Պերճ Թյուրաբյան ՇԱՌԼ ԱԶՆԱՎՈՒՐԸ ՀԱՅԵՐԵՆ Berge …Cher Charles...

1

ՇԱՌԼ ԱԶՆԱՎՈՒՐ

Պերճ ԹյուրաբյանՇԱՌԼ ԱԶՆԱՎՈՒՐԸ ՀԱՅԵՐԵՆ

Berge TurabianCHANTE AZNAVOUR EN ARMENIEN

SINGS AZNAVOUR IN ARMENIAN

Հրատարակվում է ՀՀ Մշակույթի Նախարարության աջակցությամբ

© 2009 Berge Turabian

Թարգմանություն՝ Պերճ Թյուրաբյան խմբ.՝ Անահիտ ԴաշտենցԳործիքավորում՝ Տիգրան ՆանյանTranslation: Berge Turabian / Ed.: Anahit DashtentsArrangements: Tigran Nanian

85Charles Aznavour

3

Սիրելի Շառլ Ազնավուր,

Մոտ քսան տարի առաջ ձեզ առաջինանգամ հանդիպեցի Նյու–Յորքում,երբեմնի Արարատ ռեստորանում, որտեղշաբաթավերջին երգում–նվագում էի միքանի երաժիշտների հետ։Հրաշալի միհայկական օջախ էր` թե՛տեղի, թե՛ դրսիցժամանած հայերի և թե՛ օտարների համար։Մի հիանալի վայր նաև ինձ համար, որ նորէի եկել Հայաստանից. այդտեղ կարելի էրմոռանալ հոգս ու կարոտ, աշխատանքինառընթեր մի քիչ ավելի դրամ վաստակել,հանդիպել հետաքրքիր մարդկանց։ Այդ օրը,իբրև հին երազի իրականացում, ոչ միայնտեսա ձեզ, այլև մտերմիկ զրույցի առիթունեցա։

Երբ մոտեցա՝ նստած էիք շրջապատվածբարեկամներով: Այնքան էի հուզված ու շփոթ,որ ձեռքս մեկնելիս մի քանի գինու գավաթշրջեցի սեղանին ... և իմ ապրումներինավելացավ այդ անհարմար իրավիճակը։Իսկ դուք անայլայլ, վստահաբար նմանիրադրություններում ձեր երկրպագուներինհաճախ տեսած, թույլ տվեցիք, որ նստեմ ձեզհետ ու մասնակցեմ զրույցին, կարծես ոչինչչէր պատահել։

Ես ձեզ առաջին անգամ տեսել էի դրանից մի տարի առաջ, Ռադիո Սիթի Հոլում։ Նախապես գրել էի մի նամակ, որը համերգից հետո մի կերպ հանձնել էի ձեզ։ Այդ նամակի մեջ պատմել էի իմ կյանքից մի քանի դրվագ՝ կապված ձեր երգերի հետ։ Թե ինչպես Եգիպտոսում, դեռ հազիվ 13 տարեկան, մի

ընկերուհու տարեդարձին որպես նվեր գնել էի ձեր մի ձայնապնակը։ Այդ օրը «Սերը՝ մի օրվա պես» երգի ներքո կյանքումս առաջին անգամ պարել էի մի աղջկա հետ, առաջին անգամ զգացել, թե ինչ բան է սերը, առաջին անգամ, ձեր երգի միջոցով, բացահայտել մի նոր աշխարհ։ Հիշել էի նաև ձեր հրաշք «Մամա» երգի հետ կապված մի պատմություն։ Մասնակցելու էի Եգիպտոսի հայ համայնքի կողմից կազմակերպված սիրողական մի մրցույթի։ Ելույթի օրը ինչ–որ զանցանքի համար մայրս ինձ պատժել էր և արգելել տնից դուրս գալ։ Հանդեսի կազմակերպիչները միջամտել էին, և երկար բանակցություններից հետո մայրս թույլ էր տվել, որ մասնակցեմ մրցույթին՝ պայմանով, որ ինձ կտանեն և ելույթից անմիջապես հետո ետ կբերեն տուն։ Հաջորդ առավոտյան նա ինձ արթնացրեց` հայտնելու, որ ձեր “Մամա” երգով շահել էի առաջին մրցանակը։ Գրել էի նաև այն մասին, որ կինս՝ Անահիտը, փոքր տարիքում, դեռևսֆրանսերեն չիմանալով, ձեր բոլոր երգերնանգիր էր արել, հետո դրանք բառարանովթարգմանելով սկսել էր ֆրանսերեն սովորել։։Մի խոսքով, այն մասին, որ ձեր երգերնուղեկցել էին մեզ պատանի տարիքից, օգնելէին ճանաչել կյանքը, մի քիչ ավելի հեշտապրել և մեզ տվել էին ճիշտ ու գեղեցիկերգի բանալին։ Երբ հարցրի այդ նամակիսմասին, ժպտացիք. «Ես այնքա՜ն նամակներկ՛ստանամ, ո՞ր մեկը հիշեմ»։ Եվ հետո, կարծես սիրտս շահելու համար, երգերիս տետրի մեջ մեկ առ մեկ ստորագրեցիք ձեր բոլոր երգերի տակ։

Տարիներ հետո, 1998 թվին, Նյու–Յորքյան

4

հյուրանոցի ձեր համարում արդեն ամբողջ ընտանիքով առիթ ունեցանք ևս մի հիշարժան հանդիպում ունենալու ձեզ հետ։ Հարցազրույց էիք տալիս հայկական Արձագանք հեռուստաժամին։ Խոսք եղավ այն մասին, որ Նյու–Յորքյան համերգներին ձեր երգերի մեծագույն մասը անգլերեն եք երգում, և դրանց հմայքը «օտար» լեզվով նույնը չէ՝ թեկուզև ձեր կատարմամբ. մի անգամ հատուկ նույնիսկ մեկնել էինք Կանադա՝ բեմից ձեզ միայն ֆրանսերեն լսելու։ Պատասխանեցիք, որ ձեզ համար էական է, որ հանդիսատեսը հասկանա, թե ինչի մասին եք երգում։

Հիրավի, ձեր երգերը երգվում են տարբերլեզուներով, անգլիախոս կամ իսպանախոսունկնդիրներն արդեն լիարժեք վայելում ենձեր երգերի իմաստը, սակայն հայ ունկնդիրնայդպիսի հնարավորություն ըստ էության դեռչի ունեցել։

70–ական թվականների Հայաստանում,որտեղ Եգիպտոսից հետո հանգրվանել էրմեր ընտանիքը, ֆրանսիական մշակույթնզգալի ներկայություն ուներ։ Հատկապեսհետաքրքրություն կար ֆրանսիական երգի՝շանսոնի նկատմամբ։ Իմ սերնդակիցներիմեջ և անմիջական շրջապատում կայինմարդիկ, որ հրաշալի գիտեին Ազնավուր,Բրել, Ռեջիանի, Բեկո, Պիաֆ և այլն։Դուք արդեն եղել էիք Հայաստանում,համերգներ ունեցել, և ձեր երկրպագուներնանհամար էին։ Ձեր երգերն այդ ժամանակթարգմանվեցին հայերեն, մեծ սեր էին վայելում, սիրով արտասանվում և ապրում իբրև քերթողություն։ Սակայն

թարգմանությունները զուտ բանաստեղծական էին՝ երգելու համար ոչ հարմար։

Ես ինքս այդ ժամանակից ի վեր, երգերգրելուս զուգընթաց, հաճախ եմ թարգմանելֆրանսիական երգիչների երգերը՝ սկսածձեզնից, Բրելից ու Բրասենսից, մինչևԼը Ֆորեստիե և Սուշոն։ Նպատակսեղել է դրանք «երգելի» դարձնել և միևնույն ժամանակ հայ ունկնդրին ցույց տալ մեղեդու և իմաստալից խոսքի բանաստեղծական ներդաշնակությունը։ Հաճախ եմ այդ երգերը հայերեն կատարել ընկերների նեղ շրջանակում, երբեմն էլ՝ իմ մենահամերգներում։ Այսօր, երբ մասնավորապես ֆրանսիական երգընահանջել է Հայաստանում, ավելի քանհրամայական է այդ երգիչների գործերըհայերեն ներկայացնել, ցույց տալ մեր լեզվիհնարավորությունները, ցույց տալ հայալեզուերաժշտական աշխարհին, որ ժամանակակիցերգի տեքստը կարող է լինել գրագետ,ասելիք ու զգացմունք պարունակել։

2007–ին եզակի առիթ էր ընծայվում այդթարգմանություններս երգի ձևով հայ ուֆրանսիացի ունկնդիրներին ներկայացնելու։Պատրաստել էի մի խտասալիկ՝ «Ազնավուր–Բրասենս–Բրել–Ֆերե–Տրենե–Պիաֆ»,որով ուզում էի իմ մասնակցությունը բերել«Հայաստանի Տարին Ֆրանսիայում»միջոցառումներին։ Ցավոք, այդ գործըչիրականացավ և մնաց իմ գզրոցում։ Սակայներբ այդ երգերը լսել էի տալիս այսուայնտեղ,ես համոզվեցի, որ դրանք հայերեն լեզվով,հենց երգի ձևով լսելու պահանջը մեծ է և

5

օգտակար հայ երգին։ Անդադար հարցնումէին, թե արդյոք հայերեն լեզվով ունեի՞ այսինչերգչի այնինչ երգը, և շատ հաճախ խոսքըգնում էր ձեր երգերի մասին։ Այս ամենըխթան եղան, որ ձեռնարկեմ ձեր երգերնառանձին հայերեն ներկայացնելու գործը։

Ահա այսպիսի նախապատմություն ունի այսփունջը՝ կազմված ձեր լավագույն երգերից ևթարգմանված ու երգված հայերեն՝ իբրև իմերախտիքի խոսքը ձեր արվեստի նկատմամբ,իմ նվերը ձեր 85ամյակին, ինչը ձեր դեպքումոչ թե թիվ է, այլ անդուլ ստեղծագործաշխատանքից հյուսված մի շքեղ կյանք։Սա նաև, կարծում եմ, մի օգտակար նվեր էֆրանսերեն լեզվի հետ աղերս չունեցող այնազգակիցներիս, որ այսօր պաշտամունքիհասնող հիացում և հարգանք են տածում ձերհանդեպ, բայց, ավա՜ղ, ձեր երգը լսելիս շատանգամ չգիտեն, թե ինչի մասին եք երգում։

Այս 13 երգի թարգմանության ընթացքըեղել է երբեմն անճիգ ու սահուն, երբեմնէլ՝ տանջալից։ Պատկերացրեք մի երգ, որ մոտ երեք ամիս քեզ զօրուգիշեր հանգիստ չի տալիս, կամ ի սկզբանե թվում անթարգմանելի, բայց տարօրինակ միհամառությամբ նետվում ես այդ հորձանուտիմեջ և, ամիսներ շարունակ բառերի կռվիմեջ ապրելով, վերջապես գտնում տողն ուպատկերը։ Հետո, հազիվ գործն ավարտած,ներկայացնում ես կնոջդ՝ Անահիտի դատին՝պարզելու համար, որ արածդ վատ է, և ամենբան հարկավոր է սկսել սկզբից։ Պատահել է,որ մի քանի օրով գնացել ենք մի հանգստյանտուն՝ առանձնանալու, բայց ձեր մի երգը,

իրեն անվերջ պարտադրող երրորդ անձինման, մեզ ուղեկցել է օր ու գիշեր։

Երաժշտավորման մասը նույնպես խրթին էեղել։ Գրեթե ամեն գործ Տիգրանը երկու–երեք անգամ երաժշտավորել է ծայրեիծայր։Չենք ուզել նմանակել բնօրինակիերաժշտավորումը, սակայն չենք ուզելնաև բոլորովին շեղվել դրանից, քանի որառաջնային նպատակն այստեղ ձեր երգերըհայերեն հնչեցնելն է և ոչ թե դրանք նորովիմատուցելը։

Այս երգերը, դեռ նախնական վիճակում,շատերն են լսել, ինձ մոտիկ կամ անծանոթ,սիրել և խրախուսել, որ այս գործը հասցնեմավարտի։ Գիտեմ, որ այդ արել եմ սիրով ուպարկեշտորեն, և հուսով եմ, որ կարժանանանաև ձեր գնահատանքին։

Խորին հիացմունքով,Պերճ Թյուրաբյան

6

Cher Charles Aznavour,

Je vous ai rencontré pour la première fois a New York, il y a une vingtaine d’années dans un restaurant arménien, l’Ararat, ou en fin de semaine, avec quelques musiciens, nous jouions pour la clientèle. C’était un endroit accueillant pour les Arméniens d’ici et d’ailleurs, pour les étrangers, et aussi pour moi qui venais d’arriver d’Arménie soviétique. J’y oubliais mes soucis et le mal du pays, j’y gagnais un peu d’argent en complément de mon travail de tous les jours et souvent j’y rencontrais des personnalités. Ce jour-la j’avais réalisé un vieux rêve: non seulement je vous avais vu, mais j’avais eu aussi la chance de vous parler.

Quand je me suis approché, vous étiez attablé avec des amis et j’étais tellement ému qu’en vous tendant

la main, j’ai renversé quelques verres de vin sur votre table ... une déconvenue qui a décuplé mon embarras. Malgré cela, très serein – sans doute de telles situations vous sont-elles familières chaque fois que vous rencontrez l’un de vos admirateurs – vous m’avez gentiment invité a votre table, comme si rien ne s’était passé.

