол жа з-балар қорында араб, шағатай, к#не түркі тіліндегі кітаптар #те к#п. сирек қорда отыз мыңдай басылым бар. Отыз мыңдай басы-лым ның ішінде бір мыңдай қолжазба бар. Солар дың арасында 173-тейі араб қарпінде басылған.

– Араб қарпінде басылған қолжазбалар Ұлттық кітапхананың сирек қолжазбалар қорына қалай келген?

– )р жылдары сақталып қалған кітаптар. Ре волюция жылдарында қолдан-қолға к#-шіп жүрген. Жекелеген азаматтар кезінде кітапханаға алып келіп #ткізген. Сирек кі-таптар мен қолжазбалар қорындағы қол жаз-балар десе, бірден Құран деп ойлайды. Араб қар пімен басылған қолжазбалардың бар-лығы дерлік Құран кітаптар емес. Олардың арасында басқа да қолжазбалар бар. 173 кітаптың 39-ы ғана Құран екен. Қалғанын есептей беріңіз. Осы қолжазбаларды реттеу үшін арнайы мамандар шақырдық. Қазір сирек қолжазбалар қорында араб тілінің мамандары жұмыс істеуде. Солардың бірі – Ықтияр Палт#ре. Осы кісілердің арқасында, жаңа деректермен қауышып жатырмыз.

– Араб әлемі әйгілі Отырар кітапханасын біле ме екен? Сұрап к.рдіңіз бе?

– 8кінішке қарай, Отырар кітапханасы туралы білмейді екен. )йгілі Александрия кітапханасы секілді әлемге танымал Отырар кітапханасының болғанын айттық. Қазақ-стан туралы, қазақ тарихы туралы айтқанда, таңданыстарын жасырмады. Тарихқа, мәдениетке қатысты фотоаль бомдарды апа-руы мыздың да себебі – осы. 8йтке ні жал-пылама мәліметтері болға ны мен, нақты Қазақстан туралы к#п біле бермейді.

– «Қолжазбалардың к.шірмесін к.рсет-тік» дейсіз. Қолжазбадағы таңбалар ол кісі-лер ге таныс па?

– Сирек кітаптардағы араб қарпін еркін оқи алады екен. Тіпті қолжазбаларды к#р ген де таңғалды. )рі бұл қолжазбалардың к#пшілігі ХVІІІ ғасырға тиесілі. Сондықтан мұндағы жазбаларды оқу ауыр тимеуі мүм кін. Ең қызығы, бізде сақталған қолжаз ба лар олардың #зінде жоқ екен. Біз кездескен екі ақсақал да араб мәдениетіне айрықша еңбек етіп жатыр. Жеке #з қаржыларын шығарып, үлкен кітапхана ұстап отыр. Біз дің сирек қордағы кітаптарды зерттеп-зер делеп, сақтауымыз қажет. Оны нақты зерттеу үшін қомақты қаржы керек. Оған біздің қаражатымыз жете бермейді. Сол себепті де, арнайы келісімге отырдық. Олар бізге қажетті техникалық құрал-жабдық-тар мен қам тамасыз етуге к#мектесетін болды. Екін ші жағынан, қолжазбаларды реттеп, рестав ра ция жасау үшін мамандар қажет. Оларда ондай мықты мамандар жетерлік. Келешекте біздің мамандар барып, тәжірибе алмасып қайтатын болды.

– Кітап к.рмесіне апаратын кітаптар қа-лай іріктеледі?

– Араб әлеміне дейін де Мәскеуде, Франк фуртта #ткен к#рмелерге жиі қатысып жүрміз. К#рмеге қажетті кітаптарды іріктеу қиындық тудырмайды. Мемлекет басшы сы-

ның еңбектері, фотоальбомдар, тарихи шежіре кітаптарды жиі апарамыз. Қандай кітаптарға сұраныс болатынын жақсы біле-міз. Елбасының кітаптарын к#п сұрай ды. Қазақтың тарихына қатысты фотоаль бом дар к#бірек қызықтырады. Алдағы 12-14 мау-сым да Ұлттық кітапханада Халықаралық әдеби Биеннале #теді. Оған бірнеше мем ле-кеттен #кілдер келеді. Бұл «ЭКСПО – 2017» к#рмесі аясында #ткізіледі. Бұған #зіміздің қаламгерлерімізді де шақырып отырмыз. Қазақ әдебиетінің #кілдері туралы, қазақ әдебиеті туралы #зге елдер біле берсін, қазақ мәдениетімен жақынырақ таныссын деген мақсатымыз бар. 12 маусым күні түнгі сағат 10-да «Қоғамның рухани к#кжиегіне жазу-шылардың ықпалы. )лемнің тұрақты дам-уы» атты ғылыми практикалық конференция #ткізіледі деп жоспарлап отырмыз. Мұнда мәдениет және тарих байланысы қамтылады.

– Араб әлемінен б.лек, сирек қордағы .зге де қолжазбаларды зерттеу-зерделеу жұмыс-тары қолға алынды ма?

– К#не түркі, шағатай тіліндегі жазбалар да сирек қорда жетерлік. Одан б#лек #зге елдерде де біздің тарихымызға, мәдение ті-міз ге қатысты к#не жазбалар бар емес пе? Сондай құнды жәдігерлерді іздеу үшін де бірқатар жобаларды қолға алдық. Бір жігітіміз қазір Үндістанда жүр. Құдай қаласа, екі-үш айда қазақ оқырманы жақсы жаңа-лық тармен қауышады деген үміттеміз. Сон-дай-ақ сирек қолжазбалар қорында әлі белгі сіз болып жатқан тарихи дүниелер бар. Оны да зерттеп-зерделеуіміз қажет.

– Елбасы .зінің «Болашаққа бағдар: руха-ни жаңғыру» мақаласында аударма мәселесіне де айрықша тоқталғаны белгілі. Қазақ әде бие-тін араб тіліне, ағылшын тіліне аудару үшін нақты жобалар қолға алынды ма?

– Аударма мәселесі – #те күрделі дүние. Қазақ әдебиетін араб тіліне аудару қажеттігін жаңа айтып #ттім. )дебиетіміз әлемге таны лу үшін қазақ тілінде ғана шығару аздық етеді. Қазақ әдебиеті шетелге танымал емес. Мұхтар )уезовтің, Ілияс Есенбер линнің бірлі-жарым ш ы ғ а р м а л а р ы б о л м а с а , к # п ш і л і г і аударылмаған. Абайдың «Қырық бес» қара с#зі араб тіліне тәржімаланған. 8лең дері толығымен жеткен жоқ. Есенбер лин нің «К#шпенділерінің» бірінші томы ғана араб тілінде шыққан, қалған екі томы оларға жетпеген. Мұхтар )уезовтің «Абай жолы» бірнеше шет тілінде жарық к#ргенімен, ұлы жазу шының шығармалары толығымен әлем ге танылды деп айта алмаймыз. Бізге клас сиканы #зге тілге аудару қажет. Арнайы тізім дайындадық. Ол тізімде классиктерден б# лек, бүгінгі заман әдебиетінің де #кілдері енгізілді.

– Тізімге енген жазушылардың арасында кімді атап айта аласыз?

