τΕΧΝΗ

Θα ασχοληθούμε με ένα ακόμη αριστούργημα

της Ελληνιστικής εποχής, τον περίφημο Jockey,

που παρουσιάζει με τον πιο γλαφυρό τρόπο

την αρμονική σχέση αλόγου και αναβάτη.

ο έργο με τον επίσημο τίτλο «Κέλης ίππος με μικρό αναβάτη»,αλλά γνωστό ως ο Jockey του Αρτεμισίου, βρίσκεται στο Εθνι-κό Αρχαιολογικό Μουσείο. Είναι κατασκευασμένο από μπρού-τζο (μίγμα χαλκού και κασσίτερου) και έχει ύψος δύο μέτρα.

Η πρώτη εντύπωση του επισκέπτη στο μουσείο είναι η ορμητικό-τητα του αλόγου. Ο καλλιτέχνης απαθανάτισε τη στιγμή που το άλο-γο ξεκινά για τον αγώνα. Τα πίσω του πόδια πατούν με δύναμη, τοσώμα του είναι τεντωμένο μπροστά και τα μπροστινά πόδια εφορ-μούν με δύναμη σε καλπασμό. Την ίδια ένταση φανερώνει και ο μι-κρός αναβάτης. Σκυμμένος στο λαιμό του αλόγου με το αριστερόχέρι υψωμένο να κρατά τα χαλινάρια έχει σπιρουνίσει το άλογο καιξεκινούν για τη νίκη. Ο κοντός του χιτώνας, πλούσιος σε λεπτές πτυ-χώσεις σφίγγει με ζώνη στη μέση και ανεμίζει με ορμή. Εδώ απο-καλύπτεται η δεξιοτεχνία του γλύπτη να διαφοροποιήσει με τόσοεκφραστικό τρόπο και χρησιμοποιώντας το ίδιο υλικό, την τραχειάυφή του λινού υφάσματος και την στιλπνή απαλότητα του σώμα-τος του παιδιού.

Ο μικρόσωμος αναβάτης είναι παιδί. Το πρόσωπό του έχει έντο-να χαρακτηριστικά και ίσως να είναι μαύρος και δούλος. Προφα-νώς συμμετέχει σε ιππικό αγώνα για παιδιά. Στα πόδια του αναβά-τη ξεχωρίζουν τα λουριά που συγκρατούν τα σπιρούνια. Το μαστί-γιο ή ραβδί που κρατούσε στο δεξί του χέρι και τα χαλινάρια δενέχουν βρεθεί και πιθανώς να ήταν από άλλο ένθετο υλικό.

Το γλυπτό είναι περίοπτο (δηλαδή το βλέπουμε από όλες τις πλευ-ρές), αλλά η πιο ενδιαφέρουσα οπτική είναι από το πλάι, όπου δια-κρίνεται η έντονα εκφραστική καμπύλη που διαγράφει το κεφάλι,ο λαιμός, η ράχη και η ουρά του αλόγου. Μόνο ο κάθετος άξοναςτης κνήμης του αναβάτη διακόπτει απότομα τη συνέχεια της κα-μπύλης, αλλά έτσι της προσδίδει ένταση, κίνηση και ζωηρότητα.

T

ο«JοCKEY»ÙÔ˘ ∞ÚÙÂÌÈÛ›Ô˘

Γράφει ο Γιώργος ΣιγάλαςΦωτό: Σοφία Μπόνη

√ ¢Ú °ÈÒÚÁÔ˜ ™ÈÁ¿Ï·˜ ›ӷÈ

˙ˆÁÚ¿ÊÔ˜, Û‡Ì‚Ô˘ÏÔ˜

ηÏÏÈÙ¯ÓÈÎÒÓ Ì·ıËÌ¿ÙˆÓ ÛÙÔ

¶·È‰·ÁˆÁÈÎfi πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ, ·ÏÏ¿

Î·È È��¤·˜ Î·È Ê›ÏÈ��Ô˜.

Ο μικρός αναβάτης σκυμμένος μπροστά στο λαιμό του αλόγουιππεύει χωρίς σέλα και δείχνει να έχει άνεση, σιγουριά, εμπειρίακαι εμπιστοσύνη στον εαυτό του και στο άλογο. Η αντίθεση του με-γαλόσωμου και δυνατού αλόγου με το μικρόσωμο αναβάτη είναιγοητευτική. Το παιδί έχει τιθασεύσει την τεράστια δύναμη του αλό-γου και έτσι γίνεται ένα σύμβολο των ανθρώπινων δυνατοτήτων,όπου το μυαλό υποτάσσει και συνεργάζεται με τη ζωική δύναμη σεέναν κοινό στόχο: τη νίκη στους αγώνες.

