ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับ...

ความรเบองตนเกยวกบไฟฟาและวงจรไฟฟาภายในบาน | 1

ความรเบองตนเกยวกบระบบไฟฟา

ระบบไฟฟา หมายถงลกษณะการสงจายกระแสไฟฟาจากแหลงก านดไปยงผใชไฟฟา ตามประเภทการใชงาน โดยสงจากสถานไฟฟาผานสายไฟฟาแรงสง สถานไฟฟายอย หมอแปลงแปลงไฟฟาใหต าลง ไปยงบานพกอาศย ส านกงาน หรอโรงงานอตสาหกรรม

ส าหรบกระแสไฟฟาทไหลเขาสบานเรอนทวไปนนกใชหลกการไหลแบบเดยวกน คอ เรมจากเครองก าเนดไฟฟา ณ โรงงานผลตไฟฟา ผานกระแสไฟฟาแรงดนสงมาตามสายไฟฟา (ซงประกอบดวยเสนลวดอลมเนยมจ านวนมาก) มาจนกระทงถงสถานไฟฟายอย ซงมหมอแปลงแรงดนไฟฟาใหสงขนหรอต าลงไดตามความตองการใชงาน ทงนเนองจากการสงกระแสไฟฟาไดผานมาตามสายไฟฟาในระยะทางไกล จะท าใหมการสญเสยแรงดนไฟฟาสวนหนง เมอสงไฟฟามาถงพนททตองการใชไฟฟากจะตองลดแรงดนไฟฟาลงระดบหนงเพอลดอนตราย เมอแปลงแรงดนไฟฟาใหพอเหมาะแลวกจะสงตามสายไฟฟามายงหมอแปลงแรงดนไฟฟาทตดอยตามเสาไฟฟาในแหลงชมชนนนๆ เพอแปลงแรงดนไฟฟาอกครงกอนสงผานเขาสอาคารบานเรอน เมอมการใชไฟฟาจากกจกรรมตางๆ ในอาคารบานเรอนกจะไหลกลบไปตามสายไฟฟาอกเสนหนงสแหลงก าเนดอกครง ซงเทากบวาเปนการครบวงจรการไหลของกระแสไฟฟา

ระบบไฟฟาทการไฟฟาฯสงจายไปยงบานเรอนทวไปเรยกวาระบบไฟฟาแรงดนต า ซงแบงออกเปน 2 ระบบดวยกน ในการใชงานนนการไฟฟาฯจะพจารณาใหเหมาะสมตามความตองการของผใชไฟฟาวาจะใชระบบใด โดยพจารณาจากปจจยส าคญ 2 ประการ คอ ปรมาณการใชไฟฟา ประเภทและจ านวนของเครองใชไฟฟาทใชภายในบาน

ระบบไฟฟาแบงออกไดเปน 2 ระบบ ดงน 1. ระบบไฟฟา 1 เฟส คอระบบไฟฟาทมสายไฟฟาจ านวน 2 เสน เสนทมไฟเรยกวาสายไฟหรอสาย

เฟส หรอสายไลน เขยนแทนดวยตวอกษร L (Line) เสนทไมมไฟเรยกวาสายนวทรอล หรอสายศนย เขยนแทนดวยตวอกษร N (Neutral) ทดสอบไดโดยใชไขควงวดไฟ เมอใชไขควงวดไฟแตะสายเฟส หรอสายไฟ หรอสายไลน หลอดไฟเรองแสงทอยภายไขควงจะตด ส าหรบสายนวทรอล หรอสายศนย จะไมตด แรงดนไฟฟาทใชมขนาด 220 โวลท (Volt) ใชส าหรบบานพกอาศยทวไปทมการใชไฟฟาไมมากนก

2. ระบบไฟฟา 3 เฟส คอระบบไฟฟาทมสายเสนไฟจ านวน 3 เสน และสายนวทรอล 1 เสน จงมสายรวม 4 เสน ระบบไฟฟา 3 เฟส สามารถตอใชงานเปนระบบไฟฟา 1 เฟส ได โดยการตอจากเฟสใดเฟสหนงและสายนวทรอลอกเสนหนง แรงดนไฟฟาระหวางสายเฟสเสนใดเสนหนงกบสายนวทรอลมคา 220 โวลท และแรงดนไฟฟาระหวางสายเฟสดวยกนมคา 380 โวลท ระบบนจงเรยกวาระบบไฟฟา 3 เฟส 4 สาย 220/380 โวลท ระบบนมขอดคอสามารถจายกระแสไฟฟาไดมากกวาระบบ 1 เฟส ถง 3 เทา จงเหมาะสมกบสถานททตองการใชไฟฟามากๆ เชน อาคารพาณชย โรงงานอตสาหกรรมขนาดเลก เปนตน


1.มาตรฐานการออกแบบและตดตงระบบไฟฟา มารตรฐานการออกแบบและตดตงระบบไฟฟา มความส าคญยง ทงน เพอความปลอดภย คงทน

ถาวร และเพอยดอายการใชงานของอปกรณไฟฟาตางๆ ทใชอยในระบบใหยาวนานยงขน การตดตงระบบไฟฟา มมาตรฐานก าหนดทแนนอน และมหลายหนวยงาน เชน กรมพฒนาและสงเสรมพลงงาน สมาคมวศวกรรมสถานแหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมภ (วสท.) การไฟฟานครหลวง การไฟฟาสวนภมภาค และหนวยงานจากตางประเทศทประเทศไทยน ามายดถอ เชน National Electric Code (NEC) Amarican National Standard Institute (ANSI) International Electrotechical Commission (IEC) เปนตน และหนวยงานทรบรองมาตรฐานผลตภณฑ อปกรณ เครองใชไฟฟาตางๆ คอ ส านกผลตภณฑอตสาหกรรม กระทรวงอตสาหกรรม ทรจกกนในชอ มอก. 2. ศพทเฉพาะ หรอค าจ ากดความ ดานระบบไฟฟา ทควรร 2.1 ระบบไฟฟาแรงสง คอ ระบบไฟฟาทมแรงดนไฟฟา เกน 1,000 โวลท 2.2 ระบบไฟฟาแรงต า คอ ระบบไฟฟาทมแรงดนไฟฟาไมเกน 1,000 โวลท 2.3 โวลท (Volt.) คอ หนวยวดแรงดนไฟฟา 2.4 แอมแปร ( Amp.) คอ หนวยวดกระแสไฟฟา 2.5 วตต (Watt.) คอ หนวยของก าลงไฟฟาทใชจรง 2.6 หนวย (Unit) คอ หนวยของก าลงไฟฟาทใช ตอชวโมง มอปกรณทใชวด คอ กโลวตตฮอรมเตอร (Kwh. ) 3.ระบบ 1 เฟส หรอ 3 เฟส คอ ระบบไฟฟาทน ามาใช โดยแยกออกดงน 3.1 ระบบ 1 เฟส จะม 2 สายในระบบ ประกอบดวย สาย LINE (มไฟ) 1 เสน และสาย Neutral (ไมมไฟ) 1 เสน มแรงดนไฟฟา 220 – 230 โวลท มความถ 50 เฮรซ (Hz) 3.2 ระบบ 3 เฟส จะม 4 สายในระบบ ประกอบดวย สาย LINE (มไฟ) 3 เสน และสายนวตรอน (ไมมไฟ) 1 เสน มแรงดนไฟฟาระหวาง สาย LINE กบ LINE 380 – 400 โวลท และแรงดนไฟฟาระหวางสาย LINE กบ Neutral 220 – 230 โวลท และมความถ 50 เฮรซ (Hz) เชนเดยวกน 3.3 สายดน หรอ GROUND มทง 2 ระบบ ตดตงเขาไปในระบบเพอความปลอดภยของระบบ สายดนจะตองตอเขาไปกบพนโลก ตามมาตรฐานก าหนด 4. Power Factor คอ อตราสวน ระหวางก าลงไฟฟาทใชจรง (วตต) กบ ก าลงไฟฟาปรากฏ หรอก าลงไฟฟาเสมอน ( VA) ซง คาทดทสด คอ มอตราสวนทเทากน จะมคาเปนหนง แตในทางเปนจรงไมสามารถท าได ซงคา Power Factor เปลยนแปลงไปตามการใช LOAD ซง Load ทางไฟฟามอย 3 ลกษณะ คอ


