����������������������������������������������������������

�

�

������������ �������������������������������������������������������� ��!�"#� $���

�����"%����&��'�!($����

�"%���"��)�����*+�� ��,������������#��,�!���#�*�"--��"�*�,��!./"#�������" ����������������0�" �����#��# ������

�!./"#�"%���!����,��"%���!��"�*�����*1���������2334�

�"��"%)"5��!./"#�"%���!����,��"%���!��"�*����

������������ ��� ��� ����������������������������� �� �������� ������ �!�"#�

$���� ���"%����&��'�!($ ���

�"%�� "� )� ��*+ ��� , ������������#��,�!���#�*�"--��"�*�,��!./"#�� �����" �������������� ���0�" �������#��#����� �

�!./"#�"%���!����,��"%���!��"�*�����*1���������2334�

�"��"%)"5���!./"#�"%���!����,��"%���!��"�*����

���������������� ��������������������������������������������

���������������������

�

�

�

�

�

�

�

�

���

������������������� �!�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�����"�"��# $����%����&�����!�#!'�!!$�����'�������(#���$���"�'���������)����

*�����������������

��+���$�����'������������"�)��

���%#�����,���!�

���&� �������-�������

./0/�

������������ ������������� ��� ���������������������� � � ��� �!"����#���$�����������������%��&'�%�(��� '���)������*��)���+�����&���,������&��-(��������.*�/��0-���� ��1�&#���� ��"����� �!� ����&)�����22���� �������� &"��+�����%��'���

3344444444444444444444444444444444444444444444444444444444444�� � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � �

56)�+#��&��.���(�4���.�����������7����8��(*������������

����*�4444444444�(���44444444444444444444��4�44444444444� �.���*��� �!����������� 94�6)�+#��&��.�����(���(�:�����;�(*�� <4��.�������!�����*���� �8�/��� �����.&�������������4444444444444444444444444444444444444444444444444444���/����� ���56)�+#��&��.���)���- &�������7�444444444444=444444444444444444444444=44444444444444��4444444444444444444444444444444444444444444444444444���� ����������������4444444444444444444444444444444444444444444444444444���� ���5����&��.���$>�����&�)��7���������������������������5����&��.���?22��(*�.��2-+��7�444444444444=444444444444444444444444=44444444444444� � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � �444444444444=444444444444444444444444=44444444444444��4444444444444444444444444444444444444444444444444444���� ����������������4444444444444444444444444444444444444444444444444444���� ���56)�+#��&��.�����(���(�:�����;�(*7��������������������5�.�������!�����*���7�444444444444=444444444444444444444444=44444444444444� � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � �444444444444=444444444444444444444444=44444444444444�

�

���������� ���������������������������������� � ��!"#�$%&��'��!$%(�������������$��)"'�*����� ��+�� ,-�.��/0��" ������ � ��!"#�$%&��'�� !$%(�������������$��)"'�*������1��2���!�-���1'!����������34��,���2+-(5��� ���+����$�627�4!+�)���)�8!9":�)-�".�4!��$� 23�-3��4���9�'�4� ������������ ��� ��� ;+����*-������)�"�,*�,���)-3�����!���2,�+���9'�'�$���(�+-(<#��!�'���1#������ ��� ��� ������*��*$��62��!�����+�����3�2)'��=>����2� � �������� ��� ���������� ����!�"��#$���!����%&" '( ���"��&��� ���)#$()� � � �������&( ��� $��*���+��$��,-��� � .����-������� �����$��)"'�*������1��2���!�-���1'!����������3�� �����!���.92 '�*1"+-(;)'*�,�������� �"�� ?.+�������$�����)�".5�.��3����*!5@�*����� ��� ��� ;+���!�����+�����3�2)'��=>����2� ������� �����+���$��)"'�*�A��+-(3�&�0�������".�B*�� '��!�-�� ������ ��"B#*!5C�9*��71'��'�A��+-( ,�;)'*�<�(�5������".�����)+-(��*��AA#��+�)�-�#�/00���+ 1�&-�( 23�����$#��� ���� ��� ��� ;+�� �-���� ��+ ������ �4������%2���� � ����$� ����5����'� ���������'�����& �-�� 2���#+��+��2���6'��� )������-�$��*��+�.���������� ����� ��-���� ��+���� �4������&( � ����#42�������� �'��+��42����7 ����5����'�����& �-�� ��+,-�("���� ��+�����!���,��84� ��"�+��%&�-���#����& ����2����+ �4$��$ 6��- &'�����& �-�( "#�#�&����$�'� ��� 9� ��+��&���& ��&�+&� ��

�������������3��3#��������?D�3��+��"��*9���+��"����"5���5E������ �F���"��*%��%(������� �4444444444444444444444444444444444444444"��*%��%(���,���2+-(5��� ���+����$�62�444444444444444444444444444444444444444444444F4444444444444444444444444444444444444

�

49154308 : MAJOR : INTERIOR DESIGN KEY WORD : A STUDY OF THAI FOLK TOY FOR INTERIOR ARCHITECTURE DESIGN WITHTAYA JERAWATNOBOL : A STUDY OF THAI FOLK TOY FOR INTERIOR ARCHITECTURE DESIGN RUNGSIT YOUTH LEARNING CENTER. THESIS ADVISORS : ASST.PROF.TERDSAK LAKEDEE AND AKEKAPONG TREETRONG. 188 pp. The study of Thai folk toys which is inspired by the past childhood years brought about the discovery of hidden matters in folk toys: scientific coherency in Physics, the reflections of culture, traditions, and way of life, including development of the player’s mind and different parts of body, which lead to the� interior�environmental design of Rangsit Youth Learning Center. Analysis of the information�obtained from the physical study, concept, and history of Thai folk toys in� terms of Physics science, the study of the environmental context of this�project and nearby communication’s locations, and the study of the target group�that comes to the center; all resulted in the philosophy and ideas that�pass on�wisdoms concealed in the characteristics of Thai�folk toys, to the area and surroundings of the project. Dynamics, phenomenon,�learning experiences are synthesized from various kinds of information acquired�from the study and eventually developed into an interior architectural space,� creating a coherent relation and learning phenomenon, of which players can� relate and make a connection to the context outside of the building which truly� presents a very simplistically and sustainably based scientific learning�center. Department of Interior Design Graduate School, Silpakorn University Academic Year 2010 Student's signature ........................................ Thesis Advisors' signature 1. ..................................... 2. ....................................

�

��������������

������������ ������������������������������������ �������� �� ! !�"�"��!�������#�����$%�����&��'������(������������� ��������!�����(���������������$%� �)�!�����(*#��+�,���*����-�.(�*#���"�������%����������� ���/+�0�!���'���1�"����*�����������2+#����$�"�����*���������������3/��������3%��(�33���0+� � 0��- ���0!0!3-����� �)�!������#�������3�������(*��*���*#"�������#��!��!3��������3�����"�'���1*#*��"�� �������������4��*����������������$%�����&��'������(�-�%�4�����'�(��!�&��'������(� !���'�� ���!�����'�(� $%�����&��'������(� ��!�'����� !�� ��5� !����� �-�� ����!�����(� �-3%��(������� ���6���� �!�&��'������(��788��� ���84�'��*#"������ !�"�"��!�������#�'�!���� �������������������� ������������������� ��������������������0!0!3-����� �)�!������#�������3 �������*#��������� ���2�!� �� #!�������*�����9*��3������'� :;��2�!�����4����������� �� #!�������� ��������*��� *#"��0�!�%����!��������������'���1"�4������*#*����������� �������*#�!���*��&���-�-�.<��=(��*��&��'�( *�4�.���� 0��- ���0!0!3-����� �)�-� &,������3 - #!�1����>*��*���*#"���������� �� !'���1���/+�-#1�����!�1*# ���"�<������!!��33'��'��<��"�*��*���� ��� 0��*#�!�"���������� �� !��������������� ���0!���30!3-������ ������� ����� �����?4�3�� $%��!� �)�������"�� ���"���������� �� !�����������!�%� ���0���'�!����'�!����*����"���!3�����*#"��*����������"�������/��� ��!���� ������*���0!0!3-������ *������ '���� *������-����-������� ���� *������-��%�*#0�������*������ �*#� �����������������0!��������'"���� ���(�*#*��"��0��-�� �������0���������������0!0!3���*��<%���788�3�$ ��$������*# ���*��0������ �����-3 �!��30��-�� ����

ช

สารบญ

หนา บทคดยอภาษาไทย .............................................................................................................. ง บทคดยอภาษาองกฤษ ......................................................................................................... จ กตตกรรมประกาศ .............................................................................................................. ฉ

สารบญภาพ ....................................................................................................................... ฌ

สารบญแผนภม ................................................................................................................... ฒ สารบญตาราง ...................................................................................................................... ณ บทท 1 บทน า ......................................................................................................................... 1

ความเปนมาและความส าคญของปญหา ..……………………………………… 1

ความมงหมายและวตถประสงคของการศกษา ..……………………………….. 3 สมมตฐานของการศกษา ..................................................................................... 3

ขอบเขตของการศกษา .………………………………………………………... 3 ขนตอนของการศกษา ......................................................................................... 3 ขอตกลงเบองตน ................................................................................................. 4

ค าจ ากดความของการศกษา ................................................................................ 4

ค าจ ากดความทใชในการศกษา ........................................................................... 4

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ ................................................................................. 5 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ ................................................................................. 6

ความหมายของ “ ของเลนพนบาน ” ………………………………………….. 7

ความเปนมาและววฒนาการ ของเลน ………………………………………... 7

ประวตความเปนมาของการละเลนของไทย ………………………………….. 9

การแบงประเภทของเลน ……………………………………………………… 13 กรณศกษา …………………………………………………………………….. 70

3 วธด าเนนการวจย ………………………………………………………………… . 94 การทบทวนวรรณกรรม งานวจยทเกยว ……………………………………… 94 ก าหนดเกณฑการเลอก ของเลนพนบานทจะท าการวจย …………………….. 94 การศกษาภาพรวมของพนทตงโครงการ ........................................................... 96

ซ

บทท หนา ประชากรและกลมเปาหมาย …………………………………………………… 96

เครองมอในการวจย ............................................................................................. 96 การเกบรวบรวมขอมล ......................................................................................... 98 ขนตอนการวจย .................................................................................................... 100 ตวแปรทศกษา และการวเคราะหขอมล ..……………………………………….. 101

4 ศกษาของเลนพนบานของไทยทมความสมพนธกบหลกทาง ....................................... 104 วทยาศาสตร ในดาน ฟสกส …………………………………………………… 104 เรองของแรงตางๆทกระท าตอวตถ …………………………………………… 104 เรองของเกดเสยง ...................................................……………………………. 106 เรองของคานตางๆเชนคานงดคานดด ,ลอและเพลา ........................................... 109 ของเลนพนบานกบวถชวตของคนในปจจบนและอดต ...................................... 111 5 การศกษารายละเอยดของโครงการและการแปรรปสการออกแบบ ............................ 120 การเลอกพนทในการจดตงโครงการ และวเคราะหสถานทตง ……………….. 120 วเคราะหสภาพภมประเทศ ............................................................................... 124 วเคราะหสภาพภมอากาศ ................................................................................. 125 วเคราะหสภาพเศรษฐกจ ................................................................................... 126 การวเคราะหพฤตกรรมของเดกกลมเปาหมาย ................................................. 127 การแปรรป …………………………………………………………………… 129 6 กระบวนการพฒนาและการแปรรปสการออกแบบโครงการ ……………………… 134 วตถประสงคของการจดตงโครงการ ศนยการเรยนรเพอเยาวชนรงสต ……… 134 การก าหนดโปรแกรมของโครงการ ................................................................. 135 การออกแบบผงโครงการ ................................................................................ 136 7 สรป ผลการศกษาและขอเสนอแนะ .......................................................................... 171 บรรณานกรม ....................................................................................................................... 172 ภาคผนวก ........................................................................................................................... 174 ภาคผนวก ก แบบสอบถามและ บทสมภาษณ ................................................... 175 ประวตผวจย ....................................................................................................................... 188

ฌ

สารบญภาพ ภาพท หนา 1 กงหนหมนหรอก าหมน .............................................................................................. 15 2 ภาพการเลนกงหนหมนหรอก าหมน .......................................................................... 16 3 กงหนบนหรอจานบน ................................................................................................ 17 4 นกบน ......................................................................................................................... 18 5 บนบอ ......................................................................................................................... 20 6 ลกฟด ......................................................................................................................... 21 7 ลกขาง ........................................................................................................................ 23 8 อมรเทพ ...................................................................................................................... 24 9 อโบะ .......................................................................................................................... 25 10 อดด ............................................................................................................................ 27 11 เดกก าลงเลนอดด........................................................................................................ 27 12 งดด ............................................................................................................................ 29 13 วาว ............................................................................................................................. 30 14 กงหน ......................................................................................................................... 32 15 โกงเกง หรอโทกเทก .................................................................................................. 34 16 เรอกาบกลวย ............................................................................................................. 36 17 กระบอกระเบด .......................................................................................................... 37 18 กระดงกามป .............................................................................................................. 39 19 จกจน ......................................................................................................................... 40 20 จงหนอง .................................................................................................................... 42 21 ตะแลบแกบ ............................................................................................................... 44 22 ลกขางโหวง .............................................................................................................. 45 23 ขลย นกไมไผ ............................................................................................................ 46 24 นกหวดน า ................................................................................................................. 49 25 ปองแปง .................................................................................................................... 50 26 ปนกานกลวย ............................................................................................................. 52 27 โหวด ......................................................................................................................... 53

ญ

ภาพท หนา 28 ถมทม ........................................................................................................................ 54 29 ไกจก .......................................................................................................................... 56 30 แสดงการท างานกลไกของ “ของเลนพนบานไกจก” ................................................. 57 31 คนเลอยซง หรอ สลาเลอยไม .................................................................................... 58 32 คนเลอยไม ................................................................................................................ 59 33 บารโตะ ..................................................................................................................... 60 34 เตาวง ......................................................................................................................... 61 35 ของเลนพนบานประเภทเดยวกบเตาวงแตท าเปนสตวชนดอนๆ ............................... 62 36 คนต าขาว ................................................................................................................... 63 37 คนต าขาวดวยครกกระเดอง ....................................................................................... 64 38 ลงจบหลก ................................................................................................................. 65 39 ควายชนหรอววชน .................................................................................................... 66 40 หนอนดน .................................................................................................................. 67 41 สตวกระโดด ............................................................................................................. 69 42 พพธภณฑวทยาศาสตร ............................................................................................. 70 43 แปลนโดยรวม .......................................................................................................... 73 44 แปลนพนชน 1 .......................................................................................................... 75 45 จดนดพบหองจ าหนายบตรและจดนดพบ ................................................................. 75 46 แปลนพนชน 2 .......................................................................................................... 76 47 ทศนยภาพภายในชน2 ............................................................................................... 76 48 แปลนพนชน 3 .......................................................................................................... 77 49 ทศนยภาพภายในชน 3 .............................................................................................. 77 50 แปลนพนชน 4 ......................................................................................................... 79 51 ทศนยภาพภายในชน 4 .............................................................................................. 79 52 แปลนพนชน 5 .......................................................................................................... 80 53 ทศนยภาพภายในชน 5 .............................................................................................. 80 54 แปลนพนชน 6 .......................................................................................................... 81 55 ทศนยภาพภายในชน6 ............................................................................................... 82 56 พพธภณฑเดก กรงเทพมหานคร ............................................................................. 83

ฎ

ภาพท หนา 57 สถานทตง พพธภณฑเดก กรงเทพมหานคร ............................................................. 84 58 ผงแสดงอาคาร 1 ชน 1 ............................................................................................... 85 59 ภาพสวนจดแสดงตาง ๆในชนท 1 ............................................................................. 86 60 ผงแสดงอาคาร 1 ชน 2 ............................................................................................... 86 61 ภาพสวนจดแสดงตาง ๆในชนท 2 ............................................................................. 87 62 ผงแสดงอาคาร 1 ชน 3 ............................................................................................... 87 63 ภาพสวนจดแสดงตาง ๆในอาคาร1 ชนท 3 ................................................................ 88 64 ผงแสดงอาคาร 2 ชน 1 ......................................................................................... 88 65 ภาพสวนจดแสดงตาง ๆในอาคารท 2 ........................................................................ 89 66 ภาพสวนจดแสดงตาง ๆในอาคารท 2 ........................................................................ 89 67 ผงแสดงอาคาร 2 ชน 2 ............................................................................................... 90 68 ผงแสดงอาคาร 2 ชน 3 ............................................................................................... 90 69 ภาพสวนจดแสดงตาง ๆในอาคารท 3 ภาคเดกเลก ..................................................... 91 70 ภาพสวนจดแสดงตาง ๆในอาคารท 3 ภาคธรรมชาต ................................................. 92 71 แผนทจงหวดปทมธาน ............................................................................................... 121 72 ภาพถายกลางอากาศสถานทตงโครงการบรเวณหลงตลาดรงสตตรงขามฟวเจอรปารค.. 121 73 ภาพถายกลางอากาศพนทของทตงโครงการ .............................................................. 122 74 ภาพหนวยงานปจจบนของสถานทตงโครงการ ......................................................... 122 75 อาคารเดมของโครงการ .............................................................................................. 123 76 ทศทางลมและสภาพอากาศ ........................................................................................ 126 77 การวเคราะหและแสวงหาแนวทางการแปรรป ........................................................... 129 78 การวเคราะหเพอใหไดมาซง ค าสมคญ ทจะน าไปใชในการออกแบบ ....................... 130 79 การวเคราะหพนทในความหมายของ พลวต .............................................................. 130 80 การวเคราะหพนทในความหมายของ ปรากฏการณ ................................................... 131 81 การสรางประสบการณการเรยนรเมอคนเรมเลนของเลน ........................................... 132 82 แบบรางและการวเคราะหสการออกแบบ ................................................................... 136 83 ผงบรเวณของโครงการ .............................................................................................. 137 84 ภาพอาคารของโครงการ ............................................................................................ 137 85 ภาพแสดงการน าเอาลกษณะทางกายภาพของ ของเลนพนบานมาใชออกแบบ .......... 138

ฏ

ภาพท หนา 86 ภาพแบบรางและทมาของหองประวตความเปนมา ................................................... 138 87 ภาพเรอกาบกลวยทแสดงทน าเอาลายฉลมาใชในการออกแบบ ................................. 139 88 ภาพแสดงของเลนก าหมนและขางโหวงทน ามาประยกตใชออกแบบ ....................... 139 89 ภาพแสดงของเลนจกจนและปองเปงทน ามาประยกตใชออกแบบ ............................ 140 90 ภาพแสดงของเลนคนต าขาวและคนเลอยไมทน ามาประยกตใชออกแบบ ................. 140 91 ภาพแสดงของเลน อดดและอมรเทพ ทน ามาประยกตใชออกแบบ ............................ 141 92 ภาพแสดงของเลนวาวทน ามาประยกตใชออกแบ ...................................................... 141 93 ภาพแสดงเสนทางสญจร ............................................................................................ 143 94 ภาพแสดงการแบงพนทชนลางและเฟอรนเจอร ......................................................... 143 95 ภาพแสดงแปลนไฟฟาชนลาง .................................................................................... 144 96 ภาพแสดงแปลนระบบปรบอากาศ ............................................................................. 144 97 ภาพแสดงโถงตอนรบ ................................................................................................ 145 98 ภาพแสดงลานกจกรรม .............................................................................................. 145 99 ภาพหองสมนา ........................................................................................................... 146 100 ภาพแสดงการแบงพนทและเฟอรนเจอรชน2 ............................................................. 146 101 ภาพแสดงแปลนไฟฟาชน2 ........................................................................................ 147 102 ภาพแสดงแปลนระบบปรบอากาศชน2 ...................................................................... 147 103 ภาพแสดงต าแหนงสวนตางๆของนทรรศการถาวรชน2 ............................................ 148 104 ภาพแสดงแปลน นทรรศการเรอง ประวตและววฒนาการ......................................... 148 105 ภาพแสดงจดทางเขานทรรศการถาวร ........................................................................ 149 106 ภาพแสดงอโมงคววฒนาการและประวตความเปนมา ............................................... 149 107 ภาพแสดงหองผคดคนทฤษฎฟสกสทส าคญ .............................................................. 150 108 ภาพแสดงแปลนหองนทรรศการพลงน า .................................................................... 150 109 หองนทรรศการพลงน า .............................................................................................. 151 110 หองนทรรศการพลงน า .............................................................................................. 151 111 หองนทรรศการพลงน าการใชเครองตะบนน า ........................................................... 152 112 แสดงการสรางน าตกเทยมดวยเครองตะบนน า ........................................................... 152 113 หองนทรรศการพลงน า .............................................................................................. 153 114 แสดงแปลนหองนทรรศพลงงานลม .......................................................................... 153

ฐ

ภาพท หนา 115 หองนทรรศการพลงลม ............................................................................................. 154 116 หองนทรรศการพลงลม ............................................................................................. 154 117 หองนทรรศการพลงลม ............................................................................................. 155 118 หองนทรรศการพลงลม ............................................................................................. 155 119 แสดงแปลนหองนทรรศพลงงานแสงอาทตย ............................................................ 156 120 หองนทรรศการพลงงานแสงอาทตย ......................................................................... 156 121 แสดงแปลนหองนทรรศการภาวะโลกรอน ............................................................... 157 122 หองนทรรศการภาวะโลกรอน .................................................................................. 157 123 แสดงแปลนหองนทรรศการเรองของแรงดง และการน ามาใชงานในชวตประจ าวน 158 124 แสดงนทรรศการเรองของแรงดงแรงเฉอย ................................................................ 158 125 แสดงนทรรศการเรองของแรงดงแรงเฉอย ................................................................ 159 126 ภาพแสดงของเลนทไดมาจากการประยกตใชจากของเลนพนบาน ........................... 159 127 แสดงแปลนหองนทรรศการเรองของแรงเหวยง ,หมน ............................................. 160 128 ภาพแสดงนทรรศการเรองของแรงเหวยง ................................................................. 160 129 ภาพแสดงนทรรศการเรองของแรงเหวยงแรงหมน ................................................... 161 130 ภาพแสดงนทรรศการเรองของแรงเหวยงแรงหมน ................................................... 161 131 ภาพแสดงนทรรศการเรองของแรงเหวยงแรงหมน ................................................... 162 132 ภาพแสดงนทรรศการเรองของแรงเหวยงแรงหมน ................................................... 162 133 แสดงแปลนหองนทรรศการเรองของแรงคานงด ,คานดด ........................................ 163 134 ภาพแสดงนทรรศการเรองของคานงดคานดด ........................................................... 163 135 ภาพแสดงนทรรศการเรองของคานงดคานดด ........................................................... 164 136 ภาพแสดงนทรรศการเรองของคานงดคานดด ........................................................... 164 137 ภาพแสดงแปลนเรองแรงดด ..................................................................................... 165 138 ภาพภาพแสดงนทรรศการเรองแรงดด ...................................................................... 165 139 ภาพแสดงนทรรศการเรองแรงดด การยดหยนของวตถ ............................................ 166 140 ภาพแสดงแปลนหอง ภาพยนตรวทยาศาสตรและกจกรรม ....................................... 166 141 ภาพแสดงหอง ภาพยนตรวทยาศาสตรและกจกรรม ................................................. 167 142 ภาพแสดงแปลนหองสมด ......................................................................................... 167 143 ภาพแสดง หองสมด .................................................................................................. 168

ฑ

ภาพท หนา 144 ภาพแสดง หองสมด ................................................................................................. 168 145 ภาพแสดงแปลนสวนอาหาร ..................................................................................... 169 146 ภาพแสดง หองจ าหนายอาหาร .................................................................................. 169 147 ภาพแสดงแปลนรานขายของทระลก ........................................................................ 170 148 ภาพแสดง หองขายของทระลก ................................................................................. 170 149 การท างานของเครองตะบนน า .................................................................................. 186 150 ภาพแสดงการตอระบบของจอแสดงผล แบบ LED .................................................. 187

ฒ

สารบญแผนภม แผนภมท หนา 1 สรปแนวคดจากการทบทวนวรรณกรรม .................................................................. 93 2 การออกแบบกระบวนการ ในการศกษา .................................................................... 103 3 แสดงกรอบในการหาขอมล เพอท าการออกแบบ โครงการ ...................................... 103 4 แสดงปรมาณน าฝนและอณหภม จงหวดปทมธาน ................................................... 125 5 วเคราะหกรอบแนวคดสการออกแบบ ...................................................................... 132 6 ผงองคกร ................................................................................................................... 134 7 ผงการวเคราะหโปรแกรมของโครงการ .................................................................... 135 8 การวเคราะหความสมพนธของโปรแกรม ................................................................. 142 9 การวเคราะหความสมพนธของเสนทางสญจร .......................................................... 142

ณ

สารบญตาราง ตารางท หนา 1 แสดงการวเคราะหขอมลของเลนพนบานเรองของแรง............................................. 113 2 แสดงการวเคราะหขอมลของเลนพนบานเรองของเสยง ........................................... 114 3 แสดงการวเคราะหขอมลของเลนพนบานเรองของ ลอและเพลา แกนหมน คานงด . 115 4 แสดการเกดการเรยนรในมตของวทยาศาสตร จากของเลนพนบาน ......................... 116 5 แสดการเกดการเรยนรในมตของวถชวตทมความผกพนกบธรรมชาต ..................... 117 6 แสดการเกดการเรยนรในมตของการพฒนาทางรางกายและจตใจ ............................ 118

1

1

บทท 1 บทน า

1. ความเปนมาและความส าคญของปญหา จากภมปญญาของคนรนเกาทถายทอดลงใน ของเลนพนบาน ของไทยในอดต เปนวฒนธรรมทางวตถทสะทอนสภาพวถชวตของคนในสมยกอน ขนบธรรมเนยมประเพณทแอบซอนและเกยวพนกนอยางลกซง ของเลนพนบานจงไมใชเพยงสงทใหคณคาเพยงความสนกสนานในวยเยาวเทานนยงเปนสงทบอกเลาเรองราว ความเปนมาถงคณคาทางวฒนธรรมวถชวตและประเพณอนลาคาของไทยอกดวย แตในปจบนของเลนพนบานเหลานกาลงจะถกลมเลอนและสญหายลงไปทกท และกลบถกแทนทดวยของเลนสมยใหมทใชวสด และเทคโนโลยอนทนสมย เชนของเลนทผลตจากพลาสตกทมการยอยสลายอยาก การยอยสลายกอใหเกดมลภาวะทเปนพษเกดภาวะเรอนกระจกซงเปนปญหาโลกรอนในปจจบน หรอเกมสคอมพวเตอร ซงสวนใหญแลวเปนเกมสทนยมความรนแรง ในรปแบบทเสมอนจรงมากขนหรอเกมสในโลกอนเตอรเนท สงทตามมาคอการกอใหเกดปญหาในหลายๆดาน เชน ทาใหผเลนมพฤตกรรมทกาวราว การมปฏสมพนธกบคนในครอบครวทลดนอยลงทาใหเกดชองวางระหวางกน การถายทอดประสบการณและทศนคตระหวางกนไมมกอใหเกดปญหาในสงคมทรนแรงตามมา ยกตวอยางเชน ปญหาอาชญากรรม ทเกดจากการเลยนแบบ สวนผเลนในวยทกาลงเจรญเตบโตจะขาดการพฒนาทางรางกายในสวนตางๆ อยางตอเนอง ดงนนการทนาของเลนพนบานทมคณคาในตวมาสงเสรมใหเปนทรจกและมการเลนอยางแพรหลายนอกจากจะไดความสนกเพลดเพลนแลวสงทตามมาในดานอนๆ เชนดานวฒนธรรมประเพณ อาจารย สนน ครฑเมองไดยกตวถง ของเลนพนบานหลายชนทมความเกยวพนกบประเพณพนบานของไทยเชน “จงหนอง” ใชในประเพณการเกยวพาราสและเปนการละเลนในชวงเทศกาลหลงการเกบเกยวของทกป ของชาวเขาเผามง “จงหนอง” จะทาจากไมไผรปแบบงาย ๆ ใชศลปะในการดด และเปาจากปากเพอใหเกดเสยง เดกๆ จะใชเปาเลนเพอความสนกสนาน สวนหนม

หญงสาวมกใชในการเกยวพาราสกนในเผา หรอแมกระทงใชสอสารกบพระเจา หรอสงศกดสทธ 1 ___________________________ 1สนน ครฑเมอง, ฐานขอมลของเลนพนบานของไทยในอดต ศนยมานษยวทยาสรนธร [ออนไลน] เขาถงเมอ28 กมภาพนธ 2552 เขาถงไดจาก http://www.sac.or.th/toy

2

2

นอกจากน รงนภา สขมล ยงใหความเหนเกยวกบของเลนพนบานทแสดงใหเหนถงภมปญญา ทใสเทคโนโลยพนบานทางดานกลไกตางๆ เขาไปเชนของเลนพนบานของ “กลมคนเฒาคนแกทบานปาแดด” ทจงหวดเชยงรายมการใสกลไกทเพยงแคโยกคนโยกตกตาไมกขยบทากจกรรมทวงทาตางๆ ซงแสดงใหเหนถงวถชวตพนถนเชน คนตาขาว คนเลอยไม ควายชนกน กงหนนาทดนาเขานาขาวเปนตน และยงไดใหความเหนเพมเตมวาของเลนพนบานหลายชนยงถกนาไปใชเปนสอการสอนใน เชงวทยาศาสตร โดยใช อธบายบทเรยนทวาดวยเรองของแรงตาง ๆ ทกระทาตอวตถ การเกดเสยง

การทางานของลอและเพลาซง จะสามารถอธบายใหผเรยนไดรและเขาใจงายขน2 ทาใหผเรยนมองเหนภาพทอธบายไดงายกวาและยงสนกกบการเรยน วทยาศาสตร ซง ให ผลลพธทออกมาเปนไปในทศทางทดขนยกตวอยาง เชนตะแลบแกบ ทเอากระบอกไมไผมา 2 อนแลวเอาเชอกผกปลายทงสองขาง ซงใชอธบาย เรองเสยงและสอนาเสยง การสนสะเทอนของเชอกทเปนสอนาเสยง

กงหนลมและกงหนหมนใชอธบายเรองลมการใชประโยชนจากพลงงานลมเปนตน3

จะเหนไดวาของเลนพนบานของไทยในอดตนอกจากจะสะทอนภาพแหงวฒนธรรมประเพณ วถชวตแลวยงสราง ความสนกตนเตนใหผเลนในรปแบบตางๆและ ยงสรางคงความสงสยวาเปนไปไดอยางไร เชน วาลกขางตงตวอยไดอยางไรทาไมไมลมเวลาหมน หรอ ปซงขาว เกดสยงไดอยางไรเวลาเปาลมเขาไป ภมปญญาพนบานของคนรนเกาทคดคนขนซงบางทกยงหาคาตอบไมได แตมาในปจจบนเมอมการศกษาทางวทยาศาสตรมากขนจงมคาตอบตางๆ มาอธบายได ดวยเหตนการศกษาภมปญญา ในการประดษฐของเลนพนบานซงแฝงไวดวยวฒนธรรม ประเพณ วถชวต ของคนไทยในอดต จง เกดขนเพอนา เอาองคค วามรทไดมาออกแบบสภาพแวดลอมภายใน โดยผานของเลนพนบานทเกดจากภมปญญาของคนในอดต พรอมใหคาตอบในแงมมวทยาศาสตรในปจจบน การสรางบรรยากาศภายใน และรปแบบในการนาเสนอเพอใหเปนทนาสนใจตอเดกและเยาวชนรวมถงผท สนใจอนๆทจะเขามาชม ซงสงทจะไดกคอความรทางวทยาศาสตร และ คณคาทางวฒนธรรม ประเพณผานของเลนพนบาน ของไทยเรา ___________________________

2รงนภา สขมล, ของเลน....ความหมายทมากกวา (กรงเทพมหานคร : โครงการเสรมสรางการเรยนรเพอชมชนเปนสข,2548),25. 3 ขวญ อารยะธนตกล, ของเลนพนบาน สอเพอชวต สอเพอสขภาพ (กรงเทพมหานคร: สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ, 2547),35.

3

3

2. ความมงหมายและวตถประสงคของการศกษา 2.1 ศกษาของเลนพนบานของไทยทมความสมพนธกบหลกทางวทยาศาสตร ในดาน ฟสกส 2.2 นาภมปญญาทไดจากการศกษา ของเลนพนบานของไทย ทรวมเอา วสดและ วธการเลน มาวเคราะหแสวงหาแนวทาง การแปรร เพอนามาสการการออกแบบสภาพแวดลอมภายใน ศนยการเรยนร เพอเยาวชน รงสต 2.3 องคความรทไดมาใชในการออกแบบสภาพแวดลอมภายในศนยการเรยนร เพอเยาวชน รงสต ทสามารถใหความรทางดานฟสกสผานของเลนพนบาน 3. สมมตฐานของการศกษา จากการแสวงหาแนวทางในการนาองคความรของภมปญญาทองถนไทย จากของเลนพนบานทเปรยบเหมอนภาพสะทอนทางวฒนธรรม และวถชวตรวมถง ความสมพนธในเชงวทยาศาสตร มาสการออกแบบศนยการเรยนรเพอเยาวชนรงสต ท สามารถดงใหเดกและเยาวชนเขามาใชพนท ไดความรทางดานวทยาศาสตร ฟสกส และยงสอใหเหนถงภมปญญาและ วถชวตของไทยในอดต ควบคกนผาน ของเลนพนบานของไทย 4. ขอบเขตของการศกษา 4.1 ศกษาภมปญญาในการทาของเลนพนบานของไทย วสด วธการเลน ทมาจากวถชวต และการละเลนรวมถงความเชอในประเพณตางๆ ความสมพนธกบหลกทางวทยาศาสตร ในดานฟสกส 4.2 ศกษาของเลนพนบานของไทยทสามารถอธบายไดในเชงวทยาศาสตร ทมหลกการ เหตและผลทางดานฟสกส พนฐานเรองของแรง การเกดเสยง เรองของคาน,ลอและเพลา 4.3 ศกษาของเลนทมลกษณะ กลไกลในตว และของเลนทเรยบงายท 5. ขนตอนของการศกษา 5.1 เกบรวบรวมขอมลภาคประวตศาสตร ทบทวนวรรณกรรมทเกยวของ 5.2 ว เคราะหแสวงหาแนวทางในการนาองคความรทไดมาใชในการออกแบบสภาพแวดลอมภายใน 5.3 นาองคความรทไดเรยบเรยงและถายทอดสการออกแบบสภาพแวดลอมภายใน

4

4

6. ขอตกลงเบองตน การศกษาและผลการออกแบบสภาพแวดลอมภายใน ศนยการเรยนรฟสกส โดยใชของเลนพนบานเปนสอในการอธบายปรากฏการณทางวทยาศาสตรดานฟสกสและ สะทอนภาพทางวฒนธรรม ประเพณ และวถชวต ซงอาจไมใชสนทรยภาพในแบบสากลและตอบสนองแกรสนยมของทกผคนและยคสมย 7. ค าจ ากดความของการศกษา การศกษาหาภมปญญาซอนเรนทสะทอนภาพแหงวถชวตและวฒนธรรมประเพณ เปนการศกษาผลของการรวบรวมขอมลจาก ตารา บทความ หนงสออางอง วรรณกรรมทเกยวของ เปนขอมลพนฐานทนามาสกระบวนการแปรรปภมปญญาสการออกแบบ โครงการมงเนนในการแสวงหาแนวทางและกระบวนการในการแปรรป ซงอาจไมครบสมบรณในรายละเอยดของแบบกอสรางจรงอาจจะตองมการพฒนาตอยอดเพมเตม 8. ค าจ ากดความทใชในการศกษา 8.1 วทยาศาสตร คอ ศาสตรทวาดวยความรเกยวกบธรรมชาตเรมตงแตธรรมชาตรอบ ๆ ตว จากองคประกอบทเลกทสดไปจนถงใหญทสดในเอกภพ ในแงทวาส งตาง ๆ ในธรรมชาตมความเปนมาอยางไร สมพนธกนหรอไมอยางไร ลาดบการพฒนาเปนอยางไร มระเบยบแบบแผนและหลก เกณฑหรอไมอยางไร โดยมการจาแนกการศกษาวทยาศาสตรเปน สามประการคอ ฟสกส เคม และชววทยา 8.2 ฟสกส คอ วทยาศาสตรแขนงหนงทศกษาธรรมชาตของสงไมมชวต ซงไดแก การเปลยนแปลงทางกายภาพ และปรากฏการณตาง ๆ ทเกดขนรอบตวเรา โดยการสงเกต การทดลองและเกบรวบรวมขอมลมาวเคราะหเพอสรปเปนทฤษฎ ตางๆ 8.3 ภมปญญา คอ ความร ความคด ความเชอ ความสามารถ ทกลมชนไดจากประสบการณทสะสมไวมการสบสารกนมา ในทน คอการทาของเลนพนบาน 8.4 ของเลน หมายถง สงของ วสด อปกรณ ทนามาใหเดกเลน เปนสอทชวยใหเดกไดรจก ไดใช ไดจด ไดกระทา หรอ ประดษฐ คดสราง 8.5 พนบาน หมายถง เฉพาะถน เชน ของพนบาน, มกใชเขาคกบคา พนเมอง เปนพนบานพนเมอง

5

5

8.6 ของเลนพนบาน หมายถง ของเลนทไดจาก การใชวสดเหลอใชหรอทมอยรอบๆ ทอยอาศย มาจดทาเปนของเลนใหเดกไวเลน จากการทาของเลนใหเดก สวนหนงเกดจากเวลาวางของผใหญใชในการประดษฐของเลนใหเดกเลน ของเลนบางชนดกเกดจากการประดษฐขนโดยตวเดก

เอง เพอใชประกอบในการเลน2 9. ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 9.1 เปนแนวทางในการนากระบวนการศกษาและการแปรรปไปใชในการออกแบบพพธภณฑ การกาหนดพนทรวมถงการออกแบบในลกษณะอน ๆ 9.2 เปนองคความรทสามารถนาไปพฒนาตอยอดไดในลกษณะอน ๆ 9.3 เปนแนวทางใหกบองคกรหรอหนวยงานทเกยวของนาผลการศกษาไปใชพฒนา ตอยอดและปรบใชใหเหมาะสมกบองคกรหรอหนวยงานนนๆ

___________________________

2รงนภา สขมล, ของเลน....ความหมายทมากกวา ,25.

6

6

บทท 2

เอกสารและงานวจยทเกยวของ

จากการศกษา ทบทวนวรรณกรรมตาง ๆ ทเกยวของทผานมาเคยมการรวบรวมขอมลศกษาวจยคนควา เกยวกบของเลนพนบานมาบางแลว โดยมการศกษาและเกบรวบขอมลทวๆไปจากแหลงพนท ตางๆ มการรวมตวกนของชมชนทน าเอาภมปญญากลมคนเฒาคนแก มาผลตของเลนพนบานทมผลตอการพฒนาความเขมแขงของชมชน ซงสวนใหญเปนของเลนทสะทอนวถชวตประจ าวนของคนในทองถนนนๆ นอกเหนอจากนยงมการเกบรวบรวมขอมล ของเลนพนบานในอดตทนอกจากจะสะทอนวถชวต แลวยงมความเกยวพนกบประเพณและวฒนธรรมทองถนอกดวย เชนของเลนทมกใชเลนกนในชวยเทศกาลงานบญเพณตาง ๆ ขอมลจะถกน าเสนอ และวเคราะหวาเกดการเรยนรในหลายมต เนองดวย โครงการออกแบบสภาพแวดลอมภายในศนยการเรยนรฟสกสเพอเยาวชนนน เปนการน าเอาองคความร จากการศกษา ของเลนพนบานทภายในแฝงไวซง วถชวต ประเพณวฒนธรรม และ ภมปญญาวทยาศาสตรทองถนเขาไวดวยกน น ามาท าการออกแบบ จงจ าเปนตองหาขอมลพนฐานเกยวกบ ของเลนพนบาน และการแสวงหาแนวทางในการออกแบบควบคกนไปดวย 1. ของเลนพนบาน 1.1 ความหมายของ “ ของเลนพนบาน ” ตามความหมายพจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. ๒๕๒๕ของเลน

หมายถง ของส าหรบเดกเลนใหสนกเพลดเพลน 1

นอกจากน รงนภา สขมล ยงใหความเหนทแตกตางตอยอดออกมาอก โดยใหความหมายวา ของเลน หมายถง สงของ วสด อปกรณ ทน ามาใหเดกเลน เปนสอทชวยใหเดกไดรจก

ไดใช ไดจด ไดกระท า หรอ ประดษฐ คดสรางท า 2 ___________________________ 1 พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน (กรงเทพมหานคร: ส านกพมพ นานมบคส, 2546 ) 2รงนภา สขมล, ของเลน....ความหมายทมากกวา (กรงเทพมหานคร : โครงการเสรมสรางการเรยนรเพอชมชนเปนสข,2548),5

7

สวนความหมายในพจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. ๒๕๒๕ พนบาน หมายถง เฉพาะถน เชน ของพนบาน, มกใชเขาคกบค า พนเมอง เปนพนบานพนเมอง 1 ในความหมายของ รงนภา สขมล “ของเลนพนบาน” หมายถง ของเลนทไดจาก การใชวสดเหลอใชหรอทมอยรอบๆ ทอยอาศย มาจดท าเปนของเลนใหเดกไวเลน จากการท าของเลนใหเดก สวนหนงเกดจากเวลาวางของผใหญใชในการประดษฐของเลนใหเดกเลน ของเลนบางชนดกเกดจากการประดษฐขนโดยตวเดกเอง เพอใชประกอบในการเลน2 นอกจากทไดกลาวมาแลวนน อาจารย สนน ครฑเมอง ยงใหค าจ ากดความของค าวา “ ของเลนพนบาน” อก นยหนง หมายถง สงของ วสด ทน ามาเลนโดยท าจากวสดทหาไดงายในทองถน เปนผลผลตจากธรรมชาตหรออาจ เหลอใชจากธรรมชาตกได ซงสะทอนใหเหนถงภมปญญาทองถนและวฒนธรรมความเปนอยของสงคม ชวยสงเสรมสขภาวะ ทง 4 ดานคอ รางกาย

จตใจ สงคม และจตวญญาณ นอกจากนยงชวยสงเสรมจนตนาการและความคดสรางสรรคดวย3 1.2 ความเปนมาและววฒนาการ ของเลน การเลนเปนพฤตกรรมตามธรรมชาตของมนษย ของเลนจงนาจะถอกาเนดขนมาพรอมกบมนษยดวยเชนกน ของเลนแตดงเดมนาจะเปนสงทมอยในธรรมชาตซงมนษยหาไดจากรอบๆ ตว เปนสงทหยบมาเลนไดทนท หรอนามาดดแปลงเปนของเลนอยางงายๆ ได และมอายการใชงานไมนานนก อาจเปนของเลนทใชเสรจแลวทงเลย เพราะสามารถหามาเลนไดอกตลอดเวลา เชน กอนหน กงไม เมลดพช เปนตน จากหลกฐานทปรากฏมมาตงแต สมยอยปตโบราณแตหลกฐานนนเปนเพยงทาทางและวธการเลนทสบทอดตอ กนมาไมมการบนทกไว สวนหลกฐานทคนพบเปนรายลกษณอกษรนน เรมตนในสมยกรกในหนงสอมหากาพย (ILLIAD) ของโฮเมอร (HOMER) และงานจตรกรรมทคนพบ การเลนทโฮเมอรไดกลาวถงมหลายอยาง เชน การแขงมา การชกมวย การเลนมวยปลา การวงแขง การขวางจกร การพงแหลมและ การยงธน จนเกดมหกรรมกฬาโอลมปกขน ซงในชวงแรกๆ ศตวรรษท 7 กอนครสตกาล การเลนเหลานยงมบรรจไวในหลกสตรการศกษาของเดกชาวกรก เพราะทงนชาวกรกโบราณถอวาความสมบรณของรางกายเปนสงสาคญยงในการมชวตอยรอด การเลนของ กรกในชวงนจงมลกษณะเนนหนกในทางออกกาลงกายเปนสวนใหญ ___________________________ 3สนน ครฑเมอง, ฐานขอมลของเลนพนบานของไทยในอดต ศนยมานษยวทยาสรนธร [ออนไลน] เขาถงเมอ28 กมภาพนธ 2552 เขาถงไดจาก http://www.sac.or.th/toy

8

การละเลนในสมยโบราณมหลกฐานปรากฎเปนภาพวาดอยหลายแหงเชน วาดภาพสทก าแพงจากปอมเปอ ทพพธภณฑสถานแหงชาต เมองเนเปลและเมองโพลส ( Polluse ) ซงเปนภาพแสดงถงการเลนทเปนการตอสกนระหวาง 2 ฝาย เปนทนาสงเกตวา ก าเนดของการละเลนหลายอยางเชนวงไลจบ หรอโปลสจบขโมย ( Prisoner’s Base ) มการเลนตงแตเทศกาลโอลมปกครงแรกสวนการเลนซอนหา ( Hide and Seek ) เรมตนจากจากประเพณทผคนจะออกจากนอกบานในฤดใบไมผลเพอหานก ดอกไมและแมลง จากนนกน ากลบมาบานเพอแสดงถงการเรมตนของฤดใบไมผลมาถงแลว ในยโรปบางประเทศผซอนจะเลยนแบบนก เพอซอนเรนผทมหนามหานก การเลนบางประเภทผใหญจะใหการสนบสนนและเปนผสอนใหเดกตงแตยงเปนทารก เชน การสอสารดวยใบหนา การใชนวมอหรอนวเทาแสดงทาทาง เมอเดกเขาโรงเรยนกจะมการเลนทโรงเรยนใหเดกไดสนกสนานเพลดเพลนดวย เชน เบสบอล การชกมวย ฟตบอล เทนนส และกฬาอกหลายประเภท

โดยมจดมงหมายเพอเดก ๆ มรางกายทแขงแรง มศลธรรม มน าใจเปนนกกฬา4 บวร งามศร ไดใหขอสงเกตวาการเลนในเชงกฬา จะเพมขนเรอย ๆ และบรรจลงใน

หลกสตรการศกษา แลวคอย ๆ มอทธพลตอชวตเดก สวนการเลนทเปนการเลนดงเดมตามทองถนตาง ๆ จะมใหเลนในการฝกลกเสอ เนตรนาร บางครงมการสอนรองเพลงทองถนดวยตอมาจงไดมการประดษฐของเลนทมรปแบบหลากหลายและซบซอนมากขน วสดทนามาใชทาของเลนกมใหเลอกมากขน ไมเฉพาะแตวสดทมาจากธรรมชาตเทานนการพฒนาอตสาหกรรมยงนามาสการใชวสดสงเคราะหมาทาเปนของเลน เพอใหไดของเลนทมความทนทาน รปแบบแปลกใหม และมสสนสวยงามดงดดความสนใจของเดกมากยงขน หากมองในเชงหนาทนยม ของเลนกมคณลกษณะเชนเดยวกบ ประดษฐกรรมอน ๆ ของมนษย นนคอ สงท มนษยสรางขนตางมหนาทในการด ารงอยในชวงระยะเวลาใดเวลาหนงการประดษฐของเลนขนมามจดมงหมายเพอตอบสนองความตองการบางอยางของมนษย ของเลนและการเลนหลายชนดนยมเลนกนมาตงแตอดตจนปจจบนกยงคงเลนกนอย สวนใหญเปนของเลนและการเลนพนฐานทสงผลตอพฒนาการทางดานรางกายและจตใจ

เชน วงไลจบ โยนรบสงของหรอลกบอล เลนซอนหา เปนตน5 ___________________________ 4 สานกงานสงเสรม วสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม, ววฒนาการ ของเลน [ออนไลน]

เขาถงเมอ 5 มนาคม 2552 เขาถงไดจาก http://cms.sme.go.th

5บวร งามศร , ของเลนพนบานเดกภาคกลางเพอการพฒนาเดก (กรงเทพฯ: ศนยสงเสรมสขภาพเขต1 กรมอนามย, 2546),6.

