Ε. Το δυτικό Sacrum Imperium και η Βυζαντινή

Vol 18 (2008)
ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ SΥΜΜΕΙΚΤΑ 18
Βιβλιοκρισα του: Ελνη Τοντα, "Το δυτικ sacrum imperium και η βυζαντιν αυτοκρατορα"
Τηλμαχος ΛΟΥΓΓΗΣ
doi: 10.12681/byzsym.531
To cite this article: ΛΟΥΓΓΗΣ Τ. (2008). Βιβλιοκρισα του: Ελνη Τοντα, "Το δυτικ sacrum imperium και η βυζαντιν αυτοκρατορα". Byzantina Symmeikta, 18, 209–220. https://doi.org/10.12681/byzsym.531
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)
BYZANTINA ΣΥΜΜΕΙΚΤΑ 18 (2008) 209-220
Ε. ΤουνΤα, Το δυτικ Sacrum Imperium και η Βυζαντιν αυτοκρατορα. Ιδεολογικς τριβς και αλληλεπιδρσεις στην ευρωπακ πολιτικ σκην του 12ου αινα (1135-1177), δρυμα Ριζαρεου Εκκλησιαστικς σχολς, Αθνα 2008 (πως συνγεται απ το προλογικ σημεωμα καθ. Μ. Βλλα και τον πρλογο της συγγραφως), 550 σσ.
Σχετικ μεγλο βιβλο που, κατ τη γνμη μου, ξεπερνει τα ρια της διδ. διατριβς, καθς πτεται και της Θεολογας, και της Πολιτικς Ιδεολογας, και της Ιστορας, και των διεθνν σχσεων. σως γι’ αυτ και τα χρονικ ρια του βιβλου (1135 = βυζαντιν πρεσβεα στο Λοθριο Γ von Supplinburg [1125-1137] και 1177 = συνθκη ανμεσα σε Φρειδερκο Α Barbarossa και ππα Αλξανδρο Γ στη Βενετα) εναι κπως ανορθδοξα, με την ννοια τι μαζ δεν χουν χρησιμοποιηθε ποτ, στο μτρο που μπορ να γνωρζω. Αγγλικ περληψη, πλοσια βιβλιογραφα κυρως γερμανφωνη, νας χρησιμτατος κατλογος πρεσβειν (σσ. 535-538) ανμεσα στις δυο αυτοκρατορες στα χρνια 1135-1174 και ευρετρια. Πολλς παραπομπς αποτελονται απ εκτενστατα αποσπσματα λατινικν, κυρως, κειμνων, πολλς λλες παραπομπς επσης χουν εγκυκλοπαιδικ χαρακτρα (σ. 45, σημ. 12, σ. 37, σημ. 17, σ. 57, σημ. 69, σ. 63, σημ. 90, passim), σως απαρατητες για τον λληνα αναγνστη, οπωσδποτε μως πρα απ τα ρια μιας διδακτορικς διατριβς και αγγζoντας τσι την υψηλο επιπδου εκλακευση. Οι παραπομπς αυτς διευκολνουν τον αναγνστη να κατανοσει ορισμνα επ μρους θματα, τσι στε το βιβλο να γνεται ευπρσιτο στον μη ειδικ. Παρ το μακροσκελς του πργματος, η παρθεση εκτενν λατινικν αποσπασμτων απ τις πηγς συντελε στην κατανηση και του εδους των πηγν (χρονικ, γγραφα, θεολογικς πραγματεες κ.α.) που, γενικ, εναι μλλον γνωστες στο ελληνικ κοιν. Καθς το βιβλο ασχολεται
ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΣΙΑ
210
αρκετ με την «προστορα» των Staufer και αναφρει κατ κρον και Σαλους (Salier) αυτοκρτορες, πως τον Ερρκο Δ (1056-1106), σως θα πρεπε στη βιβλιογραφα (που επανειλημμνα αναφρονται ακμη και οι εκδοτικο οκοι) να υπρχει το κλασσικ και αξεπραστο βιβλο του K. Hampe, Deutsche Κaisergeschichte in der Zeit der Salier und Staufer, Heidelberg 1968 (A κδ. 1908).
