1

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: Γιώργος Μπλάνας

Οι Φόνοι της

Οδού Μοργκ

ΕΝΤΓΚΑΡ ΑΛΛΑΝ ΠΟΕ

2

ΟΙ ΦΟΝΟΙ ΤΗΣ Ο∆ΟΥ ΜΟΡΓΚ

3

ΟΙ ΦΟΝΟΙ ΤΗΣ Ο∆ΟΥ ΜΟΡΓΚ1

Ποιο τραγούδι τραγουδούσαν οι Σειρήνες; Με ποιο όνοµα κρυβόταν ο Αχιλλέας ανάµεσα στις γυναίκες;

∆ύσκολα ερωτήµατα, µα όχι εντελώς αναπάντητα.

ΣΕΡ ΤΟΜΑΣ ΜΠΡΑΟΥΝ2 ΟΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ, τις οποίες χαρακτηρίζουµε αναλυτικές, ελάχιστη ανάλυση επιδέχονται καθαυτές. Τις εκτιµούµε µόνον λόγω των αποτελεσµάτων τους. Γνωρίζουµε, µεταξύ άλλων, πως αποτελούν πηγή ζωηρότατης απόλαυσης για κείνον που τις διαθέτει πλουσιοπάροχα. Όπως ένας δυνατός άνδρας καµαρώνει για την σωµατική του ρώµη, και χαίρεται να ασκεί έντονα τους µύες του, έτσι και ο αναλυτής πληµµυρίζει από αγαλλίαση ενώ ασκεί την διανοητική δραστηριότητα του διαχωρίζειν. Αντλεί ευχαρίστηση ακόµη και από τα πλέον ασήµαντα πράγµατα, αρκεί να δίνουν αφορµή στο ταλέντο του να λάµψει. Του αρέσουν τα αινίγµατα, τα πνευµατικά παιχνίδια, τα ιερογλυφικά, και αφιερώνει στην διαλεύκανσή τους το σύνολο της οξυδέρκειάς του, που φαντάζει στην µέση αντίληψη των άλλων υπερφυσική. Όντως, τα κατορθώ-µατά του -που πραγµατοποιούνται µε αυστηρή µεθοδικότητα- περιβάλλονται από µιαν αύρα διαίσθησης.

Η ευχέρεια στην επίλυση προβληµάτων είναι πολύ πιθανόν να βελτιώνεται µε την µελέτη των µαθηµατικών, και ιδιαίτερα του κλάδου, που κακώς µονοπωλεί -λόγω της αναγωγικής µεθόδου που χρησιµοποιεί- το όνοµα της ανάλυσης. Ωστόσο, το να υπολογίζει κανείς δεν σηµαίνει οπωσδήποτε πως αναλύει. Ένας σκακιστής, λόγου χάριν, υπολογίζει, χωρίς να καταβάλει την παραµικρή προσπάθεια ανάλυσης. Όποιος πιστεύει πως το σκάκι χρειάζεται αναλυτικές ικανότητες, το έχει παρεξηγήσει. Εν πάση περιπτώσει

4

δεν προτίθεµαι να συντάξω διατριβή επί του θέµατος˙ απλά προλογίζω ένα κάπως παράξενο αφήγηµα, διατυπώνοντας ορισµένες παρατηρήσεις, που θα µπορούσαν να χαρακτηριστούν τυχαίες. ∆οθείσης της ευκαιρίας, λοιπόν, ας µου επιτραπεί να ισχυριστώ πως οι υψηλότερες δυνάµεις της λογικής σκέψης ωφελούνται περισσότερο από το σεµνότατο παιγνίδι της ντάµας, παρά από την περίτεχνη επιπολαιότητα του σκακιού. Πράγµατι, στο σκάκι, του οποίου οι αλλόκοτες κινήσεις είναι τόσο διαφορικές και µε τόσο διαφορετική αξία, κάθε τι πολύπλοκο εγκαταλείπεται (συχνότατο σφάλµα) για χάρη του προφανούς. Εδώ, κυρίαρχος του παιγνιδιού είναι η προσοχή. Αν χαθεί προς στιγµήν, θα γίνει οπωσδήποτε κάποιο λάθος, που θα έχει σαν αποτέλεσµα µιαν απώλεια ή και την ολοκληρωτική ήττα. Οι πιθανές κινήσεις, που δεν είναι µόνο πολλές αλλά και περίπλοκες, προσφέρουν άπειρες ευκαιρίες για λάθη˙ εννέα στις δέκα περιπτώσεις κερδίζει µάλλον ο πιο προσεχτικός παρά ο πιο έξυπνος. Αντίθετα, στην ντάµα, όπου η βασική κίνηση είναι µία, µε ελάχιστες παραλλαγές, οι πιθανότητες απροσεξίας µειώνονται και η ένταση της προσοχής ατονεί. Τα τυχόν πλεονεκτήµατα του παίκτη οφείλονται καθαρά στην ανωτερότητα της οξυδέρκειάς του. Για να γίνουµε πιο συγκεκρι-µένοι: ας υποθέσουµε ένα παιχνίδι ντάµας, όπου τα εναποµείναντα πιόνια είναι µόνο τέσσερις βασιλιάδες, και ως εκ τούτου δεν προβλέπεται να γίνει κάποιο λάθος. Είναι φανερό πως – εφόσον οι παίκτες είναι ισοδύναµοι -η νίκη µπορεί να προδικαστεί µόνο από µια recherché[ευρηµατική] κίνηση, που είναι αποτέλεσµα µεγάλης διανοητικής προσπάθειας. Μη έχοντας την παραµικρή τυπική διέξοδο, ο αναλυτής ορµά προς το πνεύµα του αντιπάλου του, βολεύεται µια χαρά εκεί µέσα, και όχι σπάνια καταφέρνει να δει αστραπιαία τις µοναδικές κινήσεις (συχνά πολύ απλές), που θα πρέπει να αποφύγει.

Το Ουΐστ3, είναι από καιρό γνωστό για την θετική επίδρασή του στην υπολογιστική δύναµη. Οι εξαιρετικά οξυδερκείς άνθρωποι

5

αντλούν µεγάλη ευχαρίστηση από αυτό το παιγνίδι, ενώ αποφεύ-γουν το σκάκι, το οποίο θεωρούν αφελές. Αναµφίβολα, τίποτε δεν ασκεί την αναλυτική ικανότητα περισσότερο. Μπορεί ο καλύτερος σκακιστής της Χριστιανοσύνης να µην είναι µόνο καλός -ο καλύτερος έστω- σκακιστής. Όµως η ικανότητα στο Ουΐστ είναι ταυτόσηµη µε την ικανότητα σε όλες τις σοβαρές πνευµατικές µάχες, όπου ο νους έχει αντίπαλο τον νου. Όταν λέω ικανότητα, εννοώ την τέλεια γνώση του παιγνιδιού, η οποία συνίσταται στην κατανόηση όλων των πηγών άντλησης νοµίµου πλεονεκτήµατος. Οι πηγές αυτές είναι πολλές, πολύ διαφορετικές, και βρίσκονται συνήθως στα λαγούµια της σκέψης, που δεν µπορεί να φτάσει η κοινή λογική.

Η προσεκτική παρατήρηση ισοδυναµεί µε ισχυρή µνήµη. Ένας παρατηρητικός σκακιστής µπορεί να πετύχει και στο Ουΐστ. Οι κανόνες του Χόιλ4, που βασίζονται στον απλό µηχανισµό του παιχνιδιού, είναι εν γένει επαρκώς κατανοητοί. Έτσι, η µνήµη και οι µεθοδικές -µε το βιβλίο στο χέρι- κινήσεις θεωρούνται ως τα κατεξοχήν χαρακτηριστικά του καλού παιξίµατος. Πέραν όµως των ορίων ισχύος αυτού του απλού κανόνα, υφίσταται η δεξιότητα του αναλυτή. Ο αναλυτής συγκεντρώνει σιωπηλά πλήθος παρατηρήσεις και συµπεράσµατα. Βέβαια, το ίδιο κάνουν και οι αντίπαλοί του. Η ανωτερότητα των δικών του πληροφοριών δεν έγκειται τόσο στην αξία των συµπερασµάτων όσο στην ποιότητα των παρατηρήσεων. Εδώ, η απαιτούµενη γνώση αφορά στο τι παρατηρείς. Ο παίκτης µας δεν θέτει το παραµικρό όριο στον εαυτό του, ούτε, επειδή αντικείµενό του είναι το παιγνίδι, απορρίπτει συµπεράσµατα που προέρχονται από εξωτερικούς παράγοντες. Εξετάζει το ύφος του συµπαίκτη του, συγκρίνοντάς το µε το ύφος των αντιπάλων του. Μελετά τον τρόπο µε τον οποίο κρατά καθένας τα χαρτιά του, συχνά υπολογίζοντας τις αξίες τους από τις µατιές που τους ρίχνουν οι παίκτες˙ από «ατού» σε «ατού», κι από «δικαίωµα» σε «δικαίωµα». Παρατηρεί κάθε αλλαγή στα πρόσωπα των παικτών,

6

σχηµατίζοντας έτσι ένα σηµαντικό απόθεµα αναγνωρίσιµων συναισθηµατικών µεταπτώσεων, από την βεβαιότητα µέχρι την έκπληξη, κι από την αίσθηση του θριάµβου µέχρι την λύπη. Από τον τρόπο µε τον οποίο γίνεται ένα «κόλπο», ο αναλυτής µπορεί να εικάσει αν αυτός που το έκανε είναι σε θέση να το ξανακάνει. Καταλαβαίνει πότε µια κίνηση είναι προσποίηση, από τον τρόπο µε τον οποίο έπεσε το χαρτί στο τραπέζι. Μια αµηχανία, µια απρόσεκτη κουβέντα, το πέσιµο ή το γύρισµα ενός χαρτιού -µε την αγωνία ή την αφροντισία που συνοδεύουν την προσπάθεια απόκρυψης της λανθασµένης ενέργειας- η στενοχώρια, η αργοπο-ρία, η βιασύνη, ο φόβος, όλα αυτά παρέχουν στην έµφυτη αντίληψη του αναλυτή σοβαρές ενδείξεις για την ορθότητα των εικασιών του. Μετά από δύο ή τρεις γύρους, είναι σε θέση να κατανοήσει απόλυτα την τεχνική κάθε αντιπάλου, και να µαντέψει τον συνδυασµό των φύλλων του. Κανονίζει πια τα χαρτιά του, σαν να είχαν οι άλλοι τα δικά τους ανοιχτά.

Ωστόσο, η ικανότητα της ανάλυσης δεν πρέπει να συγχέεται µε την απλή εξυπνάδα. Ο αναλυτής είναι κατ’ ανάγκην έξυπνος, ενώ ο απλά ευφυής είναι συνήθως ανίκανος για αναλυτική σκέψη. Η συµπερασµατική ή συνδυαστική δύναµη που έχει συνήθως η ευφυΐα και που οι ψυχίατροι (εσφαλµένα κατά την γνώµη µου) θεωρούν ως αρχέγονη δύναµη, παρατηρείται συχνότατα και σε άτοµα που η νοηµοσύνη τους αγγίζει τα όρια της ηλιθιότητας. Ήδη πολλοί ηθολόγοι συγγραφείς το έχουν παρατηρήσει αυτό. Βέβαια, ανάµεσα στην εξυπνάδα και την αναλυτική ικανότητα υπάρχει πολύ µεγαλύτερη διαφορά, από εκείνη που υπάρχει ανάµεσα στην φαντασία και την φαντασιοπληξία. Όµως, σε γενικές γραµµές, είναι ανάλογη. Έτσι, καταλήγει κανείς στο συµπέρασµα πως οι ευφυείς είναι κατά κανόνα και φαντασιόπληκτοι, ενώ οι πραγµατικά ευφάνταστοι δεν είναι παρά αναλυτικά πνεύµατα.

7

Η ιστορία που ακολουθεί είναι -κατά κάποιον τρόπο- ένα είδος «κάλυψης» όσων ήδη προτάθηκαν. Τουλάχιστον έτσι παρουσιά-ζεται στον αναγνώστη.

Την άνοιξη και εν µέρει το καλοκαίρι του 18** βρισκόµουν στο Παρίσι, όπου γνωρίστηκα µε τον Μεσιέ Σ. Αύγουστο Ντυπέν. Ο νεαρός αυτός ευγενής κατάγονταν από µια πραγµατικά εξαίρετη και ένδοξη οικογένεια, αλλά εξ αιτίας πλήθους δυσάρεστων γεγονότων, είχε πέσει σε τέτοια φτώχεια, ώστε η ενεργητικότητα του χαρακτήρα του λύγισε, κι έπαψε να εµφανίζεται στον κόσµο ή να ενδιαφέρεται για την ανάκτηση της περιουσίας του. Από αβροφροσύνη των πιστωτών του, διατήρησε ένα µικρό υπόλοιπο της πατρικής περιουσίας του. Με το εισόδηµα που έπαιρνε, και µε αιµατηρές οικονοµίες, κατόρθωνε να εξασφαλίζει τα προς το ζειν, χωρίς να ποθεί και τα περιττά. Μόνη του αδυναµία ήταν τα βιβλία. Αλλά στο Παρίσι τα βιβλία δεν θεωρούνται πολυτέλεια.

Συναντηθήκαµε για πρώτη φορά σ’ ένα σκοτεινό παλαιοβιβλι-οπωλείο της Οδού Μονµάρτ, όπου αναζητούσαµε και οι δύο το ίδιο αξιόλογο και σπάνιο βιβλίο, µε αποτέλεσµα να γνωριστούµε. Από τότε συναντηθήκαµε πολλές φορές. Ενδιαφέρθηκα για την µικρή ιστορία της οικογενείας του, την οποία µου διηγήθηκε λεπτοµερώς, µε την ειλικρίνεια ενός Γάλλου που µιλά για τον εαυτό του. Εξεπλάγην από την απέραντη έκταση των γνώσεών του. Ιδιαίτερα βαθιά εντύπωση µου έκαναν η άγρια ενάργεια και η θαυµαστή ζωντάνια της φαντασίας του. Γυρεύοντας στο Παρίσι διάφορα ενδιαφέροντα πράγµατα, αισθάνθηκα πως η συναναστροφή µου µ’ έναν τέτοιον άνθρωπο, θα ήταν για µένα θησαυρός ανεκτίµητος. Το συναίσθηµά µου αυτό του το εξοµολογήθηκα µε κάθε ειλικρίνεια.

Στο τέλος, αποφασίσαµε πως για όσο διάστηµα θα έµενα στο Παρίσι, καλά θα ήταν να συγκατοικούµε. Καθώς οι οικονοµικές µου δυνατότητες ήταν κάπως καλύτερες από τις δικές του, µου επέτρεψε να ενοικιάσω, και να επιπλώσω µε τον κάπως υπερβολικά µελαγχολικό ρυθµό που ταίριαζε και τους δυο µας, σε µιαν ερηµική

8

γωνιά του Σαιν Ζερµέν, ένα ετοιµόρροπο και αλλόκοτο µέγαρο, εγκαταλειµµένο από καιρό λόγω διαφόρων δεισιδαιµονιών, στις οποίες εµείς δεν δίναµε σηµασία. Αν ο κόσµος µάθαινε τον τρόπο µε τον οποίο ζούσαµε, θα µας θεωρούσε τρελούς˙ ίσως αρκετά ακίνδυνους, αλλά τρελούς. Η αποµόνωσή µας ήταν απόλυτη. ∆εν δεχόµαστε ποτέ επισκέψεις. Κρατήσαµε ζηλότυπα το µυστικό την νέα κατοικία µας από τους προηγούµενους γνωστούς µας, αν και ο Ντυπέν είχε πάψει από καιρό να έχει γνωστούς και φίλους στο Παρίσι.