9

รงนภา สขมล (2548) ยงใหมมมองเกยวกบ ของเลนทพบอยทวไปในปจจบนมกท ามาจากวสดสงเคราะหจ าพวกพลาสตกและโลหะผสมเคลอบส สวนใหญเปนของเลนทไมมคณภาพ หรออาจเปนอนตรายตอเดก แตของเลนเหลานกลบไดรบความนยมในหม ผปกคลองและผใหญ ทชอบซอหาของเลนใหแกเดก เพราะหาซองายและราคาถก สวนของเลนทมคณภาพหรอของเลน ทเสรมพฒนาการของเดกดานตางๆ มกมราคาแพงบางครงหาซออยากหรอตองสงท าเปนพเศษท าใหของเลนประเภทนจ ากดอยเฉพาะกลมผมรายไดดเทานน อยางไรกตามหากตระหนกถงความส าคญของการเลนและเขาใจความหมายของ ของเลนดแลวกจะพบวา ของเลนทดส าหรบเดกไมจ าเปนตองเปนของเลนทมราคาแพง เสมอไป แตเปนสงทหาไดจากสงแวดลอมรอบตว ผใหญควรใสใจเลอกสรรของทเดกจะน ามาเลนวามความปลอดภยเพยงพอหรอไม เดกควรเลนอยางไรและจดสภาพแวดลอมใหเหมาะสมกบการเลนของเดก เพยงเทานเดก ๆ กจะไดเลนและเรยนรอยางม

ความสข6 1.2.1 ประวตความเปนมาของการละเลนของไทย จากทไดกลาวมาแลววาของเลนเกดจากการเลนซงการละเลนของเดกนน มประวตความเปนมาตงแตสมยดกด าบรรพกอนประวตศาสตรแลว สวนการละเลนของเดกไทยนนมขอมลและวรรณกรรม บางชนทมาสนบสนนประวตความเปนมา ของการละเลนของเดกไทยนบตงแตมการเกบหลกฐานไดตงแตสมยสโขทยแลว เมอมนษยรจกเอาดนมาปนเปนภาชนะ สงของเครองใชในครงแรกแลวจงพฒนามาเปนล าดบ เดก ๆ เหนผใหญท ากเลยนแบบน าดนมาปนเลนบาง การละเลนของไทยมความสมพนธกบประเพณและวฒนธรรมพนถนของไทยมาอยางชานานแลว ในศลาจารกของพอขนรามค าแหง กกลาวคอถงคนในสมยนนวาอยเยนเปนสข อยากเลนกเลน ดงทกลาวไววา “ใครจกเลน เลน ใครจกมกหว หว ใครจกมกเลอน เลอน” แตไมมรายละเอยดกลาวไววาคนสมยนนมการละเลนอะไรบาง ___________________________ 6รงนภา สขมล, ของเลน....ความหมายทมากกวา (กรงเทพมหานคร: โครงการเสรมสรางการเรยนรเพอชมชนเปนสข,2548),66-69.

10

ในสมยอยธยาไดกลาวถงการละเลนบางอยางไวในบทละครครงกรงเกา เรองนาง มโนราห ซงเรองนสมเดจกรมพระยาด ารงราชานภาพ ทรงสนนษฐานวา แตงกอนสมยสมเดจพระเจาอยหวบรมโกศ การละเลนทปรากฏในบทละครเรองน คอ ลงชงหลกและการเลนปลาลงอวน ดงบททวา “เมอนน โฉมนวลพระพศรจลา บอกเจาโฉมตรมโนราห มาเรามาเลนกนใหสนกจรงจรง มาเราจะวงลงชงเสา ขางโนนนะเจาเปนแดนพขางนเปนแดนเจาน เลนชงเสาเหมอน ถาใครวงเรวไปขางหนา ถาใครวงชาไปขางหลงนน เอาบวเปนเสาเขาชงกน ขยกไลผายผนกนไปมา.. เมอนน โฉมนวลพระศรจลา บอกเจาโฉมตรมโนราห มาเราจะเลนปลาลงอวน บวผดสดทองนองเปนปลา ลอยลองทองมาเจาหนานวลจะขงมอกนไวเปนสายอวน ดกทาหนานวลเจาลองมา ออกหนาทใครจบตวไดคมตวเอาไววาไดปลา เมอนน เอราวณ ขวญขาวมโนราห เปนปลาตะเพยนทองลองน ามา คอ ดงพระยาราชหงสทอง ลองเขาในอวนโหรอง มในสระพระคงคา” วรรณคดในสมยรตนโกสนทรกปรากฏชอละเลนหลายอยางเชนตะกรอ จองเต ขมาสงเมอง เปนตน ดงทกลาวไวในอเหนา “ บางตงวงเตะตะกรอเลน เพลาเยนแดดรมลมสงด ปะเตะโตคกนสดทด บางถนดเขาเตะเปนนาด ทหนมหนมคะนองเลนตองเต สรวลเสเฮฮาขนขค บางร าอยางชวามลาย เปนเหลาเหลาเลนอยบนคร…” ในเรองขนชางขนแผน กกลาวถงการละเลนบางอยางไว เชน ไมหง “เมอกลางวนยงเหนเลนไมหง กบอายองอดกลกอป แลววาเจาเลากชางนงมนม วาแลวซอยาใหลงไปดน” พระยาอนมานราชธน ไดเขยนถง การละเลนของเดกไทยสมยทานไวในหนงสอ “ฟนความหลง” วา “การละเลนของเดกปนนไมใชมปน มรถยนตเลกๆ อยางทเดกเลนกนเกรออยในเวลาน ลกหนง ส าหรบเลน แมวามแลวราคาแพง และยงไมแพรหลาย ต๏กตาทมดน คอ ต๏กตาลมลก และต๏กตาพราหมณ นงทาวแขน ส าหรบเดกผหญงเลน ต๏กตาเหลานเดกๆ ชาวบานไมมเลน เพราะตองซอ จะมแตผใหญท าใหหรอไมกเดกท ากนเองตามแบบอยางทสบตอจ ามาตงแตไหนกไมทราบ เชน มากานกลวย ตะกรอสาน ดวยทางมะพราวส าหรบโยนเตะเลน หรอต๏กตาวว ควาย ปนดวยดนเหนยว ของเดกเลนทสมยนนนยมเลนกนคอ “ กลองหมอตาล “ ในสมยนนขายน าตาล เมอใชหมดแลวเดกๆ กน ามาท าเปนกลอง มวธท าคอ ใชผาขรวหมปากหมอเอาเชอกผกรดคอหมอใหแนนแลวเอาดน

11

เหนยวเหลวๆ ละเลงทาใหทว หาไมเลกๆ มาตผาทขงขางๆ หมอโดยรอบ เพอขนเรงใหผาตงกเปนอนเสรจตได มเสยงดง กลองหมอตาลของใครตดงกวากนเปนเกง ถาตกระหน าจนผาขาดกท าใหม เดกผหญงสวนใหญชอบเลน “หมอขาวหมอแกง” หรอเลนขายของหงตมแกงไปตามเรอง เอาเปลอกสมโอ เปลอกมงคด หรอใบกนบด ผสมดวยปนแดงเลกนอยคนเอาน าขนๆ รองภาชนะอะไรไวไมชาจะแขงตวเอามาท าเปนวน” ยงมขอสงเกตอกวา คนไทยในอดตมองการละเลนของเดกไปในแงของจตวทยา โดยตความหมายของการแสดงออกของเดกไปในเชงท านายอนาคตหรอบพนมตตางๆ ความเชอเชนนปรากฏในวรรณคดไทยหลายเรอง เชน ขนชางขนแผน “ สวดมนตฉนเสรจส าเรจแลว ฝายขางพลายแกวอตรวา เราเลนเปนผวเมยกนเถดเรา ขนชางรองวาขาชอบใจ นางพมวาไปอายนอกคอก รปชวหวถลอกกหาเลนไม พลายแกววาเลนเถดเปนไร ใหขนชางนนไซรเปนผวนาง ตวขาจะยองเขาไปหา จะไปลกเจามาเสยจากขาง ทงสองคนรบเราเฝาชวนนาง จงหกใบไมวางตางเตยงหมอน นางฉลาดกวาดทรายกลายเปนเรอน พนขนกลนเกลอนดงฟกหมอน นางพมนอนพลางกลางดนดอน เจาขนชางหวกลอนเขานอนเคยง พลายแกวโดดแหวกเขาแทรกกลาง ซกหวขนชางทกลางเกลยง ขนชางท าหลบอยขางเตยง ฝายนางพมนอนเคยงเขาเมยงมอง ขนชางวางรองกองกโวย ขโมยลกเมยกจจากหอง ลกขนงนงานเทยวซานรอง เรยกหาพวกพองใหตดตาม …………………………. ………………………….. ทานผฟงทงสนอยากนแหนง จะประดษฐคดแตงกหาไม เดกอตรเลนหากเปนไป เทวทตดลใจใหประจกษตา เดกเลนสงไรกไมผด ทจรตกเปนเหมอนปากวา อนคดมแตโบราณมา ต ารานมอยในสพรรณฯ” การละเลนของเดกไทยในปจจบน เดกผหญงเลนต๏กตากระดาษชดขายของพลาสตกเลยนแบบของจรง วดโอเกม เดกผชายกเลนปน จรวด เกมกด และเครองเลนตางๆ ซงมขายมากมาย และมการละเลนหลายชนดทนยมเลนทงในเดกชายและเดกหญง

12

นอกจากนนยงเลนตามฐานะและเศรษฐกจของครอบครว ดงนนการละเลนของเดกไทยสมยกอนจงคอยๆ เลอนหายไปทละนอยๆ จนเกอบจะสญหายไปหมดแลว เชน กาฟกไข เขยงเกงกอย ตงเต ต ขมาสงเมองขตกลางนา เตย งกนหาง ชวงชย ชกเยอ ซอนหา มอญซอนผา ไอโมง รรขาวสาร ฯลฯ7 1.2.2 คณคาของการละเลนของเดกไทย รงนภา สขมล (2548) ไดเขยนถง การละเลนของเดกไทยมคณคาทงดานวฒนธรรมและสงคม ดานภาษา ดานพฒนาการทางรางกาย พอจะสรปไดดงน 1.2.2.1 ดานวฒนธรรมและสงคม 1. สงเสรมความเจรญทางดานจตใจ โดยปลกฝงใหมคณธรรมอนจ าเปนแกการเปนพลเมองทด เชน ความซอสตย ความอดทน ความรบผดชอบ ความสามคค เปนตน 2. การละเลนของเดกไทย สะทอนใหเหนสภาพของไทยในดานตางๆ เชนสภาพความเปนอยและอาชพของชาวบาน ตลอดจนความเชอและคานยมของคนไทยสมยโบราณ 3. การละเลนชวยเสรมสรางบคลกภาพของเดกทงกายและจตใจ ฝกใหเปนผมระเบยบวนย มความรบผดชอบ 1.2.2.2 ดานภาษา บทรองประกอบการละเลนของเดกไทยในแตละภาคนน มคณคาดานภาษาทงในแงของวรรณศลป และในแงของการสอสาร 1. ในแงของวรรณศลปนน บทรองมรปแบบไมจ ากดตายตว มการใชค าเปนวรรคสนๆ และมเสยงสมผสคลองจองท าใหเกดความไพเราะท านองทใชรองเปนท านองงายๆ มจงหวะเขากบวธการเลน มการใชค าทเลยนเสยงตางๆ และมการใชสญลกษณในเนอรองแฝงไปดวยความหมายทนาสนใจ 2. ในแงของการสอสารนน นบวาบทรองประกอบการละเลนไดมสวนชวยใหเดกมพฒนาการทางดานภาษาโดยไมรตว เพราะมทงค าคลองจอง ค าถาม ค าตอบ และค าพดทตองใชในชวตประจ าวน ชวยใหเดกสนกสนานกบการใชภาษาเพอการสอสารไปดวย การเลนทายค า ___________________________ 7สานกงานสงเสรม วสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม, ววฒนาการ ของเลน [ออนไลน]

เขาถงเมอ 5 มนาคม 2552 เขาถงไดจาก http://cms.sme.go.th

13

ปรศนากมสวนชวยสงเสรมพฒนาการของเดกในทางความคด และในการสงเกต สงตางๆ รอบตวไดเปนอยางด 1.2.2.3 ดานพฒนาการทางรางกาย เสรมสรางทกษะพลานามยใหสมบรณ เชนการเสรมสรางทกษะตางๆ ใหเจรญ เชน ทกษะในการใชสายตาสงเกต ทกษะในการเคลอนไหวอวยวะ เปนตน 1.3 การแบงประเภทของเลน รงนภา สขมล (2548) ไดแยกประเภท ของเลนส าหรบเดกมความหลากหลายทงในดานรปแบบและเนอหา ขอบเขตในการจดประเภทของเลนจงกวางมาก โดยทวไปจงจดแบงประเภทของเลนตามวตถประสงคหรอเปาหมายทผแบงตองการน าเสนอ ตวอยางวธการหรอเกณฑการจดประเภทของเลนตามทผวจยไดท าการศกษาดงน 1.3.1 เกณฑจากชมชน แบงของเลนทมอยในชมชน โดยจ าแนกตามเนอหาและ ความหมายทมอยในของเลน ของเลนทบงบอกลกษณะการด าเนนชวต ไดแก 1.3.1.1 ของเลนสวยงามทมรปแบบอยางเรยบงายๆ 1.3.1.2 ของเลนทมกลไก 1.3.2 เกณฑสรางเสรมความสามารถของเดก โดยมมาตรฐานวาของเลนนนชวยสงเสรมความสามารถดานตางๆ ของเดกไดอยางไร เชนทกษะทางภาษา คณตศาสตร จนตนาการ ความคดสรางสรรค และพฒนาการทางรางกายเปนตน 1.3.3 เกณฑการเตมแตงเดกพการใหสมบรณขน แบงออกเปน 3 ประเภทโดยพจารณาจากการเสรมพฒนาการของเดกพการใหสมบรณขน ไดแก 1.3.3.1 ของเลนทพฒนากลามเนอมดใหญ 1.3.3.2 ของเลนทพฒนากลามเนอมดเลก 1.3.3.3 สงเสรมการเรยนรในดานตางๆ 1.3.4 เกณฑตามลกษณะการเลน แบงของเลนออกไดมากมายตามลกษณะและ วธการเลนของ ของเลนนนๆ เชน ของเลนทท าใหเกดเสยง ของเลนบทบาทสมมต ของเลนเกยวกบการตอส เปนตน 1.3.5 เกณฑการบ าบดเยยวยา การแบงประเภทของเลนในลกษณะนอยบนพนฐานแนวคด ทวาการเลนเปนการเปดหวใจของเดก การสงเกตพฤตกรรมและคนหาสงทอยในใจขณะทเดกเลน สามารถไขปรศนาหรอปมในใจของเดกได และน าไปสแนวทางการบ าบดเยยวยาทเหมาะสมตอไป

14

1.3.6 เกณฑการแบงตามทฤษฎการสอสาร การแบงประเภทของเลนในลกษณะนนยมกนในกลมนกสอสาร ซงถอวาของเลนเปนสอสรางความสมพนธระหวางเดก กบโลกภายนอก และของเลนยงเปนสอชนดพเศษแทนความรสกของคนทเกยวของกบของเลนนน 1.3.7 เกณฑการแบงตามรปแบบ แบงของเลนออกเปน 2 ประเภทไดแก 1.3.7.1 ของเลนทมราง ซงเปนของเลนทจบตองได 1.3.7.2 ของเลนไรรป ซงเปนการเลนทเกดจากจนตนาการโดยการสมมต

หรอเรยนแบบเรองราว8

1.4 ของเลนพนบานทท าการศกษาและค าอธบายในเชงวทยาศาสตร ศศธร เทศนอรรถภาคย และดร.นฤมล เอมะรตต ไดกลาวเสรมถง ของเลนพนบานทมในชมชนพนถนวาจะทาจากวสดทหาไดงายในทองถนเปนผลผลตจากธรรมชาตหรอเปนวสดทเหลอใช ซงสะทอนใหเหนถงภมปญญาทองถนและวฒนธรรมความเปนอยของสงคม ในชมชนนน ๆ และชวยสงเสรมสขภาวะทง4 ดาน คอ กาย ใจ สงคม และจตวญญาณ ถาพดถงของเลนเราจะนกถงเดกเมอผสมรวมกนจะกลายเปนคาวา ความสนกสนาน เพลดเพลน ทกษะการเรยนร แตทวาสาหรบของเลนพนบานนาจะหมายรวมถงบรบททกวางกวา เพราะทาใหนกถงความสมพนธ ความผกพน ความเชอมโยงระหวางของเลน คนทาของเลน ทมาของของเลนจงไมแปลกเลยทหากจะกลาววาของเลนพนบานอาจจะเปนตวบอกเลาเรองราวในอดตของพนทนน ๆ ในอกมตหนงของเลนพนบานยงบอกเลาเรองราวภายใตกรอบของวทยาศาสตรสมยใหมและอธบายความรพนฐานทางฟสกสได โดยสานกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาตหยบยกหลกฟสกสพนฐานทแบงหมวดหม ของเลนพนบานดงน 1 เรองของแรงตางๆทกระทาตอวตถ 2 เรองของการเกดเสยง

3 เรองของคานตางๆเชนคานงดคานดด ,ลอและเพลา9 ___________________________ 8รงนภา สขมล, ของเลน....ความหมายทมากกวา (กรงเทพมหานคร : โครงการเสรม สรางการเรยนรเพอชมชนเปนสข,2548),35.

9ศศธร เทศนอรรถภาคย และนฤมล เอมะรตต, วทยาศาสตรในของเลนพนบานไทย (กรงเทพมหานคร: สานกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต, 2549 ),6-8.

15

จะเหนไดวาการแบงประเภท ของเลน นนมหลากหลายแบบ ผวจยจงมงเนนคนควาเพอใหไดมาซงความเกยวพนกบภมปญญาในการทาของเลนพนบาน วถชวตและ วฒนธรรมประเพณ โดยการใชเกณฑจากชมชน แบงของเลนทมอยในชมชน ในรปแบบ ทมกลไกล และของเลนสวยงามทมรปแบบการเลนอยางงายๆ มาวจยโดยใชหลกการศกษาความรพนฐานทางฟสกส ของ “ของเลนพนบาน”ในเรอง ของแรงตางๆทกระทาตอวตถ เรองของการเกดเสยง เรองของลอและเพลาและคานงด ซงของเลนพนบาน บางชนดกสามารถอธบายเรองของฟสกสพนฐานไดมากกวาหนงชนด โดยอาจจะมทงเรองของลอและเพลากบเรองของเสยในของเลนชนเดยวกน ผวจยจงจะแยกหมวดหมโดยเนนทจดมงหมายของการเลนเปนสาคญ ซงมดงน

1.4.1 เรองของแรงตางๆทกระทาตอวตถ

ภาพท 1 กงหนหมนหรอกาหมน ทมา : ศศธร เทศนอรรถภาคย และนฤมล เอมะรตต, วทยาศาสตรในของเลนพนบานไทย (กรงเทพมหานคร: สานกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต, 2549 ),8.

16

ภาพท 2 ภาพการเลนกงหนหมนหรอกาหมน ทมา : สนน ครฑเมอง, ฐานขอมลของเลนพนบานของไทยในอดต ศนยมานษยวทยาสรนธร [ออนไลน] เขาถงเมอ28 กมภาพนธ 2552 เขาถงไดจาก http://www.sac.or.th/toy

1.4.1.1กงหนหมนหรอกาหมนหรอใบหมน เปนของเลนพนบาน มลกษณะวธทาคลายบนบอใชเชอกดงไปมาทาใหใบกงหนหมนไดอยางรวดเรว สนน ครฑเมองกลาววา การทชาวบานเรยกวา กงหนหมนเพราะวาใบพดซงทาดวยไมไผแบน ๆ มลกษณะเหมอนกบใบพดกงหนททาขนไวปะทะกบแรงลม ในขณะทลมพดหรอขณะทเดกถอกงหนวง สาหรบกงหนหมนนจะไมอาศยแรงลมพดแตจะใชเชอกดงแกนใบพดใหหมน วธทา นาไมไผเหลาบาง ๆ ทาเปนใบกงหน มความยาวประมาณ 10-15 เซนตเมตร กวางประมาณ 3-5 เซนตเมตร เหลาไมไผเปนแกนเจาะตดกบใบกงหน ใสแกนนลงไปในกระบอก กระบอกทาจากลาไมไผเลก ๆ มความยาวประมาณครงปลอง ใชมดเกลาผวไมเรยบ แลวใชเหลาปลายแหลมหรอมดปลายแหลมเจาะกระบอกไมไผใหทะล รอยเจาะททะลนจะใชเชอกสอดรเพอนาไปมดกบแกนไมไผ หรอแกนกงหน วธเลน ใชเชอกปอหรอดานพนกบแกนกงหนจนหมดระยะเสนเชอกนน บางทผเลนจะใชนวมอหมนใบกงหน เชอกกจะพนไปโดยแกนไม เสนปลายเชอกสาหรบจบจะมดเปนปม หรอมดกบไมมอถอ ซงทาใหไมหลดไดงาย เมอเดกจะเลนมอขางหนงจะจบกระบอกไมไผดานลาง สวนอกขางหนงจะดงเสนเชอก เชอกทพนกบแกนไมจะทาใหใบกงหนหมนดวยความเรว ในขณะทเชอกดงจนหมดรอยทพนแลว ผเลนจะผอนเชอกใหหมนพนกบแกนไมไป

17

เรอย ๆ การดงปลายเชอกจะทาเปนจงหวะ ใบกงหนจะหมนไปตลอดระยะเวลา เพราะแกนไมไผจะพนกบเสนเชอกโดยแรงหมนและการผอนเสนเชอก10

คาอธบายในเชงวทยาศาสตร ดร.นฤมล เอมะรตต และ ศศธร เทศนอรรถภาคยกลาวถง การดงเชอกใหใบพดหมนมลกษณะเดยวกบลอและเพลาโดยเราออกแรงดงเชอก ทพนททกานไมโดยทาหนาทเปนเพลาหลงจากปลอยเชอกแลว ใบพดยงคงหมนตอไปเพราะความเฉอยแบบเดยวกบการถบจกรยาน การหมนของใบพดจะมวนเชอกกลบมาเกบรอบกานไมทาใหเราดงเชอกใหใบพดหมนตอไปไดทนท 11

ภาพท 3 กงหนบนหรอจานบน ทมา : นฤมล เอมะรตต และ ศศธร เทศนอรรถภาคย, วทยาศาสตรในของเลนพนบานไทย (กรงเทพมหานคร: สานกงานพฒนา วทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต, 2549 ),16.

___________________________ 10สนน ครฑเมอง, ฐานขอมลของเลนพนบานของไทยในอดต ศนยมานษยวทยาสรนธร [ออนไลน] เขาถงเมอ28 กมภาพนธ 2552 เขาถงไดจาก http://www.sac.or.th/toy

11ศศธร เทศนอรรถภาคย และดร.นฤมล เอมะรตต วทยาศาสตรในของเลนพนบานไทย (กรงเทพมหานคร: สานกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต, 2549 ),9.

18

1.4.1.2 กงหนบนหรอจานบน สนน ครฑเมอง (2543) ไดพดถงเปนของเลนทเกดจาก ภมปญญาของคนในอดตโดยไดแนวความคดมาจากลกไมรกทหลนจากตนแลวหมนตวลงสพนดน ประยกตรวมกบกงหนลมทหมนดวยแรงลมทพดผาน ทาใหของเลนชนนทะยานขนสฟาได วธทา ทาจากไมไผแก โดย ตดไมไผ แก เปนทอนขนาดกวาง 1.5 เซนตเมตร ยาว 10 เซนตเมตร หนา 2 เซนตเมตร แลวเจาะรตรงกลาง ใชมดเหลาปาดทง 2 ขางใหเหมอนใบพดเครองบน โดยเฉอนไม 35 องศา ทง 2 ขางใหแตละขางเฉยงสลบกน เหลาไมไผใหกลมเลก ขนาดความยาว ประมาณ 15 เซนตเมตร ใชเปนแกนใบพด นาใบพดประกอบเขากบแกน วธเลน ใช 2 มอประสานทแกนใบพดแลวปนไปขางหนา กงหนกจะทะยานหมนลอยขนไปบนทองฟา คาอธบายในเชงวทยาศาสตร ดร.นฤมล เอมะรตต และ ศศธร เทศนอรรถภาคยกลาววาเมอหมนใบพดไปทางทศทวนเขมนาฬกา เมอมองจากทางดานบนทาใหขอบทเอยงขนนนปะทะอากาศและดนอากาศลงดานลางซงจะยกตวของ ใบพดใหสงขนและเมอหมนใบพดในทศทางตรงกนขามจะทาใหใบพดดนอากาศขนดานบนทาให ใบพดเคลอนทลงหลกการนสามารถมาอธบายการยกตวขนของเครองบนหรอวาวซงจะเหนวาปกเครองบนหรอวาวจะเอยงตวปะทะอากาศเพอใหเกดการยกตวขนซงเรยกวาแรงดนอากาศ

ภาพท 4 นกบน ทมา : สนน ครฑเมอง, ฐานขอมลของเลนพนบานของไทยในอดต ศนยมานษยวทยาสรนธร [ออนไลน] เขาถงเมอ28 กมภาพนธ 2552 เขาถงไดจาก http://www.sac.or.th/toy

19

1.4.1.3 สนน ครฑเมอง เขยนถงของเลนชนดน วา “นกบน เปนของเลนเดก ปนดวยดนเหนยวแลวเผาไฟใหเนอดนแขงแกรง เจาะรทหวนก ใชเชอกเสนเลก ๆ รอยรเจาะนน นาไปผกบตนไมใหตวนกไหลลนจากทสงลงมาทตา การทตวนกเลอนลงมาจะมลกษณะสน ๆ คลายนกกาลงบน” วธทา นกบนจะใชดนเหนยวกอนเลก ๆ ปนเปนรปตวนก สวนปก สวนหาง จะใชใบตาล ใบมะพราว ใบลาน กระดาษหรอสงกะสแทน โดยเมอปนตวนกแลวใชมดกรดบรเวณทใชวสดทาเปนปกและหางใหเปนรอยลกไวกอน นาดนทปนเปนตวนกไปผงแดดใหแหง ถาจะใหแขงแกรงจะนาไปเผาไฟ จากนนจงตดวสดทเตรยมเปนสวนปก และหางเสยบรอยกรดทเตรยมไว หากจะใหนกสวยงามจะใชสตกแตงสสนใหสวยงาม นกบนทชาวบานทาใหเดก ๆ เลน มกจะทาเปนนกนางแอน นกนางนวล นกพราบ และนกเขา เปนตนเมอทาสวนตวนกเสรจแลว จะเหลาไมไผใหปลายเรยว ยาวประมาณ 2 ฟต ใชเชอกเสนเลก ๆ หรอ เสนเอนรอยรเจาะทหวนก มดปลายเชอกใหตงและมลกษณะโคงเหมอนคนเบด วธเลน จะตงไมใหตรง ดงตวนกไวทปลายไม แลวปลอยตวนกใหเคลอนลงมาขางลาง มอจบไมนน นาหนกจะโนมถวง ทาใหตวนกเคลอนลงมาชา เพราะรเจาะทหวนกเปนรเลก ๆ ตวนกจะมการสนสะเทอน เพราะเชอกหรอเสนเอนทดงตงอย จงดมกรยาอาการเหมอนนกบน เดก ๆจะนานกบนไปแขงขนโดยปลอยตวนกจากปลายไม นกตวใดบนถลาลวงลงมาขางลางไดชากวาจะถอวานกตวนนเปนฝายชนะ นกบนจงเปนงานทแสดงถงความคดสรางสรรคของคนไทยอกประเภทหนงทพยายามหาเทคนค วธการมาประดดประดอยเปนของเลนใหเดก ๆ ไดเลนสนกสนานเพลดเพลน ซงหาดไดยากในสมยน คาอธบายในเชงวทยาศาสตร ดร.นฤมล เอมะรตต (2549)ไดพดถงเรองของแรงดงดดของโลกทกระทาตอนาหนกของวตถและเรองความ สมดล นาหนกทางหางมมากกวาสวนหวทาใหสวนหางกดลงมากอนสวนหวแตเมอเชอกทรอยสวนหวตงจะทาใหสวนหางกระเดงขนมาทาใหตวนกขยบขนลงเหมอนนกทกาลงบน

20

ภาพท 5 บนบอ ทมา : 1สนน ครฑเมอง, ฐานขอมลของเลนพนบานของไทยในอดต ศนยมานษยวทยาสรนธร [ออนไลน] เขาถงเมอ28 กมภาพนธ 2552 เขาถงไดจาก http://www.sac.or.th/toy 1.4.1.4 สนน ครฑเมอง (2543) เขยนถงบนบอวา เปนของเลนพนบานไทยสมยกอน มชอเรยกตางกน เชน กะรอก บนบอ ซงสนนษฐานวาการเรยกชอเลนชนดนมาจากเสยงทไดยน สวนบนบอนนนนเปนการเรยกของคนทใชคาเมอง นาจะมาจากปนปรอ คอ เมอปนดายดงแลวดงดายเขาออกจะหมนปรอ ปนบอเปนของเลนทเลนไดทงเดกชายและเดกหญง แตนยมเลนในหมเดกชายมากกวา เลนไดตงแตคนเดยวถงหลายคน ถามการแขงขนไมจากดอายและเพศของเดกผเลน วธทา นาเมดมะมวงกะลอนซงเปนมะมวงปา คนนยมเกบผลมะมวงสกมารบประทาน ถามมากจะกวนและหยอดเปนกอนกลม ๆ ดงนนแตละบานจะมเมดมะมวงมากมาย จงไดมการคดทาบนบอ โดยจะเลอกเมดมะมวงกะลอนทมขนาดโตและลกษณะเมดคอนขางกลม จานวน 2 เมด เมดแรกเอามดตดสวนหวออก แลวแคะเอาตนออนภายในออกใหหมด เจาะร 1 รดานขางเมดอกเมดหนงนาไมไผหรอไมสกหรอไมเนอแขงชนดอน ๆ เหลาปลายดานหนงใหแหลมแลวเสยบไวทเมดมะมวงใหแนน ความยาวของไมนเมอเสยบกบเมดมะมวงแลวจะยาวประมาณ 10 เซนตเมตร และนามาใสในเมดมะมวงทตดสวนหวออกใหพนเมดมะมวงทผาหวออกประมาณ 1 เซนตเมตร นาดายหรอ เสนเชอกมามดใหแนนบรเวณกลางไม ไมดงกลาวนจะเปนแกนหมนซงทาใหเมดมะมวงหมนไปโดยรอบขณะดงเชอกทพนแกนไมไว แลวนาดายหรอเสนเชอกนสอดออกมาจากเมดมะมวงอกเมดหนงตรงรทเจาะไว วธเลน ผเลนจะตองพนดายไวรอบไมแกนหมนใหแนนจนสดปลายดาย เวลาจะเลนบนบอจะผอนหรอดงเสนเชอกทพนรอบแกนไมหมน แกนไมจะทาใหตวบนบ

21

อหมนตามเมอเสนดายหรอเสนเชอกทพนหมนจนหมดแลวผเลนจะตองผอนเชอกใหหมนคนกลบ แลวจงจะดงเสนเชอกไปเรอย ๆ บนบอกจะหมนไปตามแรงดงจนกวาจะหยดเลน คาอธบายในเชงวทยาศาสตร ดร.นฤมล เอมะรตต การดงเชอกใหเมดมะมวงหมนมลกษณะเดยวกบลอและเพลาโดยเราออกแรงดงเชอก ทพนทกานไมโดยทาหนาทเปนเพลาหลงจากปลอยเชอกแลวใบพดยงคงหมนตอไป เพราะความเฉอยแบบเดยวกบการถบจกรยาน การหมนของมะมวงจะมวนเชอกกลบมาเกบรอบกานไมทาใหเราดงเชอกใหใบพดหมนตอไปได

ภาพท 6 ลกฟด ทมา : 1สนน ครฑเมอง, ฐานขอมลของเลนพนบานของไทยในอดต ศนยมานษยวทยาสรนธร [ออนไลน] เขาถงเมอ28 กมภาพนธ 2552 เขาถงไดจาก http://www.sac.or.th/toy 1.4.1.5 สนน ครฑเมองลกฟด เปนของเลนทใชฝามอสองขางปน หรอหมนแกนไม หากลกฟดของใครหมนไดนานกวาจะเปนฝายชนะลกฟดบางแหงเรยกวา ลกฟดหรอลกพด การทเรยกลกฟดเพราะเวลาเลนจะใชแรงมอปนหมนแกนไมใหลกฟดเหวยงสะบดไปมาและหมนอยางรวดเรว ผสงอายเลาถงการท าลกฟดในสมยกอนจะท าดวยดนเหนยว ใชแกนไมเสยบตรงกลางผงแดดใหแหงจงน ามาเลนแขงหมนกน นอกจากการท าลกฟดดวยดนเหนยวแลวยงใชผลไมท าเปนลกฟดไดอก เชน ลกตะโก ลกมะเกลอ ลกจน ลกตะขบ เปนตน วธท า ลกฟดดวยดนเหนยวหรอน าผลไมบางชนดใชลกฟด อาจไมคงทนถาวรเดกเลนไมกครงอาจพงไดงายจงมผคดท าลกฟดไม

22

ลกฟดไมมสวนประกอบ2สวนคอ 1.ลกฟด 2.แกนหมน ลกฟด ใชแผนไมเนอแขง มความหนาประมาณ 3-4 เซนตเมตร ใชเลอยตดไมยาวประมาณ 4-5 เซนตเมตรจากนนใชดนสอลากเสนแผนไมใหเปนวงกลม แลวใชมด ขวานหรอเลอยตดตามรอยเสนวงกลมนน ใชบงหรอกระดาษทรายขดเกลาผวไมใหเรยบ จดกงกลางลกฟดจะเจาะรเลก ๆ ไวเพอสอดไมแกนหมน การเจาะรลกฟดนนชาวบานจะใชลวดปลายแหลมเผาไฟใหรอนแดงแลวจงเจาะรลกฟด แกนหมน จะใชไมเนอแขงหรอไมไผเปนแกน มความยาวประมาณ 12-15 เซนตเมตร เหลาไมแกนหมนใหกลม ขนาดเลกกวาแทงดนสอเลกนอย แตแกนไมจะตองใหญกวารทเจาะเลกนอย ใชคอนตอบทบแกนไมใหสอดเขาไปรทเตรยมไว วธเลน เดกจะใชฝามอสองขางประกบกบปลายไมแกนหมนยกลกฟดใหสงกวาพนเลกนอย ใชแรงมอเหวยงสะบดอยางแรง ลกฟดจะหมนตามดวยความเรวเชนกน เดก ๆ ทเลนลกฟดมกจะเลนเปนกลม โดยการแขงขนหมนลกฟด ลกฟดของใครหมนนานกวาจะเปนฝายชนะ บรเวณเลนลกฟด มกเลนตามชาวบาน ใตถนบาน ลานหนาบาน เปนตน พนทเลนลกฟดควรมพนราบเรยบ ในปจจบนการเลนลกฟดดน ลกฟดผลไมและลกฟดไม ไมคอยมการเลนกนอกแลว แตมการประยกตน าวธการเลนลกฟดมาพฒนาเปนของเลก ชนดพลาสตกหมนแขงขน โดยแถมในหอขนมเพอเปนแรงจงใจใหเดกซอขนมชนดนน ๆ ค าอธบายในเชงวทยาศาสตรพจารณา แรงทมากระท าตอการหมนของลกฟดเปนการเคลอนทแบบหมนรอบแกนคงท ซงการหมนของลกฟดคอการเคลอนทแบบหมน ปรมาณทตานการ

หมน เรยก โมเมนตความเฉอยซงโมเมนตความเฉอยขนอยกบมวลและการกระจายมวล 12

___________________________

12พพธภณฑ วทยาศาสตร,เรองของแรง [ออนไลน] เขาถงเมอ15 มนาคม 2552 เขาถงได

จาก www.nsm.or.th

23

ภาพท 7 ลกขาง

ทมา : พพธภณฑวทยาศาสตร,เรองของแรง[ออนไลน] เขาถงเมอ15มนาคม 2552 เขาถงไดจาก

www.nsm.or.th

1.4.1.6 จนตนา กระบวนแสง(2547) กลาววาลกขาง เปนของเลนสาหรบเดกทหมนบนแกนของตวเองลกขางถอเปนของเลนทเกาแกทสดอยางหนงในประวตศาสตรโลก มใชในการละเลนเพอความบนเทง การพนนและยงรวมถงการพยากรณ

วธทา 1. ลกขาง สวนมากจะท าจากไมมะยมกลงมตะปเปนเดอยแหลมตรงกลางคนละ 1 ลก 2. เชอกยาวประมาณ 40-50 เซนตเมตร ปลายเชอกดานหนงผกดวยไม หรอรอยดวยฝาเบยร 3.วงกลมขนาดเสนผาศนยกลางประมาณ 50-60 เซ นตเมตร วธเลน ในประเทศไทย ลกขางถอเปนการละเลนไทยชนดหนง ทมการเลนโดยการผกดวยเชอก และขวางลกขวางลงพนใหเกดการหมน โดยมกตกาการเลน 1. หากขวางลกขางไมหมนหรอออกนอกวงถอวาแพ 2. ผแพจะตองน าลกขางของตนวางในวงกลมเพอใหคนอนใชลกขางทพนเชอกขวางไปบนลกขางนนเปนการลงโทษการเลนลกขางไมจ ากดจ านวนผเลน กอนเลนจะขดวงกลมขนาด 50-60 เซนตเมตรบนพนดน แลวจดล าดบการเลนตามวธการจดล าดบกอนการเลนดงกลาวแลวกอนเลนทกคนใชเชอกพนลกขางของตน โดยพนจากปลายเดอยขนมาจนถงตว

24

ลกขาง แลวถอชายหนงไวระหวางซอกนวชและนวกลาง สวนหวแมมอหงายรองรบปลายเดอยลกขางไว เมอเรมเลนผเลนจะขวางลกขางตกถงพนจะหมนหากลกขางของผใดไมหมน หรอออกนอกวงถอวาแพจะถกท าโทษดวยการใหเจาของลกขางน าลกขางของตนวางไวในวงกลม ใหผอนน าลกขางทพนเชอกเตรยมไวขวางลงไปบนลกขางนนเรยกวา “โจ๏ะลกขาง” ทละคน หากลกขางท าจาก

ไมไมดจะแตก แตถาท าจากไมมะยมจะเปนเพยงรอยเจาะเทานน13 คาอธบายในเชงวทยาศาสตร จากลกขางจะหมนรอบตวไดดวยแรงหน

ศนยกลางซงเกดจากการปนใหหมนหรอ เหวยงดวยเชอก เมอแรงหนศนยกลางหมดลกขางจะหยดหมนปรมาณทตานการหมน เรยก โมเมนตความเฉอยซงโมเมนตความเฉอยขนอยกบมวลและการ

กระจายมวล 14

ภาพท 8 อมรเทพ ทมา : ศศธร เทศนอรรถภาคย และ นฤมล เอมะรตต วทยาศาสตรในของเลนพนบานไทย (กรงเทพมหานคร: ส านกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต, 2549 ),12. ___________________________

13จนตนา กระบวนแสง,สภาพสงคมและวฒนธรรมจากการเลนของเดก (กรงเทพมหานคร:สถาบนเดก มลนธเดก,2547), 23. 14พพธภณฑวทยาศาสตร,เรองของแรง[ออนไลน] เขาถงเมอ15มนาคม 2552 เขาถงไดจาก

www.nsm.or.th

25

1.4.1.7 ศศธร เทศนอรรถภาคยไดเขยนถงของเลนชนดนวาชอตงขนเปนชอประยกตทเอาชอของนกกฬายมนาสตกของไทยทชอ “อมรเทพ แววแสง” โดยยงมชอเรยกอกหลายชอ เชน คนเลนบาร บารเดยว บารบบ ต๏กตาเลนบาร คนตลงกาเปนตน แตชอเดม ๆ ทเรยกกนในทองถน วา “ แมงปอกปะแด๏ก” ซงหมายถงกรยาทาทางกระโดดตลงกาไป-มา วธการท า รงนภา สขมล (2548) ไดอธบายวการท า วาวสดทใชไดจากไผบง ไผรวก ไผไร หรอไผขาวหลาม น าไมไผทหามาไดมาเหลาจนไดขนาดทตองการประมาณ กวางประมาณ 2 เซนตเมตร ยาวประมาณ 25-30 เซนตเมตร เจาะรดาน ละ 2 ร น าไปดดโดยการมด ท าตวคนประกอบเขาดวยกน เมอดดไมไผเปนรปตวยไดทแลวน าเชอกรอยรกบตวคนไมทท าเปนคานใสเขาอกรหนงเปนอนเสรจ วธเลน บบและปลอย อมรเทพจะตลงกาขนลง ค าอธบายในเชงวทยาศาสตร ดร.นฤมล เอมะรตต และ ศศธร เทศนอรรถภาคย(2549) ของเลนชนดนอาศยคณสมบต ความยดหยนของวสดทใชท ากรอบโคงซงคอไมไผรวมกบแรงดงทเกดจากความ ตงของเชอกท าใหเกดการหมนของตวหนในสภาพปกตไมไผกางออกมากทสดเชอกจะตงและดงหนใหอยในต าแหนงสงสดเมอ ออกแรงบบไมจะท าใหเชอกหยอน 15

ภาพท 9 อโบะ ทมา : สนน ครฑเมอง, ฐานขอมลของเลนพนบานของไทยในอดต ศนยมานษยวทยาสรนธร [ออนไลน] เขาถงเมอ28 กมภาพนธ 2552 เขาถงไดจาก http://www.sac.or.th/toy ___________________________ 15ศศธร เทศนอรรถภาคย และดร.นฤมล เอมะรตต วทยาศาสตรในของเลนพนบานไทย (กรงเทพมหานคร: ส านกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต, 2549 ),12.