1. Load ประเภท Resistive หรอ ความตาน จะมคา Power Factor เปนหนง อนไดแก หลอดไฟฟาแบบใส เตารดไฟฟา หมอหงขาว เครองท าน าอน เปนตน ถาหนวยงานหรอองคกร ม Load ประเภทนเปนจ านวนมาก กไมจ าเปนทจะตองปรบปรงคา Power Factor 2. Load ประเภท Inductive หรอ ความเหนยวน า จะมคา Power Factor ไมเปนหนง อนไดแก เครองใชไฟฟาทใชขดลวด เชน มอเตอร บาลาสกของหลอดฟลออเรสเซนต หลอดแกสดสชารจ เครองปรบอากาศ เปนตน จะเหนไดวาหนวยงานหรอองคกรสวนใหญ จะหลกเลยง Load ประเภทนไมได และมเปนจ านวนมาก ซงจะท าให คา Power Factor ไมเปนหนง และ Load ประเภทนจะท าใหคา Power Factor ลาหลง ( Lagging ) จ าเปนทจะตองปรบปรงคา Power Factor โดยการน า Load ประเภทใหคา Power Factor น าหนา ( Leading ) มาตอเขาในวงจรไฟฟาของระบบ เชน การตอชด Capacitor Bank เขาไปในชดควบคมไฟฟา 3. Load ประเภท Capacitive หรอ Load ทมตวเกบประจ (Capacitor) เปนองคประกอบ Load ประเภทนจะมใชนอยมาก จะมคา Power Factor ไมเปนหนง Load ประเภทนจะท าใหคา Power Factor น าหนา ( Leading ) คอกระแสจะน าหนาแรงดน จงนยมน า Load ประเภทน มาปรบปรงคา Power Factor ของระบบทมคา Power Factor ลาหลง เพอใหคา Power Factor มคาใกลเคยงหนง ขอด ของการปรบปรง คา Power Factor

- กระแสไฟฟาทไหลในวงจรไฟฟาลดลง - หมอแปลง และสายเมนไฟฟา สามารถรบ Load เพมไดมากขน - ลดก าลงงานสญเสยในสายไฟฟาลง - ลดแรงดนไฟฟาตก - เพมประสทธภาพระบบไฟฟาทงระบบ 5. ระบบการสงจายก าลงไฟฟา

หนวยงานทรบผดชอบดานการผลตและจ าหนายไฟฟาในปจจบน คอ การไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย การไฟฟานครหลวง การไฟฟาสวนภมภาค โดยการไฟฟาฝายผลต เปนผผลตไฟฟาใหการไฟฟานครหลวง และการไฟฟาสวนภมภาคไปจ าหนาย การไฟฟานครหลวง จะจ าหนายไฟฟาให กทม.และปรมณฑล สวนการไฟฟาสวนภมภาค จะจ าหนายไฟฟาใหกบตางจงหวดของทกภาคในประเทศ


ระบบไฟฟาในภาคใต การไฟฟาฝายผลตจะผลตไฟฟาทโรงไฟฟา แลวแปลงแรงดนไฟฟาใหสงถง 230 กโลโวลท (KV.) แลวสงไปตามเมองตางๆ เขาทสถานไฟฟายอย ของการไฟฟาสวนภมภาค สถานไฟฟายอยจะปรบลดแรงดนไฟฟาเหลอ 33 กโลโวลท แลวจายเขาในตวเมอง และผใชไฟฟาตองตดตงหมอแปลง เพอลดแรงดนไฟฟาใหเปนแรงต า เพอน ามาใชงานตอไป ก าลงไฟฟา

ก าลงไฟฟามดวยกน 3 อยางคอ - ก าลงไฟฟาจรง มหนวยเปน วตต (Watt) - ก าลงไฟฟาแฝง มหนวยเปน วาร (VAR) - ก าลงไฟฟาปรากฏ มหนวยเปน โวลทแอมป ( VA) 6. หมอแปลงไฟฟา

หมอแปลงไฟฟาเปนอปกรณไฟฟา ส าหรบแปลงแรงดนไฟฟาใหสงขน หรอต าลง เพอใหเหมาะสมกบงานทจะใช งานบางอยางตองการใชแรงดนสง เชน การสงพลงงานไฟฟาจากโรงไฟฟามายงสถานยอย ตองใชหมอแปลงแรงไฟฟาแรงสง แต การใชในบานเรอน หรอ โรงงานตองใชหมอแปลงไฟฟาแรงต า ซงหมอแปลงมหลายชนด หลายขนาด เลอกใชตามความเหมาะสมของงาน 7. ตควบคมระบบไฟฟา

- MDB. (Main distribution board ) เปนตควบคมระบบไฟฟาหลก ม Main Circuit Breaker เพอตดตอวงจรไฟฟาทงหมดของอาคาร - SDB. (Sub distribution board ) เปนตควบคมยอย จายกระแสไฟฟาไปตามต PB. หรอ Load Center หลายๆ ต ขนอยกบขนาดของอาคาร - PB ( Panel board ) หรอ Load Center เปนแผง Circuit breaker ทควบคมการจายกระแสไฟฟาใหกบเครองใชไฟฟาตางๆ มหลายขนาด ขนอยกบจ านวนของ Load 8. การตอลงดน การตอลงดน คอการใชตวน าทางไฟฟา ตอเขากบวงจรไฟฟา หรอ บรภณฑไฟฟา ตอเขากบพนโลกอยางมนคง ถาวร การตอลงดนม วตถประสงค เพอลดอนตรายทอาจจะเกดกบบคคล และลดความเสยหายทอาจจะเกดกบเครองใชไฟฟาและระบบไฟฟา หนาทหลกของสายดน มอย 2 ประการ คอ 1. เมอเกดแรงดนเกน จะจ ากดแรงดนไฟฟาของวงจร ไมใหสงจนอาจท าใหเครองใช ไฟฟา เสยหาย และลดแรงดนไฟฟาทอาจเกดขนทเครองอปกรณไฟฟา หรอ สวนประกอบ เนองจากการรว หรอการเหนยวน า เพอลดอนตรายจากบคคลทไปสมผส


2. เมอเกดกระแสไฟฟารวลงดน จะชวยลดความเสยหายของเครองอปกรณไฟฟา หรอระบบไฟฟา การตอลงดนทถกตองจะชวยใหเครองมอหรออปกรณปองกนท างานไดตามทออกแบบไว ชนดของการตอลงดน มอยดวยกน 3 แบบ คอ

1. การตอลงดนของระบบไฟฟา ( System Grounding) 2. การตอลงดนของเครองอปกรณไฟฟา ( Equipment Grounding ) 3. การตอลงดนของระบบปองกนฟาผา ( Lightning Grounding )

9. ระบบปองกนฟาผา เปนระบบทตองมในระบบไฟฟา โดยมาตรฐานการตดตงเปนตวบงคบ ประเทศไทยใชมาตรฐาน

ของ IEC เปนหลก ระบบปองกนฟาผาจะประกอบดวย ระบบปองกนฟาผาภายนอกอาคาร และระบบปองกนฟาผาภายในอาคาร ระบบปองกนฟาผา มวตถประสงค เพอ ปองกนความเสยหายตางๆ ทจะเกดขนกบระบบไฟฟา และบรภณฑตางๆ อนเนองมาจากฟาผา 10. อปกรณตดตอน หรออปกรณปลดวงจร