– Дулат Исабеков, Бексұлтан Нұржекеев, Смағұл Елубаев және к#птеген жазушы ла ры-мыздың кітаптары еніп отыр. Елу-алпыс қалам гердің шығармаларын іріктеп отыр мыз. Бұл кісілердің шығармалары кезінде орыс тілінде шыққанымен, шет тіліне к#п аударылған жоқ. Араб тілінде мүлдем жарық к#рмеген. Қазақ поэзиясы да к#пке таныс емес. Мұның бәрі бір күнде аяқталатын шар уа емес. Алла бұйыртса, осы жобаларды қол ға алдық. Нәтижесін уақыт к#рсетеді. Кітап – ұлы құндылық. Бұл құндылықтан ешқашан бас тарта алмаймыз. )лем қазақ әдебиетіне енді-енді к#з тігіп отыр. Араб әлеміне, ағыл шын әлеміне танылатын лайықты дүниелер қа зақ әдебиетінде жетерлік. Тек, іске сәт дейміз.

– �ңгімеңізге рақмет!Сұхбаттасқан

Гүлзина БЕКТАС

кездескенде Несіпжан әпкеміз жастық шағын үлкен сағынышпен еске алады.

1967 жыл бұл жас жанұяға бақытты жыл деуге болатын еді. Жездеміз Оркең инсти-тутты агроном мамандығы бойынша бітірсе, әпкеміз Несіпжан қазақ мектептері үшін орыс тілі мен әдебиеті мамандығы бойынша бітіріп шықты. Ең басты қуаныш, 1967 жыл-дың мамыр айының 19 жұлдызында Ала тау-дың б#ктерінде қасиетті бабалары мыздың топырағында тұңғыштары Нұрлан есімді аза мат #мірге келді.

Үлкен арманның, жарқын болашақтың жетегінде жездем мен әпкем қойындарында екі диплом, құшағында аяулы б#пелері Нұрлан 1967 жылдың маусым айының 11 жұлдызында әсем Алматыға риза шы лық-тарын білдіріп, «институттың кафедра б#лімінде қал» дегенде қалмай, туған еліне, еңбек етуге жүріп кетті.

Туған ауыл жастарды құшақ жая қарсы алды. Үй берілді, қызметке орналастырды.

1967-1969 жылдары Орал Шахуов Ақтоғай

ауданының «Ақтоғай» совхозында аға экономист, 1969-1971 жылдары «Қызыларай» совхозында бас экономист және комсомол ұйымының хатшысы болып қызмет атқарды. 1971-1975 жылдар аралығында аудандық ауыл шаруашылығы басқармасы бастығының орынбасары, аудандық жоспарлау комис сия-сының т#рағасы болып қызмет атқарады.

«Отызында орда бұзған», небәрі 32 жа-сын да совхоз директоры болып, Ақтоғай ауданының «Қаратал» секілді ірі шаруа шы-лықтың тізгінін ұстады. Ілкімді істерге ұйыт-қы болып, шаруашылықтың жағдайын, ха-лықтың тұрмысын түзеуге сүбелі үлес қосты.

Орал Шахуов ауданның қоғамдық-саяси #мі ріне, әлеуметтік дамуына белсене аралас ты.

1985-1988 жылдары Ақтоғай ауданының «Қызыларай» совхозында директор болып тағайындалды. Сол кезде совхоздың бас ма-ман дары кілең жастар еді. Оркең директор болған жылдары «Қызыларай» совхозында құрылыс қарқынды жүріп, Алматы облы сы-нан 25-тен астам отбасы к#шіріліп әкелінді. Олардың дені шаруашылықтың жұмыс күнін қажет ететін салаларына жіберілді.

1988 жылы аграрлық-#неркәсіп қызмет-кер лері кәсіподағы Ақтоғай аудандық комитетінің т#рағасы болып сайланды. Бұл қызметте жездеміз Оркең жағдайы т#мен отбасына к#мек жасап, денсаулығы нашар адамдарға шипажайларға жолдама алып беруге к#мектесіп отырды.

Адам #мірі – ойлаған адамға қысқа екен-ау. Қадірлі жездеміз, балаларының сүйікті әкесі, жанұяның басы және ұйытқысы, ел ағасы болған Орал Шахуов, небәрі 48 жасқа қараған шағында қайтыс болып кеткеніне де к#п жыл болды. Тірі адам тіршілігін істейді ғой, дегенмен тосын келген аурудан ажал тапқан асқар таудай болып кеткен жездеміз тірі болса, бүгіндері желдей есіп, ердей #сіп,

біздің мәуелі бәйтерегіміздей болып жүрген болар еді-ау деп ойлаймыз.

Асыл жанды ойлағанда к#кірегіміз шы мыр- лап, ащы жас келіп к#мейге кептеліп тұра тыны және бар. 8йтпегенде ше... Оркең к#птің бірі емес еді. Елі десе, қабырғасы қайысқандай болып, біреудің мұңымен, мұқтажына қарасқанды дұрыс к#ретін еді, тым болмаса, «қарлығаштың қанатымен су сеп кендей жақсылық қылуға» тырысатын еді. Балаларына да, бізге, нағашыларына соны айтып отыратын. )рине, мұқтаждық демекші, елге к#мектесуге жездеміздің мүмкіндігі де болды.

Қазір Орал Шахуовтың балалары, ұл-қыздары ер жетті. Жездеміз бен әпкеміз #мір-ге алтын асықтай 3 ұл мен 1 қыз әкелді. Т#рте уін дүниеге әкеліп, тәрбиелеп #сіріп, бірақ қызықтарын к#ре алмай кеткені – бәріміздің қабырғамызды қайыстырды, #зе-гімізді #ртейді, амал не, «жазмыштан озмыш жоқ» деген, тағдырға мойын ұсынып, бұл #мір дің қызығын да, қиынын да әкесіз, ана-сымен бірге #ткеріп жатыр.

Үлкен ұлы Нұрлан келіні Гүлбану екеуі Оркеңнің туған жері – Ақтоғайда тұрады. Нұрлан – қаржы қызметкері, келін – кәсіпкер. Нұрланның )сел, Шынар есімді қыздары да тұрмыс құрған. Қазір Орал аға мен Несіпжан әпкемнің )сел – Дамирдан Сұлтан, Інжу, ал Шынар – Нұрболаттан Ясмин есімді тәтті ш#берелері #сіп келеді.

Оркеңнің Қорлан есімді қызы да тұрмыс-та. Жолдасы Жомарт, үш баласы бар.

)пкеміз, яғни, Орал Шахуовтың жұбайы Несіпжан к#п жыл ұстаз болып, үлкен құр-метке ие болды, педагогика қызмет кер-лерінің үздік т#с белгісімен марапатталған, к#птеген грамоталармен наградталған. Еңбек ардагері. Бүгіндері бала, немере, ш#бере ле рі-нің ортасында мамырлап жүрген зейнетті бәйбіше Несіпжан әпкеміз – Орал жез де-міздің жаққан шырақты #шірмей, ұлды ұяға, қызды қияға қондырып, ұрпақ қызығына кенеліп отырған асыл әже. «Орнында бар – оңалар» деген осы шығар.