26

1.4.1.8 สนน ครฑเมอง (2543)ไดท าการศกษาและกลาวถง อโบ๏ะ เปนของเลนพนบานชนดหนง เดก ๆ ใชยงเลนท าใหเกดเสยงดงบางทองถนเรยกวา อทบ บกทบ ยดโบ๏ะ บองโผละ บอกโผง บงโผล๏ะ ปนยดโบะ หรอปนไมไผ วธท า อโบ๏ะ จะมสวนประกอบทส าคญ 2 สวน คอ สวนล ากลองและสวนดาม ซงจะใชไมไผล าเลก ๆ มเสนผาศนยกลางประมาณ 1-2 เซนตเมตร ไมนยมล าไมไผขนาดใหญกวาน เพราะจะท าใหเสยงของอโบ๏ะไมดงเทาทควร ไมไผทชาวบานใชท าอโบ๏ะมกจะเปนไมไผคายล าเลก ๆ ทขนอยตามภเขา ไมไผรวก หรอไมไผเลยง ผท าจะตดไมไผยาว 1 ปลอง ยาวประมาณ 20-30 เซนตเมตร ตดขอปลองสวนหนงออกไป สวนขอปลองอกดานหนงจะเหลอไวไมตดออก จากนนจะแบงไมไผออกเปน2สวน สวนล ากลอง ใชล าไมไผสวนทตดขอปลองออก แลววดระยะจากสวนปลายทตดขอปลองนนไปใหเกอบถงขอปลองอกดานหนง ใชมดตดล าไมไผออกจากน สวนนจะเปนล ากลอง เหลาหรอสน ซงชาวบานจะใชมดคมลบรอยขรขระปลายล ากลองทงสองขางใหราบเรยบเสมอกน สวนดาม ใชไมไผสวนทเปนขอปลองทเหลอ จะมความยาวประมาณ 10 เซนตเมตร สวนนจะท าเปนดามเหลาหรอสนไมไผใหเรยบรอย น าไมไผปลองอน ๆ มความยาวสนกวาล ากลองเลกนอย ใชมดฝาและเหลาใหกลม ๆ เหมอนไมเรยว มขนาดไมไผแซมเสยบใหแนน ไมคลอนแคลน สวนนจะเรยกวาสวนดาม วธเลน การเลนอโบ๏ะจะใชลกกระสน สมยกอน ๆ จะใชลกปอกระเจา ลกคดคาว ลกขเถาท าเปนลกกระสน โดยใชลกกระสนจากตนไมดงกลาวน ทมขนาดใหญกวารกระบอกไมไผ อดใสรกระบอกไมไผนน บางทผเลนจะใชสวนดามอโบ๏ะตลกกระสนยดใสร แลวใชแกนดนไปใหสดปลายสวนนชาวบานเรยกวา ดาก เพอกนลมไมใหออกไป เมอเวลาจะใชอโบ๏ะยงท าใหเกดเสยงดงนน จะใชลกกระสนอกลกหนงยดไปทรปากกระบอก ลกกระสนยงจะตองใหญกวาร ใชแกนไมสวนดาม ดนหรอกระแทกลกกระสนไปทปลายกระบอกอโบ๏ะอยางแรงและรวดเรว แรงอดของอากาศจะระเบดท าใหเกดเสยงดง ลกปนสวนทเรยกวา ดาก จะพงออกไปจากล ากลอง เพราะแรงอดของอากาศหากลกกระสนถกตวคนจะเกดการเจบปวดไดเชนกน ระยะตอมากระสนอโบ๏ะมกจะใชกระดาษแชน า ปนเปนลกกลม ๆ อดใสรใหแนน ยงเสยงดงไดเหมอนกน เวลาถกตวในระหวางทยงใสกน จะไมคอยเจบเหมอนลกกระสนประเภทอน ๆ การเลนอโบ๏ะ เดก ๆ มกจะเลนเพอความสนกสนาน แบงขางยงกน แสดงเปนฝายพระเอก ฝายผราย และฝายต ารวจ จะเลนกนตามใตถนบาน กลางสนาม หรอกองฟาง เปนตน นอกจากนแลวยงใชอโบ๏ะยงพวกจงจกหรอแมลงเลก ๆเพอแขงขนความแมนย าอกดวย ในปจจบนมผน าเอาวธการท าอโบ๏ะไปประยกตท าเปนปนอดลม โดยท ารปรางเหมอนปน ใชแรงลมอดใหระเบด สวนลกปนจะใชไมโสนหรอจขวดตาง ๆ ทท าดวยไม

27

ค าอธบายในเชงวทยาศาสตร แรงอดของอากาศจะดนใหลกกระสนพงออกไปและท าใหเกดเสยงดง16

ภาพท 10 อดด ทมา : สนน ครฑเมอง, ฐานขอมลของเลนพนบานของไทยในอดต ศนยมานษยวทยาสรนธร [ออนไลน] เขาถงเมอ28 กมภาพนธ 2552 เขาถงไดจาก http://www.sac.or.th/toy

ภาพท 11 เดกกาลงเลนอดด ทมา : สนน ครฑเมอง, ฐานขอมลของเลนพนบานของไทยในอดต ศนยมานษยวทยาสรนธร [ออนไลน] เขาถงเมอ28 กมภาพนธ 2552 เขาถงไดจาก http://www.sac.or.th/toy ___________________________ 16สนน ครฑเมอง, ฐานขอมลของเลนพนบานของไทยในอดต ศนยมานษยวทยาสรนธร [ออนไลน] เขาถงเมอ28 กมภาพนธ 2552 เขาถงไดจาก http://www.sac.or.th/toy

28

1.4.1.9 สนน ครฑเมอง(2543) ไดเขยนถงประวตความเปนมาของ “อดด” วา เปนของเลนของเดก ๆ ชนดหนงมาตงแตสมยโบราณ ผปกครองของเดกนยมท าใหเดกเลน เพราะถาอดดมขนาดใหญและสรางใหมความแขงแรงแลวจะกลายเปนอาวธหรอเครองมอเครองใชส าหรบการลาสตว ฉะนนผปกครองของเดกจงนยมท าใหเดกเลน เพอเปนการสรางความคนเคยและความช านาญในการใชอดด กลาวกนวาอดดนนเปนตนแบบของคนกระสน และหนาไมอกดวย ในปจจบนนเราไมคอยพบเหนอดด สวนใหญจะทราบจากการเลาขานจากผใหญเทานน วธท า อดดจะท าดวยไมไผจะเปนไมไผปา (ไมไผมหนาม) หรอไมไผซาง (ไมไผทมเฉพาะบนภเขาเทานน) อดดมอยดวยกน 2 ชนด คอ “อดดราง” และ “อดดกระบอก” สวนประกอบของอดดราง 1. ดามส าหรบถอ 2. คนดด 3. กระเดองเกาะคนดด ไก เดอย หรอสลก 4. รางใสลกดอกและ ลกดอก การเลนอดดราง 1. ดงคนดดมาชดกระเดองไว แลวน าลกดอกมาวางไวในรางใสลกดอก 2. เลงอดดใหตรงเปาหมายแลวเหนยวกระเดองใหหลดจากคดดด 3. คนดดจะดดไปถกลกดอกใหพงเขาสเปาหมาย สวนประกอบอดดกระบอก 1. ดามส าหรบถอ 2. คนดด 3. กระเดองเกาะคนดด ไก เดอย หรอสลก 4. กระบอกทใสลกระสนหรอลกหน 5. ลกกระสนหรอลกหน

วธเลน การเลนอดดกระบอก 1. ดงคนดดมาขดกระเดองไว แลวใสลกดนหรอลกหนในกระบอกใสลกดน 2. เลกอดดใหตรงเปาหมายแลวเหนยวกระเดองใหหลดจากคนดด 3. คนดดจะดดไปถกลกหนหรอลกกระสนจะพงเขาสเปาหมาย การเลนอดด มกจะน ามาแขงขนการยงอดดกนในงานวด ซงจะจดใหมงานในเทศกาลวนส าคญตางๆ

29

อาท วนสงกรานต วนเขาพรรษา รางวลทไดรบจากการแขงขนกจะเปนความสนกสนานและมชอเสยง สวนใหญผทเลนอดดจะเปนพวกวยรนและเดก ๆ เพศชาย เพราะพวกเขาเหลานนจะเปนผใชอดดส าหรบการด ารงชพในชวตประจ าวน คาอธบายในเชงวทยาศาสตร ดร.นฤมล เอมะรตต และ ศศธร เทศนอรรถภาคย(2549) ของเลนชนดนอาศยคณสมบต ความยดหยนของวสดทใชทาคนดด ซงคอไมไผรวมกบแรงเคนทเกดจากการงอไมไผทาใหแรงดดสงใหกระสนพงออกไป

ภาพท 12 งดด ทมา : ศศธร เทศนอรรถภาคย และดร.นฤมล เอมะรตต วทยาศาสตรในของเลนพนบานไทย (กรงเทพมหานคร: ส านกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต, 2549 ),12. 1.4.1.10 รงนภา สขมล(2548) ไดเขยนถงเรอง งไมไผสานเปนของเลนทฝกเชาวปญญาทงยงใหความตนเตนเปนทชนชอบของเดก ๆ ชวยฝกทกษะการแกปญหาโดยเดกๆ ตองพยายามหาทางเอางออกจากนวใหไดโดยใชสตพจารณาโครงสรางไมไผทสานขนเปนตวง หากวายงดงยงท าใหตวงรดนวแนนขนหากยนตวงจะท าใหโครงสรางทสานดวยไมไผ โปรงกวางขนท าใหดงนวมอออกจากปากงได ในดานการสงเสรมพฒนาการทางดานอารมณ เดกจะไดเรยนรการอดทนอดกลนทจะไมตนตกใจเมอดงงไมออก และควบคมตนเองเพอทจะไดหาทางแกไขปญหา สวนดานวฒนธรรม ประเพณ ชายในสมยกอนใชงไมไผเปนเครองมอในการเกยวพาราสสาวๆ โดยหลอกใหฝายหญงเอานวมอใสเขาไปในปากงและไมสามารถดงงออกเองไดผชายกจะชวยเอางออกใหเปนการสรางสมพนธของชายหนมและหญงสาว

30

วธท า น าไมไผมาเหลาใหบางจนไดเปนตอกจากนน น าตอกมาสานสลบกนไปมาเปนทรงกรวยใหปลายเรยวเลกเปนหางและดานปากกรวยเปนปากงโดยใหมความยาวประมาณ25เซนตเมตร

วธเลน ใหเพอนเอานวสอดเขาไปในปากงและใหเคาดงใหออก จะพบวามอเพอนจะตดเอาออกไมได ยงดงกยงตด ตองยนตวงและบบปากงใหกวางจงจะเอานวออกได

ค าอธบายในเชงวทยาศาสตร ดร.นฤมล เอมะรตต และ ศศธร เทศนอรรถภาคย ไดอธบายไววา งรดนวเปนของเลนทมการถายแรงจากทดงในแนวตามยาวท าใหเกดแรงดงในแนวเสนรอบวงท าใหเสนรอบวงของตวงเลกลงจงดงนวออกไมได เมอเขาใจหลกการแลวจะเหนวา การดงนวออกจะตองท าโดยไมดงงในแนวตามยาวแตจะตองดนงใหเสนทแยงมมในแนวตงฉากกบแนวการดงมากขนหรอท าใหตวงอวนขนจงจะดงนวมอออกได

ภาพท13วาว ทมา: ศศธร เทศนอรรถภาคย,การเลน สถาบนมลนธเดก [ออนไลน] เขาถงเมอ30 มนาคม 2552

เขาถงไดจาก http://www.childthai.org 1.4.1.11 สนน ครฑเมองไดเขยนถง “วาว” เปนของเลนทงของเดกและผใหญ ซงคาดวามการเลนมานานกวา 700 ปแลว วาวทรจกตามพนบานทวไป คอวาวอลม วาวอตย (ดยดย) และวาวจฬา ตานานการเลนวาวของคนไทย ตามหลกฐานคนไทยนนรจกการเลนวาวมาตงแตสมยสโขทย ในพงศาวดารเหนอไดกลาวถงพระรวง โปรดเลนวาวและในหนงสอตารบทาวศรจฬาลกษณ ยงเลาถงเดอนยมพระราชพธบษยาภเษก (พธอาบนาเมอพระจนทรกาลงผานหมดาวบษยาภเษก) ดงกลาววา “เดอนย ถงการพระราชพธบษยาภเษกเถลงพระโคกนเลยงเปนนกขตฤกษ หมนางในกไดดชดชกวาวหงาวฟงสาเนยงเสยงวาวรองเสนาะลนฟาไปทวาราตร” ตอมาในสมยกรง

31

ศรอยธยามกฎมณเฑยนบาล หามประชาชนชกวาวขามเขตพระราชฐาน ลาลแบรราชทตจากฝรงเศลทเขามากรงศรอยธยาในสมยพระนารายณมหาราช (พ.ศ. 2431)เขยนจดหมายเหตไววา ฤดเลนวาวของคนไทยในสมยนนสนกสนานมาก และวาวของพระมหากษตรยจะโปรดใหชกขนทกคนตลอดหนาวาว บางสมย เชน ในรชกาลพระเพทราชา ไดใชวาวในราชการสงครามดวย ตอนทพระยายมราช (สงข) เจาเมองนครราชสมาเปนกบฏ พระเพทราชาสงกองทพไปปราบอยนาน 2 ป ตเมองไมได จนทสดแมทพคดอบายเผาเมองใชหมอบรรจดนด าผกสายปานวาวจฬาลามชนวนชก วาวขามก าแพงเมอง เขาไปแลวจดชนวนไหมไปถงหมอดนด าเกดระเบดไฟไหมบานเรอนราษฏรระส าระสายจงเขาตเมองไดส าเรจครง ถงสมยกรงรตนโกสนทรการประดษฐรปวาวมมแปลก ๆ ขนและมการแขงขนชกวาวพนน โดยมกตกาการแขงขนเปนลายลกษณอกษร โดยเฉพาะในสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท 5 ทรงสนบสนนกฬาเลนวาว มการประกวดและแขงขนวาวทกป สถานทเลนวาวในเขตกรงเทพฯ ทรจกกนดคอ บรเวณสนามหลวง สวนในตางจงหวดเลนกนตามทโลงกวาง เชน ตามลานถนน หนาบาน ทองไร

วธท า การท าวาวจะใหวาวขนตดลมด ตองขนอยกบสวนประกอบทน ามาสรางเปนตววาว และฝมอคนท าวาวเปนประการส าคญ แมวาจะลอยขนอยในอากาศ ลกษณะนงเฉยผท าวาวจะถอวายงไมดพอวาวทท าไดดจะตองเคลอนไหวโฉบสายไปมาทวไป วาวอลม เดก ๆ มกนยมท าวาวอลมมากกวาวาวชนดอน ๆ เพราะวาวอลมท างายและขนงาย วาวอลมมลกษณะเหมอนวาวปกเปา แต วาวอลมทพนบานท าเลนกน มกมตววาวขนาดใหญกวา ไมทท าโครงวาวมกนยมใชไมไผสสก เพราะไมเหนยวทนแรงลมไดดกวาไมไผชนดอน ๆ วาวอลมจะท าขนาดใหญหรอเลก ขนอยกบความยาวของปลองไมไผ ใชมดผาซกน าไปตากแดดใหแหง เหลาซไมสวนปกและสวนอกวาว ปลายไมสวนปกจะเหลาใหเรยวทงสองขาง ขนาดความยาวทนยมของไมอกวาวและไมปกวาว คอ “ปกหกอกหา” หมายถง ถาไมปกยาว 6 สวน ไมอกวาวควรยาว 5 สวน การวดสวนจะใชหนวยใดกไดแลวแตความตองการวาวตวใหญ ตวเลก เมอใชเชอกปานมดสวนปกกบสวนอกวาวตดกบดานหววาว แลวจะตดปลายไมปกทงสองขางใหโคงลงมา ใชเชอกปานมดปลายปกสองขางยดกบปลายไมอกวาวดานหาง ซงถอวาการขนโครงวาวเสรจเรยบรอยแลวจงน าวาวไปกรกระดาษผสายซงและตอหางวาว วาวอตย (ด๏กดย) การเรยกชอวาอตย หรอด๏ยดย คงเรยกจากเสยงทใบลานหรอใบตาลซงตดเปนคนเสยงในตววาว โดยกระทบกบลมแรง ท าใหเกดการสนสะเทอนเปนเสยงดงขน การท าวาวอตยจะท าตวขนาดใหญ บางทสงเกนศรษะคน การท

32

ล าตววาวโต เพราะวาตองตดคนเสยงเพอท าใหเกดเสยงดงในขณะทลมพดแรง ๆ คนเสยงจะใชไมไผเปนคนไม ใชใบลานหรอใบตาลผกปลายดวยเชอกทงสองดาน ผใหตงกบคนไม คลายกบคนธน หรอคนกระสนเสนเชอกทมดผกใบลานหรอใบตาลนนจะลบดวยขผงเวลาปะทะแรงลมจะ

สนสะเทอนท าใหเกดเสยงดง วาวอตยจะมสวนปก 2 ดาน 17 วธเลนเดกๆทท าวาวเลนกนจะแขงขนกนวาวาวของใครจะขนไดดกวากน ทเรยกกนวาตดลมบน แตในบางครงกนยมท ามาแขงสกนโฉบกนไปมาวาวของใครตกกอนถอวาแพ คาอธบายในเชงวทยาศาสตร เรองของแรงลมทพดปะทะกบตววาวกอใหเกดแรงยก

ภาพท 14 กงหน ทมา : ศศธร เทศนอรรถภาคย,การเลน สถาบนมลนธเดก [Online] เขาถงเมอ30 มนาคม 2552 เขาถง

ไดจาก http://www.childthai.org

1.4.1.12 สนน ครฑเมองเขยนถงของเลนพนบานกลาว วา “กงหน เปนของเลนพนบานมหลายชนด ซงจะเรยกตามวสดทน ามาท ากงหน เชน กงหนใบเพกา กงหน ใบ ___________________________ 17สนน ครฑเมอง, ฐานขอมลของเลนพนบานของไทยในอดต ศนยมานษยวทยาสรนธร [ออนไลน] เขาถงเมอ28 กมภาพนธ 2552 เขาถงไดจาก http://www.sac.or.th/to

33

ลาน กงหนใบตาล กงหนดอกไมไผ กงหนไมไปและกงหนกระดาษ เปนตน กงหนทชาวบานเคยเลนมาตงแตดงเดม คอ กงหนใบเพกา ทงนจะน าฝกเพกาตดปลายฝกทง 2 ขางแลวแกะเปลอกออกจากกน น าเมดอยในฝกนนทง ใชมดปลายแหลมกรดฝกเพกาซกหนงใหทะลเปนรอยเพอใหฝกเพกาอกสวนหนงสอดรอย โดยทเตรยมไวจะเปนรปกากบาท เจาะรกลม ๆ ตรงกงกลางเพอใชไมสอดรหมน สวนไมอกดานหนงใชมอจบ วธทา กงหนใบลาน และกงหนใบตาล จะมวธทาเชนเดยวกบกงหนใบเพกา แตใชวสดทมาทาใบพด คอ ใบลาน หรอใบตาล สวนกงหนดอกไมไผ 4 เสน นามาขดเปนลายสอง สานหกมมดานขวา ตลอดปลายใบกงหนทสานขดกนเสรจแลวจะม 8 เสน เจาะรตรงกลางตวกงหน เหลาแกนไมไผสอดรใหหมนเมอปะทะลม กงหนใบเพกา กงหนใบลาน และกงหนใบตาล เดกๆ จะถอวงกนตามถนนหนทางหรอตามทองไรทองนากงหนประเภทดงกลาวนจะไมมเสยงดง กงหนไมไผกงหนประเภทนชาวบานทอยในวยหนมหรอผสงอายมกจะทาใหชวงฤดเกบเกยวขาว เพราะจะไดประโยชนจากการรทศทางลมและมลมพดหรอไม ชาวนาชาวไรจะอาศยกงหนเปนขอสงเกตในการฝดขาวกลางลานนาเพอใหเศษผงหรอขาวลบออกไปใหหมด กงหนไมไผ ประเภทนจะมความยาวประมาณ 1 เมตร ลาตวทาดวยซกไมไผ ใชมดผาใหเปนซกบาง ๆ เหลาใหเรยบรอย ตรงกงกลางตวกงหนจะเจาะรขนาดใหญเพอใชแกนไมสอดใหหมน ปลายกงหนไมไผ 2 ขางจะทาหลอด หลอดเสยง หรอ ชาวบานเรยก “หวดเสยง” ทาดวยไมไผ ใชมดปาดขอปลองออก ปาดปลายไมไผเมอลมพดกงหนหมน รหวดเสยงจะมเสยงดง หลอดเสยงจะใชครนลนไฟ พอกครนปลายกระบอกหลอดเสยงนนหากใชกระบอกทเปนหลอดเสยงใหญ เสยงจะดงกงวาน ถากระบอกหลอดเสยงเลก เสยงจะแหลมเลกชาวบานใชหญาคาทาเปนหางกงหน สามารถหมนไปโดยรอบทศทางทลมพดมา

วธเลน กงหนไมไผทมกระบอกหลอดเสยง มกจะตงไวกบแกนไมไผ ไมรวก ไมเลยง นาไปผกมดกบตนไมกลางทงนา หรอผกมดตามหางนา เวลาลมพดจะเกดเสยงดง ชาวนาจะไดผลประโยชนจากกงหนอยางมากเพราะทาใหรแรงลมพด และทศทางเพอจะเปนประโยชนตอการนวดขาวทกองอยในลาน การทจะนากงหนมาตดใกล ๆ บานนน มกจะสรางความรบกวนตอชาวบานใกลเรอนเคยงในยามหลบนอน ดงนนจะเหนกงหนอยตามทองไรทองนาเปนสวนใหญ และมกจะมเฉพาะเดกชายเทานนทชอบเลนกงหน

คาอธบายในเชงวทยาศาสตร เรองของแรงลมทพดปะทะขอบของกงหนทเอยงถาเอยงไปทางซายใบพดจะหมนไปทางขวาถาเอยงไปทางขวาใบพดจะหมนไปทางซาย

34

นอกจากนยงอธบายถงเรองของลอและเพลาจดหมนของแกนใบพดซงชาวบานเกษตรนาพลงงานลมนไปประยกตใชไปหมนรหสวดนาเขานาและในปจจบนยงนาไปพฒนาเปนกงหนปนกระแสไฟไดอกดวย

ภาพท 15 โกงเกง หรอโทกเทก ทมา : มลนธกระจกเงา, พพธภณฑชาวเขา [ออนไลน] เขาถงเมอ30 มถนายน 2552 เขาถงไดจาก http://www.hilltribe.org 1.4.1.13 สนน ครฑเมองโกงเกง หรอ โถกเถกหรอ ขาหยง เปนของเลนพนบาน ใชไมไผทาเปนขาเดน 2 ขาง คลายเปนขาเทยม เพอใชกาวยางเดนจะทาใหตวสงขนโกงเกง หรอ ขาหยงมชอเรยกตาง ๆ กน เชน ขายาง โกงเกง โกกเกก โถกเถก เปนตน การเรยกวา โกกเกก อาจจะเรยกตามเสยงทไดยนจากการใชขาหยงเดน หรออากปกรยาของผเดนดวยขาหยงนอกจากนอาจจะมาจากการเพยนเสยงระหวางคา“โกกเกก”และคา“โถกเถก” คาวา”โถก” แปลวา ยาว เชน คนขาโถก คอคนขายาว สวนคาวา “เถก” แปลวา เกงกาง เดนโถกเถกแปลวาเดนขายาวมลกษณะเกงกาง การเลนโกงเกง มลกษณะบางประการคลายกบเลนเดนกะลา ซงชาวบานสงอายเลาใหฟงโดยสรปวาการเดนขาหยนและกะลาคงมมานานแลว การเลนทงสองชนดอาจจะเกดจากความจาเปนทจะตองแกปญหาในชวตประจาวน เชน ในพนบานชนบทมกจะผกมดววควาย หรอเลยงสตวไวใตถนบาน การเดนเขาไปในใตถนอาจสกปรก จงใชการเดนดวยกะลา ตอมาจงประยกตใชขาหยงเดนแทนในทมโคลนตมเฉอะแฉะมากขน สมยกอนชาวบานในหมบานนครไทย จงหวดพษณโลก จะใชขาหยงเดนในงานประเพณปกธงชย ซงตรงกบวนขน 14 คา เดอน 12 ของทก ๆ ป โดยจะเดน

35

จากจดนดหมายไปทภเขาชางลวง หนทางชวงใดทราบเรยบพวกเดนขาหยงจะเดนแขงขนกนไปดวย สวนประเพณปกธงชยของชาวนครไทยทจดขนเปนการอนรกษ และสบทอดขนอบธรรมเนยมประเพณพนบานไทย ซงเปนเรองเลาสบมาวา อาเภอนครไทยแตเดมนน คอเมองบางยาง เปนเมองทพอขนบางกลางทาว หรอ พอขนบางกลางหาว ไดซองสมชาวไทยทแตกฉานซานกระเซนมาจากทพของพระเจาพรหมมหาราช และมาอยทเมองบางยาง เมอพอขนบางกลางทาวเขามาทเมองบางยางไดเกดการบกบพวกเจาของถนเดม ซงอาจจะเปนพวกขอม มอญ ลาว หรอละวา พวกใดพวกหนงในจานวนน การสรบกบเจาของถนเดมนนไดมการรกไลกนระหวางทพของพอขนบางกลางทาวกบทพของเจาของถนเดม จนถงเทอกเขาชางลวง จนทพของพอขนบางกลางทาวไดรบชยชนะตอศตร พอขนบางกลางทาวไดเอาผาคาดเอวของพระองคผกปลายไมไวทยอดเขาชางลวงไวเปนอนสรณในการมชยชนะศตร ชาวนครไทยจงยดถอสบมาเปนประเพณตราบเทาทกวนน ดงนนการเดนขาหยงและการเลนอน ๆ จงนาไปประกอบในพธปกธงชย วธทา โกงเกง หรอ ขาหยงจะใชไมไผ 2 ลาขนาดพอเหมาะ แขงแรง ยาวประมาณ 2-5 ใชมดเหลาลาไมไผใหเรยบ เหลอแขนงไผหรอกงไผทแขงแรงไวสาหรบเหยยบเดน หากแขนงไผไมทนทานและแขงแรง ผทาขาหยงจะเจาะรลาไมไผใหสงเทา ๆ กน ใชไมเนอแขงทาเปนเดอยหรอสลก เพอใหเทาเหยยบไดสะดวกยงขน บางทจะใชผาพนเดอยไมเพราะจะทาใหไมเจบเทา การเลนขาหยงมกนยมเลนในหมของเดกทมอายตงแต10ปขนไปเดกเลกๆเลนอาจเกดอนตรายได ในปจจบนน การเดนขาหยงหนวยงานตาง ๆ พยายามจะอนรกษไวในรปแบบอน ๆ เชน จดแขงขนในประเพณเทศกาลตาง ๆ ดงทพวกชาวเขาจดใหมการแขงขนกฬาพนบาน โดยนาเอาการเดนขาหยงมาวงแขงขนกน เรยกวา เดนขาโถกเถก หรอวงขาโถกเถก จะมอปกรณเลน คอ ขาหยง 1 ค ใชเทาเหยยบทยน หรอ เดอยไมทละขาง เดนหรอวงไปใหเรวทสด กตกาการเลน ใชระยะทางจากเสนเรมตน ถงเสนชย มระยะทาง 50 เมตร ทกคนจะตองยนอยบนไมไผตลอดทาง ถาลมจะตองกลบไปเรมตนทเสนกาหนดเดมใหม การเขาเสนชยจะพจารณาจากแนวลาตวทถงจดเสนชย 18 วธเลนโกงเกง หรอ ขาหยงยงพบเหนอยบาง โดยเฉพาะในประเพณพนบานบางทองถน จงเปนของเลนทสาคญอกประเภทหนง ควรทจะศกษาและสบทอดใหแกเยาวชนไทยสบไป ___________________________

18สนน ครฑเมอง, ฐานขอมลของเลนพนบานของไทยในอดต ศนยมานษยวทยาสรนธร [ออนไลน] เขาถงเมอ28 กมภาพนธ 2552 เขาถงไดจาก http://www.sac.or.th/toy

36

คาอธบายในเชงวทยาศาสตร เรองของแรงโนมถวงของโลกการถายนาหนกฝนแรงโนมถวงของโลกเปนการทรงตวรกษาสมดลของรางกาย 19

ภาพท 16 เรอกาบกลวย ทมา : มลนธกระจกเงา, พพธภณฑชาวเขา [ออนไลน] เขาถงเมอ30 มถนายน 2552 เขาถงไดจาก http://www.hilltribe.org

1.4.1.14 สนน ครฑเมองเขยนถงของเลนพนบาน วา “เรอกาบกลวย” เปนของเลนพนบานชนดหนง ซงจะเรยกตามวสดทนามาทาเปนเรอ เชน เรอกาบมะพราว เรอไมไฝ เปนตน เรอกาบกลวย

วธทา เรอกาบกลวยทาโดนนากาบตนกลวยขนาดพอประมาณคอ ประมาณ 30 cm. นามาตดเอาแตกาบและใชมดปลายแหลมมาเจาะรแกะสลกใหเปนแบบทสวยงามแตสวนมาจะเปนแบบงายๆเชน ลายขาวหลามตดเปนตนจากนนนากาบกลวยทเลกกวาลาเรอมาเสยบไมมาปก ทาเปนใบเรอแตจะมเทคนคอยคอตองไมใหญเกน ไปและควรวางใหอยตรงกลางพอด ไมเชนนนเรอจะควาได

วธเลน นาเรอกาบกลวยมาปลอยใหรอยนาแขงกนในชวงนานาหลากในฤดฝนเรอบางทมขนาดเบาและมสมดลทดกจะลอยลาไดเรวไมควางาย ___________________________

19พพธภณฑวทยาศาสตร,เรองของแรง[ออนไลน] เขาถงเมอ15มนาคม 2552 เขาถงไดจาก

www.nsm.or.th

37

คาอธบายในเชงวทยาศาสตร เรองของการเคลอนทของนาทพาเรอใหลอยไปและเรองของความ สมดลและกาบกลวยทมชองอากาศมากทชวยใหกาบ

1.4.2 เรองของการเกดเสยง

ภาพท 17 กระบอกระเบด ทมา : สนน ครฑเมอง, ฐานขอมลของเลนพนบานของไทยในอดต ศนยมานษยวทยาสรนธร [ออนไลน] เขาถงเมอ28 กมภาพนธ 2552 เขาถงไดจาก http://www.sac.or.th/toy 1.4.2.1 กระบอกระเบด เปนของเลนชนดหนงในพนบานทกลมเดกชายและวยรนท ามาจากล าไมไผ บรรจกอนแก๏สจดไฟ ท าใหเกดเสยงระเบดดง มกนยมเลนในประเพณท าบญตรษ สนน ครฑเมอง กลาววา การท าเสยงใหเกดการระเบดดงกองไปไกลน มใชแตจะใชกระบอกระเบดเทานน ยงใชการตแก๏บ ตเกาะ เคาะไม ระเบดไมไผและการยงปน เปนตน การเลนเพอท าใหเสยงอกทกครกโครมเชนนเพราะชาวบานในสมยกอนมความเชอวาจะตองท าใหเกดเสยงดงในตอนเชามด เมอถงประเพณท าบญตรษ หรอชาวบานเรยกวา “ตรษไทย” คอการท าบญสงทายปเกา โดยจะเรมตงแตวนแรม 14 ค า เดอน 5 ถงวนขน 1 ค า เดอน 5 ซงตอเนองดวยประเพณสงกรานต โดยถอวาเปนการตอนรบปใหม ชาวบานจะชวยกนท าสงของไปถวายพระในประเพณตรษไทย ของท าบญทส าคญ ไดแก ขนมจนน ายา น าพรก ขาวเหนยวแดง การท าจะประกวดประชนกนมากในระหวางทผใหญลกขนมาตอนเชามอเพอเตรยมสงของไปท าบญทวด เดก ๆ วยรนและผใหญจะจด

38

กระบอกระเบด ตแก๏บ หรอยงปน การท าใหเกดเสยงดนนนกเพอทจะไลผบานออกไปทวดใกลบานจะไดรบผลบญทญาตอทศใหซงผลบญดงกลาวจะชวยใหผทคมครองบานไปผดไปเกดตอไป พรศร บรณเขตต ใหขอคดวาเปนโอกาสทชาวบานน าปนแก๏บมาทดลองยง ต ารวจจะไมจบเพราะถอวาเปนประเพณการท าบญ ดงค ากลอนในนราศ กลาวถงเดอนสมการยงปนตามประเพณท าบญตรษวาถงเดอนสปสดถงตรษใหมยงไมไดนชนาฏทปรารถนาฟงเสยงปนยงยดอฏนารอบมหานคเรศนเวศวง กอนทจะมการท ากระบอกระเบดชาวบานเลาวา ไดมการท าระเบดไมไผ โดยตดไมมา 1 ปลอง ใหมขอตดทง 2 ดาน เจาะรขอไมไผดานบนเปนรเลกๆ ใสน าเกอบเตมล าไมไผ ใชไมจกรใหแนน แลวเผาไฟ แรงดนของไอน าจะใหกระบอกไมไผระเบด ท าใหเกดเสยงดง ตอมาเมอชาวบานรจกการใชถานแก๏สบรรจกระปองจดสองสวางในยามค าคน เพอสองหาแทงกบและปลา จงไดน าถานแก๏สมาเปนวสดส าคญในการท าใหเกดการระเบด20 วธท า สนน ครฑเมอง อธบายถงการท าโดยใชมดตดล าไมไผสสกขนาดใหญ เลอกไมแกจดยาวประมาณ 3-4 ปลอง เหลาผวใหเรยบ เจาะรเลกๆ ปลองไมไผดานลางภายในตลอดปลองไมไผ จะใชไมแหลมหรอเครองมออนๆ เชน ชะแลง คอน เปนตน เจาะทะลขอปลองออกทงหมดเหลอเฉพาะขอปลองดานลางสด วธเลน จะน ากระบอกระเบดไปเลนไกลๆ บาน เพราะเสยงจะดงมาก วางทพนดนใหปลายกระบอกท ามมเอยงประมาณ 45 องศา ใสถานแก๏สเขาไปภายในกระบอกไมไผ แลวเทน าใสกระบอกใหน าทวมถานแก๏สเพยงเลกนอย ถานแก๏สเมอถกน าจะเดอดเปนฟองปดๆ ใชไปทลกจดปลายกระบอกไมไผจะท าใหเกดเสยงระเบดดงกกกอง ผจดจะใชองมอตบรเจาะกระบอกไมไผ ซงเจาะเลกๆ ไวดานลางเพอใหไฟทลกภายในดบจะไดจดตอๆ ไปได การจดกระบอกระเบดจะจดใหระเบดดงไปเรอยๆจนกวาถานแก๏สจะหมด ปจจบนการเลนจดกระบอกระเบด และการท าระเบดไมไผ ไมมการเลนในหมบานอกแลว ซงนบวนมแตจะสญหายไปในทสด ค าอธบายในเชงวทยาศาสตร นฤมล เอมะรตต และ ศศธร เทศนอรรถภาคยกลาววาเมอแก๏สท าปฎกรยาทางเคมกบน าและเมอจดไฟออกซเจนในอากาศจะเกดการเผาไหมและเกดการขยายตวออกเกดแรงอดอากาศเกดขนจนเกดเปนเสยงทดงมาก 21 ___________________________ 20 พรศร บรณเขตต, บนทกชาวทง (กรงเทพมหานคร: ส านกพมพวงกลม, 2546),48. 21นฤมล เอมะรตต และ ศศธร เทศนอรรถภาคย, วทยาศาสตรในของเลนพนบาน (กรงเทพมหานคร: ส านกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต, 2549 ),34.

39

ภาพท 18 กระดงกามป ทมา : สนน ครฑเมอง, ฐานขอมลของเลนพนบานของไทยในอดต ศนยมานษยวทยาสรนธร [ออนไลน] เขาถงเมอ28 กมภาพนธ 2552 เขาถงไดจาก http://www.sac.or.th/toy 1.4.2.2 สนน ครฑเมอง ไดกลาวถง กระดงกามปวา เปนของเลนชนดหนง ซงท าใหเกดเสยงดงโดยอาศยแรงลมพด มกแขวนไวใหเดกๆ มองดขณะนอนอยในเปล หรอแขวนไวตามทตางๆชาวบานบางทองถนเรยกกระดงกามปวาปกระดงปกตกระดงกามปจะท าแขวนตามหางนา หรอกระทอมทอยกลางไร กลางนา เหตทท ากระดงกามปแขวนในสถานทดงกลาวกเพราะวา ปนาทมขนาดตวโตๆ จะมกามปใหญ มกท าลายตนกลาทก าลงปลกใหม หรอตนขาวทก าลงตงทองจะออกรวง ชาวนาตองคอยดแลตนขาวอยางสม าเสมอ มเชนนนจะถกปหนบตนขาวเสยหาย วธการท าลายปตามพนบานกคอ ตอนกลางวนน าในทองนารอน ปจะขนมาแอบอาศยอยตามคนนา ชาวบานจะจบปใสของมาท าอาหาร เชน เผาป ตมป น ายาป หรอแกงสมป เปนตน สวนกามปจะมเนออรอยมาก ยงกามปขนาดใหญเนอจะแนน เดกๆ มา จะแยงกนสวนกามปน การกนกามปตองดงกามทงสองขางออก หรอทบกามปใหแตกละเอยด จงจะกนเนอปภายในได และดวยลกษณะคนไทยชอบคดคนของเลนหรอของใชจงใชกามปทแกะเนอปออกแลว มาท าเปนกระดงกามปแขวนไวใหเดกๆ มองด และฟงเสยงดงในขณะลมพด วธท า กระดงกามปจะใชกามปขนาดใหญ ท าเปนตวกระดง อาจดงกามหนบออกมาหนงขาง หรอดงกามหนบทงสองขางออกหมด กามปภายในจะเปนโพรง ใช

40

เชอกหรอดายมดกามหนบ ซงท าหนาทเปนลกกระดงแลวรอยไปในโพรงกามปสวนทเปนกระดงนน ใชเชอกมดขวกระดงใหแนน จดระยะใหลกกระดงแกวงไปมาไดสะดวก สวนใบพดซงท าเปนทปะทะกบแรงลมทพดจะใชใบตาลหรอใบลานมดสวนปลายลกกระดงหรอมดสวนบนกระดงกามป วธเลน ยามเมอลมพดใบตาลหรอใบลาน กระดงกามปจะเคลอนไหวแกวงโยนไปมา ลกกระดงจะตกบกามปทเปนโพรงนน หากท ากระดงกามปแขวนไวหลายๆ อนแลว จะสงเสยงดงไพเราะ ดจดงเสยงดนตรทประสานเสยงกน ในปจจบนนจะเหนกระดงทแขวนไวตามชอฟาใบระกาของโบสถจงนบวาใชหลกการอนเดยวกนกบกระดงกามปของชาวนาในสมยกอน22 ค าอธบายในเชงวทยาศาสตร กลาววาแรงลมพดใบตาลหรอใบลาน กระดงกามปจะเคลอนไหวแกวงโยนไปมา ลกกระดงจะตกบกามปทเปนโพรงนน ท าใหเกดการสนสะเทอน ของวตถจนเกดเสยง สวนโพรงในกามปท าหนาทขยายเสยง 23

ภาพท 19 จกจน ทมา : พพธภณฑวทยาศาสตร,การเกดเสยง[ออนไลน]เขาถงเมอ15มนาคม 2552 เขาถงไดจาก

www.nsm.or.th ___________________________ 22 สนน ครฑเมอง, ฐานขอมลของเลนพนบานของไทยในอดต ศนยมานษยวทยาสรนธร [ออนไลน] เขาถงเมอ28 กมภาพนธ 2552 เขาถงไดจาก http://www.sac.or.th/toy 23พพธภณฑวทยาศาสตร,การเกดเสยง[ออนไลน]เขาถงเมอ15มนาคม 2552 เขาถงไดจาก

www.nsm.or.th

41

1.4.2.3 สนน ครฑเมอง เขยนถง จกจน หรออกชอหนงทคนสมยกอนเรยกกนวาอ๏อด ๆ เปนของเลนพนบานทเกดจากการเลยนเสยงสตวรองตามธรรมชาต เปนของเลนทผใหญท าใหเดกเลนเพอความเพลดเพลน วธท า จกจน หรอ อ๏อด ๆ น จะใชดนเหนยวปนใหเปนรปทรงกระบอกกลวง แลวน ามาตดเปนทอนใหมเสนผาศนยกลาง 1 ถง 2 เซนตเมตร เหตทคนสมยกอนใชดนเหนยวเพราะวาหาไดงาย ไมตองซอ เมอตดดนเหนยวเปนทอนไดแลวกน าดนเหนยวไปผงแดดใหแหง หรอน าไปเผาเพอใหดนแขง ไมแตกงาย น ากระดาษมาตดเปนรปวงกลมใหใหญกวาขนาดของดนทตดเปนทอนไวเลกนอย ทากาวหรอแปงเปยกปดทบทดานบนของกอนดนเหนยว เจาะรทกระดาษดใหตรงกลาง เหลาไมไผใหมขนาดเลกยาวประมาณ 7-10 เซนตเมตร ปลายไมดานหนงน าไปจมยางสนไว ผไวหลวม ๆ พอไมใหหลด ปลายเชอกอกดานหนงน าไปผกบเศษไมเลก ๆ ลอดเขาไปในรของกระดาษทเจาะไว ไมนนจะขดกนกบกระดาษไมใหหลด หางมาหรอหางควายนนจะท าใหเกดเสยงดงไดดกวาเชอกและหมนคลองตวกวา ถาเราจะใหสวยงามยงขนกอาจใชกระดาษสมาตดและพนรอบดนเหนยวอกทกได วธเลน การเลนนน เดก ๆ จะถอเลนกนโดยใชวธแกวงใหกอนดนนนหมน และเชอกทผไวกจะไปเสยดสกบยางสนท าใหเกดเสยงดงอ๏อด ๆ ขน ค าอธบายในเชงวทยาศาสตร อาจารยไพรรง งามสมพรพงศ หวหนาโครงการทไดรบทนวจยในชดโครงการวทยาศาสตรทองถน กลาวถงเสยงทเกดขนขณะเหวยงกระบอกใหหมน ท าใหเสนเอนทปลายไมเสยดสกบยางสน จากนนเสยงกเดนทางผาน

ตวกลางคอเสนเอนมาทกระบอก ท าใหเสยงดงขน โดยเสยงทเกดขน จะมลกษณะคลายเสยงจกจน 24 ___________________________

24ไพรรง งามสมพรพงศ, ชดการเรยนการสอนวชาฟสกสเรองเสยง [ออนไลน]เขาถงเมอ30มนาคม2552เขาถงไดจากhttp://rescom.trf.or.th/display/show_colum_print.php? id_colum=1976

42

ภาพท 20 จงหนอง ทมา : มลนธกระจกเงา, พพธภณฑชาวเขา [ออนไลน]เขาถงเมอ30 มถนายน 2552 เขาถงไดจาก http://www.hilltribe.org 1.4.2.4 ขอมล จากมลนธกระจกเงา โครงการพพธภณฑชาวเขา ไดใหขอมลวา “จงหนอง” หรอ ทชนเผามงเรยกวา “จาง” เปนเครองดนตรคกาย ของหนมสาวชาวมง “จาง” เปนเครองดนตรทปยาตายายทานสรางไว และเชอกนวามผสงอย ใชเปาเพอบรรยายความรสกในใจ สามารถเปาไดหลากหลายรปแบบ เชน เราเปน หนมตองเดนทางไกลไปเทยวสาวกจะเปา “จาง”ทางไกล หรอถาเปนหนมสาวในหมบานเดยวกนกจะเปาอกแบบหนง เพอแสดงวาเราเปนคนคนเคยกน จางนบวาเปนเครองดนตรของมงทใชสอรกกน แตพอไดมาเปาจางโตตอบกน และทาใหตางคนตางเหนคณคาของแตละคน จนเกดความผกพน และรกกน25

สนน ครฑเมอง ยงกลาวเสรมถง “จงหนอง” วา เปนของเลนพนบานทเดกเลนกน โดยการเปาไมไผและใชนวดด ทาใหเกดเสยงเปนจงหวะบางแหงเรยก จงหนองวานงหนอง การเปาจงหนองไดสญหายจากพนบานไปนานแลวในภาคเหนอของไทยจงหนองคอ หนงในเครองดนตรทมใชกนเกอบทกชนเผา "จงหนอง" เปนเครองดนตรขนาดเลกจว ผลตจากไมไผ ใชศลปะในการดด และเปาจากปากเพอใหเกดเสยง มกใชในบรรดาหนมเพอจบสาว หรอในยามทเหงา หรอกระทงใชสอสารกบพระเจา หรอสงศกดสทธ สวนชาวเขาเผา มงใชเปนสอ ของประเพณการเกยวพาราสอยางหนงและเปนการละเลนในชวงเทศกาลหลงการเกบเกยวของทกป ผสงอายชอนายหรน โมพวง ยงสามารถจดจากลอนสน ๆ ใชสาหรบรองเลนเปนทสนกสนาน โดยไดกลาวถงจงหนองทดจะตองใชไมไผทแกจดทาจงหนอง ดงเพลงพนบานรองวา

“นกเลงสบยาตองหาใบตอง นกเลงจงหนองใหหาไมแก นกเลงดาแมใหแกกรงเหลก นกเลงกนเหลาใหเขาโรงเจ๏ก”

___________________________

25มลนธกระจกเงา, พพธภณฑชาวเขา [ออนไลน]เขาถงเมอ30 มถนายน 2552 เขาถงไดจาก http://www.hilltribe.org