อปกรณตดตอน หรอ อปกรณปลดวงจร มหนาท ตดตอนวงจรไฟฟาออกยามไมตองการใหมกระไฟฟาไหลในระบบ เชน การซอมแซม และเพอ ปองกนอนตรายตอ ระบบ อนเนองมาจาก การใชกระแสไฟฟาเกนพกด หรอ เกดการลดวงจร อปกรณตดตอน ทใชกนสวนใหญในปจจบน คอ ฟวส และ เซอรกต เบรกเกอร (CB.) แตการใชงานและ การออกแบบตดตง ตองใชขนาดและรปแบบทเหมาะสมกบงาน มฉะนนอปกรณดงกลาวจะไมท างานตามทไดออกแบบไว เชน การเลอกขนาด CB สงเกนไป เมอเกดปญหาหรอกระแสไหลเกนพกดของสาย จะท าให อปกรณ จะไมตดวงจร และเกดความเสยหายเกดขนตามมา เชน สายไหม หรอ อนตรายตอหมอแปลงไฟฟา เปนตน แนวปฏบตในการเดนสายและตดตงอปกรณไฟฟา

นยาม

1.1 ระบบแรงต า (Low Voltage System) หมายถง ระบบไฟฟาทมแรงดนระหวางเฟส ไมเกน 750 โวลต

1.2 ระบบแรงสง (High Voltage System) หมายถง ระบบไฟฟาทมแรงดนระหวางเฟส เกน 750 โวลต

1.3 เครองใชไฟฟา (Appliance) หมายถง เครองใชทเกยวของกบการเปลยนรปพลงงานไฟฟา เปนพลงงาน

รปอน เชน พลงงานความรอน พลงงานกล เพอประโยชนใชสอยทวไป ทไมไดใชเพองานอตสาหกรรม

โดยตรง เชน เตารดไฟฟา เครองซกผา ฯลฯ

1.4 เครองอปกรณ (Equipment) หมายถง วสด (Material) เครองประกอบ (Fitting) อปกรณ (Device)

เครองใชไฟฟา (Appliance) เครองกล (Machine) เครองมอ (Apparatus) ทใชเปนสวนหนงหรอสวนตอเนอง

กบการตดตงทางไฟฟา


1.5 อปกรณ (Device) หมายถง สงทมอยในระบบไฟฟา เพอใชเปนทางผานของกระแสไฟฟา แตไมไดใช

พลงงานไฟฟาโดนตรง

1.6 แผงสวตช (Switchboard) หมายถง แผงเดยวขนาดใหญหรอหลายแผงประกอบกน ซงใชตดตงอปกรณ

ตางๆ ไดทงดานหนา และดานหลงของแผงสวตช เชน สวตช อปกรณปองกน บส ฯลฯ โดยทวไป แผง

สวตชจะเขาถงได ทงดานหนา และดานหลง

1.7 แผงจายไฟ (Panelboard) หมายถง แผงเดยวหรอกลมของแผงเดยว ทออกแบบใหประกอบรวมกนเปน

แผงเดยว โดยตดตงอยในตตดผนง และสามารถเขาถงไดเฉพาะดานหนาเทานน ประกอบดวย บส อปกรณ

ปองกนกระแสเกน อาจมสวตชส าหรบควบคมแสงสวาง เครองท าความรอน วงจรไฟฟาก าลง

1.8 เมนสวตช (Main switch) หมายถง อปกรณปลด-สบวงจร ระหวางสายเมนหลงมเตอรของ การไฟฟา

สวนภมภาค กบสายวงจรของผใชไฟ ประกอบดวย เครองปลดวงจร และเครองปองกนกระแสเกน

1.9 สายเมน (Main service) หมายถง สายไฟฟาทตออยระหวางมเตอรของการไฟฟาสวนภมภาคกบเมน

สวตช

1.10 สายปอน (Feeder) หมายถง สายไฟฟาทตออยระหวางเมนสวตชกบเครองปองกนกระแสเกนตว

สดทายของวงจรยอย

1.11 วงจรยอย (Branch circuit) หมายถง วงจรไฟฟา ระหวางเครองปองกนกระแสเกนตวสดทาย

ถงจดทสามารถน าไฟฟา ออกมาใชกบเครองอปกรณได

1.12 การตอลงดน (Grounding) หมายถง การตอตวน าไฟฟา (ทงจงใจหรออบตเหต) ระหวาง

วงจรไฟฟาหรอเครองอปกรณกบดน หรอตวน าอนๆทฝงอยในดน

1.13 โหลดตอเนอง (Continuous load) หมายถง โหลดทมโอกาสมคากระแสสงสดตอเนอง ตงแต 3

ชวโมง ขนไป

1.14 ขนาดกระแส (Ampacity) หมายถง ปรมารณกระแสไฟฟาสงสดทตวน าสามารถรบไดอยาง

ตอเนองโดยไมเสยหาย มหนวยเปนแอมแปร

1.15 พกดตดกระแส (Interrupting rating) หมายถง คากระแสสงสดทอปกรณปลดวงจรสามารถ

ท างานไดโดยไมช ารด เมอท างานทแรงดนไฟฟาเตมพกด

1.16 ปลดไดโดยอสระ (Trip free) หมายถง การทสวตชสามารถปลดวงจรได แมวา ดาม มอจบ คน

โยก หรอปมบงคบสวตชอตโนมต ยงอยในต าแหนงสบ


1.17 ทนสภาพอากาศ (Weatherproof) หมายถง สภาพทมการสราง หรอการปองกนไมใหสภาพ

อากาศ มผลกระทบตอการท างาน หรอการใชงานของเครองอปกรณ เชน ทนฝน กนฝน กนน า แตไมรวมถง

การกนฝน กนอณหภมสง

1.18 เครองหอหม (Enclosuer) หมายถง สงทจดท าขนเพอหอหม หรอผนงทลอมรอบเครองอปกรณ

เพอปองกนบคคลมใหสมผสกบสวนทมไฟ หรอปองกนเครองใชไฟฟา เครองอปกรณ ไมใหเกดความ

เสยหายทางการภาพ

1.19 การกน (Guard) หมายถง การปองกน โดยใชทก าบง กลอง ผนง รว ฯลฯ เพอมใหบคคลหรอ

วตถเขาใกล หรอสมผสสวนทมอนตรายได

1.20 เปดโลง (Exposed)

1.20.1 เมอใชกบสวนทมไฟฟา หมายถง สวนทมไฟฟาสามารถสมผสหรอเขาใกลเกนระยะ

ปลอดภยโดยพลงเผลอ เชน สวนทมการกนทไมเหมาะสม ไมแยกสวน หรอไมหมฉนวน

1.20.2 เมอใชกบวธการเดนสาย หมายถง วธการเดนสายทอยบนผว หรอตดกบผว หรออยดานหลง

ของแผงทออกแบบใหเขาถงได

1.21 ดานหนาปลอดภย (Dead front) หมายถง ไมมสวนทมไฟฟาเปดโลงใหบคคลสมผสได

ทางดานทเขาปฏบตงาน

1.22 หมฉนวน (Insulated) หมายถง หมดวยฉนวนทางไฟฟา ทมความหนาและชนดเหมาะสมกบ

สภาพการใชงาน และขนาดของแรงดนไฟฟา

1.23 เขาถงได (Accessible)