Тұрсынбек �ЛІМЖАН

«К.лсай к.лдері» мемлекеттік ұлттық таби-ғи паркі республикалық мемлекеттік мекемесі

«Мемлекеттік ұлттық табиғи парктерде туристік және рекреациялық қызметті жүзеге асыру және туристік және рекреациялық қызметті жүзеге асыру үшін пайдалануға берілген мемлекеттік ұлттық табиғи парктер-дің учаскелерін құрылыс объектілері үшін пайдалануға рұқсат беру қағидаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006 жылғы 7 қарашадағы №1063 қаулысы негізінде (#згерістер енгізу туралы ҚР Үкі ме-тінің 2012 жылғы 5 шілдедегі №910 қаулысы), «К#лсай к#лдері» МҰТП рес пуб ли калық мемлекеттік мекемесінің ТЭН және инфра құ-рлымды дамытудың Бас жоспарына сәй кес, т#мендегі жер учаскелері қысқамер зім ге пайдалануға берілетіндігін хабарлайды:

1. Қазақ үйлер алаңы Қарабұлақ орман-шы лығы 22 орам, 62 телімнен 0,10 га жер.

Қыс қамерзімді пайдалануға ұлттық па рк тің учаскелерін алу үшін қажетті құжаттар:

1. Жеке немесе заңды тұлғаның атауы мен деректемелері, учаскенің орналасқан жері мен алаңы, пайдалану мақсаты мен мер зімі к#рсетілген еркін түрде жазылған #тініш:

2. Заңды тұлғалар үшін – заңды тұлға жарғысының және оны мемлекеттік тіркеу (қайта тіркеу) туралы куәліктің, жеке тұл ға лар үшін – жеке басын куәландыратын құжат және жеке кәсіпкерді тіркеу туралы куәліктің к#шірмелері;

3. Мемлекеттік табиғи қорық қоры объек- тілерін сақтау ж#ніндегі іс-шараларды, санитариялық-гигиеналық және #ртке қарсы іс-шараларды қоса алғанда, ұлттық парктің учаскесін пайдалану және к#ркейту жоспары.

Қойылатын талаптар және анықтамалар үшін телефон:

8 (72 777) 2-76-85, 2-76-73, e-mail: kol-sai-2016@mail.ru

8тінімдер бұқаралық ақпарат құралда-рында жарияланған күннен бастап 1 ай мер зім ішінде мына мекенжайда; Алматы облы сы, Райымбек ауданы, Саты ауылы, Қ.Ұл та рақов к#шесі, №38 үйде қабылданады.

Келіп түскен #тінімдерді арнайы комис-сия он бес жұмыс күні ішінде Алматы облы сы, Райымбек ауданы, Саты ауылы, Қ.Ұлта ра қов к#шесі, №38 үй «К#лсай к#лдері» МҰТП республикалық мемлекеттік мекемесі бас ғимаратында қарастырады.

ҚҰЛАҚТАНДЫРУ

№75 (3147) 24 МАМЫР, 2017 СƏРСЕНБІwww.aikyn.kz

АЛМАТЫ ОБЛЫСЫ 7

Алматы облысының әкімі Амандық Баталов өзінің бір жұмыс күнін Алматы қаласының маңында орналасқан Жамбыл және Қарасай аудандарына арнады. Облыс басшысының бұл жолғы мақсаты – оңтүстік астананың азық-түлік белдеуін қалыптастыруда үлкен міндет жүктелген және кейінгі жылдары облыстың ғана емес еліміздің дамуына серпін береді деп болжанған аса маңызды инвестициялық жобалар қолға алынған аймақтардың қазіргі жағдайымен және болашақ мүмкіндіктерімен танысу еді.

«Империя Фуд» ЖШС Жамбыл ауда-нында былтырдан бері инвестиция к�лемі 2,3 млрд теңгені құрайтын ет �ңдеу зауытының құрылысын салуда. Барлығы ойдағыдай болса, мұндағы жұмыстар биылғы қыркүйекте аяқталып, қуаттылығы жылына 8 мың тонна ет �ңдеуге жететін кәсіпорын іске қосылуға тиісті. (ндіріс орнына дейін инфрақұ-рылым жүргізу үшін облыстық бюджет-тен 80,1 млн теңге б�лініп, құрылыс қар қынды жүріп жатыр. Серіктестік ет комбинатына дайындықты ертерек бас-тап, зауыт құрылысына дейін инвести-циялық құны 1,4 млрд теңге болатын мал бордақылау алаңын тұрғызып та тастаған. Қазіргі кезде мұнда 3 мың басқа жуық ірі қара бордақылануда. Жыл басынан бері 55 тоннаға жуық ет �ткізіпті. Соған қарағанда, инвестициялық жобаның жұрт игілігіне толықтай қызмет етуіне ешқандай кедергі жоқ.

Осы аудандағы Қасымбек ауылында

2012 жылдан бері «Тексан Қазақстан Инвест» ЖШС-нің жарық-электр техникалары және металл бұйымдары зауыты жұмыс істейді. Кәсіпорынның бас директоры Диас Құрмашевтің айтуынша, �ндіріс орнында кеңсеге, к�шеге, тұрмысқа және �неркәсіп орын-дарына арналған светодиодты шырақ-тардың 350-ден астам түрі шығарылады. Сонымен қатар парталар, к�шеге, сая-бақтарға арналған орындықтар, кеңсе сейфтері және басқа да бұйымдар жаса-лады. Зауыт �з �німдерімен еліміздегі нарық сұранысының 70 пайызын қамтып отыр. Алыс-жақын шетелдерге де ж�-нелтеді. Былтыр Дубай мен Панама қалаларында филиалдары ашылған. (ндірілетін �німдердегі қазақстандық мазмұн 92 пайыз. Кәсіпорын �з қаржысы есебінен жыл сайын �ндірістік жаңғырту жұмыстарын жүргізеді. Облыс басшысы осындай �зімізде шығатын сапалы дү-

ниелерді Талдықорған қаласын к�р кейту жұмыстарына қолдануды қарастыруды жауапты қызметкерлерге тапсырды.

Жамбыл ауданындағы «Алматы Сұңқар» құс фабрикасы» ЖШС былтыр 42,4 миллион дана жұмыртқа �ндіріпті. Биылға 80 миллион дана жоспарлап отырғандар, 2018 жылы 130 милион дана жұмыртқаны тұтынушыларға ж�нелтуге шамамыз жетеді дегенді сеніммен мәлімдейді. Құсшылардың жалақысы да жоғары. Жұмысшыларына жағдай жасап, заң талаптарына сай жұмыс істеп отыр-ған осындай кәсіпорындардың тірлігін басқаларға үлгі ету туралы ұсыныс айтқан облыс әкімі бірлігі мықты ұжымның табысты тірлігіне алғысын білдірді.

Ауданда бақ �сіру ісі де жанданып келеді. Green farm шаруа қожалығы биылдан бастап үш жыл ішінде жаңғақ ағашының 220 мың к�шетін 800 гектарға отырғызбақ. Жобаның алғашқы кезеңін-

дегі инвестиция к�лемі 1,8 млрд теңге. Облыс әкімі шаруа қожалығының игі бастамасына «Бизнестің жол картасы – 2020» мемлекеттік бағдарламасы аясында қолдау к�рсетуді ескертті жанында-ғыларға. Сапар барысында су және газға арналған полиэтилен құбырларын, фланц тер, фитингтер шығаратын Plast invest зауытының жұмысымен танысқан облыс басшысы сүт �ндірісіне де назар сала кетті. Қарақыстақ ауылындағы «Табыс» шаруа қожалығының 600 басқа арналған сүт кешеніндегілерге табыс тіледі.