Εναι επσης φυσικ, να βιβλο γραμμνο απ λληνες, επιστ- μονες γενικ συγγραφες, που πραγματεεται θματα πως το προ- κεμενο βιβλο, να τενει να εξρει (αν χι να υπερβλει) τον τονισμ του βρους και της σημασας της Βυζαντινς αυτοκρατορας μσα στο Μεσαιωνικ κσμο1. Εξ λλου δεν υπρχουν, δυστυχς, πολλ βιβλα σχετικ με τη μεσαιωνικ ιστορα της Δυτικς Ευρπης γραμμνα απ λληνες. τσι, παραλεπεται, με δικαιολογημνο τρπο το τι, μσα στην πολπλοκη πολιτικ συγκυρα του ΙΒ αινα ο Δυτικς κσμος βανει «επ τα πρσω», εν το Βυζντιο των Κομνηνν, παρ την ποια φαινομενικ λμψη του, «επ τα πισθεν». Το Βυζντιο, απλ, χει ως προνομιακ του χρο το πεδο της αυτοκρατορικς ιδεολογας, καθ’ τι πολ προγενστερο χρονικ απ οποιαδποτε Δυτικ αυτοκρατορα, ετε αυτ εναι Καρολγγεια, ετε Οθνεια-Σαξονικ, ετε Σαλικ, ετε Σουαβικ2.
Οπωσδποτε το βιβλο εισγει ομαλ τον αναγνστη στην «ριδα της Περιβολς» (Investiturstreit), εν τονζεται ορθ η διαχρονικ αντθεση του Μανουλ Α στην νωση των Εκκλησιν. Γενικ, η συγγραφας διακρνεται απ μιαν αξιπαινη προσπθεια να συνδει χρονικ και αιτιολογικ τα γεγοντα (π.χ. σ. 97). Υπρχουν μως και δυσκολες: εφ’ σον πραγματευμαστε και τις σχσεις του Κωνσταντνου Ι Δοκα με τον Ππα και τους Νορμανδος σε να βιβλο για τον λληνα αναγνστη (σ. 93), θα μποροσαμε να υπενθυμσουμε και σχετικ
1. Πρβλ. European Public Law Series, vol. XXX: The Eastern Roman Empire and the Birth of the Idea of State in Europe, ed. by Sp. Flogaïtis and A. Pantelis, London 2005.
2. Μικρ παρατρηση: θα μποροσε να αποφευχθε το μλλον κακηχο στα ελληνικ επθετο «Σταουφικ» (σ. 141: φιλοσταουφικο ηγεμνες) και να αντικατασταθε απ το «Σουαβικ» (απ τη Schwaben, τπο καταγωγς των Hohenstaufen) και χι «Σουηβικ», για να αποφεγεται η αναφορ στο λα των Σουβων που τον Ε και ΣΤ αινα κατοικοσαν στη ΒΔ. Ισπανα (Γαλικα). Επσης, για τα γγραφα χρησιμοποιεται ο τεχνικτερος ρος «ττλωση», εν θα ταν απλοστερος ο γενικτερου περιεχομνου ρος «τιτλοφορα».
ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΣΙΑ 211
ελληνικ βιβλιογραφα3. Το διο ισχει εκε που πραγματευμαστε τη λεγμενη θεωρα των «δυο ξιφν» (σ. 156)4, εφ’ σον τα ελληνικ γραπτ σχετικ με το Δυτικ Μεσαωνα εναι λγα. Και κτι κπως σοβαρτερο: απ τη σ. 141 και εξς, η συγγραφας χρησιμοποιε τον ρο regnum Italicum με τη σωστ του σημασα (βασλειο της Β. Ιταλας, διδοχο του regnum Langobardorum μετ το 774, με πρωτεουσα την Παβα/Ticinum και, εναλλακτικ, τη Monza, και με ντιο σνορο το Παπικ κρτος5). Στις σσ. μως 5, 17, 31, 79 και 93, η συγγραφας δνει σαφστατα την εντπωση τι στο regnum Italicum περιλαμβνει και την πρην Βυζαντιν Ν. Ιταλα (Απουλα, Καλαβρα, Λουκανα, Basilicata), κτι που ποτ δεν συνβη. Εδ χρειζεται λγο περισστερη προσοχ.