Ζούσαµε µόνοι, µε συντροφιά τον εαυτό µας. Ο φίλος µου είχε την bizarrerie [ιδιοτροπία] (πώς αλλιώς να την ονοµάσω;) να είναι ερωτευµένος µε την νύχτα. Ενέδωσα και σ’ αυτήν την µανία του, χωρίς την παραµικρή αντίσταση, εγκαταλείποντας την ψυχή µου στις φαντασιοπληξίες του. Η νύχτα, η σκοτεινή αυτοκράτειρα, δεν µας ήταν πάντα πιστή, αλλά εµείς µπορούσαµε να εκβιάζουµε την παρουσία της. Με την πρώτη υποψία αυγής, κλείναµε τις τεράστιες γρίλιες του παλιού µας µεγάρου, ανάβαµε ένα δυο κεριά που φώτιζαν το περιβάλλον µας µε το ωχρό και ασθενικό φως τους, και µε την βοήθειά τους πελαγοδροµούσαµε στα όνειρά µας, διαβά-ζοντας, γράφοντας ή κουβεντιάζοντας, ώσπου το ρολόι µας ειδοποιούσε πως έφτασε το αληθινό σκοτάδι. Τότε παίρναµε τους δρόµους ο ένας πλάι στον άλλο, συνεχίζοντας τις κουβέντες της ηµέρας, περιπλανώµενοι σε αποµακρυσµένες γειτονιές µέχρι αργά, αναζητώντας, µέσα στ’ άγρια φώτα και τα σκοτάδια της τεράστιας πόλης, την απεραντοσύνη της πνευµατικής έξαρσης, που πολλοί µόνο στην επίµονη και ψυχρή έρευνα µπορούν να βρουν.

Κάτι τέτοιες ώρες δεν µπορούσα παρά να παρατηρώ και να θαυµάζω (παρόλο που η πλούσια πνευµατικότητά µου µε είχε εντελώς προετοιµάσει) την παράξενη αναλυτική ικανότητα του Ντυπέν. Κι εκείνος φαινόταν πολύ ευχαριστηµένος να την εξασκεί, αν όχι να την επιδεικνύει. Πολλές φορές µάλιστα, δεν δίσταζε να µου εξοµολογείται την ευχαρίστηση που ένοιωθε. Κόµπαζε, µ’ ένα

9

αινιγµατικό χαµόγελο, πως οι περισσότεροι άνθρωποι ήταν γι’ αυτόν πλασµένοι από γυαλί. Τον ισχυρισµό του τον αποδείκνυε συνήθως µε εκπληκτικά δείγµατα της φοβερής εµπειρίας του. Τις στιγµές αυτές, η συµπεριφορά του ήταν ψυχρή και κάπως αφηρηµένη. Τα µάτια του έχαναν κάθε έκφραση και η φωνή του -πλούσια φωνή τενόρου- έβγαινε τρεµουλιαστή και κάπως οργισµένη, όχι όµως και χωρίς κάποιον τόνο περίσκεψης ή ειλικρίνειας. Παρατηρώντας τον, θυµόµουν συχνά την παλαιά φιλοσοφική διδασκαλία για την ∆ιπλή Ψυχή, και διασκέδαζα πολύ µε την σκέψη ενός διπλού Ντυπέν: ο δηµιουργικός και ο αναλυτικός.

Μην βάλετε µε το νου σας πως όλες αυτές οι λεπτοµέρειες είναι γιατί προτίθεµαι να σας διηγηθώ καµιά ιστορία µυστηρίου ή να συνθέσω κανένα ροµαντικό µυθιστόρηµα. Ό,τι είπα για τον Γάλλο, είναι απλώς αποτέλεσµα της µελέτης µιας ερεθισµένης ή αν θέλετε ασθενούσης διάνοιας. Και για να συγκεκριµενοποιήσω τις παρατηρήσεις µου µ’ ένα παράδειγµα, ακούστε το παρακάτω. Ίσως κάνω µ’ αυτό εναργέστερη την ιδέα µου.

Μια νύχτα περπατούσαµε άσκοπα σ’ ένα βρώµικο στενοσόκακο του Παλαί Ρουαγιάλ. Βυθισµένοι στις σκέψεις µας, είχαµε να ανταλλάξουµε κουβέντα τουλάχιστον για ένα τέταρτο, όταν ξαφνικά ο Ντυπέν είπε:

«Στην πραγµατικότητα είναι κοντούτσικος. Γι’ αυτό θα τα κατάφερνε καλύτερα στο Βαριετέ!»

«∆εν υπάρχει αµφιβολία γι’ αυτό» απάντησα εγώ αστόχαστα, χωρίς καν να αντιληφθώ τον αλλόκοτο τρόπο µε τον οποίο ο φίλος µου είχε συλλάβει τι σκεπτόµουν. Τόσο απορροφηµένος ήµουν. Χρειάστηκα ένα ολόκληρο λεπτό για να συγκεντρωθώ, και να νοιώσω δυνατή έκπληξη.

«Ντυπέν» είπα σοβαρά, «αυτό είναι πέρα από την λογική µου. ∆εν διστάζω να σου πω πως έχω µείνει κατάπληκτος˙ µόλις και µετά βίας εµπιστεύοµαι τις αισθήσεις µου. Πώς είναι δυνατόν να

10

ξέρεις ότι σκεπτόµουν...» Εδώ σταµάτησα, για να αποκλείσω κάθε αµφιβολία µου αν ήξερε πραγµατικά ποιον σκεπτόµουν.

«...τον Σαντιγύ!» είπε ο Ντυπέν. «Γιατί σταµατάς; Σκεφτόσουν ότι το µικρό ανάστηµά του δεν ταιριάζει στην τραγωδία».

Πραγµατικά, αυτό ακριβώς συλλογιζόµουν. Ο Σαντιγύ ήταν ένας quondam [πρώην] µπαλωµατής της Οδού Σαιν Ντενύ. Είχε ερωτευθεί ξαφνικά το θέατρο κι επιχείρησε να παίξει τον rôle [ρόλο] του Ξέρξη στην τραγωδία του Κρεµπιγιόν5. Η κακή του ηθοποιία έγινε αφορµή να δουν το φως πολλές σάτιρες εναντίον του.

«Πες µου, για όνοµα του Θεού, την µέθοδο που χρησιµοποιείς -αν υπάρχει µέθοδος- για να βολιδοσκοπήσεις την ψυχή µου σε τούτη εδώ την υπόθεση» φώναξα, πολύ πιο κατάπληκτος απ’ όσο έδειχνα.

«Ο µανάβης» είπε ο φίλος µου, «ήταν η αιτία για να φτάσεις στο συµπέρασµα πως ο πρώην µπαλωµατής δεν είναι αρκετά ψηλός για Ξέρξης et id genus omne [και τα σχετικά]».

«Ο µανάβης; Με καταπλήσσεις. ∆εν γνωρίζω κανέναν µανάβη».

«Ωστόσο, µανάβης ήταν ο άνθρωπος που έπεσε πάνω σου µόλις µπήκαµε σ’ αυτόν τον δρόµο, πριν ένα τέταρτο».

Πραγµατικά, το θυµήθηκα εκείνη την στιγµή. Κάποιος µανάβης, που είχε στο κεφάλι του ένα µεγάλο καλάθι µε µήλα, έπεσε απρόσεκτα πάνω µου και σχεδόν µε πέταξε κάτω, ενώ στρίβαµε από την Οδό Σ. στο στενό βαδίζαµε τώρα. Τι σχέση Όµως µου ήταν αδύνατο να καταλάβω τι σχέση είχαν όλα αυτά µε τον Σαντιγύ.

Στα λόγια του Ντυπέν δεν υπήρχε ίχνος charlâtanerie [αγυρτείας].

11

Αναζητώντας, µέσα στ’ άγρια φώτα και τα σκοτάδια της τεράστιας πόλης, την απεραντοσύνη της πνευµατικής έξαρσης, που πολλοί µόνο στην επίµονη και

ψυχρή έρευνα µπορούν να βρουν.

12

«Θα σου εξηγήσω, και θα τα καταλάβεις όλα» µου είπε. «αµέσως µόλις κάνουµε ανάποδα την πορεία των σκέψεών σου, ξεκινώντας από την στιγµή που σου µίλησα και πηγαίνοντας προς την rencontre [σύγκρουση] µε τον µανάβη. Να οι σηµαντικότεροι κρίκοι αυτής της αλυσίδας: ο Σαντιγύ, ο Ωρίων6, ο ∆ρ. Νικόλ7, ο Επίκουρος, η Στερεοτοµία8, οι πέτρες του δρόµου, ο µανάβης».

Μερικοί άνθρωποι δεν έτυχε ποτέ να κάνουν προς τα πίσω τα βήµατα, µε τα οποία η σκέψη τους έφτασε σε ορισµένα συµπεράσµατα. Το εγχείρηµα είναι συχνά πολύ ενδιαφέρον, και ο πρωτόπειρος µένει έκπληκτος διαπιστώνοντας πόσο µακριά βρίσκεται η αφετηρία από τον στόχο, και πόση ασυναρτησία απλώνεται ανάµεσά τους. Αυτό µου συνέβη όταν άκουσα τι είπε ο Γάλλος, κι αναγνώρισα πως ήταν όλα αλήθεια.

«Αν θυµάµαι καλά, µιλούσαµε για άλογα, λίγο πριν αφήσουµε την οδό Σ.» συνέχισε εκείνος. «Καθώς µπαίναµε σε τούτο τον δρόµο, µας προσπέρασε βιαστικά ένας µανάβης, µ’ ένα µεγάλο καλάθι στο κεφάλι, και σε στρίµωξε κοντά σ’ ένα µεγάλο σωρό πέτρες, στο σηµείο όπου ο δρόµος επισκευάζεται. Με το στρίµωγµα, αναγκάστηκες να πατήσεις πάνω σε µια χαλαρωµένη πλάκα, γλίστρησες και στραµπούλιξες λιγάκι τον αστράγαλό σου. Φάνηκες αρκετά θυµωµένος και κατσούφιασες. Μουρµούρισες µερικές λέξεις, έριξες µια µατιά στο σωρό και ύστερα προχώρησες σιωπηλός. ∆εν είχα πρόθεση να εξετάσω τις πράξεις σου, αλλά τώρα τελευταία η παρατηρητικότητα µου έχει γίνει ένα είδος έµµονης συνήθειας. Στην συνέχεια, προσήλωσες το βλέµµα σου στο έδαφος, παρατηρώντας εξοργισµένος τις λακκούβες και τα ρείθρα του πεζοδροµίου. Έτσι κατάλαβα πως σκεπτόσουν ακόµη τις πέτρες, κι αυτό κράτησε ώσπου φτάσαµε στην µικρή Οδό Λαµαρτίν, που έχει στρωθεί δοκιµαστικά µε βιδωτές πλάκες. Εδώ, η όψη σου φωτίστηκε κι αντιλήφθηκα τα χείλη σου να σαλεύουν. Μουρµούρισες την λέξη Στερεοτοµία, έναν όρο που µου θύµισε το είδος του οδοστρώµατος. Ξέρω βέβαια πως δεν µπορείς να σκεφτείς

13

την στερεοτοµία, χωρίς να φέρεις στο νου σου τον Επίκουρο και την θεωρία του περί ατόµων, από την στιγµή που προ ηµερών είχαµε συζητήσει το θέµα, και θυµάσαι που λέγαµε ότι οι ασαφείς µαντείες αυτού του σοφού Έλληνα είχαν επιβεβαιωθεί από την πρόσφατη διατύπωση της Υπόθεσης των Νεφελωµάτων. Ήταν αδύνατον λοιπόν, ύστερα απ’ όλα αυτά, να µην σηκώσεις τα µάτια προς τον ουρανό και συγκεκριµένα προς το νεφέλωµα του Ωρίωνα. Έτσι κι έκανες, πράγµα που µου επιβεβαίωσε ότι βρισκόµουν στο σωστό δρόµο.

»Αλλά στο χθεσινό φύλλο του σατιρικού περιοδικού Μουσείο, δηµοσιεύθηκε µια σάτιρα µε πικρούς υπαινιγµούς για την αλλαγή του ονόµατος του πρώην µπαλωµατή και την οικειοποίηση των κοθόρνων απ’ αυτόν. Ο πικρόχολος συντάκτης παρέθετε κι ένα λατινικό στίχο, για τον οποίο έχουµε συζητήσει συχνά. Εννοώ τον στίχο:

Perdidit antiquum litera prima sonum [Το πρώτο γράµµα έχασε τον πρώτο του ήχο]

Όπως λέγαµε, ο στίχος αναφέρονταν στον Ωρίωνα [Orion], που παλιότερα γραφόταν Urion. Με τόσες κουβέντες που κάναµε επί του θέµατος, δεν το είχες ξεχάσει εντελώς. Ότι το συνδύασες µε τον Σαντιγύ, φάνηκε από το χαµόγελό σου.

Προφανώς σκέφτηκες πως ο δυστυχής πρώην µπαλωµατής είχε πάει ολωσδιόλου χαµένος. Μέχρι εκείνη την στιγµή περπατούσες σκυφτός. Από κει και πέρα τεντώθηκες σ’ όλο σου το ύψος. Ήµουν σίγουρος πια πως σκεφτόσουν το µικρό ανάστηµα του Σαντιγύ. Και τότε διέκοψα τις σκέψεις σου, για να κάνω παρατηρήσω πως ο φίλος µας είναι κοντούτσικος, και θα τα κατάφερνε καλύτερα στο Βαριετέ».

14

∆εν είχε περάσει πολύ καιρός από το περιστατικό, όταν κοιτάζοντας την απογευµατινή έκδοση της Εφηµερίδος των ∆ικαστηρίων, µας τράβηξε την προσοχή το παρακάτω δηµοσίευµα:

‘ΑΛΛΟΚΟΤΟΙ ΦΟΝΟΙ: Σήµερα, γύρω στις 3 το πρωί, απαίσιες και παρατεταµένες κραυγές, που έρχονταν από τον τέταρτο όροφο ενός σπιτιού της Οδού Μοργκ, σήκωσαν στο πόδι την συνοικία Σαιν Ροκ. Το σπίτι αυτό είναι γνωστό πως ανήκει σε κάποια Μαντάµ Λεσπανέιγ και στην κόρη της, ∆εσποινίδα Καµίλλη Λεσπανέιγ. Ύστερα από αρκετές αργοπορηµένες απόπειρες να παραβιαστεί οµαλά η πόρτα, χρησιµοποιήθηκε λοστός και οκτώ ή δέκα γείτονες µπήκαν στο σπίτι, συνοδευόµενοι από δύο gendarmes [Αστυνοµικούς]. Όµως οι κραυγές είχαν πάψει. Καθώς ανέβαιναν την σκάλα του πρώτου ορόφου, ακούστηκαν δύο ή και περισσότερες φωνές, σαν κάποιοι να φιλονικούσαν άγρια στο επάνω µέρος του σπιτιού. Όταν έφτασαν στον δεύτερο όροφο, οι φωνές σίγησαν κι απλώθηκε απόλυτη ησυχία σε όλο το σπίτι. Χωρίστηκαν κι άρχισαν να ερευνούν τα δωµάτια. Στο πίσω µέρος του σπιτιού, όπου βρίσκεται το τέταρτο διαµέρισµα, ένα µεγάλο δωµάτιο ήταν κλειδωµένο από µέσα. Αναγκάστηκαν να παραβιάσουν την πόρτα, και τότε βρέθηκαν µπροστά σ’ ένα αποτρόπαιο θέαµα, που τους γέµισε όλους µε δέος και κατάπληξη.

’Χάος επικρατούσε στο δωµάτιο. Τα έπιπλα ήταν σπασµένα και τα κοµµάτια τους πεταµένα παντού. Υπήρχε µόνον ένα κρεβάτι. Το στρώµα του είχε αποσπαστεί και ήταν πεταµένο στο πάτωµα καταµεσής του δωµατίου. Σε µια καρέκλα βρισκόταν ένα ξυράφι γεµάτο αίµατα. Στο τζάκι βρέθηκαν δύο τρεις µακριές τούφες γκρίζα µαλλιά, επίσης µατωµένα. Ήταν φανερό πως είχαν ξεριζωθεί. Στο πάτωµα βρέθηκαν τέσσερα Ναπολεόνια9, ένα σκουλαρίκι από τοπάζι, τρία µεγάλα ασηµένια κουτάλια, τρία µικρότερα από métal d'Alger [αλπακά], και δύο τσάντες µε τέσσερις χιλιάδες Φράγκα περίπου. Τα συρτάρια ενός bureau [γραφείου], που βρισκόταν στην γωνία, είχαν παραβιαστεί και

15

λεηλατηθεί, αν και πολλά πράγµατα είχαν µείνει ακόµη µέσα. Ένα µικρό σιδερένιο χρηµατοκιβώτιο βρέθηκε κάτω από το στρώµα (όχι κάτω από το κρεβάτι). Ήταν ανοιχτό, µε το κλειδί ακόµη περασµένο στην κλειδαριά. Μέσα δεν είχε παρά λίγα χαρτιά µικρής αξίας, και ορισµένα παλαιά γράµµατα.