La première fois que je vous ai vu sur scène, c’était au Radio City Hall, en 1987. Je vous avais écrit une lettre, que je vous avais apportée a la fin du concert, après avoir franchi plusieurs barrages. J’y racontais quelques fragments de ma vie liés a vos chansons. C’était au Caire, j’avais a peine 13 ans, et pour l’anniversaire d’une amie, j’avais acheté comme cadeau l’un de vos 45 tours. Pour la première fois de ma vie, avec votre chanson “L’amour, c’est comme un jour”, j’avais dansé avec une fille, pour

7

la première fois, j’avais senti les élans de l’amour, pour la première fois, grâce a vos chansons j’avais découvert un autre monde. J’y racontais aussi qu’a la même époque, je devais participer a un gala amateur organisé par un club arménien, avec l’une de vos merveilles, “La Mamma.” Mais a cause d’une espièglerie, j’avais été puni par ma mère qui m’avait défendu d’y aller. Après de longues négociations avec les animateurs du club, elle avait toutefois fini par céder a leurs prières, a condition que l’on me ramène immédiatement a la maison et a ma réclusion, dès que j’aurai fini de chanter. Le lendemain matin, elle m’avait réveillé pour m’annoncer que j’avais gagné le premier prix. Je vous avais aussi écrit que mon épouse, Anahit, connaissait par coeur presque toutes vos chansons et c’est en les traduisant avec un dictionnaire qu’elle avait commencé a apprendre la langue française. Bref, je soulignais que depuis l’adolescence vos chansons nous avaient accompagnés, nous avaient aidés a vivre mieux, et nous avaient donné la clef de ce qu’est une bonne chanson.

A l’Ararat, quand j’ai fini de vous parler de cette lettre, vous m’avez répondu avec un sourire: “Oh, je reçois tant de lettres. Comment voulez-vous que je m’en souvienne ?” Puis, comme pour me réconforter, vous avez mis votre signature sous toutes vos chansons dans mon cahier de chants.

Plus tard, en 1998, je vous ai rencontré avec toute ma famille, toujours a New York, dans votre chambre d’hôtel. Nous étions venus pour une interview avec la télévision arménienne Ardzagank. (Toutes les photos de cet album ont été prises lors de cette rencontre). Vous répondiez a nos questions interminables, tantôt en arménien, tantôt en français. Je me souviens

particulièrement de notre conversation concernant le regret que nous éprouvions du fait qu’a New York vous chantiez la plupart de vos chansons en anglais et qu’elles perdaient pour nous de leur attrait, même si elles sortaient de votre bouche, au point que nous avions même fait le voyage jusqu’a Montréal, pour assister a un concert ou vous ne chantiez qu’en français. Vous nous aviez répondu tout net qu’il était fondamental pour vous que le public comprenne ce que vous chantiez.

De fait, depuis longtemps, vos chansons ont été traduites et sont chantées dans différentes langues. Nombreux sont ceux, comme le public anglophone ou hispanophone, qui peuvent ainsi en comprendre le sens, alors que le public arménien, en particulier la jeune génération, n’a pas eu cette chance.

Dans les années 70, en Arménie, ou nous vivions désormais, la culture française avait une présence considérable, surtout la chanson française. On connaissait, entre autres, Aznavour, Brel, Bécaud, Reggiani ou Piaf. Vous vous étiez déja rendu en Arménie et aviez donné des concerts pour vos innombrables admirateurs. Vos chansons avaient été traduites et publiées et elles étaient souvent récitées comme de la poésie. Mais elles n’étaient pas traduites pour être chantées.

Depuis cette époque, moi-même qui écrivais des chansons et m’inspirais de la chanson française, je traduisais souvent Brel, Brassens ... Le Forestier et vous-même. Cependant mon but était de pouvoir les chanter et faire partager au public arménien l’harmonie de leur mélodie et toute la poésie de leurs textes. Je les chantais surtout dans l’intimité, entre amis, parfois aussi pendant mes récitals. Aujourd’hui,

8

alors que la chanson française a presque disparu du monde musical arménien, il est encore plus impératif de réintroduire les oeuvres de ces auteurs-compositeurs pour montrer que la chanson peut avoir un fond poétique, un message, une qualité.

En 2007, l’opportunité m’a été offerte de présenter au public français et arménien le bilan de mon travail dans le domaine de la chanson française. J’avais préparé pour “L’Année de l’Arménie en France” un CD sur lequel figuraient Aznavour, Brassens, Brel, Ferré, Trénet et Piaf, 19 chansons traduites et chantées en arménien par moi-même. Malheureusement, ce projet n’a pas vu le jour et il est resté dans mes tiroirs. Néanmoins, tous ceux qui ont écouté ces chansons m’ont donné une fois de plus la conviction que l’interprétation de ces oeuvres en arménien était une tâche importante pour le bien de la chanson arménienne. On me demandait souvent si je n’avais pas dans mon répertoire tel ou telle chanteur ou chanteuse ou telle ou telle chanson. En fait, il s’agissait surtout de vos chansons. Tout ceci m’a amené a me lancer dans l’aventure de la conception d’un album qui serait dédié a votre oeuvre.

Comme vous le voyez, ce bouquet de vos meilleures chansons, chantées en arménien, est l’aboutissement de longues années, au cours desquelles vous n’avez cessé d’être présent. Cet album est tout d’abord un acte de gratitude envers vous, mon cadeau pour le 85ème anniversaire de l’artiste qui a pris de l’âge sans jamais vieillir et a su durer dans “toute sa splendeur”. Mais c’est aussi un travail nécessaire pour tous mes compatriotes, les Arméniens de ma génération et celle d’aujourd’hui qui vous admirent et adorent vos chansons, sans toujours comprendre de quoi elles parlent et surtout comment elles parlent.

La traduction de ces chansons a été parfois facile et gratifiante, beaucoup plus souvent difficile. C’est ainsi qu’une simple chanson peut vous posséder pendant plusieurs mois. De prime abord, elle vous semble intraduisible, mais Dieu sait pourquoi vous vous obstinez, vous voulez la vaincre, vous vous laissez prendre pendant des jours entiers par le tourbillon des mots, pour ne trouver finalement qu’une seule ligne ou un seul vers. Lorsque la chanson est enfin traduite, vous la présentez au jugement de votre femme, en l’occurrence Anahit, qui trouve qu’elle est a refaire de fond en comble. Il nous est même arrivé de prendre quelques jours de vacances, sans pouvoir nous reposer, car l’une de vos chansons avait suivi nos pas et nous obsédait jour et nuit.

L’orchestration de ces chansons était une autre difficulté. Nous avons maintes fois fait et refait les arrangements avec Tigran pour trouver le juste milieu : nous ne voulions pas qu’elles ressemblent a des karaokés et ne voulions pas non plus d’arrangements originaux, car mon but n’était pas de donner a vos chansons une nouvelle interprétation, mais de les chanter en arménien.

Nombreux sont ceux qui ont suivi les différentes étapes de ce projet. J’ai toujours reçu leur soutien et leurs encouragements. Je sais que j’ai fait ce travail avec amour et dignité, et j’espère que vous l’apprécierez.

Avec toute mon admiration.Berge Turabian

9

Dear Charles Aznavour,

Nearly twenty years ago, I met you for the first time in New York, at the Ararat restaurant, where, on the weekends, I sang and played guitar accompanied by a few musicians. It was a marvelous Armenian home both for Armenians living in New York and elsewhere as well as for foreigners. It was also a wonderful refuge for me, having just arrived from Armenia. There, it was possible to forget my troubles and longing for home, to earn some extra income, and to meet interesting people. That evening, as though a dream of old was realized, I not only got the chance to meet you, and even to engage you in some intimate conversation.

When I approached your table, you were seated in the company of friends. So nervous and confused was I that my hand knocked over several wine glasses on the table. This was just one more very awkward thing to add to my experience. Yet you, with a steady expression, surely having often witnessed such mishaps from your fans, invited me to sit with you and join the conversation, as though nothing at all had happened.

I had seen you perform at Radio City Musical Hall one year earlier. Before the concert, I had written a letter, which somehow managed to find its way to you. In that letter, I described a few anecdotes from my life that were tied up with your songs: How, when in Egypt, barely thirteen years old, I had bought one of your albums to present to a girl on her birthday. That day, to the tune of “l’Amour c’est comme un jour,” I danced with a girl for the first time in my life. I realized for the first time what love was, and for the first time, through your song, a new world was unveiled to me.

I also told a story having to do with your marvelous song, “La Mamma.” I was to compete in an amateur talent competition organized by an Armenian club in Egypt. The day of the show, I was punished by my mother for some minor offense and was forbidden to leave the house. The show organizers intervened on my behalf, and after some lengthy negotiations, my mother relented and allowed me to go –but only on the condition that they would take me to the contest and return me home immediately afterward. The next morning, my mother roused me out of sleep to tell me that I had won first place for my rendition of “La Mamma.”

I also recounted how my wife, Anahit, had, as a young girl, learned all your songs by heart without even knowing French. She later translated them one by one into Armenian, beginning to learn French in the process. Basically, I wrote that your songs had influenced us from a tender age, illuminated life for us, eased some of the pain of living it, and had given us the key to a beautiful and well-crafted song. When I asked you about that letter at Ararat, you smiled and replied, “I receive so many letters. How can I recall them all?” And later, as if to win my heart, you signed below each and every one of your songs in my songbook.

Years later, in 1998, in your hotel room in New York, my whole family had the opportunity for a memorable meeting with you. You were giving an interview to the Armenian television program Ardzagang. There was discussion of the fact that in your New York concerts, you sang the majority of your songs in English and that they just did not have the same impact in a “foreign” tongue. We had even traveled to Canada for one of your concerts just to

10

hear all your songs sung in French. You replied that it was very important to you that the audience be able to understand what you are singing about.

Indeed, your songs are performed in different languages - English-speaking and Spanish-speaking fans, for example, are already able to fully enjoy the meanings of your songs, but Armenian listeners have yet to have that privilege.

In 1970s Armenia, where my family had settled after leaving Egypt, the influence of French culture was palpable. There was particular interest in the French chanson genre. Among my peers and circle of friends, there were people who were intimately acquainted with Aznavour, Brel, Reggiani, Becaud, Piaf and others. By then you had already come to Armenia, given concerts, and had countless fans. At that time, your songs had already been translated into Armenian and were warmly received, recited with love, and treated as poetry. However, the songs were translated as purely verse and did not lend themselves to being sung.

From that time forward, along with composing songs, I also frequently translated the songs of French singers, beginning with you, Brel and Brassens, and all the way to Le Forestier and Souchon. My goal has always been to make these songs “singable” and at the same time, to show the Armenian audience the poetic harmony of melody and meaningful text. I have often performed these songs for my circle of friends, as well as in some live solo performances. Now that French music has almost disappeared from the Armenian music world, it is even more imperative to reintroduce the work of these songwriters to show that contemporary music lyrics can be literary and convey deep meaning and emotion.

In 2007, I was offered a rare opportunity to present my long-years work in the field of French music to French and Armenian audiences. I had prepared a CD, “Aznavour-Brassens-Brel-Ferre-Trenet-Piaf,” 19 songs translated and sung by myself in Armenian. Unfortunately, this project has not been materialized and is still in a drawer. However, when I played these songs here and there, I realized that there was a great desire for them in Armenian. I was convinced that the interpretation of these works in Armenian was an important task for the good of the Armenian song. I was often asked whether I had such-and-such song in Armenian by such-and-such singer. In fact, it was especially about your songs. This interest was the impetus for my undertaking the creation of a whole album dedicated to your songs in Armenian.

This is the story behind this bouquet arranged from your greatest songs, translated and sung in Armenian. This is my testament to your art, my gift to you in honor of your 85 years, which does not represent a number, but rather the rich tapestry of a life woven from an unstoppable creative energy. I also believe that this is an offering of benefit to those Armenians, who do not have a connection to the French language, but have a respect and admiration for your music bordering on worship, even though in many cases they are listening to your songs without even knowing what the words mean.

The process of translating these 13 songs has been at times smooth and effortless, and at other times, quite torturous. Imagine a song giving you no peace day and night for three months straight, or seeming untranslatable right from the onset. And yet you dive wholeheartedly into the endeavor with unusual persistence, and after months engaged in a battle with

11

words, you finally discover just the right phrase and image. At last, having conquered it, you submit it to your wife’s review, only to be told that it is all wrong and back to the drawing board you must go. We have even gone away for a few days to retreat and relax, only to have a song appear like a third companion who persistently trailed us day and night.

The task of arranging the music also presented challenges. Nearly every song was arranged by Tigran two or three times from scratch. We did not want to copy the original arrangements, nor did we want to veer away too dramatically, because our main objective was to make your songs resonate in Armenian - not to create an entirely new interpretation.

These songs, in their rough drafts, have been heard by many - both people I know well and strangers alike. I have always received their support and their encouragement for this album to reach fruition. I know that I have done it with love and dignity, and I hope it will be worthy of your respect.