43

วธทา หาลาไมไผจากกอ คดเลอกลาไมไผทแกจด ตดปลองไมไผยาวประมาณ 1-2 ปลอง การทาจงหนองจะม2ลกษณะคอ 1. จงหนองเปนรปไมแบน จงหนองไมแบนจะใชมดเหลาไมไผใหแบนบาง ครงหนงของจงหนองจะเหลาใหบางกวาอกสวนหนง สวนทเหลาบางนจะเจาะรรยาวเกอบตลอดครงไมไผนน บรเวณเจาะรจะใชเปาแลวดดปลายไมทออนบาง เสยงจะดงขนเปนจงหวะกบนวทดดนน 2. จงหนองเปนรปเรยวไม จงหนองเรยวไมจะใชมดเหลาไมไผใหมลกษณะคลายไมเรยวยาว แตตรงบรเวณทเปาทาใหเกดเสยง จะทาใหลกษณะคลายกบจงหนองไมแบน วธเลน นาจงหนองททาเสรจแลวเปาตรงรเจาะ และใชนวมอดดไมไผทออนบาง ขณะทเปาลมเขาไปในรไมทาใหเกดเสยงดงขน การเลนจงหนองมกเปนเดกชายวนตงแต 10 ขวบขนไปจนถง วยรน วยหนม นอกจากการเปาจงหนองจะเปนการแสดงความสามารถอยางหนงแลว วยรนมกเปา “จงหนอง” เปนสอในการเกยวพาราสหญงสาวดวย26 คาอธบายในเชงวทยาศาสตร ลกษณะการเกดเสยง เกดจากการสนของไม ไผ ดวยการดดและการเปาลม ทาใหเกดเสยงดงเปนจงหวะ ซง ถาขนาดของไมไผ ทเหลาใหบางมขนาดไมเทากนเสยงทเกดจากการดดและเปา กจะมระดบเสยงตางกน ความดงของเสยงทเกดจากการเปาลมและดดไมไผ ซงเสยงสงตาเกดจากความยาวของปองไมไผเมอลมผานกระสนสะเทอนของไมไผระดบเสยงจะมการเปลยนแปลงตามจงหวะการดดของไมไผ27

___________________________ 26 สนน ครฑเมอง, ฐานขอมลของเลนพนบานของไทยในอดต ศนยมานษยวทยาสรนธร [ออนไลน] เขาถงเมอ28 กมภาพนธ 2552 เขาถงไดจาก http://www.sac.or.th/toy 27พพธภณฑวทยาศาสตร,การเกดเสยง[ออนไลน]เขาถงเมอ15มนาคม 2552 เขาถงไดจาก

www.nsm.or.th

44

ภาพท 21 ตะแลบแกบ ทมา : สนน ครฑเมอง, ฐานขอมลของเลนพนบานของไทยในอดต ศนยมานษยวทยาสรนธร [ออนไลน] เขาถงเมอ28 กมภาพนธ 2552 เขาถงไดจาก http://www.sac.or.th/toy 1.4.2.5 สนน ครฑเมองเขยนถง “ตะแลบแกบ” วา เปนของเลนเดกใชวสดประเภทกะลามะพราว กระบอกไมไผ กลองไมขดหรอกระปองทาเปนทผกตดตอสอสารกน โดยผฟงจะใชทรบแนบไวทหเพอใหไดยนเสยง การทเรยกชอของเลนวา “ตะแลบแกบ” คงเรยกชอตามผใหญทเรยก “Telegram” แตดวยการฟงและการออกเสยงไมชดเจนจงออกเสยงเพยนไป ตอมาไดบญญตศพทวา “โทรเลข” การโทรเลขเรมกอกาเนดมาแตปลายรชกาลพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว รชการท 4 และมการวางสายโทรเลขในสมยรพระบาทสมเดดพระจลจอมเกลาเจาอยหวรชการท5 การทาของเลนซงเดก ๆ และชาวบานเรยกวา “ตะแลบแกบ” น คงมความเขาใจคลาดเคลอน คดวา “ตะแลบแกบ” คอโทรศพท เพราะ “โทร” แปลวา “ไกล” และศพทแปลวา “เสยง” เมอรวมคาแปลเขาดวยกนมความหมายวา “ เสยงทมาจากทางไกล “ เดก ๆ จงไดหาวสดชนดตาง ๆ มาทาทพดโทรศพทและทรบโทรศพท วธทา จะเลอกกระบอกไมไผมลาขนาดปานกลาง ใชมดตดไมไผ จานวน 2 กระบอก ตดขอไมไผออกเหลาและเกลาผวใหเรยบรอย ตดกระดาษแขงเปนรปวงกลม ครอบปากกระบอกไมไผ ทากาวใหแนน เตรยมดายหรอเชอกเสนเลก ๆ ยาวประมาณ 4-5 เมตร รอยรตรงกงกลางกระดาษทหมกระบอกไมไผ ทาปมปลายเชอกไวดานในกระบอกไมไผ

45

วธเลน การเลนตะแลบแกบใชผเลน 2 คน ยนหางกนเทากบความยาวของเชอก ฝายหนงจะเปนคนพดและอกฝายหนงจะเปนผฟง หรอสลบกนพดและฟง การถอกระบอกไมไผจะตองดงเชอกใหตง ผพดจะพดกรอกลงไปในรกระบอกไมไผดานทไมปดกระดาษ ผฟงจะจบกระบอกไมไผโดยนาสวนปากกระบอกแนบกบหเพอฟงการสอสารตดตอซงกนและกน ในปจจบนการเลนตะแลบแกบ ยงมการเลนตามพนบานอยบาง วสดทใชอาจใชกระปองนมหรอกลองไมขดกได การเลนดงกลาวนอกจากจะสรางความสนกสนามเพลดเพลนแลว ยงเปนการฝกการพดสนทนา และสรางสรรคความสามคคในหมคณะอกแนวทางหนง

ภาพท 22 ลกขางโหวง ทมา : ศศธร เทศนอรรถภาคย และนฤมล เอมะรตต, วทยาศาสตรในของเลนพนบาน (กรงเทพมหานคร: ส านกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต, 2549 ),14. 1.4.2.6 รงนภา สขมล กลาววา ลกขางโหวง มหลายชอ เชน บะขางโว บะโว ของเลนพนบานซงเปนทรจกกนดแถบภาคเหนอ ซงนอกจากจะถายทอดภมปญญาและวฒนธรรมทองถนแลว ยงชวยสงเสรมการพฒนาทกษะและจนตนาการทด มทงความสนกและใหความร สามารถนาไปพฒนาเปนเทคโนโลยทสงขนและนาไปประยกตใชกบชวตประจาวนได ลกขางโหวง ภมปญญาพนบานททามาจากไมไผปดหวและทายมรตรงกลางปลอง เวลาเลนจะเกดเสยงดง ซงเสยงนนจะทมบางแหลมบางจะแตกตางกนไปในลกขางแตละอนเมอเสนผานศนยกลางยาวมากจะมความถตา เมอความยาวนอยจะไดความถสง ระดบแอมพลจดหรอความดงเสยงของลกขางโหวขน อยกบความยาวของรหรอขนาดพนทรบลม ถารยาวจะมพนทรบลมมาก จะมความดง

46

มาก ถารสนมพนทรบลมนอยจะมความดงนอย ตาแหนงรบนมระดบแอมพลจดสงกวาตาแหนงรลาง

วธท า น ากระบอกไมไผขนาด เสนผานศนยกลางประมาณ 5 นวหรอเลกกวานกได เพราะถาใหญเกนไปแรงเหวยงจะไมคอยม ขนาดความยาวประมาณ 5-10 เซนตเมตร น ามาปดหวทายดวยแผนไม เจาะรตรงกลาง จากนนน าไมไผขนาดเสนผานศนยกลาง ประมาณ 1 เซนตเมตร ยาวประมาณ 15- 20 เซนตเมตร เหลาใหกลมปลายอกดานหนงใหเรยวเลกกวาอกดานหนงเอาไวท าเปนแกนของลกขางโดยใหปลายอกดานโผลพนอกดานของลกขางประมาณ 1-2 เซนตเมตร จากนนเจาะรทตวลกขางเปนร ทแยง กวางประมาณ 5-10 มลเมตร ยาวประมาณ 2-3 เซนตเมตร เจาะดานขางใหเอยงออกดานนอกเปนเหมอนลนรบลม เหลาแผนไมยงขนาด 12-15 เซนตเมตร กวางประมาณ 1-2 เซนตเมตร ปลายดานหนงท าให เจาะรไวส าหรบ รอยเชอกจากนนน าเชอกยาวพอประมาณมาพนรอบแกนลกขางเอาไวท าใหลกขางหมน

วธเลน น าเชอกยาวพอประมาณมาพนรอบแกนลกขางน าไมยงมารอยเชอกทหลายอกดานหนงทพนกบแกนลกขางแลวจงดงเชอกใหหมนลกขาง ลกขางจะมเสยงออกมาดงโหวๆ จงเปนทมาของชอ“ลกขางโหวง”

ค าอธบายในเชงวทยาศาสตร นฤมล เอมะรตต และ ศศธร เทศนอรรถภาคยกลาววาการเกดเสยงในระหวางทลกขางหมนเพราะมการเคลอนของอากาศผานรทตวลกขาง ท าใหเกดเสยงเหมอนเปาขลยชองวางภายในท าใหเกดการขยายเสยงเหมอนกบแบบเดยวกบกตาสวนการดงเชอกท าใหลกขางหมนเปนการท างานแบบลอและเพลา อาจารยไพรรง งามสมพรพงศ หวหนาโครงการทไดรบทนวจยในชดโครงการวทยา ศาสตรทองถน กลาวเสรมในแงเดยวกนวาจากการทอากาศอดผานชองบากเขาไปในกระบอกขณะทลกขางโหวง ก าลงหมน มมของการบากชองอากาศ รวมทงความเรวในการหมนของลกขางทเหมาะสม จะท าใหเกดเสยง อยชวงหนง ลกขางโหวงลกใหญ จะใหเสยงความถต า (เสยงทม) เนองจากมมวลอากาศในลกขางมาก สวนลกขางโหวงลกเลกใหเสยงความถสง (เสยงสง) เพราะวามมวลอากาศในลกขางนอยกวา 27 ___________________________

27ไพรรง งามสมพรพงศ, ชดการเรยนการสอนวชาฟสกสเรองเสยง [ออนไลน]เขาถงเมอ30มนาคม2552เขาถงไดจากhttp://rescom.trf.or.th/display/show_colum_print.php? id_colum=1976

47

ภาพท 23 ขลย นกไมไผ ทมา : ศศธร เทศนอรรถภาคย และนฤมล เอมะรตต, วทยาศาสตรในของเลนพนบาน (กรงเทพมหานคร: ส านกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต, 2549 ),14. 1.4.2.7 รงนภา สขมล (2548) “ขลยนกไมไผ” สามารถทจะเปาเปนเสยงนกตาง ๆ ไดหลายชนดตามแตความสามารถของผเปา ขลยนกไมไผ ยงชวยสงเสรมการเรยนรในมตตางๆ ใหกบผเลนไดอกดวย ในดานวทยาศาสตรท าใหเดกไดเรยนรการเกดเสยง ในดานวถชวตและวฒนธรรมซงขลย นกไมไผเปนภมปญญาชาวบานใชในการเลยงชพโดยใชเปาเลยนเสยงนกตางๆเพอลอนกใหออกมาใหงายตอการจบนอกจากนนายพรานทออกลาสตวยงใชเปนสญญาณในการนดหมายพวกพองดวย ในดานรางกายชวยสงเสรมใหเดกไดฝกหายใจและการเปา เปนการชวยใหปอดและหวใจมการไหลเวยนของโลหตทดขน และสามารถชวยฝกทกษะในการใชมอ ปากและหให สมพนธกน ดานอารมณ และจตใจ ชวยในดานการท าสมาธในการเรยนแบบเสยงนก ฝกการสงเกต เปรยบเทยบของเสยงนกตางๆ สงเสรมดานจนตนาการนอกจะเปาเปนเสยงนกแลวยงสามารถสรางสรรคเสยงตางๆ ตามแตผเปาจะจนตนาการแต ศศธร เทศนอรรถภาคย พดถงทมาของ “ขลยนกไมไผ” ทแตกตางออกไป และเรยกชออกชอ วา “นกหวดไมไผ” ท าจากไมไผชนดเดยวกบแคนซงเปนเครองดนตรพนบานภาคอสานโดยชางท าแคนน าไมไผ (ไผเฮยะ)ทเหลอจากการท าแคนมาท าเปนนกหวดไมไผ

48

วธท า รงนภา สขมล ไดอธบายวาตดไผซางขนาดเสนผานศนยกลาง 1.5 เซนตเมตร ความยาวประมาณ 20 เซนตเมตรตดไมอดดานหวความยาว 2.5 เซนตเมตรโดยใหเหลอ

ชองเปาลมประมาณ ¼ ของ เสนผานศนยของไมไผบากทหวไมทอดรท ามมประมาณ 30 องศาโดยเรมจากชองทเหลอเอาไวใหเปาลม จากนนวดจากปลายลงไปประมาณ 2.5 เซนตเมตรเทากบไมทเราน ามาอดรไวส าหรบเปาลม บากในลกษณะเดยวกบการท าขลย ขนตอนตอมาเรากจะมาท าไมชกเพอเอาไวบงคบเสยงตดไมเนอแขงความยาวประมาณ 2.5 เซนตเมตร เสนผานศนยกลาง 1.2 เซนตเมตรหรอใหพอทจะใสเขาไปในขลยไดและขยบไปมาไดอยางสะดวก เหลาไมไผความยาวประมาณ 20 เซนตเมตร เสนผานศนยกลางประมาณ 3 มลลเมตร น าไปตดกบไมทเตรยมไว ตอมาท าไมทจะน า อดปลายขลยอกดาน เจาะรตรงกลาง เสนผานศนยกลาง 5 มลลเมตร วธประกอบ น าเอาไมชก ใสเขาไปกอน น าไมทจะน า อดปลายขลยอกดาน ใหปลายไมชกผานรทเจาะไวตรงกลาง ทากาวตดกบตวขลย

วธเลน ใชเปาแลวชกไมเสยงของขลยจะเปลยนไปหลายๆ เสยงสามารถเปาเปนเสยงของนกไดหลายชนดแลวแตความสามารถของคนเปา

ค าอธบายในเชงวทยาศาสตร นฤมล เอมะรตต และ ศศธร เทศนอรรถภาคยเขยน ถงทอไมไผทเปนโพรงอากาศทขยายเสยงใหดงขนดวยระดบเสยงสงต า ทอยาวใหเสยงต า ทอสนใหเสยงสงสวนคนชกจะท าใหความขนาดสนยาวของทอเปลยนไป อาจารยไพรรง งามสมพรพงศ หวหนาโครงการทไดรบทนวจยในชดโครงการวทยา ศาสตรทองถน กลาวเสรมในแงเดยวกนวาจากเหตผลดงกลาว ใชอธบายเรองการเกดเรโซแนนซ ของเสยงในทอปลายปดไดคอ เมอคลนเสยงเคลอนทเขาไปในทอกระทบปลายปดกจะสะทอนกลบไปในทอนนเกดคลน

นง (standing wave) มต าแหนงบพ (node) ใหเสยงคอย และต าแหนงปฏบพ (antinode) ใหเสยงดง

49

ภาพท 24 นกหวดนา ทมา :ไพรรง งามสมพรพงศ, ชดการเรยนการสอนวชาฟสกสเรองเสยง [ออนไลน]เขาถงเมอ30มนาคม2552เขาถงไดจากhttp://rescom.trf.or.th/display/show_colum_print.php? id_colum=1976

1.4.2.8 ศศธร เทศนอรรถภาคย นกหวดน าแตเดมนนใชเพอเปาบอกสงสญญาณเสยงเพอบอกต าแหนงเวลาเดนออกไปลาสตวหรอหาของปาของชาวบาน เปนของเลนพนบานปนดวยดนเหนยวดานในเปนโพลงใชปากเปาทหางนกจะมเสยงหวดรองจงเรยกชอวานกหวด วธท า อาจารยไพรรง งามสมพรพงศ หวหนาโครงการทไดรบทนวจยในชดโครงการวทยา ศาสตรทองถน ไดอธบายถง นกหวดน าของเลนพนบานทใชวสดในทองถนชนน ท าจากดนเหนยวปนใหมรปรางคลายนก ภายในกลวง แลวน าไปเผา ทหวของนกจะเจาะรไว 1 ร สวนทหางท าเปนชองส าหรบเปา บากชองคลายลนของเสยง เมอเปาตอเนอง เสยงทเกดขนจะคลายเสยงนก บางครงกเรยกของเลนชนนวา“นกหวดดน” วธเลน กอนจะเปานกหวดตองเตมน าใสเขาไปในตวนกประมาณครงหนงของตวนก แลวเปาลมเขาทางหาง จะเกดเสยงดงคลายๆ เสยงนก ค าอธบายในเชงวทยาศาสตร ดร.นฤมล เอมะรตต และ ศศธร เทศนอรรถภาคยเขยน ถงนกหวดน าวาโพรงดานในท าหนาทขยายเสยงใหดง ระดบเสยงสงต าของนกหวดจะขนอยกบรปรางลกษณะและความยาวของของโพรงอากาศ ความพเศษของนกหวดน าคอมน าอยขางในซงน าจะกระเพอมเมอมการเปาลมเขาไปท าใหลกษณะโพรงภายในเปลยนไปเปนผลใหระดบเสยง

50

เปลยนแปลงตามจงหวะการกระเพอมของน าจนฟงดคลายเสยงนก อาจารยไพรรง งามสมพรพงศ กลาวเสรมในแงเดยวกนเกดจากการเปาลมเขาไปทางหาง เมออากาศทเปาเขาไปกระทบกบนาในตวนกแลวสะทอนกลบขนมา ในขณะเดยวกนผวนาจะเกดการสน ทาใหเกดเสยงเปนจงหวะดง-คอยและระดบเสยงตางกนเมอเปาตอเนองเสยงทเกดขนจะคลายเสยงนก ขณะทเปาอากาศผานลนเสยงทหางนกเขาไปในตวนก ทใสนาไวระดบหนง เมออากาศทเปากระทบผวนา ผวนาจะขยบขนลง ทาใหปรมาณมวลอากาศในตวนกเปลยนแปลงตลอดเวลาในขณะเปา (ปรมาณมวลอากาศทสน ถามากความถตา ถานอยความถสง) ระดบเสยงจงเปลยนแปลงดวย 28

ภาพท 25 ปองแปง ทมา :ไพรรง งามสมพรพงศ, ชดการเรยนการสอนวชาฟสกสเรองเสยง [ออนไลน]เขาถงเมอ30มนาคม2552เขาถงไดจากhttp://rescom.trf.or.th/display/show_colum_print.php? id_colum=1976 1.4.2.9 สนน ครฑเมอง เขยนถง “ปองแปง” โดยสนนษฐานวาเปนของเลนทอาจจะเขามาในเมองไทยพรอมกบชาวจนกเปนได เพราะแตเดมนนของเลนชนดนเปนสญลกษณ ___________________________ 28ไพรรง งามสมพรพงศ, ชดการเรยนการสอนวชาฟสกสเรองเสยง [ออนไลน]เขาถงเมอ30มนาคม2552เขาถงไดจากhttp://rescom.trf.or.th/display/show_colum_print.php? id_colum=1976

51

ของคนจนยอมผา ทหาบปบยอมผาไปตามบานและกจะถอกลองหรอปองแปงนแกวงไปมาเพอใหรวาชางยอมผามาแลวใครจะยอมผากใหเอาผาออกมาปองแปงเราเรยกชอตามเสยงทมนดงกได เมอคนจนยอมผาไปทใดมกจะมเดก ๆ ไปมงดกลองหรอปองแปงอยเสมอ เปนทชอบของเดก ๆ ผใหญจงคดทาเลยนแบบขนมาใหเดกเลน วธทา ปองแปงนจะใชเศษสงกะสหรอกระดาษแขง กวางประมาณ 1 - 2 นว หรอจะใชไมไผกได นามาเหลาใหบาง ๆ และนามาโคงใหเปนวงกลมมขนาดเสนฝาศนยกลางประมาณ 1 - 2 นว หรอจะใชไมไผกได นามาเหลาใหบาง ๆ และนามาโคงใหเปนวงกลมใชกระดาษแกวหรอถงพลาสตกมาตดเปนวงกลม ใหมขนาดเสนผากลางใหญกวากระปองเลกนอย 2 แผน แลวทากาวหรอแปงเปยกรอบ ๆ ขอปดทบทกระปองทงดานบนและดานลาง ถาจะใหสวยงามจะใชกระดาษสปดทบทกระปองกได เจาะรเลก ๆ ทกระปองขางละ 1 ร ถาเปนสงกะสจะเจาะยาก เจาะทง 2 ขางโดยดใหรตรงกน เอาเชอกเสนเลก ๆ ยาวประมาณ 5 เซนตเมตร ปลายเชอกดานหนงผกบเศษไมเลก ๆ สอดเขาไปร และอกปลายดานหนงของเชอกรอยลกปกหรอใชขผง หรอตะกว ปนเปนกอนเลก ๆ รอยตดกบเชอก ทาเหมอนกนทง 2 ขาง นาไมไผมาเหลาใหเปนทอนเลก ๆ ยาวพอประมาณ นากระปองมาเจาะรเพมอกดใหรอยตรงกลางระหวางเชอกทรอยลกปดไวทง 2 ขาง เจาะรใหใหญพอทไมทเหลาไวจะสอดเขาไปไดไมใหหลวม เจาะใหทะลอกดานหนงเพอทวาเวลาสอดไมเขาไปแลวปลายไมอกดานหนงจะโผลออกมาเลกนอย รนเราจะตองเจาะใหแนนพอดกบไม เพอทวาเวลาเราหมนแลวกระปองจะไดไมหลนลงมาทมอถอ ปลายอกดานหนงใหเหลอไวยาวหนอยเพอใหเปนดามถอ วธเลน ผใหญจะทาปองแปงใหเดกถอเลน หรอเดกทตวโตกสามารถทาเลนเองได เมอจะทาใหปองแปงมเสยงดงจะเหวยงสลดหมนไปมาเพอใหลกปดทรอยไวขาง ๆ เหวยงไปกระทบกบกระดาษแกวจนเกดเสยงดงปองแปง ปจจบนนเราไมคอยเหนคนจนยอมผาทถอปองแปงไปตามชนบทเพอเคาะเสยงคนใหมายอมผาแลว การใชปองแปงในระยะหลง ๆ กเปลยนจดประสงคไป เชน เปนของแถมอยในซองขนม การเคาะจงหวะเรยกคนมาดสงของเปนตน คาอธบายในเชงวทยาศาสตร อาจารยไพรรง งามสมพรพงศ กลาววาเมอเราหมนทแกนจะเกดแรงเหวยงสลดลกปดทรอยตดไวขางๆ ใหไปกระทบกบกระดาษแกว จะเกดเสยงดง ปองแปง ขน เสยงนเกดจากการกระทบระหวางลกปดกลมกบกระดาษแกวทขงตงอยมหลกการคลายกลองทวไป ลกษณะการเกดเสยงมาจากการสนสะเทอนของกระดาษแกวและตวของปองแปงจะเปนโพรงอากาศเกดการสะทอนของอากาศเกดเปนเสยงขน การทาปองแปงนนหลกสาคญอยทการขง

52

กระดาษแกว จะตองขงใหตง อยาใหหยอน เพราะเสยงปองแปงจะดหรอไมดนนอยทการขงกระดาษแกว

ภาพท 26 ปนกานกลวย ทมา : สนน ครฑเมอง, ฐานขอมลของเลนพนบานของไทยในอดต ศนยมานษยวทยาสรนธร [ออนไลน] เขาถงเมอ28 กมภาพนธ 2552 เขาถงไดจาก http://www.sac.or.th/toy 1.4.2.10 สนน ครฑเมอง (2543) ปนกานกลวย เปนของเลนททาจากกานกลวย ใชมอปดหรอรดรอยปาดกานกลวยทาใหเกดการกระทบกนมเสยงดงคลายเสยงปนการทาปนกานกลวยคงมผคดทามานานแลวเพราะเปนของเลนพนบานททางาย ๆ วสดหางาย เดกสวนใหญจะปนกานกลวยไดดวยตนเอง ทกลาววา วสดซงไดจากตนกลวยหางายนนเพราะวาในสมยกอนตามชนบทโดยทวไปแลวจะปลกตนกลวยกนเกอบทก ๆ ครวเรอน ดวยตนกลวยมคณอเนกอนนต นบแตลาดบตนจนถงใบ ซงชาวบานจะใชทาสารพดประโยชน เชน กาบกลวยใชทาปอ แกนออน ๆ ทาแกงหยวก ลาตนใชทาแพ ใบกลวยใชหอขนม ใบกลวยทแหงแลวจะใชมวนยาสาหรบสบ สวนปลกลวยและลกกลวย สามารถทาเปนอาหารไดหลายชนด โดยเฉพาะเดกทเกดใหมในระยะ 2-3เดอนกเรมกนกลวยสก ทพอแมบดละเอยดใหกนแลว ดวยเหตผลดงกลาวน กลวยจงเปนพชพนธทหาไดงายในสมยกอนจนมสานวนกลาววา “ดาษดนเปนกลวยนาวา” มความหมายวา กลวยมมากมายจนดาษดนทวไป ผลตผลจากกลวยจงมผทาเปนของกนของใชและของเลนหลายประเภท วธทา ปนกานกลวยทามาจากกานกลวย หรอดามปน อกมอหนงจะใชฝามอหรอการอบกานกลวยในลกษณะหลวม ๆ รดไปขางหนาอยางรวดเรว รอยปาดจะกระทบกบกานกลวย ทาใหเกดเสยงดดงคลายปน

53

วธเลน เดกผชายมกนยมเลนปนกานกลวยกนมาก โดยวงยงกนหรอขมากานกลวย และใชปนกานกลวยยงกนเปนทสนกสนานเพลดเพลน

คาอธบายในเชงวทยาศาสตร จากเวปไซด (www.nsm.or.th) การทกานกลวยทมโพรงอากาศเลกๆ ภายในกานของมนเองเมอกานกลวยกระทบกนดวยความแรงประมาณหนงอากาศภายในโพรงอากาศในกานกลวยจะเกดการสะทอนกลบไปมาเกดเสยงดงคลายปน

ภาพท 27 โหวด ทมา : สนน ครฑเมอง, ฐานขอมลของเลนพนบานของไทยในอดต ศนยมานษยวทยาสรนธร [ออนไลน] เขาถงเมอ28 กมภาพนธ 2552 เขาถงไดจาก http://www.sac.or.th/toy 1.4.2.11 สนน ครฑเมอง (2543) “โหวด” เปนของเลนพนบานท าดวยล าไมไผ ล าคอนขางเลกหลาย ๆ ทอน ใชครงยดรวมกนเวลาใหเกดเสยงจะเปารไมไผ หรอมดเชอกหมนไปโดยรอบบางแหงเรยกโหวดวาหวดกม การท าโหวดไดพฒนามาจากเครองมอเปา เรยกสตวชนดตาง ๆ เชน การเลยงชางเปนโขลง ผเลยงชางจะน าเขาควายทมลกษณะภายในกลวง ใชมอปองเสยงไวเปาเปนจงหวะ จาฝงเมอไดยนเสยงจะจ าเสยงทเปาได แลวจะพาโขลงชางกลบมาหาผเลยง สวนการท าเครองมอเปาเรยกสตวประเภทไกปา นกเขา นกคม และนกเหยยว จะท ามาจากไมไผ โดยใชวธเปาเลยนเสยงสตวประเภทนน ๆ เมอไดยนเสยงเปาจะเขามาใกล พรานจะใชธน หนาไม คนสน หรอปนยง การท าโหวดหรอหวดเปาใหเกดเสยง จงนาจะไดรปแบบวธการมาจากเครองมอเปาเรยกสตว

54

วธท า ผท ามกเปนผใหญท าใหเดกเปาเสยง หรอแกวงหมน ท าใหเกดเสยงดง จะเลอกล าไมไผขนาดเลกชาวบานเรยกไมไผประเภทนวา “ไผเปราะ” ตดล าไมไปยาวสนไมเสมอกน จ านวนหลายทอน สวนใหญจะใชไมไผ 5-8 ทอน ล าไมไผทจะท าใหเกดเสยงหวดดงนน จะตดขอปลองทงไปหนงกาน สวนอกขอปลองหนงจะคงไว ใชมดปาดทเปาใหมน ล าไมไผทอนหนงจะมขนาดใหญกวาทอนอน เพอท าเปนแกนกลางและใชถอหรอมดเชอกเหวยงหมนใหเกดเสยง จากนนใชไฟเคยวครงใหละลาย เมอครงออนและเรมเยนลงแลว จะน าครงพอกไมไผใหรวมกน โดยใหปากรอยดานขางไมไผ อยดานเดยวกนกบครง บางสวนจะน ามาตกแตงรไมไผใหเปดกวางไวประมาณครงร จงจะท าใหเกดเสยงเลกแหลม ฟงไพเราะ

วธเลน จบตวโหวดเปาลมไปทรไมไผพรอม ๆ กน เสยงโหวดจะดงประสานเสยงจากหลายรทเปานนหรอบางทเพอใหเสยงดงมาก ๆ จะใชเชอกมดปลายไมไผแกวงหมนไปโดยรอบ การเลนโหวดนสวนใหญจะเลนกนเปนกลม ๆ เฉพาะเดกชาย และจะแขงขนกน โดยพจารณาเสยงโหวดทดงของใครจะไพเราะกวากน

ค าอธบายในเชง เมอเปาลมเขาทอไมไผทเปนโพรงอากาศทขยายเสยงใหดงขนดวยระดบเสยงสงต า ทอยาวใหเสยงต า ทอสนใหเสยงสง เราสามารถเลยงล าดบจากสนไปหายาวท าใหสามารถเรยงล าดบเสยงสงต าได

ภาพท 28 ถมทม ทมา : ไพรรง งามสมพรพงศ, ชดการเรยนการสอนวชาฟสกสเรองเสยง [ออนไลน] เขาถงเมอ30มนาคม2552เขาถงไดจาก http://rescom.trf.or.th/display/ show_ colum_print.php?id_colum=1

55

1.4.2.12 อาจารยไพรรง งามสมพรพงศ หวหนาโครงการทไดรบทนวจยในชดโครงการวทยา ศาสตรทองถน กลาววาเนองจากสมยกอนชาวบานน าไมซางมาท ารว แลวเหนวาไมทเหลอจากการท ารวนาจะน ามาท าอยางอนไดอก จงคดท าของเลนใหกบลกหลานเลนยามพอแมไมอยบาน ท าใหเกดของเลนชนนขนมา ซงมชอเรยกหลายชอ เชน กลองกง ตงตง ตงตง ซงไมซาง เปนเครองดนตรหดใหเดกฝกเลน

วธท าใชไมไผขนาดไมนอยกวา 30 cm. โดยมปลองปดหวทายใชมดปาดผวไมไผดานขางโดยใหหางจากขอไผประมาณ 2-3 cm. แตไมตองใหทะลถงภายในกระบอก และเจาะเสนเสยง สองเสน ดานขางทรอยปาดเอาไวโดยเจาะใหทะลถงในกระบอก และตดไมรอเสนเสยงสามอนสอดใตเสนเสยงตรงกลางและหวทาย

วธเลน ใชนวดดทไมดดเปนจงหวะ หรอใชไมตกได หากท าหลายตวอาจเลนไลระดบเสยงเหมอนกบระนาด และจะท าใหเกดเสยงดง ถม...ทม

ค าอธบายในเชงวทยาศาสตร เกดจากการสนของเสนเสยง ดวยการดด หรอ ต ท าใหเกดเสยงดงเปนจงหวะ ซง ถาขนาดของเสนเสยง (เสนไมไผ) ทแกะออกมาไมเทากน เสยงทเกดจากการดดเสนเสยงกจะมระดบเสยงตางกนในทางวชาฟสกสเรองการเกดเสยง เปรยบเทยบ ความดงของเสยงทเกดจากการดดเสนเสยงดานขาง กบดานบน จะพบวาดานบนจะใหเสยงดงกวา ดานขาง เนองจากเสนเสยงดานบนผานเขาไปในชองเปดตรงกลางกระบอกไมไผ ท าใหคลนเสยงเกดการสนพอง (resonance) ภายในกระบอกไมไผ เกดเสยงดงขน เชนเดยวกบการเลน

กตารโปรง29

__________________________ 29ไพรรง งามสมพรพงศ, ชดการเรยนการสอนวชาฟสกสเรองเสยง [Online]เขาถงเมอ30มนาคม2552เขาถงไดจากhttp://rescom.trf.or.th/display/show_ colum_print.php?id_colum=1976

56

1.4.3 เรองของคานตางๆเชนคานงดคานดด ,ลอและเพลา

ภาพท 29 ไกจก ทมา : ศศธร เทศนอรรถภาคย และ นฤมล เอมะรตต, วทยาศาสตรในของเลนพนบานไทย (กรงเทพมหานคร: สานกงานพฒนา วทยาศาสตรและเทคโนโลย แหงชาต, 2549),18.

1.4.3.1 ศศธร เทศนอรรถภาคย กลาวถง ของเลนพนบาน “ไกจก” วา สตวเลยงพนบานของคนไทยมดวยกนหลายชนด ไกกเปนอกหนงสตวเลยงทคกนกบครอบครวชนบทเพราะแทบทกหลงคาเรอนลวนแลวแตมไกเปนสตวเปนเลยงไมมากกนอย ของเลนไกจกเกดขนมาจากฝมอของคนเฒาคนแกทมทกษะในการแกะสลก อยแลวรวมถงความตงใจทจะทาใหลกใหหลานเลน นอกจากไกแลว ยงสามารถประยกต นาสตวอนๆ มาแทนกไดในทวงทาอรยาบถ ทแตกตางกนไปแลวแตจนตนาการของคนทา

วธทา นาแผนไมเนอแขง ตดเปนวงกลม เสนผานศนยกลางประมาณ 15-20 cm. หนาประมาณ 1 cm. นามาทาเปนฐาน จากนนนาไมมาแกะสลกเปนตวไกโดยแยกสวนตวกบสวนหวและขา โดยใหลาตว กวางไมเกน 3 cm.และยาวไมเกน 5cm.โดยบากชองทใสหวของไก ประมาณ 8 mm. จากนนเจาะรเพอใสยดตวไกกบสวนหวโดยใหสวนหวขยบขนลงได สวนหวใชไมแกะสลกเปนหวไกโดยใหคอยาวประมาณ 4 cm.หนาประมาณ 5 mm. เจาะรทปลายสด

57

ของคอใหหางเขามาประมาณ 5 mm.เพอเอาไวผกเชอก เจาะรอกรหางจากเดมประมาณ 1.5 cm. ไวใสแกนหมนยดตดกบตวไก เจาะรยดขากบตวไกและฐาน ท าประมาณ 4-5 ตว จากนนเจาะรรอยเชอกผกทคอไกเจาะรทฐานไม เอาไปผกกบตวไมแกะสลกทเปนตวลกเจยบ

วธเลน ใชมอจบฐานหรอเจาะรผกฐานกบไมแขวนแลวแกวงลกเจยบไปมาไกดานบนกจะขยบหวขนลงเหมอนก าลงจกกนขาวเปลอก

ภาพท 30 แสดงการท างานกลไกของ “ของเลนพนบานไกจก” ทมา : ศศธร เทศนอรรถภาคย และ นฤมล เอมะรตต, วทยาศาสตรในของเลนพนบานไทย (กรงเทพมหานคร: สานกงานพฒนา วทยาศาสตรและเทคโนโลย แหงชาต, 2549),19.

ค าอธบายในเชงวทยาศาสตร นฤมล เอมะรตต และ ศศธร เทศนอรรถภาคยเขยน ถง”ไกจก” วา เหตทไกจกไมกระดานขณะทลกเจยบแกวงเพราะมการตงและหยอนของเชอกเกดจากแกนหมนทคอของไกในลกษณะของ คาน งดโดยมเชอกดงอยปลายดานหนงสวนอกดานเปนหวไกทมน าหนกมากกวาและอยหางจากแกนหมนมากกวาอกดานหนงทผกเชอกกบลกเจยบทดานลางถาจบไวเฉยๆลกเจยบจะดงลงท าใหหวไกยกขนแตถาแกวงลกไปมาเชอกบางเสนจะตงและในขณะทเชอกบางเสนหยอนจงท าใหดเหมอนไกสลบกนจกอย 29 ___________________________ 30ศศธร เทศนอรรถภาคย และ นฤมล เอมะรตต, วทยาศาสตรในของเลนพนบานไทย (กรงเทพมหานคร: สานกงานพฒนา วทยาศาสตรและเทคโนโลย แหงชาต, 2549),18-19.

58

ภาพท 31 คนเลอยซง หรอ สลาเลอยไม ทมา : รงนภา สขมล, ของเลน....ความหมายทมากกวา (กรงเทพมหานคร : โครงการเสรมสรางการเรยนรเพอชมชนเปนสข,2548),19.

1.4.3.2 รงนภา สขมล (2548) คนเลอยไม หรอ สลาเลอยไมน เปนของเลนทจ าลองมาจากการตดไมของสลาไม (สลาเปนภาษาพนเมองในภาคเหนอซงแปลวาชาง) ในอดตเพอน าไมมาสรางบาน

วธท า ท าจากไมไผ ไผซาง ไผบงปาเลอกปลองไผ 1 ปลอง วดขนาดความยาว 5-10 เซนตเมตร ผาออกสองสวน เจาะรตรงปลายปลองดานละ 2 ร ส าหรบท าเสา เหลาเสาไม 4 เสาเสยบลงไป ตดปลองไผขนาดเลกอกปลองหนงปลองเจาะรองตามยาวตรงกลางเพอท าทอนซง เมอไดฐาน (หางเลอยไม) กตดสวนประกอบของคนจ านวน 2 คน และเลอย 1 อน น ามาประกอบเขาดวยกน ท าคนโยกขน – ลงใตฐาน

วธเลนโยกคนโยกดานลางขนลง ตวหนกจะขยบเลอยไม

ค าอธบายในเชงวทยาศาสตร ดร.นฤมล เอมะรตต และ ศศธร เทศนอรรถภาคยกลาววาเปนเรองของหลกการของคานดดและคานงดโดยจดหมนจะซอนอยบรเวณดานลางใตฐาน ซงเมอออกแรงยกคานขนปลายคานอกดานจะต าลงและจะดงเลอยลงมาดเหมอนวาคนก าลงชกเลอยไมขนลง

59

ภาพท 32 คนเลอยไม ทมา : รงนภา สขมล, ของเลน....ความหมายทมากกวา (กรงเทพมหานคร : โครงการเสรมสรางการเรยนรเพอชมชนเปนสข,2548),28.

1.4.3.3 รงนภา สขมล คนเลอยไม เปนของเลนทจ าลองมาจากการตดไมโดยใชเลอยทใชคนจบหวทายของคน ในอดตเพอน าไมมาท าฟนใชเปนเชอเพลงในการหงหาอาหารหรอตดไมมาสรางบาน จากการทหนคนเลอยไมแสดงใหเหนถงคน สองคนชวยกนเลอยไมท าใหเหนถงวถชวตการพงพาอาศยกนในชมชนการชวยเหลอแบงปนกน ซงก าลงจะเลอนหายไปทกทในสงคมไทย

วธท า ท าจากไมไผ ไผซาง ไผบงปาเลอกปลองไผ 1 ปลอง วดขนาดความยาว 5-10 เซนตเมตร ผาออกสองสวน เจาะรตรงปลายปลองดานละ 2 ร ส าหรบใส ทนงของคนลงไป ตดปลองไผขนาดเลกอกปลองหนงบากเปนรองตามตามขวางตรงกลางเพอท าทอนฟน เมอไดฐาน (หางเลอยไม) กตดสวนประกอบของคนจ านวน 2 คน และเลอย 1 อน น ามาประกอบเขาดวยกน ท าคนชกไป – มาใตฐานโดยตดดามเลอยเอไวทงสองดานเมอชกไมไปมากจะท าใหหน สองตวขยบเหมอนคนเลอยไม

วธเลนชกคนไมไป-มา ตวหนกจะขยบเลอยไม

ค าอธบายในเชงวทยาศาสตร รงนภา สขมล ยงกลาวถงของเลนชนด นอกวา ใน ดานของมตทางดานวทยาศาสตรเรองของจดหมน ทบรเวณแขนและขาและ คาน

60

ชกทซอนอยบรเวณดานลางใตฐาน ซงเมอออกแรง ชกคานไป-มาทดามของเลอยทยดตดกบคานชกกจะดนเลอยไป-มาดเหมอนวาคนก าลงชกเลอยไมไป-มา

ภาพท 33 บารโตะ ทมา : รงนภา สขมล, ของเลน....ความหมายทมากกวา (กรงเทพมหานคร : โครงการเสรมสรางการเรยนรเพอชมชนเปนสข,2548),21.

1.4.3.4 รงนภา สขมล บารโต๏ะเปนของเลนทจ าลองมาจากบารหอยโหน หรออปกรณบารเดยว ทใชในการออกก าลงกายหรอแขงขนในกฬา ยมนาสตก

วธท า บารโต๏ะ ท ามาจาก กงไผ ฐานท าดวยไมเนอแขง เชนไมสก ไมประด กอนอนตองเลอก กงไมไผส าหรบท าเสา 2 เสา เลอกเอากงทมแขนงแตกออกประมาณ 2 -3 กง แลวเจาะรใตตา 1 รเหลาไมไผท าแกนเสยบระหวางตวคนกบเสา ตดไมท าเปนคน ตวฐานท าเปนรป สเหลยม แลวน าไปประกอบเขากบเสา ตดไมอก 2 กง ยาวประมาณ 1-2 นว เพอเสยบ ปากกาหรอดนสอ

วธเลน หมนมอตรงแกนไมไป – มา คนจะโหนขนลงได

61

ค าอธบายในเชงวทยาศาสตร ใน ดานของมตทางดานวทยาศาสตรเรองของจดหมน ทบรเวณแขนและขาและ คานหมน หรอการท างานในแบบ ลอและเพลา โดยมอของ

ตวหนทจบอยทคานหมน เมอผเลนหมนคานตวหนกจะหมนตาม 30

ภาพท 34 เตาวง ทมา : รงนภา สขมล, ของเลน....ความหมายทมากกวา (กรงเทพมหานคร : โครงการเสรมสรางการเรยนรเพอชมชนเปนสข,2548),22. ___________________________ 31รงนภา สขมล, ของเลน....ความหมายทมากกวา กระบวนการและเทคนคการพลกฟนศลปะชมชน (กรงเทพมหานคร : โครงการเสรมสรางการเรยนรเพอชมชนเปนสข,2548),21.

62

ภาพท 35 ของเลนพนบานประเภทเดยวกบเตาวงแตทาเปนสตวชนดอนๆ ทมา : ถายโดยผวจย งานสปดาหวทยาศาสตรแหงชาต 2553

1.4.3.5 สนน ครฑเมอง “เตาวง” มการคดคนทาขนหลายแบบ แลวแตคนทาจะจนตนาการขนมาวาจะทาเปนรปสตวอะไร เชน เตา กระตาย หรอหน

วธการท า น ากะลามะพราวผลแกมาปลอกเปลอกออกควรจะใชมะพราวทแหงและไมมน าขางในเพอทจะงายในการน าเอาเนอขางในออก ไมควรใชมะพราวดบเพราะจะท าใหเกดเชอรา ไมแขงแรงทนทาน และสสนไมสวยงาม น ากะลามะพราวมาผาครงเปน 2 ซกตามแนวตง ซกทม 2 ตา จะน าไปท ากระตายหรอหน สวนซกท ม 1 ตา จะน าไปท าเตา จากนนน ากะลามาขดแตงใหสะอาด แลวเจาะรตรงกลาง บากรอง 2 รอง ทง2 ขางของกะลา เพอรอยยางยด ท าลอโดยการหาเศษไมมาเหลาเปนลกษณะกลมตดกบสวนกลางดวยหลอดดายรปลอรถโดยตองมขนาดเลกกวากะลาแลวบากหวทายทง 2 ฝงเลกนอยพอยางรดใสได แตงกะลาเปนรปสตวตาง ๆ ตามชอบใจ เชนถาชอบเตากเหลาไมมาเปนหวและหางเตา น ากะลาและลอมาประกอบกนโดยใชยางรดทลอแลวใชเชอกความยาวประมาณ 50 เซนตเมตร มดลกลอไว แลวพนเชอกตามลกลอไปทางดานหว น าปลายเชอกอกขางไปสอดออกทางกะลาดานบน ทเจาะรไวน าปลายเชอกมดตดกบไมทอนเลกๆ ไวดง

63

วธเลนมวธเลน อย 3 วธ คอดงเชอกบนกะลาแลวปลอย ตวเตากะลากจะวงไปขางหนา หรอใชมอหมนลอหลอดดายแลวปลอย หรอใชลากเลนกได

ค าอธบายในเชงวทยาศาสตร ดร.นฤมล เอมะรตต และ ศศธร เทศนอรรถภาคย กลาววาเปนเรองของหลกการยดและหดตวของยางทผกไวทปลายทงสองดานของแกนไมทท าหนาทเปนลอ การดงเชอกจะท าใหแกนไมหมนและยางบดตวเปนเกลยวและยดออก เมอปลอยเชอกยางจะคนรปและท าใหแกนไมหมน เทานกท าใหเตาวงไดแลว

ภาพท 36 คนต าขาว ทมา : ศศธร เทศนอรรถภาคย และ นฤมล เอมะรตต, วทยาศาสตรในของเลนพนบานไทย (กรงเทพมหานคร: ส านกงานพฒนา วทยาศาสตรและเทคโนโลย แหงชาต, 2549),24.