’ Ίχνη της Μαντάµ Λεσπανέιγ δεν βρέθηκαν. Όµως παρατήρησαν πως υπήρχε σκορπισµένη πολλή στάχτη γύρω στο τζάκι, και ψάχνοντας στην καπνοδόχο, βρήκαν (ανατριχιάζει και που το σκέφτεται κανείς!) το πτώµα της κόρης µε το κεφάλι προς τα κάτω. Το κορµί της, που ήταν ακόµη ζεστό, έφερε πολλές κακώσεις, οφειλόµενες, το δίχως άλλο, στην σκληρότητα µε την οποία την έσυραν, σε αρκετά µεγάλη απόσταση, µέχρι την καπνοδόχο. Στο πρόσωπο του πτώµατος υπήρχαν µεγάλες γρατσουνιές και στον λαιµό του µελανά σηµάδια και βαθιά ίχνη από νύχια, σαν να είχε στραγγαλιστεί.

’Αφού έψαξαν όλο το σπίτι, τα µέλη της οµάδας προχώρησαν σε µια µικρή πλακόστρωτη αυλή, στο πίσω µέρος του σπιτιού. Εκεί βρήκαν το πτώµα της γηραιάς Κυρίας, µε τον λαιµό κοµµένο τόσο βαθιά, ώστε µε την πρώτη προσπάθεια που έκαναν να µετακινήσουν την νεκρή, το κεφάλι έπεσε. Τόσο το σώµα όσο και το κεφάλι της γηραιάς Κυρίας, έφεραν τροµερές κακώσεις. Ιδιαίτερα το σώµα της, ήταν τόσο κακοποιηµένο, ώστε µόλις και µετά βίας διατηρούσε το ανθρώπινο σχήµα του.

’Απ’ όσο γνωρίζουµε τουλάχιστον, δεν ρίχτηκε ακόµη το παραµικρό φως σ’ αυτό το φρικτό µυστήριο’.

Στο φύλλο της εποµένης αναφέρονταν οι ακόλουθες λεπτοµέρειες.

‘Η τραγωδία της Οδού Μοργκ. Πολλά άτοµα εξετάστηκαν ως τώρα σχετικά µε την αλλόκοτη και φοβερή αυτή υπόθεση» (στην Γαλλία η λέξη υπόθεση δεν έχει ακόµη εκείνο το επιπόλαια πονηρό νόηµα που έχει σε µας) «αλλά τίποτε δεν ξεκαθαρίστηκε ακόµη,

16

ώστε να ριχτεί κάποιο φως. Παρακάτω δηµοσιεύουµε τα πρακτικά των ανακρίσεων:

’Πωλίν Ντιµπούργκ˙ πλύστρα. Καταθέτει πως απ’ εδώ και τρία χρόνια γνώριζε και τις δύο νεκρές, και έπλενε τα ρούχα τους. Η γηραιά Κυρία και η κόρη της φαίνονταν να έχουν καλή σχέση˙ κάτι περισσότερο µάλιστα: ήταν αφοσιωµένες η µία στην άλλη. Στην πληρωµή ήταν τακτικότατες. Για τον τρόπο και τα µέσα της ζωής τους δεν γνωρίζει τίποτε. Πάντως είχε την πληροφορία ότι η Μαντάµ Λεσπανέιγ ήταν χαρτορίχτρα. Οι φήµες έλεγαν πως η γηραιά Κυρία είχε κοµπόδεµα. Όποτε πήγε για να πάρει τα άπλυτα ή να φέρει τα καθαρά, δεν συνάντησε ξένο πρόσωπο στο σπίτι. Υπηρέτης δεν υπήρχε κανείς. Μόνο ο τέταρτος όροφος ήταν επιπλωµένος.

’Πιερ Μορώ˙ καπνοπώλης. Καταθέτει ότι προµήθευε, επί τέσσερα χρόνια, ταµπάκο και φυτίλι στην Μαντάµ Λεσπανέιγ. Οι δύο νεκρές κατοικούσαν στο σπίτι αυτό πάνω από έξι χρόνια. Προηγουµένως το ενοικίαζαν σε κάποιον κοσµηµατοπώλη, που υπενοικίαζε τα επάνω δωµάτια σε διάφορα άτοµα. Το σπίτι ήταν περιουσία της Μαντάµ Λ. Είχε βαρεθεί την συµπεριφορά των ενοικιαστών και δεν έβαζε πια κανέναν. Η γηραιά Κυρία ήταν ξεµωραµένη. Την κόρη της ο µάρτυρας την είχε δει πέντε ή έξι φορές, κατά τα έξι τελευταία χρόνια. Και οι δύο έκαναν εξαιρετικά αποτραβηγµένη ζωή. Ο κόσµος πίστευε πως είχαν λεφτά. Είχε ακούσει κι αυτός στην γειτονιά πως η Μαντάµ Λεσπανέιγ έλεγε την µοίρα, µα δεν πίστευε τέτοιο πράγµα. Τα µόνα πρόσωπα που είχε δει να µπαινοβγαίνουν στο σπίτι ήταν ένας βαστάζος (µία ή δύο φορές) κι ένας γιατρός (οκτώ ή δέκα φορές).

’Οι καταθέσεις των περισσοτέρων γειτόνων ήταν περίπου ίδιες. ∆εν αναφέρθηκε κανένας τακτικός επισκέπτης στο σπίτι των δύο νεκρών γυναικών. Κανείς δεν ήξερε αν είχαν στενούς συγγενείς. Τα εξώφυλλα των παραθύρων, που έβλεπαν στον δρόµο, τα άνοιγαν σπανίως. Το ίδιο και τα παράθυρα του πίσω µέρους του σπιτιού,

17

εκτός από ένα δωµάτιο στον τέταρτο όροφο. Το σπίτι ήταν καλούτσικο και όχι πολύ παλιό.

’Ισίδωρος Μυζέ˙ gendarme [Αστυνοµικός]. Καταθέτει ότι εκλήθη στο σπίτι περί τις τρεις τα ξηµερώµατα. Βρήκε στην εξώπορτα είκοσι έως τριάντα άτοµα, που προσπαθούσαν να την παραβιάσουν. Στο τέλος την παραβίασαν µε ξιφολόγχη και όχι µε λοστό. ∆ε δυσκολεύτηκαν πολύ να την ανοίξουν. Ήταν δίφυλλη και ξεµαντάλωτη επάνω και κάτω. Οι κραυγές συνεχίζονταν ως την στιγµή που παραβιάστηκε η πόρτα. Αµέσως µετά σταµάτησαν. Έµοιαζαν µε κραυγές ανθρώπου ή ανθρώπων που βρίσκονταν σε µεγάλη αγωνία. Ήταν δυνατές και συνεχείς. Ο µάρτυς προχώρησε στην σκάλα. Όταν έφτασε στον πρώτο όροφο, άκουσε δύο φωνές να µαλώνουν δυνατά. Η µια ήταν τραχιά και η άλλη στριγκή και πολύ περίεργη. Μπόρεσε να ξεχωρίσει µερικές λέξεις από την πρώτη. Έχει την ιδέα πως ήταν φωνή Γάλλου. Επίσης ήταν βέβαιος πως η φωνή ήταν ανδρική. Οι λέξεις που ξεχώρισε είναι sacré [καταραµένε] και diable [διάβολε]. Η στριγκή φωνή ήταν -κατά την άποψή του- φωνή ξένης γυναίκας. ∆εν µπόρεσε να καταλάβει τι έλεγε, µα πιστεύει πως µιλούσε ισπανικά. Η περιγραφή του δωµατίου και των πτωµάτων συµφωνούσε µε την περιγραφή που δώσαµε στο χθεσινό µας φύλλο.

’Ερίκος Ντυβάλ˙ γείτονας, χρυσοχόος. Καταθέτει ότι µπήκε στο σπίτι µε την πρώτη οµάδα. Επιβεβαιώνει την κατάθεση του Μυζέ. Μόλις παραβίασαν την πόρτα και µπήκαν, την ξανάκλεισαν αµέσως, για να κρατήσουν έξω το πλήθος που είχε µαζευτεί. Κατά την γνώµη του, η στριγκή φωνή ανήκε µάλλον σε Ιταλό. Πάντως

είναι βέβαιος πως δεν ανήκε σε Γάλλο. Αν η φωνή ήταν ανδρική ή γυναικεία, δεν µπορεί να το βεβαιώσει. Ίσως να ήταν γυναικεία. Ιταλικά ο µάρτυς δεν γνωρίζει. Από τον τόνο όµως, κρίνει πως ο οµιλητής ήταν Ιταλός. Την Μαντάµ Λεσπανέιγ και την κόρη της τις γνώριζε καλά. Μάλιστα, είχε κουβεντιάσει µαζί τους

18

πολλές φορές. Επίσης βεβαιώνει πως η στριγκή φωνή δεν ανήκε σε καµία από τις δύο.

’...Οντενχάιµερ˙ restaurateur [εστιάτωρ]. Προσήλθε αυθόρµητα ως µάρτυς. Επειδή δεν µιλούσε γαλλικά, έδωσε την κατάθεσή του µε διερµηνέα. Γεννήθηκε στο Άµστερνταµ. Περνούσε τυχαία έξω από το σπίτι, την ώρα που ακούστηκαν οι κραυγές. Κράτησαν κάµποσα λεπτά, ίσως δέκα. Ήταν δυνατές, απαίσιες και απελπισµένες. Μπήκε µε τους άλλους στο κτίριο. Επιβεβαίωσε όλα τα σηµεία των προηγουµένων καταθέσεων, πλην ενός: είναι βέβαιος πως η στριγκή φωνή ήταν ανδρική και µάλιστα Γάλλου. ∆εν µπόρεσε να ξεχωρίσει λόγια, γιατί οι φωνές ήταν δυνατές, γρήγορες, τροµαγµένες και θυµωµένες. Η τραχιά φωνή είπε sacré [καταραµένε], diable [διάβολε], και µία φορά mon Dieu [Θεέ µου].

’Ιούλιος Μινιώ˙ τραπεζίτης. Μινιώ και Υιός, Οδός Ντιλοβίν. Είναι ο γηραιότερος Μινιώ. Η Μαντάµ Λεσπανέιγ είχε κάποια περιουσία. ∆ιατηρούσε ανοιχτό λογαριασµό στην τράπεζά του, από την άνοιξη του **** (πριν από επτά χρόνια). Έκανε συχνά µικροκαταθέσεις. ∆εν είχε πραγµατοποιήσει την παραµικρή ανάληψη µέχρι τρεις ηµέρες πριν τον φόνο της, οπότε απέσυρε προσωπικά 4.000 Φράγκα. Το ποσόν κατεβλήθη σε χρυσό, που τον µετέφερε στο σπίτι της ένας υπάλληλος.

’Αδόλφος Λεµπόν˙ υπάλληλος της Μινιώ και Υιός. Καταθέτει πως το µεσηµέρι της συγκεκριµένης ηµέρας, συνόδευσε την Μαντάµ Λεσπανέιγ στο σπίτι της, µε 4.000 Φράγκα σε δύο τσάντες. Την πόρτα άνοιξε η ∆εσποινίς Λεσπανέιγ, η οποία πήρε από τα χέρια του την µία από τις δύο τσάντες, ενώ η γηραιά Κυρία τον απάλλαξε από την άλλη. Αυτός χαιρέτησε και έφυγε. Στον δρόµο δεν είδε κανέναν εκείνη την ώρα. Είναι πάροδος˙ πολύ ήσυχη.

’Ουίλιαµ Μπερντ˙ ράφτης. Καταθέτει πως µπήκε στο σπίτι µε τον κόσµο που είχε µαζευτεί από κάτω. Είναι Άγγλος. Ζει στο Παρίσι δυο χρόνια. Άκουσε καθαρά τις φωνές που φιλονικούσαν. Η τραχιά ανήκε σε Γάλλο. Κατάφερε να ξεχωρίσει αρκετές λέξεις,

19

αλλά δεν τις θυµάται όλες. Άκουσε καθαρά τις λέξεις sacré [καταραµένε] και mon Dieu [Θεέ µου]. Την ίδια στιγµή, ακούστηκε ένας θόρυβος, σαν να πάλευαν πολλά άτοµα˙ σπρωξιές, χτυπήµατα... Η στριγκή φωνή ήταν πολύ δυνατή, δυνατότερη από την τραχεία. Το αποκλείει να ανήκε σε Άγγλο. Έµοιαζε µε φωνή Γερµανού. Ίσως να ήταν γυναικεία. Γερµανικά δεν γνωρίζει.

’Τέσσερις από τους ως άνω µάρτυρες, όταν επανεξετάστηκαν, δήλωσαν πως η πόρτα του δωµατίου ήταν κλειδωµένη από µέσα. Τα πάντα ήταν ήσυχα˙ ούτε στεναγµοί ακούγονταν ούτε άλλος θόρυβος. Όταν παραβίασαν την πόρτα και µπήκαν µέσα, δεν είδαν κανέναν. Τα παράθυρα και του πίσω και του µπροστινού δωµατίου ήταν κλειστά και καλά ασφαλισµένα από µέσα. Η πόρτα που χώριζε τα δύο δωµάτια ήταν κλειστή αλλά όχι κλειδωµένη. Η πόρτα, που έβγαζε από το µπροστινό δωµάτιο στον διάδροµο, ήταν κλειδωµένη από µέσα. Ένα µικρό δωµάτιο του τετάρτου ορόφου, που έβλεπε στον δρόµο, είχε την πόρτα ορθάνοιχτη. Ήταν γεµάτο παλιά κρεβάτια, κιβώτια και διάφορα άλλα πράγµατα, που µετακινήθηκαν και ερευνήθηκαν προσεκτικά. ∆εν έµεινε γωνιά του σπιτιού που να µην ερευνηθεί µε την δέουσα προσοχή. Ακόµα και σκούπες χώθηκαν στις καπνοδόχους. Το σπίτι ήταν τετραώροφο µε mansardes (σοφίτες). Μια καταπακτή στην οροφή ήταν καρφωµένη πολύ σταθερά, και φαινόταν να µην έχει ανοιχτεί εδώ και πολλά χρόνια. Το χρονικό διάστηµα ανάµεσα στις φωνές που µάλωναν και στην παραβίαση της πόρτας του δωµατίου, προσδιορίστηκε πολύ διαφορετικά από κάθε µάρτυρα. Μερικοί δήλωσαν πως ήταν ελάχιστο: τρία λεπτά, κι άλλοι κάπως µεγαλύτερο: πέντε λεπτά. Η πόρτα ανοίχτηκε µε δυσκολία.

’Αλφόνσο Καρθίο˙ εργολάβος κηδειών. Καταθέτει πως διαµένει στην Οδό Μοργκ. Γεννήθηκε στην Ισπανία. Ήταν ένας από την οµάδα των γειτόνων που εισέβαλαν στο σπίτι. ∆εν ανέβηκε τις σκάλες, γιατί είναι νευρικός και φοβάται τις συνέπειες που µπορεί να έχουν για το νευρικό του σύστηµα οι ανώµαλες καταστάσεις.

20

Άκουσε, ωστόσο, τις φωνές που φιλονικούσαν. Η τραχιά ήταν φωνή Γάλλου. Η στριγκή ανήκε σε Άγγλο˙ είναι βέβαιος γι’ αυτό. Αγγλικά δεν γνωρίζει, αλλά το συµπεραίνει από τον τόνο.

’Αλµπέρτο Μοντάνι˙ ζαχαροπλάστης. Καταθέτει πως ήταν από τους πρώτους που ανέβηκαν τις σκάλες. Άκουσε τις φωνές. Η τραχιά ήταν φωνή Γάλλου και ξεχώρισε πολλές λέξεις. Έµοιαζαν µε αυστηρές παρατηρήσεις. ∆εν µπόρεσε να ξεχωρίσει τις λέξεις που πρόφερε η στριγκή φωνή. Μιλούσε γρήγορα και τραύλιζε. Νοµίζει πως µάλλον ανήκε σε Ρώσο. Ωστόσο, Ιταλός αυτός, δεν µίλησε ποτέ µε Ρώσο.

