يهيب - Geological Survey and Mineral Exploration of Iran
Transcript of يهيب - Geological Survey and Mineral Exploration of Iran
فهرست
يکديگر، با کشورها اقتصادي پيوندهاي گسترش و اقتصاد شدن جهاني با به نام خداوند زمین و آسمانها
.است يافته پيش از بيش اهميتي اي، مقايسه هاي شاخص و ها داده آمار،
و گردآوري به اقدام المللي بين معتبر هاي سازمان برخي اساس برهمين
.اند نموده منظم زماني هاي دوره در ها شاخص و آمار اين انتشار
توانست خواهد کشور معدني مواد وضعيت آخرين از اطلاع است بديهي
تجاري فعالان و گذاران سرمايه اقتصادي هاي گيري تصميم در سزا به نقشي
زمين علوم هاي داده ملي پايگاه راستا اين در .باشد داشته ذينفعان ديگر و
در معدن حوزه در آماري گزارشات مستمر انتشار با تا نمود خواهد سعي
فضاي در شفافيت نمودن فراهم به کمک ضمن مشخص، زماني هاي دوره
اطلاعات اينگونه به را حوزه اين فعالان دسترسي کشور، اقتصادي کلان
.نمايد تسهيل
زنجيره توالي در ايران در مس وضعيت آماري بررسي به رو پيش گزارش
.است پرداخته معدني ماده اين تأمين
کشور زمين علوم هاي داده ملي پايگاه
راه نقشه کارگروه
اميد اردبيلي :اجرايي مدير
محقق بهرام :علمي مشاور
فاضلي سادات مليحه کننده: تهيه
شريفي ريحانه مجيدي، طاهره :آرايي صفحه
آقاجاني ميترا اسدي، ناهيد : ويراستار
بطحايي مهرداد سيد : جلد طراح
ايرانآمار مرکز با همکاري
نروه معدگ -دفتر صنعت، معدن و زيربنايي
هايده حجت الاسلامي ،محمود غلامي
فهرست
.......................................................................................................................................................................................................................................... شگفتاریپ
1 ............................................................................................................................................................................................................................................. مقدمه
1 .................................................................................................................................................................................................................. مس دیتول ندیفرآ -1
1 ...................................................................................................................................................................................................................مس ریذخا -1-1
2 ........................................................................................................................................................................................................ خام مس داتیتول -2-1
4 ................................................................................................................................................................................................................... مس معادن -3-1
6 ............................................................................................................................................................................................ شده یفرآور داتیتول انواع -1-4
8 ................................................................................................................................................................................................................... مس افتیباز -1-5
9 ................................................................................................................................................................................................................... مس تجارت -2
9 .................................................................................................................................................................................................................. مس صادرات -2-1
10 ......................................................................................................................................................................................................... مس واردات -2-2
11 ......................................................................................................................................................................................................... مس متیق -2-3
12 .......................................................................................................................................................................................................... مس مصرف -2-4
13 ................................................................................................................................................................................. آن محصولات و مس ISIC کد -2-5
14 ................................................................................................................................................................................................. مس فعال یها شرکت -2-6
16.......................................................................................................................................................................................................... رانیا در مس اقتصاد -3