1.23.1 เมอใชกบเครองอปกรณ หมายถง สามารถเขาถงไดโดยไมมการปองกนดวยประตทตด

กญแจ หรอการตดตงไวบนทสง หรอดวยวธการอน

1.23.2 เมอใชกบวธการเดนสาย หมายถง สามารถถอดหรอเปดออกได โดยไมท าใหสวนของอาคาร

หรอสงปกปดช ารด หรอหมายถง ไมไดถกสวนของอาคาร หรอสงปกปดปดอยางถาวร

1.24 ทซอน (Concealed) หมายถง สภาพทไมสามารถเขาถงได เพราะมสงกอสรางหรอสวนของ

อาคารปดอย สายทเดนในทอสายถอวาเดนในทซอน แมวาจะสามารถเขาถงได โดยการดงสายออกมา หรอ

รอทอสายออก

1.25 ทอนตราย (Hazardous Area) หมายถง บรเวณทอาจเกดการลกไหม หรอระเบดได เนองจากม

กาซ ไอ ของเหลว ฝน หรอเสนใยทตดไฟได


1.26 ดมานดแฟคเตอร (Demand Factor) หมายถง อตราสวนระหวาง คาความตองการก าลงไฟฟา

สงสดของระบบ หรอสวนประกอบของระบบ กบโหลดรวมทงหมดทตอกบระบบหรอสวนของระบบท

ตองการพจารณา

1.27 โคอนซเดนซแฟคเตอร (Coincident Factor) หมายถง อตราสวนระหวาง พลงงานไฟฟาสงสด

ทใชในชวงเวลาหนงของกลมผใชไฟ กบผลรวมของความตองการพลงงานไฟฟาสงสด ของผใชไฟแตละ

รายในกลมนน ในชวงเวลาเดยวกน

1.28 ชองเดนสาย (Raceways) หมายถง ทอหรอชองทางทใชหอหมหรอยดสายไฟฟา หรอบสบาร

เพอชวยในการเดนสายไฟฟา เชน ทอรอยสาย รางเดนสาย ฯลฯ

1.29 ทอรอยสาย (Conduit) หมายถง ทอสายทมลกษณะเปนทอกลม มทงทเปนทออโลหะและทอ

โลหะ เชน ทอพวซ ทอพอ ทอโลหะชนดบาง ( EMT) ทอโลหะชนดหนาปานกลาง (IMC) ทอโลหะหนา

(RSC)

1.30 รางเดนสาย (Wireways) หมายถง ทอสายทเปนราง ท าจากโลหะหรออโลหะ มฝาเปด-ปดได

อาจมชองระบายอากาศดวยกได

1.31 รางเคเบล (Cable Trays) หมายถง รางเปดทใชวางสายไฟฟา ท าดวยวสดไมตดไฟ อาจเปนราง

แบบดานลาง เปนขนบนได หรอดานลางปดทบ หรอดานลางมชองระบายอากาศ

1.32 บสเวย (Busways)

หมายถง ตวน าเปลอยหรอหมฉนวนทประกอบส าเรจจากโรงงาน อาจออกแบบเปนแผน ทอ หรอ

แทง มเครองหอหมเปนโลหะ มการตอลงดน แนวปฏบตในการเดนสายและตดตงอปกรณไฟฟา

มาตรฐานของเครองอปกรณและสายไฟฟา

เครองอปกรณและสายไฟฟาทกชนดทผใชไฟจะหามาตดตงใชงาน จะตองมคณสมบตเปนไปตาม

มาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม (มอก.) หรอมาตรฐานทการไฟฟาสวนภมภาคยอมรบคอมาตรฐาน IEC

BS ANSI NEA DIN VDE UL JIS AS หากเครองอปกรณใดทไมไดผลตตามมาตรฐานทการไฟฟาสวน

ภมภาคยอมรบ จะตองไดรบความเหนชอบจาก การไฟฟาสวนภมภาคกอน ทงนเพอความปลอดภยของผใช

ไฟเอง โดยแยกรายละเอยดได ดงน

2.1 สายไฟฟาและตวน าไฟฟา


2.1.1 สายไฟฟาหมฉนวน สายไฟฟาทองแดงหมฉนวนพวซ เปนไปตาม มอก.11 สายไฟฟา

อะลมเนยมหมฉนวนพวซ เปนไปตาม มอก.293 2.1.2 สายไฟฟาเปลอย ตวน าไฟฟาทองแดงรดแขงส าหรบ

สายสงก าลงเหนอดน เปนไปตาม มอก.64 สายไฟฟาอะลมเนยมตเกลยวเปลอย เปนไปตาม มอก.85

สายไฟฟาอะลมเนยมตเกลยวเปลอยแกนเหลก เปนไปตาม มอก.86

2.1.3 สายไฟฟาและตวน าไฟฟาชนดอน ตองเปนไปตามมาตรฐานทการไฟฟาสวนภมภาคยอมรบ

2.2 อปกรณตดตอนและเครองปองกนกระแสเกน

2.2.1 ตวฟวสและตวยดฟวส เปนไปตาม มอก.506 และ มอก.507

2.2.2 สวตซทท างานดวยมอ เปนไปตาม อก.824

2.2.3 สวตซใบมด เปนไปตาม อก.706 2.2.4 อปกรณตดตอนและเครองปองกนกระแสเกนชนดอน

ตองเปนไปตามมาตรฐาน ทการไฟฟาสวนภมภาคยอมรบ

2.3 มาตรฐานหลกดนและสงทใชแทนหลกดน

2.3.1 แทงเหลกอาบโลหะชนดกนการผกรอน หรอแทงเหลกหมทองแดง หรอแทงทอง ตองมขนาด

เสนผานศนยกลางไมนอยกวา 15 มลลเมตร ยาวไมนอยกวา 180 เซนตเมตร

2.3.2 แผนโลหะทมพนทสมผสไมนอยกวา 1,800 ตารางเซนตเมตร ถาเปนเหลกอาบโลหะชนดกน

การผกรอน ตองหนาไมนอยกวา 6 มลลเมตร ถาเปนโลหะอนททนตอการผกรอน ตองหนาไมนอยกวา 1.50

มลลเมตร

2.3.3 หลกดนชนดอน ตองไดรบความเหนชอบจากการไฟฟาสวนภมภาคกอน

2.4 ทอเดนสายไฟฟา

2.4.1 ทอพวซแขงส าหรบรอยสายไฟฟา เปนไปตาม มอก.216

2.4.2 ทอเหลกกลาเคลอบสงกะส ตองเปนชนดทใชส าหรบรอยสายไฟฟาเทานน มคณสมบต

เปนไปตามมาตรฐาน ทการไฟฟาสวนภมภาคยอมรบ เชน JIS BS UL

2.4.3 ทอและทางเดนสายชนดอนๆ ตองเปนไปตามมาตรฐานทการไฟฟาสวนภมภาคยอมรบ

หมายเหต : มาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม (มอก.) ของอปกรณไฟฟาทไดมการประกาศใชแลว ได

รวบรวมอยใน ภาคผนวก ก.

ขอก าหนดส าหรบสถานทตดตงเครองอปกรณ

3.1 ทวางเพอการปฏบตงาน


ตองมทวางเพอการปฏบตงานส าหรบเครองอปกรณอยางเพยงพอรวมทงมทางเขาไปไดดวย ทงน

เพอความปลอดภยในการปฏบตงานและบ ารงรกษาเครองอปกรณ

3.1.1 ระบบแรงต า

(1) ตองมทวางเพอการปฏบตงานอยางเพยงพอ ทจะปฏบตงานไดสะดวกและปลอดภยในการ

บ ารงรกษาเครองอปกณ ทวางเพอการปฏบตงานตองมความสง ไมนอยกวา 2 เมตร ความกวางไมนอยกวา

75 เซนตเมตร และความลกตองเปนไปตาม ทก าหนดใน ตารางท 3-1

(2) ความลกใหวดจากสวนทมไฟฟาเปดโลงอย หรอวดจากดานหนาของเครองหอหมทวาง เพอการ

ปฏบตงานตองพอเพยง ส าหรบการเปดประตต หรอฝาตไดอยางนอย 90 องศา ในทกกรณ

(3) ทางเขาถงทวางเพอการปฏบตงาน ตองมอยางนอย 1 ทาง

(4) แผงสวตซและแผงควบคมทมพกดกระแส ตงแต 1,200 แอมแปร ขนไป และมความกวางของ

แผงเกน 180 เซนตเมตร ทวางเพอการปฏบตงานตองมทางเขาทงสองดาน ทางเขาตองมความกวางไมนอย

กวา 60 เซนตเมตร และมความสงไมนอยกวา 2 เมตร ยกเวน เมอดานหนาของตอปกรณจนถงทางเขา ไมม

สงกดขวาง หรอมทวางเพอการปฏบตงานเปนสองเทาของทก าหนดไว ยอมใหมทางเขาทางเดยวได

(5) สวนทมไฟฟาเปดโลง และอยใกลกบทางเขา ตองมการกนอยางเหมาะสมตามขอ 3.2.1

(6) ทวางเพอการปฏบตงาน ตองจดใหไดรบแสงสวางอยางเพยงพอทจะปฏบตงานได ยกเวน เมน

สวตซหรอแผงจายไฟในทอยอาศย ทมขนาดรวมกนไมเกน 100 แอมแปร

(7) หามใชทวางเพอการปฏบตงานเปนทเกบของ

(8) ถาทวางเพอการปฏบตงานเปนทโลง หรอเปนทางผาน ตองกนทวางนนดวยวธการทเหมาะสม

ในขณะทมการเปดเครองหอหมเครองอปกรณ เพอการปฏบตงาน

3.1.2 ระบบแรงสง

(1) ตองมทวางเพอปฏบตงานอยางเพยงพอ ทจะปฏบตงานไดสะดวกและปลอดภยในการบ ารงรกษาเครอง

อปกรณ ในทซงมไฟฟาเปดโลงอย ทวางเพอการปฏบตงาน ตองมความสงไมนอยกวา 2 เมตร ความกวางไม

นอยกวา 90 เซนตเมตร และความลกตองเปนไปตามทก าหนดใน ตารางท 3-2 ทวางเพอการปฏบตงาน ตอง