With all my admiration,Berge Turabian

12

Blessed be the translatorWritten by Gerald Papasian

“When Man grew ambitious, God destroyed theTower of Babel, and everyone began to speak indifferent tongues. However, in His infinite grace,He also created people to rebuild those bridges, toenable dialogue and the diffusion of human thought. That person, whose name we so rarely take the trouble to notice when we open a foreign book, is the translator.” These words, written by the author of the Alchemist, Paolo Coelho, were inspired by his visit to Armenia in October 2004 when he attended the Holy Translator’s celebration at the tomb of Mesrob Mashtots in Oshakan. “Armenia, as far as I know, is the only place in the world that has declared the day of the Holy Translator,” he exclaims in his book Like The Flowing River.

Not every translator, however, has had the goodfortune of enjoying recognition. And as Coelhorightfully mentions, we often take for granted the efforts of the anonymous translator who gives us access to works that otherwise would remain unknown. Sometimes we even question the usefulness of translation. In the case of poetry and music lyrics (especially classical), it is considered by purists, impossible to decently translate anything. “Translated Poetry is like a rose in a window case.” writes the poet Hovhannes Toumanian who has translated from Russian and German. He continues: “One may appreciate its form and color, but never savor its fragrance.”

I, myself, have worked on many poetic translations

as well as operas throughout my career, and thus appreciate every detail of every syllable and, in the case of music, every word stress over which one may toil and spend sleepless nights. Yet the fragrance of the original language often does not come across. However, before any pretentions of being a translator, I am first and foremost an actor, and I have learned throughout the years a few ‘tricks of the trade.’ A performer who knows the original, may compensate for the missing flavour by his skill in handling speech and his interpretation!

Charles Aznavour is not a simple lyricist but a true wordsmith – a poet who utilizes language tothe utmost. He knows how to find the perfect word to describe a particular emotion. To translate his songs, and to do justice to them, one has not only to possess erudition in the French and Armenian languages and literatures, but also to be a gifted poet and musician so that each word stress falls into its right place in the melodic line, and makes the song sound phonetically ‘singable,’ while remaining faithful to the original meaning.

For those who still do not know the author of this wonderful album, it is sufficient to take a quick look at Berge Turabian’s biography to agree with me that he is the ideal person to make us truly appreciate Aznavour’s songs. Not only does he fulfil all the above requirements but he is also a performer, thus capable of interpreting his translations, offering to us the same pleasure that we enjoy when listening to the original songs in French. For those who do not know French, let me assure you that Berge Turabian does not cheat

13

to find rhymes and beautiful sounding words. With a particular attention to detail and precision, Berge’s translations are so faithful to the original meanings of the songs that they seem to be written in Armenian by Charles Aznavour himself.

In the sixties Abraham Alikian published selectedworks by Aznavour in Armenian. However charming these translations were, they were rarely put to music. Perhaps they were considered better read as poems than performed as songs. They were useful, though, in making us realise what a poet Charles Aznavour is. It is true that in general, the French tradition of song writing is known for giving equal weight to lyrics and melody. Listening to Aznavour in languages other than French, one would appreciate even more what Berge has done.

Today, with these new Armenian translationsspecifically made to be sung, Berge may beopening doors for a new generation of composers in Armenia, inspiring them to use more sophisticated lyrics for their songs. However, I believe that this album will interest an audience beyond the specialist. Aznavour in Armenian by Berge, together with his singing and interpretation, will undoubtedly reach a larger, new generation. As one 19 year-old young man from Armenia said in reaction to this album, “I’ve always loved Aznavour for his melodies and perhaps also because he has helped us so much in Armenia when we most needed it. But now I see why he is considered such a great artist and is so much appreciated worldwide. I am sure that all my friends will adore this.” Berge Turabian has built a bridge across the language barrier and both sides

will surely be thankful: the Armenian speaking public, who will discover the talent of one of their native sons and perhaps Aznavour himself whose work, finally reaches his own people through an outstanding translator.

Gerald Papasian is a Paris based actor/director who has produced many translations from Armenian into English and French and vice versa. His published translations include the libretto of the opera Anoush, sung in English for the firsttime in his Michigan Opera Theatre production, the libretto of Arshak II in English and Armenian both in singing versions, performed in Armenian at the San Francisco Opera, Sojourn At Ararat, poems of Armenia. Recently Papasian was awarded the Movses Khorhenatsi presidential medal in Armenia for his lifetime contribution to the research, study and propagation of the heritage of Armenian theatre, opera and literature on international stages. He currently tours with Irina Brook’s Theatre Company of which he is a founding member.

14

Béni soit le traducteurpar Gérald Papasian

“Comme l’Homme devenait ambitieux, Dieu détruisit la Tour de Babel, et tous commencèrent aparler des langues différentes. Pourtant, dans soninfinie bonté, Il donna aussi naissance a des genscapables de construire ces ponts qui permettent ledialogue et la diffusion de la pensée humaine. Cette personne, dont nous nous soucions rarement de retenir le nom quand nous ouvrons un livre étranger, est le traducteur”. Ces mots écrits par Paolo Coelho, l’auteur de l’Alchimiste, furent inspirés par sa visite en Arménie en octobre 2004 alors qu’il assistait a la célébration du Saint Traducteur auprès de la tombe de Mesrob Mashtots a Oshakan. “L’Arménie est, a ma connaissance, l’unique lieu au monde qui consacre un jour au Saint Traducteur”, s’est-il exclamé dans son livre Comme le fleuve qui coule.

Tout traducteur n’a toutefois pas eu la chance debénéficier de la reconnaissance. Et Coelho a raisonde signaler que nous considérons souvent commeallant de soi les efforts du traducteur anonyme quinous donne accès a des oeuvres qui, autrement, nous seraient restées inconnues. Nous nous interrogeons même quelquefois sur l’utilité de la traduction. Dans le cas de la poésie ou des paroles de partitions musicales (surtout pour la musique classique), les puristes considèrent qu’une traduction honnête est impossible. “Un poème traduit ressemble a une rose dans une vitrine, on peut apprécier sa forme et sa couleur mais jamais son parfum ni son goût” , écrit Hovhannes Toumanian, poète lui-même et traducteur du russe et de l’allemand.

J’ai moi-même travaillé tout au long de ma carrière a la traduction de nombreux poèmes et livrets d’opéra, et j’ai apprécié chaque détail de chaque syllabe, et dans le cas de la musique, l’inflexion de chaque mot, sur lesquels on peut s’acharner et passer des nuits d’insomnies. Et malgré tout, trop souvent, le parfum de la langue originale ne passe pas. Néanmoins, avant de prétendre être traducteur, je suis d’abord et par-dessus tout un acteur, et j’ai appris tout au long de ces années “quelques trucs du métier”. Un interprète qui connaît la version originale peut compenser la perte du parfum par la maîtrise de la diction et surtout par son interprétation!

Charles Aznavour n’est pas un simple paroliermais un véritable orfèvre du langage. C’est unpoète qui utilise les mots au plus juste. Il sait quelest le terme qui décrit le plus parfaitement telleémotion particulière. Pour traduire ses chansonset leur rendre justice, il ne suffit pas de posséderl’érudition nécessaire en français et en arménien,encore faut-il être soi-même un poète et un musicien talentueux afin que chaque mot trouve sa juste place dans la ligne mélodique et que la chanson soit phonétiquement “chantable”, tout en demeurant fidèle au sens original.

Pour ceux qui ne connaissent pas encore l’auteur dece merveilleux album, il suffit de lire la biographiede Berge Turabian pour réaliser qu’il est la personne idéale susceptible de nous faire apprécier réellement les chansons d’Aznavour. Il ne se contente pas de remplir les conditions que nous avons déja énoncées, mais c’est aussi un interprète capable de nous offrir grâce a ses traductions le

15

même plaisir que nous éprouvons en écoutant les chansons originales en français. Pour ceux qui ne connaissent pas le français, sachez que Berge Turabian ne triche pas lorsqu’il découvre rimes et assonances. Les traductions de Berge sont particulièrement précises et attentives au détail, a tel point que leur fidélité au sens original des chansons pourrait faire croire qu’elles ont été écrites par Charles Aznavour lui-même.

Dans les années soixante Abraham Alikian a publié en arménien des oeuvres choisies d’Aznavour. Malgré le charme de ces traductions, elles n’ont que rarement été mises en musique. Peut-être ont-elles davantage été considérées comme des poèmes a lire que comme des chansons a interpréter. Elles ont toutefois été utiles puisqu’elles nous ont fait connaître Aznavour comme poète. Il est vrai que dans le domaine de la chanson, la tradition française accorde autant de poids a la musique qu’a la mélodie. En écoutant les chansons d’Aznavour en d’autres langues, on appréciera d’autant plus le travail de Berge.

Aujourd’hui, grâce a ces traductions en arménienspécialement destinées a être chantées, Berge ouvre les portes a une nouvelle génération de ompositeurs en Arménie, en les incitant a composer des chansons aux paroles plus élaborées. Mais je crois également que cet album intéressera un public qui ne se réduit pas aux spécialistes. Grâce a l’interprétation en arménien que Berge nous donne, Aznavour touchera une génération plus jeune et plus nombreuse. C’est ainsi qu’un jeune Arménien de 19 ans a dit a propos de l’album : “J’ai toujours aimé Aznavour pour ses

mélodies et peut-être aussi pour l’aide qu’il nous a apportée quand nous en avions le plus besoin. Mais maintenant, je vois pourquoi il est considéré dans le monde entier comme un si grand artiste. Je suis sûr que tous mes amis l’adoreront”.

Berge Turabian a bâti un pont par dessus lesbarrières des langues et tous sauront le remercier :le public arménien découvrira le talent d’un de sesfils, et peut-être Aznavour lui-même dont l’oeuvreatteindra finalement son propre peuple grâce a untraducteur d’exception.

Gérald Papasian est un acteur et metteur en scène vivant a Paris qui a produit de nombreuses traductions d’arménien en anglais et en français et vice versa. Il a traduit entre autres le livret de l’opéra Anoush, interprété pour la première fois en anglais dans une production du Michigan Opera Theatre, le livret d’Arshak II en anglais et en arménien dans leurs versions chantées, joué en arménien a l’Opéra de San Francisco, Séjour au mont Ararat, poèmes d’Arménie. Papasian a récemment été récompensé en Arménie par lamédaille présidentielle “Movses Khorenatsi” pour avoir consacré sa vie a la recherche, a l’étude et a la diffusion de l’héritage du théâtre, de l’opéra et de la littérature arménienne sur les scènes internationales. Actuellement, il participe aux tournées de la Compagnie Irina Brook dont il est un membre fondateur.

16

Օրհնյալ է թարգմանիչըժիրայր Բաբազյան

«Երբ մարդիկ դարձան ամբարտավան, Աստված կործանեց Բաբելոնի աշտարակը, և նրանք սկսեցին խոսել տարբեր լեզուներով։ Սակայն, իր անսահման շնորհով, Աստված նաև արարեց մարդկանց, որ ունակ են երկխոսության կամուրջներ կառուցելու՝ մարդկային միտքը տարածելու համար։ Այդ անձինք, որոնց անունը շատ հաճախ անուշադրության ենք մատնում, երբ կարդում ենք օտար հեղինակների գրքերը, թարգմանիչներն են»։ Այս խոսքերը գրել է«Ալքիմիկոսի» հեղինակ Պաոլո Կոելոն 2004 թ. Օշականում Սուրբ Թարգմանչաց տոնինմասնակցելու առիթով։ «Հայաստանը, որքանինձ հայտնի է, աշխարհի միակ երկիրն է, որըԹարգմանչաց տոն է հռչակել», հիացմունքովգրում է նա իր «Ինչպես հոսող գետը» գրքում։

Ոչ բոլոր թարգմանիչներին է սակայն բախտ վիճակվում գնահատանք վայելելու։ Եվ, ինչպես Կոելոն է իրավացիորեն նշում, մենք հաճախ անտեսում ենք այն անանուն թարգմանչին, որի ջանքերի շնորհիվ բացահայտել ենք մի նորստեղծագործություն, որն այլապես մեզ անհայտ էր մնալու։ Երբեմն նույնիսկ կասկածի տակ ենք առնում թարգմանության կարևորությունը։ Հատկապես բանաստեղծության և երգի տեքստի դեպքում, ըստ մաքրամոլների, անկարելի է որևէ բան լիարժեք թարգմանել։ «Թարգմանությունը ապակու տակ դրված մի վարդ է», – գրել է Հովհաննես Թումանյանը, որը ինքն էլ թարգմանել է ռուսերենից ու գերմաներենից. «Այսինքն թե՝ ձևը կտեսնես, բայց բուրմունքը չես զգալ»։

Իմ ստեղծագործական կյանքի ընթացքում

ինքս էլ շատ եմ չափածո և նաև օպերային գործեր թարգմանել, ուստի խիստ կարևորում եմ յուրաքանչյուր վանկի, իսկ երգի դեպքում՝յուրաքանչյուր բառաշեշտի մանրամասները,որոնք հղկելու համար տքնում ես անքունգիշերներ... Եվ, այնուամենայնիվ, բնագրիբուրմունքը հաճախ չի հաջողվում փոխանցել։Սակայն, առանց թարգմանիչ լինելու հավակնության, ես նախևառաջ դերասան եմ, և տարիների ընթացքում յուրացրել եմ իմ «փեշակի» որոշ հնարքներ։ Կատարողը,եթե գիտի բնագրի լեզուն, կարող է բացակաբուրմունքի փոխարժեքն ստանալ իր խոսքի վարպետությամբ և մեկնաբանելու հմտությամբ։