Қарасай ауданындағы тірлік те қар-қынды екен. Осы аудандағы «Alsad Қазақстан» ЖШС құс фабрикасы «Қазақ станда жасалған» белгісімен және A l s a d с ау д а м а р к а с ы м е н т ау ы қ жұмыртқасын нарыққа шығарады. Былтыр 156 миллион дана жұмыртқа �ндірген. Фабрика �німі Біріккен Араб Dмірліктеріне, Ауғанстан, Ресей, Тәжік-стан, Қырғызстан елдеріне ж�нелтіледі. Елтай ауылында орналасқан «Алматы Продукт» ЖШС кондитерлік фабрика-сы ның да жағдайы жаман емес. Мұнда 3,5 миллиард теңгеге кеңейту және жаң-ғырту жұмыстары жүргізілген. Жақында тағы бір цех ашылмақ. Ал «Алматы Шыны» ЖШС шыны бұйымдар мен ыдыс тар шығаратын зауыт – жеке инвес-тиция негізінде жүзеге асырылған жоба. Жобалық құны – 11 млрд теңге. Мұнда шыны, эксклюзивті және безендірілген б�телкелер мен банкалар шығарылады.

К�ршілес жатқан қос ауданындағы �ркендеуге к�ңілі толған Амандық Ғаббас ұлы біркүндік жұмыс сапарын қорытындылап, екі аудандағы табысты тірлікке жоғары бағасын берді.

ҚАЛА МАҢЫНДАҒЫ АУДАНДАР ҚАРҚЫНДЫ ДАМУДА

Мақсатымыз сол жолдан таймау және әрдайым алға басу» деді журна листермен жүздесуінде ел мо йындаған Елтаңбаның авторы.

Облыс басшылығы атынан Алматы облысы әкімінің орынбасары Жақсылық Омар с�з алып, жетісулық жастардың

Қазақстан Республикасы мемлекеттік рәміздері авторларының бірімен, аты аңызға айналған азаматпен кездесу бақытына ие болғанын айта келе, тәуелсіз Қазақстан тарихына есімі алтын әріп-термен ойылып жазылатын тұлға лардың бірі болып саналатын құрметті қонақ

Жандарбек Мәлібековтің иығына қазақы дәстүрге сай шапан жапты.

Салтанатты шараға жиналғандар алыс қашықтыққа алғашқылар қата рында шығатын марафонға қатысу шыларға құрмет к�рсетті. Сынағы мол сапарға аттанғандар атынан ойын ортаға салған ережесіз жекпе-жектен әлемді мойын-датқан атақты спортшы Бейбіт Назаров м а р а ф о н н ы ң т у ы н б і р і н ш і ұ с т ау құрметінің �зіне бұйырғанына шын жүректен ризашылығын білдірді. Мұнан кейін Елтаңба авторы Жандарбек Мәлі-беков марафоншыға Қазақстан Рес-публикасының к�к туын ұстатты.

Алматы облыстық Ішкі саясат бас қар-масының басшысы Рустам Алпыс баев айрықша атап �ткендей, Қазақстан Республикасы мемлекеттік рәміздерінің 25 жылдығына орай облыста 20 мыңнан астам адамды қамти отырып, әртүрлі 55 шара �ткізу жоспарланыпты. Басты салтанат 4 маусым – Қазақстан Респуб-ликасының мемлекеттік рәміздері күні болады. Дәл сол күні 25 жылдыққа ар нал-ған 25 мың шақырымдық мара фонның да нүктесі қойылады.

Алматы облысының Мәдениет, ар-хивтер және құжаттама басқармасының «К�ркем�нер галлереясы» МКҚК дирек-торы Қайрат Қаблисановтың ай туына қарағанда, Талдықорған к�ркем �нер галлереясы орналасқан к�рікті ғимарат �ткен ғасырдың елуінші жылдары «Пио-нерлер үйі» ретінде оқушыларға арналып салынған. Одан бергі, заманның беталысы күрт �згерген жылдары да балалар мен жас�спірімдер бас қосатын рухани орда міндетін атқарған нысан Алматы облы-сының орталығы Талдықорғанға қайта оралған жылдары к�ркем�нер галлерея-сына айналған. Нақтырақ айтқанда, Алматы облысы әкімінің 2002 жылғы 31 қазандағы №10-275 шешімі және Талдықорған қаласы әкімінің 2003 жылғы 4 мамырдағы №10-175 бұйрығы бойынша күрделі ж�ндеуден �ткізіліп, «К�ркем�нер галлереясы» болып құрылыпты.

Міне, одан бері де біраз жыл �тіп кетті. Содан бергі кезеңде к�ркем�нер ше-берлерінің жұмыстарын насихаттауда тек жақсы жағынан к�рініп келеді. Қазақ халқының және Қазақстан халықтарының к�ркем бейнелеу �нері, қолданбалы �нері туындыларынан жинақталып, негізгі қор құрылған. Аса маңызды мәдени шаралар осында �ткізіліп, к�рмелер және тағы басқа да рухани шаралар ұйымдас тырылады.

Галлереяның негізгі қорында музейлік маңызы бар 289 экспонат тіркелген, оның ішінде 198 экспонат негізгі қорда жинақ-талған. Қазақстанның Халық суретшісі Dбілхан Қастеевтің, есімдері елге белгілі Орал Таңсықбаев, Dубәкір Исмаилов, Гүлфайрус Исмаилова, Ахмет Ахат, Камил Муллашев, Марат Нүсіпов, Алпысбай

Қазғұлов, Исатай Исабаевтың және тағы басқа да Қазақстан Республикасы Су-ретшілер одағы мүшелерінің туындылары мен Текелі қаласы балалар шығар-машылығы орталығы және Талдықорған қаласы «К�ркемсурет мектебі» оқушы-ларының шығармашылық жұмыстары осында қойылған.

«D.Қастеевтің к�ркемсурет галле рея-сы» мемлекеттік коммуналдық-қазы-налық кәсіпорнының директоры Берік Абыл ханов әріптесінің әңгімесін одан ары жалғастырып, Панфилов ауданының орталығындағы �зі басқаратын галлерея туралы жан-жақты баяндады. Заманы-мыздың заңғар тұлғаларының қатарынан ойып тұрып орын алатын халық суретшісі Dбілхан Қастеевтің туғанына 100 жыл толу құметіне Жаркент �ңірінде ұйым-дастырылған шаралардың қатарында атақты суретші атындағы к�ркемсурет галлереясының ашылуының да болғаны жұртшылықтың к�ңілінен шыққанын �з к�зімізбен к�рген едік. Галлереяны ашу-дағы басты мақсат – қолда бар к�ркем�нер туындыларын болашақ ұрпақ үшін сақтау және құнды шығармалардың қорын жасақтау болатын. Сонымен бірге, бейнелеу және қолданбалы �нердің даму үдерісіне зерттеу жүргізіледі. Қазіргі кезде галлерея қорында түрлі жанрдағы бей-нелеу �нерінде �зіндік құндылығымен ерек шеленетін 140 шығарма сақталған. Жар кенттегі галлереяда да дербес және тақы рыптық к�рмелер, семинарлар, д�ңгелек үстелдер, сәндік-қолданбалы �нер мен қыл қалам шеберлерінің шебер сынып тары, танымдық лекциялар мен экскур сиялар ұйымдастырылып тұрады.

Алматы облыстық төтенше жағдайлар және азаматтық қорғаныс құрылымдары «ҚазӘуеОрманҚорғау» мемлекеттік мекемесінің Талдықорғандағы полигонында жаттығу жиынын өткізіп, шартты түрдегі орман өртін өшіріп, қауіп ошағының айналаға таралуына жол бермеді.

