P R A E S T A N T I S S I M O A T Q V E D I gniflimo viro D.Theodorycho Sobel MogUtinae ec- deiiae Canonico,ipfiusque Illustrissimi archipSuIis in Spi-

ritualibusvicario.Hermannus NuenarComes Canonicus Colon*

S .P .D .Ncredibilis apud me tuag* vir-* tutft seftimatIo virdigniflIme, tuacp in oihes & probos &C do* dios viros praeclara studia,me- am quotidie tenuem Sollicitant musam, 8C pene vi quadam re> lutitantem impellunt,vt candi dislfrnis illis tuis auribus, vFin«* eptu aliquid aggariat. Ego tfo

quum in literis nullam ver furam fecerim, nullamqj peni tus frugem ex diuturno meo studio repo fuerim, nihil equidem meis ex penuarijs depromere possum, quod vel tibi,vel alteri cuipiam nares saltem teneriores delica rioresve habenti, ad palatu fecere magnopere queat,ni-' fi mutuo sorteaCceptum,atqt virisfim redditum.Quod quidem sundbonis munus nobis inter amicos obtinge^ re frequenter,ac etiam vSu Solet venire. Hinc eft quod non adeo multos ante dies cp hinc proficisceretur Mar> tinus Groningus Brernefis ( | cum mihi ardissima quae dam necesHtudo,&vetusamia'ria intercedit )libellOcu>· iuSdam Georgrj Benigni Nazareni archiepiScopi,quafl pignus aliquod amoris erga me fui penes nos relique^ rit. Quem 8d tanta cum gratularione,tantaq? alacritate fufcepi, vt vel ex hoc debere nos plurimum illiu s# hu manitati,& munificentiae libere profiteamur.Sed office este ratus,iiquid acceiferit^bar erudirionIs,cG amicis φ* α ipsis communicare,vulgatum illud repetens φίλνβ κττςατα κοηα eslcdebafcConfticdpouusia eam parte

peccare, quae est: <>5) o£Xtj/a«i νφ\ τφατΊας, φ amicitiae decreta aliqua ex parte tranSgredi prjuaricariqj. Accipe itaqpsucunda QC hilari fronte, Capnionis tui,immo md defenfi0em,no quidemTullianum μ Ια όν £ h)) koV j» redolens,auippe quod nec res ipsa eligere videtur, no^ fti vetus illud Ci tritu, /Λίτα $aj£q;j2*rca& quidem homine vel eruditum.Eft tamen, vt non oi> no elegans,ita nec^ob Sermonis incunam rcijaendus, impendio enim conatus fuide vir Ille bonus videtur,vt quatum fieri potuifler,minimu accurate dsnererc5,neufe ci parti vfpia defufi|e videretur, quaesuit ab aduersarijs desumpta,hinc dC ipse per Syllogismos totius negotij ca pita perstringit. Ad hunc nempe indagationis modum yelut ad lydium lapidem,hoc temporis theologi res oe& humanas pensit»nt,ibiqj siftut tanquam ad Sacram Do>* donam,aut Pythia quaepiam IeSponSa. Iam ^o illud fibl peculiare habet Innoceua, vt quibus impetatur iaculis, ipSum reuerberetiaculatorem(8<! quod vulgo dicitur) Clauum clauo retrudat. Quae dum maxime deferta, du omni spe Solatiocp destituta iudicatu^Tum primum ex hostibus emergit,di Suum pristinum Splendorem ven^ dicat,·vinci vticp QC Succumbere neScies. A t quidmii^cr Habet enim vindicem Summij Deum ος WvTa-Vfxija ■πάντα, κυ&ρνα vtdiuus Gregorius Nazianzenus cecU nit,&itide Sophocles in eledra β ί ψ ούςχι% cq νφοςα. 7τώιτα K?ttrcu){.Quod in huius nostri calu*· mnialiquidoeuenislerei^ euentusipse testis est. Nam dum illius de capite,de sarna,de fortunis,bellu iam atrox &C crudele incaleSceret,conantibus aduerSarijs no occul te(8£ vt dicitur)per cuniculos,Sed totis viribus, &C con ierto Marte innocentiam fortiffimi viri expugnare, Eo- ce oi/jcwdftyj ancile decidit, & illud Apollinis e coelo oraculG descendit γνΰβι <rl Quem si mortalium u numera turba mente non Segni reponerentjsicut friuo^ la aliacomplura, nunquam profeao i illud Stoycon pi

A ή

radoxon inciderent ας τονξ u taris ^clfnSh Kj/wp.H» praeSertim g Sacrae philosophiae titulo belle fibi applau" dentes συΑΦ'λοΛΙδσν, Scientes tamen Solum philoso­phum sapiente eile oportere,cum fint ipsi Saepe paphla- gonibus stolidiores. N oluit certe magnus ille altitonas lummi regnator olympi,noluit inqua nonas artes prae* claracp studia, tantam facereaestimatioisSuae iadturam* Necp pasfus tot voluere caSus inSsgnem pietate virum. Mirabile di<itu, Tres Subito heroas coelo demisit ab al­to. Q ji Sene ηΓΓηΕηίε11ΰ,& laboris istius iam^ppemo- dum pertaeSum, Sua tuerent dexteritate virruteqj prote gerenuHositacttfoitislImosinter duelliones velut in- ter argonautasHercuIes,Hic noster archiepITcopusNa zoreusreSplendet.Quiquauisob reuerendam suamca nitienviter emeritos rudecfc donatos milites cenSeri po- tuiflet.Pro ditate tamen digladiaturus, prior ipSe in ha renamprogreditur.Et nequis inter gregarios illum re- ponere praeSumat,multa praeclare gesta iacinora como- nesariunt. Qpae quia totum per orbem iam SparSa habe tur,mevel ineptissimo precone non indigent. Ad Sum­ma tamen laudis quae meo quidem iudicio amplissima e, illud conferre plurimu existimo, quod huic viro M ax. Leoni in philoSopia praeceptorem gerere cotigerit, non abscp dextro augurio,vt is philoSophus,qui totius orbis caputjScientiaijzacipsius philoSophiae (vt ita dicam )la cfle oxnrdp ά^αλ^/ας nijorro? Sustinuerit alueritcp,idem QC ipSam philoSophiam eiuscp primarium an- tesignanu, ex hostium inSultu foeUcisfirne eriperet. Posl hunc ex ordine PetrusGalatinus consequitur ηοχν'ς vir vtracp in lingua doftiflimus.Sed ne eisquide

contentus.nempe qui vt ad literariam istam palaestram expcditiorincederetjSubHebraeopraeceptore eas lite- ras,dequibnsaltercatur tanta foelicitateaddidicit,vtcff docftiflirno quouis no sine laude certare posfit. Scripsit enim dialogumxvi.libros compledentem,in quo toti-

twThalmudicinegotij controuerfiam copiofe dotfeqf abSoluit. Hebraica frequeter,Saepe &C Chaldaicaafteree (his enim linguis Thalmud ipfum conflat) Q u ib u s^ teruiam ludaeoiji quasi propnjs confossam telis,eneruat prorSus 6c conuincit, prudenuor fortafleillis criticis,3 rem fibi prorfus ignotam collaris vndicp calculis pro ro flris publice condemnarunt. Nam fi M.Ciceroni i aca*- demicis quaestionibuscrededum est, asTeremi nihil este tam futile,quiccjj approbare non cogniturfyMagiSfp fedo, no dico futile,fed tcmerariu esfe iudico, reprehen derequod ipse nefcias, damnare quod ignores. A gcjto ad institutum veniamus.ln hacitaq? 'Μν'ίβωικωμ άν^ωρ <Λ)/χμ<£χΙα Perithoi vicem Garganus Senensis obtinet, vir tanra ingenrj dexteritate praeditus, vt illi Romae phi lofophos herbam dare nil pudeat. Theologus proinde vt no vulgaris ita longe clarissimus. Hic quum alias fae pe Capniozoili Sdienthorios clamores mira Sua Sagati^ fate retudisset, tandem etiam ad Scribendam defenSIo-' nem animGapplicuit, i qua perdialecftiCos elenchos, vt aduerSario satisfecere velle videretur, ola illius sophisma taretorquet,atqjdiluit,multaSubindeex Sacrae philoSo phiae adytss conferens, quibus apertam calumniam in" nocentis viri tueatur.His tribus tam magnifice instru^ <ftis heroibus atqjin praesidio collocatis.Quis non fibi depulcherrimo triumpho feuftafoeliciacp polliceriaude atCobfistente vel tanta Zoiloi* barbarie,qntam necp in Marathone Darius,necp ad Thermopylas Xerxes re/- gum olim potemistimi habuissedicuntur. Nam vt non minus fcitec^grauiter apud Plutarclium in Laconici* apophthegmatis, Leonidas Anaxandricuida refpon^ dit dicenu contra multitudinem sibi pugnandum .este & oiiSi jus. inquit 7τλ>ί3β.ον<1ϊ ή 7r$(gc αςκδ.Ιι $ TcS-ζ άγιτΰίχς.γ@)\ο\/ΤΌζ ο &{i%uoq Ικανός, id cft,siquide mul titudine-me putatis,necpipsa tota Graedafufficir,sin ve ro virtutibus, & hic numeras fatis eft,Etapud eundem

A iij

quorum mihi incognita sunt nomina, afteftabunturcff his omnibus non elie postponendum Egidium V iter-' biefem,oh'm eremitis A ugustinianis patriarcham. Nue accepto purpureo galero apostolid culminis membru, tot prope linguarum egregie dodum,quot hydra fa" ille capitum describitur a poetis. Hic quum Inter eccle · iiaiticos declamatores,vt alter Demosthenes habeatur, quadam celebritate e suggesto homine publice colIau> dauit. Maximu certe pro Innocente Capnione teitimo nium.Habet enim &C locus ille religi5em,vt nihil ibi ni fi vei^ dici &ί a veridicohomine,pra:Sumendum este vi'' deatur. Qua I re illud Sumrnoge msramur,quod in hanc fentenriam paflimomnespropedo&diuinitus concur rerint,vt Capnioms iniuriam tanquam Suam communi Suffragio vindicandam esTe putaret,Cu alias tot fere Sen Sus inueniri Soleant,^t Sunt capita.Taceo nunc tot prin cipum Germaniae figrtlisaucita testimonia Saxoniaediv cis, Bradeburgefis Marchionis,acComitis Palatini im perij eledoi^ V uirteburgenfis, Badensis,Spirenfis, 8C alior z principum magnificas literas. Taceo tot floren^ tiffimas Romani Imperrj vrbes resq? publicas,miflis ad fummu pontifice,no literis,Sed diplomaus, causam Suae Sanditati commendasse. Taceo denicp tot dodisfimos viros,di omnem extra imperitiae aleam constitutos,faes culares ac religiosos.QuoRt fi Sola nomia perfequi vtb lem, in iustum volumeepistola efccrefceret. Vei^tame honoris caufa tot iam i medium addudis heroibus. Ρν,* thagoricamadncere πτςακταυ curabo. Est enim consu" matusille numerus pnmusq? cubus. Hos insignes 7τοΛυϊςο αζ fi e medio tuleris,orbatum SeSuis delitrfs or> bis efie fatebitur.Tantum era iterierit bonis literis,quan tum vix immeso temporis saeculo recuperari valeat. A t fiicolumes propitia fata Seruauerinr,aurea redibunt ftu» dio^z sarcula. Et occidet serpens illud barbaros virus, paslimqj muSai^dulce naScet amomG.EraSmG dico R o

terodamum G em ant* vere phoenicem,musa# dulcc d elitium,alt eram cjfanirn^xn eae partem,oprsmo quidem fidsoehammo sato nrae Germaniae natu,cui SeSe in excir pandis barbaroijtmoftris appugnatote sorriffimu &C in- incitum exhibuit. Deinde Hieronymum Aleandrum MottensemReuerendislimi domini mei Leodiensis epi fcjOpi,oprirai ,pfe&o 5i sapientiflimi prindpis noeris Illum inquam Aleandrum quem ego (vnase) non Secus QC amo 5Ccolo <$meum parentem, § measde litias,c& denicp ipSum meum Apollinem.Eft 8c ille laco busFaber StapulensisGalliae vindex,hoiji innumerum merito reponedus,vtpote quem vere Galhcum Aristo­telem dixeris, qui 8i Gallis philosophia 6C philoSophiae Gaflos restituit.Habes praeterea huius tam praeclare c5 iurationis, postremum Bilibaldum Pyrkeymerum tiue NoriburgenSem,cum prioribus illis hebraice acgraece docftislImum, mathematicae^ infignem,quae mihi apud illos possideri auafl gemilitioiuare videtur. Ηοφ figaem tditImoni)s,vel ipSo apud inferos Rhadomanto Satisfu ftum efle quis abigeret?Quan® nec certior,nec graui- ortestis esl^ pura sibi cuiqj coscientia.Attua Sobdle dignislime erga viijt( cuius apparatum inepte nimiu for tallis istruximus ) admirabilis obferuatio fedt,vt titos inter ί5φ primarios viros tuumnomen primum di viri mu occupauerit locum. Acego mihi non aliud nuic^ arrogare aufim,qua bellici huius apparatusalte^i Choe rulum,hoc est tantorum heroumineptislImum praeco^ nem esle,qui hortatu Martini Groningi hominis vticp inamiciffimis meis, has ineptias ideoadieci,vt libellus iste cuius apendex est,paulo fieret audaor,eocp emptev ribus gratior.Parce itacp.tu parce praecipiti musae meae, nam dC amor ipSe Scribere IuslItquem velodssImura esse Deum poetae cecinerunt. Parce igitur vel amori. Vale virpraestatislImo^ac me mutuo atra,Ex Colonia Agrip pina septimo calen. Septembres,