Η θεωρα μητρας Ρμης – κρης Κωνσταντινοπολης χει ιδεολογικ αντβαρο δη απ τον ΙΑ αινα, οπτε ο Ψελλς θα γρψει: οτε μν κατρα Ρμη, τε πρτη κα ττων κα μετ’ κενην κα κρεττων6. O Eρρκος Δ εναι a deo coronatus χωρς να συμπαθε τον Ππα, τελεως διαφορετικ ο θων Γ (983-1002) με τον ππα Σλβεστρο Β (999-1002, σ. 74). Στον ρο christianus populus (σ. 130), γνωστν και στις δυο χθες του Ρνου απ τον ρκο του Στρασβοργου το 8427 αντιστοιχε τον ΙΒ αινα ο βυζαντινς ρος λας το θεο8. Και εναι κτι διαφορετικ η απ κοινο καταπολμηση των Νορμανδν της Ν. Ιταλας και Σικελας απ μια μνιμη επιστροφ των Βυζαντινν εκε (σ. 124). Ισως να εναι παρακινδυνευμνη η θση, ακμη και για λληνα συγγραφα, τι ο Κορρδος Γ θα αποδεχταν μια να βυζαντιν εγκατσταση στη Ν. Ιταλα μετ το Σχσμα, οποιωνδποτε φρονημτων κι αν θα ταν ο
3. Κ. Φιλοπουλου, Α δυτικα πηγα δι τν ναντι τν Νορμανδν πολιτικν το Κωνσταντνου Ι Δοκα, Μνμων 3 (1973) 1-14.
4. Α. λαου-Θωμαδακη, Ο δο ξουσες: διαμχη μεταξ Παπν κα ατοκρατρων κα ο πψεις τν Βυζαντινν, Actes du XVe Congrès international d’études Byzantines, Athènes, Septembre 1976, IV. Histoire, Communications, Athènes 1980, 173-185 = Θησαυρσματα 15 (1978) 106-118.
5. Πρβλ. R. Hiestand, Byzanz und das Regnum Italicum im X. Jahrhundert, Zürich 1964. Τα σα διαλαμβνει ο Hiestand ισχουν και για τον ΙΑκαι για τον ΙΒαινα.
6. Ψελλς, Χρονογραφα, VI, 43, σ. 290 (κδ. imPellizzeri). 7. Nithardus, Historiarum III, 5, (κδ. Ph. lauer), σ. 104: pro Christian poblo (lingua
romana), σ. 106: in thes christianes folches (teudisca lingua) = κδ. R. rau σ. 440. 8. Βλ. π.χ. Ευστθιος Θεσσαλονκης, λωσις Θεσσαλονκης, σ. 68 (κδ. ΣΤ.
κυριακιδηΣ).
212
Ππας (σ. 132). Η μνεα των σχισματικν λλνων εναι παροσα τον ΙΒαινα, πως φανεται και στο βιβλο (σ. 69, σημ. 100). σως λοιπν, θα μποροσε εδ να μνημονευθε και η επιστολ που στειλε ο Μανουλ Α στο Λουδοβκο Ζ της Γαλλας το 11469, δηλ. λγο πριν απ την ναρξη της Β Σταυροφορας, ως αντβαρο στη γερμανοβυζαντιν συμμαχα.
Σε , τι τρα αφορ το χαρακτρα της γερμανικς μοναρχας που χειρζεται και με ευσυνειδησα και με υπομον η συγγραφας, ο A. Mayer- Pfannholz10 παρατηροσε τι η Ιστορα γνωρζει τρα εδη «βασιλεας χριτι θε - λ θεο» (Gottesgnadentum): Αρχικ, το ανατολικο- διοκλητινειο βυζαντιν εδος: αυτ επινοεται στην αρχαα Αγυπτο, στη Βαβυλνα, στην Ασσυρα, στους Χανααναους βασιλες και στους Σιμτες νομδες. Ο ηγεμνας εναι ενσρκωση της θετητας (divus, θεος, divinitas, Deus sine dubio terrenus, κατ τον Jordanes).