Жаттығуға т�тенше жағдайлар және азаматтық қорғаныс құрылымдарымен бірге тәртіп сақшылары, медицина қыз-меткерлері, ауылдық округтерден келген ерікті к�мекшілер қатысты. Т�тен-шеліктердің т�теннен т�нетін қа уіптің бетін қалай қайтарғанына жауапты тұлғалармен бірге Алматы облысы әкімінің бірінші орынбасары Лаззат Тұрлашов та куә болып, бағасын берді.

Жаттығу сценарийі бойынша облыс орталығы маңындағы орманды алап тарды әуеден барлау барысында аса ауқымды үш жер телімінде тұтанған �рт ошақтары анықталды. (рт туралы ақ парат шұғыл түрде жедел штабқа жеткізілді. Дәл осы уақытта т�тенше жағ дай орын алған алаптың аспанында барлау жүргізе ұшқан

«Ми-8» тікұшақтың бортынан отыз метрлік темір арқанмен �рттің басты оша-ғына арқаларына таңылған �рт с�ндіру құралы бар �ртке қарсы күрес сарбаздары түсті. Олар жерге жетісімен жалынмен арпалысқа түсіп, рация арқылы орталыққа т�тенше жағдайдың барысы, айналадағы жағдай туралы жедел хабарлап отырды. Арада бірнеше минут �тісімен т�тенше

жағдай тіркелген жерге арнайы техника-лар, авто цистерналар, тракторлар мен бульдозерлер жетіп, �рт ошағының айналасындағы жер қыртысын жырту арқылы жалынның таралуына тосқауыл қойды. Талдықорғандық тікұшақшылар жердегі адамдарға тағы да к�мекке келді. Ұшқыштар отпен алысқан десантшы ларға мықты арқан арқылы су толты рылған

резеңке ыдыстарды түсірді. Арада аз ғана уақыт �ткеннен кейін арнайы машина-лармен жеткен �рт с�ндіру шілердің кезекті тобы да іске кірісті. Ақыры к�птеп-к�мектеп жүріп, �ртті �шірді.

Жаттығудың қорытындысын шығару үшін жеке құрам сапқа тұрып, олар атқарған әрекет сол жерде жіліктеліп, талданды. Облыстық т�тенше жағдайлар ж�ніндегі департаменттің апаттық-құтқару жұмысы және �ртке қарсы күрес қызметінің басшысы Рамиль Бояров қарамағындағыларға алғысын жеткізіп, �ртке қарсы қимылдардың үйлесімді әрі нәтижелі болғанын айрықша атап �тті. Түрлі отрядтар арасындағы түсіністік пен әрекеттестік те талап биігінен к�рінгені айтылды. Дегенмен жетісулық орман шаруашылықтары мен �ртке қарсы күрес қызметі арасында радио арқылы ақпа-раттар алмасуды одан ары жетілдіре түсу қажеттігі к�рініс бергенін де жасырып қалуға болмайды. Сонымен бірге, �рт с�ндірушілер үшін қолға алып жүруге ыңғайлы моторлы су айдағыштар мен жеке құрамды жолы �те қиын жерлерге жеткізу үшін жол талғамайтын арнайы авток�ліктер сатып алу қажеттігі белгілі болды.

Талдықорған қаласының әкімі Бағдат Қарасаев жастығына қарамастан келе-шекте ел спортының даңқын асыратын-дарын қазірдің �зінде дәлелдеп, әлемдік, құрлықтық және республикалық дода-ларда Талдықорғанның атын танытып жүрген жас�спірім спортшыларды қабылдап, сый-құрмет к�рсетті.

Қала басшысымен жүздесуге кел-гендер арасында еркін күрестен Қазақ-стан Республикасының спорт шебер-лігінен үміткер Акбар Курбанов пен Еламан Қадірсейіт, №11 және №25 мектептің баскетболшы қыздар коман-дасы болды. Қазірдің �зінде қарсылас-тарын қаймық тырып, �здерін мойындата бастаған спорт шылар мен олардың

жаттықты рушыларына қала әкімінің Алғысхаты мен бағалы сыйлықтары тапсырылды.

«Спорт – әлем елшісі» деп бекер ай-тыл маған. Сендер осы сиқырлы әлем дегі �здеріңнің алғашқы қадамдарыңды сәтті бастадыңдар, жетістіктеріңнің арқа сында әлемдік жарыстарға қатысу дасыңдар. Тек спортта ғана емес, �мірде де үлкен жетістікке жетулеріңе тілек теспін!» деген шаһар басшысы облыс орталығындағы спорт саласы туралы да айта кетті. Қазіргі кезде Талдықорғанда 3 спорт мектебі, 40-тан астам спорт зал мен спорт алаңы жұмыс істейді. Соған сай оқушылардың жал пы, қала халқының спортпен айна-лысуына барлық жағдай жасалған.

ЖАСӨСПІРІМ СПОРТШЫЛАРДЫ ҚАНАТТАНДЫРДЫ

25 ЖЫЛДЫҚҚА – 25 МЫҢ ШАҚЫРЫМДЫҚ МАРАФОН

КӨРКЕМӨНЕР ГАЛЛЕРЕЯСЫНДАҒЫ КЕЗДЕСУ

ОРМАНДЫ ӨРТТЕН ҚОРҒАУҒА ДАЙЫН

Алматы облысында Қазақстан Республикасы мемлекеттік рәміздерінің 25 жылдығы құрметіне 25 мың шақырым қашықтықты құрайтын марафон өткізіледі.

Сәрсенбі күні Талдықорғанда Қа-зақстан Республикасы мемлекеттік рәміздерінің 25 жылдығына арналған «Туған жерге туыңды тік» атты марафон бастау алды. Жетісу �ңірінің барлық елдімекендерін қамтитын аса ауқымды акцияны ұйымдастырушылардың жос-пары бойынша марафонға облыстың барлық аймақтарынан іріктеліп алынған 200 спортшы қатысады және 25 мың ша-қырымды жүгіріп �теді. Алматы облысы жастарының жарқын баста масын қолдауға Қазақстан Республикасы Елтаңбасының авторы Жандарбек Мәлібеков арнайы келді.

«Біздің Елтаңба еліміздің жаратылысы мен табиғатын, халқымыздың дәстүр-лерін, тарихы мен болашағын бейне лейді. Сіздердің осынау аса мәртебелі әрі рухты шараға арнайы шақырған дарыңызға шын жүректен алғысымды жеткізгім келеді. Біздің Елтаңба – Қазақстанды жаңғыр-тудың жарқын белгісі, еліміздің арманы мен мақсатқа деген ұмтылысы айғақтайды. Елбасымыз Нұрсұлтан Назар баев �зінің бағдарламалық мақаласында рухани жаңғыруың аса қажеттілігі мен �зек тілігін айрықша атап �тті. Елтаң бадағы жұлдыз – бізді сол мақсаттарға бастар жарқын жол.

Қазақстан спортында өзіндік алатын орны бар жетісулықтардың түрлі додаларда алдан көрінуінде талдықорғандықтардың үлесі қомақты екені анық. Сол мықтылардың ізін баса өсіп келе жатқан болашақ спорт шеберлері Алматы облысы орталығының намысын қолдан бермейтіндерін дәлелдеп жүр.