1.4.3.6 รงนภา สขมล กลาวถงคนต าขาวเปนของเลนทจ าลองมาจากวถชวตของคนในอดต ทใชเปนเครองมอในการแกะเปลอกขาวออกจากเมลด จะมครกไมขนาดใหญและสากทตองใชแรงคนสองคนชวยกนท า

วธท า วสดทใชจะเปนไผซางและไมเนอแขง เชนไมประดหรอไมสกเปนตน โดยขนตอนแรกจะเรมจาก โดยเลอกไมไผตดล าปลองแบงออกเปน 3 สวน ดานใดดาน

64

หนงน ามาท าเปนฐาน เศษไมเนอแขงใชท าแขน ขา หวคน และมองต า หรอสากต าขาวนนเอง จากนนตดไมไผท าเปนตวครกตดกบฐาน แลวจงประกอบตวคนเขากบฐาน สากต า แลวเจาะรตรงแขนเชอมกบฐานดานลางทใชท าแกนโยกขน ลง

วธเลน โยกคานขนลง คนกจะผลดกนต าขาว

ค าอธบายในเชงวทยาศาสตร ดร.นฤมล เอมะรตต และ ศศธร เทศนอรรถภาคยกลาววาเปนหลกการของคานดดและคานงดเหมอนไมกระดกตามสนามเดกเลนทวไปโดยจดหมนจะซอนอยบรเวณใตครกเมอเราออกแรงโยกขน-ลงกจะท าใหคนผลดกนต าขาว

ภาพท 37 คนตาขาวดวยครกกระเดอง ทมา : รงนภา สขมล, ของเลน....ความหมายทมากกวา (กรงเทพมหานคร:โครงการเสรมสรางการเรยนรเพอชมชนเปนสข,2548),27.

1.4.3.7 รงนภา สขมล คนต าขาวดวยครกกระเดอง เปนของเลนทจ าลองมาจากวถชวตของคนในอดต ทใชเปนเครองมอในการแกะเปลอกขาวออกจากเมลด ใชเทาเหยยบเปนครกขนาดใหญ ทสามารถท าใหไดผลผลตมากกวาครกแบบใชมอต า ปจจบนหาดไดอยากมากแลว

65

วธท า วสดทใชจะเปนไผซางและไมเนอแขง เชนไมประดหรอไมสกเปนตน โดยขนตอนแรกจะเรมจาก โดยเลอกไมไผตดล าปลอง น ามาท าเปนฐาน เศษไมเนอแขงใชท าแขน ขา หวคน และไมคานกระเดองตดกบสากต า จากนนตดไมไผท าเปนตวครกตดกบฐานเจาะรตรงกลางใสแกนไมตดกบคานกระเดอง ตดเสาทรบคานแลวเจาะรใชสลกรอยกระเดองตดกบเสารบประกอบคนเขากบฐานและกระเดอง ตดแกนไมตรงกลางเขากบคานโยก ขน ลง

วธเลน โยกคานไมขน-ลง คนกจะเหยยบกระเดองตาขาวขน-ลง

ค าอธบายในเชงวทยาศาสตร รงนภา สขมล กลาววาเปนหลกการของคานงด และแกนหมนทยดระหวางตวกระเดองกบเสารบกระเดองรวมถงเรอง แรงโนมถวงของโลก ทท าใหปลายกระเดองทใหญและหนกกดตวลงมาเมอปลอยคานงด ดานลางลงจะซอนอยบรเวณใตครกเมอเราออกแรงโยกขน-ลงกจะท าใหคนผลดกนต าขาว

ภาพท 38 ลงจบหลก ทมา : สนน ครฑเมอง, ฐานขอมลของเลนพนบานของไทยในอดต ศนยมานษยวทยาสรนธร [ออนไลน] เขาถงเมอ28 กมภาพนธ 2552 เขาถงไดจาก http://www.sac.or.th/toy 1.4.3.8 สนน ครฑเมอง ลงจบหลก เปนของเลนผใหญและของเลนเดก ผกมดไวทหลกไมหรอตนไมประเภทตนตาบ ตนมะพราวใชเชอกชกดงใหตวลงเคลอนไปขางบนคลายกบลงก าลงปายปน เมอไปถงจดขางบนแลวจะผอนปลายเชอกอกเสนหนงลงจะเคลอนตวลงมาขางลางอก ผใหญจะท าลงจบหลกผกไวตามหลกตนไมหนาบาน สาเหตการท าลงจบกเพราะวา การ

66

เดนทางสมยกอนตองใชการเดนเทาเปนส าคญ พอผานหมบานตาง ๆ กจะมหมอน าหรอโองน าตงอยทซมหนาบานหรอขางถนนหนทาง ใครหวกระหายน ากตกดมกน แสดงถงความเมตตาอารมน าใจจองคนในทองถนไดอยางหนง การท าลงจบหลกทผใหญท าขน นอกจากจะแสดงถงความสามารถในการท าแลว ยงบงบอกถงความเอออาทรของผคนทเดนทางผานไปมา โดยหวงจะใหคลายหายเหนอย สนกสนานกบการเลนดงลงจบหลก วธท า ลงจบหลกจะใชไมสก หรอไมเนอแขงถากฟนดวยมดหรอขวาน ท าเปนตวลงมขนาดเทาตวลงจรงๆ ทขาลงทง 4 ขาจะใชตะปตยดกบแผนไมหนา ท าเปนรองหรอมลกลอหมนได ใชเชอกมดบรเวณคอลงโยงปลายเชอกมดกบปลายไมดานบนทลงจะปนปายขนไป ขางบนจะท ารอกมแกนหมน เวลาดงเชอกขางลาง รอกขางบนจะหมนตวลงจะเคลอนไปขางบน เมอลงไตไปจนถงรอกแลว ผชกตวลงจะคอยผอนปลายเชอกอกเสนหนง ลงจงไตราวหรอหลกลงมา วธเลน คนทเดนผานหนาบานไมวาจะเปนเดกหรอผใหญ เมอพกเหนอยจากการเดนทางหรอพกรอนในรมไมไดดมน าตามซมหนาบานแลวยงไดมความสนกสนานกบการดงเชอกลงจบหลกใหปนขนปนลงเปนทสนกสนานความเหนดเหนอยเมอยลากหายไป การท าลงจบหลกซงเปนของเลนพนบานในสมยอดต ไดหายสาบสญไป ไมมใครคดท าขนแลว ผสงอายทจ าวธการเลนและการท า ไดชแนะใหคนรนหลงจ าลองไวเปนแบบอยางเพอสบทอดตอไปในอนาคต ค าอธบายในเชงวทยาศาสตร สนน ครฑเมอง (2543) กลาววาหลกการของการใชลกลอหมนทขาของลง เรองของรอกทดงเชอกและแกนหมนของลอและรอก

ภาพท 39 ควายชนหรอววชน ทมา : มลนธกระจกเงา, พพธภณฑชาวเขา [ออนไลน] เขาถงเมอ30 มถนายน 2552 เขาถงไดจาก http://www.hilltribe.org

67

1.4.3.9 รงนภา สขมล (2548) ควายชนเปนของเลนทสอถงวถชวตของคนในอดตทมความผกพนกบการทานา โดยมควายเปนแรงงานหลกทใชในการไถนาทาใหผเลนไดเรยนร ถงความสมพนธของวถชวตชาวนาไทยในดานวฒนธรรมประเพณ การแขงววชนหรอควายชน เปนประเพณของชาวบานทมมานานแลวหลงฤดเกบเกยว

วธทา นาไมไผตดเปนทอนยาวประมาณ 30-35 เซนตเมตร เจาะรใหถงกน บากตรงกลางความยาว ประมาณ 20 เซนตเมตร ใชไมเนอแขงทาตวควาย และขาทง 4 ขางประกอบเขาดวยกนโดยใหขาทง 4 ขางขยบไดขานายดตดกบแกนของลางขาหลงตดกบแกนไมความยาวประมาณ 20 เซนตเมตร พอขยบไมทงสองขางควายจะขยบเขาชนกน

วธเลนผเลนจะตองขยบไมดานหลงควายตวควายกจะเคลอนไหว พอขยบทงสองขางควายจะขยบเขาชนกน

คาอธบายในเชงวทยาศาสตร หลกการของแกนหมนทขาควายทงหนาและหลงเปนหลกการเดยวกนกบเรองของลอและเพลา

ภาพท 40 หนอนดน ทมา : รงนภา สขมล, ของเลน....ความหมายทมากกวา กรงเทพมหานคร:โครงการเสรมสรางการเรยนรเพอชมชนเปนสข,2548),49. 1.4.3.10 สนน ครฑเมอง (2543) “หนอนดน” เปนของเลนเดกประเภทหนง ใชลอหลอดดายรอยยางยดดงเสนเชอกลงสลบกนลอหลอดดายจะหมนแลวทาใหตวหนอนเดน

68

ได การทาแมลงหรอสตวใหเดกเลน ผใหญจะมวธการทาไดหลายรปแบบ รวมทงหาวสดมาทาไดหลายชนด เชน การพบแมลงจากใบไม ตกแตนทางมะพราว นกใบตาล ปลาตะเพยนสาน สวนการปนจะใชดนเหนยวปน วว ควาย ง แมลงทบ เปนตน นอกจากนยงสามารถใชวสดประเภทไม วสดทเหลอใชมาทาสงของใหเดกเลนเปนทสนกสนานอกมากมาย ของเลนบางประเภททผใหญทาหรอเดกทาเลนเอง หากไมเคลอนไหวหรอวางอยนง ๆ แลว ความสนในในการเลนมนอย ฉะนนของเลนประเภทตาง ๆ ทผใหญและเดกคดทาจะมลกษณะกรยาอาการคลายแมลงและสตวชนดนน ๆ สงททาใหของเลนเคลอนทไดสวนใหญจะใชวงลอใหหมน หากเปนสตวหรอแมลงตวเลกมกใชลอหลอดดายทาเปนลอหมน วธทา หนอนเดนจะใชหลอดดายไมทไมมดาย จานวน 1 หลอด นายางยด 1 วง หรอจะใชยางวง 1 เสนกไดรอยยางยดกบรหลอดดาย มดปลายยางยดทง 2 ขางกบโครงตวหนอน การทาตวหนอนอาจใชเปลอกไม ใบไม หรอกระดาษตดเปนเสยวยาว ๆ คลายตวหนอน พบเหลยมใหตวหนอนมลาตวเปนปลอง ๆ วธเลน จะมดเชอกหรอเสนดายยาวประมาณ 1 เมตร กบวงลอหลอดดาย เจาะรทะลดานบนตวหนอนเวลาใหตวหนอนเดน จะหมนหลอดดาย ยางทรอยรจะหมนเปนเกลยวเขมง เมอจะใหตวหนอนเดน เดกจะจบปลายเชอกดงขน และผอนเชอกสลบกนไป ลอหลอดดายจะหมนไปตามแรงเหวยงของเกลยวยางยด ทาใหตวหนอนเดนหรอกระดบได การทาหนอนเดนโดยใชลอหลอดดายเปนลอหมน ผทาจะหาอปกรณยาก จงทาลอจากดนเผาหรอปนซเมนตหลอจากรปแบบทเตรยมไว การทาหนอนเดนจงนบไดวาเปนการประดษฐขนเพออาชพ ซงนอกจากจะไดพฒนา เศรษฐกจของตนและประเทศชาตโดยสวนรวมแลว ยงเปนการสบทอดของเลนพนบานใหพฒนากาวหนาคงอยตอไปในอนาคตไดเปนอยางดยง คาอธบายในเชงวทยาศาสตร สนน ครฑเมอง เวลาใหตวหนอนเดน จะหมนหลอดดาย ททาหนาทเปนลอ ยางทรอยรจะหมนเปนเกลยวเกดแรงเคนกลายเปนพลงขบเคลอน เมอจะใหตวหนอนเดน เดกจะจบปลายเชอกดงขน และผอนเชอกสลบกนไป ลอหลอดดายจะหมนไปตามแรงเหวยงของเกลยวยางยดทลอหลอดดาย

69

ภาพท41 สตวกระโดด ทมา : รงนภา สขมล, ของเลน....ความหมายทมากกวา (กรงเทพมหานคร:โครงการเสรมสรางการเรยนรเพอชมชนเปนสข,2548),27. 1.4.3.11 รงนภา สขมล (2548) มากระโดดหรอจะเรยกวาอะไรนนขนอยกบวาผทา จะทาเปนตวอะไร สวนมากจะทาเปนสตวทพบเหนอยในวถชวตประจาวนเชน วว ควาย มา ลง หม เปนตน ผเลนจะไดใชจนตนาการ ทจะใหสตวตาง ๆเหลานโลดแลนไปในโลกแหงความฝนของตน รวมถงการหดสงเกตเหนความเปรยบเทยบ ระหวางสตวตางๆ สวนในแงมมของทางวทยาศาสตร ทาใหเดกเรยนรถงแรงทกระทากบวตถและแกนหมน

วธทา ใชกระบอกไมไผความยาวประมาณ 30 เซนตเมตร เสนผานศนยกลาง ประมาณ 5-6 เซนตเมตร ใชไมอดดานหวเอาไว จากปลายหววดลงมาประมาณ 5-6 เซนตเมตร เจาะรเสนผานศนยกลางประมาณ 1 เซนตเมตร ใหทะลไปอกฝงยาวประมาณ 15 เซนตเมตร จากนนเอาไมเนอแขงทาตวสตว และขาทง 4 ขางยดกบแกนหมนทตวสตวจากนนเอาขาหลงยดกบแกนหมนทปลายรทเจาะเอาไวจากนนเอาแกนไมยดทขาหนาสอดอยทร ทเจาะไวและตดกบแกนไมความยาวประมาณ 20 เซนตเมตร เสนผานศนยประมาณ 1-2 เซนตเมตร เอาไวสาหรบบงคบใหตวสตวขยบไปมา วธเลน ขยบไมชกเขาออกตวสตวจะขยบเหมอนกบวาวงหรอกระโดดได คาอธบายในเชงวทยาศาสตร หลกการของแกนหมนทขาของสตว ทงหนาและหลงเปนหลกการเดยวกนกบเรองของลอและเพลา

70

2. กรณศกษา การศกษาวจยน เปนการศกษาหาแนวทางในการน าภมปญญาของ “ของเลนพนบาน” มาถายทอดลงสสภาพแวดลอมภายใน ดงนนจงไดศกษาและหาแนวทางทจะน าเอาของ “ของเลนพนบาน” มาใชในการออกแบบในรปแบบตาง ๆ แสวงหาแนวทางในการแปรรป ศกษาถงปญหา และทมาปญหา ของสภาพแวดลอมภายใน ศนยการเรยนร ฟสกส เพอเยาวชน ดงนนเพอเปนแนวทางในการออกแบบ จงแบงการศกษาออกเปน ดงน

1. กรณศกษาสภาพแวดลอมสถานทตง 2. กรณศกษาสภาพแวดลอมภายใน นทรรศการสวนจดแสดง และกจกรรมตางๆ

ภาพท 42 พพธภณฑวทยาศาสตร ชงตงอย ท เทคโนธาน ถนนเลยบคลองหา ต าบลคลอง หา อ าเภอคลองหลวง จงหวดปทมธาน

ทมา : พพธภณฑวทยาศาสตร,อาคารทตง[ออนไลน]เขาถงเมอ15มนาคม 2552 เขาถงไดจาก www.nsm.or.th 2.1 พพธภณฑวทยาศาสตร พพธภณฑวทยาศาสตร จดขนเพอกระตนและสงเสรมสงคมไทยใหสนใจและเหนความ ส าคญของวทยาศาสตรทมตอ การพฒนาประเทศและปลกฝงใหเยาวชนมทศนคตทดตอวทยาศาสตรและเทคโนโลย และเปนสถานทใหความรและความเพลดเพลนของครอบครว รวมทงเปนแหลงทอง เทยวของนกทองเทยว ทงชาวไทยและตางประเทศ มการจดแสดงและกจกรรมดงน

71

2.1.1 กรณศกษาสภาพแวดลอมภายใน 2.1.1.1วตถจดแสดงและจดเดนในพพธภณฑ

ภายในพพธภณฑวทยาศาสตร ไดมการเกบรวบรวมวตถตวอยาง ผลงานสงประดษฐทางวทยาศาสตร และเทคโนโลย พรอมทงด าเนนการวจยเกยวกบวตถตวอยาง เพอเผยแพรความรทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยแกประชาชนทวไป โดยการจดนทรรศการ และเอกสารวชาการตางๆ วตถตวอยางทจะจดเกบ เชน เครองจกร-เครองมอ ( Machine Tool ) เครองชง-ตวง-วด เครองจกรกล เครองมออปกรณไฟฟา เครองมออปกรณส านกงาน การพมพ เครองมออปกรณดานดาราศาสตร เครองมออปกรณดานฟสกส เหลานเปนตน 2.1.1.2 กจกรรมวทยาศาสตร จดท ากจกรรมเสรมการเรยนการสอน ทางวทยาศาสตร การแสดงสาธตทางวทยาศาสตร คายวฒนธรรมวทยาศาสตร การประชมสมมนาทางวชาการ และกจกรรมทเกยวเนองอนๆ โดยจะจดใหมกจกรรมดงกลาวหมนเวยนตอเนองกนไปตลอดป การแสดงทางวทยาศาสตร หรอ Science shows เปนการแสดงทใหความรทางวทยาศาสตร โดยน าหลกการและการทดลองทางวทยาศาสตรพนฐานเชน เรองของรางกายมนษย ไฟฟา แสง เสยง แมกระทงวทยาศาสตรทอยรอบ ๆ ตวเรา ละครวทยาศาสตร มเปาหมายใหผเขาชมมความเขาใจ ในสาระ

ทางวทยาศาสตรทชดเจนขน นอกเหนอจากการศกษาเรยนรจากการอาน หรอการเรยนในชนเรยน ละครวทยาศาสตรจงเปนสวนหนงในการสรางทศนคตเกยวกบวทยาศาสตร แสดงใหเหนวาวทยาศาสตรมไดจ ากดอยเฉพาะหองเรยน ตรงกนขามกลบแทรกอยในกจกรรมทเกยวกบชวตประจ าวน แมกระทงละคร กจกรรมหองทดลองวทยาศาสตรส าหรบนกเรยนเปน กจกรรมเสรมหลกสตรการศกษาทเปดโอกาสใหนกเรยนไดท าการทดลอง โดยเนนกระบวนการทางวทยาศาสตรตงแตการสงเกต ทดลอง วเคราะห และสรปผล กจกรรมครอบครวนกวทยาศาสตร สวมบทบาทนกวทยาศาสตร เพอคนหาค าตอบเกยวกบปรากฏการณในชวตประจ าวน และเขาใจถงเทคโนโลยทใชอยรอบตว ดวยการทดลองแบบงาย ๆ โครงการ "ฝากนอง 1 วน เทยวทนโลกวทยฯ กบพพธภณฑวทยาศาสตร"บรการผเขาชมในรปแบบของ "การทองเทยวเชงการศกษา" (Educational Tourism) ใชพพธภณฑ วทยาศาสตรเปนสอในการเรยนร พฒนาทกษะ จนตนาการ และปลกฝงความสนใจในการเรยนรวทยาศาสตร จดเปนประจ าทกวนเสาร - อาทตย เวลา 09.30-16.30

72

2.1.2 กรณศกษาสภาพแวดลอมสถานทตงพพธภณฑวทยาศาสตร ตวอาคารมลกษณะทเดนในตวสถาปตยกรรม ทสอถงการสะทอนของความกาวหนาของเทคโนโลย การกอสรางเปนการดงดด เปนจดสนใจของผพบเหน โดยเฉพาะความแปลกใหมดวยโครงสรางและรปทรงเรขาคณตใหเปนรปลกบาศก จ านวน 3 ลกยดตดกน เปนฐานรบน าหนก ผนงภายนอกกรดวยแผนเหลกเคลอบเซรามก ตลอดอาคารทงหมดม 6 ชน มความสงรวมเทากบอาคารทวไป 12 ชน หรอประมาณ 45 เมตร มพนทใชสอยทงหมด 18,000 ตารางเมตร การเดนทางและการเขาถงอาคารพพธภณฑฯ รถสวนตวสามารถเดนทางโดยใชเสนทาง ถนนรงสต-นครนายก และ ถนนคลองหลวง รถโดยสารประจ าทาง ทเขาถงพพธภณฑฯ คอ สาย 1155( ตลาดรงสต- ฟวเจอรพารค – พพธภณฑวทยาศาสตร )รถโดยสารทผานหนาปากคลองหา สาย ปอ. 25 ปอ . 44 หรอสาย 1155 1156 381

2.1.3 การวเคราะหขอดขอเสยสภาพแวดลอมสถานทตงพพธภณฑวทยาศาสตร ขอด

- ตวสถาปตยกรรมม concept ทชดเจนทสอถงความกาวหนาดานเทคโนโลยทางดานวทยาศาสตร

- พนททตงตวอาคารพพธภณฑฯ มพนท ทกวาง เหมาะ กบการจดกจกรรมทางดานวทยาศาสตรโดยรอบ

- ตวสถาปตยกรรมอยทามกลางธรรมชาต อยางลงตว ขอเสย

- ตววสดทใชกรบนโครงสรางตงสถาปตยกรรม คอ แผนเหลกเคลอบเซรามก ไมสะทอนความทนสมยอยางแนวความคด เมอเวลาผานไปนานๆจะเกดคราบ ความเกา ท าใหตวสถาปตย กรรมแลดไมทนสมย - ท าเลพนททใชตงเปนตวอาคารพพธภณฑฯ อยหางไกลจากตวเมองคอนขางมาก ท าใหเกดปญหาในการเดนทางทไมคอยสะดวกมากนก เพราะ ไมมระบบ ขนสง พวกรถไฟฟามารองรบ - สถานทตงไมไดอยในใจกลางเมอง ท าใหเดกๆ สวนใหญทใฝรทางดานวทยาศาสตร ไมคอยมโอกาสใชพนทหาความรอยางตอเนอง เพราะตองเดนทางไกล

73

ภาพท 43 แปลนโดยรวม ทมา : พพธภณฑวทยาศาสตร,อาคารทตง[ออนไลน]เขาถงเมอ15มนาคม 2552 เขาถงไดจาก www.nsm.or.th 2.1.4 กรณศกษาสภาพแวดลอมภายใน นทรรศการสวนจดแสดง และกจกรรมตางๆ เนองจากวาพพธภณฑแหงนเปนทส าหรบการเรยนร ทางดานวทยาศาสตร กลมคนทเขาใชบรการสวนใหญจงเปนกลมบคคลทตองการความรและ ความสนใจในดานวทยาศาสตร จากการวเคราะหแลวพบวากลมเดกเลกมความสนใจและมาใชบรการมากทสด และรองลงมากจะเปนเดกโตและนกเรยนนกศกษาทสนใจในดานน และสดทายกจะเปนประชานชนทวไปและพอแมทมากบลกและครอบครว สวนเจาหนาทภายในจะมเจาหนาทคอยใหค าแนะน าอยตามจดตางๆ ตามแตละชนซงตงแตชน 2 ขนไปจะไมมหองส าหรบจาหนาทเลย

74

รปแบบการน าเสนอ (Media & Techniques Presentation) - สอทใชในการจดแสดงสวนใหญจะเปน ในลกษณะของการสรางวตถ

จ าลองใหเหมอนจรงขนมาและมค าอธบายประกอบและในบางสวนกจะมวตถซงเปนของจรง - จะมหนาจอ LCDแบบสมผสไดเพอใหทราบ ขอมลเรองราวตางๆทาง

วทยาศาสตร - จะมกจกรรมทสามารถใหผเขามาชมไดเลน ไดทดลองทางวทยาศาสตร

เสมอนจรง ชนท 1 สวนตอนรบและแนะน าการเขาชมสวนดานหนาของชนเปนทางเขา-

ออก บรรยากาศภายในผชมจะสมผส กบระบบแสง ส และสญลกษณทางวทยาศาสตร คณตศาสตร พรอมดวยชนงานตวอยางขนาดใหญ มสอผสมฉายภาพเกยวกบนทรรศการทจดแสดงในชนตางๆ ระหวางทางเดน มแผนแสดงขอมลใหผชมทราบถงหวขอเรองทจดแสดงในแตละชนของอาคาร บรเวณโถงกลาง เปนแบบจ าลองอาคารพพธภณฑ สรางดวย อะครลก แสดงชอกลมนทรรศการทจดแสดงในชนตางๆและใชเปนจดนดพบของผชม ทนงพกคอยโดยรอบ ดานในมหองรบฝากของ หองปฐมพยาบาล หองนทรรศการอนเตอรเนต แผนแสดงภาพและผลงานของนกวทยาศาสตรรนบกเบกในสาขาตางๆส าหรบทางออก ก าหนดใหผานรานขายของทระลกและรานอาหารวาง เครองดม 1 จ าหนายบตร ตดตอสอบถาม 2 ความเปนมาของพพธภณฑ 3 จดนดพบ 4 หองอนเตอรเนต 5 หองรบฝากของ 6 นกวทยาศาสตรรนบกเบก 7 หองนทรรศการหมนเวยน 1 8 หองนทรรศการหมนเวยน 2 9 รานจ าหนอยของทระลก 10 ส านกงาน อพวช

75

ภาพท 44 แปลนพนชน 1 ทมา : พพธภณฑวทยาศาสตร,อาคารทตง[ออนไลน]เขาถงเมอ15มนาคม 2552 เขาถงไดจาก www.nsm.or.th

ภาพท 45 จดนดพบหองจาหนายบตรและจดนดพบ ทมา : พพธภณฑวทยาศาสตร,อาคารทตง[ออนไลน]เขาถงเมอ15มนาคม 2552 เขาถงไดจาก www.nsm.or.th

ชนท 2 ประวตการคนพบและการประดษฐทางวทยาศาสตร และเทคโนโลย

นทรรศการในชนนมงเนนใหผชมไดรบทราบเรองราวเกยวกบประวตวทยาศาสตรและเทคโน โลยตามเหตการณทเกดขนตามล าดบโดยตกแตงบรรยากาศเหมอนอยใน วงลอมของกาแลคซบรเวณโถงกลางสอความหมายถงการก าเนดขนของมนษยในโลก เหนอขนไปเปนหนคน บนของ ลโอนาร

76

โด ดาวนช ขนาดยาว 11 เมตร แสดงถงความปรารถนาของมนษยในการศกษาคนควา เรยนรเกยวกบธรรมชาต การประดษฐคดคน มมหองทง 2 ขางน าเสนอวสยทศนของนกวทยาศาสตรและนกคดของโลกในยคสมย

บรเวณสะพานและลกโลก น าเสนอดวยสอผสม กลาวถง ความสมดลทเปราะบางของระบบธรรมชาตทประกอบขนเปนโลกทเราอาศยและกจกรรมการ ใชประโยชนทรพยากรธรรม ชาตของมนษย จากการพฒนาและความกาวหนาทางวทยาศาสตรและเทคโนโลย 1 การก าเนดมนษยและความเจรญกาวหนาทางวทยาศาสตร 2 ประวตและการคนพบทางวทยาศาสตร 3 ทศนะของนกวทยาศาสตรทโดดเดนของโลก 4 โลกทเปราะบาง 5 หองกจกรรมเสรมศกษา

ภาพ ท 46 แปลนพนชน 2 ทมา : พพธภณฑวทยาศาสตร,อาคารทตง[ออนไลน]เขาถงเมอ15มนาคม 2552 เขาถงไดจาก www.nsm.or.th

ภาพ ท 47 ทศนยภาพภายในชน2 ทมา : พพธภณฑวทยาศาสตร,อาคารทตง[ออนไลน]เขาถงเมอ15มนาคม 2552 เขาถงไดจาก www.nsm.or.th

77

ชนท 3 วทยาศาสตรพนฐาน และพลงงาน ในชนนมจดประสงคทสราง ความเขาใจหลกพนฐานทางวทยาศาสตรและพลงงานโดยน าเสนอเรองราว อนเปนผลจากการสงเกต และคนพบของนกวทยาศาสตร ในอดตใหผชมไดเรยนร จดแสดงใน ลกษณะปฏบตใหผชมไดทดลอง สมผส จบตอง หรอเลน และสงเกต ศกษาดวนตนเอง เทคนคการน าเสนอ เนนใหผชมมปฏสมพนธ ดวยการใชสอสมผส เพอน าไปสความเขาใจในเนอหานนๆ มกจกรรมสาธตประกอบ และมค าอธบายเกยวกบแนวความคดนอกจากนยงมอโมงคพลงงาน แสดงดวยสอผสม สอสมผสและแผนแสดง เกยวกบพลงงานของโลก ประกอบดวยเรอง

1. เสยง 2. คณตศาสตร 3. แสง 4. ไฟฟา 5. แมเหลก 6. แรงและการเคลอนท 7. ความเสยดทาน 8. ความรอน 9. สสารและโมเลกล 10. อโมงคพลงงาน 11. เคม 12 โรงภาพยนตร

ภาพ ท 48 แปลนพนชน 3 ทมา : พพธภณฑวทยาศาสตร,อาคารทตง[ออนไลน]เขาถงเมอ15มนาคม 2552 เขาถงไดจาก www.nsm.or.th

ภาพ ท49 ทศนยภาพภายในชน 3 ทมา : พพธภณฑวทยาศาสตร,อาคารทตง[ออนไลน]เขาถงเมอ15มนาคม 2552 เขาถงไดจาก www.nsm.or.th

78

ชนท 4 วทยาศาสตรและเทคโนโลยเกยวกบประเทศไทย การแสดงในชนนนมงใหผชมไดเขาใจถงคณลกษณะประเทศไทย ตามหลก

วทยาศาสตร โดยน าเสนอเกยวกบวธทางตางๆ ทมนษยใชหลกวทยาศาสตรและเทคโนโลยในการด ารงชวตและแสวงหาแนวทางตอไปในอนาคต

เนอหาแบงออกเปน 5 กลม กลมท 1 ประเทศไทยในภมศาสตรโลก แสดงดวยลกโลกจ าลองหมนตาม

เวลาจรง ปรากฏกลางวนกลางคน ต าแหนงทตงของประเทศไทย. กลมท 2 ภมศาสตร – ธรณวทยา – นเวศวทยา แสดงสภาพแวดลอมท

หลากหลายของประเทศไทย องคประกอบสภาพแวดลอมทางธรรมชาตทปรบตวตาม ต าแหนง ทตงและฤดกาล

กลมท 3 โครงสรางของโลก – สภาวะอากาศ –ฤดกาล – สภาพแวดลอม แสดงกระบวนการการเกดโลกฤดการและสภาพวะอากาศ การด ารงชพ ของมนษย ทปรบเปลยนไปตามสภาพของแวดลอม .

กลมท 4 การผลตผลทางการเกษตร – ผลผลต –การแปรรป กลาวถงความเหมาะสม ทางดานทตงของประเทศไทยตอการเปนแหลงผลตอาหารของโลก โดยอาศยหลกวทยาศาสตรและเทคโนโลยมาใชพฒนา.

กลมท 5 โครงสรางแสดงถงการทมนษยพฒนาเทคโนโลยการกอสรางใหเขากบสภาพแวดลอมในการด ารงชพ

1 ทตงและภมทศของประเทศไทย 2 นเวศวทยาของประเทศไทย 3 การผลตผลทางดานเกษตรและอตสาหกรรม 4 ภมศาสตรของประเทศไทย 5 สงกอสรางและโครงสราง 6 ธรณวทยาของประเทศไทย 7 โครงสรางโลกและสภาวะอากาศ

79

ภาพ ท 50 แปลนพนชน 4 ทมา : พพธภณฑวทยาศาสตร,อาคารทตง[ออนไลน]เขาถงเมอ15มนาคม 2552 เขาถงไดจาก www.nsm.or.th

ภาพ ท 51 ทศนยภาพภายในชน 4 ทมา : พพธภณฑวทยาศาสตร,อาคารทตง[ออนไลน]เขาถงเมอ15มนาคม 2552 เขาถงไดจาก www.nsm.or.th

ชนท 5 วทยาศาสตรและเทคโนโลยในชวตประจ าวน การแสดงในชนนมจดประสงคเพอสรางความเขาใจถงการใช วทยาศาสตร

และเทคโนโลยในการด ารงชวต ประจ าวน แบงออกเปน 5 กลม กลมท 1 รางกายของเราแสดงอวยวะระบบตางๆ ของคนเรา โรคและการ

บ าบดรกษา การวจย และพฒนายารกษาโลก กลมท 2 การคมนาคมขนสง กลาวถงการเดนทางและการขนสง โดย

ยานพาหนะประเภทตางๆ กลมท 3 สภาพแวดลอมในชวตประจ าวน กลาวถงคณภาพน า อากาศ การ

ก าจดขยะมลฝอย และการน ากลบมาใชใหม

80

กลมท 4 บานและส านกงาน ตกแตงเปนหองพกอาศยและส านกงาน กลมท 5 วสยทศนตออนาคตของโลก แสดงดวยสอผสม 1 รางกายและสขภาพ 2 การคมนาคมขนสง 3 คณภาพชวต 4 บานและส านกงาน 5 วสยทศนตออนาคต 6 กจกรรมสาธต

ภาพ ท 52 แปลนพนชน 5 ทมา : พพธภณฑวทยาศาสตร,อาคารทตง[ออนไลน]เขาถงเมอ15มนาคม 2552 เขาถงไดจาก www.nsm.or.th

ภาพท 53 ทศนยภาพภายในชน 5 ทมา : พพธภณฑวทยาศาสตร,อาคารทตง[ออนไลน]เขาถงเมอ15มนาคม 2552 เขาถงไดจาก www.nsm.or.th

81

ชนท 6 เทคโนโลยภมปญญาไทย จดแสดงถงวถ ชวตของคนไทย ทใชเทคโนโลยพนบานสอดแทรกอยางชาญ

ฉลาดเปนภมปญญาทสะสม สงสอน สบทอดกนมาตงแตบรรพบรษ จดแสดงเปน 3 สวน สวนท1 นทรรศการ เฉลมหระเกรยต สมเดจพระนางเจาพระบรมราชนนาถ

แสดงใหเหนถง พระปณธานของพระองคทาน ททรงพนฟเทคโนโลยพนบานใหคงไวกบสงคมไทย สวนท 2 นทรรศการเทคโนโลยพนบาน แสดงถงภมปญญาชาวไทย ท

ทรพยากรธรรมชาตของทองถนมาประดษฐ เปนหตถกรรมพนบานรปแบบตางๆ สวนท 3 นทรรศการวธไทยในหนาแลงและหนาน า 1 สวนเทดพระเกยรตสมเดจพระนางเจาพระบรมราชนนาถ 2 เทคโนโลยการแกะสลก 3 เทคโนโลยเครองปนดนเผา 4 เทคโนโลยโลหะกรรม 5 เทคโนโลยเครองจกรสาร 6 เทคโนโลยสงทอ 7 ใจบาน 8 วถชวตไทย 9 โรงละครหน

ภาพ ท 54 แปลนพนชน 6 ทมา : พพธภณฑวทยาศาสตร,อาคารทตง[ออนไลน]เขาถงเมอ15มนาคม 2552 เขาถงไดจาก www.nsm.or.th

82

ภาพ ท 55 ทศนยภาพภายในชน6 ทมา : พพธภณฑวทยาศาสตร,อาคารทตง[ออนไลน]เขาถงเมอ15มนาคม 2552 เขาถงไดจาก www.nsm.or.th

2.1.5 การวเคราะหขอดขอเสยสภาพแวดลอมภายใน นทรรศการสวนจดแสดง และกจกรรมตางๆ สรป ตวพพธภณฑวทยาศาสตร นาเสนอรปแบบการจดสวนแสดงตางๆคอนขางด ดวยการเนนการแบงเรองราวนาเสนอออกเปน โซน ในแตละชน ทเขาถงดวยการงายและเขาใจ รวมทงยงใหผเขาชมม ปฏสมพนธตอการเรยนรทดลองดวยตวเอง อยางนาสนใจและสนกสนาน แตกยงมขอ บกพรอง บางสวนเชนเรองของวสดทอาจไมสะทอนแนวความคดททนสมยในการกอสรางตวอาคาร ทาเลทตงทคอนขางไกลจากตวเมอง เปนตน

การวเคราะหขอดขอเสยสภาพแวดลอมภายใน นทรรศการสวนจดแสดง และกจกรรมตางๆ ขอด

- นาเสนอรปแบบการจดสวนแสดงตางๆคอนขางด ดวยการเนนการแบงเรองราวนาเสนอออกเปน โซน ในแตละชน ทเขาใจงาย รวมทงยงใหผเขาชมม ปฏสมพนธตอการเรยนรทดลองดวยตวเอง อยางนาสนใจและสนกสนาน ขอเสย

- ผทใหคาแนะนาตอผเขาชม ควรจะการอบรมขอมลทถกตองมากกวาน เพราะในบางครงไมสามารถใหความรตอผเขาชมได

83

2.2 พพธภณฑเดก กรงเทพมหานคร

ภาพ ท 56 พพธภณฑเดก กรงเทพมหานคร ทมา :พพธภณฑเดก[ออนไลน] เขาถงเมอ20เมษายน 2552เขาถงไดจากwww.bkkchildrenmuseum.com พพธภณฑเดก กรงเทพมหานคร นบเปนพพธภณฑเดกแหงแรกของประเทศไทย และใน เอเชยตะวนออกเฉยงใตจดตงขนตาม พระราชปรารภ ของสมเดจพระนางเจาสรกต พระบรมราชนนาถ ททรงปรารถนา ใหเดกไทยไดรบโอกาสในการเรยนรอนกวางขวางเปน โดยจดพนทสวนหนง ของสวนสมเดจพระนางเจาสรกต จานวน 5 ไร ทมลนธสวนสมเดจ พระนางเจาสรกต มอบใหเปนสถานทกอสราง อาคารพพธภณฑเดก สานกสวสดการสงคม กรงเทพมหานคร ไดเรมกอสราง พพธภณฑเดก ขนเมอ ตนป 2543 และแลวเสรจสมบรณในกลางป2544 ในสมยของนายสมคร สนทรเวช เปนผวาราชการกรงเทพมหานคร เพอใหเปนสถานททมงหมายจะใหเปนทเกบและแสดงเรองราวความรในแขนงตางๆเพอใหเดกและเยาวชน ไดมสถานทศกษาทางประวตศาสตร วทยาศาสตร การนนทนาการและเปนสถานทพกผอนหยอนใจสาหรบเดกโดยตรงมากขน ซงรวมทงเปนการ ชวยพฒนาเดกทงในดานความคดและประสบการณ ในการดารงชวตในเมองใหญ สามารถปรบตวใหเขากบสงแวดลอม และสงคมเศรษฐกจของไทยไดด พรอมกนนจะนาความเปนสากลเขามาผนวกรวมดวย เพอสรางภาพความเขาใจในเรองการเปลยนแปลงทางสงคม และววฒนาการของยคสมยไดชดเจนยงขน อนจะ

เปนประโยชนตอการขยายโลกทศนใหมลกษณะรวมสมยในทางทสรางสรรค 32

___________________________

32พพธภณฑเดก[ออนไลน] เขาถงเมอ20เมษายน 2552เขาถงไดจากwww.bkkchildrenmuseum.com

84

ภาพ ท 57 สถานทตง พพธภณฑเดก กรงเทพมหานคร ทมา :พพธภณฑเดก[ออนไลน] เขาถงเมอ20เมษายน 2552เขาถงไดจากwww.bkkchildrenmuseum.com

2.2.1 กรณศกษาสภาพแวดลอมสถานทตง พพธภณฑเดก กรงเทพมหานคร จากขอบเขตพนท และรปแบบของตวพพธภณฑแสดงใหเหน ถงดไซนทนาเอารปทรงทางเลขาคณต มาเปนแนวความคดในการออกแบบใหมความดงดดความสนใจของเดกๆ และมสสนสดใส เชอมตอกบบรเวณใกลเคยงซงเปนสวนสาธารณะขนาดใหญตงอยบรเวณถนนกาแพงเพชร 4 ตวตกหนหนาไปทางตลาดนดสวนจตจกร ดานซายมอของตก เปนสวนสาธารณะ สวนดานขวาเปนสวนสมเดจพระนางเจาสรกต มพนทจอดรถ 2 จด รมถนนกาแพงเพชร 3และ 4 ขอด

- ใกลสถานททคนพลกพลาน จงทาใหคนรจกพอสมควร ตวอาคารใชรปทรงทาง

เลขาคณต มาเปนแนวความคดในการออกแบบ ใหมความดงดดความสนใจของเดกๆ การแบงพนท

โดยรอบอาคาร จดเปนระเบยบเรยบรอยด สถานทจอดคอนขางสะดวก

ขอเสย - เปนพนททไมเปนจดเดนตองเปนคนทรจกจรงๆถงเขาถงได สสนของตวอาคาร

ยง ไมเปนทดงดดผเขาชมเทาทควรการใชพนทโดยรอบอาคารยงไมคมคา นาจะมกจกรรม

กลางแจงใหมากกวาน

85

2.2.2 กรณศกษาสภาพแวดลอมภายใน นทรรศการสวนจดแสดง และกจกรรมตางๆ พพธภณฑเดกกรงเทพมหานครประกอบดวยอาคารจดแสดงนทรรศการ 3 หลง พรอมหองประชม และพนทบรการสวนตางๆ ในอาคาร รวมพน ทกวา 7,000 ตารางเมตร กบพนทลานกวาง นอกอาคาร ซงจดเปนสวน กจกรรม การเรยนร และสนทนาการ มพนทกวา 3,000 ตารางเมตร

ภาพ ท 58 ผงแสดงอาคาร 1 ชน 1 ทมา :พพธภณฑเดก[ออนไลน] เขาถงเมอ20เมษายน 2552เขาถงไดจากwww.bkkchildrenmuseum.com พนทชน1 1. หองนองนอย 2. หองนารวมเดก 3. หองนาผใหญ 4.หองนกสารวจนอย 5. เมองสายรง 6.ลาน Exhibition 7. หองแมมด 8. หองชด 9. หองฟกทอง 10.หองstaff

อาคาร 1 ชนท 1 ภาคชวตของเรา เรยนรการดาเนนชวตอวยวะสวนตางๆ ของรางกายและตระหนกในคณคาของชวตตนเอง ประกอบดวยชดนทรรศการ "หนเกดมาไดยงไง ลองเขาไปหองกาเนดชวต" เรยนรอวยวะสาคญในรางกายจาก "เครองเอกซเรยวเศษ" สมองสวนไหนทาหนาทอะไร ตองไปกดปม "สมองมหศจรรย" ภาควทยาศาสตร เรยนรวทยาศาสตรเพอสรางจตใจแสวงหาความจรงและกระบวนการคดแบบเปนวทยาศาสตร ประกอบดวยชดเครองเลน "ทอลมสงจดหมาย" เพอเรยนรเรองพลงลมสนกสนามกบ"ฟองยกษมหศจรรย"

86

ภาพท 59 ภาพสวนจดแสดงตาง ๆในชนท 1 ทมา :พพธภณฑเดก[ออนไลน] เขาถงเมอ20เมษายน 2552เขาถงไดจากwww.bkkchildrenmuseum.com

ภาพท 60 ผงแสดงอาคาร 1 ชน 2 ทมา :พพธภณฑเดก[ออนไลน] เขาถงเมอ20เมษายน 2552เขาถงไดจากwww.bkkchildrenmuseum.com

พนทชน2

1.ลานแสดงงาน2.หองปนแปงแตงดน3.หองบานงานไม4. หองเพลนคด5.หองนา6.หอง108ไอเดย

ชนท 2 ภาควฒนธรรมและสงคม วถการดาเนนชวตของมนษยมความหลากหลายทกคนลวนเปนสายพนธเดยวกนและสามารถเรยนรทจะอยรวมกนได อยางสนตประกอบดวยชด นทรรศการ "บานนานาชาต" เพอใหความรวาคนแตละชาตเขาแตงตวแบบไหน ขนรถไฟเทยวเมองไทย 4 ภาค "ลานบานลานวด" เพอการเรยนรการละเลนพนบานไทย

87

ภาพท 61 ภาพสวนจดแสดงตาง ๆในชนท 2 ทมา :พพธภณฑเดก[ออนไลน] เขาถงเมอ20เมษายน 2552เขาถงไดจากwww.bkkchildrenmuseum.com

ภาพท 62 ผงแสดงอาคาร 1 ชน 3 ทมา :พพธภณฑเดก[ออนไลน] เขาถงเมอ20เมษายน 2552เขาถงไดจากwww.bkkchildrenmuseum.com ชนท 3

1. ลานจดแสดงงาน 2. หองรวมพลคนตวเลก ชนท 3 ภาคเทคโนโลยใกลตว รจกวเคราะหคณและโทษของเทคโนโลย และนาเทคโนโลยมาใชใหเกดประโยชนในทางสรางสรรค ชดนทรรศการชชวนใหลองเสยบปลกอนใหญเพอใหรวา "ไฟฟามาจากไหน" รถยนตทางานอยางไร มาเรยนรไดท The car engine และพาคณพอคณแมมาชวยกนดวาขบรถอยางไรใหปลอดภยและสนกสนานกบการเรยนรเทคนคการถายทาหรอมาลองหดเปนดเจตวนอย

88

ภาพท 63 ภาพสวนจดแสดงตาง ๆในอาคาร1 ชนท 3 ทมา :พพธภณฑเดก[ออนไลน] เขาถงเมอ20เมษายน 2552เขาถงไดจากwww.bkkchildrenmuseum.com

ภาพท 64 ผงแสดงอาคาร 2 ชน 1 ทมา :พพธภณฑเดก[ออนไลน] เขาถงเมอ20เมษายน 2552เขาถงไดจากwww.bkkchildrenmuseum.com