B

AgtS rex dicebat aviyxjt τγό&μΖ* μ,άχίΐχ τ ] ”γ\{μ 7ro \ip βνλο/χχχ/ομ,ιά est contra multos pugnare oportere eum, qui mitis cupiat imperare3Sed quia res eo me vocat,vt iub epilogo reliquos,& duces,&ftrenuos heroas gstrin gam, qui post istos antesignanos yr T« ova,ua\l<x dC ind praesidiarios connumerati fuerunt.Tu interea veniam eptientimihidabis. Primumep vos o clarissima lumina mundi.Te inquamLeoMax. Maxirnflianecp Cae sar co pello,qui vestro illo sync^rissimoiudicio, saepe quid de noc viro sentiretis,in publicum dedistis, Nam de altero vestrum id a dignissimis viris accepi honeftisiimu, atqj pulchcrrimum testimonium este redditum.Tuamj^oo Caefarad Leonem M ax.ipe ego epistolam vidi,qua illi veteranum consiliarium, multis egregiis laudibus orna tum commendabas,ipos aduerSarios SaJSaSatis deScripti one^captiofosquosdam Colon, theologos appellas.O magnum MaximilianiCaefaristestimonium,An neSo Ium illud ad explodenda multoi^ anSei Sibila Sufficere putandum είΚ quippe quum leges atqj ciuilia iura, eis qui capitis caufam dicerent,aut alrjs immanissimis 6c ar duis criminibus vocarentur,certum quendam numere testium praeScribant statuantcp,quo vel abSolui innoce te5,aut damnari Sontes pojTmt,quur in hac cauSa innu^ meris testibus praeferendus vnus Caesar non admittiti Pluscfcdebacchantinefciocui neophyto in ipSIus fidei Christianae contumeliam creditur,tot fandissimis di grauiismiis viris,quoi^ virtutibus at$ prudentia, restau rari illa vel funditus euerSa,Deo aSpirante posset.Quid ego vos iudices commemorem Grimanum dico &C A n chonitanum,nunquam satis ob id laudandos, ejuod ve* itra Singulari virtute,di in nullam partem verfamli con* itantia,vir tantus hacftenus viuit,qui ne vitam quidem ipam nifi ingratissima viuere potuisset,honore suo que hucuscp semper integerrimum gessit,omni deniqj Suadi gnitatelabehuitata.Habet enim quendam aculeum con

nnn£lia( vt Cicero contra Verrem),quem pati praden tes ac boni viri difficillime possunt. Quid fandi Chrifo goni,qui Hadrianus dicitur,adeo candidam &C accurata in Iudicando limam,vtIn hanc partem parem habeat ne minem. Quid deni® Senogalliensefn IpSum in totius philoSophiae studijs facile principem recenSeam/Tame Hadriani ex ore post longam laudis pra: sationem,San^ dum hoiemappellari nonrum illum audiui.Appellat dodiss Cardinalis Sandu hoiem,caluniator dC neophy^ tus, infame, &haerericum proclamant. O diSparium diP par iudicium,Sed libere loquar,plus valet mini vnius do ΛίΠ*. Cardinalis ta pium 8C magnificum testimonium, e} centum calumniatorum,& mille neophytorum ono* crotalini stridores» De SenogallienSe vero illud iuce efl clarius,editurum ipSumapologiamfuiste,nisI abunde sa tissadum ei negotio ab alqs an eum extiuflet. His adijd am Volaterranum,at<p Sandorum quattuor Coronato-' rum primarios & incomparabiles viros, Quorum prior flle(vt est earum rei grauisfimus cenSor) perledaCap nionis nostri defensione, Summopere hominis eruditio ne vi dicendi tenebatur» A Iter vero gloriae loco cen^ Sendum duxit,SI de Sua manu Cabalistica Reuchliniana LeoMax.SuSaperet,quafi<$auSpicatumillud auguftu cp futurumfit.Quod n nonnulli cornea fibra praediti, mihi vt iuniori fortasse credere noluerint, oratorio mo> re post argumeta teitesvocabo ( vt vtar Hieronymi ver bis adiulianumdiaconum)maioraque ab Illisaccmiet, interrogentgrauffCmosatque digniflimos viros Iaco^ bum Questenburgumjoannem rotgen,ambo ponti' fici a cubiculo, StephanumRosinumReuerendiflimo Gurcenfi Car.a fecretis,Maronum GroningumBreme Sem,dodorem Vuyck,omnes iuris dodores. Illi vticp ditati Sum teilImoniu reddituri,Multos InSug adijeier,

M A X l M O Μ Α Χ / Ε Μ I L I A N O Cfari mundi domino,vicftori QC triumphatoriiemper A u gusto 8Cc* Martmus Groningus BremenSis.I, V«do-

cftor infimus Se deuote commidat.

N quam vides pro innocentc Capnione cotranocetes A po logiam, Maxaemiliane Caeiar Semper Auguste, a reuerendi* Nazareno episcopo inter diui narum literarum Romanae vr- bis interpretem, v t non infimo, ita multodotfhffimo,tibi dioa- tam,& quam mihi tuae iaenisfi

mae Maieftatiofseredamradidit,Qb varia inneris & dif crimina,fini incommoda,tum vel maxime ob debilis cor puSculi meijlongaarduaqi peregrinatione propemodQ exhausti languor em,pneientar« certe nequiui. CcAonv am vemens eam per veredarios φ ocy flime ad tua M a- iestatem cum nonnullis literis aduolarecuraui,Tuo ita» qj Sacratislimo numini nucupatamdesenfionem,sub no mine etiam tuo aereis notie informandam non ab re du­ximus, Quo cunctis sn-peopatulo esset prudetissura' pa riter SC grauisfimi silentiarf} tui innocentia,a quibus ne- Scio harpyis crudehterhacftenus laniata.Quarum pro- fe&o maior globus, glomerarim stygijsSeSe extimflet vndis,nisi tuo patrocinio vnicc Suffultus fuisset,8£id dem redte.Haud aliam ob causam «™, quae mortalium rebus turbas plerunc^immittere Solet,cius res imertur^ bauit,c£ quod sacro diplomati tuo, vtidecuit,probum, obedientemcp confiliarem virum,2equisIIrne obtempe­rare ituduit.Ideo etiam optimeCaeSar iuitiffime eum a calumniatorum iliorum iSulobus protegis, memorans teriorum principum constitutionis, qui ciuitatum de- fenSoribus praccipiunt,vudecurionesab omni impro-

barum insolentia & temeritate tueantur, a Eo autem a.L.defcfo nomine conSiliariosciuitatumitelligiex pandetftarum rcs.C.dcdc quinquagefimo libro b satis liquet. Q 3 u hoc de decu fen.ciui. rionibus,id est conSiliarijs ciuitatu itatuitur,quanto ma ^ gis Sibi locum in Summi principis consiliario vedicabit, fore» j c ^ cum diis princeps in iure dicat c & illustris fit d Et & Re.fig, Sane hac sancftioe quid vnquamSanAius Sanciri potuit? Qc Alberi. quidimperatoribus,rcgibus,ducibus,prindpibus,,puin dc rosa.in eijs,populis>ciuitatibus,colonijs,mumciptjSjcum meli- *racclc m*: us,tumvtilius^NecimmeritoGneci^op ή βουλ* aiunt ii:atu; ln· irJ qfi a rei tam Sacrae tamqj diuinae violatoribus poena prae cipue repetenda foret. N i id sieret,quis vili consilia da Lau.i trac! re auderet,& maximo praeSertim prindpicnemo me ber dc cofi.pri. cule nemo,quandoquidem ea ita libera esse debeant,vt Bar.in.l.w fmemetu,& per omnsa liberi in omnibus quae pro tenv circa mcc 1* pore imminent libere confulant,& assistant. e Eam *jm.ver’ jr «brem veteres Illos suris coditores decurionatus hono^ d^of aflcs rem,tantaeaestImatiois,tantaevcnerationis,tantaeqj emi c< Marti.* nentiae, actot praerogatiuis condecoratu voluisse existi Lau,urac. mo,quippe quod cognoScerent coSiliarioi^ prudentia, dc <of. pn. imgatores beneimperare,reges iufteregnare, ducesre^ d. L.cjfqs die Suos ducere, prinapes principatus Suos fceliciter gu ‘ J bernare, prouinrias prudenter admiftrari,ppFos ftrenue ^ j c’ defendijduitatiesSapient regi, municipia forti<? muniri, e. c. funda coloniasdedu&asabudeaugeri.Hoc haud dubie imga meta.^.dc torfapientiffime temouit,vt hOctalevii^ Capnionem cetnacpdc dico,In cofiliumtuum accerSeres, 8C ludaico praeSertim clec.li.vi. iftinouo diffialiqj negotio adhiberes, a Graecis admo­dum vere Scribit σνφο\Ρ 7rdf ντξσσ'/βίχου aV/i HTi/cof quia σοφκ οΌψ yoo? yrymf <fvM&6u7uoiu. Quanta rebus in omnibus hic sapientia pollear,tibi notius e(t, vt a merecenSeatur. Quam vero ob multiiuugam eruditionem, omnigenai^qj diScIplInarum co^nstionem,clarus liabea tur, etiam cuncftis iadudum innotuit nationibus,ita vbi^ queesFulget nomen eius ως nyoc^ kA/s κνγλιι wtAy/ h\*χλ/ν»ς.6£ Homericu illud no iiuria ei accomodabimus.

?ai yi/jMj} lJl· ) <//<?ς 7 τ ο 2 ς carofo.co/j,Tot praeciae ra,tScR eximia & admiranda,ex ingernj Sui exuperantif fimo fonte Sc3turierantopenL,vt in eum coelitus bonap omnes Saetiae delapCe videantur,non abSque singulari quapiam diuina prouidentia,adeoq? sacfto globo conuc nisle,vt quendarn quasi do<itrinai£ orbem in eo coniti- tueriut.SI enim theologum cupiueris ^«λο^ωτοαί?, Si phIloSophum $/Xoat*^TaTD£,SiiegiSperitu νοΑ^τοορς, S i oratore ,^^λααχοτατος, Si poetam omni carminu genere -τι οφί jisaw erit. Q uod si insignem Aristopha nicus Bacchus aliquem vatem quaerere in animum iam induceret, Germaniam proculdubio petercr,tanto or­natam dono. Quid (vt cartera eius opera Silentio inuol- uam)de mirifico verbo ab vllo msrince magis Scribi po tuite'Quid quod Pythagorica & Cabaliftica arcana pri- mus IpSe primus(fi vei^ fateri libet) Romanae posterita ts,QC t3 docfte ac elegantertradiderit,vt alij an eum pol- lidti faleem,ipfe autem praestitrisecensearc Congratula­re igitur Germania tibi haud parunt, quod eum produ- xeris,qui ingenio Suo te maxime illustriorem reddit, cu iusq? virtutibus tantum tibi & decoris,8C ornamenti ac- cedit,vtfiopus foret,haberes quem exoticae regiona eruditiflimo cuiacoferre^Dum hunc t& ro Eraimum Roterodamum suis fraudari laudibus nolo^jari etenim gloria dignu iudico,duos reueraGermaniae oculos, aut fi mauis soIes.Hic vero de quo iam loquimur,Capnion cum talis fit,nulli tamenferuidius ardtiusqI se astrinxit ihidio,cp vt triplicis lingnae^quibus diuina deteguntur arcana imerptationereipu.Chriitianae prodesset g ma· xime, futui^ ratus Si totius ecclefiae Scholastici viri ha» acrius amplexarentur,vt perlinguai^diueriiitatem een tes ad vnitatem fidei catholicae,ac veram nostram rdigi onem proprijs feri ptisjb landim entis, mansuetudine, 6d rauone,non vr,ac iniurta,iuxtxecclesiasticas san&Ionefc

nc,c pcrducerentur s quannim τ ος ϊ Λο'$ diligendae, quan,’ · tom sudoris,quantum denicjj old in eam rem impendit?

A tq u i videmui,^ iniqua huic rependatur gratia,& ab illip praeSertim,quibus vel ob vnum icfjpermaxjme cha/ rus esse debuisset,qhoc in puluere,si desudarem (vticer te cos deceret) mfto bC satius,&C laudabilius foret,cp oem aetatem dial ed icor tendiculis abSumere, quae non tam tendicula Sunt appellanda,g phantasmata, id estvmbrae quaedam &C imagines,quae cito pereunt dC reSoluuntur, vt diuus Hieronymus Inquit, ac in Canonicis decretis repetitur, g Qjiod non perindeImprobadum eslet,ni g χχχνί. fi hoc dfftaxat ageretur,atqp peromneaeuum,autno a b . £*.ν ι" σ eis odio haberentur expIoderenturqf,quiSoiidissimis0dlne rl3nr' honestissimis quibuscp diSciplinis vnice ac perpetuo Se addixerut,atque omni cura, magno studio,Iugi conatu, aliud nihil molifitur,cjj mustarum lingua# cognitione resecclestae propagare.LIuent nonaliade causa, # ema cerantur InuIdIa,^ quod Sophifmatum fumis,videt ali·' orum elegantiora fru&uofioraq* ftudia,longe anteferri, acadolcSceniummgentthis excoli,poliri3ornari,quo ef fidpofle fortasIIsarbitrantur,vt eoi a audoritas nonnis hil minuatur,# Christianae professionis horni es ista itu Studia magis cfj iftoj^ garruhtates,& probent, 8i imiten tur.Sed haec abeantilntrospiciamus potius eius viri de quo hadenus nobis fermo fuit vitam, Et quid de vitae i tegruate>humaniiate>modeftia,comitate.>probitatej?ra'' uitate,sanditateqj m o^ac omni virtutumgenere illius referam,quem Germanicum Catonem vere dixeris? vt qui ita maluit per reliquum vitae-tempus fuos inter ageL· Ios,horto$,prata,vineas,philosophice degere,Sustentare familia # parui celebrare dom0,cjjj a m agnis# prindpi bus viris ad ingentes opes,quae aliog ei non defuissent,&Cad fumares^culmia euehi. Et certe-perpetuamvitae lineam ad extrema ingrauefcentemcg vfcp aetatem, fine vlla labecula,vllocp fufpitionis crimine SandifEmetras> cgit,Testis es inui^mme Caesar sem per Auguste, vna cu diuo patre tuoillustrisnFriderico.IlI. Apud vos ein integerrimum Gmul#SapiernisHmuconsih'arium muL··

A D M A X I M V M M A X I M I L I A N V M C / E S A R E M R O M A N O R V M I M P E

R A T O R E M S E M P E R A V G V S T V M , G E O R G I V S B E N I

G N V S A R C H I E P I S C O P V S N A Z A R E N V S *

L L E E G O Q V I q u G Callien.eflem epITcopus &San (ftae crucis Cardinalis reuereiv diflimi, sedisep Apostolicae le gari meritissimi vestigia seques rer,Germanicas contemplari©' nes,quaij» altera de Christianae vieftoriae vexillo, altera detfei/ n is matris aflumptione minn-

cos tracftatus continebat,edidi.Nunc Romae archiepi-' Scopus Nazarenus existens,inter alia quae Scripsi, hunc quocp tracftatulum,in Ioannis Reuchlin Germani vtra' que in h’ngua,vel potius in omni(nam QC Chaldaeam QC Hebraeam complecftitur)facQdiflimi,vtracpin philoso- phia QC diuina di humana praestantiifimi3commendatl·' onem,g modum dialogi editum^ad telnuuftiflime Cae/ SartranSmitto.Cui nancpeum altericfjtuae Maieftande dicare pDtuiflem,qua! ipSum Capnsonem nostrum Sem per fbuit,eiusque curamSempergeflIt,nec£ iniuria.Eft enim decus dC Splendor patriae,quam ab omni barbariS- mo eripuit,ab omni Soloecismo purgauit.Animaduerte inclyte Caesar Maximiliane vel ad noc vnu, habes quip pe apud te vii^,quem maximi miratur viri, habes apud tevirum latinae graecaeque linguae hac tempestate sacile principem,habes eum Caesar virum,qui Graecos omni um sdentiaJE}nnuentoresdocet,quilarinosgraecae sapie tiae atque eloquentiae perfe&os imitatores,etiam propri am instruit linguam,qui Chaldaeos atque Hebraeos i eo rum( vt conijcio)sermone(ignota est enim mihi Illa lo^

quela)superat,vl,saltem eis aqualem se reddit. Peruene ratitei^adnosex Germaniae nam primu ex Graeria)ta theologia cjfj pliilofophiajingua sola, sermone dutaxat. Germanos Superabamus. Nunc & Graeci & Latini ab istoGermanoCapnione* viro diuio?etiailla addrfcunt. fiditaquidem addifcunt,vt Se ipSIusdiSdpulos Sateri no modo non erubeScant,vei^etiam Summopere glorien- tur.Eum itacw virum, qui tantopere illuftrauit,glorifica urtacmagnITIcauir patrfam,nonneIjpa patria illustrare,

f lorifi'care,& magnifaceredeberet?quem alieni cornen aIit, cursui non SuScipiuntTcur Suam lucem abijciunt?

cur de Sua gloria non gloriantur:an forsan quia I patria sua acceptus es nemo? Enimueroquonia absdt te,cjui &C patria: QC orbi prxsides,id fieri negt inuicftisurne Ma ximiliane,tuainterest,incuiusnutu vota totius patria Sunt pofita,hunc tam prgclai^ virumjtamq? de patria be ne meritum,extollere,Sublimire,ac omni honore &C di- gnitate afficere. Nam Π Secus,ipSa patria ingratitudinis accufabitur,eiuscp rea erit.Ego certe fi valerem, tam di uinum vatem 6C philoSophum,vscp ad astra efferrem, id benefici) ejuod in IpSum conferre potui, contuli, ipfum a calumnijs adueriariorum ex ipiuSmetdieftis ac icriptis aperte hberaui,tendicula IpSorum rupi, decipulas fregi, verSuti3e,astuuae,doliqj Sunt,quaecunc^aduersarij cotra ipSummofiuturj^siamCcerte noui) tale duellum* eiuC- modicp praelium inijfie poenitet,veiv ab incepris prae m bore pudore ve desistere nequeunt.T u aequissime prin- ceps,Tuinui(ftIrn Caesar,Tu totius Christiani orbisgu bernator,vii^ eruditC,vii^ ifigne,vii^mirificu, νίςί cui c$ huius aetatis viro in doftrina non postferendum, de- fende,attolle,& omnibus(prout Sua expostulant mera­ta) antepone,ac mei qui te semper colui, femperqj vene ratus Sum memor este dignare.

AnIudaeoi^libri}quosThalmud appellant, sint po tius Supprimendi^ tenendi &C conSeruandi.

tis annis egit,Teites Sunt tot clariflimi heroes, tot eccle fiaftici virijin Summo rerum culmie locati,tot proceres, tot populi,tot-communitates, quibus frequentissime in arduis rebus auctoritate adfuit, idustria Succurrit,prude^ tia profuit,cofilijsauxiliu praestitit. NecphoctiDILeo optime maxime (tuum enim nuc numen alloquor, qui pontificum peipetuumes columen,&perennis gloria) incognitu est.Cum IlliipSi pro tanti viri innocentia ape rienda,ad tuam SanAitatemliterarumpenecumuIos de derit,quem neScio quod hominum genus(QuSdo erat vt posito deberet fine laborum, V iucre &C I nlsb Sollici tante metu. Quae Suae Semper placuerunt ocia menti Carpere,& initudijs molliter efle suis>criminis insimu lare,penitus labesaftare,foedissimo harretico ificere Qt dc turpareneuojimmo ad phlegethonteas vScp truculeter rapere vndas adnixum est,quo astu,qua fraude,qua cir- cQScriptione,quibus technis,quibus verSutia# laqueis^ phoebea lampade Spledidius cluceSa't,quod vobis rpue rediflimis eruditiffImisep iudieibus (te o Grymafie,$£ te o Ancomtanecompello firmissimae eccleSiae catholicae columnae) aptius costat,ex synceriflimistotSuffragt)s, pro libri Ocu.Spe.quiinfcribitur approbatione, supio ri anno ab emincntiflimis sacrae Scripturae,ac Iurifprude ciae heroibus! Romae re&isUme satis,Inf^scG primfilo>» eum obtinuerit,atcp primum approbatorium votum d* derit huiuSce Sequentis Apologetici audtor reuerendus Nazarenus archiepiScopus,vere theologus non vulga ris,quemadmodum eius egregia opera ab hinc aliquot annisedita,8£ pr^Sertim de natura coelestium Spirituum opus, locupletissimi testes Sunt,ita non alienum arbitra tus est fibi primas etiam Reuchlinianae cauSae defenden di partes vendicare, posteacp aemulos his aequissimis rite qj datis Suffragfjs,nequifiIme acquieScere nolle accepit, in tot celeberrimo# do& o# diuinae humangep philoSo phiac peritia haud mediocriter polletium,ingenteigno' minia,quicp ad ^priam eo# petitionem^ illam qdem

maxima,a Summo pontifice super Ocu.Spe.examinati one defignabartt.Quanta aut eruditione,quanto inge^ nij acumine,quarn iusto iudicio id agat, &C quidem mo' destius multo c£ cauillatoi^ immodesta temeritas expo Scat,ex ipfius defenSionis le<ftione facile perspicere est.Et quss per Deum immortalem hunc librum tam egre' gie &fyncereaSuo audtore declaratum damnaretis! praecipitis audaciae,damnari ingeni),perditi penitus Iu- dicifCluris est,apertisfimedeclarante necp corrigere, ne' cpadijcere h QC fi emendatio,aut imminutioihhibitah· L.hfre/ fuerit, posle nihilominus declarare, i Quinimo male Pal5 J · consulens consilium mutare potest, quod Papinianum quem Spartianus iuris aSylum ac legalte Sdentiae thefau g ala · j rum appellat,fecisse legimus. k Quid ergo CapnioniCCjj£atc,dc -imputandum,qui vno eodemqp tge chalcographice oia eden, emisit, vituperonum Spicula longe antea prudpntpraeA , L,fi.$. uidit, argumenta diligenf Soluit, tela strenue fregit,N ecPCiin fi ita esset,declarationem tamen trahi retro vS<$ adtenv c. ^ r£ * ^

ipus,prindpiGqj acftus qui declaratur, iuriSperitisTirni vo^ uere.HacSane tam pura 8 iclara declaratioeprobe in/ '

fpejftajCuieriam simplicisi?mo,atque rudissimo Scrupus vKus,ne dicam ScanfolurrMngeri posiit,nifi fortassis cO' inquinatis quibus nihil rnudumC V nahaec pene oim, q Ocu.Spe.difeuflioniintererant Snia fuit. Accipe igitur illustriss.Coesar Nazareni tui Apologiampladdo hila nqj( vt omnia recita solea)vultu,cpeduem dC ζΐϊοτμ qug iam sub incude sunt defensiones suscepturus, & confio liarium tuumtam fpecftatae integritatis explorataecp fi' deivsI^,etotoblatrantium canum faucibus cj celerrime eripi cura.Celsitudinem tuam in plurimos annos inco' lume, ac florentem Seruet nobis 6t vniuerSo orbi,idem qui te orbi pfecit optimus maximus ille Samarites Chri

itus.Datum Agrippinae Coloniae, KaF. Augusti*Anno, M .D .X V lI.

^fDialogus,interlocutores foanes Reuchiin, Georgius Benignus,

loannes Reucnlin.H Onduceret arbitror, bonffq? at w vtile Christianis foret, vt eiusmo

di libri vbi cotra fidem nrarn nui Ia Specialis &C expila blafohemia cotinitjpro ingentj Chrimanoi* exercitio non Supprimerent, Sed velapudeposac ecclefiae pasto- res^vtqnopusesletjproprio eos cofoderepoflemus muaone, co

eruarenf.Quemadmodu & A prs dicebat, Oportet hae reSes efle,vt probati manifesti fiant»

Geor. Be,flO uo summi pontifices Innocentius inquam. ΙΠ. &

Gregorius.lX.vtThalmud combureret iulsifle ferunt eis aut repugnare,nec tsbi,necr vlli licet.

f l o . R .ffOemhoiem.qui hGano testimonio praecife innitir,

errare est possibile. O is em h<3 mendax.Relatum aUt il­lis potificibus fuit,vt etia Alexander de Halesmagnus theologus recitat, eis in libris multas etu cotraMofis le gem hacreSes-,δί cotra dnm nfnt «Stineif pttmas blafohe mias,& ea de re eos Supprimedos & coburendos cesue- re.Hoc a fbC ego Serng aflerui,& diffuSe declaraui,& jv testatus Summe noHe blaSphemos libros coseruare, fed igni tradere, v f fi hoc Satius efle videret, Solis potificibus coSeruandos indicere,vt di fides nfa,& ipsoije pfidia no tariposlct. Ad qd ein fibri illi condenSdi Sunt ea in pte, vbi oia praecepta diurna ίΠί ppFo tradita enuerant&re- meorant^fifr vbi agunt de iuafcijs &iudicibus,vbi tracftant de medeFa mcdicamibus,herbis di alijs hmotf Eode mo quare Sunt in illis quae ad cultu Dei SciJm eoiji ritu ptinent danada.HccHa tolerat ritu fllu,air non di li­bro sritus eo9? A d quid etI2 Sunt in illis pastibus cobu

rendyo buspHmaSi illa eitiipraclarifiinia dc> Met* jfih a e diuitate ο ί liuanitate,^bi incarnatioe,mfis gpetua ^ r r i f o f o ^Cr\r\rkX3> t r i n i t a t e rfr fiihfl-iinffV 9 / « a t n r a w n i t *

gant t Sunt ,pfe(5to eis In libris pKma,exqbus eos( licet ^terui di.durae ceruicis vt Scmg fuerut) fintcouinceie postumus facillime, O bfjs quide fuafioes multi inf eos a talibus,eruditIiIImrr€li(fta gfidia ad nram puenerefid^ 6C i ea(no vt iste neophytus,α tantae cotrouerife ea ex^ titit) feruetiHlmc vixerut,& νκβ adfifne^Seuerarut, S it di nonlRInf eos,qui ad nos no veniunt,licet vel ex gte credat,,Sed Illud Seme no cadit i terra bona,vFob eo# (i q oe genus hoim Sugant)auaritIa,vel d?p ί fidei nrae cre dibiliaardua,quae tnetia I Cabala ftinonulPThafmuds^ cislibris itueri poslbit,vel qusa no Sunt pdestinati ad vi jtam aeterna.Sic aut in AdIbusaplfcis ca.xIIj. Scribitur, JEt crediderut§t§teri irdinati ad vitam aeterna.

I[fCecitate.Suntgcti , dC qui ScIutbonfi,neq tKfccIut,NorutmuScipula,& pede ponGtinea.V ir quida dignus exclamabat.Si Iudfi nuc oes in IE S V M nrm crederet,ego no aedere.Na vaticinio d)pheta#,Silai-' uatoris ac apfc^ Snia,caedtas eo#vS<$ ad vitia t£a e du latura,&tanaexeJIquiae ISrPsaluae fiet. N o ergo miijt e, G videtesfint caed.In mundu em venit IE S V S, vt n5 videtes videret,& g videbat caeci fieret, V elame e poSi tu Sug cor eo#, Libri itacp hmoi vSqj ad tpa illa Sunt Ser uadi,vtipi Sua jpteruiaac ptinaaatande agnoScat, dicat cp,Vae nobis,videbamus,avidere nolebamus,& ita ipi met nos excaecabamus.Bt nos de graeDd benignitate, q a tenebris ad vera luce guenire meruimus, laetemur. Deniqjiiumi potificis coronatioe,vF coronatois SufFra gtjSjSeu^ceslioejlocumsibIaltuIviag guam pontifex traSitjludaei parat,atq? Inf alia,Suae legis libros ostendut, vt eos cofirmet postulates. Porifex at,N o cofirmamus

C i j

sed toleramus,ritus Scilicet vros,& ritus veitri Iibros,re Spondet,Cur igitur Sunt cremandi quum tolerari iubea^ turCAccedit ad hoc,Nam frustra fit suffio, quae manda ri executioni nequit,Iibroi^ autem Illoi^ longeamplior copia inter infideles reperit. Enimuero quia tu Apo­stolum induxisti,Oportet haereSes esse, vt probati ma' nifesti fiant. Aduersarij arguunt a simili, N ccesle est vt veniant Scandala, Igitur occasiones scandaloi^ oportet manere di retinere. Haec aute consequentia m a l a , e s t tuae sImilis, igitur di tua mala.

Ioan. Reu.fN o s t i Sacram scripturam plures hre SenSus, di vnu-

quecp eam trahere poste ad que sibi libet (illaesa fidOsen' ium.Quemadmodum ergo Apostolus ad inserendum quod volebat dixit,oportet haereSes efte,vt probati ma' nifesti fiant,hoc est,vt veracesagnoScantur. Quia vt ait Philosophus, O ppofita iuxta Se conspe<ita,magis eluce Scunt.Non enim cognofdtur tus,nisiex comparatio ne ad virium,vt ait diuus Hieronymus. Sic di ego dixi,, oportet efle di manere libros illos,quasi a simili arguen> do,ad hoc vt cognoscatur melius veritas nostra, di no^ itra recita fides ex ludaeoijt caeatate di ftulritia,quiSuoije docftoi^ veram docftrinam non suSdpiunt,aut intellige- re nolunt,di salia quaedam acstulta compleAunf.Quae comparatio fieri non poflet illis libris extincitis, non er­go ratio eoI£ procedit,confimiB:rationi,quam egoattu Ιι,Νοη em dixit A ροίΙοΙϋδ,Οportet haereSes eue, igit occasiones haeresumnonsuut extirpandae, sed vt proba ti manifesti frant.&i nos confimilVaicimus, opus eft il' los manere libros,vt ηίξ fidei veritas lympidius cernat*

4([ Geor. Be.Placet id,nam Apostolus, Deum nullu permittere

maiunvex quo non eliciat aliquod bonunvnorat.Vw de ex malo haercsis>l>oc,vt probati manifesti fiant, elicit bonum,di tu cum A postolo in hac sententia conuenis, quae eft tadta di Implicita. Conducit di vtile est efle ma

Ia, cx quibus oriuntur bona, Nam diligentibus deum, omnia cooperantur in bonum. Sed ApostolusSub illa finientia ponit hanc. Sed ex haeresibus oriuntur bona, igitur necefle est,hoc est,igitur conducit &C vtile est hae-' reSes esse,Et vnum bonum quod inter alia ex haeresibus fequit exprimit, videlicet vt probati manifesti fiant.Tu jl·o Sub illa Sententia comuni subaflumis lianc. Sed ex 1I-' bris Talmudicis plurima oriOkur bona,vt iam diximus, igitur bonum est cos es!e,non obstantecjuod insilis qn^ cp aliqua falsa vel stulta reperiantur. Differt tame minor tua a minori A pH,quia haeresis est tota mala, quia con- traria fidei Talmudici libri aliqui sunt omnino pro no- bis,aliqui contra nos,aliquineutri, Adueriarij formant alio dC diuerfo modo conSequentiam,qu{ non estad re, neqj ad mentem tua,aut ad vim verboi^ tuoi£. Enim uero mirantur pleric# cur illos libros fic indistindte haere Ses appellasti,quum i eis multa vera,vt etiam tu asteris, contineant,omnIsauthaerefis fit falSa,fed vim ronistuae non perpendunt.

^floannes Reuchlin.^[Plurimu interest veritatem docendo* illi miSceri faU

Sitatem,8£ docendo salsitatem illi miScere itatem, libri haeretico!^felsa docent,nonnulla vera interponentes, li. bri Talmud vera docent,quia fidei nostrae mysteria pan duntjSed stulta & falsa qikp interponunt, FaISa quidem docent haeretiri,quia fidei vera,contraria probare conan tur,& falfitatI quam intendunt nonnulla vera Interpo- nut. Libri oCabalae,Seu Talmudici docent vera,&il> Iaintendunt,quia fidei orthodoxae myfteria abfcondita propalant,licet interdum aliquafalSa dC stulta intermi> Sceant,non Sunt igitur hi libri appellandi proprie haere tid,neqj vt haeretico^ libri lgniadijciendi. Hi enim ex intentioe veritati, illi falfitati adhaerent,His in mente g Se veritas,al iunde falfitas,illis p er ie falfitas inest, perac- cides veritas. Libri haereticoi Sunt,cj vna nobiscum &C Christum dC eius confitentur publice nouum teftame-

^[Georgsus Benignus.Noui te qui Hebraeas,Graecas,& Larinas calles ti*

teras,oim legum,edam diuinae scripturae(quam theolo giamappellamus)egregium do&orem esle,£dre&e.ati Ungula reSponSu#.Procedam tamen hac in re vlterius, prout Iubes,non vt tibi InSolubilia afferam, Sed vt alt}s tuisngenij acumen ostendam.IstosHebraeorumlibros, Chriihjs dominus Mattliaei.xv.6i Mar.vij.vt etiam tu fateris traditsones Seruo££ appellauit,quo praeSuppoSito arguo fic,N ullus ab ilUs testimonium quaerit,quos ipSe reprehendit, di in eis esse veritatem negat, Sed Christus Seruo# traditiones tanquam falSas,& legi diuinae cotra rias ostendit, A it em, Quare di vos transgrediminima datum dei propter tradiri5em vestram,nam deus dixit. Honora patrem Qi mrem,vos aOt dicitis,SciIicet cotra" rium.Et Marcus addit,di fimilia hmoi mlta facitis, quae Scilicet Sunt contraria mandato Dei. Et praemiserat, hy pocritae*bene prophetauit de vobisEsaias,Populus hic labijs me honorat,cor autem eoi^ loge est: a me, inuanu colunt medoce.doc.8d in ho. Et inna,finite mos, caeci Sunt di d.cae.Et Matthaei, v.expresse ipSoi^ scribas rep^ hendit dicens,Nisiabundauerit iustitia vestra plusg seri birumfii pharisaeo#,non intrabitis in regnum coelo#. Sequitur, Audistis quia dictum cft antiquis. N on occi dee,&: Suppie,S cribae vestri dicunt legem illam non,p> liibere animG,sed manum.Ego aute dico vobis dC quae SeqUuntur.Et rursus dictum eit antiquis, N on moechae beris.Scribae vestri exponunt Solum deajftu,nonanio, di caetera id genus.Ego aut dico vobis,contrarium Scili cet veldistimile. Praeterea nri fatent triplicem huma* nx naturae statu,seu legem,Naturae.Scripturae.& Grae. E t lex vetus tota communi vocabulo,propter mandam ta in tabulis Iapideisdigito Dei Scripta,vocatur lex Sctv pturae.Quandoieiturdixit7ScrutaminiScripturas,itel· iexit de veteritesFamento,quae est lex scripturae. Vnde Lucae.xxii^.diciturjinterpretabatur eis In omibus ScrL

pturis,quaedeIpfoerant. Bt paulopoft quaSI declarans fiunc sensum Subdit. Necesle est Impleri omnia quae Scri tota Sunt i lege Mosis & prophetis di psalmis de me. E t ftatimiubnecftit.Tuncapcruiteis SenSumvt intellige^ rent Scripturas. Vetus igitur testamentum per antono' mafiam dicitur Scriptura, quid igitur Sonet, Scrutamini Scripturas, iam vnicuic£ patere potest, Vnde Matthaei xxvi.dirit dominus,Quo ergo implebuntur scriptur^ lEt alibiSaepiusita vetus lex appellatur.Non igitur e be ne di<ftum,q> Christus verbis Illis voluit proprie signifi care di indicare Scripta magistroI^,excjuibus potirnm a confedtus est T almud.Tadem ipSos Talmudicos libros appellasti haereSes.SI' ergo Christus dominus eos Scruta r i voluit,igitur haereSes scrUt5dasiusfit,& hgreSesde ipo restimonium perhibere asteruit, Quo quid absurdius?

Ioannes Reuchlin. ffEuenireplerunq? soIet,vt qUum alique laudare, aut

detendere cupimus,non solum vera,sed etiam verifimi' lia asiumamus,IegaturDemosthenes,legatur di Cicero, audiantur di nostri concionatores ac decftores, quidum Sancftoijz aliquem efferre cupiunt,tot &tanta in laudem eius Inducunt,vt omnes excellere videatur.SIc dum de vnaquaqj virtute loquuntur,aut Scribunt, eam omiblis alijs prae ponere videntur. Simdili fi de minimo vitio fer monem nabeant,adeo illud vituperant,Vt nullum illo Scelestius efle pSuadeat.SIc di mihi In confultatioemea contigit,nam dum existimare sicut di nunc existimo, libros HebrxoIj* nobis vtiles efle, &aegreferrem illor s confIIIa,qui eos Supprimendosdocerent atqj combure^ dos,omneis rationes quasin fauorem huius opinionis i uenire potera,i ΠΙο breui tempore Scrutatus Sum,& mul toslibros reuoluendo,in Burgensi illam expositionem reperi,Chrishim.videlicet dum diceret,Scrutamini feri' pturas,de Scripturis Talmudias intellexisse. IpSum aut egregium bibliae di Sacrae literarum expositorem,ita vt certetquodarnmodo cum Nico.de Lyra iudicant penq

D

tum,LIbri Talmudici foris videtur,licet aliquo modo u tus sint. Praeterea Illoslibros non appellaui haerefes. Sed iimilitudinem Apostoli de haerefibus illis,appuli his II- briSjEtst eos haereSes appellastem,no atrox crimen fuis- fet,SIcut nanqj omne quod non est ex fide, etiam amor Dei,peccatum efle diri potest,hoc est, non meritorium vitae aeterng,qui enim caret fide,caret QC gratia,δ( gratia jDei est vita aeterna.Sic omnis docitrina,quae est line fi de nostra,heresis est5& licet: infidelitas dicat quaeuis ve> ra,non Sunt tn verraeternae Salutis meritor/a.Est Igit si­milis haeresi,quia no perducit ad vera vita,sineside Chri iti.Necf? est simile de libris haereticorum In fide nra,&Ii bris qui Sunt extra fidem nram,& φ eccKa tolerat, sicut non est fimile deAIchoran,& libris Arrij,aut Sabellij, H i eiri Sunt intus,alij foris. Quid autem mihi eum liis g foris Sunt inquit apostolus?

^[G.B.4[ Si foris Sunt,qusd ergo tu quiituses,eoSde defedis?

f l o .R .CQueadmoduSocrates dixit,vnu Scio,qa nihil Scio,

ita a! ego hoc dutaxat defendo,q> non Sunt eo mo offen dedi,quia nfa non interest Supprimere ritus eoijr qui fo ris Sunt,nifi vejimus eos cogere ad nrae legis obSeruanti am,vt aliqui conSulueriit,8£no tolerare, quippe vtaiut minus malu Impune eis foret,no poste lege illicitam Ser uare,g liberetenere.Sed quoufe# eos toleramus,etiam Ii bros quibus Se tuentur tolerare deberemus.

f G . B .LIbrosThalmudkos,non mo tu cui non mediocre

adhibeo fide,Ced oes nfi illa lingua Scientes, vt Nico.de Ly.Burgefi.& caeteri,nullatenus exterminados,Sed po tius £ comodo Qt vtilitate Chnanoi^ coferuJdos ee ce-' Suere,Soli illius Sermois ignarrtumultuofu vulgus Secfta tes,cotra Illos iuehut libros, gracculoi^ more, neScietes quid ,pmat,6i! voce priaignorates, Ego cui pai^e Illi ush'nguae,vramhoce Nude Ly.BurgerI, & tua i hac re

Copledlor sniam. V e # male sonat I auribus meis,^ is> Ii Christi ba Ioa.v.ScrUtamI scripturas,quia vos puta tis inipis vita aeterrtS habere,& illa: teftioniu ghibet de me,iint delibris qui sunt I Talmud collecitr itelhgeda, q expositio noua videt extorta,nam ex his 5 pmITcrac&q subiugitjipm defenpturis,ppheta# testameti ve teris ibi locutu fuisse costat.Praemiserat at paulo an haec )£ba,Ego no ab hole teftioniu accipio,Supplet5cp hoie. Idcirco dixitPetro,Caro di sanguis no reuelauit tibi,Sed jpatmeus qui e in coeK Et Ioanes phibuit testioniu ita ti,no a SeipojSed ab Illo iSpiratus, qui dixit, Super que vi deris Spin descendente,IIlee. Etpaulopost, Opa inquit que ego facio,testioniu perhibet de me,QC qui mifit me* testioniu ghibet dc me. Et Sequit illa pticK». Scrutamini fcripturas. Et statim tacita exdudes obie&ione, ne quis crederet ipm de Hebraeo# docfto# loqui Scripturis, re Spodet,Claritate hoc? testioniffper d clarus sia ab ho^ minibus non accipio, Sed cognoui vos, quia dilecftione Dei no habetis I vobis.Scriba: at erant hoies, di hiiano SenSu Sunt locuti,dC eo# teftioniu aperte reSpuit. Q u5 igit ab Illis illud postulat aut exigitfEt ifra Sic ait, N oli teputare,quia ego accusaturus Sum vosapud patre, esi: qui accusat vos MoSes,! quo-vossperatis, SI crederetis Mofi, crederetis forsitan di mihi,de me enim ille Scripsit, Haec Ibi. Ecce Scripturas, qs Scrutari volebat, Scripturas inqua MoSIs,hoc e totius veteris test.quod tofQ ifIFSum ptuvocatlex Scripturae,propter.x.^bain tabulis lapi> deis digito Dei Sq;ipta,& Mosi tradita, Et i hac scriptu ra& MoSeSperabant,8£putabant,hocest,credebant fe habituros vitam aeterfia,Quid ad hoc a quoquam reSpo deri poterit?

f l o .R .f C u p eirem vt totam mente tuam& (ionceptuvnl·

uerSum-hac In re exprimeres,& st acutissimas cogitatio^ nes tuas euadere nequiuero,victum me potius legu do A orem a theologo non ignoto sateri nllme erubescam»

Geor, Be»^[Temerariedicftum cenSent Christum praecepisse li­

bros dios comburi non debere, quia tunc duo potifices maximi qui eos comburipraeceperunt,contra &uinum mandatum egiflent.

f llo .R .Si non est temerarium dicere. Scrutamini scriptu­

ras,hoc est SenSum Scripturae medio vestroi^ doaoijz pquirite,non esletia temerariu dicere,prarcepit non co- burendum,quod Iusfitdiligenterinquirendum.Sed (c, quitur tanquam probabile exprobat)ilI,immo vei£ c a ­tum exvero certo,prout ostendimus,Quid autem Illos pontifices moueritjdiximus.Sunt equidem in illis libris plurima nostra: fidei praeclara adminicula. Sunt alicubi nonnulla eidem aduerSantia,propter adminicula conSer uandi eflent, propter aduerSantia Supprimendi, vee tuti us e malum gratia boni tueri,cj ob malum perimere bo^ num,nam dC Deus ob dece bonos,milIe tolerat malos.

Geor. Be.^[Nimium concitasti tumultu dicendo Scripta Iudaeo

rum ita bene vel aeque bene perhibent teslimoIuum de Christo,ficut bit>Lia,& Subiunxisti, 6C haec est veritas,te jftimonium quippe bibliae est testimonium spuflan<fti,il Iud vero est testimonium hominu,testimonium autDei maius est,inquit loan.in canon, prima.

f l o .R .Non Solum dixi aeque bene vt biblia/ed etiam dIV

xi quandoqj testimonia ipsoi^ efficaciora e(le pro nobis φ testimonia bibliar,non quidem in Se quo ad rem,sed ^ ad hominem,nam fi ex biblia perSonarum trinitatem,^ liare voluerimus5ex eo quia dicitur, Inpricipio creauit Deus, Vel ex illo,Faciamus hominem,audiunt SC con temnunt,vel ambigunt,fiipibi^ authorem ita exponen tem iduxerimus, arrigunt aures 8C confentiunt,uc dei- carnauone,vt fi probaremus mesiiam venisleperIacob patriarchae prophetiam,Non aufereturScepttumdelu-

da,donec veniat qui mittendus est,& reliqua,negant Φ lum mittendum efle mcfliam,nifi eoIje doctorem iduxe rimus,Sic 8i dedxx.hebdomadibus, ficdeitatua Nabu^ chodonoSor,sic &i de alrjs hmoi. Et simifr fi verbum dei carnem sacftum probarevoluerimusper illud, vocabitur nomen eius admirabiiis,conSiliarius Deus, & reliqua, non citauerimus eo# testem,non accipiunt bibliae testi moniurn verum,nifi doAores eo# illud verum aflerue rint.Sunt quocp nonnulli apud eos libri,quos non Sufci pimus,qui clare conuincunt mefliam venifle. Afliima vnum ex multis, exijt Sermo inquiunt dedomoHeliae fex millibus anno# durabit mundus,duo milliavanita^ tis, duo millia legis, duo millia dieru mefliae, haec illi, Pro^ pter hoc & simma multi eo# dicunt mefllam venifle, v t ait NIco.de Lyra,Sed nondum apparuisse, habitare cum angelis,vel tanep peregrinum circuire& lustrare mun^ dum,quo licet fallo* ab eis tamen conceflb,ipSos couiiv cimus,6i fic videntes no videntuDixi igitur, q> aeque be ne,immo efficacius contra eos arguere possumus ex illo rum libris,c| ex biblia,quia Illam fine Suo docftore no ac cipiunt. N ecefle est igitur Illos Inspicere, fi voluerimus eos conuincere,& quandoqj ex salus,ab eis tamen con-> cefljs,eos facilius conuincimus^ exbiblia,feu ex veris. Nulla enim probatio eftefficacior,gaduers*arij propria Confessio,di q ex concessis ab aduerfario inferri contra^ rium,feu contradiftorium fuae opinionis.

IT V idebatur adu rHs te crimen lefae maiestatis co'n)Ififle,dum rones ex Talmud fumptas» illis quae ex B l· blIa Sumerentur aequiparares.Et tu eos nunc etiam effi> caciores efle probaiti. Ego declaro vlterius,dicendo te nomineBibliae non Solum vetus,Sed etiam nouum teft. intelligere.Tecn non Solum opinari, Sed firmiter assere rejcfficaciora esle in conuInceaisIudaeis,testirnoniaTal mudica,cf} euangelio# 5>i apostolo#,immo nouae legis teitimonia nfl vSere contra eos,quia no praefupponut,

G. B .

D ιή

omnes. AssumpsI ergo illud tanquam probabile ac ve^ riSIraile.Et vtita opinarer mouit me vis trium dictionS qua: ibi ponuntur,illa enim dicftio S crutamini,gr£ce So nat,acfi diceret,diSputate in Scholis, V t phirimQ autem fit apud eos diSputatio in scholis deSaibamm dC do&o rum libris, Mouit me fitilla diAio, putatis, quae st InliIv gua graeca,in qua euangelium primo Scriptum eit,iSpi> ciatur,significat acsi diceret,putaus,hoc eft pro vero te* netis,nectamen verum est, vos in Illis Scripturis habere vitam aeternam^quia vita aeterna non constitit In libris* praefertim lllis.Tertiomouitmeilla di(?tio.&,acsIdixi£t iet,Et praeter Sacras Scripturas,Illae etiam Scribarum ScrJ pturae testimonium perhibent de me. Aucftoritas igitur ipsius Burgen primum,& Suasiones ex tribus diAioni^ bus ortae secundario,ad ita opinandum me mouerut,vC dicerem, quod Christus perscrutari iubet, Illud cremari non vult.ct ita Sumpsi medimn fi non ex veris tame ex veiifimilibus,prout Saepiflimefit. Enimuerovthocal tius repetam,dico ibi dorninulocutum fuisle de.libris Sa crce Scripturae,quod quidem negari non potest,quis ta men probabit IpSum etiam de his locutu no fuisle C Q ui enim principia Scrutari Iubet, etiam illa quibus agnoScft sur proprie difeutere mandat.Proprie,quia vere ita vult· Proprie,quia ex Intentione.Intedebat enim Ilias Scriptu ras proprie,quia iubens Scrutari principiunriubet feriis tari fenium eius.Et quia libri Illi,SenSumScripturae sacrg interpietantur.Iussit Si Illos Scrutari proprie,per quoije agnitionem Sacram agnofcimusfcriptura, Imo quianif aliudest Scripturas ScrutarLq earum percipere fenfurn,II Ium autem Iudaei non poterat intelligere nifi per dodto rum exposltioes. Scripturas Scrutari nil aliud eft,cpdo>· cftorum &C poshllatorum veracium Scripta & commen* taria perquirere,^id proprie &propri]ffime fi didpo> test,neq? obstat q> dominus antiquorum traditiones dax mnauerit-&! reprehenderit. Talmud enim plurimos in fe congestos continet libros, quorum aliqui optima

aliqui Sunt peffimITalmud ergo optimum quid ac pe£ fImurn,ficut de lingua dicere solemus, vt fit membrum* quo nullum melius,nullufque peius. Duae Subcontrariae poflunt efie fimul vere, sed non simul falSg,Scrutari ita que Scripturaseft earum diScutere SenSum, illum autem Ifine expositoribus habere nequimus.IpSos ergo perqui-' rere iubemur,Scrutami scripturas,diScutite inquam do^ (ftorum Super Scripturam declarationes, vt eam redegi cipiatis,quia ex dodtorum postillis ac ScriptiVearum coi ligetur SenSus,non enim omnibus Christus aperuitSen Sus vt intelligeret Scripturas,sicut apostolis aperuit. N 5- itaqj ex^sfimilibus dOtaxat, Sed ex veris &neceilarijs

{jroceflinc videbor.Quinancp A intelligiiuberet,& il ud nisi per B ipSum intelligi no poslet,iuberet vtiqj &Z

B.ludaei autem Scripturas commode & Semota diuina reuelatione sine Rabbinoi^ exponibus Scrutari nequi" bat vt itacp illas expositiones videret dC discuteret ipera bat.SenSus igitur est,Diligenter inquirite prout i ScIkv lis facitis expositiones huiuSmodi,8£ per eas intelligetis Scripturas SanAas, Et Illae expositioes in quibus vos pu Caris habere vitam aeternam,Sunt quae testimonium per- bibent de me,necp tamen per illas expositiones, necp g /piam Scripturam Sacram expoiitanvhabetis vitam a?ter nam,Non enim vultis (inquit) credere in me,qui Sum vita aeterna. Libri loquuntur de vita, declarant vitam, ostendunt vstam,Sed non Sunt Ipi vita, Libros autem ii los non dixi haereSesesle absolute, Sed tationem confio rnilem rationi apostols forrnaui.Si quocp eos haereSes ap

pelIasiem,hoc eo modo quo dixi intellexissem,quia ficut omne quod non est ex fide, peccatum e,

SIC omnis tfitas fine fide, sarfitas 6C haerefis eit.Non enim g/

dudt ad vl· tam.

D iy

templo,Rnsionem tame ad ipSorum cauillationem Stie bam,quam Si neSdui(Tcm,ex obieAione tua didicisse po teram, nam abfcp vlla ambiguitate,antiquorum patrum &C noftranv eandem fidem efle ceSeo.Et Iudaeos fidei pa trum fuor^,8£ Suae,quam videlicet tenere deberent,fra> (flores e(Icnoui,petndos igitur eos redevocamus.Nos enim fidem ipfoI^,hoc eit patrum antiquoi^,quoiji ipsi vestigia fequidebuiflent,tenemus,ipfi refpuunt,nam il» lum qui in propria venit,6C qui ad eos minus erat,no re cepernt,fateor profefto fidem Iudaeoi^ qui nunc Sunt, non efle illam,quam MoSes SC alij prophetae habuerut. Illi enim in I E o V Nazaraeno domino nostro Spera-* bant,hi minime. N on igitur Mosis legem, aut vetus te* ftamentum obferuat,quia I E S V M Nazaraenumef Siam ee non credunt, vere itacp perfidi Sunt, N eqj tame Panormitani Sententia quam # ipfedixi est veritatis va cua,fidem nanqj modernoi^ Iudaeo^ ipfoiji perfidiam, ipfoi^ ritum,ipfo^ cultum qui iam expirauit, qui ipoiu re confummatusest,vocamus,&hancperfidiam no fra gunt,non funt igitur perfidi perfidiae,sed tenaces, PoP lunt igitur dicere nos mentiri,fi eos fua: praune fidei fra> ctores appellauerim uSjficut fi quepiam i graflatoria ex>· pertiflimu,latronem optimu diceremus,no mentimur, led fi peilimum latroem aflereremus, mentiremur, licet eflethomo peflsmus, Ecclesia igitur eos perfidos(eoq* ea quae nos credimus,dum credere teneatur n5 credut) vocat.Ipfi tfo quia fidei fuae peruerfae firmifer adhaeret, Se perfidos efle negant, fi ergo nos eo modo ipSos perfiy dos vocaremus,non re&e astrueremus.Sunt ergo vere perfidi,quia vere Suae fidei violatores.Et Sunt nonperfi'' di,quia praua: Suae fidei firmiter adliaeSores.

f g .b .Logici dicerent vnico &bo eos efle perfidos abSo-'

lute& simpliciter,non perfidos tfo SceJm quid,quemad modum in malignitateperfe&us, est Sc3m quid &Cnon iimpFrperfedus,vttubene de graflatpre exemplu de-'

dsiti,hoc absolutum est & meo iudicio eusdentisfime.Enimuero calumniantur te Satis apparenter, &C InSen

tentia quam dicis, &C in exemplis quae pro Illa adducis, Dicis autem, q> quia I E S V b apparuit sicut homo 6>C per consequens Seruus, Ita etiam ludaeinon aliter repu tauerunt eum,quam Scilicet hominem & feruum,&ne'' ctt de ίρο,ηεφ de matre eius, necp de apostolis quicqua aiuinum tenuerunt,& adhuc non tenent, lita verba ex cusationem perfidiae ludaeorum prae se ferunt, acfi aper­te diceres. Non est mirum, fi ludaei non credsdcrut neq? credunt in Christu, quia venit vt seruus,quia forma Ser-* uiaccepit, vt inquit Apostolus. Nonitacp videbantur obligari in IpSum tanquam in Meifiam credere,quia for mahominis6£ Serui ostendebat.Contra hoc est illud lo annis.xv.SinonvenisTem,8iloquutuseisnon fuissem, peccatum non haberent.Nuncautem excuSatioem n5 nabent dc peccato suo.Et iterum. Si opera no fecissem, quae nemo alius fecit,peccatum non haberet. Et quae fc quuntur.Tu excuSas sudaeos,& Christus dicit, excusa^ Sationem non habent de peccato Suo,habere excuSatio/ nem,6i illam non habere,non bene fIbi quadrant. Prae tereanonomnes ludaei credunt mesliam Deum& ho · minem efle oportere, Sed hominem Solum, illum tamen magnum* ficut M osen, imo &C MoSemaiorem ,Sofma igitur Serui in qua apparuit5non excuSabit eos,fi meslias fit purus homo,quin deberent credere in ipSum tanqua a Deo missum. Exempla vero de virgine in meretricio habitu inuenta,& clerico in stipendiari] veste repto, hor rorem ob Irreuerentian " iribgs incutiunt.

^[NicolausdeLyradum vellet ex veteri testamento Christi domini probare diuinitatem3dicit ex nouo testa mento illa apertius probari poste eff ex veteri. Nere ta menex nouo sic aperte probari potest,quin oppositum conSequentis poffit intelligi stare cum antecedete.Mul tsenim confitenies Christum IE S V M Nazarenum,

E

Sed refpuunt illa.Re quoq* ipia vniuerSI qui eos libros le Cerunt,clarifGma pro fide nfa ex illis asserunt testionia.

f f lo .R .^[Caue tibi Benigne,nete quoc£ calumniatores Sup-

primant,Sed quia opinionem tuam nimis declarasti, cer te nequibunt,quod feciflent fi dixisses testimonia Tal- mudica,aequc bene concludunt de Christo,sicut euage·' liorum δί apostoloi^,immo & melius ac efficacius, non Solum vitra Coloniam,vt ego,Sed vitra Sauromatas8£ glacialem oceanum exulafles, &C cum G og& M agog reSedifles.

f G. B .Si iftudquod inter omnia tua abSurdius videbatur,

ad tantam lucem venit, vt fine vlla haesitatione ipsius ve ritas cIareScat,fic vt etiam ab aduerSario,nifi positionem Seruet,prout Arift.loqui conSueuit,ncgari nequeat.

Enimuero vt alrjs quocp facias Satis,mihi enim Sedsti. replico etiam ad quaedam alia. Lacessunt te in his,Di' xisti enim,Si omnes ludaeoIv libri contra nos eflent, no venirent propterea comburendi,8c!quodIudaet i Suum bonum,& pro defensione fidei Suae possunt Scribere li­bros contra nos,SC nobis non gratos.

f lo.R,Quotquot libros pro ritus Sui conferuatione,abScp

exprefla blaSphemia,vt Semper testatus Sum Scriberent, quum ritus ille hac tempestate aduerSetur noJbis, Sumus enim nos in Iuce,ipfi in vmbra,nosin re,illi in figura, Ii cet figura praeterierit,nos in die, ipi in nocfte, cpuisvefe nox praecesserit,vniuerfi eiuSmoai libri,cotra nos eent, neq* tamenvenirent comburendi,quia sicut eo^ ritum, ita QC libros pro iporum ritu confectos tolerat ecclesia, Non itacp Solum ex eo,quia contra nos Sunt,Sequitur tft fint comburendi,quia tunc &C ipi &C quicuqj contra nos eent,comburi deberent,posita enim caufa praeciSa,ponJ Citr effe(ftus,fi ergo comburendi Sunt,oponet aliam cau &m,quam quia contra nos Sunfasfignari.Eadem igitur

licentia poliunt nostro ritui non grata,immo contraria fcrihere,Sicuti ceremoniae tr itu s Sunt nobis diuer(i,Et Sui vnicuioj grati,alterius non grau,vnusquiscp enim ia fuo senfu abundat,qualis est,talia opiatur at® loqui t*

f G .B.Re(fte veritatem defendisti,verum adueriarij tuiIV

lud pati nequeunt,quando dicis, Iudari possunt inter se dicere de Christianis,quod mentiuntur,quando i die pa raSceues nominant eos perfidos,nam fidem Suam nuncp fregerunt. Arguunt contra te,nam SIIudaei Christianos mentiri possunt dicere, quado eos vocant perfidos, acsi fidem Suam fregissent,quam tamen nonfrangut,nifi qn ad nostram acccdunt.lgitur ecclia mentitur,hoc eft,fal· fum dicit,non tamen contra mentem, idcirco non pro-' prie mentitur. Dicere autem eccfiam mentiri feufalsum dicere,haerefim fapit,ita ipi contra te procedunt.Ego eti am contra idem, alio modo procederem.Certum nobia est fidem antiquorum patrum dC nostram esTe eandem. Quianifisn fide mediatoris Dei &C hominum faluatuse nemo,ludaei autehi funtfilrf illorum patrum.lgitur ean dem tenere fidem, quam iporum patres tenuerunt’ te·' nentur,necp tamen tenent;quia in Christum dominum non credunt. Ipi vero credebant,perfidi igitur funt,cja fidem patrum fuorum,quae &C ipfoi^ eile debebat · srege •runt.Perfidiigiturre(ftedicuntur,dumin sua proteruia manent,fidem fuam veram contemnentes,Non irague nos mentiri dicere possunt,quum pro ipis tanquS perfi dis oramus· V n Apfs Pau.couersus no erubuit dicere, blafphocmus fui.& per confequens perfidus,quia ens In iudaifmo,veram patru fidem fregerat,

f l o .R .4[ Panormitanu Illum Imitatus,eam ptuli sententiam,

O infoelicesortemmeam,aucftoresdi(itoi^meoi^ Catho liceloquunt. Quicquid ego dixero*haeresis erit. Nemo Burgenfis,nemo Nieolaide Lyra,'nemo Panormitani condemnaust fcripca,fcd fi ego dixero, damnabunt ex>

esle verum m effiam euangelio praebentes fidem, no credebant IpSum efleDeumXed hominem purum,vt fii itNestorius&Fotinus.Alij fatebantur non efle D e­um verum,neqj tamen etiam hominem purum,Sed De> um non verum,& hominem verum,vt Arriusydicebat enim primam creaturam (quae ob Sui excelleriamDeus vocari poterat,neqj tamen erat verus ille Deus) huma' nae fuifle copulatam naturae. Et eo modo Christum D e um Si hominem esTe confitebatur. E x testameto igitur veteri de diuinitateChriitiludaei nequibunt apertiusc| nos loqui.Non Ita($ eos excuSo, quin debuerinti Chri ftum credere,propter tot diuina opera,& IpSum pro vc ro mefila SuCqpere, Sed quum in forma Serurqua minor eft Deo patre appareret,& non in forma Dei, qua Deo patri aequalis est,non habetes ex fcripturis manifestum testimomunvmesnam vetumDeum Si hominem futu/ rum,excufarialiqualiterpoterant, circa deitatis Suae arti> culum,Sed quin fuerit verus propheta Si meiTIas excusa ri nequeunt.Nec# ex operibus eius dfiuinitatemveram attingere poterant. Nam Si MoSes pUrus homo Si pro phetaepuri horrunes,8£apostoli,c6fimilia immo&ma iora eorum fecerunt.Magis autem humiliauit& exina' niuitfemetipfum filius Derassum pta forma serui, vir go assumpto meretricio, habitu, vFitipendiarij clericus, Maior enim longe est distantia Inter Deum Si homine, §j.int’ virginem Si habitum meretricium.Similitudo ta­men bona est,q> sicut non videor teneri, virginem mere tricio habitu indutam,esse virginem credere,& Illum iti pendfarrj vestibus amictum ee clericum.Ita Si mFto m gis (quia maior est distantia) videndo Deum humanita te circuamicftum,immQ solam humanitatcmvidendo& sentiendo*quomodo poterat ferri in ipsam deitatem, v t credere illi humanitati deitatem eflevnitam teneretur? praefertim cum talis vmo vix mente at tingitur. Et qua' uis opera Christi talia fuerint, vt humanam mentem in operatorem Deum dirigerent Juxta illud NIcodernilo-

annis.itj.Nemo potest Sfgna facere qua tu fecis, nifI Fue rit Deus cumillo,non tamenilla opera illum hominem efle veIjz Deum concludebant,sicut nec MoSen,aut Pe trum apostolum, cuius etiam vmbra Sanabat Infirmos* Tenebantur tamen credere Illa opera efse diuina,& ab alio praeterquam Deo fieri non poste.Et ex consequen tI Christo dicenti seefie Deum, QC illud Oer opera diui^ na probanti,crederedebuisIent,ipSum esse deum,SI'cut 8C virgini meretrido habitu ornatae di dcrico ίΐΐί,ίΐ Illa ferobaret Se^ginem,8£ Ille clericum,credere teneremur. Non*quia huanitas Christi* ferret nos ieu forma Serui Irt formam Dei,ficut nec habitus Ille In virginem aut cleri'· cum.Maiorcm autem horrorem Icutit comparare Chri> ftum tauro,arieti,& hir co,quam habitui meretricio.Sed ipSum dominum illis comparamus,necft phorreScimus, verum ad altiorem intdle&um a me Illud fuerat di&u. Nam Iudaeos excuSaui,& accuSaui. ExcusauI quidem, quia per omnia opera ipSIus domini non poterant con^ eludereipsum esle Deum,niSI ex conSequenti,quia dice bat Se esle Deum,qui talia in IpSo operabatur, de quo eti am ambigere poterant,an Sit verus Deus,vd per parti- cipationem,&itaeos excuSaui,quia dusmodi cognitio nem ex operibus eius habere non potuerunt. AccuSa^ ui autem eos,quia non InSpexerunt docftores Suos qui perdicfta Sacrae Scripturae tenebant, mesiiam esle verum Deum,& Dei patris verbum.Sed ipsi non attendebant nisi ad formam Serui,& ad lutum in quo inuentus est fo lum vt homo,& nonjattendebantad verba docftorum, qui i tali forma verbum Des appariturum dicebant. Ne ceslaria est Itaque Illarum scripturarum interpretatio, fi'

ne qua ludaei Sacrae Scripturae non colligunt tensum. Ex quo vt eiuSmodi libri

tam necefiarrj ηδ Suppri­merent condu

dere vo

f G . B ,f Admodum erudite insidias,veriutias,& calumnian

tium decipulas euafisti.Et non modo euafisti. Sed etiam contridsti.Sed progrediamur.Nam te in Illa compositi one(quam ipi Sacrilegam vocant)carpunt.Dicisnancp sicut in perfequutione tyrannotum Semper amita e Chri itiana ecclesia,ita dC hic eueniret,{i Iudaeis vis inferatur* NamplusinflammarenturadSuam religionem, & reII> qua,Hic videris dicere,cauSam vt ecclesia augeretur,fu­isse tyrannorum persequutionem,6<f non munus diulae gratiae dC diuinae afiistentiae,quod certo dicere no licet.

f l . R .f Abfit vt credam ecclesiae augmentum ex sola perse

quutione tyrannorum ortum fuisse,immo ex dono Spi' ritualis affistentiae diuinae,quac amissa instaurabat in gra du millecuplo,sed feci quasi quandam similitudinem ex ea parte,qua nitimur in vetitum Semper,cupimuscp ne'

§ata, quod nobis gentile est«In ea igitur parte fimilitu' inem attuli quae nobis est natura inserta. Enirnuero

Christiana religio diuina ,puidentia,& eius peculiari af' iistentia,8^crcuit2^au(ita eft.Namipsa perSequutione Sola granum Synapisnon creuifiet tantum,vtin ramis eius aues coeli requiefcetcnt.

f G . B .f Est milii Summe cordi tam rationicongruensrefpo

fio,quia quo magis quis ad ritum aliquem feu cultum g tormenta cogitur,eo magis induratur, di ritum illu odio habet di paruipendit. Et fimilitudo tua ibi sistit, neqt vl teriusprogreditur.ClamCliriitianipraeter illum natu­rae motum,fide Spe di charitate virtutibus infusis SuffuJ' ίί,δ^ dirrino pr^fidio adiW,incomparabfliterplusau<fti Sunt.QuopacftoIudsei crescere nliatenuspossent. Sed iterj te impugnant,quando dicis, fi libri Iudaeorum ei' Sent combustijtunc nullis argumentis eis satsffacftorijs, nos aduerSus eos tueri poslemus.Non per libros illote, qui amplius non eslent,neq? per textum bibliae,quia Iu'

daei aliam & nouam Scripturae expositionem SubtITr ex­cogitarent,^ ita non pos!emus,necft Inuadere eo?, necp nos defendere.Dicunt te hic sacra blasphoemare Scriptu ram,acfi libri eorum efficaciores eent φ ipa sacra scriptu ra.Enimuero ista est aperta calumnia,optime enim sua' des omnes Iudaeorum libros igni non este tradendos3qa eo concelso,non poslemus-cumipsis diSputare.No qui dem ex testamento nouo,quia illud non recipiunt, neqj ex testamento veteri,quiaillud Suo modo exponerentv N eqj conuincere poslemus per dodores eorum (g am- plius non reperirentur)talem expositionem noua non esse veram,sicuthacitenus fecimus praeSupponendo ex­positionem Rabbinorum,quam negare nequeunt.hinc conijcio φ te nolunt intelligere. Sed gratis odio habere.

i i l*R* _^[Ad hanc cauillationemiamdi(ftum Superius e. N o

enim libros Iudaeorum ipSi Sacrae Scripturae in Se di re ipa praefero3Sed Solum dico,ex illis libris eos aptius conunv ci polle.Si ergo aboleantur,disputatio desistet,neqj ar- gucie3nec$respondereeissatisraciedo poterimus. Quia &fi vetus testamentum ipsi praeSupponant, nort tamen expofitioncsnostras Super ipo testamento SuScipiut, ni ii eorum doloribus conformentur, di tunc eas vt Suas, non vt nostras magnifociunt.

f G . B .Dicis etiam fi Iudaeorum docftores falSo exponere

Scripturam diceremus,tunc nos qui eos in probationem inducimus,&eoruni Sententifs rulcimur,vtercmur Sal- fis testimoniis,quod prohibitum elege,SifaIsas,8£ quae Sequuntur.Videris itaque ipsorum docftores, Vere Scri­pturam expofuiile asserere. CuiuS contrariumC vt Supe rius induximus)habetur Matthaei.v.&.xv.&Mar.vrj.

f l l .R .f E g o ccnScrem, vt quoties Nicolaus deLyra,quo^

tiesBurgensis,quotiesalif catholici expositores vtuntur exposItionibusRabbinorum,totIes Illas veras esle, alias

E irj

Gamalielis imbutus,& non*quia tra&us fuit.Quo# prt usIllud eft contra couerfionem eius mirificam, & raptu eius tam arcanum.Jllud vero quod posterius additur,im pium est dicae,^excellentiam Supra omnes alios non habuerit,ex eo quia traAus est.Quia Sx fi omnis qui ve nitad Chnstum-didicitSitrahitura patre, vehementius tamen alccr altero trahitur, δί maior vnicp alteri gratia praestatur.

f l . R .fl[[ Certum est homini Christiano,Paulum ApostolsJ

quocunrcalio apostolo plura & excellentius fecisse. Id enim in sacris libris quibusfalfitas fubefle no potest feri; bitur.Certum etiam eit Paulum A postolu ad pedes Ga malielis legem dd omnem Iudaeorum Scietiam dididiTe, Non ita Petrum Qi Andrcam,lacobum di Ioannem, g rudes & idiotae erant,adimatur omnibus illis gratia,dC infufa Scientia.Remaneant iprinnaturalibus fiCacquifi.' tis Scientrjs,doceant, Suadeant, prodicent omnes, quis eorum plura QC exlcellentiora facietCque comparatio erit inter rudes piScatores omnino indO(ftos ,6d Paulum acutiingenij virum,lege domini Scietijsque multis eru ditum? Tribuatur omnibus docftrina infufa aequali ter,aequalis igitur erit omnibus. Attamen Paulus ratkv ne acuminis naturalis & Scientiae acquisita: Superabit ali os,eritqj instrumentum aptius ad exercenda mfia dmia, atq? praecellet reliquos. Nonitacp Scientiam InfuSamab homine accepit,sicut neqj alrj apostoli,Sed perreuelatio nem. Acquisitam tamen,in qua procellit caeteros,ad pe dcsGamaiiclis didicit. Quemadmodum ipemet Paulus in lingua propria eloquentior fuit,vt Hieronymus testa tur,cp.in linguis dono fpussancfti acceptis,ad illam nacg magis dispositus erat. Agens quippe sicut non agit niu in fubieAum difpofitum,ita emcacius agit in magis dif' pofitum.Bt quauis fpuflancitus poffit minus dilpofita aeque difponere,non tame necefle est: vt eque difponat, Sed vt fecundum difpofitionem praeexistentem Influat

fcfentfam sgirur acquisitam 5C ingenij acumina non ha- buit ex eo,quia tra«ftus est. Illa enim antequam crederet habebat. Nccp ob trabum illum dfftaxat,tam altum bo rium 8C amplum donum promeruit. Om es enim tracfH id promeruiflent,& promererent. Potuisset quoa D e­us Paulo I naturalibus & acquisitis melius diipofito ma iorcm conferre gratiam,SIcut 8C angelos natura Superio res 'gratia etiS reddit tales.Quamobrem QC ipe cum d i' xiflet,plus omnibus laboraui,Subiunxit. N on aut ego, fed gratia Dei mecum,SI ergo Idcirco dona Sufcepit am pliora,auia magis difpofitus erat,®! difpoSItio illa foerit id quoddiximus.CuI sit tam cornea.fibra,vt nesciat ve> rum efle quod Iam diximus fiue itaque dicatur praecelle re aliosjonebonorum naturalium QC acquisitorum,Si- ue ratione ampliorum Supernatural(um donorum,pro­pter eiuscemodidiSpositionem {Ibi cocessotum, semper Sequiturid quod diximus.

f G . B .f Omnsa erudite,verum non celTant te laceflereetiS

irvminimis-ponis enim fimilitudinem, vt ficut Christus dominus iulIIt zizania crescere sImul cum tritico vfque ad confummarionem saeculi,sic QCludaeorum libroses- Se dimittendos.SC quf sequuntur. Dicunt enim illa i pa rabola dominum de pIauishomibus,non autem de pra uis librIsloquutumfuifle,vt ipsemetfeexponit aliqua' tulum ifra,vt habetur Matthaei.xirj.Sed ambigo ne sor (an ipfi sint illi homies, qui charitate spreta,virum catho licum calumniantur,^ neophitum veterano Christico l«c anteponat.

f l . R .f[ Noram /pfe Christum dominum per zizania e *

poiussTe prauoshomiesCvtinam ipsI triticum essent) ne cp tamen Ignorabam,ipfum dominum hoc non praece- pifle,quinetIam prauos libros per zizania, ficut oonos

νΠ fuissent testimonijsfalsis, quod profedo non licet, vt lex illa vetat. Neqjdixi omnes eorum expositiones este veras,quia no illas,in quibus eos Christus dominus reprehedit,vt Superius diximus. Et forsan tenere legem veterem no prohibuisle animum,Sed manum,poffit sta­re cum fide. Quod fi verum fuerit, tunc dominus etiam legem ipSam &C non fcribas Solum correxisset, prohiben do non Solum manum,Sed etiam animum. Et qui vSque tunc Scripturam illo modo expoSuiflent, no fuistent fol­ii expositores. Quicquid fit dehoc,non plura nunc.Sat nobis fit expositiones illorum non este pasfim falsas,fed aliquas Immo plurimas veras,& ad rem nramattinetes.

f G . B .f Interdum ex falfis ab aduerSario concessis· licet alL

quid probare 8C Se Sustentare,vt ex libro iudaeorum sal' io qui de generatione IESV Nazaraeni inscribitur, ,ρ- bamus ipfummessiam esle Deum.Et ex aucftoritate fol Sa eorum,fex millia annorum durabit mudus,inferimus meffiam venisle,igitur lex allata(fi salSos) non re<fte hibet ex falsis ,ρgressum.Nam licet ex falfis Iferre veijr,

f l . R .f T u ipSe Superius antistes mecum,& ego tecum dl·

itinximus,de duplici progressu,ad rem, &C ad hominem dutaxat.Lex de priori progressu est accipienda. Aliud quoq*( vt nosti)est Inferre ex falfis. Aliud probare. N a per falSa nota nil probari potest,Sed per salfo,quae gs cre ditee vera,potest fieri apparens probatio,non exiitens. Lex Ita« prohibet testimonia quae Sciuntur ee falSa, illa quippe sunt in nostra potestate.Qui ,pbat persalfa,qug credit ee vera,tunc fi talis ignoratia fit InuincibilIs, non est Sub lege,fi afFe<ftata*crimen auget, fi crasla'diminuit, & fic de reliquis ignorantiae membris dicendum.

f G . B .f Recfte tu quidem,Sed audiamus adueriarios, dixisti

*Iancp,Ex quo alicuido&ori propria opinione loquen' ts,credere nemo cogitur.Doctor talis nullum potest de cipere,hoc aiunt est contra Apostolum ad Titum cap. primo.SuntmFti vaniloqui Sedudores,maxime qui ex circudiIone Sunt,qui vniuerSas domos iubuertunt*

f l . R .f A d quaedam etiam reSpondere non deceret, Quis

enim neSciat Sedudtores ee,& deceptores plurimos? sed fi eis credere non teneris,Immo non credere teneris, iiv uitus decipi non poteris,fi autem vis decipi· decipiaris. N on te do(ftor,cui obligaris non credere,decipit, Sed te ipSum dedpis. Debilis est hostis,qui non vincit nifivo lentem.SI dicerem nullos esse deceptores, aduerSum me dicerem. Multi enim me decipere conantur, Sed quia no credo eis,nonmc vtique decipient. Aduertatquoqp ad verba mea.lta enim dixi,Cui propria opinione loquen^ ti, credere nemo cogitur,talis nullum potest decipere. Q ui enim decipit intellecftum,cogit ad credendum SaL· Sum pro vero.Hos Apostolus vaniloquos vocat. Ne^ mo itaque nist eius intelledus ad afientiendum cogan­tur Seualliciat,decipi potest. E x quo igitur dodtoribus Hebraeis propria opinioneloquentibus,credere non co gtmur,decipi ab eis non poterimus.

fG .B .([[ Pleraque frIuola obijdunt,Scd obiccftioquae Sequi'

tur magni apud eos est mometi. Ais enim plus ex Pau^ Io fadum else,quam ex omibus apostolis, eo quod cum Rabbinis Scholas frequetauerit, 8C omnibus iudaeorum fcientijs imbutus fuerit.Et Subne(ftis,huius nulla eit ob ieAio vel resposIo,nifi quiSpiam diceret,Paulum ad hoc tradum fuiste.Sedhoc nihil ad rem.OmnesOn quotae credimus*trahimur,quia nemo venit nifi pf traxerit eir. Quibus videris asserere Apostolum Paulum, omni-' bus plus laborasse,quia literisHebraids fuifict ad pede»

per triticum intelligere poflemus. Arguebam itaque « Simili,qjsicutille homo,seu filiushominis non permisit euellcrc zizania,hoc est filios nequam,ne forte 6C triti- cum,hoc est filios regni,qui funt Bonum Semen,fiP cuel !crent,Sic & libros illos In quibus multa nobis vtilia exa rantur,licet & praua quaedam in eis reperiantur, modo non sint de illo genere malorum,quod extirpandum ef Se femper protestatus Sum,non exrirpados eiuSdem do­mini Sentetia perSuaSI.None licet arguere a fimili& per excplaCNone signa quae in Christum credetes coSequif tur,videlicet daemonia eijcere,linguis loqui nouis,Serpe tes tollere & reliqua Gtegorio licuit SpIritualiter expo^ nere:' Similiter epuis necessarium fit ad Salutem, creaere Christum de Maria Magdalena Septem daemonia vere dC reipaadliteramintelligendo eierisse, tamen Grego- rius per Septem daemones vniueria vitia expoSuit.Eode moao firmiter d>C ad literam crededum est,dominum no itrummuda{TeIeproSos,&ad Sacerdotes mISifle,tamen AugustinusperleproSos,eosquI vera fideiSaetiam no habentes,varias docftrinas profitentur crroris,intelligit. Quale prfceptum est vt praui Seu Silij nequam sinantur creScere vIquead vkimarn mudi diem, tale praeceptum* vt praui Iudaeorum libri,praui dico, quia Sunt in prauo- rum manibus,vSep ad Illud tempus quo Suum agnoScet errorem conScruentur. A t vero nullum extat praeceptu filios nequam non exterminandi,immo potius extermi nadi,iuxta illud,Maleficos non finasviuere,fiue p ma- Ieficos,omnes malefacientes, fiuc eos qui maleficas Suis decipiunt homines,intellexcris. O mnes quoqj Iiritf 1 e- ges,& iusti iudices,delere malos demedio iustorum ni­tuntur, neqj agunt contra praeceptum de zizanijs non euellendis,SenSus enim esi,iinite vtracp aeScere.Quia ego ab mitio creaui hominem,& dimisi eu in manu con filii Sui,sino vt quiSep manum Suam ponat vel in aquam vel in ignem,postet quippe potetia Sua magna, nullum prauum viuerepermittere.Sedid primo dccrcto,apria

dpio tradito eontrariaref. Deus fta<$ malos efle,vt a!f> quid boni ex eis diciat,finit. O mnis enim malus,aut io viuitjvt corrigatur,aut Ideo viuit,vt p eum bonus excr ceaturjfic proTedo di libri ludaeorum,aut Sunt feruandi vt per eos ipst com'gantur,aut vt per eos nos magis ve^ ritatifideinostraeex IpSorumaperta caecitate inhaeretes exerceamur,aut vt probati fiat manifesti,funt itacp haec ciuScemodi praecepta parabolica,& quasi metaphorica. Permixti kacp vScp ad Saeculi conSummationem erut ma II bonis Deo sInente.Neqj est aliud praeceptu,nisi quia iic esse finit.SI nancp eslet praeceptum, tunc non liceret rnalos Iterficere, Sed crefcere vique ad meslem. Etsi malos homines,qui magis peruertiit, oi magis bonos exercet esle finit,curnon&prauos libros ex eo quia prauae5£ perfidae Sunt iedae,non finet esteCln re parui momenti multum temporis praeter conSuetudinem contriui.

f G .B .4|[ NilSuperuacuuni, praeclara omnia. Nil tn praeter

mittameoRtin quibuste(vtita dixerim) lacerat. Dicis quippe cp Christus praecepitde sinendis zizanIis,hocfi aebterIre nradelibris ludaeoi^ sinendis dicere, imitan­do eccRam.disti.xiij.c. Sancfta Romana posTumus,vbi oes libros manere jjmittit,vt videant 8£probfcnt iuxta j^bum Apfi,Omnia probate,quod bonum esWenete. Nam fi cos cobureremus,non pnt posteri nri quiecp c5 traeos obficcre,cx conuincant. £)icunttemale traP tulisse parabolam,Christus em per zizania non intelle­xit lihros,Sed homies prauos,Sirr di Apim non recte in duxisle.lpSe em ibi loquit de nouellis reuelationibus no olmode certis,dicens prophetias nolite Spernere/Non autloquiCdehbtis manifeste prauis,iic&^ canon eccliae indudusde hmoi libris,est accipiendus.

f l . R .. f Hf vdlet vt ad ίρΓοιμ nutum omnia exponeremus, QC ^libito eoi£ au&ores induceremus. Et qa de pabola

F η

zizaniarum jpauloarne disctisTimus,nuncad Apostoliaudoritatem ita dicimus,quSuisipfe praemisisset ,pphi tias nolite fpernere,ob id tamen quando dixit,οηιηύ,ρ- bate,non Solum de probatione prophetiarum itellexic. Quia medium SyllogiSmi probabilis in plus Se habet, dfi quaestio quaeprobatur. Necp etiam videt probare illud quod prae miserat,Sed multas Sentenrias ordine quodam afferre,ficinquiens,Spiritum noliteextinguere,prophe lias nolitesbernere.Omnia autemprobate,quod bonQ est-tenete.Omiaigitur legite, Sed sentes abqdte. Quid fuSpeAum haereSi hic iuenitiscTurdior eft Surdo is, qui au dire contemnit. Neq? dixit,omnia probate,ficur proba­tur conclusio aliqua ratione,vel sicut probatur quis efle bonus vir,Sed probate,hoc est delibate cuius Saporis res fint-EcG bonum Saporem 8Codorem inueneritis,tenete ipSum,fimalunvabijcite. Non itaque Apostolus de no uellis prophetiis dutaxat loquitur,Sed de omnibus quae no Sunt manifeste mala,vPSunt bona mixta malis. A per ta mata fine delibatione reSpue,vt Sunt peccata.De qui>» bus dubitas,vt de prophetiis nouis,autdeSpiritu,8(i fet uore alicuius,& in re nostra de libris Scribarum,nolI ita- tim condemnare,neqj ftatim credere,quia non omni Spi ritui eft credendum,sed an Spiritus illi fint a Deo* jpban dum est, DiScutiendum igitur diligenter est, quae bono quneve malo proferuntur Spiritu, discutiendum 5Cde li­bris Scribarum,an blaSphemi fint,vel stulti, vel ad ritum eorum pertinentes,vei Sacram Scripturam bene expone tcs,aut mysteria fidei nostrae ardua declarantes,primi it* liCvt Semper dixi)Sunt Supprimendi,aln tolerandi, dum ecclesia eos tolerat, vhimi magnopere ample(itendi,ci*- ftodiendi dC conSeruandi.

f G . B .f Carpunt te & in eo,dixisti nancp, Commentaria Γιι

daeorum tanquam fontes efle Seruada,fi nancp eo# com incntaria funt fontcs,fgitur nostrorum erunt riuulLVi-

deris do&ores IudaeorS, nostris iancftisctodoribusqui funt montes ecclesiae.praeSerre.Et Ita do&rinam Synago gae Supra ecclesiae do&rinam extollere. Qyod protedo non licebat·

f f I .R .f Prima commentaria,refpe<ftu posteriorum, fontes

dici poflfuntjsImilitercommentaria quae Scripturae textu priorem, verum, no fucatu declarant & exponunt,Sunt tanquarn fontes refpedu eornm, quibus exponitur te­xtus posteriora fucatus.Eam ob rem diuus Hierony­mus Hebraicam veritatem tradu&om' L x x . interbretfl £C omnibus altjs proponit. Ilii enim mvfteria fidei nomi ns gentili pandere noluerunt,Sed occuitauerunt, fic igi­tur Se habent commentaria adeommetaria, ficut textus ad textum,Sed textus Hebraicae veritaris est, ficuti fons ad alios textus. Igitur&! commetaria Super Illum facfta* funt ficut fontes,ad commentaria Super posteriores te- xtusfa&a. Nonne testamentum vetus a ludaris accepI> rnuscfontaliter ergo Scripturae illae Sunt apud eos.Igitur Iudaei praeferunt nobis,& dodnna eorum, doftrinae no ftrae 1 non sequit profefto, quia conSequens est falSum, 8C antecedens verum. Et ex veris nil Sequitur nifi vcqr, fic nec illorum conSequetia erat bona. Quia &fi ncftro rum commetarIa fint posteriora,& Super textum poste^ riore fa(fta,Et in eo videamur minores,illa minoritas est fecundum quid.Nam dC mater est nobilior filio quocil qj inquantum genuit eum,Sed erunt In filio multa alia cj bus dignior est,Sic dC in nostris do<ftoribus, est alia Scie tia testamenti noui,& In ecclefia fimilit. Non ergo fons est Semper nomen dignius,nifi inquantum fons,sed efle dignius fecundum ejuid, dC indignius simpliciter eftab' folute indignius. V Ide nunc capriofos homines quan­to odio faunt in proxim5,excaecauIt cos malitia coi?.

f Finis.

I L L V S T R I S A C G E N E R O S I D O M IN Idomini Hermanni Comitis de Nuenar, cano

nici Colon.&c. epigramma, extern porcindoAifLviriloan.Reu.

L L , Doc.eiuscK defenfo ru laudem, subito

casorecisiL·'Sum.

V mica non tali strepuerunt arma paratu

Hannibal Aufoniasdum spolia­ret opes.

Nec tantos proceres Pegafaea ve xit ab vrbe.

Raptor Phryxaei velleris/ESoni*· des*

Quantos ipfe modo ad bellum pharetratus Apollo.Cogit,&C inuicto praelia Marte ciet.

Reuchlino laturus opem,studjjsep quietem Perpetuam, &C dpctis ocia grata viris.

Impia liuoris ne fundere lingua venenum A udeat,&posthac obstrepuisse bonis.

f Sequuntur erratula quaedam, Sed puerilia prorius, quae tamen ideo annotare collibuit, ne per ignorantiam irrepfifleputent.Literaigitur A pagella prima,facie Secunda^veriu vltimo,lege κ ο ι ν ά cum graui accentu i Se cunda Syllaba. Pagella Secunda,facie prima,verSu.xviij. lege &(quod vulgo dicitur) QCc.verSu.χχχ.δί (vtdicl tur) &c.verSu.xxxij.Et illud Apollinis e coelo oracul3 dercendit^va^ ertarn^.Quod fi &c.Eiufdem pa. facic.ij verfu.xiiri.Nazai2enus.verfu.xxvi.(ijwAa^. Pagella.iij focic prima,ver,xxxijA^aQ.LItefa B pag prima.va-

fu.xx.lege ambigeret.^Su.xxx.appendix. Occurrent fcio& alia qu£da,vbi vel fimplex vocalis prodiphthon go est posita,vel alia quaedam hoc etiam minutiora,qu£ quoniam per iequiSq? animaduertere facile atqj corrige re poteit,Superfluum duxi ascribere.

F I N I S D E F E N S I O N I S O P T I M I ac integerrimi viri illius Ioan. Reuchhn,LL.

doc. quam Reuerendus pater Geor. Be.Nazaraenus archicps Romaep mo

dum dialogi Scriptam,diuo M a ximiliano Romano^* im

peratori SemgAugu ito dicauit.

Anno Natiuitatis D ei.M .D .X V II. menSc Septembri» “