Το δετερο εδος εναι το θεολογικ-τελετουργικ, λ θεο: το στοιχεο του αγου προρχεται χι πια απ το πρσωπο του ηγεμνα, αλλ το μεταβιβζεται δια μσου ενς χρσματος, μιας ευλογας, διαμσου ενς Μυστηρου που καθαγιζει τσι τη λειτουργα και τις πρξεις του. Βλπουμε τσι τον πρτο Καρολγγειο ηγεμνα Πιπνο τον Βραχ (741-768) -και σωστ εδ η συγγραφας παρατηρε (σ. 272, σημ. 345), τι σμερα πιστεεται πως αυτ συνβαινε και επ Μεροβιγγεων- να γνεται το 751 βασιλις Dei gratia, δια μσου αντατου πνευματικο αξιωματοχου, του ππα Ζαχαρα (741-752).
Τρτο εδος εναι η δυναστικ-απολυταρχικ λ θεο βασιλεα, που βασζεται κυρως στο κληρονομικ δκαιο της οικογνειας του ηγεμνα: αυτς που γεννθηκε μσα σ’ αυτ την οικογνεια χει απ το γεγονς αυτ κληρονομσει τη νομιμτητα με θεα βοληση11. Απ εκε (προκειμνου για τον Φρειδερκο Α Barbarossa) πηγζουν και οι δυο αλληλοσυμπληρομενοι ροι clementia και rigor iustitiae12.
9. Manuelis Graecorum imperatoris ad Ludovicum (epistula), Recueil des historiens de Gaule et de la France, XVI […]. Nouvelle édition, publiée sous la direction de […] L. delis- le, membre de l’Institut, Paris 1878, 9-10.
10. . A. MAyer-PfAnnholz, Die Wende von Canossa. Eine Studie zum Sacrum imperium, Hochland 30 Jg., 1932/33, 385-404, εδ 394-395.
11. . W. StAerk, Dei gratia. Zur Geschichte des Gottesgnadentums (Festsschrift für Walther Judeich, München 1960), 160-185.
12. . G. Althoff, Herrschaftsausübung durch symbolisches Handeln oder: Möglichkei- ten und Grenzen der Herrschaft durch Zeichen, SCIAM 52 (2005), 367-394, εδ, 377-378.
Σε ,τι αφορ τη γερμανοβυζαντιν συμμαχα (σσ. 106-107), στα παλαιτερα χρνια (π.χ. τον Ι αινα) δραστηριοποιετο για να περιορσει την παπικ επιρρο13. Για το λγο αυτ αποκαλφθηκε ττε, επ θωνος Γ, το τι το λεγμενο Constitutum Constantini (Κωνσταντνεια Δωρε) ταν πλαστ. Απ την ποψη αυτ η θεωρα του Zweikaiserproblem του W. Ohnsorge δεν ισχει, πως και δεν ισχει, σμφωνα με εστοχη παρατρηση της συγγραφως (σ. 115, σημ. 231), ο χαρακτηρισμς του Ohnsorge για τον Wibald von Stablo, τι πρπει να ταν σε λη του τη ζω πιστς θερπων και απολογητς του δυτικο αυτοκρτορα.
σως, στην παρθεση απ τη συγγραφα στη σ. 142 της ρσης του θωνα του Freisingen rei publicae non solum armis tutandae, sed et legibus et iudiciis να πρεπε να αναφερθε η προφανς της καταγωγ απ τις Institutiones του Ιουστινιανο, Προομιον: Imperatoriam maiestatem non solum armis decoratam, sed etiam legibus oportet esse armatam …etc14, κτι που παραπμπει κατ’ ευθεαν στην Υστερορωμακ Χριστιανικ Ιδα. Πρπει να σημειωθε εδ τι και ο W. Ullmann πιστοποιε την ιουστινινεια σλληψη του ρωμακο δικαου που εχε ο Φρειδερκος Α15.
Σε ,τι αφορ τον γερμανικ κλρο της εποχς (σσ. 157-159), να γκυρο κεμενο γραμμνο, πως φανεται στα τριακοστ τη του ΙΒ αινα, πως αυτ του Hugo του Fleury διαπιστνει τι λοι οι επσκοποι αυτς της χρας (regnum teutonicum) εναι υποτεταγμνοι στον βασιλι, πως ακριβς ο υις εναι υποτεταγμνος στον πατρα16. Σμφωνα με αυτ, ο Φρειδερκος Α δεν μποροσε να αναγνωρσει υψηλς δικαιοδοσες στον παπικ κλρο και η συγγραφας το παραδχεται αυτ (σ. 163). Η
13. Ας μου επιτραπε να παραπμψω εδ στη μελτη μου Der Verfall des Papsttums . Ας μου επιτραπε να παραπμψω εδ στη μελτη μου Der Verfall des Papsttums im X. Jahrhundert als Ergebnis der Deutsch-byzantinischen Annäherung, Βυζαντιακ 14 (1994) 217-236.