Өңірлік коммуникациялар қызметі бұл жолғы жүздесуді ерекше етіп өткізді. Жаңалыққа жаны құштар журналистерді Талдықорғандағы көрікті де, көркем ғимараттардың бірінде орналасқан рухани ордалардың бірегейі – көркемөнер галлереясына шақырып, ондағы туындылармен таныстырып, облыстағы осы саланың жетекшілерімен жолықтырды.

Дайындаған Болат АБАҒАН

САХНА

8e-mail: aikyngazeti@gmail.com; aikyn_nurmedia@mail.ru

www.facebook.com/aikyn.kz

www.twitter.com/aikyn_gazeti

№75 (3147) 24 МАМЫР, 2017 СƏРСЕНБІ www.aikyn.kz

Серiкбол ХАСАН – Бас редактордың бiрiншi орынбасары

Ермахан ШАЙХЫҰЛЫ – шығарушы редактор

Асқар БЕКОВ –жауапты хатшы

Жексен АЛПАРТЕГI – жауапты хатшының орынбасары

Берiк БЕЙСЕНҰЛЫ – веб-сайт редакторы

Газет «Айқынның» компьютер орталығында беттелдi

ТАРАЛЫМЫ: 40 000

Директор – Бас редактор – Нұртөре ЖҮСIП

Газет Қазақстан Республикасының Ақпарат және коммуникация министрлiгi, байланыс, ақпараттандыру және ақпарат комитетiнде тiркеуге алынып, есепке қою туралы №16119-Г куәлiгi 29.08.2016 жылы берiлген

РЕДАКЦИЯНЫҢ МЕКЕНЖАЙЫ: 050000. Алматы қаласы, Абылай хан даңғылы, – 79, 2 қабатБайланыс телефоны: Алматы (727) 315-24-56. Астана (7172) 94-57-84e-mail: aikyngazeti@gmail.com, aikyn_nurmedia@mail.ru

• Редакция авторлар мақаласы мен жарнама мазмұнына жауап бермейдi. • Авторлар қолжазбасы өңделмейдi және керi қайтарылмайды.• Көлемi үш компьютерлiк беттен асатын материалдар қабылданбайды. •«Айқында» жарияланған материалдарды көшiрiп немесе өңдеп басу үшiн редакция ның жазбаша рұқсаты алынып, газетке сiлтеме жасалуы мiндеттi.

ЖАРНАМА БӨЛIМI: 315-03-03. Е-mail: zuhra-31@mail.ru

Меншiк иесi – «Айқын газеті» ЖШС

Тапсырыс №2475Алматы қ. «Дәуiр», Ш.Қалдаяқов көшесi, 17-үйАстана қ. «Медиа-холдинг «ERNUR» ЖШС Сілеті көшесi 30, тел.: 8(7172) 99-77-77Шымкент қ. «ERNUR-print» ЖШС, Әлімқұлов көшесі 22, тел.: 8(7252) 53-06-66, 54-07-47 iшкi 114

«АЙҚЫН» ГАЗЕТIНIҢ ЖАЗЫЛУ ИНДЕКСІ:Кәсіпорындар, мекемелер үшін – 15102Зейнеткерлер, соғыс ардагерлері үшін – 55102Жеке жазылушылар үшін – 65102

АПТАЛЫҚ ТАРАЛЫМЫ: 160 000

Кезекшi редактор –Жомарт САПАР

ШЕТЕЛДЕГI ТIЛШIЛЕР:

Раушангүл ЗАҚАНҚЫЗЫ – 81036304178420, (Мажарстан)Жүсiп ХИСЫМОВ – 81099312480468, (Түрiкменстан)Дәурен ОМАРОВ – 8108613764808083, (Қытай)

БӨЛIМ РЕДАКТОРЛАРЫ:

Гүлнар ЖҰМАБАЙҚЫЗЫ – саясат, экономикаҚаншайым БАЙДӘУЛЕТ – ақпарат, спортГүлзина БЕКТАС – руханият, әлеуметЖолдасбек ДУАНАБАЙ – меншiктi тiлшiлер бөлiмi, тел.: 8 (727) 315-59-60Мәдiлхан ДҮЙСЕБЕКОВ – тех ни калық редактор

АСТАНА БЮРОСЫ:Амангелді ҚҰРМЕТҰЛЫ – 87789746272(Астанадағы тілшілер қосынының меңгерушісі) Айхан ШӘРIП – 8 (7172) 935784Қымбат ТОҚТАМҰРАТ – 87014138708 Таңшолпан БЕГАЛЫҚЫЗЫ – 87717965416

Газет аптасына 4 рет шығады

МАРАПАТ

АЙНА

ӨНЕР

ЖАНАЗЫҚ

Арабтың екі шейхы әңгімелесіп отырады.– Мен спортпен айналысатын қыздарды

жақсы к�ремін, – дейді бірі. Сонда екіншісі:– Екеуміздің талғамымыз бір жерден

шықты. Мен де қыздардың волейбол коман-дасына үйлендім, – деген екен.

Бір чукча пойыздан түседі. Оны күтіп алған досы:

– Неге бет-аузыңның бәрі к�геріп, ісіп кеткен? – деп сұрапты.

– Екінші полкадан қайта-қайта құлай бердім.

– Астында жатқан адаммен ауысып алма-дың ба?

– Ауысатын адам болмаса қайтем?!

Чукча Мәскеуде келе жатып бір мили-ционерден:

– Арақты қайдан сатып алуға болады? – деп сұрайды.

– Қай жерде ұшы-қиыры жоқ шірет к�рсең, сол жерде сатады.

Арада үш сағат �теді. 1лгі милиционер чукчаны к�ріп қалып:

– Арақ алдың ба? – деп сұрайды.– Жоқ. Менің кезегім келгенше сатушы

�ліп қалыпты, – депті Ленин мавзолейінен шығып.

ШЫМКЕНТ ЖЕЗҚАЗҒАН

Ықылас атындағы Қазақ халық аспаптары музейінде әнші-композитор, Қазақстанның еңбек сіңірген мәдениет қызметкері, «Ерен еңбегі үшін» медалінің иегері Тұрсынғазы Рахимовтың шығармашылығы мен өнер жолына арналған «Сағынбасқа не шара?» атты кітаптың тұсаукесер рәсімі өтті. Шара «Сәби болғым келеді» концерттік бағдарламасымен жалғасып, соңынан бірегей тұлғаның домбырасын ұлы Шалқар Рахимов музейге салтанатты түрде табыстады.

Қаншайым БАЙДӘУЛЕТ

Тұрсынғазы Рахимовтың әндері мен шығармашылығы жайлы мақалалар, естеліктер, арнаулар енген жинақ «Атамұра» корпорациясының президенті Рахымғали Құл-Мұхаммедтің қолда уымен жарық к�ріп отыр. Құрастырған – Қазақстанның еңбек сіңірген қайрат кері, әнші-ұстаз Еркін Шүкіман. Нотаға түсірген Мәдениет қайраткері Толғанбай Сембаев.