ชนท1 1.ชวตของเรา 2.วทยาศาสตร 3. รานพพธภณฑเดก 4. หองนา 5. หองปฐม

พยาบาล 6. สานกงาน อาคาร 2

ชนท 1 ภาพนทรรศการเฉลมพระเกยรตสมเดจพระนางเจาสรกตตฯ เรยนรพระราชกรณยกจและพรรณไม ในสวนสมเดจพระนางเจาสรกตตฯ เกยวกบการอนรกษปาไมและแหลงนา มารจกพรรณไมหลากหลายและแอบดชวตในรมไมในสวนสมเดจฯหองนทรรศการเฉลมพระเกยรตสมเดจพระนางเจาสรกตพระบรมราชนนาถสวนสมเดจพระนางเจาสรกตฯกอตงขนตาม

89

พระราชดารของสมเดจพระนางเจาสรกต พระบรมราชนนาถ เพอใหเปนแหลงศกษาหาความรดานพฤกษศาสตร และเปนสวนปาพฤกษาศาสตร แหงเดยวของกรงเทพ มหานครฯ ทรวบรวมพรรณไมทนาสนใจไวหลายวงศ โดยเฉพาะวงศทมดอกไมผลดเปลยนหมนเวยนกนตลอดทงป และนามาปลกแตงไวในรปแบบของสวนปาจนกอใหเกดระบบนเวศวทยาทสมบรณนทรรศการเฉลมพระเกยรตสมเดจพระนางเจาสรกตพระบรมราชนนาถ มวตถประสงคเพอเทดพระเกยรต สมเดจพระนางเจาสรกต ฯ และเพอใหความรดานธรรมชาตศกษาและพรรณไมทสาคญภายในสวนแหงน

ภาพท 65 ภาพสวนจดแสดงตาง ๆในอาคารท 2 ทมา :พพธภณฑเดก[ออนไลน] เขาถงเมอ20เมษายน 2552เขาถงไดจากwww.bkkchildrenmuseum.com

ภาพท 66 ภาพสวนจดแสดงตาง ๆในอาคารท 2 ทมา :พพธภณฑเดก[ออนไลน] เขาถงเมอ20เมษายน 2552เขาถงไดจากwww.bkkchildrenmuseum.com

90

ภาพท 67 ผงแสดงอาคารท 2ชนท 2 ทมา :พพธภณฑเดก[ออนไลน] เขาถงเมอ20เมษายน 2552เขาถงไดจากwww.bkkchildrenmuseum.com

ชนท 2 1. เราอยคนละทศ 2. ดนตรแหงโลก 3.โลกใบเดยวกน 4. เมองไทยของเรา

5. รกโลกรกษาโลก6หองนา7ครวของนอง8โรงละครหน9 สวนครวของเรา ชนท 2 ภาควฒนธรรมและสงคม วธการดาเนนชวตของมนษยมความหลากหลายทกคนลวนเปนสายพนธเดยวกนและสามารถเรยนรทจะอยรวมกน ไดอยางสนตประกอบดวยชดนทรรศการ “บานนานาชาต” เพอใหความรวาคนแตละชาตเขาแตงตวแบบไหน ขนรถไฟเทยวเมองไทย 4 ภาค “ลานบานลานวด” เพอการเรยนรการละเลนพนบานไทย

ภาพท 68 ผงแสดงอาคาร 2 ชน 3 ทมา :พพธภณฑเดก[ออนไลน] เขาถงเมอ20เมษายน 2552เขาถงไดจากwww.bkkchildrenmuseum.com

91

ชนท 2 1. สวนเขาวงกต 2. เทคโนโลยไฟฟา 3. ววฒนาการของเทคโนโลย 4.หอง

คอมพวเตอร 5.หองวทยและโทรทศน 6. เทคโนโลยยานยนต ชนท 3 ภาคเทคโนโลยใกลตว รจกวเคราะหคณและโทษของเทคโนโลย และนา

เทคโนโลยมาใชใหเกดประโยชนในทางสรางสรรค ชดนทรรศการชชวนใหลองเสยบปลกอนใหญเพอใหรวา “ไฟฟามาจากไหน” รถยนตทางานอยางไร มาเรยนรไดท The car engine และพาคณพอแมมาชวยกนดวาขบรถอยางไรใหปลอดภย และสนกสนานกบการเรยนรเทคนคการถายทา หรอมาลองหดเปนดเจตวนอย

อาคาร 3 เปนอาคารภาคเดกเลก สรางขนมาสาหรบเดกและครอบครวบนพนทกวา 3,400 ตารางเมตร เนนกระบวนการเรยนรใหเหมาะสมกบพฒนาการของเดกในแตละวย ไดแก กจกรรมเพอการเรยนรสาหรบหนๆ วย 6 เดอน-6 ป, พนทสนกสาหรบเดกๆ ในเมองสายรงและหองกจกรรมเดกเลก โดยเนนการเรยนรผานประสาทสมผส เพอพฒนาการทดดานรางกาย และพฒนาความคดผานกจกรรมความเพลดเพลน อาท ตลาดฉลาดซอ ทใหเดกๆ ไดฝกเปนทงผซอและผขายในเวลาเดยวกน, คลนกฟาใส มาทดลองเปนหมอฟนกนดนะ, บานแสนสข, ลานนมนองนอย ฯลฯ

ภาพท 69 ภาพสวนจดแสดงตาง ๆในอาคารท 3 ภาคเดกเลก ทมา : พพธภณฑเดก[ออนไลน] เขาถงเมอ20เมษายน 2552เขาถงไดจากwww.bkkchildrenmuseum.com ภาคธรรมชาตและสงแวดลอม เรยนรธรรมชาตของสงมชวตในฐานะเพอนรวมโลกและเหนการดารงชวตทสมดล ลองไปสอง คลา ฟง ชวตทอยในดน แอบดนางพญาปลวกตวใหญ อยใน

รบปลวกรจกปลานาจดของไทยและหาคาตอบวา นามาจากไหนไดจาก "วฏจกรนา”

92

ภาพท 70 ภาพสวนจดแสดงตาง ๆในอาคารท 3 ภาคธรรมชาต ทมา : พพธภณฑเดก[ออนไลน] เขาถงเมอ20เมษายน 2552เขาถงไดจากwww.bkkchildrenmuseum.com การวเคราะหขอดขอเสยรสภาพแวดลอมภายใน นทรรศการสวนจดแสดง และกจกรรมตางๆ ขอด -มการจดพนทเปนสดสวนรปแบบการจดนทรรศการนาสนใจ และสรางความสนกสนานแกผเขาชมมการแบงแยก สวนการจดแบงทางสญจรสะดวก ไมซบซอน การจดนทรรศการบางสวนทนาการละเลนพนบานของไทยมาขยายความสรางพนททเหมาะสม กบผทเขามาใชพนท ขอเสย

- การระบายอากาศไมคอยดนก อาจเปนเพราะผทเขามาใชพนทสวยใหญเปนเดกและมกจะมกจกรรมทจะตองทาขยบ เคลอนไหวรางกาย บอยๆ อาจจะทาใหรอนได สวนอปกรณทใชในการจดแสดงมกจะชารดบอยๆ เพราะผทใชเปนเดก อาจจะตองมแผนกซอมบารงคอยตรวจตราอยเสมอ 3. สรปแนวคดทไดจากการศกษา จากการศกษาไดกรอบแนวคดทวาสงทแฝงอยในของเลนพนบานมอยใน หลายมตจากรปธรรมทเหน ความตองการของมนษยเมอครงเยาววย กอเกดการเลน และของเลนไดชวยเสรมสรางทกษะมากมายในหลาย ๆดานเชนการ พฒนาทางรางกาย จตใจ ทไดโดยตรงและ สงทเสรมเขามาคอ วฒนธรรมประเพณ แตสงทของเลนพนบานสามารถบอกไดมากกวานกคอ ความร

93

ทางวทยาศาสตร โดยเฉพาะดานฟสกส ซงถาหากนามาขยายความแลวใช ของเลนพนบานเปน สอ ในการสอน อยางเหมาะสมกจะท าให การเรยนรทางดานฟสกส ไมใชสงทยากจะเขาใจและนาเบอตอไป 3.1สรปแนวคดทไดจากการศกษาของเลนพนบาน นอกจาก รปทรง วธการท า วสดอปกรณ และทาทางการเลน จะเหนไดวา ทวงทาการเลน เปนอกสงหนงทเปนลกษณะจ า เพราะผเลนรวมกบของเลน จงกอใหเกด ปรากฏการณตางๆ เชนเกดเสยง เกดการเคลอนท และเกดการเปลยนรปราง ซงสงตาง ๆเหลานจะเกดขนกบผเลนโดยตรง 3.2 สรปแนวคดการศกษาความเปนมาของฟสกส จะเหนไดวาปรากฏการณธรรมชาตทเกดขน มนษยเหน เกดสงสยและตงค าถาม สการแสวงหาเพอใหไดมาซงค าตอบ สงนเองกระมงทท าใหมนษยศกษาธรรมชาตและมการน ามาประยกตใชและเกดการพฒนาตอยอดจนมา ถง ปจจบน 3.3 สรปแนวคดการศกษาโครงการทเกยวของ ในกรณศกษาจะพบวาการจดนทรรศการในพพธภณฑ ปจจบนจะเนนการมปฏสมพนธกบผเขาชมการมสวนรวมท าใหพพธภณฑนนเหมอนมชวต การสรางสงแปลกใหมใหผเขาชมเกดตงค าถามและกระตนใหอยากรค าตอบ การสรางการเรยนรตลอดชวต การปลกฝงใหเยาวชนรกการศกษาคนควาและไมทงมนไปเมอโตขน

ของเลนพนบาน

ผเลน

เกดประสบการณการเรยนร

วทยาศาสตร ฟสกสพนฐาน

การเกดเสยงหลกการเคลองทของอากาศ

แรงตาง ๆ ทมากระท าตอวตถลอก เพลา ลอ แกนหมน

การทรงตว สมดลย

วถชวต อปกรณในการประกอบอาชพ

อาหาร

การด ารงชพ

ประเพณวฒนธรรม ความเชอในพธกรรมทางศาสนา

ของเลนทใชในชวงเทศกาลตางๆ

จตรใจและอารมณ

พฒนาการทางรางกาย

เขาสงคม,รแพรชนะ,แบงปน,รวมแรงรวมใจมสมาธ

ความสมพนธของสวนตาง ๆของรางกายสายตา,นวมอ,แขน,ขา,กราทรงตว

ศนยการเรยนร ฟสกสเพอเยาวชน

แผนภมท 1 สรปแนวคดจากการทบทวนวรรณกรรม

94

บทท 3 วธด ำเนนกำรวจย

การวจยนเปนการศกษา หาแนวทางในการน าภมปญญาของคนรนเกาทถายทอดลงในของเลนพนบานของไทยในอดตการออกแบบสภาพแวดลอมภายใน ทสามารถใหความรทางดานวทยาศาสตรผานของเลนพนบาน การด าเนนการวจยนจะอยบนพนฐานของขอมลและความรจากการทบทวนวรรณกรรม โดยไดออกแบบกระบวนการในการศกษาเพอน ามาใชในการวจย ขนตอนในการด าเนนการวจย

การศกษาขอมลเรองของเลนพนบานเพอท าการออกแบบสภาพแวดลอมภายในศนยการเรยนร รงสต เปนการศกษา วจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) การเกบขอมลท าไดโดย การใชการสงเกต การสมภาษณ การบนทก วเคราะหขอมลโดยการวเคราะหเนอหา และสรปเปนประเดนเพอตอบปญหาการวจยเพอเสนอแนวทางสการออกแบบโดยการพจารณาจากปจจยตางๆ ทมความเกยวของ เชน เนอหาขอมลทใชในการจดแสดง กจกรรมและการใชสอยพนทภายในอาคาร รวมถงขอมลเดมทมการจดบนทกและท าสถตไวในสวนของงานวจยทเกยวของ ซงผลทไดจากการวจยนกเพอน าไปเปนแนวทางออกแบบและเสนอแนะ เพอใหมความสอดคลองกบสภาพสงคมในปจจบนซงมวธการด าเนนการวจยดงน 1. การทบทวนวรรณกรรม งานวจยทเกยวของ

การทบทวนวรรณกรรมทเกยวของในงานวจยเปนการรวบรวมเอกสารงานวจยและทฤษฎทเกยวของน ามาเปนขอมลชวยสนบสนนในการท าวจยทสามารถท าใหสมตฐานตางๆทผวจยตงไวเปนจรงได 2. ก าหนดเกณฑการเลอก ของเลนพนบานทจะท าการวจย

2.1 พจารณาจาก การทบทวนวรรณกรรม การแยกประเภทของเลน จาก รงนภา สขมล โดยใชเกณฑจากชมชน แบงของเลนทมอยในชมชน โดยจ าแนกตามเนอหาและ ความหมายทมอยในของเลน ของเลนทบงบอกลกษณะการด าเนนชวต ไดแก

1. ของเลนสวยงามทมรปแบบอยางเรยบงายๆ 2. ของเลนทมกลไก

95

2.2 พจารณาจากของเลนทสามารถน ามาอธบายในเชงวทยาศาสตรไดอยางเดนชดศศธร เทศนอรรถภาคย และ นฤมล เอมะรตต ไดกลาวเสรมถง ของเลนพนบานทมในชมชนพนถนวาจะท าจากวสดทหาไดงายในทองถนเปนผลผลตจากธรรมชาตหรอเปนวสดทเหลอใช ซงสะทอนใหเหนถงภมปญญาทองถนและวฒนธรรมความเปนอยของสงคม ในชมชนนน ๆ และชวยสงเสรมสขภาวะทง4 ดาน คอ กาย ใจ สงคม และจตวญญาณ ถาพดถงของเลนเราจะนกถงเดกเมอผสมรวมกนจะกลายเปนค าวา ความสนกสนาน เพลดเพลน ทกษะการเรยนร แตทวาส าหรบของเลนพนบานนาจะหมายรวมถงบรบททกวางกวา เพราะท าใหนกถงความสมพนธ ความผกพน ความเชอมโยงระหวางของเลน คนท าของเลน ทมาของของเลนจงไมแปลกเลยทหากจะกลาววาของเลนพนบานอาจจะเปนตวบอกเลาเรองราวในอดตของพนทนน ๆ ในอกมตหนงของเลนพนบานยงบอกเลาเรองราวภายใตกรอบของวทยาศาสตรสมยใหม และ อธบายความรพนฐานทางฟสกสได โดยส านกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาตหยบยกหลกฟสกสพนฐานทแบงหมวดหม ของเลนพนบานดงน 1 เรองของแรงตางๆทกระท าตอวตถ 2 เรองของการเกดเสยง

3 เรองของคานตางๆเชนคานงดคานดด ,ลอและเพลา1

___________________________ 1ศศธร เทศนอรรถภาคย และนฤมล เอมะรตต, วทยาศาสตรในของเลนพนบานไทย โครงการ สรางสรรควรรณกรรมสสาธารณชน (กรงเทพมหานคร: ส านกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต, 2549 ),11.

96

3.การศกษาภาพรวมของพนทตงโครงการ

การศกษาสภาพแวดลอม และ ความเหมาะสม ในการจดตงโครงการรวมถงขอมลสภาพแวดลอมและบรบทตางๆโดยรอบโครงการ เชนการคมนาคม การเขาถงโครงการ กลมเปาหมายผทมาใชโครงการ การสนบสนนของภาครฐ และเอกชนเกยวกบการจดตงโครงการและการมสวนของคนในพนท 4.ประชากรและกลมเปาหมาย กลมเปาหมายจะเปนเยาวชน กลม อาย 6-15 ป นกเรยน นกศกษา นกทองเทยว และประชาชนทวไป โดยจะมงเนนในการหาขอมลจากสถานททองเทยวในเชงวชาการแบบเดยวกบโครงการ เชน กลมนกเรยน นกศกษา และนกทองเทยว ทเขาชมพพธภณฑวทยาศาสตร จงหวดปทมธาน พพธภณฑเดกกรงเทพมหานคร ทองฟาจ าลอง รงสต ศนยวทยาศาสตรเพอการศกษาเปนตน รวมถง 5.ครองมอในการวจย

การเกบรวบรวมขอมลทวไปประกอบดวย 2 สวนคอขอมลปฐมภมและขอมลทตยภมซงประกอบดวย แบบสมภาษณ แบบสอบถาม และอปกรณอนๆ ในการวจย โดยมรายละเอยดดงตอไปน

5.1การเกบรวบรวมขอมลขนทตยภมเปนการเกบรวบรวมขอมลจากเอกสาร ต ารา และรายงานการวจยโดยน าแนวคดและทฤษฎทเกยวของน ามาวเคราะหเนอหาอยางเปนขนตอนเพอสรางกรอบและประเดนในการศกษา

5.2การเกบ รวบรวมขอมลปฐมภม เปนการรวบรวมขอมลภาคสนามเพอใหไดขอมลทหลากหลาย และเปนปจจบน และไดมาซงขอมลในองครวม หรอการคนพบแนวคดใหมในประเดนทนาสนใจ เปนการเกบขอมล แบบการสมภาษณ และแบบสอบถาม

5.2.1 การสมภาษณ การสนทนา และการสงเกตอยางมสวนรวมโดยแบง การเกบรวบรวมขอมลในกลมเปาหมายดงน

1 ผผลตของเลนพนบานในปจจบนโดยมประเดนส าคญดงน โดยใชประเดนในการสบทอดแนวความคดทใดมาจากอดตและมการพฒนา

เปลยนแปลงไปอยางไร โดยใชแบบสนทนาและการสงเกตการณแบบมสวนรวม ในมมมองของ วสด รปแบบ กระบวนการผลต

97

2 ผทเคยใชของเลนพนบานเปนสอในการสรางเสรมทกษะในแงมมตางๆ โดยใชประเดนของการใชเปนสอการสอนวทยาศาสตร วฒนธรรมประเพณ วถชวต รวมถงการพฒนาทกษะทางรางกาย

3 ผทรงคณวฒ ผบรหารองคทเกยวของ โดยใชประเดนเรองเกยวกบรปแบบและสภาพแวดลอมภายในของศนยการ

เรยนรรปทางสถาปตยกรรมภายใน ไดแก รปแบบการจดวางผง พน ผนง เพดาน เฟอรนเจอร การใหแสงสวาง ส เสยง และการปรบอากาศภายในพพธภณฑ รปแบบการจดแสดงและการใชสอยพนท ไดแก เนอหาและเทคนคในการจดแสดง

5.2.2 แบบสอบถาม ส าหรบแบบสอบถามในการวจยครงนมจ านวน 4หนา ประกอบไปดวยขอมลสวนตางๆ จ านวน 3สวน (ภาคผนวก) ไดแก 1 ความรความเขาใจเกยวกบวทยาศาสตร ทเกยวกบฟสกส ปรากฏการทางธรรมชาต และพลงงานสะอาดทเกดจากธรรมชาต - รปแบบและววฒนาการของวทยาศาสตรดานฟสกส - รปแบบและวธการจดแสดง

ในสวนนแบบสอบถามมลกษณะเปนค าถามเลอกตอบ (Check – list) โดยใหเลอกตอบตามแบบมาตราวด Liker Scale ซงแบงระดบความพงพอใจ เปน 5 ระดบ ดงน 1 หมายถง ระดบความพงพอใจ นอยทสด 2 หมายถง ระดบความพงพอใจ นอย 3 หมายถง ระดบความพงพอใจ ปานกลาง 4 หมายถง ระดบความพงพอใจ มาก 5 หมายถง ระดบความพงพอใจ มากทสด

ส าหรบการแปรผลคะแนนความพงพอใจการออกแบบภายในศนยการเรยนรเยาวชน รงสต โดยใชเกณฑในการวเคราะหระดบการรบร และความตองการของกลมตวอยาง ตามแนวของ รศ. ดร. บญชม ศรสะอาด (2535: 100) ดงน

1.00-1.80 มความพงพอใจในระดบ นอยทสด 1.81-2.60 มความพงพอใจในระดบ นอย 2.61-3.40 มความพงพอใจในระดบ ปานกลาง 3.41-4.20 มความพงพอใจในระดบ มาก 4.21-5.00 มความพงพอใจในระดบ มากทสด ซงในสวนนสามารถสรปไดวารอย 65% จากผตอบแบบสอบถามทงหมด 100 คน มความ

สนใจทอยากรบรและตระหนกถงการเปลยนแปลงของสภาวะโลกทเปลยนแปลงไปและมความเหน

98

ดวยทจะท าศนยการเรยนรดานวทยาศาสตรทใหสาระความรทเขาถงงายและเหนเปนรปธรรมทจบตองได 2 การศกษา ของเลนพนบานสการออกแบบสภาพแวดลอมภายในศนยการเรยนรเยาวชน รงสต ซงตวแปรทจะท าการศกษา ไดแกตวแปรดานตางๆ ดงน

- ดานเนอหาการจดแสดงและการใชสอยพนท (ความเหมาะสมของรปแบบการจดแสดง ความเหมาะสมของการใชสอยพนท การตอนรบและการใหบรการของเจาหนาท รปแบบการจดวางผงเฟอรนเจอรและบรรยากาศ)การออกแบบสวนนทรรศการถาวรแสดงถงประวตความเปนมาของฟสกสและพลงธรรมชาตทมอยรอบตว เรารวมถงการน าเอาพลงงานเหลานนมาใชดวยหลกการทางฟสกสพนฐานและผลทไดจากแบบสอบถามเรองเนอหาการจดนทรรศการคดเปนรอย75% ทเหนดวยกบการจดนทรรศการแบบทสามารถเขาถงและมสวนรวมกบการจดแสดงนนๆ

6. การเกบรวบรวมขอมล ในงานวจยนสามารถแบงวธการเกบรวบรวมขอมลขอมลออกดงตอไปน การศกษาขอมลเบองตนโดยท าการศกษาคนควาจากหลายแหลงขอมล เชน เอกสารหรอหนงสอ เวบไซตในอนเตอรเนท และรปภาพ ทมความเกยวของกบของเลนพนบาน ภมปญญาทแฝงอยในของเลนพนบานเหลานนรวมถงวถชวตวฒนธรรมประเพณ ของวทยาศาสตรดานฟสกส การชวยพฒนาทางรางกายในสวนตางๆ ของผเลนโดยขอมลจากการศกษาเบองตนจะท าใหผวจยสามารถใชเปนขอมลพนฐานในการวจยตอไป การส ารวจพนทเบองตน เปนการลงส ารวจพนททจะท าการศกษาวจยเพอก าหนดขอบเขตของการศกษาทงดานพนททจะศกษา ดานประชากร และดานขอมลทจะท าการศกษา อกทงยงเปนการส ารวจผงบรเวณและสภาพแวดลอมโดยรวมของโครงการคอบรเวณโรงงานซอมเครองจกรกลทางน า-ทางบกรงสต ฝายซอมสวนโรงงานส านกเครองจกรกล กรมชลประทาน บรเวณหลงตลาดรงสต ซงมการเกบขอมลโดยการจดบนทกและถายรป โดยการส ารวจพนทเบองตนนผวจยไดท าการส ารวจดวยตวเอง ในวนท 27-28 กมภาพนธ พ. ศ. 2553 ตงแตเวลา 9.30 – 15.30 น. ผลของขอมลทไดจากการส ารวจพนทเบองตนนนสามารถก าหนดและออกแบบขนตอนกระบวนการในการวจยตอไป 6.1 การเลอกพนทเกบขอมลเพอท าการศกษา จงหวดปทมธานตงทเสนรง 14 องศาเหนอ เสนแวงท 100 องศาตะวนออกจงหวดปทมธาน มเนอททงหมด 953,660 ไร ลกษณะเปนทราบลมมความสงกวาระดบน าทะเลปานกลาง2.3 เมตร มพนททางการเกษตรเปนสวนใหญประมาณ506,678ไรคดเปนรอยละ53.03ของพนททงหมดลกษณะ

99

ของภมประเทศเปนทราบลม มแมน าเจาพระยาไหลผานตรงกลางลกษณะของดนมลกษณะเปนดนเหนยว มคาความเปนกรดจด ปจจบนยงเปนพนทอตสาหกรรมทส าคญของประเทศโดยมนคมอตสาหกรรมกระจายตวอยทวไปโดยมผลผลตมวลรวมกวา รอยละ70มาจากภาคอสาหกรรม

ผลจากการวเคราะหพนทไดขอสรปวาจากแผนพฒนาจงหวด ป 2553-2556 มงพฒนาแบบองครวม ครอบครมทกมตในดาน เศรษฐกจ สงคม สงแวดลอม ทรพยากรธรรมชาต และความมนคงเพอพตนาชวตแบบยงยนโดยการ สรางโอกาสและอาชพบนพนฐานการเหนชอบรวมกนในชมชน

วสยทศน : ปทมธานเปนเมองการคาการลงทนในอตสาหกรรมสะอาดของภมภาคเอเชยอาคเนย

พนธกจ : 1 สงเสรมการศกษา วจยและ พฒนาเทคโนโลย 2 เสรมสรางความเขมแขงชมชน และวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม 3 เสรมสรางสงคมทมคณภาพสงแวดลอมทสมดลและยงยน

ดวยเหตผลตางๆเหลานจงท าใหจงหวดปทมธานมศกยภาพเพยงพอและเหมาะสมในการจดตงโครงการ 6.2 การสมภาษณ ผวจยไดท าการสมภาษณผทมความรความเขาใจเกยวกบของเลนพนบานในหลายๆดานทงผผลตของเลนพนบานในปจจบนผทใชเปนสอในการถายทอดวชาความรผเลนรวมถงทรบผดชอบในสวนของการจดแสดงนทรรศการดานวทยาศาสตรโดยตรง เพอใหไดมาซงขอมลทและรปแบบเนอหาในการจดแสดงวตถจดแสดง โดยผวจยไดท าการสมภาษณกลมตวอยางดวยแบบสมภาษณทไดออกแบบขน จ านวน 3 ทานไดแก - คณ สวรงค วงษศร ผอ านวยการกองนทรรศการพพธภณฑ วทยาศาสตร เทคโนธาน ต.คลองหา อ.คลองหลวง จ.ปทมธาน 12120 โทร 02-577-9999 ศกรท 9 ตลาคม 2552 เครองมอวจย สมภาษณ ดวยการจดบนทก

-ล าไย สภาวะ กลมคนเฒาคนแกผผลตของเลนพนบานหมบานปาแดด ต. ปาแดด อ. แมสรวย จ. เชยงราย วนเสารท 20 มถนายน 2552 เครองมอวจย สมภาษณ ดวยการจดบนทก

- ชนสรา จนทรบรบรณกลมของเลนพนบานชมชนคลองบางพรานพฒนา อยทเลขท 75/93 หม 8 ชมชนคลองบางพรานพฒนา ถนนเอกชย แขวงบางบอน เขตบางบอน กรงเทพฯ 10150 โทร. 0-9761-4583 วนเสารท 11 กรกฎาคม 2552 เครองมอวจย สมภาษณ ดวยการจดบนทก

-อาจารยสนดา อนรดวทยาศาสตร โรงเรยน เมองยมวทยาคาร อ าเภอทาวงผา จงหวดนานเปน ครในโครงการสงเสรมการผลตครทมความสามารถพเศษทางวทยาศาสตรและคณตศาสตร

100

(สควค.) ซงไดรบทน โครงการพฒนาครวทยาศาสตรรน ใหม (SCG T-Sci) จากสถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย (สสวท.) ผลจากการสมภาษณนจะสามารถสรปเปนผลของการวจย ตามวตถประสงคในการวจยไดวา การน าของเลนพนบานมาเปนสอการสอนวทยาศาสตรดานฟสกสและ สามารถน าไปเปนแนวทางการปลกจตส านกในการอนรกษพลงงาน และสามารถท าใหเยาวชนหนมาสนใจศกษาวทยาศาสตรและสนกกบการทจะเรยนร วทยาศาสตรในชวตประจ าวนและสอดแทรกวฒนธรรมประเพณแกผเขาชม และยงสามารถน าผลทไดไปเทยบเคยงกบผลการวจยจากแบบสอบถามเพอเสนอแนะแนวทางในการออกแบบศนยการเรยนรเยาวชน รงสต 7. ขนตอนการวจย วธการด าเนนการวจยแบงออกเปน 2 สวนคอ ขนตอนการศกษาและเกบรวบรวมขอมล และขนตอนการวเคราะหขอมล มรายละเอยดดงนคอ 7.1 การศกษาและเกบรวบรวมขอมล 7.1.1 ศกษาขอมลของเลนพนบานทมความสมพนธทางดานฟสกส 7.1.2 เกบรวบรวมขอมล ของเลนพนบานทมความสมพนธทางดานฟสกส จากเอกสาร บทความ และสมภาษณบคคลทเกยวของกบโครง 7.1.3 เกบขอมลโดยการส ารวจและสงเกตรปแบบสภาพแวดลอมภายในและภายนอกสถานทตงโครงการในปจจบน โดยการสมภาษณ ส ารวจและสงเกต และการถายรป เพอสรางแบบสอบถาม

7.1.4 เกบขอมลโดยการแจกแบบสอบถาม เพอศกษาความพงพอใจและก าหนดขอมลและเนอหาในการจดแสดงรวมถงการจดวางผงโดยรวมภายในโครงการศนยการเรยนรเยาวชน รงสต 7.1.5 น าขอมลทไดจากการเกบรวบรวมขอมลทงจากการส ารวจและสงเกต การแจกแบบสอบถามมาประมวลผลและสรป 7.2 การวเคราะหขอมล 7.2.1 น าผลของขอมลทไดจากการส ารวจสงเกตและการสมภาษณมาวเคราะห เพอสรปผลเกยวกบการออกแบบภายในศนยการเรยนรเยาวชน รงสต ทเหมาะสมกบสภาพของสงคมในปจจบน

101

7.2.2 วเคราะหผลทไดจากแบบสอบถาม เกยวกบความพงพอใจและก าหนดขอมลและเนอหาในการจดแสดงรวมถงการจดวางผงโดยรวมภายในโครงการศนยการเรยนรเยาวชน รงสต 7.2.3 น าผลทไดมาวเคราะหใชในกระบวนการออกแบบภายใน ศนยการเรยนรเยาวชน รงสต เพอใหตรงตามวตถประสงค 8. ตวแปรทศกษา รายละเอยดเกยวกบตวแปรทจะน ามาศกษาในการวจยครงน สามารถแบงออกเปนดานตางๆ ได 3 ดาน ดงตอไปน 8.1 ตวแปรดานความพงพอใจ - เกยวกบเนอหาและเทคนคทใชในการจดแสดง - การใชสอยพนทภายในศนยการเรยนร 8.2 ตวแปรดานทศนคตและความคดเหน - เกยวกบเนอหาและเทคนคทใชในการจดแสดง - การใชสอยพนทภายในศนยการเรยนร 8.3 ตวแปรดานขอมลทวไปของกลมเปาหมาย 9. การวเคราะหขอมล น าขอมลทไดจากการเกบรวบรวมโดยการส ารวจ สงเกตและใชแบบสอบถาม เกยวกบแนวทางการออกแบบภายในศนยการเรยนร โดยอาศยจากแนวความคดทเกยวของจากการทบทวนวรรณกรรม การสมภาษณผทมความรความเกยวของและผเชยวชาญ เพอสรปเปนผลการศกษา และท าการออกแบบภายในพพธภณฑนาคาใหสอดคลองกบสภาพสงคมและกจกรรม เนอหาการจดแสดงทเกดขนในปจจบน และรกษาเอกลกษณของชมชนไว สรปอภปราย และขอเสนอแนะ ผศกษาน าเสนอขอมล สรปผลของการศกษาจากเอกสาร และผลส ารวจจากผลสมภาษณและแบบสอบถามดงน 1. การอภปรายสงทไดคนพบจากผลของการศกษาของเลนพนบานเพอการออกแบบสภาพแวดลอมภายในศนยการเรยนรเยาวชน รงสต

102

2. สงเคราะหขอมล และสรปผลทไดจากการศกษา ทมผลตอแนวความคดในการการออกแบบสภาพแวดลอมภายในศนยการเรยนรเยาวชน รงสต 3. น าเสนอผลการศกษาไปใชในการออกแบบ ภาพประกอบ และแบบจ าลอง ระยะเวลาทใชในการศกษา และงบประมาณในการวจย ระยะเวลาทใชในการศกษาประมาณ 2 ป 1. การคนควาและรวบรวมขอมลจากเอกสาร 6 เดอน 2. การจดรวบรวมขอมล 6 เดอน 3. การวเคราะหขอมล 4 เดอน 4. การสรปผลทไดจากการศกษา 4 เดอน 5. การเสนอเคาโครงวทยานพนธและปรบแก 4 เดอน งบประมาณในการวจย 1.คาใชจายในการจดเกบขอมล 1.1ขอมลเอกสาร 10,000 บาท 1.2ขอมลการสมภาษณ 8,000 บาท 2.คาวสด อปกรณในการท าวจย 2.1แผนซด 2,500 บาท 2.2อปกรณเครองเขยน 2,500 บาท 2.3กระดาษ เอ4 6,000 บาท 2.4หมกพมพองเจท ส ขาว-ด า 50,000 บาท 3.คาจดท ารปเลมวทยานพนธ 10,000 บาท 4.คาใชจายเบดเตลด 6,000 บาท รวม(โดยประมาณ) 95,000 บาท

103

แผนภมท 2 การออกแบบกระบวนการ ในการศกษา

แผนภมท 3 แสดงกรอบในการหาขอมล เพอท าการออกแบบ โครงการ

104

บทท 4 ศกษาของเลนพนบานของไทยทมความสมพนธกบหลกทางวทยาศาสตร ในดาน ฟสกส

1.ของเลนพนบานของไทยทมความสมพนธกบหลกทางวทยาศาสตร ในดาน ฟสกส จากการศกษาของเลนพนบาน ทมความสมพนธกบหลกทางวทยาศาสตร ในดาน ฟสกส โดยแบงตามหลก ฟสกสพนฐานดงน 1.1 เรองของแรงตางๆทกระท าตอวตถ 1.1.1 กงหนหมนหรอก าหมนค าอธบายในเชงวทยาศาสตร นฤมล เอมะรตต และ ศศธร เทศนอรรถภาคยกลาวถง การดงเชอกใหใบพดหมนมลกษณะเดยวกบลอและเพลาโดยเราออกแรงดงเชอก ทพนททกานไมโดยท าหนาทเปนเพลาหลงจากปลอยเชอกแลวใบพดยงคงหมนตอไปเพราะความเฉอยแบบเดยวกบการถบจกรยาน การหมนของใบพดจะมวนเชอกกลบมาเกบรอบกานไมท าใหเราดงเชอกใหใบพดหมนตอไปไดทนท 1 1.1.2 กงหนบนหรอจานบนค าอธบายในเชงวทยาศาสตร ดร.นฤมล เอมะรตต และ ศศธร เทศนอรรถภาคยกลาววาเมอหมนใบพดไปทางทศทวนเขมนาฬกาเมอมองจากทางดานบนท าใหขอบทเอยงขนนนปะทะอากาศและดนอากาศลงดานลางซงจะยกตวของใบพดใหสงขนและเมอหมนใบพดในทศทางตรงกนขามจะท าใหใบพดดนอากาศขนดานบนท าใหใบพดเคลอนทหลกการ นสามารถมาอธบายการยกตวขนของเครองบนหรอวาวซงจะเหนวาปกเครองบนหรอวาวจะเอยงตวปะทะอากาศเพอใหเกดการยกตวขนซงเรยกวาแรงดนอากาศ 1 1.1.3 นกบนค าอธบายในเชงวทยาศาสตร นฤมล เอมะรตต ไดพดถงเรองของแรงดงดดของโลกทกระท าตอน าหนกของวตถและเรองความ สมดล น าหนกทางหางมมากกวาสวนหวท าใหสวนหางกดลงมากอนสวนหวแตเมอเชอกทรอยสวนหวตงจะท าใหสวนหางกระเดงขนมาท าใหตวนกขยบขนลงเหมอนนกทก าลงบน 1 ___________________________

1ศศธร เทศนอรรถภาคย และนฤมล เอมะรตต, วทยาศาสตรในของเลนพนบานไทย (กรงเทพมหานคร: ส านกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต, 2549 ),9-25.

105

1.1.4 บนบอค าอธบายในเชงวทยาศาสตร นฤมล เอมะรตต การดงเชอกใหเมดมะมวงหมนมลกษณะเดยวกบลอและเพลาโดยเราออกแรงดงเชอก ทพนทกานไมโดยท าหนาทเปนเพลาหลงจากปลอยเชอกแลวใบพดยงคงหมนตอ ไปเพราะความเฉอยแบบเดยวกบการถบจกรยาน การหมนของมะมวงจะมวนเชอกกลบมาเกบรอบกานไมท าใหเราดงเชอกใหใบพดหมนตอไปได 2

1.1.5ลกฟดค าอธบายในเชงวทยาศาสตร พจารณา แรงทมากระท าตอการหมนของลกฟดเปนการเคลอนทแบบหมนรอบแกนคงท ซงการหมนของลกฟดคอการเคลอนทแบบหมน ปรมาณทตานการหมน เรยก โมเมนตความเฉอยซงโมเมนตความเฉอยขนอยกบมวลและการกระจายมวล 3 1.1.6 ลกขางค าอธบายในเชงวทยาศาสตร ลกขางจะหมนรอบตวไดดวยแรงหนศนยกลางซงเกดจากการปนใหหมนหรอ เหวยงดวยเชอก เมอแรงหนศนยกลางหมดลกขางจะหยดหมนปรมาณทตานการหมน เรยก โมเมนตความเฉอยซงโมเมนตความเฉอยขนอยกบมวลและการกระจายมวล 4

1.1.7 อมรเทพหรอแมงปอกปะแดกค าอธบายในเชงวทยาศาสตร นฤมล เอมะรตต และ ศศธร เทศนอรรถภาคย ของเลนชนดนอาศยคณสมบต ความยดหยนของวสดทใชท ากรอบโคงซงคอไมไผรวมกบแรงดงทเกดจากความ ตงของเชอกท าใหเกดการหมนของตวหนในสภาพปกตไมไผกางออกมากทสดเชอกจะตงและดงหนใหอยในต าแหนงสงสดเมอ ออกแรงบบไมจะท าใหเชอกหยอน 5 ___________________________

2ศศธร เทศนอรรถภาคย และนฤมล เอมะรตต, วทยาศาสตรในของเลนพนบานไทย โครงการ สรางสรรควรรณกรรมสสาธารณชน,9-25. 3พพธภณฑ วทยาศาสตร,เรองของแรง เขาถงเมอ15 มนาคม 2552 เขาถงไดจาก

www.nsm.or.th 4เรองเดยวกน

5ศศธร เทศนอรรถภาคย และนฤมล เอมะรตต, วทยาศาสตรในของเลนพนบานไทย โครงการ สรางสรรควรรณกรรมสสาธารณชน,9-25.

106

1.1.8 อโบะค าอธบายในเชงวทยาศาสตร แรงอดของอากาศจะดนใหลกกระสนพงออกไปและท าใหเกดเสยงดง6 1.1.9อดดค าอธบายในเชงวทยาศาสตร นฤมล เอมะรตต และ ศศธร เทศนอรรถภาคยของเลนชนดนอาศยคณสมบต ความยดหยนของวสดทใชท าคนดด ซงคอไมไผรวมกบแรงเคนทเกดจากงอไมไผท าใหแรงดดสงใหกระสนพงออกไป 1.1.10 งดดค าอธบายในเชงวทยาศาสตร นฤมล เอมะรตต และ ศศธร เทศนอรรถภาคย ไดอธบายไววา งรดนวเปนของเลนทมการถายแรงจากทดงในแนวตามยาวท าใหเกดแรงดงในแนวเสนรอบวงท าใหเสนรอบวงของตวงเลกลงจงดงนวออกไมได เมอเขาใจหลกการแลวจะเหนวา การดงนวออกจะตองท าโดยไมดงงในแนวตามยาวแตจะตองดนงใหเสนทแยงมมในแนวตงฉากกบแนวการดงมากขนหรอท าใหตวงอวนขนจงจะดงนวมอออกได 7 1.1.11วาวค าอธบายในเชงวทยาศาสตร เรองของแรงลมทพดปะทะกบตววาวทเอยงเกดเปนแรงยกท าใหตววาวลอยขนตวขน 8

1.1.12โกงเกง หรอโทกเทกค าอธบายในเชงวทยาศาสตรเรองของแรงโนมถวงของโลกการถายน าหนกฝนแรงโนมถวงของโลกเปนการทรงตวรกษาสมดลยของรางกาย 9

1.2 เรองของการเกดเสยง 1.2.1กระบอกระเบดค าอธบายในเชงวทยาศาสตร ดร.นฤมล เอมะรตต และ ศศธร

เทศนอรรถภาคย กลาววาเมอแกสท าปฎกรยาทางเคมกบน าและเมอจดไฟออกซเจนในอากาศจะเกดการเผาไหมและเกดการขยายตวออกเกดแรงอดอากาศเกดขนจนเกดเปนเสยง ทดงมาก10 ___________________________

6สนน ครฑเมอง ฐานขอมลของเลนพนบานของไทยในอดต (ศนยมานษยวทยาสรนธร 2543, http://www.sac.or.th/toy)

7ศศธร เทศนอรรถภาคย และนฤมล เอมะรตต, วทยาศาสตรในของเลนพนบานไทย โครงการ สรางสรรควรรณกรรมสสาธารณชน,9-25. 8พพธภณฑ วทยาศาสตร,เรองของแรง เขาถงเมอ15 มนาคม 2552 เขาถงไดจาก

www.nsm.or.th 9เรองเดยวกน 10เรองเดยวกน

107

1.2.2กระดงกามปค าอธบายในเชงวทยาศาสตรจากเวปไซด กลาววาแรงลมพดใบตาลหรอใบลาน กระดงกามปจะเคลอนไหวแกวงโยนไปมา ลกกระดงจะตกบกามปทเปนโพรงนน ท าใหเกดการสนสะเทอน ของวตถจนเกดเสยง สวนโพรงในกามปท าหนาทขยายเสย11 1.2.3จกจนค าอธบายในเชงวทยาศาสตร อาจารยไพรรง งามสมพรพงศ หวหนาโครงการทไดรบทนวจยในชดโครงการวทยาศาสตรทองถน กลาวถงเสยงทเกดขนขณะเหวยงกระบอกใหหมน ท าใหเสนเอนทปลายไมเสยดสกบยางสน จากนนเสยงกเดนทางผานตวกลางคอเสนเอนมาทกระบอก ท าใหเสยงดงขน โดยเสยงทเกดขน จะมลกษณะคลายเสยง

จกจน 12 1.2.4จงหนองหรอจางค าอธบายในเชงวทยาศาสตรจาก ลกษณะการเกดเสยง เกดจากการสนของไม ไผ ดวยการดดและการเปาลม ท าใหเกดเสยงดงเปนจงหวะ ซง ถาขนาดของไมไผ ทเหลาใหบางมขนาดไมเทากนเสยงทเกดจากการดดและเปา กจะมระดบเสยงตางกน ความดงของเสยงทเกดจากการเปาลมและดดไมไผ ซงเสยงสงต าเกดจากความยาวของปองไมไผเมอลมผานกระสนสะเทอนของไมไผระดบเสยงจะมการเปลยนแปลงตามจงหวะการดดของไมไผ13 1.2.5ตะแลบแกบค าอธบายในเชงวทยาศาสตร คอ สอการน าเสยงจากเชอกทผกอย เมอเราพดใสกระไมไผ จากนนเสยงกเดนทางผานตวกลางคอเชอกมาทกระบอกไมไผอกฝงหนง 14 1.2.6ลกขางโหวงค าอธบายในเชงวทยาศาสตร นฤมล เอมะรตต และ ศศธร เทศนอรรถภาคยกลาววาการเกดเสยงในระหวางทลกขางหมนเพราะมการเคลอนของอากาศ ___________________________

11พพธภณฑ วทยาศาสตร,เรองการเกดเสยง เขาถงเมอ15 มนาคม 2552 เขาถงไดจาก

www.nsm.or.th 12ไพรรง งามสมพรพงศ, ชดการเรยนการสอนวชาฟสกสเรองเสยง โรงเรยนปรนส

รอยแยลสวทยาลย[Online]เขาถงเมอ30มนาคม2552เขาถงไดจาก http://rescom.trf.or.th/display/show_ colum_print.php?id_colum=1976

13พพธภณฑ วทยาศาสตร,เรองการเกดเสยง เขาถงเมอ15 มนาคม 2552 เขาถงไดจาก

www.nsm.or.th 12เรองเดยวกน 13เรองเดยวกน 14เรองเดยวกน

108

ผานรทตวลกขาง ท าใหเกดเสยงเหมอนเปาขลยชองวางภายในท าใหเกดการขยายเสยงเหมอนกบแบบเดยวกบกตาสวนการดงเชอกท าใหลกขางหมนเปนการท างานแบบลอและเพลา 15 1.2.7 ขลย นกไมไผ ค าอธบายในเชงวทยาศาสตร นฤมล เอมะรตต และ ศศธร เทศนอรรถภาคยเขยน ถงทอไมไผทเปนโพรงอากาศทขยายเสยงใหดงขนดวยระดบเสยงสงต า ทอยาวใหเสยงต า ทอสนใหเสยงสงสวนคนชกจะท าใหความขนาดสนยาวของทอเปลยนไป 16 1.2.8นกหวดน าค าอธบายในเชงวทยาศาสตรอาจารยไพรรง งามสมพรพงศ หวหนาโครงการทไดรบทนวจยในชดโครงการวทยา ศาสตรทองถน กลาวเสรมในแงเดยวกนเกดจากการเปาลมเขาไปทางหาง เมออากาศทเปาเขาไปกระทบกบน าในตวนกแลวสะทอนกลบขนมา ในขณะเดยวกนผวน าจะเกดการสน ท าใหเกดเสยงเปนจงหวะดง-คอยและระดบเสยงตางกนเมอเปาตอเนองเสยงทเกดขนจะคลายเสยงนก ขณะทเปาอากาศผานลนเสยงทหางนกเขาไปในตวนก ทใสน าไวระดบหนง เมออากาศทเปากระทบผวน า ผวน าจะขยบขนลง ท าใหปรมาณมวลอากาศในตวนกเปลยนแปลงตลอดเวลาในขณะเปา (ปรมาณมวลอากาศทสน ถามากความถต า ถานอยความถสง) ระดบเสยงจงเปลยนแปลงดวย 17 1.2.9 ปองแปง ค าอธบายในเชงวทยาศาสตร อาจารยไพรรง งามสมพรพงศ หวหนาโครงการทไดรบทนวจยในชดโครงการวทยา ศาสตรทองถน กลาววาเมอเราหมนทแกนจะเกดแรงเหวยงสลดลกปดทรอยตดไวขางๆ ใหไปกระทบกบกระดาษแกว จะเกดเสยงดง ปองแปง ขน เสยงนเกดจากการกระทบระหวางลกปดกลมกบกระดาษแกวทขงตงอยมหลกการคลายกลองทวไป ลกษณะการเกดเสยงมาจากการสนสะเทอนของกระดาษแกวและตวของปองแปงจะเปนโพรงอากาศเกดการสะทอนของอากาศเกดเปนเสยงขน การท าปองแปงนนหลกส าคญอยทการขงกระดาษแกว จะตองขงใหตง อยาใหหยอน เพราะเสยงปองแปงจะดหรอไมดนนอยทการขงกระดาษแกว18 ___________________________

15ศศธร เทศนอรรถภาคย และนฤมล เอมะรตต, วทยาศาสตรในของเลนพนบานไทย โครงการ สรางสรรควรรณกรรมสสาธารณชน,9-25.