’Αρκετοί µάρτυρες, που κλήθηκαν για δεύτερη φορά, βεβαίωσαν πως οι καπνοδόχοι όλων των δωµατίων του τετάρτου ορόφου ήταν πολύ στενές, ώστε να επιτρέπουν το πέρασµα ανθρωπίνου σώµατος. Όταν µιλούσαν για σκούπες, αναφέρονταν στις κυλινδρικές βούρτσες που µεταχειρίζονται οι καπνοδοχοκαθαριστές. Τέτοιες βούρτσες ανεβοκατέβηκαν σε κάθε καπνοδόχο του σπιτιού. Στο πίσω µέρος του σπιτιού δεν υπάρχει καµία δίοδος. Συνεπώς αποκλείεται να έφυγε κάποιος από εκεί, την ώρα που οι γείτονες και οι συγκεντρωµένοι περαστικοί ανέβαιναν τις σκάλες. Το σώµα της κοπέλας ήταν τόσο γερά σφηνωµένο στην καπνοδόχο, ώστε µόνο όταν το τράβηξαν γερά τέσσερις πέντε µαζί, στάθηκε δυνατόν να το ξεκολλήσουν.

’Πωλ Ντυµά˙ ιατρός. Καταθέτει πως κλήθηκε περί τα ξηµερώµατα, για να εξετάσει τα πτώµατα. Και τα δύο είχαν τοποθετηθεί στο κρεβάτι του δωµατίου, όπου βρέθηκε το πτώµα της κόρης. Το σώµα της νεαράς Κυρίας έφερε πολλές κακώσεις και εκδορές. Η εικόνα που παρουσίαζε οφειλόνταν, ασφαλώς, στον βίαιο τρόπο µε τον οποίο σφηνώθηκε στην καπνοδόχο. Ο λαιµός της ήταν σε αθλία κατάσταση. Έφερε βαθιές γρατσουνιές ακριβώς κάτω από το σαγόνι, και µελανά σηµάδια, που προφανώς ήταν αποτυπώµατα δαχτύλων. Το χρώµα του προσώπου ήταν τροµακτικά αλλοιωµένο, και τα µάτια σχεδόν πεταγµένα από τις

21

κόγχες τους. Η γλώσσα ήταν εν µέρει κοµµένη µε τα δόντια. Ένα µεγάλο σηµάδι που -το δίχως άλλο- οφείλονταν σε πίεση από γόνατο, κάλυπτε το στοµάχι. Κατά την γνώµη του Μ. Ντυµά, η ∆εσποινίς Λεσπανέιγ στραγγαλίστηκε από ένα ή πολλά άγνωστα άτοµα. Το σώµα της µητέρας ήταν φρικτά ακρωτηριασµένο. Τα οστά των δεξιών άκρων ήταν λίγο ως πολύ τσακισµένα. π της δεξιάς πλευράς του σώµατος ήταν όλα σπασµένα. Το αριστερό κνηµιαίον οστούν ήταν θρυµµατισµένο, όπως και τα πλευρά, στο αριστερό µέρος του θώρακα. Έφερε παντού µώλωπες και εκχυµώσεις. Τέτοιου είδους αποτελέσµατα θα µπορούσαν να προκληθούν από ένα ξύλινο ρόπαλο, ένα σιδερένιο ραβδί, µια καρέκλα, οτιδήποτε βαρύ και αµβλύ -τέλος πάντων – µπορεί να χειριστεί ένας δυνατός άνδρας. Καµιά γυναίκα, µε κανένα όπλο, δεν µπορεί να προκαλέσει τέτοια ζηµιά. Το κεφάλι της εκλιπούσης ήταν τελείως χωρισµένο από το σώµα και σχεδόν λειωµένο. Ο λαιµός είχε κοπεί προφανώς µε κάποιο κοφτερό εργαλείο˙ ίσως ξυράφι.

’Αλέξανδρος Ετιέν˙ χειρουργός. Εκλήθη παράλληλα µε τον Μ. Ντυµά, για την εξέταση των σωµάτων. Κατέληξε στα ίδια συµπεράσµατα.

’Οι ανακρίσεις δεν έριξαν περισσότερο φως στην υπόθεση. Όλοι συµφωνούν πως δεν ξανάγινε τόσο περίπλοκος και µυστηριώδης φόνος στο Παρίσι. Η Αστυνοµία αντιµετωπίζει µε τροµερή αµηχανία την παντελή έλλειψη στοιχείων. Πυκνό σκοτάδι απλώνεται παντού’.

Η απογευµατινή έκδοση της εφηµερίδας ανέφερε πως µεγάλη ανησυχία και έξαψη επικρατούσαν στην συνοικία όπου έγινε το έγκληµα. Και νέοι µάρτυρες εξετάστηκαν, χωρίς κανένα αποτέλεσµα. Ωστόσο, ένα υστερόγραφο προσέθετε ότι ο Αδόλφος Λεµπόν συνελήφθη και φυλακίστηκε, παρόλο που δεν προέκυψαν σοβαρά στοιχεία εναντίον του.

Ο Ντυπέν ενδιαφερόταν ιδιαίτερα για την πρόοδο αυτής της σκοτεινής υπόθεσης. Τουλάχιστον αυτό έδειχνε η συµπεριφορά

22

του, δεδοµένου ότι δεν έκανε κανένα απολύτως σχόλιο. Μόνο όταν διαβάσαµε πως ο Λεµπόν φυλακίστηκε, ζήτησε την γνώµη µου για τους φόνους.

∆εν µπόρεσα παρά να συµφωνήσω µε όλο το Παρίσι πως το µυστήριο ήταν αξεδιάλυτο. Πραγµατικά, δεν έβλεπα πώς θα µπορούσε να εντοπιστεί ο δράστης.

«∆εν πρέπει να κρίνουµε από τα µέσα που χρησιµοποιούν» είπε ο Ντυπέν. «Πρόκειται για µια εξαιρετικά επιπόλαιη εξέταση. Η περίφηµη για την οξυδέρκειά της παρισινή Αστυνοµία, είναι απλά και µόνο πονηρή. ∆εν διαθέτουν µέθοδο. Ενεργούν περιστασιακά. Παίρνουν απειράριθµα µέτρα αλλά, όχι σπάνια, είναι τόσο ανεπιτυχή, ώστε να µας φέρνουν στον νου τον Μεσιέ Ζουρντέν, που ζητούσε την robe-de-chambre [ρόµπα] του, pour mieux entendre la musique [για ν’ ακούει καλύτερα την µουσική]10. Οι επιτυχίες τους είναι συχνά εκπληκτικές, αλλά τις περισσότερες φορές έρχονται στο φως µόνο χάρη στην επιµέλεια και την ενεργητικότητά τους. Όταν αυτά τα δύο δεν αποδώσουν, τα σχέδια είναι ανώφελα. Ο Βιντόκ11, παραδείγµατος χάρην, έκανε εκπληκτικές εικασίες και ερευνούσε πολύ υποµονετικά. Έβλαπτε την όρασή του, γιατί κρατούσε το αντικείµενο πολύ κοντά. Ξεχώριζε ίσως ένα ή δύο σηµεία µε ασυνήθιστη διαύγεια, αλλά έχανε το όλο. Υπάρχει κάποιο λάθος στην επιµονή µας να ερευνούµε αποκλειστικά το βάθος. Η αλήθεια δεν βρίσκεται πάντα χωµένη σ’ ένα πηγάδι. Αντίθετα, όσον αφορά τα σηµαντικότερα πράγµατα, πιστεύω πως εκτός από ελάχιστες περιπτώσεις, βρίσκονται πάντα στην επιφάνεια. Το λάθος βρίσκεται στις πεδιάδες που τα αναζητούµε και όχι στις κορυφές των βουνών, όπου βρίσκονται. Οι µορφές και οι πηγές αυτού του λάθους µπορούν να τυποποιηθούν στην περίπτωση της παρατήρησης των ουρανίων σωµάτων. Όταν ρίχνουµε φευγαλέες µατιές σ’ ένα αστέρι, όταν το λοξοκοιτάζουµε, στρέφοντας προς το µέρος του το εξωτερικό µέρος του αµφιβληστροειδούς (που είναι πιο ευαίσθητο

23

στις ασθενείς εντυπώσεις του φωτός από το εσωτερικό) εκτιµούµε καλύτερα την λάµψη του, η οποία θαµπώνει όταν στρέψουµε κατευθείαν το βλέµµα µας προς το αστέρι. Στην δεύτερη περίπτωση το µάτι δέχεται µεγαλύτερο αριθµό ακτινών, αλλά στην πρώτη αυξάνεται η δυνατότητα κατανόησης αυτού που βλέπεις. Η αδικαιολόγητη εµβρίθεια περιπλέκει και εξασθενίζει την σκέψη µας. Η επίµονα εξονυχιστική και κατά µέτωπον παρατήρηση µπορεί να εξαφανίσει ως και την ίδια την Αφροδίτη από το ουράνιο θόλο.

»Όσο για τους φόνους... Πριν σχηµατίσουµε οποιαδήποτε γνώµη, ας προβούµε σε µερικές προσωπικές έρευνες. Θα µας διασκεδάσουν αρκετά».

Εκείνη την στιγµή, σκέφτηκα πως η λέξη διασκέδαση κάθε άλλο παρά ταίριαζε στην περίσταση, αλλά δεν είπα τίποτε.

«Εξάλλου» συνέχισε ο Ντυπέν, «αυτός ο Λεµπόν µε εξυπηρέτησε κάποτε και του είµαι υποχρεωµένος. Πάµε λοιπόν να δούµε το σπίτι µε τα ίδια µας τα µάτια. Γνωρίζω τον Γκ., τον ∆ιευθυντή της Αστυνοµίας, και δεν θα δυσκολευτούµε να πάρουµε την απαιτούµενη άδεια».

Η άδεια εξασφαλίστηκε, και ξεκινήσαµε αµέσως για την Οδό Μοργκ, µιαν αξιοθρήνητη πάροδο ανάµεσα στην Οδό Ρισελιέ και την Οδό Σαιν Ροκ. Φτάσαµε αργά το απόγευµα, γιατί η περιοχή ήταν αρκετά µακριά από το σπίτι µας. Το σπίτι το εντοπίσαµε αµέσως, αφού στο απέναντι πεζοδρόµιο βρίσκονταν ακόµη συγκεντρωµένοι πολλοί άνθρωποι, που κοίταζαν προς τις κλειστές γρίλιες µε νοσηρή και άσκοπη περιέργεια. Ήταν ένα συνηθισµένο παριζιάνικο σπίτι, δίπλα στην εξώπορτα του οποίου υπήρχε µια µικρή τζαµαρία µε συρταρωτή πόρτα, που προοριζόταν για loge de concierge [θυρωρείο]. Πριν µπούµε µέσα, κατηφορίσαµε τον δρόµο, στρίψαµε σε µιαν αλέα, ξανατρίψαµε λίγο παρακάτω, και βρεθήκαµε στο πίσω µέρος του σπιτιού. Ο Ντυπέν εξέτασε την

24

γειτονιά και το κτίριο µε µια σχολαστικότητα της οποίας το σκοπό δεν µπόρεσα να καταλάβω.

Κάναµε πίσω και βρεθήκαµε πάλι στην πρόσοψη του σπιτιού. Χτυπήσαµε, δείξαµε τα πιστοποιητικά µας στους άνδρες που της Αστυνοµίας, που είχαν αναλάβει την φύλαξη, και µας επετράπη η είσοδος. Ανεβήκαµε την σκάλα και µπήκαµε στο δωµάτιο, όπου βρέθηκε το πτώµα της ∆εσποινίδος Λεσπανέιγ. Οι δύο νεκρές ήταν ακόµη ξαπλωµένες εκεί. Η χαώδης κατάσταση είχε διατηρηθεί σχολαστικά, όπως συνηθίζεται σε τέτοιες περιπτώσεις. ∆εν είδα τίποτε περισσότερο απ’ όσα ανέφερε η Εφηµερίς των ∆ικαστηρίων. Ο Ντυπέν περιεργάστηκε το κάθε τι, χωρίς να παραλείψει τα πτώµατα. Ύστερα πήγαµε στα άλλα δωµάτια και στην αυλή, συνοδευόµενοι από έναν gendarme [Αστυνοµικό]. Η έρευνά µας διήρκεσε µέχρι που σκοτείνιασε για τα καλά, οπότε αποφασίσαµε να φύγουµε. Πηγαίνοντας για το σπίτι, ο φίλος µου ανέβηκε για ένα λεπτό στα γραφεία µιας καθηµερινής εφηµερίδας.

Έχω ήδη αναφερθεί στις αµέτρητες ιδιοτροπίες του φίλου µου, και στο γεγονός πως je le ménageais [τον άντεχα] (αφού δεν υπάρχει αντίστοιχη έκφραση στην αγγλική). Τώρα προστέθηκε σ’ αυτές τις ιδιοτροπίες και η άρνησή του να κουβεντιάσει οτιδήποτε σχετικό µε τον φόνο. Ακολούθησε την ίδια τακτική µέχρι το µεσηµέρι της εποµένης. Τότε µε ρώτησε ξαφνικά αν είχα παρατηρήσει τίποτε παράξενο, στον τόπο της θηριωδίας.

Τόνισε την λέξη «παράξενο» µ’ έναν τρόπο που µ’ έκανε ν’ ανατριχιάσω άθελά µου.

«Όχι, τίποτε παράξενο» είπα. «Ή τουλάχιστον τίποτε περισσότερο απ’ ό,τι ανέφερε η εφηµερίδα».

«Η Εφηµερίς» αποκρίθηκε, «δεν µπόρεσε να εισχωρήσει στην ασυνήθιστη φρίκη του πράγµατος. Ωστόσο, άφησε τις άχρηστες απόψεις των εφηµερίδων, που έχουν την εντύπωση πως αυτό το µυστήριο είναι αξεδιάλυτο, ακριβώς διότι η λύση του είναι πολύ απλή. Αναφέροµαι, βέβαια, στα outré [υπερβολικά] χαρακτηριστικά

25

του. Η Αστυνοµία βρίσκεται σε απόλυτη σύγχυση, λόγω της φαινοµενικής απουσίας κινήτρου -όχι τόσο για τον φόνου καθεαυτό, όσο για την θηριωδία µε την οποία διαπράχθηκε. Επίσης, τους µπερδεύει η αδυναµία τους να συνδυάσουν τις φωνές που φιλονικούσαν, µε το γεγονός πως δεν βρέθηκε κανείς επάνω εκτός από την νεκρή ∆εσποινίδα Λεσπανέιγ, καθώς και µε το γεγονός πως δεν υπήρχε η παραµικρή έξοδος, από την οποία θα µπορούσε να ξεφύγει οποιοσδήποτε χωρίς να γίνει άµεσα αντιληπτός από τους ανθρώπους που ανέβαιναν την σκάλα. Η χαώδης κατάσταση των δωµατίων, το σφηνωµένο στην καπνοδόχο πτώµα -µε το κεφάλι προς τα κάτω- το φρικτά ακρωτηριασµένο σώµα της γηραιάς Κυρίας, και πλήθος άλλες σκέψεις που δεν χρειάζεται να σου απαριθµήσω, όλα αυτά είναι ικανά να παραλύσουν τις δυνάµεις τους, και να καταρρίψουν την περίφηµη οξυδέρκεια των ανδρών της Αστυνοµίας. Περιέπεσαν στο χονδροειδές αλλά κοινότατο σφάλµα να µπερδέψουν το ασυνήθιστο µε το δυσνόητο. Όµως σ’ αυτές ακριβώς τις αποκλίσεις από το συνηθισµένο αναζητά -αν τελικά προθυµοποιηθεί να το κάνει- η λογική σκέψη το δρόµο που θα την οδηγήσει την αλήθεια. Σε έρευνες όπως αυτή που πραγµατοποιούµε, δεν πρέπει κανείς απλώς να ρωτά ‘τι συνέβη’, αλλά ‘τι συνέβη για πρώτη φορά’. Στην πραγµατικότητα, η ευκολία µε την οποία θα φτάσω -ή µάλλον έφτασα- στην λύση του µυστηρίου, είναι ευθέως ανάλογη του φαινοµενικά άλυτου χαρακτήρα που αποδίδει στο µυστήριο ετούτο η Αστυνοµία».