Το άλογο τεντώνει το κεφάλι δυναμικά μπροστά. Τα μάτια του εί-ναι αγριεμένα και ορθάνοιχτα. Ταρουθούνια ρουφούν με δύναμητον αέρα, τα αυτιά έχουν στρα-φεί προς τα πίσω, οι φλέβες στοκεφάλι του διαγράφονται τόσοέντονες που μας κάνουν να νιώ-θουμε το αίμα που κυλάει με ορμή.

Η χαίτη του είναι κουρεμένη πολύ κοντή και η ουρά του μακριάκαι περιποιημένη. Το άλογο είναι καθαρόαιμο άλογο αγώνων, είναιένας μεγαλόσωμος κέλης, μιας ράτσας πιθανώς ελληνικής από αυ-τές που έχουν χαθεί στις μέρες μας.

Ο άγνωστος σε εμάς γλύπτης απαθανάτισε το μεγαλείο της κοι-νής προσπάθειας και της συνεργασίας του αλόγου και του αναβά-τη και το απέδωσε στους αιώνες. Έχουν περάσει δύο χιλιάδες χρό-νια από τη δημιουργία αυτού του γλυπτού, αλλά σηματοδοτεί ακό-μη με έντονο τρόπο το πόσο κοντά είμαστε σε αυτή τη σκηνή πουαναπαριστά. Μας κάνει να νιώθουμε τον ίδιο αέρα που νιώθει ομικρός αναβάτης στο πρόσωπο του, την κίνηση των μυών της πλά-της του αλόγου, το τρά-νταγμα του καλπασμού, το

ρυθμικό, δυνατό χτύπημα των οπλών. Κοιτώντας το είναι σαν ναακούμε τα χειροκροτήματα και τις ιαχές του κοινού.

Το καταπληκτικό αυτό γλυπτό βρισκόταν στο βυθό της θάλασσας,βόρεια της Εύβοιας, στο ακρωτήριο Αρτεμίσιο μέχρι το 1937, όπουανακαλύφθηκε από υποβρύχιες έρευνες και ανασύρθηκαν σταδια-κά τα τμήματά του. Στη σημερινή του μορφή ολοκληρώθηκε μετάαπό πολύχρονη προσεκτική δουλειά συντήρησης και συγκόλλησηςτων τμημάτων του, πάνω σε ένα εσωτερικό σκελετό (αρματούρα).Το γλυπτό μεταφέρονταν ως λάφυρο ή εμπόρευμα σε πλοίο που

βυθίστηκε. Το υλικό του, ο μπρού-τζος, έχει θαυμάσιες ιδιότητες γιατη γλυπτική, είναι σχετικά ελαφρύ,σταθερό και διατηρείται στο χρό-νο. Σε παρόμοια γλυπτά αλόγωνφτιαγμένα από μάρμαρο, ο γλύ-

πτης αναγκάζεται να προσθέσει ένα στήριγμα κάτω από την κοιλιάτου αλόγου για λόγους στατικούς που παριστάνει συνήθως ένανκομμένο κορμό δέντρου. Δυστυχώς τα περισσότερα αρχαία αγάλ-ματα από μπρούτζο σπανίζουν στις μέρες μας επειδή σε δύσκολουςκαιρούς τα έλιωναν προκειμένου να χρησιμοποιήσουν το μέταλλότους για άλλους σκοπούς.

Να θυμίσουμε ότι έχει φτιαχτεί με την τεχνική του χαμένου κε-ριού (lost wax), δηλαδή το άγαλμα είναι κούφιο από μέσα και ομπρούτζος περιορίζεται σε ένα λεπτό εξωτερικό στρώμα. O γλύπτηςφτιάχνει ένα εξωτερικό και ένα εσωτερικό καλούπι που ανάμεσάτους έχουν κερί, το οποίο στη συνέχεια λιώνει και απομακρύνει.

Στο κενό που μέ-νει χύνεται υγρός

μπρούτζος.μÈ‚ÏÈÔÁÚ·ÊÈΤ˜ �ËÁ¤˜Γιαλούρης, Ν., Ελληνική Τέχνη: Αρχαία Γλυπτά, Εκδοτική Αθηνών, 1994 Καλτσάς, Ν., Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Τα Γλυπτά, εκδ. Κάπου Αθήνα 2001

∏ ·ÓÙ›ıÂÛË ÌÂٷ͇ ÙÔ˘ ÌÂÁ·ÏfiÛˆÌÔ˘ Î·È ‰˘Ó·ÙÔ‡ ·ÏfiÁÔ˘ Î·È ÙÔ ÌÈÎÚfiÛˆÌÔ

·Ó·‚¿ÙË Â›Ó·È ·˘Ù‹ �Ô˘ ÁÔËÙ‡ÂÈ.