14. . CIC, ed. P. krueGer, vol. primum: Institutiones, Digesta, Dublin – Zürich 1973, σ. ΧΧΙΙΙ.
15. . W. ullMAnn, Über eine kanonistische Vorlage Friedrichs I., Zeitschrift der Savig-eitschrift der Savig- ny-Stiftung für Rechtsgeschichte. Kanonistische Abteilung (=Festschrift für Hans Erich Fei- ne) 46, Weimar 1960, 430-434.
16. Hugonis monachi Floriacensis, Tractatus de regia potestate et sacerdotali dig-. Hugonis monachi Floriacensis, Tractatus de regia potestate et sacerdotali dig- nitate (MGH. Libelli de lite imperatorum et Pontificum, τμ. 2, κδ. e. SAckur, Hannover 1892, c. 4, σ. 490: regi rito subiacere videntur omnes regni ipsius episcopi, sicut patri filius deprehenditur esse subiectus.
214
βασιλικ εξουσα στη Γερμανα αποσκοποσε πντα στην αυτοκρατορικ ιδιτητα μετ το 962 και, τσι, ο Wipo, Capellanus (αρχιθαλαμηπλος) του Κορρδου Β (1024-1039), ιδρυτ της δυναστεας των Σαλων, αναφρει τι, κατ την εκλογ του ηγεμνα το 1024, ο αρχιεπσκοπος του Mainz (ως Primas Germaniae) διατπωσε την εκλογ in dominum et regem atque defensorem patriae17. Απ το 1074, δηλ. πριν απ την Canossa, o Ερρκος Δ υπγραφε ως εξς: signum domini Regis Heinrici, humilis et invictissimi18. Οι συμπληρσεις αυτς εναι, φυσικ, βοηθητικς, επειδ το βιβλο παρακολουθε με ευσυνειδησα τα γεγοντα, πως φανεται π.χ. απ τις διαδοχικς φσεις της αντιπαρθεσης Φρειδερκου Α με τους κατοκους του Μεδιολνου (σσ. 197, 202, 238, 318, passim).
Σε ,τι αφορ τη σγκριση της συνθκης της Κωνσταντας του 1153 (σ. 188 κε.) με τη δαιτα της Roncaglia του 1158 (σ. 292 κε.) θα μποροσε να παρατηρηθε τι στη μεν Κωνσταντα γνεται λγος για το honor Papatus, το patrimonium beati Petri και εναι φανερ τι τα regalia δεν εναι πολλ19, εν στη Roncaglia τα regalia εναι πλθος, δηλ. ενισχεται η εξουσα και το αυτοκρατορικ κρος, κτι που εναι φυσικ μετ τη στψη του 1155. τσι, απ το 1159 και εξς, ο Φρειδερκος Α προσπαθε να καθορσει τη διαδοχ στην αρχιεπισκοπ της Ραβννας (σ. 304-308) και να νομιμοποισει μια σειρ αντιππες, εν, δη απ τη συνθκη της Κωνσταντας και εξς, ο Φρειδερκος Α δεχνει να θεωρε τους Βυζαντινος πιο επικνδυνους απ τους Νορμανδος (σ. 197). Θα μποροσε επσης να υποτεθε βσιμα τι η αυτοκρατορικ στψη του Φρειδερκου Α το 1155 πρπει να συντλεσε σε κποιο βαθμ στην περπου μεση βυζαντιν αππειρα κατκτησης τμματος της Ιταλας απ τον Μανουλ Α20.
17. Wipo Capellanus, Vita Chuonradi imperatoris (. Wipo Capellanus, Vita Chuonradi imperatoris (MGH. Scriptores, XI, Hannover 1854, 254-274), εδ 259.
18. . MGH. Diplomata VI. Heinrici IV Diplomata, I-2, κδ. D. von GlADiSS (Han- nover 1941-1978), 341-343. Πρβλ. R. Pörtner, Das Römerreich der Deutschen, Düsseldorf 1967, σ. 347.