Τον κοιτούσα βουβός και κατάπληκτος. «Τώρα» συνέχισε εκείνος, ρίχνοντας µια µατιά στην πόρτα του

δωµατίου που βρισκόµασταν, «περιµένω ένα πρόσωπο, που ακόµη κι αν δεν είναι ο ίδιος δράστης του µακελειού, πρέπει κατά κάποιον τρόπο να φέρει µέρος της ευθύνης για το συµβάν. Ως προς το χειρότερο µέρος των φόνων, είναι κατά πάσα πιθανότητα αθώος. Ελπίζω να µην πέφτω έξω στην υπόθεσή µου, γιατί πάνω της έχω στηρίξει όλες µου τις ελπίδες να ξεδιαλύνω τον γρίφο. Περιµένω

26

τον άνθρωπο -εδώ, σ’ αυτό το δωµάτιο- από λεπτό σε λεπτό. Είναι αλήθεια πως ενδέχεται να µην έρθει. Αλλά υπάρχει και η πιθανότητα να έρθει. Αν έρθει πάντως, θα χρειαστεί να τον κρατήσουµε. Εδώ έχω πιστόλια, που γνωρίζουµε και οι δύο να χρησιµοποιούµε, όταν το επιβάλλουν οι περιστάσεις».

Πήρα τα πιστόλια, χωρίς να έχω ιδέα τι πρόκειται να κάνω, και χωρίς να πιστεύω σε ό,τι άκουγα, ενώ ο Ντυπέν συνέχισε τον µονόλογό του. Σας έχω ήδη αναφέρει την αφηρηµάδα που τον κυρίευε σε ανάλογες καταστάσεις. Απευθυνόταν σε µένα, αλλά η φωνή του -µολονότι διόλου δυνατή- είχε εκείνον τον τόνο που συνήθως της δίνουµε όταν µιλάµε σε κάποιον από µεγάλη απόσταση. Τα µάτια του, ανέκφραστα, κοίταζαν µόνο τον τοίχο.

«Αποδείχθηκε πλήρως από την ανάκριση, ότι οι φωνές που ακούστηκαν να φιλονικούν, δεν ήταν οι φωνές των ιδίων των γυναικών. Αυτό µας απαλλάσσει αναµφίβολα από το ερώτηµα µήπως η γηραιά Κυρία σκότωσε πρώτα την κόρη της και ύστερα αυτοκτόνησε. Αναφέρω αυτό το σηµείο, κυρίως για λόγους µεθόδου, δεδοµένου ότι η δύναµη της Μαντάµ Λεσπανέιγ ήταν ανεπαρκής, ώστε να σπρώξει το πτώµα της κόρης στην καπνοδόχο, όπως το βρήκαν. Άλλωστε, η φύση των τραυµάτων που έφερε αποκλείει εντελώς την ιδέα της αυτοκτονίας. Ο φόνος έγινε, λοιπόν, από τρίτους, και οι φωνές τους ήταν εκείνες που ακούστηκαν να φιλονικούν. Ας αναφερθούµε τώρα, όχι σε όλα όσα κατατέθηκαν γι’ αυτές τις φωνές, αλλά σε ό,τι παράξενο ειπώθηκε. Παρατήρησες τίποτε παράξενο;

Επεσήµανα πως ενώ οι µαρτυρίες συµφωνούσαν πως η τραχιά φωνή ανήκε σε Γάλλο, όλες ανεξαιρέτως διαφωνούσαν µεταξύ τους για την στριγκή φωνή ή στριγκλιά, όπως την ονόµασε κάποιος.

«Έτσι έχουν οι καταθέσεις» είπε ο Ντυπέν, «αλλά δεν ήταν αυτό το παράξενο. Σου διέφυγε κάτι πολύ ξεχωριστό. Έπρεπε να το είχες αντιληφθεί. Όντως, όπως πολύ σωστά επεσήµανες, οι µάρτυρες συµφωνούν για την τραχιά φωνή˙ είναι όλοι της ίδιας

27

γνώµης. Όµως, σχετικά την στριγκή φωνή, το παράξενο δεν είναι πως διαφωνούν, αλλά πως ένας Ιταλός, ένας Άγγλος, ένας Σπανιόλος, ένας Ολλανδός κι ένας Γάλλος, στην προσπάθειά τους να την περιγράψουν, την αποδίδουν όλοι ανεξαιρέτως σε αλλοδαπό. Καθένας από την πλευρά του είναι σίγουρος πως δεν ανήκε σε συµπατριώτη του. Ωστόσο κανείς δεν την αποδίδει σε άτοµο του οποίου την γλώσσα γνωρίζει˙ το αντίθετο µάλιστα. Ο Γάλλος την θεωρεί φωνή Ισπανού, και ‘θα ξεχώριζε οπωσδήποτε µερικές λέξεις αν γνώριζε ισπανικά’. Ο Γερµανός επιµένει ότι ανήκει σε Γάλλο, αλλά διαβάσαµε πως ‘επειδή δεν µιλούσε γαλλικά, έδωσε την κατάθεσή του µε διερµηνέα’. Ο Άγγλος την θεωρεί φωνή Γερµανού, αλλά ‘δεν γνωρίζει Γερµανικά’. Ο Ισπανός είναι βέβαιος πως ήταν φωνή Άγγλου αλλά ‘το συµπεραίνει από τον τόνο’, διότι ‘δεν γνωρίζει αγγλικά’. Ο Ιταλός πιστεύει πως ήταν Ρώσος ‘αλλά δεν έχει µιλήσει ποτέ µε Ρώσο’. Ένας δεύτερος Γάλλος διαφωνεί µε τον πρώτο Γάλλο, και είναι βέβαιος ότι ήταν φωνές Ιταλού, αλλά επειδή δεν γνωρίζει αυτήν την γλώσσα, όπως και ο Ισπανός, ‘το κατάλαβε από τον τόνο’. Αλήθεια, πόσο ασυνήθιστα περίεργη ήταν αυτή η φωνή, για να δηµιουργήσει τόσο διαφορετικές εντυπώσεις! Οι κάτοικοι πέντε µεγάλων χωρών της Ευρώπης δεν βρήκαν στον τόνο τίποτε οικείο! Θα µπορούσαµε ίσως να υποθέσουµε πως ανήκε σε Ασιάτη ή Αφρικανό. Ούτε Αφρικανοί ούτε Ασιάτες κατοικούν στο Παρίσι. Αλλά χωρίς να αρνηθούµε το συµπέρασµα, θα σου επιστήσω την προσοχή σε τρία σηµεία. Ένας µάρτυρας ονόµασε τη φωνή ‘µάλλον σκληρή παρά στριγκή’. Άλλοι δύο κατέθεσαν πως ο κάτοχός της µιλούσε ‘γρήγορα και τραύλιζε’. Κανείς δεν ανέφερε ότι ξεχώρισε λέξεις ή ήχους που να µοιάζουν µε λέξεις».

«∆εν ξέρω» συνέχισε ο Ντυπέν, «τι είδους εντύπωση σου έκαναν σου όσα είπα ως τώρα, αλλά δεν θα διστάσω να προσθέσω πως ορισµένα νόµιµα συµπεράσµατα -ακόµη και από αυτό το σηµείο των καταθέσεων, το σηµείο που αφορά στην τραχιά και

28

στην στριγκή φωνή – αρκούν για να δηµιουργήσουν µιαν υποψία, η οποία θα πρέπει να κατευθύνει την έρευνα στο εξής. Μίλησα για ‘νόµιµα συµπεράσµατα’, αλλά δεν εξέφρασα µε ακρίβεια αυτό που ήθελα να πω. Σκοπεύω να καταδείξω πως αυτά τα συµπεράσµατα είναι τα µόνα σωστά και πως η υποψία προκύπτει από αυτά αναγκαστικά, ως µοναδική συνέπειά τους. Αρκεί να σκεφτείς πως αυτή η υποψία ήταν απαραίτητη προϋπόθεση, προκειµένου να συγκεκριµενοποιήσω, να κατευθύνω τις έρευνές µου µέσα στο δωµάτιο.

»Αλλά ας µεταφερθούµε τώρα νοερά στο δωµάτιο του εγκλήµατος. Τι θα έπρεπε να αναζητήσουµε εκεί; Τα µέσα διαφυγής που µεταχειρίστηκαν οι φονιάδες. Φυσικά, παραπάει να πούµε πως πιστεύουµε σε υπερφυσικά γεγονότα. Η Μαντάµ και η ∆εσποινίς Λεσπανέιγ δεν δολοφονήθηκαν, βέβαια, από πνεύµατα. Οι δράστες ήταν υπαρκτοί και δραπέτευσαν µε υπαρκτό τρόπο. Πώς όµως; Ευτυχώς, δεν υπάρχει παρά µόνο ένας τρόπος να εξετάσουµε λογικά το ζήτηµα, κι ο τρόπος αυτός πρέπει να µας οδηγήσει σε συγκεκριµένα συµπεράσµατα. Ας αναζητήσουµε, λοιπόν, τις πιθανές εξόδους. Είναι προφανές ότι την ώρα που άρχισε να ανεβαίνουν την σκάλα εκείνοι που έσπευσαν στον τόπο της τραγωδίας, οι φονιάδες ήταν ακόµη στο δωµάτιο που βρέθηκε το πτώµα της ∆εσποινίδος Λεσπανέιγ ή τουλάχιστον στο διπλανό. Άρα τις εξόδους που ζητάµε µόνο σ’ αυτά τα δύο δωµάτια µπορούµε να τις βρούµε. Η Αστυνοµία ερεύνησε τα πατώµατα, τις οροφές, τους τοίχους, τα πάντα. ∆εν βρέθηκε καµία µυστική έξοδος. Μα και να εµπιστευόµουν τα µάτια τους, πάλι εγώ θα έκανα την δική µου έρευνα. ∆εν υπήρχε καµία µυστική έξοδος. Και οι δύο πόρτες, που οδηγούσαν στο διάδροµο, ήταν καλά κλειδωµένες, µε τα κλειδιά αφηµένα από µέσα. Ας δούµε τώρα τις καπνοδόχους. Παρόλο που, για ένα ή δύο µέτρα πάνω από το τζάκι, το φάρδος τους είναι φυσιολογικό, στην συνέχεια στενεύουν˙ µόλις και µετά βίας µπορεί να περάσει µια γάτα. Εποµένως, η µόνη

29

πιθανή οδός διαφυγής ήταν τα παράθυρα. Όµως από τα παράθυρα του µπροστινού δωµατίου ήταν αδύνατον να φύγει κανείς, γιατί στον δρόµο βρίσκονταν συγκεντρωµένοι πολλοί άνθρωποι, και θα τον έβλεπαν. Μένουν λοιπόν τα παράθυρα του πίσω δωµατίου. Από εδώ πρέπει να πέρασαν οι φονιάδες. Αυτό είναι ένα αναγκαίο συµπέρασµα και σαν λογικοί άνθρωποι δεν πρέπει να το απορρίψουµε, µόνο και µόνο επειδή φαινοµενικά είναι ‘απίθανο’. Οφείλουµε ν’ αποδείξουµε πως το φαινοµενικά ‘απίθανο’ δεν είναι και πραγµατικά ‘απίθανο’.

»Υπάρχουν δυο παράθυρα στο δωµάτιο. Το ένα απ’ό αυτά είναι ελεύθερο από έπιπλα κι έτσι απολύτως ορατό. Το άλλο κρύβεται στο κάτω µέρος του από ένα βαρύ κρεβάτι, που είναι τραβηγµένο κοντά του. Το πρώτο παράθυρο ήταν γερά µανταλωµένο από µέσα. Εκείνος που προσπάθησε να το ανοίξει, χρειάστηκε να καταβάλει υπερβολική δύναµη. Στο κάτω αριστερό µέρος της κάσας, υπήρχε µια βαθιά τρύπα από τρυπάνι. Μέσα της είχε χωθεί, σχεδόν ως το κεφάλι, ένα µεγάλο καρφί. Στο δεύτερο παράθυρο υπήρχε επίσης ένα όµοιο καρφί, που -όπως και στο πρώτο – δεν το άφηνε να ανοίξει. Η Αστυνοµία αρκέστηκε ν’ αποκλείσει τα παράθυρα ως πιθανές εξόδους. Γι’ αυτό θεώρησαν µάταιο να τραβήξουν τα καρφιά και ν’ ανοίξουν τα παράθυρα.

»Η δική µου εξέταση ήταν πιο λεπτοµερής, για το λόγο που προανέφερα. Όφειλα να αποδείξω, δηλαδή, πως το φαινοµενικά απίθανο δεν είναι και πραγµατικά απίθανο.

»Άρχισα λοιπόν ν’ ακολουθώ µιαν à posteriori [εκ των υστέρων] µέθοδο συλλογισµού. Οι φονιάδες δραπέτευσαν από το ένα ή το άλλο παράθυρο. Αλλ’ αν έγινε έτσι, πώς τα ξαναµαντάλωσαν από µέσα; Άλλωστε, τα γερά κατεβασµένα µάνταλα οδήγησαν την Αστυνοµία να αποκλείσει τα παράθυρα εξ αρχής και να σταµατήσει ν’ ασχολείται µαζί τους. Παρ’ όλα αυτά ήταν µανταλωµένα. Συνεπώς κάπως θα µπορούσαν να µανταλώνουν από µόνα τους. Το συµπέρασµα ήταν αναπόφευκτο.

30

Προχώρησα προς το ελεύθερο παράθυρο, τράβηξα το καρφί και δοκίµασα να το ανοίξω µε όλη µου την δύναµη. Μάταιος κόπος. ∆εν έµενε λοιπόν παρά να υπάρχει κάποιο κρυφό ελατήριο. Μια προσεκτική έρευνα µου το αποκάλυψε σε λίγο. Το πίεσα και, ευχαριστηµένος από την ανακάλυψη, απέφυγα ν’ ανοίξω το παράθυρο.

»Έβαλα πάλι το καρφί στην θέση του και το παρατήρησα προσεκτικά. Ένα άτοµο, βγαίνοντας από το παράθυρο, θα µπορούσε να το ξανακλείσει πίσω του. Το ελατήριο θα έπιανε. Ωστόσο, ήταν αδύνατον να ξανατοποθετηθεί το καρφί στην τρύπα του. Το συµπέρασµα λοιπόν και πάλι ήταν απλό: οι δολοφόνοι θα ξέφυγαν από το άλλο παράθυρο. Ας υποθέσουµε τώρα πως τα ελατήρια ήταν ίδια και στα δύο παράθυρα. Θα έπρεπε λοιπόν να βρεθεί µια διαφορά στα καρφιά ή τουλάχιστον στον τρόπο που ήταν καρφωµένα. Ανεβαίνοντας στο κρεβάτι, κοίταξα προσεκτικά το δεύτερο παράθυρο. Πέρασα το χέρι µου πίσω από το κρεβάτι και ανακάλυψα το ελατήριο. Το πίεσα και διαπίστωσα την οµοιότητά του µε το άλλο. Το καρφί ήταν γερό και φαινόταν µπηγµένο ως το κεφάλι.