พอเพยงส าหรบการเปดประตต หรอฝาตไดอยางนอย 90 องศาในทกกรณ

(2) ทางเขาถงทวางเพอการปฏบตงาน ตองมอยางนอย 1 ทาง ทมความกวางไมนอยกวา 60 เซนตเมตร และ

ความสงไมนอยกวา 2 เมตร


(3) แผงสวตซและแผงควบคมทมความกวางเกน 180 เซนตเมตร ตองมทางเขาทงสองขางของแผง ยกเวน

เมอดานหนาของตอปกรณ ไมมสงกดขวางหรอมทวางเพอการปฏบตงานเปนสองเทาของทก าหนดไว ยอม

ใหมทางเขาทางเดยวได

(4) เมอมตวน าเปลอยหรอหมฉนวนทมไฟฟาเปดโลงอยใกลเคยงกบทางเขา ตองมการกนตามขอ 3.2.2

(5) สวนทมไฟฟาเปดโลง ซงไมมการกน ถาอยเหนอพนทปฏบตงานตองตดตงอยในระดบสงไมนอยกวาท

ก าหนดใน ตารางท 3-3

(6) ตองมบนไดถาวรทเหมาะสมในการเขาไปยงทวางเพอการปฏบตงานในกรณทเครองอปกรณตดตงแบบ

ยกพนท ชนลอย หรอทในลกษณะเชนเดยวกน

(7) ระบบใหแสงสวางส าหรบทวางเพอการปฏบตงานตองจดใหสามารถซอมแซมหรอเปลยนดวงไฟไดโดย

ไมเกดอนตราย จากสวนทมไฟฟา

3.2 การกนสวนทมไฟฟา

สวนทมไฟฟาของเครองอปกรณทมแรงดน ตงแต 50 โวลตขนไป ตองมการกนสวนทมไฟฟาเพอ

ปองกนการสมผสโดยบงเอญ โดยก าหนดรายละเอยด ดงน

3.2.1 ระบบแรงต า

การกนอาจใชเครองหอหมหรอวธการหนงวธการใด ตอไปน

(1) อยในหองหรอเครองหอหมทมลกณะคลายกนซงใหเขาไดเฉพาะผทมหนาทเกยวของเทานน

(2) อยในสถานทซงมทกนหรอทปดบงอยางมนคงและการเขาไปยงทวาง ซงอาจสมผสสวนทม

ไฟฟาไดนน ท าไดเฉพาะผทมหนาทเกยวของเทานน ชองเปดใด ๆ ของทกนหรอทปดบง ตองมขนาดหรอ

อยในต าแหนงทผอน ไมอาจสมผสสวนทมไฟฟาได โดยบงเอญ หรอไมอาจน าวตถซงเปนตวน าไฟฟา ไป

สมผสสวนทมไฟฟานนไดโดยบงเอญ

(3) โดยการตดตงใตระเบยง ใตกนสาด หรอบนนงราน มใหผทไมมหนาทเกยวของเขาไปได (4)

ตดตงสงจากพนไมนอยกวา 240 เซนตเมตร

3.2.2 ระบบแรงสง

การกนในระบบแรงสง มขอก าหนดดงน

(1) การตดตงภายในอาคาร ในถานทบคคลทวไปเขาถงได เครองอปกรณตองอยในเครองหอหมท

เปนโลหะ หรออยในหองหรอบรเวณทใสกญแจได สวตซเกยรทอยในเครองหอหมทเปนโลหะ Unit

substation หมอแปลง กลองดงสาย กลองตอสาย และเครองอปกรณอนทคลายกน ตองท าปายหรอ


เครองหมายเตอนทเหมาะสม ชองระบายอากาศของหมอแปลงแบบแหง หรอชองของเครองอปกรณอนท

คลายกน ตองออกแบบใหวตถจากภายนอกลอดเขาไปเบยงเบนพนไปจากสวนทมไฟฟา นอกจากจะก าหนด

ไวเปนอยางอนเปนการเฉพาะ

(2) การตดตงภายนอกอาคารในสถานทบคคลทวไปเขาถงได การตดตงทางไฟฟาตองอยในเครอง

หอหม หรอวธการอนทไดรบการรบรองแลววาปลอดภย

(3) ในทซงมการตดตงสวตซ หรอเครองอปกรณอนในระบบแรงต าตองมการกนแยกออกจากระบบ

แรงสง ดวยแผนกน รว หรอตาขายทเหมาะสม การตดตงทางไฟฟาในหองทปดลอม หรอบรเวณทลอมรอบ

ดวยก าแพง ผนง หรอรวโดยมการปดกน ทางเขาดวยกญแจ หรอวธการอนทไดรบการรบรองแลว ใหถอวา

เปนสถานทเขาไดเฉพาะบคคลทมหาทเกยวของเทานน ชนดของเครองหอหมตองออกแบบ และสรางให

สอดคลองกบประเภทและระดบของอนตรายทเกยวของกบการตดตง ก าแพง ผนง หรอรวทมความสงนอย

กวา 213 เซนตเมตร ไมถอวาเปนการปองกนการเขาถง นอกจากจะมสงอนเพมเตม ท าใหการกนนนม

คณสมบต ในการกนเทยบเทาก าแพง ผนงหรอรวทมความสงไมนอยกวา 213 เซนตเมตร

3.3 การกนสวนทมประกายไฟ เครองอปกรณซงในการท างานปกต เกดประกายไฟ การอารค หรอ

โลหะหลอมละลายตองมการปดกน ดวยวสดทเหมาะสม และแยกออกจากวสดทตดไฟได

3.4 ระยะหางในการตดตงสายไฟฟา ระยะหางในการตดตงสายไฟฟาเหนอพนดน อาคารหรอ

สงกอสรางอน ๆ ใหเปนไปตาม ตารางท 3-4

การออกแบบระบบไฟฟา

1. วงจรยอย

1.1 ขอบเขต ใหใชเฉพาะกบวงจรแสงสวางหรอเครองใชไฟฟา หรอทง 2 อยาง รวมกนเทานน

1.2 ขอก าหนดของวงจรยอย

(1) สายวงจรยอยตองมขนาดเพยงพอทจะจายโหลด และมขนาดไมเลกกวา 1.50 ตารางมลลเมตร

(2) วงจรยอยทกวงจรตองมเครองปองกนกระแสเกน เพอตดวงจรเมอเกดการลดวงจรหรอใชไฟฟา

เกนขนาด

(3) ขนาดของวงจรยอยก าหนดตามขนาดมาตรฐานของเครองปองกนกระแสเกนทปองกนวงจรยอย

นน ๆ เชน 5 10 15 20 30 หรอ 50 แอมแปร

(4) วงจรยอยซงมจดตอทางไฟฟาตงแต 2 จดขนไปตองมโหลดดงตอไปน


ก. วงจรยอยขนาด 5 10 15 และ 20 แอมแปร โหลดทตดตงถาวรรวมกนแลวจะตองไมเกนรอยละ

50 ของขนาดวงจรยอย เมอใชรวมกบเครองใชไฟฟาทใชเตาเสยบ โหลดของเครองใชไฟฟาทใชเตาเสยบแต

ละเครองจะตองไมเกนรอยละ 80 ของขนาดวงจรยอย ข. วงจรยอยขนาด 30 แอมแปร ใหใชกบดวงโคม

ไฟฟาทตดตงถาวรขนาดชดละไมต ากวา 660 วตต หรอใชกบเครองใชไฟฟาซงไมใชดวงโคม โหลดของ

เครองใชไฟฟาทใชเตาเสยบแตละเครองจะตองไมเกนรอยละ 80 ของขนาดวงจรยอย ค. วงจรยอยขนาด 40