19. . MGH. Leges. Constitutiones et acta imperatorum et regum I, Frederici I Consti- tutiones, Pactum Constantiense I, 201-203. Αξζει να σημειωθε τι στις πργρ. 3 και 6 που αναφρουν τα μτρα κατ του Μανουλ (rex Graecorum) ο αυτοκρτορας αναφρεται στην πργρ. 3 και ο Ππας στην πργρ. 6.
20. . Βλ. Β. ΒλυΣιδου - Σ. λαμπακηΣ - μ. λεονΤΣινη - Τ. λουγγηΣ, Βυζαντιν στρατεματα στη Δση (5ος - 11ος αι.), Αθνα 2008, 459, μονογραφα που δικαιολογημ-, μονογραφα που δικαιολογημ- να αγνοε η συγγραφας, εφσον τα δο βιβλα προφανς τυπνονταν την δια εποχ.
Το βιβλο προσφρει λογικς ερμηνεες, πως π.χ. σχετικ με τη θση της αυτοκρατορικς εξουσας της Δσης απναντι στην Εκκλησα της Ρμης το 1159/60 (σ. 319-324), εν ταυτχρονα, τσσεται υπρ της ποψης τι υπρχει σχσμα στους κλπους της Δυτικς πολιτικς και θρησκευτικς κοιντητας απ το 1159 ως το 1177, δηλ. κατ τη διρκεια μιας περιδου μικρτερης απ την ιερατεα του ππα Αλξανδρου Γ (1159-1181). Θα μποροσε μως να παρατηρηθε τι και στο θμα αυτ δεν πρπει να εναι και τσο λανθασμνη η ποψη που χει διατυπωθε και απ τον E. Eickhoff (ανμεσα σε λλους) τι η πολιτικ του Φρειδερκου Α που αναγκστηκε να αποδεχθε τον ππα Αλξανδρο (πως εξ λλου και εκενη του Μανουλ Α) ταν στερημνη ρεαλισμο21. Απ την λλη πλευρ, εναι διχυτη σε σχεδν ολκληρο το βιβλο η προσπθεια να αναδειχθε η λεγμενη «συνθκη της Θεσσαλονκης» (σ. 58 κε.) μχρι και τα εβδομηκοστ τη του ΙΒ αινα (σσ. 486-494), κτι μλλον απθανο, επειδ αφ’ ενς η πληροφορα του Ιωννη Κνναμου για τη Θεσσαλονκη ως τπο συνντησης Κορρδου και Μανουλ εναι μοναδικ, στω και αν ο Κνναμος εναι πολ πιο αξιπιστος απ το Νικτα Χωνιτη σε ,τι αφορ τα πργματα της Δσης και, αφ’ ετρου, επειδ οι συναντσεις Κορρδου και Μανουλ εναι γνωστς, και μλιστα με σχετικς λεπτομρειες. Επ πλον, εναι σαφς τι ο Φρειδερκος Α δη απ τη συνθκη της Κωνσταντας, δηλ. απ την αρχ της βασιλεας του περπου, παρνει μτρα απναντι σε ενδεχμενες ιταλικς βλψεις του Μανουλ και, παρλληλα, προσπαθε να διασφαλσει την αποκλειστικτητα του ττλου imperator Romanorum. τσι, μπροστ στη συνθκη της Κωνσταντας, η (λγα χρνια προγενστερη) συνθκη της Θεσσαλονκης (σ. 213) χνει οποιαδποτε σημασα, κατ τη γνμη μου. Φυσικ, αυτ δεν λγεται «προς ψγον» του βιβλου που αποτελε μια αξιπαινη προσπθεια να προβλει τη βυζαντιν ισχ και ακτινοβολα που πολλς φορς αδικεται, ακμη και σμερα, και, κτι πολ περισστερο, εκτιμ σε σωστ μτρο την ιδεολογα του Φρειδερκου Α απναντι στη Ρωμακ Εκκλησα (σ. 326, 329, 335, passim), αφνοντας μως ασχολαστη την προσπθεια σνδεσης αυτοκρατρων πως ο Ιουστινιανς και ο Θεοδσιος με τον Φρειδερκο Α διαμσου του Καρλομγνου (σ. 327 σημ. 110), ο οποος και αγιοποιθηκε απ το Φρειδερκο τo 1165 (σσ. 372-375). πεται μια πιο εκτεταμνη αναφορ (σως με ιδιατερο νημα) στους αυτοκρτορες
21. . ε. eickhoff, Macht und Sendung: Byzantinische Weltpolitik, Stuttgart 1981.