»Αν σου πέρασε από το νου πως αυτή η ανακάλυψη µε έφερε σε αµηχανία, τότε σίγουρα δεν έχεις καταλάβει ακόµη την φύση των συµπερασµάτων µου. Για να χρησιµοποιήσω µιαν έκφραση του συρµού, δεν πιάστηκα ποτέ κορόιδο, δεν βγήκα από τον δρόµο που είχα χαράξει ούτε στιγµή. Οι κρίκοι της αλυσίδας µου δεν είχαν το παραµικρό ελάττωµα. Είχα βρει το µυστικό. Κι αυτό το µυστικό, λοιπόν, ήταν το καρφί. Ανέφερα προηγουµένως πως ήταν όµοιο µε το καρφί του άλλου παραθύρου. Όµως αυτό δεν έβγαζε νόηµα (παρ’ όλη την νοµιµότητα του συµπεράσµατος) αν η έρευνα κατέληγε εκεί. ‘Κάτι δεν πάει καλά µ’ αυτό το καρφί’ σκέφτηκα. Το έπιασα, και το κεφάλι του έµεινε στα χέρια µου, µαζί µ’ έναν περίπου πόντο σώµατος. Το υπόλοιπο παρέµεινε στην τρύπα. Το σπάσιµο ήταν παλιό, γιατί οι άκρες του ήταν σκουριασµένες. Είχε

31

συντριβεί µε µια σφυριά, που έχωσε το κεφάλι ακόµη βαθύτερα στην κάσα. Το ξανάβαλα στην θέση του προσεκτικά. ∆εν φαινόταν τίποτε από το σπάσιµο. Πίεσα το ελατήριο και το πλαίσιο ανυψώθηκε ελαφρά. Το κεφάλι του καρφιού υψώθηκε κι αυτό µαζί µε το πλαίσιο, χωρίς να πέσει από την θέση του. Κατέβασα πάλι το παράθυρο, και όλα ήταν όπως πριν.

»Μέχρι εδώ, το αίνιγµα είχε λυθεί. Ο φονιάς έφυγε απ’ αυτό το παράθυρο. Το σπασµένο καρφί είχε ξεγελάσει την αστυνοµία. Το πλαίσιο κατέβηκε βούτηξε πίσω του και µαντάλωσε αυτόµατα. Η Αστυνοµία απέδωσε το µαντάλωµα στο καρφί, και δεν ασχολήθηκε παραπέρα.

»Το άλλο πρόβληµα είναι πώς κατέβηκε ο φονιάς. Απάντηση σ’ αυτό το ερώτηµα µου έδωσε ο περίπατος που κάναµε γύρω από το κτίριο. ∆υόµισι µέτρα περίπου µακρύτερα από το παράθυρο, κατεβαίνει ο σωλήνας του αλεξικέραυνου. Αυτό σηµαίνει πως δεν είναι δυνατόν να τον φτάσει αυτός που βγαίνει από το παράθυρο. Παρατήρησα όµως πως τα παντζούρια του τετάρτου ορόφου ήταν

περίεργα, ένα είδος που οι Γάλλοι µαραγκοί ονοµάζουν ferrades, σπάνιο σήµερα, αλλά πολύ συνηθισµένο στα παλιά κτίρια της Λυών και του Μπορντώ. Μοιάζουν µε τα κανονικά (τα µονά, όχι τα διπλά), αλλά από την µέση και κάτω έχουν κάγκελα, πράγµα που σηµαίνει πως µπορεί κάποιος να πιαστεί άνετα. Στην προκειµένη περίπτωση, το φάρδος τους είναι πάνω από ένα µέτρο. Όταν πήγαµε στο πίσω µέρος του σπιτιού, ήταν µισάνοιχτα, σχηµάτιζαν δηλαδή ορθή γωνία µε τον τοίχο. Προφανώς, η Αστυνοµία τα εξέτασε – όπως κι εµείς άλλωστε – αλλά καθώς τ’ αντίκρισαν έτσι µισάνοιχτα (είµαι απόλυτα βέβαιος πως έτσι σκέφθηκαν) δεν αντιλήφθηκαν ή αψήφησαν το φάρδος τους. Εξάλλου, ήταν βέβαιοι πως από τα παράθυρα αυτά δεν είχε βγει κανείς, οπότε σταµάτησαν να τα σκέφτονται. Εγώ όµως είδα ξεκάθαρα πως αν το παντζούρι του παραθύρου που ήταν πίσω από το κρεβάτι άνοιγε διάπλατα, έφτανε σε απόσταση πενήντα πόντων

32

από τον σωλήνα του αλεξικέραυνου. Και είδα ξεκάθαρα πως οποιοσδήποτε διέθετε εξαιρετική δύναµη και θάρρος, θα µπορούσε να φτάσει το παράθυρο από τον σωλήνα του αλεξικέραυνου. Ένας κλέφτης δεν είχε παρά ν’ απλώσει το χέρι του και να πιαστεί γερά από τα κάγκελα. Υποθέτουµε, βέβαια, πως τα παντζούρια θα ήταν διάπλατα ανοιχτά. Ύστερα θα έπρεπε ν’ αφήσει το σωλήνα του αλεξικέραυνου και να κρεµαστεί στο κενό. Μια δυνατή σπρωξιά µε τα πόδια του στον τοίχο, θα έκανε οπωσδήποτε το παντζούρι να κλείσει και υπό την προϋπόθεση πως τα τζάµια ήταν ανοιχτά, να τον οδηγήσει στο εσωτερικό του δωµατίου.

»Ωστόσο µην ξεχνάς την εξαιρετική δύναµη και το θάρρος που απαιτεί το εγχείρηµα. Το πρώτο που θέλω να σου επισηµάνω είναι η δυνατότητα να γίνει κάτι τέτοιο. Το δεύτερο και σηµαντικότερο είναι η υποψία πως εδώ έχουµε να κάνουµε µε κάποια εξαιρετικά ασυνήθιστη, υπερφυσική θα έλεγα, ευκινησία.

»Μα, θα µου πεις σίγουρα, χρησιµοποιώντας την γλώσσα των νοµικών, για να ‘στηρίξω την υπόθεσή µου’, θα έπρεπε µάλλον να υποτιµήσω παρά να υπερτιµήσω την δύναµη που απαιτεί ένα τέτοιο εγχείρηµα. Σύµφωνα µε το δικαστήριο, έτσι είναι. Όχι όµως σύµφωνα και µε την λογική. Τελικός στόχος µου ήταν και είναι η αλήθεια. Άµεση πρόθεσή µου, λοιπόν, είναι να σε πείσω να βάλεις δίπλα δίπλα την εξαιρετικά ασυνήθιστη ενεργητικότητα που αποδίδω στον φονιά µε την πολύ παράξενη στριγκή (ή σκληρή) τραυλίζουσα φωνή».

Κι ενώ µιλούσε, µια αόριστη, µισοσχηµατισµένη ιδέα άστραψε ξαφνικά στο νου µου. Βρισκόµουν στα πρόθυρα να καταλάβω, χωρίς να καταλαβαίνω καλά καλά ακόµη, όπως συµβαίνει όταν πάει κανείς να θυµηθεί κάτι που δεν το θυµάται ακριβώς.

«Έχω µεταθέσει, όπως θα δεις, το πρόβληµα» συνέχισε ο φίλος µου. «από τον τρόπο της εξόδου στον τρόπο της εισόδου. Νοµίζω πως και στις δύο περιπτώσεις, ήταν ο ίδιος. Ας µεταφερθούµε τώρα νοερά στο εσωτερικό του σπιτιού. Είπαν πως τα συρτάρια του

33

γραφείου είχαν συληθεί, αλλά υπήρχαν ακόµη πολλά αντικείµενα µέσα. Εδώ έχουµε να κάνουµε µε παραλογισµό. Πρόκειται για καθαρή εικασία και µάλιστα ανόητη. Πώς µπορούν να γνωρίζουν αν τα αντικείµενα που βρέθηκαν στα συρτάρια δεν είναι όσα και στην αρχή; Η Μαντάµ Λεσπανέιγ και η κόρη της έκαναν µοναχική ζωή, δεν είχαν φίλους, σπάνια έβγαιναν και συνεπώς δεν χρειάζονταν πλούσια γκαρνταρόµπα. Όσα βρέθηκαν στα συρτάρια ήταν αρκετά για τις γυναίκες αυτές. Γιατί, λοιπόν, ένας κλέφτης να παρατήσει τέσσερις χιλιάδες φράγκα και να φορτωθεί έναν µπόγο ρούχα; Το χρυσάφι είχε µείνει ανέπαφο. Σχεδόν όλο το ποσό, το οποίο ανέφερε ο Μεσιέ Μινιώ, ο τραπεζίτης, παρέµενε σε δύο τσάντες στο πάτωµα. Βγάλε, λοιπόν, από το νου σου την ληστεία ως κίνητρο. Πρόκειται για µιαν ανόητη εκδοχή των Αστυνοµικών, επειδή άκουσαν για την παράδοση των χρηµάτων. Συµπτώσεις δέκα φορές πιο αξιοσηµείωτες από την συγκεκριµένη (να παραδοθούν χρήµατα σε κάποιον τρεις ηµέρες πριν τον φόνο του) συµβαίνουν κάθε στιγµή, χωρίς καν να τις αντιλαµβανόµαστε. Οι συµπτώσεις είναι µεγάλη παγίδα για τους διανοητές που δεν γνωρίζουν την θεωρία των πιθανοτήτων, την θεωρία στην οποία χρωστούν τις αποδείξεις τους τα σπουδαιότερα επιτεύγµατα της ανθρώπινης έρευνας. Στην προκειµένη περίπτωση, αν είχε χαθεί το χρυσάφι, η παράδοσή του τρεις ηµέρες πριν από τους φόνους θα ήταν κάτι παραπάνω από σύµπτωση. Η εκδοχή της Αστυνοµίας για το κίνητρο θα επιβεβαιωνόταν. Η πραγµατικότητα όµως µας δείχνει πως αν το χρυσάφι ήταν το κίνητρο των φόνων, τότε ο φονιάς ήταν εντελώς βλαξ, για να ξεχάσει και το χρυσάφι και το κίνητρό του, φεύγοντας.

»Έλα τώρα να ερευνήσουµε τη σφαγή, Φύλαξε καλά στον νου σου όσα σου µόλις ανέφερα- την εξαιρετική ευκινησία, την περίεργη φωνή και την απουσία κινήτρου σε έναν τόσο αποτρόπαιο φόνο – κι έλα να ρίξουµε µια µατιά στην σφαγή καθεαυτή. Οι συνηθισµένοι δολοφόνοι δεν χρησιµοποιούν τέτοιες µεθόδους. Το

34

κυριότερο, δεν κρύβουν τα θύµατά τους µε τέτοιο τρόπο. Ένα πτώµα σφηνωµένο στην καµινάδα, θα συµφωνείς ασφαλώς πως είναι κάτι εξαιρετικά outré [ασυνήθιστο], κάτι εξαιρετικά αταίριαστο µε την κοινή αντίληψη για τις ανθρώπινες ενέργειες , ακόµη και αν οι δράστες ήταν οι χειρότεροι άνθρωποι στον κόσµο. Σκέψου πόση δύναµη θα έπρεπε να έχει αυτός που έσπρωξε εκεί µέσα το σώµα, για να χρειαστεί η δύναµη τόσων ανδρών, προκειµένου να το βγάλουν έξω.

»Υπολόγισε τώρα ορισµένες άλλες τώρα ενδείξεις αυτής της θαυµαστής δύναµης. Στο τζάκι υπήρχαν πολλές και πυκνές – πολύ πυκνές – τούφες γκρίζων µαλλιών. Είχαν ξεριζωθεί. Γνωρίζεις ασφαλώς πόση δύναµη απαιτείται για να ξεκολλήσεις είκοσι ή τριάντα τρίχες µαζί. Τι εν λόγω τούφες τις είδες˙ όπως κι εγώ. Στις ρίζες τους υπήρχαν ακόµη κοµµάτια από το δέρµα του κρανίου (φρικτό θέαµα!) Κολοσιαία πράγµατι θα ήταν η δύναµη που κατάφερε να ξεριζώσει εκατοµµύρια ίσως τρίχες µονοµιάς! Έπειτα ο λαιµός της γηραιάς Κυρίας δεν ήταν απλά κοµµένος˙ το κεφάλι ήταν κυριολεκτικά αποσπασµένο από το σώµα µε µόνη την χρήση ενός ξυραφιού. Σου επιστώ την προσοχή στην κτηνώδη αγριότητα αυτών των ενεργειών. Αφήνω τώρα τα µελανά σηµάδια που είχε στο σώµα της η Μαντάµ Λεσπανέιγ. Ο Μεσιέ Ντυµά και ο αξιολογότατος συνάδελφός του, Μεσιέ Ετιέν, απεφάνθησαν πως προκλήθηκαν από αµβλύ αντικείµενο. Το αµβλύ αυτό αντικείµενο ήταν το πλακόστρωτο της αυλής, όπου έπεσε το σώµα από το παράθυρο που βρίσκεται πάνω από το κρεβάτι. Αυτό το γεγονός δεν το αντιλήφθηκε η Αστυνοµία, όπως άλλωστε και το φάρδος των παντζουριών. Τα καρφιά των παραθύρων κρατούσαν την σκέψη τους µακριά από κάθε ενδεχόµενο να ανοίχθηκαν τα παράθυρα.

»Αν συνυπολογίσουµε και το χάος που επικρατούσε στο δωµάτιο, βρισκόµαστε µπροστά σ’ έναν συνδυασµό εξαιρετικής ευκινησίας, υπερφυσικής δύναµης, ανηλεούς σφαγής, απουσίας κινήτρου, κτηνώδους grotesquerie [υπερβολής] αδιανόητης για

35

άνθρωπο, και µιας φωνής άγνωστης σε ανθρώπους πολύ διαφορετικών εθνοτήτων. Τι συµπέρασµα βγάζεις; Τι προκαλούν στη φαντασία σου όλα αυτά;»

Καθώς ο Ντυπέν πρόφερε τις τελευταίες λέξεις, ένοιωσα κάτι να σαλεύει σ’ όλο µου το σώµα.

«Κάποιος τρελός» είπα. «Αυτός θα το έκανε. Κάποιος εξαγριωµένος µανιακός, που δραπέτευσε από το γειτονικό Maison de Santé [Άσυλο].

«∆εν είναι κακή ιδέα. Συµβαίνει όµως η φωνή ενός τρελού - ακόµη και στην περίπτωση της χειρότερης κρίσης- να µην ανταποκρίνεται στην περιγραφή της παράξενης φωνής που άκουσαν όσοι ανέβαιναν την σκάλα. Εξάλλου, οι τρελοί ανήκουν σε κάποιο έθνος. Η γλώσσα τους, όσο ασυνάρτητη κι αν είναι, αποτελείται πάντα από λέξεις. Επιπροσθέτως, οι τρίχες ενός τρελού δεν µπορεί να µοιάζουν µε αυτές που κρατώ στο χέρι µου. Τις απέσπασα από τα ξυλιασµένα δάχτυλα της Μαντάµ Λεσπανέιγ. Τι λες τώρα;» αποκρίθηκε ο Ντυπέν και µου έτεινε µία από τις τούφες που κρατούσε.

«Μα, Ντυπέν» φώναξα ταραγµένος, «αυτές δεν είναι ανθρώπινες τρίχες!»

«Μήπως είπα εγώ πως είναι;» µου αντιγύρισε εκείνος. «Πριν φτάσουµε σ’ ένα συµπέρασµα όµως, θα ήθελα να δεις ετούτο το µικρό σκαρίφηµα. Πρόκειται για αναπαράσταση αυτών που ορισµένοι µάρτυρες περιέγραψαν ως ‘µελανιές και βαθιές νυχιές’, ενώ άλλοι (οι Μ. Ντυµά και Ετιέν) ως ‘µελανά σηµάδια, που προφανώς ήταν αποτυπώµατα δακτύλων».

«Θα διαπιστώσεις πως το σκαρίφηµα παριστά µια λαβή σταθερή και δυνατή» συνέχισε ο φίλος µου, απλώνοντας το χαρτί στο τραπέζι που βρισκόταν µπροστά µας. «∆εν υπάρχει ούτε ένα γλίστρηµα. Τα δάχτυλα έκλεισαν γερά, σχηµατίζοντας µια τροµερή µέγγενη, ώσπου το θύµα ξεψύχησε. Προσπάθησε τώρα να εφαρµόσεις τα δάχτυλά σου στα αποτυπώµατα που βλέπεις».

36

Προσπάθησα µάταια να το κάνω. «Μ’ αυτόν τον τρόπο δεν µπορούµε να βγάλουµε σωστό

συµπέρασµα» παρατήρησε ο Ντυπέν. «Το χαρτί είναι επίπεδο, έτσι που το άπλωσες στην επιφάνεια του τραπεζιού. Όµως ο ανθρώπινος λαιµός είναι κυλινδρικός. Πάρε αυτό το ξύλο. Μοιάζει περισσότερο µε λαιµό. ∆οκίµασε τώρα να το γραπώσεις µε το χέρι σου».