Շառլ Ազնավուրը սոսկ երգերի տեքստեր գրող չէ, այլ բառերի վարպետ. բանաստեղծ, որն առավելագույն չափով է օգտվում լեզվից։ Ամեն զգացմունքի համար գտնում է ամենաճիշտ բառը։ Նրա երգերն ըստ արժանվույն թարգմանելու համար բավարար չէ ֆրանսերեն ու հայերեն լեզու–գրականություն իմանալը, այլ պետք է նաև օժտված բանաստեղծ ու երաժիշտ լինել, որպեսզի յուրաքանչյուր բառի շեշտն իրճիշտ տեղը գտնի մեղեդային տողում և երգըդարձնի հնչյունային առումով «երգելի»՝միաժամանակ հավատարիմ մնալով բնագրիիմաստին։

Նրանք, ովքեր դեռ չեն ճանաչում այս հրաշալի ալբոմի հեղինակին, բավական է մի հայացք նետեն Պերճ Թյուրաբյանի կենսագրությանը՝ ինձ հետ համաձայնելու համար, որ Պերճը այն կատարյալ անձն է, որի շնորհիվ մենք կարող ենք ըստ արժանվույն գնահատել Ազնավուրիերգերը։ Նա ոչ միայն ապահովում է վերըհիշատակած բոլոր պայմանները, այլև երգիչ– կատարող է, այսինքն ընդունակ է մեկնաբանելու

17

իր թարգմանությունները՝ մեզ պատճառելով այն նույն հաճույքը, որ ստանում ենք այդ երգերը ֆրանսերեն լսելիս։ Նրանք, ովքեր ֆրանսերեն չգիտեն, թող վստահ լինեն, որ Պերճը մեզ չի խաբում սուտ հանգերով ու հնչեղ բառերով։ Իրենց մանրամասներով ու ճշգրտությամբ Պերճի թարգմանություններն այնքան հավատարիմ են բնագրի իմաստին, որ թվում է, թե Ազնավուրն ինքն է դրանք հայերեն գրել։

60-ական թթ. Աբրահամ Ալիքյանը հայերեն լույս ընծայեց Ազնավուրի երգերի մի ընտրանի։ Լինելով գրավիչ թարգմանություններ` դրանք այնուամենայնիվ հազվադեպ են երգվել։ Թերևս, առավելաբար ընթերցվելու համար են նախատեսված եղել։ Եվ այդ թարգմանություններն օգնել են, որ գիտակցենք, թե ինչպիսի մեծ բանաստեղծ է Ազնավուրը։ Հայտնի է, որ Ֆրանսիական երգը միշտ էլ նույնքան կարևորել է տեքստը, որքան մեղեդին։ Ազնավուրին ֆրանսերենից զատ որևէ այլ լեզվով լսելիս շատ ավելի ես գնահատում այն գործը, որ Պերճն է արել:

Այսօր, շնորհիվ այս նոր հայերեն թարգմանությունների, որ արվել են հատկապես երգվելու համար, Պերճը գուցե Հայաստանի նոր սերնդի կոմպոզիտորների առջև դռներ է բացում` ներշնչելով, որ իրենց երգերի համար ավելի իմաստալից տեքստեր գործածեն։Ինչևէ, ես կարծում եմ, որ այս ալբոմը մասնագետներից անդին շատ-շատերին է հետաքրքրելու: Ազնավուրը հայերեն՝ Պերճ Թյուրաբյանի թարգմանությամբ ու մեկնաբանությամբ, անկասկած գրավելու է շատ ավելի մեծ լսարան՝ նոր ու երիտասարդ սերնդին: Ահա թե ինչ ասաց 19-ամյա մի հայ երիտասարդ այս երգերը լսելով. «Միշտ սիրել եմ Ազնավուրին իր

մեղեդիների համար և գուցե նաև այն բանի, որ նա մեզ օգնության ձեռք մեկնեց, երբ Հայաստանում դրա կարիքը շատ էր։Բայց հիմա նոր եմ հասկանում, թե ինչու է աշխարհով մեկ նա համարվում մեծ արվեստագետ։Հաստատ գիտեմ, որ բոլոր ընկերներս պաշտելու են այս գործը»։

Պերճ Թյուրաբյանը կամուրջ է կառուցելլեզվական պատնեշի վրա, և այդ պատնեշիերկու կողմերից էլ շնորհակալ կլինեն նրան. մի կողմից՝ հայախոս ունկնդիրը, որ լիովին է բացահայտելու իր մեծ հայրենակցի տաղանդը, մյուս կոցմից՝ գուցե Ազնավուրն ինքը, որ իր ստեղծագործությունը վերջապես հասել է իր ժողովրդին՝ բացառիկ մի թարգմանիչ–մեկնաբանի շնորհիվ։

Ժիրայր Բաբազյանը փարիզաբնակ դերասան և բեմադրիչ է, որը բազմաթիվ թարգմանություններ է կատարել հայերենից անգլերեն ու ֆրանսերեն և հակառակը։Նրա հրատարակված թարգմանություններից են «Անուշ» օպերայի լիբրետոն, որն առաջին անգամ անգլերենով բեմադրվել է Միչիգանի Օպերային Թատրոնում, «Արշակ Երկրորդ» օպերայի լիբրետոն անգլերեն և հայերեն երգեցիկ տարբերակներով, բեմադրվել էհայերեն Սան Ֆրանցիսկոյի Օպերայում, և«Արարատյան Կայան. ԲանաստեղծություններՀայաստանից» ժողովածուն։Վերջերս Բաբազյանին շնորհվել է «Մովսես Խորենացի» նախագահական շքանշանը այն երկարամյա հետազոտությունների համար, որ արել է ի նպաստ հայ թատրոնի ավանդները տարածելու, թատրոնը, գրականությունն ու օպերան միջազգային բեմեր հանելու համար։Ներկայումս Բաբազյանը ներկայացումներովշրջագայում է Իրինա Բրուկ Թատերախմբի հետ, որի հիմնադիր անդամներից է։

19

երգերchansons

songs

20

Paroles de Charles Aznavour Musique de Georges Garvarentz

AutobiographieJ’ai ouvert les yeux sur un meublé tristeRue Monsieur Le Prince au Quartier LatinDans un milieu de chanteurs et d’artistesQu’avaient un passé, pas de lendemainDes gens merveilleux un peu fantaisistesQui parlaient le russe et puis l’arménienSi mon père était chanteur d’opéretteNanti d’une voix que j’envie encoreMa mère tenait l’emploi de soubretteEt le troupe ne roulait pas sur l’orMais ma sœur et moi étions à la fêteBlottis dans un coin derrière un décorTous ces comédiens chargés de familleMais dont le français était hésitantDevaient accepter pour gagner leur vieLe premier emploi qui était vacantConduire un taxi ou tirer l’aiguilleÇa pouvait se faire avec un accentAprès le travail les jours de semaineCes acteurs frustrés répétaient longtempsPour le seul plaisir un soir par quinzaineDe s’offrir l’oubli des soucis d’argentEt crever de trac en entrant en scèneDevant un public formé d’émigrantsQuand les fins de mois étaient difficilesQuand il faisait froid, que le pain manquaitOn allait souvent honteux et fébrileAu Mont de piété où l’on engageaitUn vieux samovar, des choses futilesObjets du passé, auxquels on tenait

On parlait de ceux morts près du BosphoreBuvait à la vie, buvait aux copainsLes femmes pleuraient et jusqu’aux auroresLes hommes chantaient quelques vieux refrainsQui venaient de loin, du fond d’un folkloreOù vivaient la mort, l’amour et le vinNous avions toujours des amies à tableLe peu qu’on avait on le partageaitMes parents disaient: “ Ce serait le diableSi demain le ciel ne nous le rendait “Ce n’est pas là geste charitable:Ils aimaient les autres et Dieu nous aidaientTandis que devant poêles et casserolesMon père cherchait sa situationJour et nuit sous une lampe à pétroleMa mère brodait pour grande maisonEt nous avant que d’aller à l’écoleFaisions le ménage et les commissionsAinsi je grandis sans contrainte aucuneMe soûlant la nuit, travaillant le jourMa vie a connu diverses fortunesJ’ai frôlé la mort, j’ai trouvé l’amourJ’ai eu des enfants qui m’ont vu plus d’uneFois me souvenir le cœur un peu lourdRue Monsieur Le Prince au Quartier LatinDans un milieu de chanteurs et d’artistesQu’avaient un passé, pas de lendemainDes gens merveilleux un peu fantaisistesQui parlaient le russe et puis l’arménien

1980

21

Խոսք՝ Շառլ Ազնավուր Երաժշտություն՝ Ժորժ Գարվարենց

ԻնքնակենսագրությունՄի անշուք տան մեջ ինձ տրվեց այս կյանքըՓարիզում Մսյո Լը Պրենս փողոցումՈրտեղ հնչում էր միշտ երգն ու նվագըՀրաշք մարդկանց ում նույն ցավն էր միացնումՀուշերն անցյալի և խոսքն ու կատակըՌուսերեն լեզուն լեզուն հայերեն Մի օպերետում երգիչ էր իմ հայրըՁայնը իր չքնաղ ականջիս է դեռԽաղում էր նաև նույն խմբում իմ մայրըՍակայն թատրոնի շահը մեծ բան չէրՔրոջս ու ինձ համար այդ միջավայրըԱսես մի հեքիաթ կամ էլ տոն լիներԲազում հոգսերով այդ դերասաններըՈր հազիվ էին ֆրանսերեն խոսում Անում էին վատ վճարվող գործերըՄեքենա վարում կար անում հյուսում Որ մի կերպ հոգան առօրյա ծախսերըԳործեր ուր պետք չէր իմանալ լեզունԻսկ գործից հետո այդ մարդկանց աշխարհըԲեմն էր ուր հաճախ մինչև առավոտՓորձում էին անվերջ նոր թատերախաղըՈր մոռանան հոգսերն իրենց ցավոտԵվ ամիսը մեկ ցույց տան իրենց խաղըՏարագիր մարդկանց արվեստի կարոտԻսկ ձմռան ցրտին երբ չկար օրվա հացը Գնում էինք լուռ երկչոտ գլխահակՈր գրավ դնենք մեր վերջին ունեցածըՄի հին ինքնաեռ կամ մի հին ապրանքԳուցե անարժեք բայց միակ մեր գանձըԱնցյալի մասունք` մեր հոգուն շատ թանկ

Հետո հավաքված հիշում էին աքսորըԽմում զոհերի ողջ հիշատակինԽմում ու երգում մինչև հաջորդ օրըԵվ կանանց լացն էր միանում երգինԵրգին այն հնօրյա հուզական ու խորըՇաղախված վշտով ու սիրով կյանքիՕր չկար որ հյուր չլիներ մեր տանըՄենք սիրով էինք կիսում աղ ու հացՀայրս ասում էր առատ լցրեք սեղանըՈւ կյանքում երբեք չեք մնա սովածՄեր տանը երբեք չեն խնայել դրամըԵվ մեզ ձեռքն իր միշտ մեկնել է ԱստվածՀայրս փնտրում էր իր դիրքն ու իր գործը Երբ խոհարար էր մի ճաշարանումՄինչ մորս արած նրբին ձեռագործըՉնչին գնով էին խանութներն առնումԻսկ մենք քույրս ու ես մինչև դպրոցըՏան գործերն էինք երկուսով անումԱյդպես ապրելով մտա այս աշխարհըՍիրեցի տքնել սիրեցի գինինՈւ տեսա կյանքում և բարին և չարըՈւնեցա ես սեր զավակներ ու կինՈր տեսան հաճախ արցունքներս դառըՀիշելիս անցյալն ու մեր տունը հին Փարիզում Մսյո Լը Պրենս փողոցումՈրտեղ հնչում էր միշտ երգն ու նվագըՀրաշք մարդկանց ում նույն ցավն էր միացնումՀուշերն անցյալի և խոսքն ու կատակըՌուսերեն լեզուն լեզուն հայերեն

22

Paroles et musique de Charles Aznavour

Hier encoreHier encore j’avais vingt ansJe caressais le tempsEt jouais de la vieComme on joue de l’amourEt je vivais la nuitSans compter sur mes joursQui fuyaient dans le tempsJ’ai fait tant de projets qui sont restés en l’airJ’ai fondé tant d’espoirs qui se sont envolésQue je reste perdu ne sachant où allerLes yeux cherchant le ciel mais le coeur mis en terre

Hier encore j’avais vingt ansJe gaspillais le tempsEn croyant l’arrêterEt pour le retenir même le devancerJe n’ai fait que courirEt me suis essouffléIgnorant le passé conjuguant au futurJe précédais de moi toute conversationEt donnais mon avis que je voulais le bonPour critiquer le monde avec désinvolture

Hier encore j’avais vingt ansMais j’ai perdu mon tempsÀ faire des foliesQui ne me laissent au fondRien de vraiment précisQue quelques rides au frontEt la peur de l’ennui

Car mes amours sont mortes avant que d’existerMes amis sont partis et ne reviendront pasPar ma faute j’ai fait le vide autour de moiEt j’ai gâché ma vie et mes jeunes annéesDu meilleur et du pireEn jetant le meilleurJ’ai figé mes souriresEt j’ai glacé mes pleurs

Où sont-ils à présentA présent mes vingt ans?