และ 50 แอมแปร ใหใชกบดวงโคมไฟฟาทตดตงถาวรขนาดชดละไมต ากวา 660 วตต หรอใชกบ

เครองใชไฟฟาทตดตงถาวร

(5) โหลดของวงจรยอยตองค านวณตามทก าหนดดงตอไปน

ก. โหลดตอเนองของวงจรยอยตองไมเกนรอยละ 80 ของขนาดวงจรยอย ยกเวน ชดของเครองปองกน

กระแสเกนทไดออกแบบใหใชงานไดรอยละ 100 ยอมใหโหลดตอเนอง ของวงจรยอยใชไดไมเกนรอยละ

100 ของขนาดวงจรยอย

ข. โหลดแสงสวางและโหลดของเครองใชไฟฟาอนททราบแนนอนใหคดตามทตดตงจรง

ค. โหลดของเตารบใชงานทวไป ใหคดโหลดเตาละ 180 โวลตแอมแปร

ง. โหลดของเตารบทใชเฉพาะงานใหคดโหลดตามขนาดของเครองใชไฟฟานน ๆ

2. สายปอน

(1) สายปอนตองมขนาดเพยงพอทจะจายโหลดใหวงจรยอยไดไมนอยกวาผลรวมของโหลดในวงจรยอยและ

มขนาดไมเลกกวา 2.50 ตารางมลลเมตร (2) การค านวณขนาดของสายปอน ใหใชดมานตแฟคเตอรตาม

ตารางท 4-1 , ตารางท 4-2 และ ตารางท 4-3 ชวยค านวณ (3) ส าหรบเตารบใชเฉพาะงาน ใหคดโหลดจาก

ขนาดของเตารบทมขนาดสงสด รวมกบรอยละ 75 ของขนาดเตารบทเหลอ

3. สายนวตรอล

(1) ตองมขนาดเพยงพอทจะรบกระแสโหลดไมสมดลยสงสดและกระแสฮารโมนกสได (2) ในระบบ 3 เฟส

4 สาย กระแสโหลดไมสมดลยสงสด ค านวณจากผลรวมของโหลด 1 เฟส ทตออยระหวางสายนวตรอลกบ

สายเฟสใดเฟสหนง ทมคารวมกนมากทสด(3) ยอมใหลดสวนของกระแสโหลดไมสมดลยทเกน 200

แอมแปร รอยละ 30 ยกเวน ในกรณทโหลดเปนหลอดชนดปลอยประจ เครองคอมพวเตอร

เครองประมวลผลอเลกทรอนกสหรอเครองอปกรณอนทคลายกนทรบไฟจากระบบ 3 เฟส 4 สายแบบวาย

4. เครองปองกนกระแสเกนส าหรบวงจรยอยและสายปอน

วงจรยอยและสายปอนตองมการปองกนกระแสเกนเครองปองกนกระแสเกนมรายละเอยด ดงน.-


(1) เครองปองกนกระแสเกนตองสามารถปองกนตวน าทกสายเสนไฟ ยกเวน ตวน าทมการตอลงดน (2)

ขนาดของเครองปองกนกระแสเกนตองไมนอยกวาโหลดไมตอเนองบวกดวยรอยละ 125 ของโหลดตอเนอง

และตองมขนาดไมเกนขนาดกระแสของสายไฟฟาเปนไปตาม ตารางท 6-2 (3) เครองปองกนกระแสเกนอาจ

เปนฟวส หรอสวตซอตโนมตกได (4) ฟวส สวตซอตโนมตหรอการผสมของทงสองอยางน จะน ามาตอ

ขนานกนไมได ยกเวน เปนผลตภณฑมาตรฐานทประกอบส าเรจมาจากโรงงานผผลต และเปนแบบทไดรบ

ความเหนชอบวาเปนหนวย (Unit) เดยวกน (5) ในกรณทตดตงเครองปองกนกระแสเกนเพมเตมส าหรบดวง

โคมเครองใชไฟฟาหรออน ๆ เครองปองกนกระแสเกนเพมเตมเหลานจะใชแทนเครองปองกนกระแสเกน

ของวงจรยอยไมได และไมจ าเปนตองเขาถงไดทนท (6) ต าแหนงของเครองปองกนกระแสเกนตองเปนดงน

ก. เครองปองกนกระแสเกนส าหรบวงจรยอย ตองตดตง ณ จดทหางจากสายปอนทจายพลงงานใหเปนระยะ

ความยาวของสายไมเกน 3 เมตร ข. เครองปองกนกระแสเกนส าหรบสายปอน ตองตดตง ณ จดทใกลกบ

หมอแปลงหรอสายเมนทจายพลงงานใหมากทสดเทาทจะท าได

(7) เครองปองกนกระแสเกนตองไมตดตงในสถานทซงอาจเกดความเสยหายไดและตองไมอยใกลกบวตถท

ตดไฟงาย

(8) เครองปองกนกระแสเกน ตองบรรจไวในกลองหรอตอยางมดชด แตเฉพาะดามสบของสวตซอตโนมต

ยอมใหโผลออกมาขางนอกได ยกเวน หากตดตงไวทแผงสวตซหรอแผงควบคม ซงอยในหองทไมมวตถตด

ไฟงายและไมมความชนดวย สวนเครองปองกนกระแสเกน ส าหรบบานอยอาศยขนาดไมเกน 50 แอมแปร

หนงเฟสไมตองบรรจไวในกลองหรอตกได

(9) กลองหรอตซงบรรจเครองปองกนกระแสเกน ซงตดตงในสถานทเปยกหรอชนตองเปนชนดซงไดรบ

ความเหนชอบแลว และตองมชองวางระหวางตกบผนงหรอพนทรองรบไมนอยกวา มลลเมตร

(10) เครองปองกนกระแสเกนตองตดตงในทซงสามารถปฏบตงานไดสะดวก มทวางและแสงสวางอยาง

พอเพยง

(11) ตองท าเครองหมายระบวตถประสงคใหชดเจนและทนตอสภาพแวดลอม ตดไวทเครองปลดวงจรหรอท

ใกลเคยงเครองปลดวงจรนนทกเครอง เชน เครองปลดวงจรของวงจรยอย สายปอนหรอเครองใชไฟฟา

ยกเวน ต าแหนงและการจดเครองปลดวงจรนนชดเจนอยแลว

5. สายเมน

สายเมนทจายไฟใหผใชไฟรายหนง ๆ ตองมชดเดยว นอกจากในกรณทไดรบความเหนชอบจากการไฟฟา

สวนภมภาค โดยแบงประเทภของสายเมนไดดงน


(1) สายเมนอากาศส าหรบระบบแรงต า ตองเปนสายหมฉนวน มขนาดเพยงพอทจะรบโหลดทงหมดได โดย

มขนาดไมเลกกวา 2.50 ตารางมลลเมตร ส าหรบสายทองแดงและไมเลกกวา 10 ตารางมลลเมตร ส าหรบสาย