Επανέλαβα το πείραµα, αλλά δυσκολευόµουν ακόµη περισσότερο.

«Αυτά δεν είναι σηµάδια από ανθρώπινο χέρι» συµπέρανα. «∆ιάβασε τώρα αυτό χωρίο του Κυβιέ12» µε πρόλαβε ο Ντυπέν. Ήταν µια σύντοµη περιγραφή της µορφολογίας και της

ανατοµίας του µεγάλου καστανού Ουραγκοτάγκου των νησιών των Ανατολικών Ινδιών. Το γιγάντιο ανάστηµα, η κολοσσιαία δύναµη και ενεργητικότητα, η αγριότητα και η µιµητική τάση αυτών των θηλαστικών είναι γνωστά σε όλους. Τότε κατάλαβα γιατί οι φόνοι ήταν τόσο φρικιαστικοί.

«Η περιγραφή των δαχτύλων συµφωνεί απολύτως µε το σχέδιο» είπα, όταν τελείωσα το διάβασµα. «Νοµίζω πως το µόνο ζώο που θ’ άφηνε σηµάδια σαν κι αυτά που σχεδίασες, είναι ο Ουραγκοτάγκος. Εξάλλου, αυτές οι καστανόξανθες τρίχες ταιριάζουν στο ζώο του Κυβιέ. Μα δεν µπορώ να καταλάβω πώς ακριβώς συνδέονται µε τον φοβερό φόνο όλα αυτά. Κι από την άλλη, είπαν ότι ακούστηκαν δύο φωνές κι ότι η µία ανήκε σε Γάλλο».

«Ακριβώς. Θυµήσου τώρα την έκφραση Mon Dieu! [Θεέ µου!] που όλοι σχεδόν οι µάρτυρες απέδωσαν σ’ αυτήν την φωνή. Σύµφωνα µε τα µέχρι στιγµής δεδοµένα, νοµίζω πως σωστά ένας από τους µάρτυρες (ο Μοντάνι, ο ζαχαροπλάστης) είπε πως έµοιαζε να κάνει αυστηρές παρατηρήσεις. Σ’ αυτές τις αυστηρές παρατηρήσεις, λοιπόν, στηρίζω κάθε ελπίδα για την λύση του µυστηρίου. Υπάρχει κάποιος Γάλλος που γνωρίζει πολλά για τους φόνους. Μπορεί µάλιστα -το πιθανότερο- να είναι αθώος. Μπορεί να µην ευθύνεται για το αιµατηρό µέρος του δράµατος. Μπορεί ο

37

Ουραγκοτάγκος να έφυγε από αυτόν. Μπορεί να ανακάλυψε τα ίχνη του και να τον κυνήγησε µέχρι το δωµάτιο, µα όλα όσα συνταρακτικά συνέβησαν να µην του επέτρεψαν να τον ξαναπιάσει. Ακόµη ελεύθερος είναι. ∆εν θα συνεχίσω αυτές τις -πως να τις πω;- εικασίες. Το συµπέρασµα στο οποίο µε οδηγούν δεν µε ικανοποιεί. Κι αφού δεν ικανοποιεί εµένα πώς θα ικανοποιήσει οποιονδήποτε άλλον; Ας τις αντιµετωπίσουµε, λοιπόν, απλά σαν εικασίες. Αν ο Γάλλος, για τον οποίο µίλησα προηγουµένως, είναι πράγµατι αθώος, ετούτη η αγγελία που άφησα εχθές το βράδυ στα γραφεία του Κόσµου (εφηµερίδα που ασχολείται µε τα ναυτιλιακά και διαβάζεται πολύ από τους ναυτικούς) θα τον οδηγήσει σίγουρα εδώ».

Μου έδωσε ένα χαρτί που έγραφε:

ΣΥΝΕΛΗΦΘΗ: Στο ∆άσος της Βουλώνης συνελήφθη νωρίς το πρωί της *** τρέχοντος (ηµέρα των φόνων) µεγάλος καστανός Ουραγκοτάγκος από την Βόρνεο. Ο ιδιοκτήτης του (διαπιστώθηκε πως είναι ναυτικός σε µαλτέζικο πλοίο), µπορεί να τον παραλάβει -αφού αποδείξει πως του ανήκει και καταβάλει ορισµένα από τα έξοδα για την σύλληψη και την φύλαξή του- παρουσιαζόµενος στον αριθµό*** της Οδού***, Φοµπούργκ Σαιν Ζερµαίν, Au troisiême [τρίτος όροφος]. «Και πώς ξέρεις ότι είναι ναυτικός, και µάλιστα σε µαλτέζικο

πλοίο;» ρώτησα. «∆εν το ξέρω» είπε ο Ντυπέν. «Είµαι απόλυτα βέβαιος! ∆ες

αυτήν την κορδέλα. Από το σχήµα και την ρυπαρή εµφάνισή της, είναι βέβαιο πως χρησιµοποιήθηκε για να πιάσει µια από κείνες τις µακριές queues [αλογοουρές] που τόσο αρέσει στους ναυτικούς να κάνουν. ∆ες και τον κόµπο της. Είναι καθαρά µαλτέζικος. Την βρήκα στην βάση του σωλήνα του αλεξικέραυνου. Αποκλείεται να ανήκε είτε στην µία είτε στην άλλη µακαρίτισσα. Αν η κορδέλα µε παραπλάνησε, και ο Γάλλος δεν είναι µέλος µαλτέζικου

38

πληρώµατος, η σχετική αναφορά στην αγγελία δεν πρόκειται να κάνει ζηµιά. Θα νοµίσει πως κάτι δεν κατάλαβα καλά, κάποιο λάθος έγινε, και δεν θα το ερευνήσει περισσότερο. Αν όµως υπέθεσα σωστά, κάνουµε µια µεγάλη επιτυχία. Στην αρχή, αν και αθώος, ο Γάλλος θα διστάσει να παρουσιαστεί, φοβούµενος την ανάµειξή του στους φόνους. Ύστερα όµως θα σκεφτεί: ‘Είµαι αθώος. Είµαι φτωχός. Ο Ουραγκοτάγκος µου αξίζει πολλά. Για µένα είναι ολόκληρη περιουσία. Γιατί να τον χάσω, από µερικούς αστείους φόβους; Μπορώ να τον πάρω πίσω. Τον βρήκαν στο δάσος της Βουλώνης, πολύ µακριά από εκεί που έγινε η σφαγή. Ποιος θα φανταστεί πως ένα κουτό ζώο έκανε τέτοια πράξη; Η Αστυνοµία µπερδεύτηκε, δεν βρήκε άκρη µε τα στοιχεία. Αλλ’ ακόµη κι αν ανακαλύψουν ότι οι φόνοι έγιναν από το ζώο, δεν µπορούν ν’ αποδείξουν πως το γνώριζα, ούτε να µε ενοχοποιήσουν. Εξάλλου τώρα πια είµαι γνωστός. Αυτός που έβαλε την αγγελία µε περιγράφει σαν ιδιοκτήτη του ζώου. ∆εν είµαι σίγουρος τι ακριβώς γνωρίζει. Αν δεν παρουσιαστώ για να πάρω πίσω το ζώο, θα κινήσω υποψίες. ∆εν είναι σκοπός µου να στρέψω την προσοχή ούτε πάνω µου ούτε πάνω στο ζώο. Θα απαντήσω στην αγγελία. Θα πάρω πίσω τον Ουραγκοτάγκο και θα τον κρύψω µέχρι που να ξεχαστεί η υπόθεση’ ».

Την ίδια στιγµή, ακούσαµε βήµατα στις σκάλες. «Ετοίµασε το πιστόλι σου» είπε ο Ντυπέν, «αλλά µην το

χρησιµοποιήσεις, µην το φανερώσεις καν, πριν σου κάνω νόηµα». Η εξώπορτα ήταν ανοιχτή και ο επισκέπτης µπήκε χωρίς να

χτυπήσει. Ανέβηκε µερικά σκαλιά, αλλά φάνηκε να διστάζει. Τον ακούσαµε να κατεβαίνει. Ο Ντυπέν ετοιµάστηκε να τρέξει πίσω του, αλλά τα βήµατα ακούστηκαν πάλι ν’ ανεβαίνουν. Αυτή την φορά δεν δίστασε. Κατευθύνθηκε αποφασιστικά προς την πόρτα του δωµατίου που βρισκόµασταν, και χτύπησε.

«Πέρασε µέσα» είπε φιλόξενα ο Ντυπέν.

39

Ο επισκέπτης µπήκε µέσα. Ήταν οπωσδήποτε ναυτικός˙ ένας πανύψηλος, γεροδεµένος άνδρας, µε τολµηρό παρουσιαστικό, κάθε άλλο παρά αντιπαθητικός. Το ηλιοκαµένο πρόσωπό του είχε σχεδόν χαθεί πίσω απ’ το µούσι και την µουστάκα του. Κρατούσε ένα χοντρό δρύινο µατσούκι, αλλά φαινόταν άοπλος. Μας καλησπέρισε στα γαλλικά. Η προφορά του, παρόλο που θύµιζε κάπως την προφορά των κατοίκων της Νεφσατέλ13, έδειχνε πως η καταγωγή του ήταν από το Παρίσι.

«Κάθισε, φίλε µου» του είπε ο Ντυπέν. «Υποθέτω πως ήρθες για τον Ουραγκοτάγκο. Στ’ αλήθεια σε ζηλεύω. Πανέµορφο ζώο και πολύτιµο. Πόσων χρονών υπολογίζεις να είναι;»

Ο ναυτικός ανάσανε βαθιά, σαν να ’φυγε από πάνω του ένα βάρος, και απάντησε µε θάρρος:

«∆εν µπορώ να υπολογίσω. Πάντως όχι πάνω από τεσσάρω πέντε. Τον έχετε εδώ;»

«Όχι βέβαια. ∆εν µπορούσα να τον κρατήσω εδώ. Νοίκιασα έναν στάβλο στην Οδό Ντυµπούρ. Θα τον πάρεις αύριο το πρωί. Υποθέτω πως µπορείς ν’ αποδείξεις ότι σου ανήκει;»

«Βέβαια, Κύριε» «Θα λυπηθώ πολύ όταν µας τον πάρεις» είπε ο Ντυπέν. «∆εν µπήκατε άδικα στον κόπο, Κύριε. ∆εν θα σας αφήσω

έτσι» είπε ο άνδρας. «Το σωστό, σωστό. Είµαι πρόθυµος να σας πληρώσω που µου βρήκατε το ζώο. Κάτι λογικό βέβαια…»

«Σωστά τα λες» τον διέκοψε ο φίλος µου. «Να είσαι βέβαιος πως έτσι έχει το πράγµα. Για να δούµε λοιπόν! Τι θα µου δώσεις; Α, το βρήκα! Όσο πιο πολλές πληροφορίες µπορείς για τους φόνους της Οδού Μοργκ».

Τις τελευταίες λέξεις τις πρόφερε αργά και σιγανά. Το ίδιο αργά και σιγανά κατευθύνθηκε προς την πόρτα. Την κλείδωσε κι έβαλε το κλειδί στην τσέπη του. Ύστερα τράβηξε το πιστόλι από την ζώνη του, και το ακούµπησε στο τραπέζι εντελώς ατάραχος.

40

Το πρόσωπο του ναυτικού έγινε κατακόκκινο, σαν να πνιγόταν. Σηκώθηκε όρθιος κι άρπαξε το µπαστούνι του, αλλά την ίδια στιγµή σωριάστηκε πάλι στην καρέκλα του κι άρχισε να τρέµει. Το πρόσωπό του έγινε κάτωχρο, σαν νεκρού. ∆εν έβγαλε κουβέντα. Τον λυπήθηκα αφάνταστα.

«Φίλε µου» είπε καλοσυνάτα ο Ντυπέν, «άδικα ανησυχείς. ∆εν πρόκειται να σε βλάψουµε. Σου δίνω το λόγο της τιµής µου, ως ευγενής και Γάλλος, πως δεν πρόκειται να πάθεις το παραµικρό. Γνωρίζουµε πολύ καλά πως δεν έκανες εσύ τις θηριωδίες της Οδού Μόργκ. ∆εν χρειάζεται όµως να αρνείσαι πως µε κάποιον τρόπο είσαι µπλεγµένος. Αν κατάλαβες καλά όσα σου είπα, θα είσαι πια βέβαιος πως έχω τις πληροφορίες µου. Η κατάσταση, λοιπόν, είναι η εξής: δεν έκανες τίποτε που θα µπορούσες να το αποφύγεις, τίποτε που να σε ενοχοποιεί. ∆εν διέπραξες καν ληστεία, ενώ θα µπορούσες. ∆εν έχεις τίποτε να κρύψεις. Ύστερα, σκέψου πως στην φυλακή βρίσκεται ένας αθώος για τους φόνους, που µόνο εσύ µπορείς ν’ αποδείξεις ποιος τους έκανε».

Ο ναυτικός ζωντάνεψε, ακούγοντας τα τελευταία λόγια του Ντυπέν, αλλά δεν ξαναβρήκε το αρχικό του θάρρος.

«Ο Θεός να βάλει το χέρι του» είπε σπάζοντας την σιωπή, στην οποία ήταν βυθισµένος µέχρι εκείνη την στιγµή. «Λοιπόν, θα σας πω ό,τι ξέρω, αν και δεν περιµένω να πιστέψετε ούτε τα µισά. Θα ήµουν τρελός αν το περίµενα. Είµαι αθώος και θα σας πω όλη την αλήθεια, έστω κι αν είναι να πεθάνω».

Εν ολίγοις µας είπε τα εξής. Πριν από κάµποσο καιρό, ταξίδευσε στο Ινδικό Αρχιπέλαγος. Κάποιοι αποβιβάστηκαν στην Βόρνεο, κι αυτός πήγε µαζί τους. Έκαναν µια βόλτα στο εσωτερικό του νησιού. Εκεί έπιασε τον Ουραγκοτάγκο, µε την βοήθεια κάποιου φίλου του. Ο φίλος πέθανε αργότερα, κι έτσι έµεινε ο µόνος ιδιοκτήτης του ζώου. Μετά από µεγάλες δυσκολίες, λόγω της αγριότητας που έδειξε το πλάσµα στο ταξίδι της επιστροφής, κατάφερε να τον κλείσει στο σπίτι του, στο Παρίσι. Για να µην

41

προκαλέσει την περιέργεια των γειτόνων, τον κρατούσε κλεισµένο, ώσπου να θρέψει η πληγή από ένα µυτερό σανίδι, που του καρφώθηκε στο πόδι, όταν επέστρεφαν µε το καράβι. Σκόπευε να τον πουλήσει.

Τα ξηµερώµατα που έγιναν οι φόνοι, γύρισε σπίτι από κάποιο γλέντι µε άλλους ναυτικούς, και βρήκε το ζώο στην κρεβατοκάµαρά του. Είχε εισβάλει σπάζοντας την πόρτα της αποθήκης που βρισκόταν κλεισµένο, και τώρα στεκόταν µπροστά σ’ έναν καθρέφτη, κρατώντας ξυράφι κι έχοντας το πρόσωπο πασαλειµµένο µε σαπουνάδες. Προφανώς, προσπαθούσε να ξυριστεί, όπως είχε δει να κάνει το αφεντικό του. Ο ναυτικός τρόµαξε πολύ όταν είδε το ξυράφι στα χέρια ενός τόσο άγριου ζώου. Για µια στιγµή, δεν ήξερε τι να κάνει αλλά ύστερα θυµήθηκε το µαστίγιο, µε το οποίο κατάφερνε να το ελέγχει ακόµη και στις χειρότερες κρίσεις του. Το άρπαξε και πήγε προς το ζώο. Εκείνο µόλις τον είδε έγινε έξαλλο. Βγήκε από την πόρτα του δωµατίου, κατέβηκε τις σκάλες κι από ένα παράθυρο, που δυστυχώς συνέβη να είναι ανοιχτό, χύθηκε στον δρόµο.