216
που συγκλεσαν Συνδους (Κωνσταντνος, Θεοδσιος, Ιουστινιανς, Καρλομγνος22 και θων23 στη σνοδο της Παβας το 1160, σ. 343, σημ. 152), που, βεβαως, δεν παραβρθηκε ο Αλξανδρος Γ. Ακολουθε μια μακροσκελς εξιστρηση των γεγοντων του σχσματος στη Δυτικ Εκκλησα. Το γενικ ερτημα που θα μποροσε να τεθε εδ (αλλ και στα προγενστερα σχετικ εγχειρδια24) εναι το εξς: ταν η προσπθεια του imperium να αρθε πνω απ το sacerdotium , μπως ταν η γενικ πολιτικ κατσταση στην Ιταλα -οικονομικ πιο προηγμνη ευρωπακ χρα ττε- και η κβαση της Canossa το 1077 μακροπρθεσμα τσο ικανς, στε να επιβλουν μια πολιτικ ρξη ττοιας εμβλειας; Δεν πρπει να ξεχνει κανες τι οποιαδποτε γερμανικ αππειρα υποταγς της Ιταλας απφερε γενικ μνο βραχυπρθεσμα αποτελσματα. Αυτ ακριβς συνβη και επ Φρειδερκου Α, του οποου η διοκηση στην Ιταλα μετ τη δαιτα της Roncaglia συνντησε τη σθεναρ αντσταση χι μνο του Ππα, αλλ και των ιταλικν πλεων.
Για να εναι περιεκτικ μια βιβλιοκρισα θα πρεπε να διαλαμβνει, χι μνο τα κυριτερα σημεα του υπ εξταση νου βιβλου, αλλ τα πντα, κτι που δεν εναι εφικτ. τσι, κανες περιορζεται μοιραα στον «τονισμ των μειζνων και την αποσιπηση των ελασσνων». Με την επικουρα της γερμανφωνης βιβλιογραφας, με την οποα η συγγραφας δεχνει να εναι περισστερο εξοικειωμνη, παλις και νας, προσπθησα να βοηθσω σοβαρ το ργο και δεν πρκειται εδ καθλου για συμφωνα διαφωνα μου, αλλ για εντοπισμ κποιων προβλημτων. Οι πηγς διαφρουν ανλογα με την παρταξη στην οποα πρσκεινται, τα γεγοντα εναι απ τη φση τους αντιφατικ. Το βιβλο χει επσης το προσν να παρουσιζει το Φρειδερκο Barbarossa χωρς την παραδοσιακ απχθεια που του δεχνουν ορισμνοι Γλλοι και Ρσσοι ιστορικο (οι τελευταοι δικαιολογημνα) και λληνες βυζαντινολγοι.
22. Σνοδος της Φρανκφορτης επ του Μν το 794. Βλ. . Σνοδος της Φρανκφορτης επ του Μν το 794. Βλ. 794. Karl der Große in Frankfurt am Main. Ein König bei der Arbeit, Sigmaringen 1994.
23. Προφανς εννοεται εδ ο θων Γ που συγκλεσε μια σνοδο στη Ρμη . Προφανς εννοεται εδ ο θων Γ που συγκλεσε μια σνοδο στη Ρμη αμσως μετ τη στψη του το 996 μαζ με τον ππα Γρηγριο Ε που ρυθμστηκαν (τελεως προσωριν) οι σχσεις Ππα και αυτοκρτορα, καθς και μια δετερη σνοδο στη Ρμη, το Νομβριο του 998. Βλ. σχετικ r. holtzMAnn, Geschichte der sächsischen Κaiserzeit (900-1024), München 1979, 320 και 336.
24. Πρβλ. π.χ. . Πρβλ. π.χ. Allgemeine Geschichte des Mittelalters (Autorenkollektiv unter der Leitung von B. töPFer), Berlin 1985, 200-222.