อะลมเนยมและมขอก าหนดขนาดของสายเมนภายในอาคาร ตาม ตารางท 4-4

(2) สายเมนอากาศส าหรบระบบแรงสง เปนสายเปลอยหรอสายหมฉนวนกได และมขนาดเพยงพอทจะรบ

โหลดทงหมดได

(3) สายเมนใตดนส าหรบระบบแรงต า ตองเปนสายทองแดงหมฉนวนชนดทเหมาะสมกบลกษณะการตดตง

มขนาดเพยงพอทจะรบโหลดทงหมดไดและขนาดไมเลกกวา 10 ตารางมลลเมตร

(4) สายเมนใตดนส าหรบระบบแรงสง ตองเปนสายหมฉนวนชนดทเหมาะสมกบลกษณะการตดตงและม

ขนาดเพยงพอทจะรบโหลดทงหมดได

6. เมนสวตซ

ผใชไฟตองตดตงเมนสวตซ เพอปลดวงจรทกวงจร ออกจากสายเมนได เมนสวตซจะประกอบดวย เครอง

ปลดวงจรและเครองปองกนกระแสเกน ซงอาจตดตงเปนสวนรวมอยในเครองเดยวกน หรอเครองปองกน

กระแสเกนอาจมคณสมบตเปนเครองปลดวงจรไดดวย 6.1 เครองปลดวงจรระบบแรงต า

(1) เครองปลดวงจรชนด 1 เฟส ขนาดตงแต 50 แอมแปรขนไปและชนด 3 เฟส ทกขนาด ตองเปนแบบท

ปลด-สบไดขณะมโหลด

(2) เครองปลดวงจรตองสามารถปลดวงจรทกสายเสนไฟไดพรอมกนอยางจงใจ

(3) ทเครองปลดวงจรตองสามารถมองเหนไดวา อยในต าแหนงปลดหรอสบ

(4) เครองปลดวงจรตองมพกดไมนอยกวาเครองปองกนกระแสเกนขนาดใหญสดในระบบ

(5) เครองปลดวงจรทมเครองหอหม ตองสามารถปลดวงจรไดโดยไมตองเปดฝาเครองหอหม

(6) เครองปลดวงจรจะตดตงภายในหรอภายนอกอาคารกได แตตองเลอกชนดใหเหมาะสมกบสภาพการใช

งาน และควรตดตงใหอยใกลกบแหลงจายไฟและสามารถเขาปฏบตงานไดสะดวก

(7) หามตอเครองอปกรณดานไฟเขาของเครองปลดวงจร

ยกเวน การตอเขาเครองวด คะแปซเตอร สญญานตาง ๆ เพอใชในวงจรควบคมของเมนสวตซ ทตองมไฟเมอ

เครองปลดวงจรอยในต าแหนงปลด

6.2 เครองปองกนกระแสเกนระบบแรงต า

(1) เครองปองกนกระแสเกนของเมนสวตซจะตอออกจากเครองปลดวงจรของเมนสวตซ

(2) หามตดตงเครองปองกนกระแสเกน ในสายเสนทมการตอลงดน


ยกเวน เครองปองกนกระแสเกนทเปนสวตซอตโนมตซงมการตดวงจรเมอมกระแสไหลเกน

(3) เครองปองกนกระแสเกนตองมความสามารถตดกระแสลดวงจรสงสดทอาจเกดขนไดและตองมขนาดไม

นอยกวา 10 กโลแอมแปร

(4) สวตซอตโนมต ตองเปนชนดทปลดไดโดยอสระ ( trip free) และตองมเครองหมายแสดงใหเหนอยาง

ชดเจนวา สวตซอยในต าแหนงใด

(5) เครองปองกนกระแสเกนทมคณสมบตตามขอ 4.6.1 ใหท าหนาทเปนเครองปลดวงจรได

(6) การปองกนกระแสเกน ตองเปนไปตามทก าหนดในขอ 4.4 ส าหรบขอทน ามาใชดวยได

6.3 เครองปลดวงจรระบบแรงสง

(1) เครองปลดวงจร ตองสามารถปลดวงจรของผใชไฟออกจากระบบจ าหนายของ การไฟฟาสวนภมภาค

โดยตดตงในบรเวณทดนของผใชไฟ ณ ต าแหนงทใกลกบจกแยกสายมากทสด ในกรณทมอปกรณปองกน

ส าหรบเครองวดแรงสงทตนทางใหถอวามเครองปลดวงจรแลว

(2) เครองปลดวงจร ตองปลดสายเสนไฟทงหมดไดพรอมกน

ยกเวน ดรอปเอาทฟวสคทเอาท ดสคอนเนคตงสวตซ

(3) กรณทเครองปลดวงจรเปนชนด fuse cutout ชนด drop out ตดตงบนเสาไฟฟาหรอโครงสรางอน ทท า

หนาทเชนเดยวกบเสาไฟฟา ไมบงคบใหปลดวงจรทกสายเสนไฟไดพรอมกน นอกจากจะมก าหนดไว

โดยเฉพาะในเรองนน ๆ

(4) เครองปลดวงจรทเปนฟวสสวตซ หรอมฟวสประกอบ ตองสามารถตดกระแสลดวงจรในขณะสบเครอง

ปลดวงจรได โดยเครองปลดวงจรไมช ารด

(5) เมนสวตซตองมหรอเตรยมการตอสายทางดานไฟออกลงดนไวใหพรอม เมอปลดโหลดออกจาก

แหลงจายไฟ

6.4 เครองปองกนกระแสเกนระบบแรงสง

(1) ในสายเสนไฟทกเสน จะตองตดตงเครองปองกนกระแสเกน

(2) ถาใชฟวส จะตองมคากระแสตอเนองไมเกน 3 เทา ของขนาดกระแสของตวน า

(3) ถาเปนตดตอนอตโนมต (Circuit breaker) จะตองมขนาดปรบตงไมเกน 6 เทาของขนาดกระแสของตวน า