Еркін Шүкіман с�з басында «ХVІІІ ғасырда қалыптасқан сал-серілердің

дәстүрін бүгінгі күнге жеткізуші компо-зиторлар саусақпен санарлық. Солардың бірегейі «Сәби болғым келеді» әнімен қазаққа аты шыққан, ешкімге ұқса май тын ерекше дарын иесі Тұрсынғазы Рахи мов еді. ;нер жолында әнші ретінде Жүсіпбек Елебековті, актер ретінде Есмұ хан Обаев-ты, композиторлық тұрғыда Теміржан

Базарбаевты ұстаз тұтты. Біз к�зі тірісінде ол кісінің қасына еріп, шәкірті болдық. 1ндерін үйреніп, ағалы-інідей сыйластық. ;мірінің соңында әндерін аманаттап кетті. Сол аманатты шамамыз келгенше халыққа жеткізуге тырыстық.

Түкеңнің әні мен әншілігі, �нері туралы осы уақытқа дейін жазылған м а-қалаларды жинақтауға Семейдегі Абай атындағы кітапхана к�мектесті. Тұрсын-ғазы Рахимовке қатысты барлық дүние бір жерде тұрсын деген оймен «Сәби болғым келеді», «Нені аңсаймын» кітаптарындағы мақалалар мен қызық естеліктерді осы жинаққа енгіздік. ;зінің есінде сақталмай, нотаға түспей, түссе де әр жерде қалып қойған әндерін жинақтағанда 70 ән болды.

Біз бұрын естімеген, спектакльдерге арнап жазған әндері де бар екен. «;лінің қамын тірі жер», «Ғазиза», «Қызыл к�рпе», «Мазасыз әлем», «Қалды-ау» әнде рі былтырғы фестивальде алғаш орын далғанымен, бұрын-соңды еш жерде жарияланбаған. Бірнеше әннің мәтіні ғана сақталған, оларды да к�пшілік назарына ұсындық.

Кітаптың жарық к�руіне мұрындық болған Рақымғали Құл-Мұхаммедке, беттеген Талғат Кіршібаевқа үлкен алғыс айтамыз. Жақында туған жері Аяк�зде таныстырылымын �ткізіп қайттық,

Түкеңнің рухына Құран бағышталып, үлкен ас берілді, – деп айтып �тті.

Бұдан кейін топтаманың тұсауын кесу үшін сахнаға Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері Жарқын Шәкәрім, ақын, филология ғылымдарының докторы, профессор Бауыржан Жақып, ақын, халықаралық «Алаш» әдеби сый лығының лауреаты 1ділқазы Қайырбек шақырылды.

Бауыржан Жақып «сал-серілердің сарқытындай болған ағамыз Семей жеріндегі зардаптың құрбаны болды. 1йтпесе, ортамызда жарқырап жүретін азамат еді. Дегенмен Тұрсынғазының �нері қазақ бар да �шпейді» деп �мірінің қысқа болғанына �кініш білдірді. Жар қын Шәкәрім �мірден �ткен тұлға лар дың барлығының бірдей артынан кітап жазы-лып жатпағандығын, Еркін Шүкі манов-тың осы тұрғыда үлкен іс тындыр ғанын жеткізіп, ризашылық білдірді. 1ділқазы Қайырбеков Мұқағалимен үндескен ақын ның әндері �міршең екендігіне тоқталды.

Кеш барысында Жоламан Құжима-нов, Саят Нұрғазин, Амангелді Күзеубай, Талғат 1буғазы, Жасұлан Сақаев, Нари-ман Қажымұратұлы, Саян Б�десов, Ерғали Ағайдаров, Сәулежан Тағзия, 1ділет 1дікенов, Азат Дулатұлы автордың әндерін шырқады.

РАХИМОВТЫҢ АМАНАТЫ ОРЫНДАЛДЫ

Астанадағы Ұлттық академиялық кітапханасында Алашорда үкіметі мен Алаш автономиясының 100 жылдығына орай «Ел-Шежіре» қоғамдық қоры шы ғарған ғалым-жазушы Тұрсын Жұрт байдың «Движение Алаш» атты 3 томдық құжаттар жинағы мен Болат Мүрсәлімнің «Алашорда» фотоальбомының та ныстырылымы өтті.

Жинақ «Самұрық-Қазына» АҚ қол-дауымен жарық к�ріп отыр. Іс-шараға қоғам қайраткерлері, зиялы қауым �кіл-дері қатысты. Олардың арасында тарих ғылымдарының докторы, Ыстамбұл қаласындағы Мимар Синан к�ркем университетінің профессоры Абдуахап

Қара, журналист, «Алашорда» фотоаль-бомын құрастырушы Болат Мүрсәлім, S a m r u k - K a z y n a Tr u s t ә л е у м е т т і к жобаларды дамыту қорының ресми �кілі Лима Диас бар.

Кездесудің модераторы «Алашорда» үштомдық жинағының авторы, Қазақ стан Республикасының еңбек сіңірген қайрат-кері, филология ғылымдарының докторы, профессор Тұрсын Жұртбай болды.

«Алаш» идеясы – мәңгілік идея. Ол қазақ халқының құндылықтарын �н бойына сақтаған идея болғандықтан, мен соның аясында тәрбиелендім. Біз «Самұрық-Қазына» қорына және оның басшысы ;мірзақ Ш�кеев мырзаға жинақты жарыққа шығаруға қаржылай қолдау к�рсеткені үшін алғыс білдіреміз, – деді Т.Жұртбай.

Т.Жұртбайдың «Движение Алаш» атты 3 томдық жинағы мұрағаттағы құ пия құжаттар мен сот материалдары негі зінде құрастырылған. Автор бұл деректі шығарылымды дайындауға к�п еңбек жұмсады. Онда ҰҚК мұрағат мате-риалдары негізіне анықталған 1927-1932 және 1937-1938 жылдардағы «Алаш» пар-тиясы және «Алашорда» үкіметі қай рат-керлерінің тергеу ісі туралы жазылған.

Б . М ү р с ә л і м н і ң « А л а ш о р д а » фотоаль бомына сирек тарихи суреттер жинақ талған, Алаш арыстарының �мірі мен қызметі фотодеректер арқылы к�рсетіл ген. «Движение Алаш» жинағы м е н « А л а ш о р д а » ф о т о а л ь б о м ы оқырмандар мен зиялы қауым �кілдері тарапынан үлкен сұранысқа ие болады деп күтілуде.

– Біз осы жобаны іске асыруға атса-лысқанымызға қуаныштымыз. Samruk-Kazyna Trust әлеуметтік жобаларды да-мыту қоры «Алаш» қозғалысының мұра сын жинақтап, оны кейінгі ұрпаққа аманаттауды �зінің басты міндеттерінің бірі санайды. Бұл жинақтарда жария-ланған материалдардың тарихшыларға, зерттеушілерге, студенттерге мол пайда сы тиері с�зсіз, – дейді Samruk-Kazyna Trust әлеуметтік жобаларды дамыту қорының ресми �кілі Лима Диас.

Кездесудің қатысушылары атап �т кен-дей, «Движение Алаш»кітабы мен «Ала-шорда» фотоальбомы алдағы уақытта ХХ ғасырдағы қазақ тарихының сенімді дерекк�зі ретінде пайдаланылуы мүмкін.

Гүлмарал ҚОРҒАСБАЕВА

АЛАШ ТАРИХЫНАН СЫР ШЕРТЕДІ

– Біздің Сарыар қамыз ғасырлар бойы �з дарынды ларымен әйгілі. Қара-ғандылық артистер әйгілі сахналарда �нер к�рсетеді, жергілікті театрла-рымыздың залдары к�рер менге толы. Біздің кітапханалар мен мұражайлар үлгілі болып саналады, – деп құттықтау с�зін жеткізді облыс әкімі Ерлан Қо-шанов.