Απ την ποψη αυτ, θα μποροσε να υποστηριχθε, τι ο ρος sacrum imperium, επ Φρειδερκου Α τουλχιστον (σσ. 377-386), αποτελοσε μια προσπθεια αππειρα χειραφτησης της Δυτικς αυτοκρατορικς potestas απ την παπικ (sacra) auctoritas, πως εχε περιγρψει κποτε τις επγειες αρχς ο ππας Γελσιος (492-496) στον αυτοκρτορα της Ανατολικς αυτοκρατορας Αναστσιο Α (491-518) και τις υπενθμιζαν στη συνχεια οι δυτικο επσκοποι στους Kαρολγγειους ηγεμνες25, καθς μλιστα ο ρος δεν ανιχνεεται σε γγραφα εξωτερικς πολιτικς (σσ. 380-382), αλλ και ο φορας τους παραμνει γνωστος, επειδ προφανς δεν ταν αξιωματοχος πρεσβευτς, αλλ κποιος μλλον ασμαντος26. Αν, στη συνχεια, ο αυτοκρτορας δωσε δεν δωσε αυτοπροσπως τη διαταγ για την ενσωμτωση του ρου στα γγραφα αυτ, γγραφα εσωτερικς διοκησης (σ. 379-380), πρπει να εναι μλλον δευτερεον ζτημα. Εναι επσης φυσικ, οι σχσεις Μανουλ Α και Αλξανδρου Γ να γιναν καλτερες μετ τον αφορισμ του Φρειδερκου (σσ. 391-392)27. Οπωσδποτε μως και συμμεριζμενος γενικ τις απψεις της συγγραφως (ο Μανουλ οτε υποσχθηκε οτε και θελε να προσχωρσει στην
25. Βλ. . Βλ. f. Dvornik, Pope Gelasius and Emperor Anastasius, BZ 44 (1951) 111-116. Τις δυο επγειες αρχς και τον ππα Γελσιο προς τον αυτοκρτορα Αναστσιο θα υπενθυμσει ο επσκοπος Ρμων (Reims) Hincmar (820?-882) στο πολκροτο ργο του De ordine palatii, c. 2 (MGH. Fontes iuris germanici antiqui in usum scholarum separatim editi, τμ. 3, κδ. t. GroSS – r. Schieffer, Hannover 1980, 42): Unde, sicut beatus papa Gelasius ad Anastasium imperatorem ex sacris scripturis demonstrat…. Duo sunt, quibus principaliter unacum specialiter cuiusque curae subiectis mundus hic regitur: auctoritas sacra pontificum et regalis potestas.
26. Σμφωνα με τον H. . Σμφωνα με τον H. keller, Die Herrscherurkunden: Botschaften des Privilegie- rungsaktes – Botschaften des Privilegientextes, SCIAM 52(2005) 231-283, δεν πρκειται για διπλωματικ κνηση, αλλ για επικοινωνα στο εσωτερικ, ανμεσα στον ηγεμνα και τους υπηκους αξιωματοχους του, δηλ. απλ εργαλεα της διοκησης, οπτε ο βαθμς το αξωμα που φρει αυτς που τα κομζει δεν χει και τση σημασα, πως συμβανει στα γγραφα εξωτερικς πολιτικς.
27. Θα μποροσε να παρατηρηθε, τι το χωρο του Κνναμου VI, 4, σ. 261, στο . Θα μποροσε να παρατηρηθε, τι το χωρο του Κνναμου VI, 4, σ. 261, στο οποο παραπμπει η συγγραφας (σ. 392, σημ. 305) σως να μην σημανει υποχρεωτικ «αποδοχ της οικουμενικτητας των βυζαντινν αυτοκρατρων», αλλ τ πλαι θος να αναφρεται στο καθεστς που περιγρφει ο Κωνσταντνος Ζ Πορφυρογννητος στο «Περ θεμτων», 94 Pertusi: γνετο καινοτομα ατη δι τ τν μην ποθσθαι τ βασλειον κρτος κα διοκρατοραν χειν κα &

Ε. Το δυτικό Sacrum Imperium και η Βυζαντινή

Documents

Transcript of Ε. Το δυτικό Sacrum Imperium και η Βυζαντινή