16เรองเดยวกน 17ไพรรง งามสมพรพงศ, ชดการเรยนการสอนวชาฟสกสเรองเสยง โรงเรยนปรนส

รอยแยลสวทยาลย[Online]เขาถงเมอ30มนาคม2552เขาถงไดจาก http://rescom.trf.or.th/display/show_ colum_print.php?id_colum=1976

18เรองเดยวกน

109

1.2.10ปนกานกลวย ค าอธบายในเชงวทยาศาสตร การทกานกลวยทมโพรงอากาศเลกๆ ภายในกานของมนเองเมอกานกลวยกระทบกนดวยความแรงประมาณหนงอากาศภายในโพรงอากาศในกานกลวยจะเกดการสะทอนกลบไปมาเกดเสยงดงคลายปน 1.2.11โหวดค าอธบายในเชงวทยาศาสตร เมอเปาลมเขาทอไมไผทเปนโพรงอากาศทขยายเสยงใหดงขนดวยระดบเสยงสงต า ทอยาวใหเสยงต า ทอสนใหเสยงสง เราสามารถเลยงล าดบจากสนไปหายาวท าใหสามารถเรยงล าดบเสยงสงต าได

1.2.12 ถมทมค าอธบายในเชงวทยาศาสตร เกดจากการสนของเสนเสยง ดวยการดด หรอ ต ท าใหเกดเสยงดงเปนจงหวะ ซง ถาขนาดของเสนเสยง (เสนไมไผ) ทแกะออกมาไมเทากน เสยงทเกดจากการดดเสนเสยงกจะมระดบเสยงตางกนในทางวชาฟสกสเรองการเกดเสยง เปรยบเทยบ ความดงของเสยงทเกดจากการดดเสนเสยงดานขาง กบดานบน จะพบวาดานบนจะใหเสยงดงกวา ดานขาง เนองจากเสนเสยงดานบนผานเขาไปในชองเปดตรงกลางกระบอกไมไผ ท าใหคลนเสยงเกดการสนพอง (resonance) ภายในกระบอกไมไผ เกดเสยงดงขน เชนเดยวกบการเลนกตารโปรง

1.3 เรองของคานตางๆเชนคานงดคานดด ,ลอและเพลา 1.3.1ไกจกค าอธบายในเชงวทยาศาสตร นฤมล เอมะรตต และ ศศธร เทศนอรรถภาคยเขยน ถง”ไกจก” วา เหตทไกจกไมกระดานขณะทลกเจยบแกวงเพราะมการตงและหยอนของเชอกเกดจากแกนหมนทคอของไกในลกษณะของ คาน งดโดยมเชอกดงอยปลายดานหนงสวนอกดานเปนหวไกทมน าหนกมากกวาและอยหางจากแกนหมนมากกวา อกดานหนงทผกเชอกกบลกเจยบทดานลางถาจบไวเฉยๆลกเจยบจะดงลงท าใหหวไกยกขนแตถาแกวงลกไปมาเชอกบางเสนจะตงและในขณะทเชอกบางเสนหยอนจงท าใหดเหมอนไกสลบกนจก 1.3.2คนเลอยไม หรอ สลาเลอยไมค าอธบายในเชงวทยาศาสตร นฤมล เอมะรตต และ ศศธร เทศนอรรถภาคยกลาววาเปนเรองของหลกการของคานดดและคานงดโดยจดหมนจะซอนอยบรเวณดานลางใตฐาน ซงเมอออกแรงยกคานขนปลายคานอกดานจะต าลงและจะดงเลอยลงมาดเหมอนวาคนก าลงชกเลอยไมขนลง 1.3.3 คนเลอยไมซง ค าอธบายในเชงวทยาศาสตร รงนภา สขมล ยงกลาวถงของเลนชนด นอกวา ใน ดานของมตทางดานวทยาศาสตรเรองของจดหมน ทบรเวณแขนและขาและ คานชกทซอนอยบรเวณดานลางใตฐาน ซงเมอออกแรง ชกคานไป-มาทดามของเลอยทยดตดกบคานชกกจะดนเลอยไป-มาดเหมอนวาคนก าลงชกเลอยไมไป-มา

110

1.3.4 บารโตะ ค าอธบายในเชงวทยาศาสตร ใน ดานของมตทางดานวทยาศาสตรเรองของจดหมน ทบรเวณแขนและขาและ คานหมน หรอการท างานในแบบของลอและเพลาทตวหน จบอยเมอหมนคานตวหนกจะหมน 1.3.5เตาวง ค าอธบายในเชงวทยาศาสตร ดร.นฤมล เอมะรตต และ ศศธร เทศนอรรถภาคยกลาววาเปนเรองของหลกการยดและหดตวของยางทผกไวทปลายทงสองดานของแกนไมทท าหนาทเปนลอ การดงเชอกจะท าใหแกนไมหมนและยางบดตวเปนเกลยวและยดออก เมอปลอยเชอกยางจะคนรปและท าใหแกนไมหมน เทานกท าใหเตาวงไดแลว 1.3.6 คนต าขาว ค าอธบายในเชงวทยาศาสตร นฤมล เอมะรตต และ ศศธร เทศนอรรถภาคยกลาววาเปนหลกการของคานดดและคานงดเหมอนไมกระดกตามสนามเดกเลนทวไปโดยจดหมนจะซอนอยบรเวณใตครกเมอเราออกแรงโยกขน-ลงกจะท าใหคนผลดกนต าขาว 1.3.7 คนต าขาวดวยครกกระเดอง ค าอธบายในเชงวทยาศาสตร รงนภา สขมล กลาววาเปนหลกการของคานงด และแกนหมนทยดระหวางตวกระเดองกบเสารบกระเดองรวมถงเรอง แรงโนมถวงของโลก ทท าใหปลายกระเดองทใหญและหนกกดตวลงมาเมอปลอยคานงด ดานลางลงจะซอนอยบรเวณใตครกเมอเราออกแรงโยกขน-ลงกจะท าใหคนผลดกนต าขาว 1.3.8 ลงจบหลก ค าอธบายในเชงวทยาศาสตร สนน ครฑเมอง กลาววาหลกการของการใชลกลอหมนทขาของลง เรองของรอกทดงเชอกและแกนหมนของลอและรอก 19 1.3.9 ควายชนหรอววชน ค าอธบายในเชงวทยาศาสตร หลกการของแกนหมนทขาควายทงหนาและหลงเปนหลกการเดยวกนกบเรองของลอและเพลา20 1.3.10หนอนดนค า อธบายในเชงวทยาศาสตร สนน ครฑเมอง เวลาใหตวหนอนเดน จะหมนหลอดดาย ทท าหนาทเปนลอ ยางทรอยรจะหมนเปนเกลยวเกดแรงเคนกลายเปนพลงขบเคลอน เมอจะใหตวหนอนเดน เดกจะจบปลายเชอกดงขน และผอนเชอกสลบกนไป ลอหลอดดายจะหมนไปตามแรงเหวยงของเกลยวยางยดทลอหลอดดาย21 ___________________________

19สนน ครฑเมอง, ฐานขอมลของเลนพนบานของไทยในอดต ศนยมานษยวทยาสรนธร [Online] เขาถงเมอ28 กมภาพนธ 2552 เขาถงไดจาก http://www.sac.or.th/toy 20รงนภา สขมล ของเลน....ความหมายทมากกวา ,35

21สนน ครฑเมอง, ฐานขอมลของเลนพนบานของไทยในอดต ศนยมานษยวทยาสรนธร [Online] เขาถงเมอ28 กมภาพนธ 2552 เขาถงไดจาก http://www.sac.or.th/toy

111

1.3.11 สตวกระโดด ค าอธบายในเชงวทยาศาสตร หลกการของแกนหมนทขาของสตว ทงหนาและหลงเปนหลกการเดยวกนกบเรองของลอและเพลา 2. ของเลนพนบานกบวถชวตของคนในปจจบนและอดต บทสมภาษณ ล าไย สภาวะ

กลมคนเฒาคนแกผผลตของเลนพนบานหมบานปาแดด ต. ปาแดด อ. แมสรวย จ. เชยงราย วนเสารท 20 มถนายน 2552 เครองมอวจย สมภาษณ ดวยการจดบนทก

สรปการ สมภาษณ การท าของเลนพนบานไมใชเพยง ท าเพอเลนเพยงอยางเดยวแตยงสามารถประกอบเปนอาชพได ดวยส าหรบกลมคนเฒาคนแกหมบานปาแดด นอกจากความหลากหลายทเกดขน สงหนงทไดรบตามมาโดยไมรตว คอความรในมตของวฒนธรรม ประเพณ และความเชอ เพราะของเลนแตละชนลวนมประวตความเปนมา สอดแทรกอยในชนงานคอยบอกเลาประสบการณในอดต ใหคนรนใหมไดรบร ถง แมวนน ของเลนพนบานจะไดรบความนยม และเปนทตองการของตลาดภายนอกเพมมากขน แตนโยบายการท างานของกลมคนเฒาคนแก กยงเหมอนเดม คอ ไมเนนผลตเพอขาย แตเนนผลตเพอความสบายใจ อยางปรโยคทวา"ของเลนเหลานมาจากประสบการณของแตละคน ใครจ าไดอนไหน ไมไดรบรอน ยะกนเรอย ๆ ถาเหนอยกพก"

บทสมภาษณ ชนสรา จนทรบรบรณ

กลมของเลนพนบานชมชนคลองบางพรานพฒนา อยทเลขท 75/93 หม 8 ชมชนคลองบางพรานพฒนา ถนนเอกชย แขวงบางบอน เขตบางบอน กรงเทพฯ 10150 โทร. 0-9761-4583 วนเสารท 11 กรกฎาคม 2552 เครองมอวจย สมภาษณ ดวยการจดบนทก

สรปการ สมภาษณ การใชวสดจะเปนวสดทหาไดงายในชมชนซงแตกตางกนไป

แลวแตสถานทตงของชมชนนน การท าของเลนพนบานเปรยบเหมอนภาพสะทอนประเพณวฒนธรรมและวถชวต มาจ าลองไวในของเลนนน ๆ

112

บทสมภาษณ อาจารยสนดา อนรด

วทยาศาสตรโรงเรยน เมองยมวทยาคาร อ าเภอทาวงผา จงหวดนานเปน ครใน โครงการสงเสรมการผลตครทมความสามารถพเศษทางวทยาศาสตรและคณตศาสตร (สควค.) ซงไดรบทนโครงการพฒนาครวทยาศาสตรรนใหม (SCG T-Sci) จากสถาบน สงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย (สสวท.) และบรษทปนซเมนตไทยจ ากด (มหาชน) สรางผลงาน “เรยนฟสกสสนก เรอง แรงและการเคลอนทจากของเลนพนบาน” วนองคารท 22 มถนายน 2552 สรปการสมภาษณ ในการเลอกของเลนพนบานมาท าเปนสอในการสอนนนจะตองรกอนวาของเลนพนบานนนมความเดนชดในเรองของวทยาศาสตรในแงใด การสรางค าถามในใจใหแกผเรยนและเพมสงเราใหเกดการอยากรเปนตวแปรส าคญทจะ ท าใหผเรยนมความอยากทจะคนควาหาค าตอบนน

113

114

115

116

วเคราะหการเรยนรจาก ของเลนพนบาน ในมตตางๆ ตารางท 4 การเรยนรในมตของวทยาศาสตร

117

ตารางท 5 การเรยนรในมตของวถชวต

118

ตารางท 6 การเรยนรในมตของการพฒนารางกายและจตใจ

119

สรป จากการศกษาสามารถสะทอนใหเหนถงคณสมบตตางๆของเลนพนบานทมในหลายมต ในการน ามาใชในการแปรรป ไมใชเพยงรปรางภายนอก หรอวสดรปทรงและสสนเพยงอยางเดยวแตการทของเลนบวกกบคนเลนจงกอใหเกดปรากฏการณตางๆตามมา ซงในขณะเดยวกนกเกดการเรยนรและประสบการณโดยตรงกบผเลน ซงในทนอาจจะกลาวไดวาทาทางในการเลนทกระท าตอของเลนนนเปนสงส าคญในการน ามาแปรรปไดตอไป

120

บทท 5 การศกษารายละเอยดของโครงการและการแปรรปสการออกแบบ

การเลอกพนทในการจดตงโครงการ

จากการกรณศกษาโครงการตวอยางในบทท 2 จะเหนไดวาการเลอกสถานทท าเลทตงมสวนส าคญมากในการเขาถงโครงการรวมถง สภาพแวดลอมบรบทลอบดานจ าเปนตองเอออ านวยแกการจดกจกรรมภายในของโครงการรวมถงการสนบจากภาครฐและเอกชน และการขยายตวของเมองในอนาคตดวย

การจดนทรรศการรปแบบนนจะเนนการมสวนรวมของผเขาชมมากขนดวยสอทาง มลตมเดย ทตอบสนองกบผเขาชมโดยตรง วสดควรมความแขงแรงและ ปลอดภยเพราะผชมเปนเดก จ าเปนตองระวงใหมากขนดวย สวนการจดกจกรรมและนทรรศการหมนเวยนควรวางโปรแกรมใหครอบคลมตลอดทงป และใหเหมาะสมกบชวงเวลาและฤดการณ สวนรปแบบนนจะเนนการมสวนรวมของผเขาชมมากขน และควรมการพฒนาอยางตอเนอง ผลจากแบบสอบถามทท าการส ารวจเรองความเหมาะสมในการเลอกสถานทตงรอยละ73% จากการเกบรวบรวมจาก 100 คนรวมถงการสนบสนนจากภาครฐเรองนโยบายตางๆทมในพนท โครงการเปนอาคารของหนวยงาน งานซอมเครองจกรกลทางน า-ทางบกรงสต ฝายซอมสวนโรงงานส านกเครองจกรกล กลมชลประทาน บรเวณหลงตลาดรงสต

121

ภาพท 71 แผนทจงหวดปทมธาน ทมา : วกพเดย สารานกรมเสร, จงหวดปทมธาน เขาถงเมอ22 มกราคม 2552 เขาถงไดจาก http://th.wikipedia.org

N

ภาพท 72 ภาพถายกลางอากาศสถานทตงโครงการบรเวณหลงตลาดรงสต ตรงขามฟวเจอรปารค ทมา: Google earth

122

N

ภาพท 73 ภาพถายกลางอากาศพนทของทตงโครงการ ทมา: Google earth

ภาพท 74 หนวยงานปจจบนสถานทตงโครงการ ทมา: ถายโดยผวจย 11 กมภาพนธ 2553

123

ภาพท 75 อาคารเดมของโครงการ ทมา: ถายโดยผวจย 11 กมภาพนธ 2553 เปนอาคารของหนวยงาน งานซอมเครองจกรกลทางนา-ทางบกรงสต ฝายซอมสวนโรงงานสานกเครองจกรกล กลมชลประทาน 1. อาคารหลกของโครงการเปนโรงงานของหนวยงาน งานซอมเครองจกรกลทางนา-ทางบกรงสตมหนาทหลกคอผลตประตระบายนา ทนลอยนา โดยแบงเปนสวนของบรเวณฝายผลต และซอมบารง 2. อาคารมโครงสรางเหลก WF ขนาดใหญ 2 อาคารตดกน เชอมตอดวยสวนใชสอยทเอาไวเกบอปกรณเครองมอชาง มพนทใชสอย โดยประมาณ 2,304 ตรม.ในอาคารหลงใหญ สวนอกหนงหลง มพนท ใชสอยประมาณ 1,440 ตรม. ซง สภาพของโครงสรางเหลกยงอยในสภาพด แตสวนของผนงและหลงคาอยในสภาพ ทรดโทรม เพราะวาไมมงบประมาณซงกรมชลประทานจะเนนสงงบประมาณไปยงโรงงานอนทมความจาเปนมากกวา 3. กลมอาคารขางเคยงทางดานทศใตเปนอาคารไม ผสมคอนกรตเปนสานกงานของพนกงานระดบบรหาร 4. พนท ทางดานทศตะวนออกของอาคารคอบรเวณกลางของพนทโครงการ ซงเปนบรเวณทซอมเรอ ซงจะเปดนาเขามาเพอนาเรอเขามาแลวจะสบนาออกเพอทาการซอมแซมเรอในปจจบนไมคอยจะมการใชงานนานแลว 5. พนท ตดกบกาแพงทางทศใตเปนทเกบอปกรณซอมบารงเครองรถยนตของหนวยงานในโครงการ และสานกงาน 6. พนททางดานตะวนออกของโครงการถดมาจากบรเวณทซอมเรอ จะเปนกลมอาคารทซอมบารงเครองจกรทางบก

124

สรป ขอด 1. การคมนาคม สะดวกตอการเขาถงมรถประจาทางผานหลายสายเชน สาย 29,34,59, ปอ 29,ปอ39,ปอ510,ปอ503 เปนตน สวนสถานทภายในสะดวกตอการจอดรถเพราะมพนทกวางขวางพอสมควร 2. ใกลแหลงชมชน สถานศกษาและศนยการคา 3. นโยบายของจงหวดปทมธานและเทศบาลเมองรงสต ทสงเสรมการทองเทยวเชงวชาการ 4. แผนพฒนาคลองรงสตทจะอนรกษและพฒนาเปนแหลงทองเทยวทางดานประเพณและวฒนธรรม ขอเสย 1. ปายรถเมลอยไกลจากตวโครงการประมาณ 400-500เมตร 2. ชมชนขางเคยง เปนชมชนทมความผกพนกบพนทโครงการเพราะ ทางานในกรมชลประทานถาในกรณทมการจดตงโครงการจรงจาเปนทจะตองมการจดระบบและจดหางานใหกบชมชนขางเคยงเพราะชมชนนมมานานหลายสบป 1 วเคราะหสภาพภมประเทศ ทเสนรง 14 องศาเหนอ เสนแวงท 100 องศาตะวนออกจงหวดปทมธาน มเนอททงหมด 953,660 ไร ลกษณะเปนทราบลมมความสงกวาระดบนาทะเลปานกลาง2.3 เมตร มพนททางการเกษตรเปนสวนใหญประมาณ506,678ไรคดเปนรอยละ53.03ของพนททงหมดลกษณะของภมประเทศเปนทราบลม มแมนาเจาพระยาไหลผานตรงกลางลกษณะของดนมลกษณะเปนดนเหนยว มคาความเปนกรดจด ปจจบนยงเปนพนทอตสาหกรรมทสาคญของประเทศโดยมนคมอตสาหกรรมกระจายตวอยทวไปโดยมผลผลตมวลรวมกวา รอยละ70มาจากภาคอสาหกรรม ปญหา 1. ระดบนาในแมนาเจาพระยาในฤดฝนจะสงขนประมาณ 50 CM.จงทาใหเกดนาทวมเปนบรเวณ กวางเนองจากสภาพดนเปนดนเหนยวการไหลบาของนาบนหนาดนชา 2. คณภาพดน ซงสวนใหญเปนดนเหนยวเปนกรดปลานกลางถงเปนกรดจด มคา HP 6-4 มการแบง สภาพดนเปน 2 สวนคอ สภาพดนนาด เปน30%และเปนสภาพดนเปนกรดจดถง 70%

125

การแกไข 1.ไดมการขดคลองรงสตเพอใชในการเกษตรและการบรหารจดการนาทมประสทธภาพ จงมการแกปญหานาทวมไดด 2. การแกไขสภาพดนทมความเปนกรดจดโดยการใชปนขาว และปนมารคควบคกบปยเคมในการชวยปรบสภาพดน สรป 1. สภาพภมประเทศเปนทราบลมมคลองชลประทานไหลผานบรเวณโครงการมระบบระบายนาทด 2. ใกลกบแหลงชมชน ตลาด โรงเรยนศนยการคา ตลาดคาสงการเกษตรขนาดใหญ 3. การเขาถงโครงการ ไดทง 2 ทางทงทางบกและทางนา 2. วเคราะหสภาพภมอากาศ จากขอมลของ กรมอตนยมวทยา ในป 2551 มปรมาณ นาฝน 1,459.90 มลเมตร จานวนวนทมฝนตก 142 วน ความชนสมพทธ สงสด 98% และตาสด 30% เฉลยตลอดทงป 69.79 อณภม สงสด 38.20 องศาเซลเซยสและตาสด 16.00 องศาเซลเซยส เฉลยตลอดทงป 28.65 องศาเซลเซยส สรป จากสภาพภมอากาศ ของ โครงการทมคลองรงสตไหลผานรวมถงมตนไมใหญในโครงการหลายจด จงทาใหสภาพอากาศ ในโครงการไมรอนมากนก มอณหภมเฉลยประมาณ 28.65c สวนตวอาคารทหนดานแนวยาวเขาหาทศตะวนออกเฉยงใตทาใหรบแสงธรรมชาตไดดแตสงทตองคานงถง คอ ในฤดฝนทอาจจะมปญหาในการจดกจกรรมกลางแจง

1,200

0

1,100

1,000

1,300

1,400

1,500

1,600

1,700

1,800

1,900

2,000

2545 2546 2547 2548 2549 2550 2551

35.00

0

34.50

34.00

35.50

36.00

36.50

37.00

37.50

38.00

38.50

39.00

2545 2546 2547 2548 2549 2550 2551

16.00

0

15.50

15.00

16.50

17.00

17.50

18.00

18.50

19.00

19.50

20.00

20.50

21.00

21.50

22.00

2545 2546 2547 2548 2549 2550 2551

ปรมาณน าฝน 2545-2551 อณหภมสงสด 2545-2551 อณหภมต าสด 2545-2551

แผนภมท 4 แสดงปรมาณนาฝนและอณหภม จงหวดปทมธาน ทมา : วกพเดย สารานกรมเสร, จงหวดปทมธาน เขาถงเมอ22 มกราคม 2552 เขาถงไดจาก http://th.wikipedia.org

126

N

WE

S

ภาพท 76 ทศทางลมและสภาพอากาศ

3 วเคราะหสภาพเศรษฐกจ จากแผนพฒนาจงหวด ป 2553-2556 มงพฒนาแบบองครวม ครอบครมทกมตในดาน

เศรษฐกจ สงคม สงแวดลอม ทรพยากรธรรมชาต และความมนคงเพอพตนาชวตแบบยงยนโดยการ สรางโอกาสและอาชพบนพนฐานการเหนชอบรวมกนในชมชน

วสยทศน : ปทมธานเปนเมองการคาการลงทนในอตสาหกรรมสะอาดของภมภาคเอเชยอาคเนย

พนธกจ : 1 สงเสรมการศกษา วจยและ พฒนาเทคโนโลย 2 เสรมสรางความเขมแขงชมชน และวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม 3 เสรมสรางสงคมทมคณภาพสงแวดลอมทสมดลและยงยน

ผลตภณฑ มวลรวมของจงหวดในป 2550 ประมาณ 200,712 ลานบาท โดยแบงเปนในภาคการเกษตรกรรมคอ 5,080 ลานบาท ภาคอตสาหกรรมและอนๆ 195,213 ลานบาท รายไดประชากร 249,083 บาท จานวนประชากร 806,000 คน รายไดหลกสงสดเปนในป 2551 ไดแกภาค อตสาหกรรม รองลงมาเปนการคาสงและคาปลกภาคการบรการ และตามมาดวยภาคการเกษตร ตามลาดบ ตามลาดบ ในภาคการเกษตร อาเภอหนองเสอมมากทสด ในภาคอตสาหกรรมใน อาเภอคลองหลวงมมากทสด สรป จงหวดปทมธานเปนจงหวดทมอตราการขยายตวทางเศรษฐกจ อยางรวดเรวรายไดประชากรสงถง 249,083 บาทอยในอนดบตนๆของประเทศและเปนอกจงหวดหนงของประเทศทแสดงใหเหนถงการเปลยนแปลง จากระบบเศรษฐกจจากการเกษตรมาเปนในระบบอตสาหกรรมม

127

การขายทนาเปลยนไปเปนโรงงานอตสาหกรรม มคนในหลงไหลเขามาในภาคอตสาหกรรมจานวนมาก ทาใหเกดอาชพการคา และ การบรการ ตามมา มศนยการคาขนาดใหญ เชนฟวเจอรปารครงสต ศนยการคา IT เซยรรงสต และตลาดคาสงทางการเกษตรอยางตลาดไทยและตลาดสมมเมอง 4.การวเคราะหพฤตกรรมของเดก จากกลมเปาหมาของเดกชนประถมถงชนมธยมตนคอในวย 6-15ป ซททม-สมทธ แยกพฤตกรรมการเลนของเดกออกเปน 4 แบบดงน 1. การเรยนแบบการเลนเลยนแบบเปนเหมอนภาพสะทอนใหผอนเหนและทราบถงการรบรสงแวดลอมตางๆ ของผเลน การเรยนแบบสงตางๆ ทาใหเดกไดใชประสาทสมผสในการรบร 2. การสารวจ ความสงสยและการใครรเปนคณสมบตประจาวยของเดก โดยเฉพาะอยางยงในวย 3-6 ป จะใชประสาทสมพสตางๆของรางกายในการสารวจสงของตางๆรอบกายการเลนสารวจนจะเปนพฤตกรรมของเดกทจะนาไปสการคนพบและการแกปญหาในสถานการณทเดกไมเคยเรยนรและมประสบการณมากอน 3. การทดสอบ ในการเลนทดสอบเดกจะอาศยความรใหมทไดจากการสารวจและความรเดมจากประสบการณทคนเคยเปนฐาน นามาใชกบของเลนวาจะเปนไปตามทคดหรอไม 4. การสราง การเลนสรางคอการทผเลนสรางความสมพนธระหวางตนองกบสงแวดลอมในลกษณะตางๆ เชนการทเดกเอากานกลวยมาทาเปนของเลน อยางมากานกลวย และปนกานกลวยการสรางสถานการณในการเลนเชนการสรางเรองและเลนตามเรองเปนตน1 การสรางความสนใจเพอใหเดกมาใชพนท 1. การใชสดสวน โดยใชวตถขนาดใหญสรางความตนเตน ตนตาตนใจทาใหเดกสนใจใครร และใชวตถขนาดเลกทาใหรสกเปนมตรและอบอน 2. การใชแสง และส แสงอาจใชแสงไฟ และสทาใหเกดความสนใจหรอการทาใหเกดการเคลอนไหว และการใหแสงกอใหเกดความนาสนใจแกวตถสททาใหเดกสนใจไดแก สแดง สเขยวมรกต สเหลอง และสนาเงน สเหลานเปนสทมปฏกรยาในการตอบสนองตอสงเลาใตสานกของเดกมากทสด สวนททรองลงมาไดแก ส มวง,เขยวตองออน,เขยวหางนกยง,สม 3. การสรางความสนใจโดยการเปลยนแปลง ซงเนอหาในการจดแสดงควรจะมการเปลยนภาพมการโตตอบกบผเขาชม ___________________________

1วกพเดย สารานกรมเสร, จงหวดปทมธาน เขาถงเมอ22 มกราคม 2552 เขาถงไดจาก http://th.wikipedia.org

128

4 การสรางความสนกจากวตถจดแสดงและพนท 5 การสรางความเขาใจงายในการจดแสดง 6 การไดสมผสทดลองกบอปกรณตางๆ ดวยตนเอง 7 การเคลอนไหว ซงสามารถนามาใชในการออกแบบใหมการเคลอนไหวหรอการใชสงจดแสดงทเคลอนไหวได สภาพแวดลอมทางกายภาพทมผลตอเดก 1. ระดบทมผลตอเดก ระดบสงๆตาๆจะใหความรสกผจญภยลกลบ การเปลยนระดบทาใหเดกมความรสกสนกสนาน ทาใหเดกมการสรางจนตนาการ 2. ทรงทมผลตอเดก เพราะเดกเปนวยทมจนตนาการ การสรางรปทรงทไมเหมอนธรรมดาจะทาใหเดกมความสนใจมากกวา สวนวตถทเปนไปตามธรรมชาตหรอทพบเหนบอยๆจะสรางความคนเคยและปลอดภย 3. ระยะทางทเดกสามารถเดนไดโดยไมรสกเหนอย คอ 1 กโลเมตรหรอมากกวานขนอยกบสภาพแวดลอมเชนภมอากาศและสถานท 4. ทวางภายในสาหรบเดก กลมสมพนทเดกสามารถสมพนธไดจนเปนกลมประมาณ10คนโดยใชพนทประมาณอยางนอย 1.5 คนตอตารางเมตร ดงนนในการทากจกรรมจงไมควรนอยกวา 15 ตารางเมตร การพฒนาการทางรางกายของกลมเปาหมาย 1. อาย 5-7 ป การเจรญเตบโตทอนบนชาแขนขายาว เลนกระโดดปนปาย ฝกเลนผาดโผน สายตาและมอสามารถทางานประสานกนไดดขน ชอบแสดงทาทางประกอบจงหวะ สามารถเลนกนเปนกลมใหญๆไดด แตจะเหนอยงาย 2. อาย 8-10ป สมรรถภาพทางรางกายสงขน สามารถรวมกจกรรมไดยาวนานขน มความตนเตนเอะอะโวยวายสงเสยงดง ตองการแยกกลมระหวางเพศ เปนวยทตองการเลนและออกกาลงกายตลอดเวลา 3 อาย11-15ป เรมเขาวยรนจะมการพฒนาการอยางรวดเรวรสกเกงกาง มการใชพลงงานสงตองการการยอมรบจากกลมตองการเปนผนา ชอบการแกปญหา การทดลองและการแพชนะสาคญมาก2 ___________________________ 2ประกจ ตนตวเศษศกด, พพธภณฑของเลนเดก (กรงเทพมหานคร:สานกพมพ นานมบคส,2538) 35-38.

129

สรป จากการศกษาการวเคราะหพฤตกรรมของเดก 6-15 ป สามารถนามาใชในการออกแบบโดยการเลอกใชสแดง สเขยวมรกต สเหลอง และสนาเงนซงเปนสทกลมเปาหมายสนใจ และการนาเสนอรวมถงวตถจดแสดง ทสรางความสนใจแกผเขาชมโดยเนนใหมการเคลอนไหวการเปลยนแปลทผเขาชมมปฏสมพนธกบวตถจดแสดงได 5.การแปรรป สรปจากการศกษาไดดงน คอทาทางการเลนคอแรงท กระทาตอของเลนซงมทศทางทแตกตางกนไป เชน แรงดง แรงเหวยง แรงดนแรงบบกด หรอการฝนแรงจากธรรมชาต เชนแรงโนมถวง ของโลก จนทาใหของเลนเหลานนเกดการเคลอนท เกดเสยงหรอเกดการเปลยนรปไป

พจารณาจากทาทางการเลน

หมนดง กดกระแทก โยก เหวยงเปา ปน โยนบบ เดนทรงตว

เกดแรงทกระท าตอวตถและทศทาง

ดง กดกระแทก เปา หมน ปน โยก เหวยงบบ เดนทรงตว โยน

พจรณาจากทาทางการเลน

ภาพท 77 การวเคราะหและแสวงหาแนวทางการแปรรป

130

หมนดง กดกระแทก โยก เหวยงเปา ปน โยนบบ เดนทรงตว

แรง การเคลอนท = พลวต

เกดแรงทกระท าตอวตถ

ดง กดกระแทก เปา หมน ปน โยก เหวยงบบ เดนทรงตว โยน

จากการวจยสรปไดวา

เกดปรากฏการณ

ทาทางการเลน + ของเลนพนบาน =

-ความรทาง ฟสกส

-ประโยชนทางสงคมจตใจและอารมณ

-ประโยชนทางรางกาย

-วฒนธรรมประเพณสรปไดดงน คอทาทางการเลนคอแรงท กระท าตอของเลนซงม ทศทางทแตกตางกนไป เชน แรงดง แรงเหวยง แรงดน แรงบบกด หรอการฝนแรงจากธรรมชาต เชนแรงโนมถวง ของโลก จนท าใหของเลนเหลานนเกดการเคลอนท เกดเสยง

หรอเกดการเปลยนรปไป

พจรณาจากทาทางการเลน

ประสบการณการเรยนร

พลวต ปรากฏการณ ประสบการณการเรยนร

ค าส าคญ ( ) ในการออกแบบKeyword

ภาพท 78 การวเคราะหเพอใหไดมาซง คาสมคญ ทจะนาไปใชในการออกแบบ

SPACE

พลวต ( )Dynamic

ตางคนตางทมาตางจดมงหมายโคจรมาพบกน ม กจกรรม มปฏสมพนธ ระหวางกนภายในพนท

ภาพท 79 การวเคราะหพนทในความหมายของ พลวต

131

พลวต 1. น ามาออกแบบ พนทของโครงการทจดกจกรรม เหนการพฒนาจากภมปญญาของคนรนเกาน ามาตอยอดจนเกดเทคโนโลยใหม ๆ ในขณะเดยวกนกเกดกจกรรมทท าใหมการปฏสมพนธ เกดการพฒนาทางรางกายและจตใจ

2. รปแบบ ในดานการออกแบบ น าทศทางของแรงทมการเคลอนท ในลกษณะของ แรงเหวยง แรงดง แรงกด แรงกระแทก เปนตน รวมถงการใชคณลกษณะของการศกษาของเลนพนบาน มาออกแบบโครงสรางบางสวนของอาคา

ดง กดกระแทก เปา หมน ปน โยกบบ

ปรากฏการณ ( )Phenomena

เหวยง เดนทรงตว โยน

การเคลอนท เกดเสยง =

ภาพท 80 การวเคราะหพนทในความหมายของ ปรากฏการณ

ปรากฏการณ 1. ดวยเหตและผลในทางวทยาศาสตรทหาค าตอบและอธบายไดน ามาสการออกแบบนทรรศการทสรางค าถาม จาก ค าตอบ สการคนหาค าตอบโดยใชและประยกตของเลนพนบานเปนสอในการอธบาย นอกจากนนสงทปรากฏเปนภาพสะทอนจากของเลนพนบานคอวถชวตวฒนธรรม ทสบทอดกนมา 2. น าปรากฏการณจากธรรมชาต มาใชในแง ของการออกแบ ระบบสภาพแวดภายใน ใหสามารถน าพลงงานจากธรรมชาตมาใชใน การประหยดพลงงานและลดภาวะโลกรอนเชน แสงสวางจาก ธรรมชาต พลงงานจากน าฝนและแสงอาทตยเปนตน

132

เกดประสบการณ จรงตอผรวมกจกรรม

โยน

=

ประสบการณการเรยนร ( )การเรยนรอยางมความสขผานของเลนพนบาน

Experience

หมนดง กดกระแทกเปา โยก เหวยงปน บบ เดนทรงตว

ภาพท 81 การสรางประสบการณการเรยนรเมอคนเรมเลนของเลน ประสบการเรยนร 1 การสรางประสบการณจากของเลนพนบานในแงของวทยาศตร จากนทรรศการทใชของเลนพนบานมาอธบาย 2. การสรางประสบการณจากของเลนพนบานในแงของวถชวต และวฒนธรรม จาก ของเลนทน ามาอธบายค าตอบในเชงวทยาศาสตร แลวยงอธบายความเปนมาของ ของเลนนนๆ วามความผกพนกบวถชวตความเชอและวฒนธรรมทแสดงใหเหนของคนในอดต 3. การสรางประสบการณจากของเลนพนบานในแงของการ พฒนาการทางจตใจและรางกายจากการสรางกจกรรมทน าของเลน พนบาน มาพฒนาและประยกตใชใหเกดความสามคครวม แรงรวมใจ รแพชนะ แบงปน และการพฒนาทางรางกายจาก การเคลอนไหวสวนตางๆของรางกาย

การพฒนาและน าไปใชงาน

เรยนรเชงปฎบตการ

นทรรศการถาวร

นทรรศการหมนเวยน

กจกรรมเชงวทยาศาสตร

พลวต ( )Dynamic( และภาพรวม)intro

Spaceเคลอนท,ถายเทแลกเปลยน

Carparkจดรวมผลโถงตอนรบจ าหนายบตรทางสญจร

หองเสวนา

ลานกจกรรมพนทจดแสดงพนทจ าหนายอาหาร

(เนอหาของกจกรรมและนทรรศการ)

เนอหา การน าเสนอเนอหา การน าเสนอ

กจกรรม

(ผลลพธ)ปรากฎการณ( )Phenomenon ประสบการณการเรยนร ( ) Experience

แผนภมท 5 วเคราะหกรอบแนวคดสการออกแบบ

133

สรป กรอบแนวคด จากการศกษาทได คอเมอคนเลนบวกรวมกบของเลนดวยทาทางการเลนทคนเลนกระทาตอของเลนพนบาน จนเกดปรากฏการณททาใหของเลนเปลยนไป เมอพจารณาแลว กจะเหนวาเมอแรงกระทาตอวตถ วตถจะเกดการเคลอนท เมอเคลอนทในทศทางใดกแลวแตขนอยกบแรงทมากระทา เชนการเหวยง การดงการโยน จนสงผลใหของเลนพนบานเคลอนท และสงทตามมาคอ ปรากฏการณตางตางๆ เชนการเกดเสยงเกดการเลอนไหวเปนตนและสงเหลานนนเอง ทจะมาเปนตวสรางประสบการณการเรยนรใหกบผเลน จนไดมาซง “พลวต ปรากฏการณ ประสบการณการเรยนร”

134

บทท 6 กระบวนการพฒนาและการแปรรปสการออกแบบโครงการ ศนยการเรยนรเพอเยาวชนรงสต

จากการศกษาและวเคราะหภายใตกรอบการศกษาทท าให ไดมาซงการออกแบบททจะมาเปนตวสรางประสบการณการเรยนรใหกบผทเขามาใชโครงการ จนไดมาซงค าส าคญในการออกแบบคอ พลวต ปรากฏการณ ประสบการณการเรยนร ซงทงหมดจะน ามาสการออกแบบโครงการน 1. วตถประสงคของการจดตงโครงการ ศนยการเรยนรเพอเยาวชนรงสต

เพอใหเปนศนยการเรยนรทางวทยาศาสตร ดานฟสกส ทมงเนนใหเยาวชนทเขามาใชสถานทไดรบความรทางดาน ฟสกส การน าความรทางดานฟสกสมาแปรรพลงงานทมาจากธรรมชาตสการใชงานจรงในชวตประจ าวน การเรยนร ฟสกส ผานของเลนพนบานทผเขามาใชงานไดมสวนรวมและเรยนรประสบการณ จรงดวยตวเอง รวมถงเปนแหลงทองเทยวเชงวชาการ แหลงคนควาหาขอมลในเชงวทยาศาสตรส าหรบเยาวชนและบคคลทวไป

แผนภมท 6 ผงองคกร

135

2. การก าหนดโปรแกรมของโครงการ

พลวต ( )Dynamic

เนอหานทรรศการ

ปรากฎการณ( ) สราง

Phenomenon

ประสบการณการเรยนร ( ) Experience

ววฒนาการและทฤษฎ

การพฒนาและการถายทอดพฒนาการและการน าไปใชหองสมด

หองภาพยนตรและกจกรรม

หองเสวนา

ลานกจกรรม

สวนอาหาร

ขายของทระลก

พลงธรรมชาต น า ลม และ แสงอาทตย

แรงทกระท าตอวถ (ดง,เหวยง,บบ,โยก,กด,ดดกระแทก,โยน)

นทรรศการถาวร

แผนภมท 7 ผงการวเคราะหโปรแกรมของโครงการ

จากการวเคราะหกรอบแนวคดสการออกแบบในบทท5น ามาซงการออกแบบโปรแกรมทสรปไดดงน

2.1 หองสมด 2.2 หองภาพยนตรและกจกรรม 2.3 หองเสวนา 2.4 ลานกจกรรม 2.5 นทรรศการถาวร 2.6 สวนอาหาร 2.7 ขายของทระลก

136

3. การออกแบบผงโครงการ 3.1 การออกแบบผงโครงการ จาก ค าส าคญทไดจากการศกษาวรรณกรรมท

เกยวของ คอค าวา “พลวต ปรากฏการณ ประสบการณการเรยนร” จงน าของเลนท เมอเกดการเคลอนทแลวเกดปรากฏการณ จงน าของเลนทชอวา “กงหนบน” มาเปนแนวความคดในการออกแบบ เพราะเมอเรา หมนกงหนบนแลวมนจะลอยขนไปบนทองฟาประกอบกบผงของตวอาคารเปนแนวยาวตรงๆเปนไปไดอยากทจะใสเนอหาทงหมดลงไปในอาคาร ไดจงไดท าการทดลองหมนแกนของตวอาคารในแบบเดยวกนกบกงหนบน จงท าใหตวอาคารมพนทใชสอยมากขน สวนภายนอกอาคารนอกจากสระน าเดมทมอยแลวผวจยยงจะเพมสวนสนกวทยาศาสตรบรเวณหนาสระน าดวยและพนทจดกจกรรมทางวทยาศาสตรอนๆ

ภาพท 82 แบบรางและการวเคราะหสการออกแบบ

137

ภาพท 83 ผงบรเวณโครงการ

ภาพท 84 ภาพอาคารของโครงการ 3.2 การน าของเลนพนบานมาสการแปรรป ในแปลนของโครงการโดยการน าของ

เลน “คนต าขาว” มาใชเพราะมคณสมบตตรงตามค าสมคญท สรปออกมา คอ พลวต ปรากฏการณ

138 ประสบการณการเรยนร เพราะ เมอเกดการเคลอนไหว ตามขอตอ และ จดหมนตางๆจะ

เกดปรากฏการณ ในการแคลอนทซงสามารถน ามาสรางเปนประสบการณการเรยนรได

ภาพท 85 ภาพแสดงการน าเอาลกษณะทางกายภาพของ ของเลนพนบานมาใชในการออกแบบ

3.3 การน าของเลนพนบานมาสการแปรรป ในสวนของทางเขานทรรศการถาวรเรองของววฒนาการของฟสกส น าของเลนง มาใชในการแปรรป เพราะ เปนเหมอนแรงดง ทจะดงคนเขามาสพนทจดแสดงและมคณสมบตตรงตามค าสมคญท สรปออกมา คอ พลวต ปรากฏการณ ประสบการณการเรยนร

ภาพท 86 ภาพแบบรางและทมาของหองประวตความเปนมา

139 3.4 การน าของเลนพนบานมาสการแปรรป ในสวนของนทรรศการถาวร

เรองพลงธรรมชาตเพราะเรอกาบกลวยเปนของเลนทจะตองอาสยการเคลอนทของน า และลม มาชวยในการเลน โดยน ารปทรงและลวดลายมาใชในการออกแบบ

ภาพท 87 ภาพเรอกาบกลวยทแสดงทน าเอาลายฉลมาใชในการออกแบบนทรรศการถาวรเรองพลงธรรมชาต 3.5 การน าของเลนพนบานมาสการแปรรป ในสวนของนทรรศการถาวรเรองของ แรงดง แรงเฉอย คอก าหมนและขางโหวง เพราะเมอดงเชอทของเลนแลว จะเกดการเคลอนทและ เกดปรากฏการณตางๆและตรงกบค าส าคญในการออกแบบคอ พลวต ปรากฏการณ ประสบการณการเรยนร

ภาพท 88 ภาพแสดงของเลนก าหมนและขางโหวงทน ามาประยกตใชในสวนของนทรรศการถาวรเรองของแรงเฉอย

140 3.6 การน าของเลนพนบานมาสการแปรรป ในสวนของนทรรศการถาวร

เรองของ แรงหมน แรงเหวยงคอ จกจนและปองเปง เพราะเมอเราเหวยงและหมนของเลนไปมาเกดการเคลอนทและเกดปรากฏการณตางๆและตรงกบค าส าคญในการออกแบบคอ พลวต ปรากฏการณ ประสบการณการเรยนร