Ο Γάλλος ρίχτηκε πίσω του απελπισµένος. Κάθε φορά που τον πλησίαζε αρκετά, ο πίθηκος γύριζε και τον φοβέριζε µε το ξυράφι που κρατούσε πάντα στο χέρι του. Ύστερα ξανάρχιζε η καταδίωξη, που κράτησε κάµποση ώρα. Ήταν περασµένες τρεις και οι δρόµοι είχαν αδειάσει εντελώς. Περνώντας ένα σοκάκι, στο τέρµα της Οδού Μοργκ, το βλέµµα του φυγά έπεσε στο φωτισµένο παράθυρο του δωµατίου της Μαντάµ Λεσπανέιγ. Του έκανε µεγάλη εντύπωση φαίνεται. Τρέχοντας προς το κτίριο, είδε τον σωλήνα του αλεξικέραυνου, σκαρφάλωσε πάνω του µε αφάνταστη ευλυγισία, άρπαξε το ορθάνοιχτο παντζούρι και κρατώντας το, γλίστρησε κατευθείαν στο πίσω µέρος του κρεβατιού. Όλα έγιναν µέσα σε µια στιγµή. Ο Ουραγκοτάγκος κλότσησε πίσω του το παντζούρι, καθώς χωνόταν στο δωµάτιο.

42

Ο ναυτικός χάρηκε και φοβήθηκε µαζί. Τώρα είχε πολλές ελπίδες να ξαναπιάσει το θηρίο, αφού -το δίχως άλλο- δεν µπορούσε να ξεφύγει απ’ την παγίδα, όπου κλείστηκε µόνο του, παρά µόνο µε την βοήθεια του αλεξικέραυνου. Τότε θα το έπιανε αµέσως. Από την άλλη, είχε ένα σωρό λόγους να ανησυχεί για το τι θα γινόταν µέσα στο σπίτι. Αυτή η τελευταία σκέψη τον έκανε ν’ ακολουθήσει το φυγά του. Οι ναυτικοί είναι τα καταλληλότερα πρόσωπα για το σκαρφάλωµα στα αλεξικέραυνα. Όµως όταν έφτασε στο ύψος του παραθύρου, στάθηκε αδύνατον να συνεχίσει. Ίσα που µπορούσε να σκύψει και να κοιτάξει στο εσωτερικό του δωµατίου. Αυτό που είδε του προκάλεσε τόση φρίκη, ώστε λίγο έλειψε να γεµιστεί. Την ίδια στιγµή, ξέσπασαν µέσα στο σκοτάδι εκείνες οι απαίσιες κραυγές που σήκωσαν στο πόδι τους κατοίκους της Οδού Μόργκ. Η Μαντάµ Λεσπανέιγ και η κόρη της ήταν µε τις νυχτικιές και φαίνεται πως εκείνη την ώρα τακτοποιούσαν κάποια έγγραφα στο χρηµατοκιβώτιο, που αναφέρθηκε προηγουµένως. Το είχαν κουβαλήσει στην µέση του δωµατίου. Ήταν ανοιχτό, και το περιεχόµενό του βρισκόταν στο πάτωµα. Κατά τα φαινόµενα, τα θύµατα είχαν γυρισµένη την πλάτη στο παράθυρο. Το ζώο δεν το κατάλαβαν αµέσως, αν κρίνουµε από το χρονικό διάστηµα που µεσολάβησε από την είσοδό του στο δωµάτιο µέχρι το ξέσπασµα των κραυγών. Όσο για το χτύπηµα του παντζουριού, το πιθανότερο είναι να νόµισαν πως το έκανε ο αέρας.

Την στιγµή που ο ναυτικός κοίταξε µέσα στο δωµάτιο, το πελώριο ζώο άρπαξε την Μαντάµ Λεσπανέιγ από τα µαλλιά (που ήταν λυµένα καθώς τα είχε µόλις κτενίσει) και άρχισε να κουνά µπροστά στο πρόσωπό της το ξυράφι, όπως κάνουν οι κουρείς. Η κόρη βρισκόταν στο πάτωµα µπρούµυτα, ασάλευτη˙ είχε λιπο-θυµήσει. Οι κραυγές και η αντίσταση της γηραιάς Κυρίας (που είχαν σαν αποτέλεσµα το ξερίζωµα των µαλλιών της) µετέβαλλαν την, κατά τα φαινόµενα, άκακη πρόθεση του Ουραγκοτάγκου σε οργή. Μια αστραπιαία κίνηση του δυνατού χεριού του ήταν αρκετή

43

Το αίµα τον έκανε να φρενιάσει. Τα δόντια του έτριζαν, τα µάτια του πετούσαν φλόγες και τότε χίµηξε στην λιπόθυµη κοπέλα.

44

για να αποχωρίσει σχεδόν ολοκληρωτικά το κεφάλι από το σώµα της γηραιάς Κυρίας. Το αίµα τον έκανε να φρενιάσει. Τα δόντια του έτριζαν, τα µάτια του πετούσαν φλόγες και τότε χίµηξε στην λιπόθυµη κοπέλα. Έκλεισε τις φοβερές παλάµες του γύρω στον λαιµό της και έσφιξε τα δάχτυλά του σαν µέγγενη, ώσπου εκείνη ξεψύχησε. Την ίδια στιγµή, το τρελό, αγριεµένο βλέµµα του έπεσε στην πλάτη του κρεβατιού, και αναγνώρισε, έξω από το παράθυρο, το παραµορφωµένο από την φρίκη πρόσωπο του αφεντικού του. Η εικόνα του µαστιγίου γέµισε το µυαλό του, και µετέβαλε την µανία του σε φόβο. Ήξερε την τιµωρία που τον περίµενε, και φαίνεται πως θέλησε να ξεφύγει, κρύβοντας τις αιµατηρές πράξεις του. Άρχισε να τριγυρνά στην κάµαρα ταραγµένος, πετώντας κάτω και σπάζοντας ό,τι έβρισκε µπροστά του, ως και το στρώµα απ’ το κρεβάτι. Τέλος, άρπαξε πρώτα το πτώµα της κόρης και το έχωσε στην καµινάδα, στην θέση ακριβώς που βρέθηκε από τους γείτονες. Στην συνέχεια, έπιασε την γριά και την εκσφενδόνισε από το παράθυρο στην αυλή.

Τη στιγµή που ο Ουραγκοτάγκος πλησίαζε στο παράθυρο, µε το ακρωτηριασµένο πτώµα στα χέρια, ο ναυτικός έπιασε τροµαγµένος τον σωλήνα του αλεξικέραυνου, γλίστρησε κακήν κακώς µέχρι τον δρόµο, και κατευθύνθηκε προς το σπίτι του. Ο φόβος του για τις συνέπειες της σφαγής, τον έκανε να εγκαταλείψει πρόθυµα το ζώο στην τύχη του. Τα λόγια που άκουσαν αυτοί που ανέβαιναν την σκάλα, ήταν τα επιφωνήµατα τρόµου και φρίκης του Γάλλου, µαζί µε τα λυσσασµένα ουρλιαχτά του κτήνους.

Λίγα πράγµατα έχω να προσθέσω. Προφανώς, ο Ουραγκο-τάγκος βγήκε από το δωµάτιο, χρησιµοποιώντας τον σωλήνα του αλεξικέραυνου -λίγο πριν ανοίξουν την πόρτα µε την ξιφολόγχη- και το παράθυρο οπωσδήποτε έκλεισε πίσω του. Αργότερα, το αφεντικό του κατάφερε να τον πιάσει και να τον πουλήσει πανάκριβα στον Jardin des Plantes [Βοτανικό Κήπο]. Ο Λεµπόν αφέθηκε ελεύθερος, αµέσως µόλις επισκεφθήκαµε τον ∆ιευθυντή

45

της Αστυνοµίας στο bureau [γραφείο] του, και του αφηγηθήκαµε τα γεγονότα (µε µερικές συµπληρώσεις από τον Ντυπέν). Ο αξιωµατικός αυτός, µ’ όλο που είχε καλές διαθέσεις απέναντι στο φίλο µου, δεν κατάφερε να κρύψει εντελώς την απογοήτευση του για την έκβαση της υπόθεσης. Του ξέφυγαν µάλιστα µια δυο σαρκαστικές εκφράσεις, µε τις οποίες ήθελε οπωσδήποτε να δηλώσει πως καλύτερα θα ήταν να κοιτάζει καθένας την δουλειά του.

«Ας λέει αυτός» είπε ο Ντυπέν που δεν έκρινε απαραίτητο να ανταποδώσει. «Ας αναπτύσσει θεωρίες. Έτσι ησυχάζει την συνείδηση του. Εγώ είµαι ευχαριστηµένος που τον νίκησα στο ίδιο του το στρατόπεδο. Το γεγονός πως απέτυχε να λύσει το µυστήριο δεν είναι τόσο παράξενο όσο νοµίζει. Στην πραγµατικότητα, ο φιλαράκος µας παραείναι πονηρός για να διαθέτει την απαιτούµε βαθύτητα σκέψης. Οι γνώσεις του δεν έχουν ρίζες. Ένα κεφάλι είναι, χωρίς σώµα, σαν τις παραστάσεις της Θεάς Λαβέρνα14, ή µάλλον ένα κεφάλι µε ώµους, όπως ο µπακαλιάρος. Στο βάθος όµως είναι καλός άνθρωπος. Συµπαθώ ιδιαιτέρως την αριστο-τεχνική υποκρισία του, µε την οποία απέκτησε φήµη ιδιοφυΐας. Εννοώ τον τρόπο µε τον οποίο de nierce qui est, et d’ expliquer ce qui n’ est pas [Αρνείται αυτό που υπάρχει και εξηγεί αυτό που δεν υπάρχει]» 15.

ΤΕΛΟΣ

46

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

47

1.Το διήγηµα Οι Φόνοι της Οδού Μοργκ [The Murders in the Rue Morgue] πρωτοδηµοσιεύτηκε τον Απρίλιο του 1841, στο Graham's Magazine, στη Φιλαδέλφεια, όπου ο Πόε ζούσε εκείνη την εποχή. Επειδή ήταν πολύ διαφορετικό από τα υπόλοιπα δηµοφιλή διηγήµατά του, οι εκδότες δεν έδειξαν ιδιαίτερη προθυµία να το δηµοσιεύσουν. Ο ίδιος ο Πόε είχε προσπαθήσει να το συµπεριλάβει σε µια δεύτερη έκδοση του δίτοµου Τερατουργήµατα και Αραβουρ-γήµατα [Tales of the Grotesque and Arabesque], επικαλούµενος το τερατώδες των αιµατηρών φόνων που προσπαθεί να εξιχνιάσει ο προδροµικός ντετέκτιβ Ντυπέν. Όµως ο εκδότης δεν φάνηκε διατεθειµένος να συµφωνήσει. Ισχυριζόταν πως η δίτοµη έκδοση είχε πολύ µικρή εµπορική δυναµική και πως δεν ήθελε να την καταστρέψει τελείως µε µια αιµόφυρτη ιστορία. Έτσι, οι Φόνοι κατέληξαν να δηµοσιευθούν στο περιοδικό του οποίου συντάκτης ήταν ο Πόε. Σε γενικές γραµµές, οι αναγνώστες αντέδρασαν µάλλον θετικά. Φυσικά, οι έντονες περιγραφές, όλα εκείνα τα κάπως εξεζητηµένα επίθετα -προκειµένου για πτώµατα- ο αποκε-φαλισµός και το πέταγµα ενός πτώµατος από τον τέταρτο όροφο, προκάλεσαν ορισµένους κριτικούς. Στους Φόνους της Οδού Μοργκ, ο Πόε παρουσιάζει για πρώτη φορά έναν τύπο διανοούµενου, που θα στοιχειώσει στο εξής την λογοτεχνία. Πρόκειται για τον Γάλλο ξεπεσµένο αριστοκράτη Σ. Αύγουστο Ντυπέν. Μαζί του, εµφανίζονται ο εύπορος Αµερικανός Αφηγητής, και ο -επίσης Γάλλος – ο ζηλιάρης, πάντα τυπικός και πάντα αποτυχηµένος Αστυνοµικός ∆ιευθυντής Μεσιέ Γκ. 2.Η επιγραφή (What song the Syrens sang, or what name Achilles assumed when he hid himself among the women, although puzzling questions, are not beyond all conjecture) προέρχεται από το βιβλίο του ιατροφιλόσοφου Τόµας Μπράουν [Sir Thomas Brown, 1605-1682], Hydriotaphia, στο οποίο µελετά τις αρχαϊκές συνήθειες της καύσης των νεκρών. Στο έργο αυτό, ο Μπράουν ισχυρίζεται πως

48

καµιά από τις φαινοµενικά παράλογες συνήθειες των αρχαίων λαών δεν ήταν χωρίς νόηµα. 3.Το Ουίστ [Whist] είναι χαρτοπαίγνιο στο οποίο συµµετέχουν τέσσερις παίκτες. 4.Ο Έντµουντ Χόιλ [Edmund Hoyle, 1672-1769] δηµοσίευσε, το 1742, µια µικρή πραγµατεία για το Ουίστ. Ακόµη και σήµερα ισχύουν οι κανόνες που θεµελίωσε τότε. 5.Προσπέρ Ζολυό Κρεµπιγιόν [Prosper-Jolyot de Crebillon, 1674-1762]. Γάλλος συγγραφέας µελοδραµάτων και αισθηµατικών µυθιστορηµάτων. 6.Ωρίων. Ισηµερινός αστερισµός. Τα τέσσερα φωτεινότερα αστέρια του σχηµατίζουν ένα µεγάλο τετράπλευρο, στο µέσον του οποίου εγγράφεται λοξή ευθυγραµµία τριών λιγότερο φωτεινών αστεριών. Περιλαµβάνει ένα από τα ελάχιστα νεφελώµατα που µπορούµε να δούµε µε γυµνό µάτι. 7.Ο ∆ρ. Νίκολ [John Pringle Nichol, 1804-1859], καθηγητής της αστρονοµίας στο Πανεπιστήµιο της Γλασκόβης, διατύπωσε την περίφηµη Υπόθεση των Νεφελωµάτων, σύµφωνα µε την οποία οι δίνες που παρατηρούνται στον ουρανό είναι µάζες από αέρια και σκόνη. Η συµπίεσή τους δηµιουργεί τους αστέρες. Από τα θραύσµατα της περιδίνησης των Νεφελωµάτων, γεννώνται οι πλανήτες. 8. Στερεοτοµία είναι η τεχνική της κοπής και λάξευσης των υλικών που χρησιµοποιούνται στην οικοδοµική.

49

9.Ναπολεόνιο. Παλιό γαλλικό νόµισµα αξίας είκοσι φράγκων. Πρωτοκόπηκε το 1803 και κυκλοφορούσε µέχρι τον Α΄ Παγκόσµιο Πόλεµο. Λεγόταν και Λουδοβίκειο. 10. Ο Μεσιέ Ζουρντέν [Monsieur Jourdain] είναι ο πρωταγωνιστής του περίφηµου έργου του Μολιέρου [Jean-Baptiste Poquelin-Molière,1622-1673] Ο Αρχοντοχωριάτης [Le Bourgeois Gentilhomme]. 11. Ο Βιντόκ [Eugene Francois Vidocq, 1775-1857] είναι το πραγµατικό πρόσωπο πάνω στο οποίο χτίστηκε η προσωπικότητα του Ντυπέν. Υπήρξε εγκληµατίας, κατάδικος αρκετές φορές, αλλά και πράκτορας της Αστυνοµίας του Παρισιού -από το 1811 – δεδοµένου ότι γνώριζε καλά τον υπόκοσµο και διέθετε σπάνια ευστροφία. Παραιτήθηκε από τη θέση του πράκτορα, µετά από φήµες που τον έφεραν αναµεµειγµένο στα εγκλήµατα που εξιχνίαζε. 12.Ο Κυβιέ [George Cuvier,1769-1832] υπήρξε ένας από τους σηµαντικότερους Γάλλους επιστήµονες, γνωστός κυρίως για την µελέτη των ζωικών οργανισµών. 13. Η Νεφσατέλ [Neufchâtel]. Περιοχή της Νορµανδίας. 14. Λαβέρνα [Laverna]. Ρωµαϊκή θεότητα, που προστάτευε τους κλέφτες. 15.Η φράση ανήκει στην Νέα Ελοΐζα [Nouvelele Héloïse] του Jean-Jacques Rousseau[1712-1778].