1964

23

Խոսք և երաժշտություն՝ Շառլ Ազնավուր

Դեռ երեկԴեռ երեկ քսան տարեկանՕրերս էի մսխումՈւ կյանքի հետ խաղումԱսես սիրո մի խաղԳիշերներ լուսացնումԱռանց զգալու ավաղՈր կյանքս էր զուր անցնումԾրագրերս դարձան դղյակներ ավազեՀույսերս մեկ առ մեկ թռան քամուն տրվածՈւ չգիտեմ այսօր ու՞ր դեպի ու՞ր վազեմՀայացքս երկնքին սիրտս հողին հառած

Դեռ երեկ քսան տարեկանՕրերս էի վատնումԿարծելով թե դրանքԱնվերջ են անհատնում և ժամանակն

անսպառԱնմիտ վազքի մեջ այդՄնացի հևասպառԱնցյալն անտեսելով վաղվա հույսով ընդմիշտԻմ “ես”-ն էի անվերջ հոլովում ու շեշտումՈւ իմ կարծիքն էի միայն համարում ճիշտԵրբ ես աշխարհն էի հեշտ ու հանգիստ դատում

Դեռ երեկ քսան տարեկանԲայց կյանքս զուր անցավԱնմիտ էի այնքանՈւ իմ սրտում ոչինչԱյն չթողեց ավաղՄիայն դեմքիս կնճիռՀոգուս ձանձրույթի վախ

Ու սերերս մեռան դեռ անգամ չծնվածԸնկերներս չկան հեռացել են անդարձՈւ մի անդունդ է խոր ահա բացվել իմ շուրջԻմ կյանքն ու իմ ջահել տարիներն էին փուչԵրբեք չհասկացաՈրն էր վատ որը լավԺպիտս արցունքոտԱչքիս մեջ քարացավ

Եվ ու՞ր է ու՞ր հիմաԱնցյալն իմ քսանամյա

24


Tu t’laisses allerC’est drôl’ c’que t’es drôle à r’garder T’es là, t’attends, tu fais la tête Et moi j’ai envie d’rigoler C’est l’alcool qui monte en ma tête Tout l’alcool que j’ai pris ce soir Afin d’y puiser le courage De t’avouer que j’en ai marr’ De toi et de tes commérages De ton corps qui me laisse sage Et qui m’enlève tout espoir

J’en ai assez faut bien qu’j’te l’dise Tu m’exaspèr’s, tu m’tyrannises Je subis ton sal’caractèr’ Sans oser dir’ que t’exagèr’s Oui t’exagèr’s, tu l’sais maint’nant Parfois je voudrais t’étrangler Dieu que t’as changé en cinq ans Tu t’laisses aller, tu t’laisses aller

Ah ! tu es belle à regarder Tes bas tombant sur tes chaussures Et ton vieux peignoir mal fermé Et tes bigoudis quelle allure Je me demande chaque jour Comment as-tu fait pour me plaire Comment ai-j’ pu te faire la cour Et t’aliéner ma vie entière Comm’ ça tu ressembles à ta mère Qu’a rien pour inspirer l’amour

D’vant mes amis quell’ catastroph’ Tu m’contredis, tu m’apostrophes Avec ton venin et ta hargne Tu ferais battre des montagnes Ah ! j’ai décroché le gros lot Le jour où je t’ai rencontrée Si tu t’taisais, ce s’rait trop beau Tu t’laisses aller, tu t’laisses aller

Tu es un’brute et un tyran Tu n’as pas de cœur et pas d’âme Pourtant je pense bien souvent Que malgré tout tu es ma femme Si tu voulais faire un effort Tout pourrait reprendre sa place Pour maigrir fais un peu de sport Arranges-toi devant ta glace Accroche un sourire à ta face Maquille ton cœur et ton corps

Au lieu d’penser que j’te déteste Et de me fuir comme la peste Essaie de te montrer gentille Redeviens la petite fille Qui m’a donné tant de bonheur Et parfois comm’ par le passé J’aim’rais que tout contre mon cœur Tu t’laisses aller, tu t’laisses aller

1960

25


Կորցրել ես քեզԻնչքան, ախ ինչքան ես ծիծաղելիԴեմս կանգնած խիստ ու մռայլ Իսկ ես հարբած եմ սոսկալի Ուզում եմ մի լավ հռհռալԽմել եմ մինչև վերջ այսօրՈր քեզ անվախ խոստովանեմ Թե զզվում եմ ես օրեցօրՔեզնից քո ճառերից ամենԱնկիրք եմ ես քո մարմնի դեմԿորցրել եմ հույսերս բոլոր

Արդեն հոգնել եմ քեզանիցՀոգիս հանում ճնշում ես ինձ Զոհն եմ դարձել քո բռնությանԱնցել ես դու չափ ու սահմանԱխ կխեղդեի քեզ անկեղծԲայց ինձ զսպում եմ լավ գիտես Քեզ հինգ տարին որքան փոխեցԿորցրել ես քեզ կորցրել ես քեզ

Այ թե սիրուն ես հա այդպեսԳուլպաներով թարս ու շիտակ Վրադ գցած մի հին զգեստՄազերդ փնթի ու անկարգԲոլորովին չեմ հասկանումԻնչ արեցիր որ ինձ գերեսՈւ տեղ գտնես դու իմ հոգումՈր քեզ սիրեմ ես խենթի պեսՔո մորն ես նմանվում այդպեսՈւ ինձ բնավ չես հմայում

Ընկերներիս մոտ ինչ աղետԿռվում վիճում ես միշտ ինձ հետՔո չարությամբ լեզվով ազդու Աշխարհը ողջ շուռ կտաս դուԱխր ինչ եմ գտել քո մեջՀրաշք կլինի իսկապեսԹե մոռանաս կռիվ ու վեճԿորցրել ես քեզ կորցրել ես քեզ

Այո կոպիտ ես բռնակալՈչ սիրտ ունես ոչ էլ հոգիԲայց չեմ կարող ես մոռանալ Որ դու ընկերն ես իմ կյանքիԹե լինես մի քիչ ուշադիրԳուցե վեճերը մեր հարթվեն Մարզանք արա ու նիհարիրՔեզ հարդարիր հայելու դեմ Ճիգ արա դարձիր ժպտադեմՀոգ տար մարմնիդ հոգիդ մաքրիր

Ու փոխանակ տեսնես անվերջԱտելություն իմ ու քո մեջՓորձիր քեզ մեղմ ու հեզ պահելԴարձիր այն աղջիկը ջահելՈր ինձ տվեց այնքան երազՈւ երբեմն հին օրերի պեսԿուզենայի որ գիրկս գաս Ու քեզ կորցնես ու քեզ կորցնես

26


Mon émouvant amourTu vis dans un silence éternel et muetJe traduis tes regards et lis dans tes souriresInterprétant les mots que tes mains veulent direDans ton language étrange qui semble être un ballet

Un émouvant ballet que tu règles pour moiDe gestes fascinants qui sont jamais les mêmesEt quand du bout des doigts tu murmures je t’aimeJ’ai l’impression parfois comme d’entendre ta voix

Mon amour, mon amourMon amour, mon amourMon amour, mon émouvant amourMon merveilleux amourMon déchirant amour

Comme pour te parler je manquais de moyensMe trouvant près de toi comme en terre étrangèreNe pouvant me servir d’aucun vocabulaireA mon tour j’ai appris le langage des mains

Tu ris un peu de moi quand tu vois mes effortsCar je suis maladroit et fais souvent des gaffesJe n’ai jamais été très fort en orthographeMais j’ai tant à te dire et je t’aime si fort

Mon amour, mon amourMon amour, mon amourMon amour, mon émouvant amourMon merveilleux amourMon déchirant amour

1980

27


Հոգեհույզ իմ սերԴու ապրում ես հավերժ լռության մեջ անբառՀայացքդ եմ կարդում կռահում ժպիտներդԼսում բառերը որ ասում են ինձ ձեռքերդՔո լեզվով որ կարծես լինի թովիչ մի պար

Պարով այդ հոգեհույզ ինձ հետ ես դու խոսումՁեռքերդ հեզաշարժ անվերջ ինձ կախարդում ենԻսկ երբ մատներդ են շշնջում` քեզ սիրում եմԻնձ թվում է հանկարծ թե քո ձայնն եմ լսում

Օ իմ սեր, օ իմ սերՕ իմ սեր, օ իմ սերՕ իմ սեր, դու հոգեհույզ իմ սերԴու հիասքանչ իմ սերԴու տանջալից իմ սեր

Քեզ հետ զրուցելիս ես դառնում եմ անճարՕտար է քեզ համար իմ խոսքերի աշխարհըՓորձում եմ ես սերտել քո ձեռքերի բարբառըՔանզի չունեմ ուրիշ ոչ մի բառապաշար

Ծաղրում ես ժպտալով ջանքերս խոսելուՇփոթվում եմ հաճախ ու անթիվ են սխալներսԵրբեք լավ չեմ սերտել ուղղագրության դասերսԲայց այնքան բան ունեմ սեր իմ քեզ ասելու

Օ իմ սեր, օ իմ սերՕ իմ սեր, օ իմ սերՕ իմ սեր, դու հոգեհույզ իմ սերԴու հիասքանչ իմ սերԴու տանջալից իմ սեր

28


Emmenez-moiVers les docks où le poids et l’ennuiMe courbent le dosIls arrivent le ventre alourdiDe fruits les bateauxIls viennent du bout du mondeApportant avec euxDes idées vagabondesAux reflets de ciel bleuDe mirageTraînant des senteurs poivréesDe pays inconnusEt d’éternels étésOù l’on vit presque nuSur les plagesMoi qui n’ai connu toute ma vieQue le ciel du NordJ’aimerais débarbouiller ce grisEn virant de bord

Emmenez-moi au bout de la terreEmmenez-moi au pays des merveillesIl me semble que la misèreSerait moins pénible au soleil

Dans les bars à la tombée du jourAvec les marinsQuand on parle de filles et d’amourUn verre à la mainJe perds la notion des chosesEt soudain ma penséeM’enlève et me déposeUn merveilleux étéSur la grèveOù je vois tendant les bras

L’amour qui comme un fouCourt au-devant de moiEt je me pends au couDe mon rêveQuand les bars ferment, que les marinsRejoignent leur bordMoi je rêve encore jusqu’au matinDebout sur le port


Un beau jour sur un rafiot craquantDe la coque au pontPour partir je travaillerai dansLa soute à charbonPrenant la route qui mèneA mes rêves d’enfantSur des rives lointainesOù rien n’est importantQue de vivreOù des filles alanguiesVous ravissent le cœurEn tressant m’a-t-on ditDe ces colliers de fleursQui enivrentJe fuirais laissant là mon passéSans aucun remordsSans bagage et le cœur libéréEn chantant très fort


1968

29

Թևերն է ինձ մեկնումԴյութելով ինձ և եսՎազում եմ ու բռնումՍիրո ձեռքըԵրբ բոլորն արդեն մեկնել են տունԵվ պանդոկն է փակԵս կանգնած երազում եմ արթունԱփին մեն-մենակ

Տարեք ինձ այդ ափերը հեռուՏարեք այնտեղ ուր ամառ է արևԱրևի տակ այս կյանքի բեռըԳուցե լինի մի քիչ թեթև

Այդ օտար նավերում ես մի օրԹեկուզ անվճարԿաշխատեմ կտքնեմ ինչպես ճորտԱնվերջ չարաչարՈր հասնեմ երազիսԿղզին այն դյութականՈւր մարդիկ ապրելիսՎայելում են միայնԿյանքի խինդըՈւր կանայք փափկասունԾաղիկներից պես-պեսՄանյակներ են հյուսումՈր գերում են ինչպեսՍիրող սիրտըԿփախչեմ թողնելով իմ ետևԱփսոսանք ու անցյալԱզատված ու բեռներս թեթևԿերգեմ բարձրաձայն



Տարեք ինձ այնտեղ Երբ այս գորշ ցուրտ ափերն են hասնումՆավերը հեռվիցԲեռնված բյուր մրգերով հասունԱշխարհի ծայրիցԲերում են իրենց hետ անհունԿապույտը ծովերիԵրազներով բեղունԱնզուսպ փախուստներիՀրավերքըԲերում արբեցնող բույրերՄի անհայտ աշխարհիԱրևոտ ամառներՈւ մերկ աղջիկներիՍիրո երգըԻմ կյանքում ուր եղել է միայնՑուրտ անձրև ու ձյունԵրազում եմ թողնել ամեն բանԳնալ այդ հեռուն


Պանդոկում նավազները եկվորՄինչև լուսաբացՄեզ պատմում են արկածներ սիրոՄասին ու կանանցՎերանում եմ ես հանկարծՈւ թռչում այդ հեռունՈւ տեսնում իմ դիմացԱրևով ողողունԾովեզերքըՈւր սերը խենթի պես

30


À ma filleJe sais qu’un jour viendra Car la vie le commandeCe jour que j’appréhende Où tu nous quitterasJe sais qu’un jour viendra Où triste et solitaireEn soutenant ta mère Et en traînant mes pasJe rentrerai chez nous Dans un «chez nous» désertJe rentrerai chez nous Où tu ne seras pas