ภาพท 89 ภาพแสดงของเลนจกจนและปองเปงทน ามาประยกตใชของนทรรศการถาวรเรองของแรงหมนแรงเหวยง

3.7 การน าของเลนพนบานมาสการแปรรป ในสวนของนทรรศการถาวรเรองของ คานงดคานดดคอ คนต าขาวและคนเลอยไม เพราะเมอเราโยกคนโยกของเลนไปมากจะเกดการเคลอนทและเกดปรากฏการณในการเคลอนทและตรงกบค าส าคญในการออกแบบคอ พลวต ปรากฏการณ ประสบการณการเรยนร

ภาพท 90 ภาพแสดงของเลนคนต าขาวและคนเลอยไมทน ามาประยกตใชของนทรรศการถาวรเรองของ คานงดคานดด

141 3.8 การน าของเลนพนบานมาสการแปรรป ในสวนของนทรรศการถาวร

เรองของ แรงดดคอ อดดและอมรเทพ เพราะของเลนทงสองชนดใชเรองของแรงดดและการคนตวของวตถท าใหเกดการเคลอนทและเกดปรากฏการณในการเคลอนทและตรงกบค าส าคญในการออกแบบคอ พลวต ปรากฏการณ ประสบการณการเรยนร

ภาพท 91 ภาพแสดงของเลน อดดและอมรเทพ ทน ามาประยกตใชในสวนของนทรรศการถาวรเรองของ แรงดด 3.9 การน าของเลนพนบานมาสการแปรรป ในสวนของหองภาพยนตรวทยาศาสตรและกจกรรมใชวาว เพราะวา วาว เปนของเลนทรบแรงลมและพาตวเองลอยขนไปบนทองฟากเปรยบกบผทเขามารบรขอมลและสามารถน าพาไปใชและตอยอดกลายเปนความคลงความรทยงยนสบไป

ภาพท 92 ภาพแสดงของเลนวาวทน ามาประยกตใชในสวนของหองภาพยนตรวทยาศาสตรและกจกรรมใช

142

4 การออกแบบพนทภายในตวอาคาร

หองสมดหองภาพยนตรและกจกรรมหองเสวนา ลานกจกรรม

โถงทางเขา

นทรรศการถาวร

หองน า พกคอย ขายของทระลก สวนอาหาร

หองน า

ทางสญจรทวไป

ควรจะสมพนธกน

จ าเปนทจะตองสมพนธกน

วเคราะความสมพนธกนของโปรแกรม

แผนภมท 8 การวเคราะหความสมพนธของโปรแกรม

วเคราะความสมพนธของเสนทางสญจร

หองสมดหองภาพยนตรและกจกรรมหองเสวนา ลานกจกรรม

ทางเขาหลก

นทรรศการถาวร

หองน า พกคอย ขายของทระลก สวนอาหาร

ทางเขาเจาหนาท

โถงตอนรบ

143 แผนภมท 9 การวเคราะหความสมพนธของเสนทางสญจร

ภาพท 93 ภาพแสดงเสนทางสญจร

ภาพท 94 ภาพแสดงการแบงพนทชนลางและเฟอรนเจอร

144

ภาพท 95 ภาพแสดงแปลนไฟฟาชนลาง

ภาพท 96 ภาพแสดงแปลนระบบปรบอากาศ

145

ภาพท 97 ภาพแสดงโถงตอนรบ

ภาพท 98 ภาพแสดงลานกจกรรม

146

ภาพท 99 ภาพหองสมนา

การออกแบบบรเวณชน2 จะเปนสวนของพนทจดนทรรศการถาวร หองสมดและหองฉายภาพยนตรวทยาศาสตรทสามารถปรบเปลยนเปนหองประชม สมนาเอนกประสงคได

ภาพท 100 ภาพแสดงการแบงพนทและเฟอรนเจอรชน2

147

ภาพท 101 ภาพแสดงแปลนไฟฟาชน2

ภาพท 102 ภาพแสดงแปลนระบบปรบอากาศชน2

148

ภาพท 103 ภาพแสดงต าแหนงสวนตางๆของนทรรศการถาวรชน2

ภาพท 104 ภาพแสดงแปลน นทรรศการเรอง ประวตและววฒนาการ

149

ภาพท 105 ภาพแสดงจดทางเขานทรรศการถาวร

ภาพท 106 ภาพแสดงอโมงคววฒนาการและประวตความเปนมา

150

ภาพท 107 ภาพแสดงหองผคดคนทฤษฎฟสกสทส าคญ

ภาพท 108 ภาพแสดงแปลนหองนทรรศการพลงน า

151

ภาพท 109 หองนทรรศการพลงน า

ภาพท 110 หองนทรรศการพลงน า

152

ภาพท 111 หองนทรรศการพลงน าการใชเครองตะบนน า

ภาพท 112 แสดงการสรางน าตกเทยมดวยเครองตะบนน า

153

ภาพท 113 หองนทรรศการพลงน า

ภาพท 114 แสดงแปลนหองนทรรศพลงงานลม

154

ภาพท 115 หองนทรรศการพลงลม

ภาพท 116 หองนทรรศการพลงลม

155

ภาพท 117 หองนทรรศการพลงลม

ภาพท 118 หองนทรรศการพลงลม

156

ภาพท 119 แสดงแปลนหองนทรรศพลงงานแสงอาทตย

ภาพท 120 หองนทรรศการพลงงานแสงอาทตย

157

ภาพท 121 แสดงแปลนหองนทรรศการภาวะโลกรอน

ภาพท 122 หองนทรรศการภาวะโลกรอน

158

ภาพท 123 แสดงแปลนหองนทรรศการเรองของแรงดง และการน ามาใชงานในชวตประจ าวน

ภาพท 124 แสดงนทรรศการเรองของแรงดงแรงเฉอย

159

ภาพท 125 แสดงนทรรศการเรองของแรงดงแรงเฉอย

ภาพท 126 ภาพแสดงของเลนทไดมาจากการประยกตใชจากของเลนพนบาน

160

ภาพท 127 แสดงแปลนหองนทรรศการเรองของแรงเหวยง ,หมน และการน ามาใชงานใน ชวตประจ าวน

ภาพท 128 ภาพแสดงนทรรศการเรองของแรงเหวยง

161

ภาพท 129 ภาพแสดงนทรรศการเรองของแรงเหวยงแรงหมน

ภาพท 130 ภาพแสดงนทรรศการเรองของแรงเหวยงแรงหมน

162

ภาพท 131 ภาพแสดงนทรรศการเรองของแรงเหวยงแรงหมน

ภาพท 132 ภาพแสดงนทรรศการเรองของแรงเหวยงแรงหมน

163

ภาพท 133 แสดงแปลนหองนทรรศการเรองของแรงคานงด ,คานดด และการน ามาใชงานใน ชวตประจ าวน

ภาพท 134 ภาพแสดงนทรรศการเรองของคานงดคานดด ในหวขอของการโยก แรงกดแรงกระแทก

164

ภาพท 135 ภาพแสดงนทรรศการเรองของคานงดคานดด ในหวขอของการโยก แรงกดแรงกระแทก

ภาพท 136 ภาพแสดงนทรรศการเรองของคานงดคานดด ในหวขอของการโยก แรงกดแรงกระแทก

165

ภาพท 137 ภาพแสดงแปลนเรองแรงดด

ภาพท 138 ภาพแสดงนทรรศการเรองแรงดด

166

ภาพท 139 ภาพแสดงนทรรศการเรองแรงดด การยดหยนของวตถ

ภาพท 140 ภาพแสดงแปลนหอง ภาพยนตรวทยาศาสตรและกจกรรม

167

ภาพท 141 ภาพแสดงหอง ภาพยนตรวทยาศาสตรและกจกรรม

ภาพท 142 ภาพแสดงแปลนหองสมด

168

ภาพท 143 ภาพแสดง หองสมด

ภาพท 144 ภาพแสดง หองสมด

169

ภาพท 145 ภาพแสดงแปลนสวนอาหาร

ภาพท 146 ภาพแสดง หองจ าหนายอาหาร

170

ภาพท 147 ภาพแสดงแปลนรานขายของทระลก

ภาพท 148 ภาพแสดง หองขายของทระลก

171

บทท 7 สรป ผลการศกษาและขอเสนอแนะ

สรป จากการของเลนพนบานของไทยไดขอคนพบ คอวทยาศาสตรในเชงฟสกส ภาพสะทอนวถชวต วฒนธรรมประเพณ ของไทย จากคนรนเกาถายทอดสคนรนใหมและยงคงอยถงแมนวาในความเปนจรงจะเกดชองวางระหวางคนสองรนน และของเลนพนบานอาจจะเปนสวนหนงทประสานสองสงนใหเขากนได การถายทอดภมปญญาการพฒนาตอยอดและ การคนคดสงใหมจากรากฐานเดมจงเปนปจจยหลกในการออกแบบผลงานชนน นอกจากนการไดมองเหนสงทเกดขนระหวางผเลนกบของเลน คอการมปฎสมพนธซงกนและกน การถายทอดแรงทกระท าตอวตถสของเลนใหเกดการเปลยนแปลงในรปแบบตางๆ กอใหเกดปรากฎการณตางๆคอสงส าคญ และสงทตามมาคอประสบการณตอการรบรในแงมมตางๆ ถาตความในความหมายของงานสถาปตยแลวกคอ การทคนมปฎสมพนธกบพนท การทคนมปฎสมพนธซงกนและ การออกแบบโครงการนจงน าเอาหลก ทคนพบในการศกษาของเลนพนบาน วาการเคลอนทกอใหเกดปรากฎการณ ปรากฎการณกสรางประสบการณการเรยนร น ามาประยกตสการออกแบบ ศนยการเรยนรเพอเยาวชน รงสต ทใชของเลนพนบานเปนสอในการสอนเรองฟสกส รวมถงการประยกตและการออกแบบของเลนใหมทน าแนวคดมาจากของเลนพนบาน ขอเสนอแนะ 1. การศกษาของเลนพนบานของไทย มมากมายและ หลายอยางก าลงศนยหาย มการจดบนทกไวเปนขอมล เพยงเลกนอยและ จ ากดรวมถงในแตละพนท ของประเทศกมของเลนทแตกตางกนไปจงจะเปนการอยากทจะเกบรวบรวมไดหมด บางอยางทไมไดรบความนยมกมการสนหายไปบางจงเปนการอยากทจะท าการศกษาไดครบถวน 2. การศกษาของเลนพนบานและ การน ามาออกแบบของเลนใหม ควรจะมการทดลองสรางจรงและใหผเลนลองใชงานจรงซงจะไดรถงของดและขอเสยของ ของเลนชนนนๆ ซงจะไดเปนแนวทางในการพฒนาตอไป 3. สามาถรน าผลการวจยน ไปประยกตใชในการจดท า โครงการศนยเรยนร อนทเกยวของและมแนวทางทจะจดท านทรรศการทผเขาชมสามารถเขาถงและสมผสได

172

บรรณานกรม

ภาษไทย หนงสอ ขวญ อารยะธนตกล. ของเลนพนบาน สอเพอชวต สอเพอสขภาพ. กรงเทพมหานคร: ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ, 2547. จนตนา กระบวนแสง. สภาพสงคมและวฒนธรรมจากการเลนของเดก. กรงเทพมหานคร: สถาบนเดก มลนธเดก, 2547. ศศธร เทศนอรรถภาคย และ นฤมล เอมะรตต. วทยาศาสตรในของเลนพนบานไทย กรงเทพมหานคร: ส านกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต, 2549. บวร งามศร. ของเลนพนบานเดกภาคกลางเพอการพฒนาเดก. กรงเทพฯ: ศนยสงเสรม สขภาพเขต1 กรมอนามย, 2546. ประกจ ตนตวเศษศกด. พพธภณฑของเลนเดก.กรงเทพมหานคร:ส านกพมพ นานมบคส,2538. พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพ นานมบคส, 2546. พรศร บรณเขตต บนทกชาวทง.กรงเทพมหานคร: ส านกพมพวงกลม, 2546. รงนภา สขมล. ของเลน....ความหมายทมากกวา. กรงเทพมหานคร : โครงการเสรมสรางการ เรยนรเพอชมชนเปนสข,2548. สถาบนเดก มลนธเดก. รเทาทนของเลนพนบานเพอสขภาพ.กรงเทพมหานคร:โครงการการ รเทาทนสอเพอสขภาพ Media Literacy for Health, 2545. สออเลกทรอนกส พพธภณฑชาวเขา .[ออนไลน] เขาถงเมอ20 มนาคม 2552 เขาถงไดจาก http://www.hilltribe.orgs พพธภณฑ เดก . [ออนไลน] เขาถงเมอ15 มนาคม 2552 เขาถงไดจาก

www.bkkchildrenmuseum.com พพธภณฑ วทยาศาสตร.[ออนไลน] เขาถงเมอ15 มนาคม 2552 เขาถงไดจาก www.nsm.or.th ไพรรง งามสมพรพงศ. ชดการเรยนการสอนวชาฟสกสเรองเสยง [ออนไลน] เขาถงเมอ30

มนาคม 2552 เขาถงไดจาก http://rescom.trf.or.th/display/show_

173

colum_print.php?id_colum=1976 มลนธกระจกเงา. โครงการพพธภณฑชาวเขา [ออนไลน] เขาถงเมอ30 มถนายน 2552 เขาถง

ไดจาก http://www.hilltribe.org สนน ครฑเมอง. ฐานขอมลของเลนพนบานของไทยในอดต ศนยมานษยวทยาสรนธร [ออนไลน] เขาถงเมอ 28 กมภาพนธ 2552 เขาถงไดจาก

http://www.sac.or.th/toy วกพเดย สารานกรมเสรเรองลกขาง. [ออนไลน] เขาถงเมอ15 มนาคม 2552 เขาถงไดจาก http://th.wikipedia.org

174

ภาคผนวก ก

175

แบบสอบถาม

เรอง “การศกษาของเลนพนบาน เพอการออกแบบสภาพแวดลอมภายในศนการเรยนรเยาวชนรงสต”

ค าชแจงส าหรบผตอบแบบสอบถาม

1. แบบสอบถามน เปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาโท บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร โดยการศกษาวจยครงนมวตถประสงคเพอศกษาความคดเหนของกลมบคคลเปาหมายทเขามาใชพนท เพอน ามาเปนขอมลในการก าหนดโครงสรางหลกของโครงการ ลกษณะขององคประกอบโครงการ และของขอมลการจดแสดงตางๆ

2. แบบสอบถามมทงหมด 4 หนา แบงออกเปน 3 สวน คอ สวนท 1 ขอมลพนฐาน เกยวกบผตอบแบบสอบถาม ไดแก ต าแหนง เพศ อาย ระดบการศกษา

ขอมลอนๆ ทเกยวของ ลกษณะของค าถามเปนแบบเลอกตอบ (Checklists) และ/หรอเตมค าลงในชองวางทก าหนด สวนท 2 ความคดเหนของผตอบแบบสอบถาม เรอง เนอหาในการจดการแสดง ความเหมาะสมของพนทจดตงโครงการ รปแบบในการจดการแสดงลกษณะของค าถามเปนแบบมาตราสวนประเมนคา 5 ระดบ

สวนท 3 ขอเสนอแนะ เพอพจารณาประเดนปญหาทพบและสงทควรปรบปรง เพมเตม เกยวกบ การจดนทรรศการ การจดแสดงเนอหาและรปแบบ และขอเสนอแนะอนๆ

176

สวนท 1 ขอมลพนฐาน เกยวกบผตอบแบบสอบถาม

ค าชแจง โปรดท าเครองหมาย ลงในชอง หนาขอความทตรงกบสภาพความเปนจรงของทาน หรอเตมขอความลงในชองวางทก าหนด

1. สถานภาพ

นกเรยน / นกศกษา บคคลทวไป / นกทองเทยว 2. เพศ

ชาย หญง

3. อาย ต ากวา 15 ป มากกวา15-20ป

มากกวา 20-30 ป มากกวา 30 ปขนไป

4. ระดบการศกษาขนสงสดทส าเรจการศกษาแลวหรอก าลงศกษาอย ประถมศกษา มธยมศกษาตอนตน

มธยมศกษาตอนปลาย ไมต ากวาปรญญาตร 5. ทานรหรอไมวาของเลนพนบานสามารถน ามาอธบายเรองวทยาศาสตรได ร ไมร 6. ทานคดวาการเรยนวชาวทยาศาสตรเปนเรองทเขาใจอยากและนาเบอหรอไม เขาใจอยาก /นาเบอ เขาใจงาย /ไมนาเบอ

พอเขาใจได /ไมนาเบอ พอเขาใจได /นาเบอ

9. ทานเคยน าวชาวทยาศาสตรมาใชในชวตประจ าวนหรอไม ไมเคย เคย 10. ทานรหรอไมวาสภาวะโลกรอนและปญหามลภาวะเปนพษตางๆเกดขนไดอยางไร ร ไมร 11. ทานสนใจอยากทราบขอมลขอเรองวทยาศาสตรฟสกสและพลงงานสะอาดหรอไม สนใจ ไมสนใจ 12. สอทางไดททานคดวา ทานสามารถคนหา ขอมล เกยวกบวทยาศาสตรได ขาว-สอสงพมพ เวบไซต

หองสมด หนวยงานทใหความรโดยเฉพาะ

177

สวนท 2 ความคดเหนของผตอบแบบสอบถามตองานวจยในหวเรองตางๆ ดงตอไปน

ค าชแจง โปรดท าเครองหมาย ลงในชองวางทตรงกบความคดเหนของทานมากทสด

5 = เหนดวยอยางยง 4 = เหนดวย 3 = ไมแนใจ 2 = ไมเหนดวย 1 = ไมเหนดวยอยางยง

รายการประเมน ระดบความคดเหน

5 4 3 2 1

ก. การจดตงอาคาร / ความเหมาะสม 1. โครงการนจะมสวนส าคญอยางยงในการศกษา และเผยแพร

ความรทางวทยาศาสตรดานฟสกสและปรากฏการณธรรมชาต

2. โครงการนจะสงเสรมใหเกดการเรยนร และการศกษาเกยวกบวทยาศาสตรดานฟสกสและปรากฏการณธรรมชาตและการอนรกษพลงงาน

3. โครงการนควรตงอยใกลสถานทสามารถน าเอาพลงงานธรรมชาตมาใชในโครงการได

4. พนทภายในบรเวณโครงการตองมพนทกจกรรมทางวทยาศาสตรกลางแจง

5. รปแบบภายนอกของอาคารควรบงบอกถงค าวาฟสกสไดอยางชดเจน

6. ลกษณะของโครงการ ควรเนนการใหความรทใหผเขาชมทมสวนรวม และสอดแทรกวฒนธรรมประเพณ ผานของเลนพนบาน

ข. ดานเนอหาและขอมลในการจดแสดง 7. เนอหาและขอมลการจดแสดงจะมสวนส าคญทท าใหทานม

ความรความเขาใจวทยาศาสตรเชงฟสกสปรากฏการณทางธรรมชาตและพลงงานสะอาดไดดขน

8. เนอหาและขอมลการจดแสดงทสามารถท าใหเหนถงภมปญญาของคนรนเกาทน าเอาพลงงานธรรมชาตมาใชไดอยางสมดลย

9. เนอหาและขอมลการจดแสดงทสอดแทรกวฒนธรรมประเพณและวถชวตควบคไปกบความรในเชงวทยาศาสตร

10. เนอหาและขอมลการจดแสดงทท าใหเหนถงการเปลยนแปลงของโลกการใชทรพยากรอยางไมรคณคา สภาวะโลกรอนและมลภาวะตางๆท าใหผชมหนมารกษาสภาพแวดลอมทางธรรม

178

มากขน ค. ดานการจดรปแบบ 11. การจดแสดงนทรรศการโดยใชของเลนพนบานเปนสอในการ

อธบายและวธการจดแสดงในหลายๆรปแบบเพอแสดงขอมลใหเขาใจอยางชดเจน

12. การสรางการรบรใหสมผสไดโดยการสอดแทรกกจกรรมเกมสการแขงขนสามารถท าใหทานอยากเขามาชมนทรรศการมากขน

13. การจดแสดงนทรรศการทใหผชมมาเลนเหมอนสวนสนกแตแทรกความรทางวชาการเขาไปสามารถท าใหทานอยากเขามาชมนทรรศการมากขน

14. ทานประสงคทจะแสดงความคดเหน รบขอมลเพมเตม หรอเขารวมการสมมนาทางวชาการเพมเตม

สวนท 3 ใหผตอบแบบสอบถามพจารณาในประเดนอนๆทเกยวของกบงานวจย

1. ทานคดวาของเลนพนบานสามารถอธบายใหทานเขาใจวทยาศาสตรไดงายขนจรงหรอไมอยางไร ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 2. ทานคดวาวทยาศาสตรดานฟสกส จะมประโยชนตอทานอยางไรบาง ................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................. ...................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 3. ทานคดวาวทยาศาสตรในของเลนพนบานใหแงคดอะไรกบทานไดบาง ................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................. ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

179

4. ขอเสนอแนะอนๆทอยากใหมในโครงการ ................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................. ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

ผวจยขอกราบขอบคณเปนอยางสงททานไดใหความอนเคราะหในการตอบแบบสอบถามน

180

บทสมภาษณ ล าไย สภาวะ

กลมคนเฒาคนแกผผลตของเลนพนบานหมบานปาแดด ต. ปาแดด อ. แมสรวย จ. เชยงราย วนเสารท 20 มถนายน 2552 เครองมอวจย สมภาษณ ดวยการจดบนทก

ค าถาม การทาของเลนพนบานในปจจบนไดแนวความคดมาจากไหนครบและเมอกอนกบปจจบนตางกนยงไงครบ ค าตอบ การเมอกอนเคยเลนหยงพอง คดอนไหนไดกเอาออกมา เฮาคนภมปญญาทเลนสบกนมา อยางอนนววชนเปนกาลละเลนพนเมองสมยกอน เดยวนทางบานเฮาบมแลว อนนคนตาขาว ตองมคนสองคนชวยกนตา เพราะคนเดยวตาบไหว เหนอยแป อนนเครองดกปลาของคน โบราณมหลายแบบ เพราะเมอกอนปลามหลายชนด สวนอนนธน เอาไวลาสตวในปา สวนอนนผญาลมงาย วธเลนหาทางแกเชอกออกไมได บางคนตองนงเลนทงคนจนถงรงเชา ยงหาทางออกไมไดมนจงถกเรยกวาผญาลมงายแปลเปนภาษากลางวาเลนจนลมกนขาวเชา เมอกอนกทาเลนๆใหลกใหหลานเลน แตเดยวนกทาพอมรายไดของเลนเหลานมาจากประสบการณของแตละคน ใครจาไดอนไหนกเอาออกมาทา ไมไดรบรอนเปนธรกจ ยะกนเรอย ๆ ถาเหนอยกพก ค าถาม มการรวมกลมทาของเลนพนมานานหรอยงครบและในปจจบนมการพฒนาไปยงไงครบ ค าตอบ ประมาณ 10 ปแลวมาตงแตป 2551 กนาจะไดมการรวมตวกน ของผสงอายในปนนดวย คอ ผสงอายไดมโอกาสแลกเปลยนความร ทกษะ และเทคนคใหม ๆ ใหกนและกน ของเลนจงออกมาหลากหลายมากขนไมใชวาจะมแตของเกาเพยงอยางเดยว กมการนาเอามาดดแปลง เพมเตมเชน ควายชนกมการดดแปลงเปนสตวอนๆ ใสเขาไป ค าถาม วสดสสนทใชสวนใหญเปนยงไง ค าตอบ วสดสวนใหญเปนไมไผหรอวตถดบทหาไดจากธรรมชาต สสนกเปนสธรรมชาต แตกจะมการเคลอบเงาดวยแลคเกอรดาน เพอความคงทน ค าถาม เรองรายไดเปนยงไงบางครบ ค าตอบ รายไดจะแบงออกเปนสองสวน สวนหนงเปนของคนทา อกสวนหนงเอาไวเปนกองทน สาหรบดาเนนงานสวนกลาง เชน พมพเอกสารเผยแพรการทางานของกลม คารถ และคาใชจายเบดเตลด

181

สรป สมภาษณ การทาของเลนพนบานไมใชเพยง ทาเพอเลนเพยงอยางเดยวแตยงสามารถประกอบเปนอาชพได ดวยสาหรบกลมคนเฒาคนแกหมบานปาแดด นอกจากความหลากหลายทเกดขน สงหนงทไดรบตามมาโดยไมรตว คอความรในมตของวฒนธรรม ประเพณ และความเชอ เพราะของเลนแตละชนลวนมประวตความเปนมา สอดแทรกอยในชนงานคอยบอกเลาประสบการณในอดต ใหคนรนใหมไดรบร ถง แมวนน ของเลนพนบานจะไดรบความนยม และเปนทตองการของตลาดภายนอกเพมมากขน แตนโยบายการทางานของกลมคนเฒาคนแก กยงเหมอนเดม คอ ไมเนนผลตเพอขาย แตเนนผลตเพอความสบายใจ อยางปรโยคทวา"ของเลนเหลานมาจากประสบการณของแตละคน ใครจาไดอนไหน ไมไดรบรอน ยะกนเรอย ๆ ถาเหนอยกพก"

บทสมภาษณ ชนสรา จนทรบรบรณ

กลมของเลนพนบานชมชนคลองบางพรานพฒนา อยทเลขท 75/93 หม 8 ชมชนคลองบางพรานพฒนา ถนนเอกชย แ ขวงบางบอน เขตบางบอน กรงเทพฯ 10150 โทร. 0-9761-4583 วนเสารท 11 กรกฎาคม 2552 เครองมอวจย สมภาษณ ดวยการจดบนทก ค าถาม กลมของเลนพนบานชมชนคลองบางพรานพฒนามความเปนมายงไงครบ ค าตอบ กลมชมชนคลองบางพรานพฒนารวมตวกนเพอหาอะไรมาทาเพอเปนการหารายไดเสรม ซงเดมทารบบนพวงมาลย แตหลงจากมสมาชกเพมมากขน และการทารบบนพวงมาลยนนเรมทจะไมมตลาดรองรบ จงตองมองหาอาชพอนเขามาเสรมอก ในทสดกมาลงตวกนท “ของเลนพนบาน” เพราะในชมชนนนมวสดมากมายทสามารถใชทาของเลนพนบานได มคนเฒาคนแกทมความรในเรองการทาของเลนพนบานอย และยงเปนการอนรกษรกษาของเลนพนบานไวใหคงอยตอไปสมาชกในกลมเรมเรยนรวธการทาจากผเฒาผแก เนองจากของเลนพนบานนนมวธทาทไมยากไมซบซอนจงสามารถเรยนรไดในเวลาทรวดเรว“ในชวงแรกกทาขายกนในยานชมชน ยงไมเปนทรจกของคนทวไปเทาไร หลงจากททางภาครฐมการจดใหเปนสนคาโอทอปกไดเรมมการนาออกไปแสดง ไปขายในงานตาง ๆ คนกเรมรจก และหนมาเหนคณคาของเลนพนบานมากขนกขายดขนสามารถสรางรายไดใหกบสมาชกในกลมไดดขน ค าถาม แลวของเลนพนบานอะไรขายดทสดครบ ค าตอบ ของเลนทขายดของกลมของเลนพนบานชมชนคลองบางพรานพฒนานน มอาท... กงหนลมมเสยง, จกจน, ปองแปง, เตา-ควายกะลามะพราว ค าถาม วสดทใชสวนใหญเปนยงไง

182

ค าตอบ ในการทานน วสดทตองใชหลก ๆ กม... ไมไผ, กระดาษหอของขวญ (แบบเปนพลาสตก), หลอดพลาสตกแขง (แบบทใชทากานลกโปง), ขวดนาพลาสตก, ฝาขวดเครองดมชกาลง, กาว, ไมเสยบลกชน, ยางรด, เชอกวาว, นอต, กรรไกร, มด, หวแรง เปนอปกรณหลกในการทา ค าถาม เรองรายไดเปนยงไงบางครบ ค าตอบ คอยคางดครบสาหรบรายไดตนทนในการทา “ของเลนพนบาน” ขายนน ทนเปนอปกรณใชแคนดหนอยเทานน หรออาจใชอปกรณทมอยแลวไดเลย สวนทนวสดตอชนงานกมตงแต 5-15 บาท ขณะทราคาขายมตงแต 10-30 บาท และในปจจบนกมความนยมมากขน ไดมสวนราชการหลายๆสวนเขามาชวยสนบสนน ค าถาม คาถามสดทายนะครบ คดวาของเลนพนบานมผล ในแงทางวถชวตวฒนธรรมประเพณยงไงบาง ค าตอบ ในสมยกอนตามประเพณงานวด เรากจะเหนของเลนเหลานบอยๆ กงหนลมมเสยง, จกจน, ปองแปง มขายใหพอแมผปกคลองเดกๆ ไดซอมาลกหลานเลน ของเลนบางอยางกเลยนแบบของทอยรอบๆตวเราเปนวถแหงชนบท ไมวาจะเปนสตวเลยงตาง ๆ เชน ควาย ไก นก เปนตน ประเพณแขงวงควาย แขงชนวว กฬา ตไกซงเปนกฬาพนบาน ประเพณแขงนก และอนๆ มคนนามาดดแปลงเปนของเลน พนบานกม เหมอนเปนการจาลองเหตการณนนมาไวในของเลน สรป สมภาษณการใชวสดจะเปนวสดทหาไดงายในชมชนซงแตกตางกนไป แลวแตสถานทตงของชมชนนน การทาของเลนพนบานเปรยบเหมอนภาพสะทอนประเพณวฒนธรรมและวถชวต มาจาลองไวในของเลนนน ๆ

บทสมภาษณ อาจารยสนดา อนรด

วทยาศาสตรโรงเรยน เมองยมวทยาคาร อาเภอทาวงผา จงหวดนานเปน ครใน โครงการสงเสรมการผลตครทมความสามารถพเศษทางวทยาศาสตรและคณตศาสตร (สควค.) ซงไดรบทนโครงการพฒนาครวทยาศาสตรรนใหม (SCG T-Sci) จากสถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย (สสวท.) และบรษทปนซเมนตไทยจากด (มหาชน) สรางผลงาน “เรยนฟสกสสนก เรอง แรงและการเคลอนทจากของเลนพนบาน” วนองคารท 22 มถนายน 2552 ค าถาม อาจารยคดยงไงถงเอาของเลนพนบานมาทาเปนสอการสอนครบ

183

ค าตอบ วทยาศาสตรมอยรอบตวเรา ในของเลนทกชนกมวทยาศาสตรอยในนน แตทเลอกเอาของเลนพนบานมาใชนนอยากจะแฝงเรองของวฒนธรรมและวถชวตมาไวดวยและเปนของทหางายราคาไมแพง และเรากคนเคยกบมนมาตงแตเดก ค าถาม วธการคราวๆ ทอาจารยใชในการนาเอาของเลนพนบานมาเปนสอเปนไปในรปแบบใดบางครบ ค าตอบ กจะมตวอยาง มาใหนกเรยนศกษาในหองเรยนแลวกใหไปทาการศกษาดวยตวเองเชน ในนกเรยนชน ม. 4 ใหทาการสารวจสบคนเกยวกบความเปนมาของวธประดษฐ ของเลนพนบานในชมชนตามความ ตามทนกเรยนเคาสนใจ แลวเขยนรายงานผลการสบคน จากนนแตละคนลงมอประดษฐของเลนทเกยวกบแรงและการเคลอนทตามความสนใจ อาท ใบพดไมใผ รถลอดาย กลองถบ กลองฉดนา หนงสตก แลวนาของเลนทประดษฐมาทาการทดลอง อธบายตามหลกวทยาศาสตร เมอทดลองเสรจแลวกจะมการนาเสนอหนาชนเรยนเพอรบฟงความคดเหนของคร และเพอน แลวนาไปปรบปรงแกไข แถมยงเปดโอกาสใหนกเรยนนาผลงานไปใชหรอไปจาหนายไดดวยในงานของโรงเรยน ค าถาม แลวผลทไดเปนยงไงบางครบ ค าตอบ ผลทไดนนเปนทนาพอใจเลยทเดยว เพราะในวชาวทยาศาสตรเดก ๆ เคากจะดสนกสนานมากขนในการเรยน ยงได คนควาดวยตวเองเคากจะพบขอสงสยวาทาไมของเลนททามนมเสยงไดยงไง มนมความเปนมายงไงทาใหอยากรคาตอบกจะเกดการคนความากขน ค าถาม นอกจากหลกการทางวทยาศาสตรแลวของเลนพนบานยงเปนสอในมตใดไดบางหรอเปลาครบ ค าตอบ นอกจากดานวทยาศาสตรแลวยงรวมถงวถชวตของคนชนบทเชนการทานา การตาขาว สตวเลยงเชนควายไก การเรยนแบบเสยงจากสตวเชนนกหวด ค าถาม การตงประเดนในการใชของเลนพนบานเปนสอ หรอการเลอกของเลนพนบานมาใชมเกณฑอะไรบางครบ ค าตอบ ตองหาไดงายในชมชน มความชดเจนในการนามาใชเปนสอ เชนถาจะสอนเรองของเสยง เรองของคลนเสยง การสะทอนของเสยงกจะเปนของเลนทใหใช เปน สอไดชดเจนเชนเรองของ นกหวดนา กสามารถพดถงการสะทอนของเคลอนเสยงในตวนกหวดนาเสยงทไดกจะขนอยกบระดบนาภายใน เพราะ ฉะนนเราผสอนจงจาเปนทจะตองรกอนวาของเลนพนบานนนมคณสมบตอะไรทางวทยาศาสตร จงจะนามาเปนสอในการสอนไดอยางมประสทธภาพ

184

สรป ในการเลอกของเลนพนบานมาทาเปนสอในการสอนนนจะตองรกอนวาของเลนพนบานนนมความเดนชดในเรองของวทยาศาสตรในแงใด การสรางคาถามในใจใหแกผเรยนและเพมสงเราใหเกดการอยากรเปนตวแปรสาคญทจะทาใหผเรยนมความอยากทจะคนควาหาคาตอบนน จากการสมภาษณ คณ สวรงค วงษศร ผอ านวยการกองนทรรศการพพธภณฑ วทยาศาสตร เทคโนธาน ต.คลองหา อ.คลองหลวง จ.ปทมธาน 12120 โทร 02-577-9999 ศกรท 9 ตลาคม 2552 เครองมอวจย สมภาษณ ดวยการจดบนทก

ถาม สถานทตงมสวนส าคญอยางไรบางในการจดตงโครงการและมวธแกไขอยางไรเมอโครงการมปญหาเรองการเขาถงโครงการ

ตอบ การจดตงโครงการในความเปนจรงบางครงกอยากทจะเลอกท าเลทตงไดอยางใจคดถาในเมองกมปญหาเรองการจราจรตดขด ปญหาทจอดรถไมเพยงพอ ในตางจงหวดอาจจะตดเรองนนออกไปแตการเขาถงเรองการเดนทางไกลอาจจะมสวน ทงนจ าเปนทจะตองดเรองของการขยายตวของโครงการและเมองในอนาคตดวย ในจงหวดปทมธาน ตอนแรกๆ กคดวาไกลแตพอมการสรางสาธรณปโภคเขามามากขนกท าใหการเดนทางสะดวกขน รวมถงการจดรถรบสง และการประชาสมพนธ การรวมกบหนวยงานของรฐในภาคอนๆ เชนกระทรวงศกษาธการจดโปรแกรมการเรยนวชาวทยาศาสตร ใหสอดคลองกบกจกรรมของพพธภณฑ กจะชวยแกปญหาไดครบ

ถาม พนทและสภาพแวดลอมละครบมสวนเกยวของหรอเปลาครบ ตอบ ควรจะมพนทกลางแจงใหมการท ากจกรรมเกยวกบวทยาศาสตรไดบางไมควร

จะมแตตวอาคารอยางเดยวเรองของแสดงแดดเรองของน าและทศทางลมมผลตอการจดกจกรรมทงภายในและภายนอกตวอาคารครบ

ถาม มการวางแผนในการจดนทรรศการและการจดกจกรรมอยางไรบางครบ ตอบ เราจะวางแผนเปน ปครบจะตองใหเหมาะกบชวงฤดการเพอจะจดกจกรรม

กลางแจงและการจดนทรรศการกจะท าใหเขากบชวงนน เชนการเกดพาย ฟาผา กจะจดในชวงฤดฝนเปนตน และชวงเวลาในแตละปกจะมเชนกจกรรมสปดาหวนวทยาศาสตร

ถาม การจดนทรรศการในปจจบนของพพธภณฑ วทยาศาสตร มการเปลยนแปลงหรอมแนวทางไปในทศทางไดครบ

185

ตอบ ในสวนของนทรรศการถาวรนน กมการจดซอมบ ารงตามวาระแตสวนการจดกจกรรมและนทรรศการหมนเวยนกจะมแนวทางในการทจะดงผเขาชมงานมาม สวนรวมให มากขนมการจดท าลานกจกรรมทมการน าเกมทาง วทยาศาสตรเขามา ใชมากขน ของเลนพนบานกดวยมการน ามาประยกตใชดวยครบแตแตกตางกนไปในแตละโอกาส แตสวนส าคญเจาหนาททคอยใหค าแนะน ามสวนอยางมากทจะท าใหผเขาชมมสวนรวมมากขน การคดคนเกมสวทยาศาสตรเปนอกสวนหนงทส าคญมากการแสวงหาแนวทางใหมๆ มาน าเสนอเปนเรองทจ าเปนมาก เพราะมนจะท าใหผทเขามาชมพพธภณฑอยากกลบมาอกเมอเหนการเปลยนแปลงไปทกครงเมอ กลบมาเหมอนกบวาพพธภณฑของเรามชวต ไมหยดนง สวนวสดท ใชเมอมผเขาชมทเปนเดกเปนสวนใหญนนกจ าเปนทจะตองมความแขงแรงและปลอดภยตอผใชดวย เครองตะบนน าท าน าตกจ าลองในโครงการโดยไมตองใชไฟฟาหลกการของเครองตะบนน ากคอปรากฏการณ water hammer และการประยกต ดวยพลงงานน าโดย เมอตอน าทมความเรวเขาทอขาเขาน าจะถกปดกนดวยวาลว การปดกนนท าใหเกดแรงกระแทกท าใหอดน าขนทางดานบนแบงเปน3ชวง 1 ชวงเรงความเรวน าเขา โดยวาลวน าทงจะเปดอยดวยน าหนกทกด ท าใหน าจากทอน าเขาไหล เขาตวเรอนปม และออกทวาลวน าทง ควาเรวของน ากจะคอยๆเพมขน เมอความเรวถงจดหนง( Vm) กระแสน าจะสามารถ พยงวาลวน าทงเอาชนะน าหนกทกดวาลวได ท าใหวาลวน าทงปดทนท 2 ชวงสงน าเมอน าถกท าใหหยดกระทนหน ท าใหเกดความดนสงในเรอนปม ความดนนสามารถชนะความดนในหองความดนได ท าใหน าสามารถไหลผานวาลวความดนทางเดยว เขาไปยงสวนทอสงน าออก ความดนในตวเรอนปมจะคอยๆลดลงเรอยๆ จนไมสามารถชนะความดนในหองความดนไดท าใหวาลวความดนปดอกครง 3การไหลยอน น าจะไหลยอนกลบมาทางทอน าเขา ท าความดนในปมลดลงจนต ากวาความดนบรรยากาศ อากาศบางสวนไหลเขามาทาง วาลวเตมอากาศเพอรอการบรรจไปในหองความดนในรอบการท างานหนา (การเตมอากาศเลกนอยเขาไปในหองความดน ท าใหเราแนใจวาอากาศจะไมหมดไปกบน าทอาจพาไปกบทอสงน า) ความดนทลดลงท าใหวาลวน าทงเปดอกครง (ดวยน าหนกทกด) เปนอนครบรอบการท างาน Hydraulic Ram pump หรอทคนไทยเรยกกนในชอวา ตะบนน า เปนอปกรณทถกสรางขน และพฒนามาอยางตอเนองตลอดหลายรอยป เปนอปกรณทสามารถสงน าขนไปบนทสง โดยใชพลงงานทมอยในตวของมนเอง ไมตองใชไฟฟา หรอเครองยนตมาเปนตวขบดน

186

ภาพท 149 การท างานของเครองตะบนน า

น าทก าลงใหลอยในเสนทอจะมพลงงานอยในตวของมนเอง พลงงานจะมมากนอยขนอยกบปรมาณน าในเสนทอ และความเรวของการใหลทปลายเสนทอทน าก าลงใหล ถาถกปดอยางทนททนใด ดวยแรงเฉอยของน าทก าลงเครอนทอย จะท าใหเกดแรงดนในเสนทอเพมขนมากกวาปกตอยชวขณะหนง ดวยปรากฏการนไดถกน ามาสรางเครองตะบนน าเรมโดยการตอทอขบดนน า จากแหลงน าทมระดบความสงเพยงพอใหน าใหล ลงมาตามเสนทอไดดวยตวของมนเอง ทปลายทอดานลางสรางกลไก ทเปนวาวลเปดปดน าไวสองตว ในต าเหนงใกลเคยงกน ตวหนงมขนาดใหญปกตจะเปดใหน าใหลออกได แตจะปดไดเองดวยแรงผลกของน าทใหลผานวาวลวาวลอกตวหนงซงมขนาดเลกกวาจะเปนวาวลทยอมใหน าใหลผานไดทางเดยวเมอวาวลตวใหญถกผลกใหปดตวเอง แรงดนของน าทเพมขนในขณะนนจะดนใหวาวลตวเลกเปดออก น าสวนหนงจะถกดนผานเขาไปในถงอดอากาศ ทจะท าการดดซบแรงดนทเกดขนในขณะนน เมอแรงทเกดขนหมดลง ลนกนกลบตวเลก จะปดไมใหน าใหลกลบเขามาในเสนทอ แรงดนในเสนทอกลบมาอยในสภาวะปกต วาวลตวใหญจะเปดออกเองดวยน าหนกของตววาวล น ากจะเรมใหลออกผานวาวลตวใหญเมอวาวลตวใหญเปดออก น าในเสนทอจะเรมใหลอกครง ผานวาวลตวใหญออกสบรรยากาศ ความเรวของน าจะเพมขน จนแรงพอทจะผลกใหวาวลปด แรงเฉอยของน าทก าลงใหลจะผลกใหน าสวนหนงใหลผานลนกนกลบ เขาไปในถงอดอากาศอกครงจงหวะการท างานจะเกดขนอยางตอเนอง ตราบทยงมน าใหลเขามาในเสนทอ ความดนในถงอดอากาศจะคอยๆเพมขน จนสามารถดนใหน าทถกสงเขามาเปนจงหวะ สงผานไปตามเสนทอขนาดเลก ขนสทสงไดสงน าไดสงเทาไร มากนอยแคไหน ขนอยกบปจจยหลายๆอยาง สภาพพนท แหลงน าตนทนขนอยกบการออกแบบทงรปแบบ และขนาดทเหมาะสม รวมถงการปรบตงเพยงค าอธบายหลกการท างานของแรมปม หรอตะบนน าทกลาวมาในทนคงไมสามารถท าให ทกคนพบทางสวาง สามารถสรางแรมปมไดส าเรจโดยงาย ทมา

187

จาก เวปไซด http://cpm-cm.com/webboard/index.php?topic=72.0เนองจากในหลายๆสวนของนทรรศการมการใชจอLED ขนาดใหญทมความระเอยดสงทสามารถมองในระยะใกลประมาณ 1.2 เมตรจงจ าเปทจะตองใชจอLED ทมคณสมบตเดน FORTH LED Screenคาความสวางสงถง 8000 NITแสดงผลไดหลายรปแบบทง VDO, ภาพนง และภาพเคลอนไหวความละเอยดส 16 Bits สามารถแสดงสไดสงสดถง 281.4 ลานลานสระบบไดนามคคอนทราสตปรบคา Contrast ภาพ อตโนมตเพอใหภาพทแสดงม contrast ทเหมาะสมจายกระแสไฟคงท เพอใหสของภาพทออกมามความสม าเสมอกนทวทงจอภาพจอ LED ออกแบบในลกษณะแยกเปนโมดลเลกๆ น ามาตอกนเปนจอขนาดใหญ เพอใหงายในการตดตงและบ ารงรกษา LED โมดลแตละชนสามารถปรบขนาด และความละเอยดไดในสดสวน 4:3, 16:9 และสดสวนอนๆตามความตองการมระดบปองกนน าและฝนท IP65 หรอสงกวามอายการใชงานนานถง 100,000 ชวโมงทมา จาก เวปไซด http://www.gets.co.th/product_led.php

ภาพท 150 ภาพแสดงการตอระบบของจอแสดงผล แบบ LED

188

ประวตผวจย

ชอ – สกล นาย วทยา จระวฒโนบล ทอย การศกษา 802/526 หม 12 รเวอรปารค ต าบลคคต อ าเภอล าลกกา ปทมธาน 12130 โทรศพท 089-129-3993 ประวตการศกษา พ.ศ. 2553 ปรญญามหาบณฑต สาขาวชาการออกแบบภายใน ภาควชาการออกแบบตกแตงภายใน บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร วงทาพระ กรงเทพฯ ประวตการท างาน พ.ศ.2541 มณฑนากร อสระ พ.ศ.2544 มณฑนากร และนกออกแบบ CPPC CO.,LTD. (CPGROUP) พ.ศ.2550-ปจจบน กรรมการผจดการฝายออกแบบ C-SPACE CORPORATION