«Жыл артисі» номинациясына Теміртау ЖКТ қызметкері Алексей Шумский, «Жыл артисі» марапатына С.Сейфуллин атындағы Қазақ драма театрының артисі 1нуар Маржан, «Жыл дың үздік эпизодтық р�ліне» С.Қо жамқұлов атындағы Жезқазған театрынан Ерке Байдешев, «Жылдың үздік театр режиссері» К.Станислав-ский атындағы Орыс драма театрынан Александра Большакова, «Жылдың эстрада жанрының вокалисі» Қ.Бай-жанов атындағы КБ солисі Мадина Жанабаева, «Жылдың классика жан-рының вокалисі» академиялық музы-калық комедия театрының солисі Виктор Игушкин, «Халық әнін үздік орындаушы» Қ.Байжанов атындағы КБ солисі Дулат Аханов, «Жылдың үздік инструменталисі» академиялық музыкалық комедия театрының солисі Сергей Сыпков, Қ.Байжанов атындағы КБ симфониялық оркестр артисі Владислав Бадрах, «Жылдың үздік жеке аспапта орындаушысы» Тәттімбет атындағы академиялық оркестр артисі Айгүл 1ужанова, «Жыл дирижері» Тәттімбет атындағы академиялық оркестр дирижері Үкібай Дүйсен, «Жыл хореографы» ака демиялық музыкалық комедия теат рының солисі Татьяна Судакова-Попович, «Балет және хореогра фиялық ұжымының үздік артисі» Қ.Байжанов атындағы КБ

«Аққу» фоль клорлы-хореографиялық ансамблінің артисі Мархабат Т�кенова, «К�рке м �нерпаздар ұжымының үздік жетек шісі» Ұлытау ауданы МҮ жетек-шісі Вера Құлахметова, «Демалыс уақытын үздік ұйымдастырушы» «Молодеж ный» МҮ директоры Айжан Шакенов, «Ауыл мәдениетінің үздік қыз меткері» Қарқаралы ауданы Восток ауылы клубының мәдени ұйымдас-тырушысы Ержан Біләлов, «Ауылдың үздік кітапханашысы» Нұра ауданы ОКЖ директорының орынбасары Гүлмира Ажмағамбетова, «Үздік кітап-ханашы» – Қаражал қаласындағы С.Сейфул лин атындағы орталық қала-лық кітап хананың әдістемешісі Жанар Окасова, «Жылдың мұражай қызме т-кері» – Шет ауданы археологиялық-этн ограф ик а лық мұр ажай ының жетекшісі Салтанат Қатұмбаева, «Алтын жолақ» атағын Сүйіндік Жа-нысбай иеленсе, «Жылдың үздік сурет шісі» болып Жанат Комутов танылды.

Биылғы жылы 22 адам облыс әкімі сыйлығының лауреаты атанды. Мәде-ниет саласының үздік қызметкер леріне тағайындалған сыйлық құны – 200 мың теңге.

«Мамандығына адалдығы үшін» атты номинация бойынша 500 мың теңге к�леміндегі арнайы сыйлық Қазақстанның еңбек сіңірген артисі, С.Сейфуллин атындағы Қазақ драма театрының жетекші артисі Қайрат Кемаловқа табыс етілді.

Облыс әкімі Ерлан Қошанов бар-лық лауреаттарды алған марапатта-рымен құттықтап, келесі жылы сый-лық м�лшері ұлғаятынын жеткізді.

Ләззат ҚОЖАХМЕТОВА

СЫЙЛЫҚҚА ИЕ БОЛДЫҚарағанды

қаласында кәсіби мереке қарсаңында

ең үздік мәдениет және өнер

қызметкерлеріне сыйлықтар табыс

етілді. Жалпы сомасы 4,7 млн теңгені

құраған облыс әкімінің сыйлығы 21

номинация бойынша табысталды.

Атырауда Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты, халықаралық «Алаш», тәуелсіз «Платиналы Тарлан» сыйлықтарының иегері, белгілі ақын-драматург Иран-Ғайыптың мерейтойына орай республикалық театрлар фестивалі басталды.

Тұрсын ҚАЛИМОВА

Атырау облысы

Елбасының «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» мақаласында аталған міндеттерді жүзеге асыру мақсатында қолға алынған игі істердің қатарында осы мәдени-тағылымдық шара да бар. «Мәңгілік елдің Алтын адамы» фестивалін Атырау облыстық Қазақ драма театры «Сү йінбай» эпостық драмасымен бас -тады. Облыс әкімдігінің қолдауымен �ткізілген �нер мерекесіне Семейден Абай атындағы Мемлекеттік қазақ музы-калық драма театры, Алматыдан Ғабит Мүсірепов атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық драма театры, Талдықор ған-нан Бикен Римова атындағы Алматы об-лыстық драма театры, Оралдан Хадиша

Б�кеева атындағы Батыс Қазақстан облыстық Қазақ драма театры келді.

Байқауды КСРО Мемлекеттік, Литва Ұлттық сыйлығының иегері, профессор Ионас Вайткус т�рағалық ететін қазылар алқасы бағалайды.

– Мәдени шараларды жиі �ткізудің �зіндік қажеттіліктері бар. Мұның бәрін Мемлекет басшысының «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» мақаласындағы

тапсырмаларды орындауға, еліміздің рухани жаңғыруына, жаһандану үрдісін-дегі бәсекелестікке сай болуға бағытталған негізгі шаралардың қатарында атауға болады, – деді фестивальдің ашылу салтанатына қатысқан облыс әкімі Нұрлан Ноғаев.

;нер тойына Мәдениет және спорт вице-министрі Ақтоты Райымқұлова қатысып, Мәдениет және спорт министрі

Арыстанбек Мұхамедиұлының құттықтау хатын Иран-Ғайып 1бітайұлына табыс етіп, «Атырау – �нердің Меккесіне айналды» деп лебізін білдірді.

Қазақстанның халық артисі, про-фессор Есмұхан Обаев: «Соңғы бір-екі жылдың ішінде осы �ңірге жеті �нер ұжымы гастрольдік сапармен келіп, фестиваль �ткізді. Оның біріншісі, жазушы-драматург Рахымжан Отарбаев-тың шығармашылығына арналған еді. Иран-Ғайып – атағы алысқа кеткен драматург. Оның атындағы фестиваль – қазақ театрларының бүгінгі деңгейін к�рсететін, актерлердің, драматургтердің шеберлігін, жеткен жетістігін шыңдайтын �нер бәйгесі. Театр фестивальдерін тұрақ-ты �ткізу – тарихта болмаған нәрсе. Жыл сайын бұл жерде фестиваль �ткізу деген... Бұдан былай осы жұрт фестивальсіз күн к�ре алмайтын болады», – деді ол.

Фестиваль 24 мамырға дейін жалға-сады. 1зірге Иран-Ғайып 1бітайұлының «Сүйінбай» эпостық драмасы к�ш бастап тұр. Режиссер Мұрат Ахмановтың жетек-шілігімен Махамбет атындағы Қазақ драма театры актерлері сахналаған драма бірінші қойылымда-ақ к�рермен жүрегіне жетіп, қошеметке б�ленді.

ИРАН-ҒАЙЫПТЫҢ ТЕАТР КӨКТЕМІ