และมคณสมบตดงน

ก. เปนแบบปลดไดโดยอสระ และสามารถปลด-สบ ไดดวยมอ

ข. สามารถมองเหนไดชดเจนวาอยในต าแหนงปลดหรอสบ


ค. ถาเปนแบบปรบตงคากระแสหรอเวลาได ตองออกแบบใหกระท าไดเฉพาะผมหนาทเกยวของ

ง. มเครองหมายแสดงพกดตางๆ ใหชดเจนและถาวร แมหลงจากตดตงแลว

(4) เครองปองกนกระแสเกนตองสามารถท างานสมพนธกบอปกรณปองกนของการไฟฟาสวนภมภาค

แผงสวตซและแผงจายไฟ

4. แผงสวตซ

4.1 แผงสวตซทมสวนมไฟฟาเปดโลง ตองตดตงในสถานทแหงและจดใหเขาถงไดเฉพาะผมหนาทเกยวของ

4.2 ตองมทวางระหวางสวนบนสดของแผงสวตซกบเพดานทตดไฟไดไมนอยกวา 90 เซนตเมตร ยกเวน ม

แผนกนททนไฟอยระหวางแผงสวตซกบเพดานหรอเปนแผงสวตซชนดปดหมมดชด 4.3 แผงสวตซตองม

ระยะหางระหวางบสบารกบดานลางของตไมนอยกวา 20 เซนตเมตร ส าหรบบสบาร หมฉนวนและ 25

เซนตเมตร ส าหรบบสบารไมหมฉนวน 4.4 แผงสวตซทเปนโลหะรวมทงโครงทรองรบทเปนโลหะทงของ

สวตซและของเครองอปกรณตองตอลงดน เครองวด รเลย มเตอร หรอหมอแปลงเครองวด ( Instrument

transformer) ซงตดตงในแผงสวตซตองตอลงดน

5. แผงจายไฟ

5.1 แผงจายไฟทกแผงตองมพกดกระแสไมต ากวากระแสของสายปอนทค านวณไดใน บทท 4 5.2 จ านวน

เครองปองกนกระแสเกนในแตละแผงจายไฟตองไมเกน 42 ขว (ไมรวมตวทเปนเมน) 5.3 การปองกน

กระแสเกน

(1) แผงจายไฟของวงจรยอยแสงสวางและเครองใชไฟฟาทกแผงตองตดตงเครองปองกนกระแสเกน

ทางดานไฟเขา

ยกเวน สายปอนของแผงจายไฟนนตดตงเครองปองกนกระแสเกนไมเกนขนาดของแผงจายไฟอยแลว

(2) แผงจายไฟทประกอบดวยสวตซธรรมดาขนาดไมเกน 30 แอมแปร หลายตว ตองมเครองปองกนกระแส

เกนทมพกดไมเกน 200 แอมแปร

(3) โหลดตอเนองของเครองปองกนกระแสเกนทกตวในแผงจายไฟตองไมเกนรอยละ 80 ของพกดเครอง

ปองกนกระแสเกนแตละตว ยกเวน ชดของเครองปองกนกระแสเกนทไดออกแบบใหใชงานไดรอยละ 100

ยอมใหใชโหลดตอเนองไดไมเกนรอยละ 100

5.4 แผงจายไฟทตดตงในสถานทเปยกหรอชน จะตองปองกนไมใหน าหรอความชนเขาในแผงได และ

จะตองตดตงใหหางจากผนง หรอพนรองรบไมนอยกวา 5 มลลเมตร ถาเปนแผงจายไฟทตดตงในทเปยกตอง

เปนแบบทนสภาพอากาศ (Weatherproof) 5.5 แผงจายไฟตองตดตงในต หรอกลอง หรอเครองหอหมท


ออกแบบเฉพาะ และเปนแบบดานหนาปลอดภย ( dead front) 5.6 สวนของแผงจายไฟทเปนโลหะ และไมใช

เปนทางเดนของกระแสไฟฟา ตองตอถงกนแลวตอลงดน

วงจรไฟฟาภายในบาน

วงจรไฟฟา เปนเสนทางทกระแสไฟฟาไหลผานไดครบรอบวงจรไฟฟาในบาน โดยกระแสไฟฟาจะไหลผานสายไฟ สะพานไฟ ฟวส สวตช และเครองใชไฟฟาตามล าดบ แลวจงไหลกลบทางสายกลาง

สายไฟของวงจรไฟฟาในบาน ประกอบดวยสายไฟ 2 สาย คอ

1. สายมไฟ มกจะหมดวยพวซสแดง มศกยไฟฟา 220 โวลต หรอ เรยกวา สาย L

2.สายกลาง มกจะหมดวยพวซสด า มศกยไฟฟาเปนศนย หรอ เรยกวา สาย N

เมอใชเครองใชไฟฟา วงจรไฟฟาจะเปนดงน

วงจรไฟฟาในบานประกอบดวยอปกรณไฟฟาและเครองใชไฟฟา

วงจรปด คอ วงจรไฟฟาทมกระแสไฟฟาไหลผานไดครบวงจร

วงจรเปด คอ วงจรไฟฟาทสวนใดสวนหนงของวงจรไฟฟาขาด ท าใหกระแสไฟฟาไหลผานไมได


อปกรณไฟฟาทจ าเปนตอวงจรไฟฟาในบาน ไดแก สายไฟ ฟวส สะพานไฟ สวตช เตารบ และเตาเสยบ

สายไฟ เปนอปกรณทใชสงพลงงานไฟฟาจากทหนงไปยงอกทหนงในรปของกระแสไฟฟา

สายไฟท าดวยลวดตวน าซงเปนโลหะ มความตานทานไฟฟาต า หมดวยฉนวนไฟฟา ซงอาจเปนยางหรอพลาสตกพวซ หรอฉาบดวยน ายาเคม เพอปองกนกระแสไฟฟารว

ฟวส เปนอปกรณไฟฟาทท าหนาทตดวงจรไฟฟา เพอปองกนไมใหกระแสไฟฟาไหลผานมากเกนไป เมอมกระแสไฟฟาไหลผานฟวสเกนก าหนด จะเกดความรอนขนทฟวส ท าใหฟวสหลอมละลาย ฟวสจงขาด ฟวสจงชายปองกนอนตรายจากไฟฟาลดวงจรได ฟวสเปนโลหะผสมของ บสมส ตะกว และดบก มจดหลอมเหลวต า ฟวสมหลายชนด แตละชนดจะใชแตกตางกน ดงน

ฟวสแบบเสนลวด นยมใชตามบานเรอน และสะพานไฟ

ฟวสแบบขวดกระเบอง นยมใชตามบานเรอนและแผงไฟ


ฟวสแผน ปลายทงสองขางมขอเกยวท าดวยทองแดง นยมใชตดแผงควบคมไฟในอาคารใหญๆ โรงงาน และโรงเรยน

ฟวสบรรจในหลอดแกว นยมใชในวงจรไฟฟาของเครองใชไฟฟา เชน โทรทศน วทย

ฟวสทใชตามบานมหลายขนาดใหเลอกใชตามความเหมาะสม คอ ขนาด 5 , 10 , 15 , 20 30 แอมแปร

ฟวสขนาด 10 แอมแปร หมายถง ฟวสทยอมใหกระแสไฟฟาไหลผานไดไมเกน 10 แอมแปร ถากระแสไหลผานเกนกวาน จะท าใหฟวสหลอมละลายขาดได

การเลอกใชขนาดของฟวสใหเหมาะสม ท าไดโดยการค านวณหาปรมาณกระแสไฟฟาทไหลผานอปกรณและเครองใชไฟฟา โดยใชสตร

ก าลงไฟฟา = ความตางศกยไฟฟา X กระแสไฟฟา

1000


การเลอกใชฟวส ควรเลอกฟวสททนกระแสไฟฟาสงสดไดมากกวากระแสไฟฟาสงสดทใชในบานเลกนอย และไมควรใชลวดเหลกหรอลวดทองแดงทมจดหลอมเหลวสงแทนฟวส เพราะเมอกระแสไฟฟาไหลผานมากเกนไป ลวดเหลกหรอลวดทองแดงจะไมหลอมละลาย จงไมชวยตดวงจรไฟฟาในบาน

ฟวสอตโนมต ท าหนาทตดวงจรไฟฟาเมอมกระแสไฟฟาไหลผานเกนก าหนด หรอเมอเกดไฟฟาลดวงจร นยมใชตอกบเครองใชไฟฟาทตองใชปรมาณกระแสไฟฟามากๆ เชน เครองปรบอากาศ มอเตอร เปนตน

สะพานไฟหรอ คทเอาท เปนอปกรณทใชปดเปดวงจรไฟฟาในบานหรออาคาร ซงเปรยบเสมอนกบสวตชขนาดใหญของบาน เราสามารถใชสะพานไฟควบคมวงจรไฟฟาในแตละสวนของบานได

สวตช เปนอปกรณไฟฟาท าหนาทควบคมการไหลของกระแสไฟฟาทจะผานเขาไปในเครองใชไฟฟาตางๆภายในบานใหเปดปดไดตามตองการ เชน สวตชปด-เปดหลอดไฟ สวตชกดกรง สวตชพดลมทเปดไดหลายจงหวะ เปนตน บนสวตชจะมตวเลขก ากบ เชน 15 A 300 V AC หมายความวา สวตชใชกบ

กระแสไฟฟาสงสดไมเกน 15 แอมแปร ความตางศกยไมเกน 300 โวลต และการตอสวตชตองตออนกรมกบเครองใชไฟฟา


เตารบและเตาเสยบ เครองใชไฟฟาในอาคารบานเรอนหลายชนด เชน พดลม โทรทศน เครองรบวทย นอกจากจะมสวตชตดประจ าอยทตวเครองแลว ยงมสายไฟตดมากบเครองใชไฟฟาดวย ซงทปลายสายไฟจะ

มเตาเสยบ เมอน าไปเสยบกบเตารบแลวจะท าใหกระแสไฟฟาไหลเขาสเครองไฟฟาใหครบวงจร

ภายในบานควรตดตงเตารบไวหลายๆจดเพอสะดวกในการใชเครองใชไฟฟา และไมควรตอเครองใชไฟฟาหลายๆเครองเขากบเตารบอนเดยวกน เพราะจะท าใหกระแสไฟฟาผายสายไฟเขาเตารบมากเกนไป ท าใหเกดความรอนสงในสายไฟและเตารบจนเกดเพลงไหมได

ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับ...

Documents

Transcript of ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับ...