การสร�างแบบจำาลองความร�� KADS (Knowledge Analysis and Data Structuring)

Dr. Nopasit Chakpitak

College of Art, Media and Technology

Chiang Mai University

Instrument ในการสร�างระบบ KMS

Knowledge Landscape Knowledge Maps Community of Practice Knowledge Engineering Methodology

การวิ เคราะห์�และส�งเคราะห์�ควิามร� � ค�าพู�ด

• Taxonomy กล��มค�า• Ontology สารน�กรม

การใช้�แผนภาพู• แบบจำาลองความร�� (Knowledge Model) ค�อ กระบวินการใช้�

ควิามร� �เพู�!อทำ�างาน แก�ปั$ญห์า ห์ร�อตั�ดส นใจ โดยม*ควิามจร งทำ*!ถู�กปั,อนเข้�าห์ร�ออ นพู�ทำ (Input) และ ให์�ผลล�พูธ์� ห์ร�อ เอาทำ�พู�ทำ (Output)

• แผนที่��ความร�� (Knowledge Map) ค�อ การแสดงผลกระบวินการตั�/งห์ล�กการ (Conceptualization) ปัระกอบด�วิย ห์ล�กการ (Concept) และควิามส�มพู�นธ์� (Relationship) เพู�!อใช้�เปั0นเห์ตั�เปั0นผลในการค ดห์าเห์ตั�ผลตั�อไปั (Reasoning)

KADS Knowledge Model

แบบจำาลองความร��ภารก�จำ (Task Knowledge) ค�อควิามร� �ในวิ�ตัถู�ปัระสงค�ห์ล�กและวิ�ตัถู�ปัระสงค�ย�อย (Goal and Sub Goal) ในการบรรล�ภารก จ

แบบจำาลองความร��ว�ธี�การค�ด (Inference Knowledge) ค�อควิามร� �ในข้�/นตัอนการค ดห์าเห์ตั�ผล (Reasoning) ร� �ในเห์ตั� ร� �ในผล ให์�บรรล�วิ�ตัถู�ปัระสงค�ย�อย เช้�น ควิามตั�องการตั�างๆ ผลล�พูธ์�ตั�างๆ วิ ธ์*แก�ปั$ญห์าตั�างๆ และปัระเด3นอ�!นๆ

แบบจำาลองความร��หล�กการเฉพาะปั"ญหา (Domain Knowledge) ค�อควิามร� �ในส !งทำ*!ตั�องค ดห์ร�อกระบวินการตั�/งห์ล�กการ (Conceptualization) เฉพูาะเร�!อง ในการแก�ปั$ญห์า ห์ร�อตั�ดส นใจ เพู�!อให์�บรรล�การค ด

Ontology ค�อ ค�าเร*ยก อภ ธ์านศั�พูทำ� (Vocabulary)ห์ร�อน ยาม ห์ล�กการพู�/นฐานในการแก�ปั$ญห์า (The Specification of Conceptualization) เปั0นส�วินห์น7!งข้อง Domain Knowledge (แตั�ม*ควิามส�มพู�นธ์�เฉพูาะ เปั0นปัระเภทำข้อง is-a-kind-of และ เปั0นส�วินห์น7!งข้อง is-a-part-of)

แบบจำาลองความร��ภารก�จำ (Task Knowledge)

เคร�!องห์มายแสดง Task

เคร�!องห์มายแสดง Sub Task เช้�!อมโยงลงไปัย�ง Inference Knowledge ตั�อไปั

ตั�วิอย�าง Task Knowledge Model

code name : T010

code name : T011

1

code name : T012

2

แบบจำาลองความร��ว�ธี�ค�ด (Inference Knowledge)

เคร�!องห์มายแสดงปัระเด3นเห์ตั�ผล (Inference Role) ทำ*!เปั0นควิามร� �ทำ*!อย��ในตั�วิบ�คคล (Tacit Knowledge) ส�าห์ร�บภารก จย�อยน�/นๆ เช้�!อมโยงไปัย�ง Domain Knowledge เช้�!อมโยงลงไปัย�ง Domain Knowledge ตั�อไปั

Tacit Knowledge

เคร�!องห์มายแสดงปัระเด3นเห์ตั�ผล (Inference Role) ทำ*!เปั0นควิามร� �ช้�ดแจ�ง (Explicit Knowledge) สามารถู อ�างอ งไปัย�งเอกสารควิามร� � (Repository) ส�าห์ร�บภารก จย�อยน�/นๆ

Explicit Knowledge

เคร�!องห์มายแสดงวิ ธ์*ห์าเห์ตั�ผล (Inference Step) ทำ*!เปั0นควิามร� �ทำ*!อย��ในตั�วิบ�คคล (Tacit Knowledge) ส�าห์ร�บภารก จย�อยน�/นๆ เช้�!อมโยงลงไปัย�ง Domain Knowledge ตั�อไปั

Tacit Knowledge

เคร�!องห์มายแสดงวิ ธ์*ห์าเห์ตั�ผล (Inference Step) ทำ*!เปั0นควิามร� �ช้�ดแจ�ง (Explicit Knowledge) อ�างอ งไปัย�งเอกสารวิ ธ์*การ (Procedure) ส�าห์ร�บภารก จย�อยน�/นๆ

Explicit Knowledge

เคร�!องห์มายแสดง Inference

Inference Knowledge

Inference Structure (Codified) ม*กรอบ• โครงสร�างง�าย ห์ร�อ กระบวินการ Requirements, Inputs,

Causes -> Process -> Products/Services, Outputs, Effects• ช้�ดข้องค�าถูาม Probe Questions• ทำฤษฎี* ห์ร�อกรอบแนวิค ด ห์ร�อ แบบจ�าลองปั$ญห์ามาตัรฐาน • ทำฤษฎี* ห์ร�อกรอบแนวิค ด ห์ร�อ แบบจ�าลองปั$ญห์า ทำ*!ได�จาก

ปัระสบการณ์�ข้องตันเอง Non Structure Tacit Knowledge (Non-Codified)

ไม�ม*กรอบ

Support tacit knowledge ความร��ในตั�วบ&คคลเก�ดจำากปัระสบการณ์( ปัระกอบการตั�ดส�นใจำ

Precautions/cautions? ข้�อควิรระวิ�ง Alternatives/Advantages/Disadvantage? ทำางเล�อกอ�!น ข้�อได�เปัร*ยบ

เส*ยเปัร*ยบ Methods/Strategy to solve

problems/Control/Minimize/Maximize/Optimize วิ ธ์*การกลย�ทำธ์�พู เศัษ

Conditions/Criteria? เง�!อนไข้เฉพูาะ Guideline Techniques/Recommendation/Ensure? แนวิทำางทำ*!

แนะน�าจากปัระสบการณ์� Requirement / Objectives/Needs? วิ�ตัถู�ปัระสงค�โดยอ�อม Limitations? ข้�อจ�าก�ดข้องวิ ธ์*การ ข้บวินการ แบบจ�าลองปั$ญห์า อ�ปักรณ์�

ห์ร�อเคร�!องม�อ Assumptions? ข้�อก�าห์นดห์ร�อปัระมาณ์การณ์�ทำ*!ใช้�พู�/นฐาน ในการแก�ปั$ญห์า Example ? ตั�วิอย�าง กรณ์*ศั7กษา ทำ*!ใช้�อธ์ บายเปั0นตั�วิอย�างทำ*!ช้�ดเจน

ตั�วิอย�างแบบจ�าลองควิามร� �วิ ธ์*ค ด

code name : T011

Tacit Knowledge

code name : I001

1

Tacit Knowledge

code name : I002

2

แบบจำาลองความร��หล�กการเฉพาะปั"ญหา (Domain Knowledge)

เคร�!องห์มายแสดง ส !งทำ*!ค ด ห์ร�อ ห์ล�กการ (Concept) ส�าห์ร�บเห์ตั�ผลน�/นๆ

เคร�!องห์มายแสดงควิามส�มพู�นธ์� (Relationship) ส�าห์ร�บเห์ตั�ผลน�/นๆ

ตั�วิอย�างแบบจ�าลองห์ล�กการเฉพูาะปั$ญห์า (ม*ล�กษณ์ะเปั0น Semantic Mapping สามารถูอ�านเปั0นปัระโยค)

Tacit Knowledge

code name : I001

1

2

แบบจำาลองความร��ความส�มพ�นธี(พ)*นฐาน (Ontology)

เคร�!องห์มายแสดงห์ล�กการพู�/นฐาน

เคร�!องห์มายแสดงควิามส�มพู�นธ์�พู�/นฐาน has part

has subtype

is a kind of

is a part of

ตั�วิอย�าง Ontology