Toi tu ne verras rien des choses de mon coeurTes yeux seront crevés de joie et de bonheurEt j’aurai un rictus que tu ne connais pasQui semble être un sourire ému mais ne l’est pasEn taisant ma douleur à ton bras fièrementJe guiderai tes pas quoique j’en pense ou diseDans le recueillement d’une paisible églisePour aller te donner à l’homme de ton choixQui te dévêtira du nom qui est le nôtrePour t’en donner un autre Que je ne connais pas

Je sais qu’un jour viendra Tu atteindras cet âgeOù l’on force les cages Ayant trouvé sa voieJe sais qu’un jour viendra L’âge t’aura fleurieEt l’aube de ta vie Ailleurs se lèveraEt seul avec ta mère Le jour comme la nuitL’été comme l’hiver Nous aurons un peu froid

Et lui qui ne sait rien du mal qu’on s’est donnéLui qui n’aura rien fait pour mûrir tes annéesLui qui viendra voler ce dont j’ai le plus peurNotre part de passé, notre part de bonheurCet étranger sans nom, sans visage Oh! combienJe le hais et pourtant s’il doit te rendre heureuseJe n’aurai envers lui nulle pensée haineuseMais je lui offrirai mon coeur avec ta mainJe ferai tout cela en sachant que tu l’aimesSimplement car je t’aimeLe jour, où il viendra

1965

31


Իմ աղջկանԳիտեմ կգա մի օր Երբ դու ինչպես բոլորըԿյանքի թելադրանքով Ավաղ մեզ կլքեսԳիտեմ կգա մի օր Երբ ես գրկած քո մորըԿթափառեմ մենակ Տխուր և առանց քեզՈւ կգնանք մեր տուն Որ լուռ է ամայիՈւ կգնանք մեր տուն Որտեղ դու չես լինի

Դու չես տեսնի երբեք իմ մեջ փոխված մի բանԱչքերդ բերկրանքից խինդից կկուրանանԴու կտեսնես դեմքիս ժպիտը հուզումիՍակայն իրականում դիմակ դա կլինիԵս ցավս զսպելով հպարտ քեզ թևանցուկԹաքցնելով իմ մեջ ապրումներիս շարանըՔեզ կուղեկցեմ դեպի եկեղեցու խորանըՈր ձեռքը քո հանձնեմ անհայտ մի օտարիՈվ կխլի քեզնից իմ և քո ազգանունըՈր քեզ ինձ անծանոթ Անունը իր շնորհի

Գիտեմ կգա մի օր Կգա և այն հասակդԵրբ առանց մեզ կընտրես Ճամփան քո նոր կյանքիԳիտեմ կգա մի օր Երբ կտեսնենք պսակդԱրևը քո մի այլ Երկնի տակ կծագիԵւ մենք քո մայրն ու ես Գիշեր կամ թե ցերեկԱմառ կամ թե ձմեռ Գուցե մի քիչ մրսենք

Իսկ նա որ չգիտի ինչքան անքուն գիշերՏանջվել ենք քեզ համար տվել քեզ լույս ու սերԿգա գողանալու մեր գանձը մեկ հատիկԱնցյալը մեր անդարձ օրերը երջանիկՈրքան եմ ախ ատում այդ անանուն մարդունԵվ սակայն թե գտնես իր հետ երջանկությունըԿփարատեմ եմ մեջ իմ կույր ատելությունըԿնվիրեմ նրան իմ սիրտը քո սիրույնԿանեմ ես ամեն ինչ քանի որ քեզ սիրում եմՈւ նրան քեզ կհանձնեմԵրբ որ այդ օրը գա

32

Paroles de Jacques Plante Musique de Charles Aznavour

La bohèmeJe vous parle d’un tempsQue les moins de vingt ansNe peuvent pas connaîtreMontmartre en ce temps-làAccrochait ces lilasJusque sous nos fenêtresEt si l’humble garniQui nous servait de nidNe payait pas de mineC’est là qu’on s’est connuMoi qui criait famineEt toi qui posait nueLa bohème, la bohèmeÇa voulait dire on est heureuxLa bohème, la bohèmeNous ne mangions qu’un jour sur deuxDans les cafés voisinsNous étions quelques unsQui attendions la gloireEt bien que miséreuxAvec le ventre creuxNous ne cessions d’y croireEt quand quelque bistroContre un bon repas chaudNous prenait une toileNous récitions des versGroupés autour du poêleEn oubliant l’hiverLa bohème, la bohèmeÇa voulait dire tu es jolieLa bohème, la bohèmeEt nous avions tous du génie

Souvent il m’arrivaitDevant mon chevaletDe passer des nuits blanchesRetouchant le dessinDe la ligne d’un seinDu galbe d’une hancheEt ce n’est qu’au matinQu’on s’assayait enfinDevant un café-crêmeÉpuisés mais ravisFallait-il que l’on s’aimeEt qu’on aime la vieLa bohème, la bohèmeÇa voulait dire on a vingt ansLa bohème, la bohèmeEt nous vivions de l’air du tempsQuand au hasard des joursJe m’en vais faire un tourA mon ancienne adresseJe ne reconnais plusNi les murs, ni les ruesQui ont vu ma jeunesseEn haut d’un escalierJe cherche l’atelierDont plus rien ne subsisteDans son nouveau décorMontmartre semble tristeEt les lilas sont mortsLa bohème, la bohèmeOn était jeunes, on était fousLa bohème, la bohèmeÇa ne veut plus rien dire du tout

1965

33

Խոսք՝ Ժակ Պլանտ Երաժշտություն՝ Շառլ Ազնավուր

Մեր բոհեմըԵթե քսան դեռ չկաքԳուցե չհասկանաքԴուք իմ այս պատմությունըՄոնմարտրն այն ժամանակիր վարդերով ճերմակԶարդարում էր մեր տունըՈր համեստ էր անշուք Բայց մեր բույնն էր տաքուկՈւ սիրո մեր դրախտըԵս նկարիչ էիՈր փնտրում էր բախտըԻսկ դու բնորդուհիԴա բոհեմն էր մեր բոհեմըԵրջանկության օրերը մերԴա բոհեմն էր մեր բոհեմըԹեկուզ սոված աղքատ օրերՆստած սրճարանումՏղերքով անանունԵրազում էինք փառքըԹե մեզ բախտ վիճակվերՈւ մի նկար ծախվերԿգնայինք մեր հարկըԿուտեինք մի փոր հացՈւ հետո գինովցածԿերգեինք մեր երգերըՄինջև լույս առավոտՄոռանալով ձմեռըՆստած բուխարու մոտԴա բոհեմն էր մեր բոհեմըԴու լավն էիր գեղեցկուհիԴա բոհեմն էր մեր բոհեմըԱմեն մեկս հանճար էր մի

Հաճախ մինչ լուսադեմԿանգնած կտավի դեմՎրձնել եմ քո պատկերըՄերկությունդ անբիծՄարմինդ գիծ առ գիծՔո մարմարե կոնքերըՈւ միայն առավոտՀոգնած բայց հիացկոտՇարունակում էինք կյանքըՄի բաժակ սուրճ խմումՈւ սիրում մեր տքնանքըԵվ սերը մեր սրտումԴա բոհեմն էր մեր բոհեմըԶույգեր էինք քսան տարեկանԴա բոհեմն էր մեր բոհեմըՀեշտ էր ապրել օդով միայնՊատահում է մերթ մերթԵրբ գնում եմ ես ետԱնցյալի մեր վայրերըՆույնը չէ ոչ մի բանԱյն տեղերը չկանՈւր ծնվել է մեր սերըՁեղնահարկը գողտրիկՄեր սանդուղքը նեղլիկԵվ իմ արվեստանոցըՕ տխուր է այնքանՄոնմարտրի մեր փողոցըՈւր էլ վարդեր չկանԴա բոհեմն էր մեր բոհեմըՋահել էինք ազատ ու խենթԴա բոհեմն էր մեր բոհեմըԱյդ օրերը էլ չեն գա ետ

34


Mes emmerdesJ’ai travailléDes annéesSans répitJour et nuitPour réussirPour gravirLes sommetsEn oubliantSouvent dansMa course contre le tempsMes amis, mes amours, mes emmerdesÀ corps perduJ’ai couruAssoifféObstinéVers l’horizonL’illusionVers l’abstraitEn sacrifiantC’est navrantJe m’en accuse à présentMes amis, mes amours, mes emmerdesMes amis c’était tout en partageMes amours faisaient très bien l’amourMes emmerdes étaient ceux de notre âgeOù l’argent c’est dommageÉperonnait nos joursPour être fierJe suis fierEntre nousJe l’avoueJ’ai fait ma vie

Mais il y a un maisJe donneraisCe que j’aiPour retrouver, je l’admetsMes amis, mes amours, mes emmerdesMes relations Vraiment sontHaut placées Décorées Très influent’sBedonnant’s Des gens bienIls sont sérieux Mais près d’eux J’ai toujours le regret deMes amis, mes amours, mes emmerdesMes amis étaient plein d’insoucianceMes amours avaient le corps brûlantMes emmerdes aujourd’hui quand j’y penseAvaient peu d’importanceEt c’était le bon tempsLes canularsLes pétardsLes foliesLes orgiesLe jour du bacLe cognacLes refrainsTout ce qui faitJe le saisQue je n’oublierai jamaisMes amis, mes amours, mes emmerdes

1976

35


Հին հոգսերԱշխատեցիՏքնեցիՕրնիբունԱննկունԵվ անվեհերԴեպի վերԲարձրացաԵվ իմ անվերջՎազքի մեջԵս շատ անգամ մոռացա Հին ընկեր և հին սեր հին հոգսեր ԻնքնամոռացՎերացածՀևասպառԵվ համառԴեպի պատրանքԵրազանքՎազեցիՍակայն ավաղԵս հաճախՑավում եմ շատ բան զոհեցիՀին ընկեր և հին սեր հին հոգսերԻմ ընկերներն ընկեր էին ճիշտՍերերս սեր էին իսկականՀոգսերս ոչ բեռ էին ոչ վիշտԱնհոգ թեկուզ անփող Օրերն ավաղ չկանՇատ եմ հպարտ Շատ հպարտ Իմ փառքովԻմ կյանքովԲայց անկասկած

Կա մի բայցԻմ հոգումԵս ամեն բանԵտ կտամՈր գտնեմ այս նոր կյանքումՀին ընկեր և հին սեր հին հոգսերՈւնեմ կապերՊատվաբերՇատ հզորՈւնևորԽիստ ազդեցիկԼուրջ մարդիկՇատ կարգինԲայց նրանց մեջԵս անվերջԿարոտում եմ իմ կյանքը հինՀին ընկեր և հին սեր հին հոգսեր Իմ ընկերներն օրերս էին անհոգՍերերս և սեր էին և կիրքՀոգսերս չնչին հոգսեր էին լոկ Շատ քիչ բան էր մեզ պետք Որ լինենք երջանիկՏոն ու խնջույքԳինարբուքԽելագարԵրգ ու պարՊարահանդեսՇնորհանդեսԵվ սակայնԱյս ամենովԱյս կյանքովՉեմ մոռանա օրերս այնՀին ընկեր և հին սեր հին հոգսեր

36

Paroles de Robert Gall Musique de Charles Aznavour

LA MAMMAIls sont venus, ils sont tous làDès qu’ils ont entendu ce criElle va mourir la MammaIls sont venus, ils sont tous làMêm’ ceux du sud de l’ItalieY’a mêm’ Georgio le fils mauditAvec des présents pleins les bras,

Tous les enfants jouent en silenceAutour du lit, sur le carreauMais leurs jeux n’ont pas d’importanceC’est un peu leur dernier cadeauÀ la MammaOn la réchauffe de baisersOn lui remont’ ses oreillersElle va mourir la MammaSainte Marie pleine de grâcesDont la statue est sur la placeBien sûr, vous lui tendez les brasEn lui chantant Ave MariaAve Maria

Y’a tant d’amour, de souvenirsAutour de toi, toi la MammaY’a tant de larmes et de souriresA travers toi, toi la Mamma

Et tous les hommes ont eu si chaudSur les chemins de grand soleilElle va mourir la MammaQu’ils boivent frais le vin nouveauLe bon vin de la bonne treilleTandis que s’entassent pêl’-mêleSur les bancs, foulards et chapeaux

C’est drôle on ne se sent pas tristePrès du grand lit de l’affectionY’a même un oncle guitaristeQui joue en faisant attentionÀ la MammaEt les femmes se souvenantDes chansons tristes des veilléesElle va mourir la MammaTout doucement les yeux fermésChantent comme on berce un enfantAprès une bonne journéePour qu’il sourie en s’endormantAve Maria

Y’a tant d’amour, de souvenirsAutour de toi, toi la MammaY’a tant de larmes et de souriresA travers toi, toi la MammaQue jamais, jamais, jamaisTu ne nous quitteras

1963

37

Խոսք՝ Ռոբեր Գալ Երաժշտություն՝ Շառլ Ազնավուր

ՄամանԲոլորն եկան հավաքվեցինՀենց որ տխուր լուրն իմացանՀոգևարքի մեջ է ՄամանԲոլորն եկան հավաքվեցինԱմեն կողմից ԻտալիայիՆույնիսկ Ջորջիոն նզովք որդինՆվերներով ձեռքերը լի

Թոռ ու ծոռներ խաղում են հեզՆստած գետնին շուրջը մահճի Սակայն այդ խաղը պարզապեսԱսես նվեր լինի վերջինԾեր ՄամայինՈւ համբուրում են ջերմ նրանՈւ վերմակով ծածկում վրանՀոգևարքի մեջ է ՄամանԱստվածամայր նրան կեցոԻր սնարին պատկերն է քոԳթա իրեն ու ողորմեաԵրգիր նրան Ավե ՄարիաԱվե Մարիա

Այնքան հուշեր և այնքան սերԱյսօր քո շուրջը կա ՄամաԱյնքան ժպիտ և արցունքներ Այսօր քո շուրջը կա Մամա

Եվ արևկող ճամփաներովՀեռու մոտիկ եկան հասանՀոգևարքի մեջ է ՄամանՈւ նոր քաշած գինին հերթովԽմում են և հուշեր պատմումԱնվերջ գալիս են ու բերումՀաց ու գինին զամբյուղներով

Տարօրինակ է չեն սգումՄահճի կողքին չկա լացող Նույնիսկ կիթառ է նվագում Մի քեռորդի լուռ հեռացողԾեր ՄամայինԿանայք հիշում են հին երգերՄելամաղձոտ երգեր հսկման Հոգևարքի մեջ է Մաման Երգում են մեղմ շշնջալովԻնչպես օրորը մանուկինՏալով քնքշանք սեր ու գորովՈր նա ննջի ժպիտն աչքին Ավե Մարիա

Այնքան հուշեր և այնքան սերԱյսօր քո շուրջը կա ՄամաԱյնքան ժպիտ և արցունքներ Այսօր քո շուրջը կա ՄամաՈր երբեք երբեք երբեք Մեզնից չես հեռանա

38


Mourir d’aimerLes parois de ma vie sont lissesJe m’y accroche mais je glisseLentement vers ma destinéeMourir d’aimerTandis que le monde me jugeJe ne vois pour moi qu’un refugeToutes issues m’étant condamnéesMourir d’aimerMourir d’aimerDe plein gré s’enfoncer dans la nuitPayer l’amour au prix de sa viePêcher contre le corps mais non contre l’esprit

Laissant le monde à ses problèmesLes gens haineux face à eux-mêmesAvec leurs petites idéesMourir d’aimer

Puisque notre amour ne peut vivreMieux vaut en refermer le livreEt plutôt que de le brûlerMourir d’aimerPartir en redressant la têteSortir vainqueur d’une défaiteRenverser toutes les donnéesMourir d’aimerMourir d’aimerComme on le peut de n’importe quoiAbandonner tout derrière soiPour n’emporter que ce qui fut nous, qui fut toi

Tu es le printemps, moi l’automneTon coeur se prend, le mien se donneEt ma route est déjà tracéeMourir d’aimer

Mourir d’aimer D’aimer

1971

39


Սիրուց մեռնելՓակվել են իմ կյանքի դռներըՀաշվված են իմ վերջին ժամերըՄնում է ելքն այս ընդունել`Սիրուց մեռնելՏրվել է վերջին դատաստանըՍերն է միակ իմ ապաստանըԵրբ շուրջդ մութ է և անելՍիրուց մեռնելՍիրուց մեռնելԽոյանալ անդունդը գիշերվաՈւ խաչ քաշել այս կյանքի վրաՄարմնի դեմ մեղանչել որ ոգին միշտ մնա

Թողնենք մարդկանց իրենց հոգսերըԱտելությունն ու սին մտքերըԵվ ամեն ինչ մի կողմ թողնելՍիրուց մեռնել

Թե չի լսվում մեր հոգու ձայնըՊետք է փակել սիրո մատյանըԲայց այն երբեք չմոխրացնելՍիրուց մեռնելՀաղթած լքել այս գոյամարտըԹեկուզ պարտված` բարձր ճակատըԽաղի կանոնները խառնելՍիրուց մեռնելՍիրուց մեռնելԹողնել ամեն ինչ մեր ետևումՏանել այն ինչ քեզ է պատկանումՏանել միայն այն ինչ մեզ էր պատկանում

Ես աշուն եմ իսկ դու գարուն եսԴու տենչում ես իսկ ես տրվում եմ Մնում է ինձ իմ ճամփան անցնելՍիրուց մեռնել

Սիրուց մեռնել Սիրուց մեռնել

40


Quand tu m’aimesC’est le vent turbulentSoulevant tes dessousC’est la pluie de printempsQui vient lécher mes jouesQuand tu m’aimes C’est le soleil brûlantQui caresse ma peauEt l’air léger du tempsAu souffle doux et chaudQuand tu m’aimes

C’est en plus de tout çaMille choses encoreQui sont à toi et moiEt perturbent mon corpsD’une infinie faiblesseQuand tu m’aimes

C’est ta voix qui se perdDans un râle amoureuxQui fait vibrer ma chairEt qui mouille mes yeuxDe larmes de tendresseQuand tu m’aimes

C’est le diable et l’enferMêlés à tous nos jeuxC’est le ciel qu’est offertA nous par tous les DieuxQuand tu m’aimes

C’est l’éclipse et l’éclairQui allument nos joiesC’est l’écume des mersQui se meurt sur tes doigtsQuand tu m’aimes

C’est pétri par tes mainsTous mes sens éveillésC’est mon corps sur le tienNos souffle saccadésEt nos gestes intimesQuand tu m’aimes

Ce sont ces tendres crisEt ces plaintes d’amourQui déchirent nos nuitsEt meurent au petit jourDans le plaisir ultimeQuand tu m’aimesQuand tu m’aimesQuand tu m’aimesMon amour

2000

41


Երբ սիրում ես ինձԴա քամին է աշնանՓեշերիդ հետ խաղում Եւ անձրևն է գարնանՈր դեմքիս է մաղում Երբ սիրում ես ինձ

Դա արևն է այրող Թափանցում մաշկիս տակՈւ զեփյուռն է շոյողԻր շնչով մեղմ ու տաքԵրբ սիրում ես ինձ

Դա և այս է և այնԱնսկիզբ ու անվերջԵվ հազար ու մի բանՈր լցվում է իմ մեջԵվ խլում իմ ուժերըԵրբ սիրում ես ինձ

Դա քո ճիչն է մարողՄեր սիրո անկողնումՈր տալիս է ինձ դողԱչքերիս մեջ լցնումՔնքշանքի արցունքներըԵրբ սիրում ես ինձ

Դա դժոխքն է մեր դեմԴիվային խաղերովԵվ երկինք ու եդեմՏրված Աստծու ձեռքովԵրբ սիրում ես ինձ

Դա լույսի մեջ մթնիՄեր բերկրանքն է վառվողԵւ փրփուրն օվկիանիՄատներիդ տակ հալվողԵրբ սիրում ես ինձ

Դա մարմինս է կրքոտՔո ձեռքով խմորվածՔո մարմնին այնքան մոտՀևասպառ ու քամվածՈւ մեր մեղկ գգվանքներըԵրբ սիրում ես ինձ

Դա մեր հևվքն է քնքուշԳիշերվա մեջ անհունՏրտունջները անուժՈր մեռնում են դառնումՄեր վերջին տարփանքներըԵրբ սիրում ես ինձԵրբ սիրում ես ինձԵրբ սիրում ես ինձԴու իմ սեր

42


Comme ils disent J’habite seul avec mamanDans un très vieil appartementRue SarasateJ’ai pour me tenir compagnieUne tortue deux canarisEt une chattePour laisser maman reposerTrès souvent je fais le marchéEt la cuisineJe range, je lave, j’essuie,A l’occasion je pique aussiA la machineLe travail ne me fait pas peurJe suis un peu décorateurUn peu stylisteMais mon vrai métier c’est la nuit.Que je l’exerce, en travesti Je suis artisteJai un numéro très spécialQui finit en nu intégralAprès strip-teaseEt dans la salle je vois queLes mâles n’en croient pas leurs yeux.Je suis un homme oh !Comme ils disent

Vers les trois heures du matinOn va manger entre copainsDe tous les sexesDans un quelconque bar-tabacEt là on s’en donne à cœur joieEt sans complexeOn déballe des véritésSur des gens qu’on a dans le nezOn les lapideMais on fait ça avec humourEnrobé dans des calemboursMouillés d’acideOn rencontre des attardésQui pour épater leurs tabléesMarchent et ondulentSingeant ce qu’ils croient être nousEt se couvrent, les pauvres fousDe ridiculeÇa gesticule et parle fortÇa joue les divas, les ténorsDe la bêtiseMoi les lazzis, les quolibetsMe laissent froid puisque c’est vrai.Je suis un homme oh !Comme ils disent

43


Ասում են Ապրում եմ մորս հետ մենակԵվ ինձ հետ են նույն հարկի տակԿատուն ու շունսՄի դեղձանիկ ու մի կրիաՈր լցնում են իմ առօրյաՄիայնությունսՈրպեսզի մայրս չհոգնիԵս եմ գնում միշտ գնումիԵփում ճաշերըԱվլում մաքրում եմ ու թափումՆույնիսկ երբեմն կարկատումՄորս շորերըՀոգով եմ անում ամեն ինչՄեկ դերձակ եմ մեկ նկարիչՏալիս եմ սերսԳիշերն է բայց իմ գործը բունԵրբ ծպտված մի մութ բեմումԽաղում եմ դերսՈւնեմ հատուկ մի դերախաղՈւր մերկանում եմ ես դանդաղՈր այնքան բարդ էՏեսնում եմ ինչպես իմ դիմացՄարդիկ նայում են ինձ ապշածԱսում են մի՞թեՍա տղամարդ է

Գնում ենք հետո միասինԱմենքով գիշերվա կեսինՄեր սրճարանըԱղջիկ տղա ամեն սեռիԲացում ենք մեր կատակներիՈւրախ շարանըՄեր շուրջը միշտ էլ մեկը կաՈր դառնում է մեր հերթականԾաղրի թիրախըԲայց մենք խայթում ենք հումորովՎարպետորեն գործածելովՆուրբ բառախաղըՏեսնում ենք և անտաշ մարդկանցՈր դուր գալու համար կանանցՄեզ բամբասում ենԿապկում են ու խոսում մեզ պեսՕրորվելով քայլում մեզ պեսԻբր ծաղրում ենԾիծաղելի շարժուձևովԻրենց կերտած այդ կերպարովԱյնքան հպարտ ենԻնձ չի հուզում այդ ծաղրը չարՆույնիսկ երբ նրանք հեգնաբարԱսում են մի՞թեՍա տղամարդ է

44

A l’heure où naît un jour nouveauJe rentre retrouver mon lotDe solitudeJ’ôte mes cils et mes cheveuxComme un pauvre clown malheureuxDe lassitudeJe me couche mais ne dors pasJe pense à mes amours sans joieSi dérisoiresA ce garçon beau comme un DieuQui sans rien faire a mis le feuA ma mémoireMa bouche n’osera jamaisLui avouer mon doux secretMon tendre drameCar l’objet de tous mes tourmentsPasse le plus clair de son tempsAu lit des femmesNul n’a le droit en véritéDe me blâmer de me jugerEt je préciseQue c’est bien la nature quiEst seule responsable siJe suis un homme oh !Comme ils disent

1973

45

Մտնում եմ տուն լույս առավոտՆորից գտնում մելամաղձոտՄիայնությունսՀանում եմ շոր մազ ու թարթիչՊառկում եմ բայց տանջվում աննինջՉի տանում քունսՀիշում եմ իմ ծիծաղելիՏխուր սերերս և էլիՏանջվում է միտքսՀիշում անվերջ այն տղայինՈրի տեսքից աստվածայինԱյրվել է սիրտսԵրբեք նրան ես չեմ կարողԽոստովանել ինձ հալածողՍրտիս գաղտնիքըԳիտեմ հենց հիմա անկողնումՆա կանանց հետ է բաժանումԻր սերն ու կիրքըՈչ ոք թող ինձ չմեղադրիԴատապարտի կարծիք հայտնիՄի բան հաստատ էԼոկ բնության հանցանքն է որԻնձ տեսնելիս մարդիկ բոլորԱսում են մի՞թեՍա տղամարդ է

46


Je m’voyais déjàA dix-huit ans j’ai quitté ma provinceBien décidé à empoigner la vieLe cœur léger et le bagage minceJ’étais certain de conquérir Paris

Chez le tailleur le plus chic j’ai fait faireCe complet bleu qu’était du dernier criLes photos, les chansons et les orchestrationsOnt eu raison de mes économies

Je m’voyais déjà en haut de l’afficheEn dix fois plus gros que n’importe qui mon nom s’étalaitJe m’voyais déjà adulé et richeSignant mes photos aux admirateurs qui se bousculaient

J’étais le plus grand des grands fantaisistesFaisant un succès si fort que les gens m’acclamaient deboutJe m’voyais déjà cherchant dans ma listeCelle qui le soir pourrait par faveur se pendre à mon cou

Mes traits ont vieilli, bien sûr, sous mon maquillageMais la voix est là, le geste est précis et j’ai du ressortMon cœur s’est aigri un peu en prenant de l’âgeMais j’ai des idées, j’connais mon métier et j’y crois encor’

Rien que sous mes pieds de sentir la scèneDe voir devant moi le public assis, j’ai le cœur battantOn m’a pas aidé, je n’ai pas eu d’veineMais un jour viendra je leur montrerai que j’ai du talent

Ce complet bleu, y a trente ans que j’le porteEt mes chansons ne font rire que moiJ’cours le cachet, j’fais du porte à portePour subsister je fais n’importe quoi

Je n’ai connu que des succès facilesDes trains de nuit et des filles à soldatsLes minables cachets, les valises à porterLes p’tits meublés et les maigres repas

Je m’voyais déjà en photographieAu bras d’une star l’hiver dans la neige, l’été au soleilJe m’voyais déjà racontant ma vie,L’air désabusé, à des débutants friands de conseils

J’ouvrais calmement les soirs de premièreMille télégrammes de ce Tout-Paris qui nous fait si peurEt mourant de trac devant ce parterreEntré sur la scène sous les ovations et les projecteurs

J’ai tout essayé pourtant pour sortir de l’ombreJ’ai chanté l’amour, j’ai fait du comique et d’la fantaisieSi tout a raté pour moi, si je suis dans l’ombreCe n’est pas ma faut’ mais cell’ du public qui n’a rien compris

On ne m’a jamais accordé ma chanceD’autres ont réussi avec peu de voix mais beaucoup d’argentMoi j’étais trop pur ou trop en avanceMais un jour viendra je leur montrerai que j’ai du talent

1960

47


Տեսնում էի արդենՏասնութամյա՝ ես թողեցի քաղաքս Կյանքի եռուն հորձանքն էր իմ առջևՀոգիս հարուստ սակայն դատարկ քսակսՎճռել էի Փարիզը նվաճել

Ու նորաձև ամենաթանկ դերձակըԿարեց կապույտ բաճկոնն այս ինձ համարԾախսեցի մինջև վերջ դրամս խնայածԻմ համերգի կարիքների համար

Տեսնում էի արդեն ամեն տեղ անունըսԳովազդներս անթիվ ողողված լույսով դահլիճների դեմՏեսնում էի արդեն հռչակս ու տունս Եվ ամբոխն իմ շուրջ որ տենչում էր իմ ինքնագիրն արդեն

Ես էի երգի ամենամեծ աստղըԻմ ամեն ելույթ պսակվում էր միշտ հոտնկայս ծափովՈւնեի արդեն բյուր կանանց այն ցանկըՈր ընտրեմ նրան ով ինձ կտրվեր իմ սրտի չափով

Դիմաներկիս տակ թեպետ դեմքս ծերացել էԲայց ձայնս է հստակ, շարժումներս` նուրբ ու եռանդս` շատԹե կյանքն ապերախտ մի քիչ սիրտս դառնացրել էԲայց գործս գիտեմ ունեմ շատ մտքեր և ամուր հավատ

Միայն թե զգամ ոտքերիս տակ բեմըԻմ դիմաց նստած հանդիսատեսին երկինք կտանեմ Բայց դռներն ամեն փակվեցին իմ դեմըԹեև լավ գիտեմ համոզված եմ ես որ տաղանդ ունեմ

Վաղուց արդեն կապույտ բաճկոնս նույնն էԵրգերը իմ մնում են դեռ անհայտԹե ուր կերգեմ արդեն լրիվ միևնույն էԱմեն գործի գնում եմ ճարահատ

Ճաշակեցի միայն էժան հռչակըԷժան կանանց էժան պանդոկներումԱննշան օրավարձ ելույթներիս դիմացԽղճուկ ճաշեր վարձու սենյակներում

Տեսնում էի արդեն թերթերում պատկերս Այստեղ ու այնտեղ կանանց հետ հարուստ ու մեծահամբավ Տեսնում էի արդեն հուշերի գրքերսՈր կարդում էին սկսնակ երգիչներ խորհուրդի ծարավ

Համերգից առաջ հրճվանքով թերթում էիՓարիզից հասած հեռագրերս անթիվ լեցուն մաղթանքով Հետո սրտատրոփ ու հուզված սպասում էիՈր բեմ սլանամ լուսարձակների ծափերի ներքո

Անվերջ փորձեցի գտնել իմ փառքն ու անունըԵրգեցի ես սեր դարձա ծաղրածու եղա բանաստեղծԵթե չստացվեց ոչինչ ու մնացի նույնըԴա իմ մեղքը չէր այլ իմ ունկնդրի որ ինձ չընդունեց

Ինձ ոչ-ոք երբեք չմեկնեց իր ձեռքըՇատերն անտաղանդ դրամի ուժով բարձրացան մեծ բեմ Գուցե շատ էր նոր ու մաքուր իմ երգը Բայց կգա մի օր ես կհամոզեմ որ տաղանդ ունեմ

48

Avec l’aimable autorisation des Editions Musicales DJANIK,Editions Raoul BRETON et MELODIUM MUSIC

AUTOBIOGRAPHIEParoles de Charles AZNAVOURMusique de Georges GARVARENTZ© Editions Musicales DJANIK

HIER ENCOREParoles et Musique de Charles AZNAVOUR© Editions Musicales DJANIK

TU T’LAISSES ALLERParoles et Musique de Charles AZNAVOUR© Editions Raoul BRETON

MON EMOUVANT AMOURParoles et Musique de Charles AZNAVOUR© Editions Musicales DJANIK

EMMENEZ-MOIParoles et Musique de Charles AZNAVOUR© Editions Musicales DJANIK

A MA FILLEParoles et Musique de Charles AZNAVOUR© Editions Raoul BRETON

LA BOHEMEParoles de Jacques PLANTEMusique de Charles AZNAVOUR© Editions Musicales DJANIK

MES EMMERDESParoles et Musique de Charles AZNAVOUR© Editions Musicales DJANIK

LA MAMMAParoles de Robert GALLMusique de Charles AZNAVOUR© Editions Musicales DJANIK

MOURIR D’AIMERParoles et Musique de Charles AZNAVOUR© Editions Musicales DJANIK

QUAND TU M’AIMESParoles et Musique de Charles AZNAVOUR© MELODIUM MUSIC

COMME ILS DISENTParoles et Musique de Charles AZNAVOUR© Editions Musicales DJANIK

JE M’VOYAIS DEJAProles et Musique de Charles AZNAVOUR© Editions Raoul BRETON

49

Իմ խորին շնորհակալությունն եմ հայտնում այն կազմակերպություններին և անձանց, որոնք նպաստեցին ալբոմի իրականացմանը՝

Ռաուլ–Բրետոն, Ջանիկ և Մելոդիում երաժշտական հրատարակություններին՝ երգերի հեղինակային իրավունքները շնորհելու համար.

ՀՀ Մշակույթի Նախարարությանը և Նախարար Հասմիկ Պողոսյանին՝ ալբոմի թողարկմանը աջակցելու համար.

Նաև՝ Տելեմակ Կավեսյանին, Ռոժե Ջրբաշյանին, Վահագն Աթաբեկյանին, Գարեգին Չուքասզյանին և մասնավորաբար Մարատ Օրդյանին՝ իրենց սիրահոժար

օգնության համար։

Je tiens a remercier de tout coeur les organismes et les personnes qui ont apporté leur soutien a cet album:

Les Editions Raoul Breton, les Editions Musicales Djanik et Melodium Music, qui nous ont accordé les droits d’auteur.

Le Ministère de la culture d’Arménie et son ministre, madame Hasmik Poghosian, pour avoir contribué a la production de l’album.

De nombreuses personnes, en particulier: Télémaque Khavessian, Roger Tcherpachian, Vahagn Atabekian, Garéguin Choukaszian et tout spécialement a Marat Ordian.

I would like to thank from the bottom of my heart the organizations and individualswho have lent their support to this album:

Editions Raoul Breton, Editions Musicales Djanik and Melodium Musicfor granting us the copyrights;

the Ministry of Culture of Armenia and the Minister, Mrs. Hasmik Poghosianfor contributing to the production of the album;

and many others, in particular: Telemaque Khavessian Roger Tcherpachian,Vahagn Atabekian, Garegin Choukaszian, and Marat Ordian

who gave their support throughout the production of this album.

50

Arrangements: Tigran Nanian

Keyboards & keyboard programming: Tigran NanianClassical guitar: Tigran Ter-StépanianAcoustic guitar: Khach TurabianGuitars: Berge TurabianBass: Karen KhachatrianDrums & percussion: Tigran NanianViolin & Cello: Gayané MélikianFlute: Anna VartanianTrumpet: David Gune Trombone & duduk: Rouben Danian

Recorded & Mixed by Tigran NanianMastered at Universal Studios, New York, by Seth Foster

Photography by Khach Turabian

Designed by “Printinfo” Yerevan, Armenia

Երախտագետ եմ բոլոր նրանց, ովքեր իրենց խորհուրդներով, ուղղակի կամ անուղղակի մասնակցությամբ օգնել են ինձ՝ Անահիտ Դաշտենց, Խաչիկ, Արուսյակ, Րինա, Հասմիկ Հարությունյան, Սիլվիան Դյուֆ, Ֆրանսուա Էզվան, Ջընետ Մկլորին, Պատրիս Պուեն, Տիգրան Տեր–Ստեփանյան

J’exprime ma gratitude à ceux qui ont contribué à la création de cet album avec leur aide et leur suggestions:I wish to express my gratitude to those who contributed to the creation of this album with their help and suggestions: Ma famille/My family: Anahit, Khachik, Arousiak, Rina; Sylviane Diouf, François Esvan, Hasmik Harutyunian, Genette McLaurin, Patrice Poingt, Tigran Ter-Stepanian

51

Պերճ Թյուրաբյանը ծնվել է Կահիրեում։ 1965–ինտեղափոխվել է Հայաստան։ 1986 թվականից հաստատվել է Միացյալ Նահանգներում։ Մասնագիտությամբ բանասեր է և գրադարանագետ։ Երաժշտությամբ զբաղվել է վաղ տարիքից՝ երգել տարբեր նվագախմբերում և հեղինակել երգեր։ Գրում է երգեր նաև հայ բանաստեղծների տեքստերով։ Նաև թարգմանում ու հայերեն ներկայացնում ֆրանսիական “շանսոնի” հեղինակների երգերը՝ Բրել, Բրասենս, Ֆեռե, Ազնավուր, և այլն։ Հրատարակված խտասալիկներն են՝ “Ինչ-որ Տեղ և մի Օր” (1998), “Չարենց – հայ բանաստեղծը երգերում” (2000), “Հայերեն - հայ բանաստեղծները երգերում” (2002), “Անունդ” (Վահան Թեքեյանը երգերում, 2003), “Թռչնահոգի” (պոլսահայ բանաստեղծները երգերում -Սարըասլան, Խրախունի, Զահրատ- 2004), Առաջին մրցանակակիր, “Armenian Music Awards 2005”, Լոս Անջելես։Berge Turabian est né en Egypte. A l’âge de 15 ans, il se rapatrie avec sa famille en Arménie soviétique. Il est diplômé de l’Université d’Etat d’Arménie, où il a aussi enseigné la langue et la littérature française. En 1986, il immigre aux Etats-Unis, où il obtient une maîtrise enbibliothéconomie de l’Université Columbia. Il

réside actuellement à New York et travaille comme bibliothécaire à la New York Public Library. Dès l’âge de 12 ans, il a l’occasion de participer à des spectacles comme chanteur de variété dans des clubs arméniens du Caire. Auteur-compositeur à ses temps libres, il écrit des chansons à partir de ses propres textes aussi bien que sur les vers de poètes arméniens. Il aégalement traduit et interprété en arménien les chansons de chanteurs français tels que Brel, Brassens, Ferré, Aznavour et d’autres. Il a déjà cinq albums à son actif: Quelque part et un jour, Tcharents: le poète arménien en chansons, Hayeren, Ton nom (13 poèmes de Vahan Tekeyan mis en musique) et Ame d’oiseau (sur la poésie de trois poètes arméniens d’Istanbul: Ikna Sariaslan,Zareh Khrakhuni et Zahrad), lauréat du Premier Prix de Armenian Music Awards 2005 à Los Angeles.

Berge Turabian was born in Cairo, Egypt. At age 15, he repatriated with his family to Soviet Armenia. He graduated from the State University of Armenia, where he later taught French language and literature. In 1986, he immigrated to the United States, where he received a Master’s Degree in Library Science from Columbia University. He currently resides in New York and works at New York Public Library. Berge has been involved in music and poetry from an early age. He writes songs with original lyrics, as well as the verses of Armenian poets. He also translates and interprets the songs of French singers such as Brel, Brassens, Ferré, Aznavour and others into Armenian. To date, he has five other albums to his credit: Somewhere & Someday, Charents:The Armenian Poet in Songs, Hayeren, Your Name (13 poems of Vahan Tekeyan set to music) and Bird Soul (featuring the poetry of three Armenian poets from Istanbul: Ikna Sariaslan, Zareh Khrakhuni and Zahrad), winner of First Prize at the Armenian Music Awards 2005 in Los Angeles.

Պերճ Թյուրաբյան ՇԱՌԼ ԱԶՆԱՎՈՒՐԸ ՀԱՅԵՐԵՆ Berge …Cher Charles...

Documents

Transcript of Պերճ Թյուրաբյան ՇԱՌԼ ԱԶՆԱՎՈՒՐԸ ՀԱՅԵՐԵՆ Berge …Cher Charles...