16....................................................................................................................................................................................................... مس داتیتول ارزش -3-1
16.................................................................................................................................................................................................... شده تمام یها نهیهز -3-2
16................................................................................................................................................................................................................ افزوده ارزش3-3
17 ........................................................................................................................................................................................................ مس معادن اشتغال-3-4
18 ..................................................................................................................................................................................................... یگذار هیسرما ارزش-3-5
18 ............................................................................................................................................................................................................... مس یور بهره-3-6
19 ............................................................................................................................................................................................................................................ منابع
توليد مسفرآيند گزارش آماري وضعيت مس در ايران
1
س در ایران
ت می وضعی
ش آمارگزار
NG
DIR
مقدمه
فلز مس جزء اولین عناصری است که توسط بشر
در ساخت ظروف و ابزار کشاورزی و شناخته شده و
قرار گرفته است. این عنصر با استفادهمورد جنگ
قرمز مایل به و رنگ تقریباً( Cu) اختصاری علامت
شناخته شده و معمولاً 29)مسی( و عدد اتمی نارنجی
طبیعی )فلز خالص مس( و سولفوره اکسیده، صورت به
های شاخص این از ویژگی. شودیافت می طبیعت در
پذیری و رسانائی شکل خاصیت توان بهعنصر می
به .آن اشاره نمود بالای بسیار حرارتی و الکتریکی
در تمامی شرایط سازی مس، کانیلحاظ محیط تشکیل
با این ذخایر عمدتاً افتد، هرچندشناسی اتفاق میزمین
فرآیندهای مرتبط با آن در مرز کوهزایی و هایفعالیت
دهند و نشان میتنگاتنگی وابستگیصفحات همگرا،
بیشترین تمرکز آنها متعلق به دوران دوم )مزوزوئیک(
-شناسی میو به ویژه دوران سوم )سنوزوئیک( زمین
دو به دنیا مس کاری در معادنباشد. فعالیت معدن
شود. عمده انجام می زیرزمینی )عمدتاً( و روباز صورت
آلات مهندسی، صنعت کاربردهای مس در ماشین
الکترونیک، صنایع شیمیایی )تولید کننده آفت
شیمیایی( و متالورژی )به منظور ساخت آلیاژ برنج(
شناسی جایگاه زمینبه دلیل ایران باشد. کشور می
مناسب و قرارگیری بر روی یکی از دو کمربند فلززائی
به عنوان یکی ازهیمالیا( -)آند و آلپ مهم مس جهان
های مهم اقتصادی مس در دنیا پتانسیلمناطق دارای
. بر اساس مطالعات انجام شده بر شده است شناخته
شود که روی انواع کانسارهای مس کشور استنباط می
ن کانسارها به لحاظ چگونگی تشکیل )ژنز( دارای ای
ماگمائی هستند.-منشأ ماگمائی و یا هیدروترمالی
توليد مس فرآيند -1
ذخاير مس -1-1
-USGS)های بین المللی بر اساس اعلام سازمان
790حدود جموع ذخایر قطعی مس جهان( م2018
شیلی قرار کشور میلیون تن است که عمده آن در
میلیون تن عنوان 170دارد. ذخایر قطعی مس شیلی
پس از شیلی، استرالیا و پرو به ترتیب با .شده است
قرار دوم و سوممیلیون تن در رتبه 81میلیون و 88
در مقام میلیون تن 45و 46دارند. مکزیک و آمریکا با
میلیون تن 20ایران با حدود های بعدی قرار دارند.
در بر رادرصدی از ذخایر دنیا 4ذخیره قطعی، سهم
(.2016 می گیرد )ایمیدرو
جهاندر از ذخایر مس کشورها میزان و سهم -1نمودار
(USGS, 2018)
بر اساس اکتشافات جدید انجام شده در سطح کشور در
به ، ذخیره قطعی و احتمالی مس 1396شش ماهه نخست
میلیون تن گزارش شده است )جدول 1.9و 1.7ترتیب
ریزی برای انجام مطالعات نامه(. شرکت ملی مس ایران، بر1
ای در منطقه جنوب استان کرمان، سمنان، جویی ناحیهپی
آذربایجان غربی و خراسان جنوبی در محدوده تقریبی
داده در دستور کار اکتشاف قرار را هزار کیلومترمربع12
ای ریزی برای انجام مطالعات پایهبرنامه . علاوه بر این،است
هزار 17ای به وسعت در محدوده هوابرد ژئوفیزیک
.کیلومترمربع در استان کرمان در حال انجام است
21.52
11.14 10.255.82 5.70
3.42 3.29 2.53 2.53 1.39
32.91
0
50,000
100,000
150,000
200,000
250,000
300,000
نر ت
هزا
توليد مسفرآيند گزارش آماري وضعيت مس در ايران
2
س در ایران
ت می وضعی
ش آمارگزار
NG
DIR
یزان اکتشافات و ذخیره )قطعی و احتمالی( مسم -1جدول
مساحت) کیلومتر مربع( ذخیره قطعی)تن( ذخیره احتمالی) تن( )میلیون ریال(هزینه عملیات اکتشافی الس
139414192.15989830828581300550.487
13957303.8025174919902984258.3225
شش ماهه
33598.292193901700053102.7853 1396نخست
(2017 ،تجارت -معدن -وزارت صنعت)
دو استان کرمان و درصد ذخایر مس کشور در 98
درصد 1استانها تنها آذربایجان شرقی قرار گرفته و سایر
بدین ترتیب سهم ،از ذخایر مس کشور را دربر می گیرند
درصد 34و 64استان کرمان و آذربایجان شرقی به ترتیب
برآورد شده است.
سهم استانها از ذخایر مس در کشور -2نمودار
(2016مرکز آمار ایران، )
خام توليدات مس -2-1
میلیون تن مس در جهان 20در حال حاضر سالانه حدود
تولید و پالایش می شود. مهمترین کشورهای تولید کننده
هستند. و چین مس در جهان شیلی، پرو
درصد از تولیدات 27شیلی به تنهایی سالانه حدود
با پرومیلیون تن( را در اختیار دارد و 5.5جهانی)بیش از
درصد از مجموع تولید 11.5معادل )ن تمیلیون 2.3تولید
کشور 2016در سال جهان( در جایگاه بعدی قرار دارد.
بعد از درصدی 1.4هزار تن و سهم 283ایران با تولید
قرار گرفتهرتبه شانزدهم تولید مس در جهان برزیل در
است.
کرمان
64%
یآذربایجان شرق
34%
سمنان
1%
سایر استانها
1%
توليد مسفرآيند گزارش آماري وضعيت مس در ايران
3
س در ایران
ت می وضعی
ش آمارگزار
NG
DIR
میزان و سهم از تولیدات مس جهان -3نمودار
WMD, 2018) ) بر خلاف شیب ملایم و نسبتاً ثابت جهانی )میانگین نرخ
سال 15درصد(، روند تولیدات مس در ایران در 2.6رشد
تا 2000گذشته نوسانات زیادی داشته است. از سال
سالانه )نرخ رشدمیزان تولیدات با روند تقریباً ثابت 2011
تن به رقمی هزار 125و از رو به افزایش بوده (درصد 7
2011اما از سال هزار تن افزایش یافته است 259بالغ بر
تولیدات مس در کشور رو به کاهش نهاده و تا 2014تا
هزار تن تنزل یافته است )نرخ رشد 217به 2014سال
درصد( که از جمله دلایل عمده این امر کاهش قیمت -6
2014سال از مس در بازارهای جهانی عنوان شده است.
تولیدات مس ،درصدی 14 و نرخ رشد تند نسبتاً با شیب
در سال هزار تن 283به رو به افزایش بوده و در کشور
ارتقاء یافته است. 2016
ساله 15در بازه زمانی در جهان و ایران مس تولید روند-4نمودار
WMD, 2018) )
سهم ایران از تولیدات مس در جهان نیز در این دوره
به 2000درصد در سال 0.96نوسانات زیادی داشته و از
افزایش یافته است. 2016در سال درصد 1.4
27.2
11.59.1
7.05.1 4. 3.8 3.8 3.5 3.4 3.4 2.3 2.1 1.8 1.7 1.4
8.4
0
1,000
2,000
3,000
4,000
5,000
,000ن
ر تهزا
125
190 255 258.9
238
222.9
21.8254.709
282.5
0
50
100
150
200
250
300
0
5000
10000
15000
20000
25000
20120152014201320122011201020052000
نر ت
هزا
نر ت
هزا
میزان تولیدات جهانمیزان تولیدات ایران
توليد مسفرآيند گزارش آماري وضعيت مس در ايران
4
س در ایران
ت می وضعی
ش آمارگزار
NG
DIR
هسال 15بازه زمانی در جهانسهم تولیدات مس ایران از -5نمودار
(WMD, 2018)
تولیدات معادن کشور در سهم تولیدات مس از -6نمودار
درصد 0.5دهد که از ساله نشان می 15یک دوره زمانی
با نرخ رشد 2016درصد در سال 2.1به 2001در سال
تامل در اینجا نکته قابل درصد افزایش یافته است. 10.0
ست که ابوده 2016افزایش چشمگیر این سهم در سال
در 2016 درصد 2.1به رقم 2015در سال درصد 0.8از
درصد(. 162.5رسیده است )نرخ رشد 2016سال
ساله 20سهم تولیدات مس از تولیدات مواد معدنی در کشور در بازه زمانی -6نمودار
(2016، مرکز آمار ایران)
های کشور سهم از تولیدات مس در استان -7نمودار
(2016مرکز آمار ایران، )
معادن مس -3-1
درصد از کل تولیدات 24معدن بزرگ مس، سهمی معادل 8
را در بر می گیرند. در این میان، 2015مس جهان در سال
2.9معدن مربوط به کشور شیلی با حجم تولیدی بالغ بر 5
درصد از کل تولیدات مس 15میلیون تن در سال است که
گردد. معدن سرچشمه در ایران با در جهان را شامل می
درصد از کل 1.2، تنمیلیون 249ولیدی بالغ بر حجم ت
تولیدات مس در جهان را در این سال به خود اختصاص داده
است. و در رتبه شانزدهم معادن بزرگ در جهان قرار گرفته
0.96
1.27
1.59
1.60
1.42
1.22
1.16
1.32
1.38
0.00
0.20
0.40
0.0
0.80
1.00
1.20
1.40
1.0
1.80
2000 2005 2010 2011 2012 2013 2014 2015 201
%
0.
0.5
0.
0.5
0.5
0.7
0.
0.
0.
0.
0.8
2.1
0
1
1
2
2
3
199 2001 200 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 201
%
کرمان
91%
آذربایجان شرقی
4%
خراسان جنوبی
2%
سایر استانها
3%
توليد مسفرآيند گزارش آماري وضعيت مس در ايران
5
س در ایران
ت می وضعی
ش آمارگزار
NG
DIR
در جهان س برحسب میزان و نوع ذخایر بزرگ ممعادن -2جدول
)میلیون تن( ظرفیت محصول )شرکت، موسسه یا اشخاص حقیقی و حقوقی(مالک یا مالکین کشور نام معدن رتبه
1دیدا (، اسکون%30(، ریوتینتو )%57.5بی.اچ.پی بیلیتون ) شیلی اسکوندیدا
(%12.5ژاپن )
Concs & SX-EW 1050
2اندونزی گراسبرگ ( پی.تی. فری پورت اندونزیPT-FIریوتینتو ،) Concentrates 790
3(، %44(، گلن کور پی.ال.سی )%44آنگلو آمریکن ) شیلی کولاهاسی
(%12میتسوی + نیپون )
Concs & SX-EW 520
4 لوس
برونسس
Concs & SX-EW 490 (%24.5(، میتسوبیشی )%75.5آنگلو آمریکن ) شیلی
5 کودلکو
نورت
Concs & SX-EW 450 کودلکو شیلی
(، گلن کور %22.5(، تک )%33.75بیلیتون )بی.اچ.پی پرو آنتامینا
(%10(، میتسوبیشی )33.75پی.ال.سی)
Concentrates 450
7ایالات مورنِسی
متحده
(، شعب شرکت سومیتومو %85مک موران ) –فری پورت
(15%)
Concs & SX-EW 450
8 کودلکو شیلی ال تِنینته Concs & SX-EW 443
Concs & SX-EW 249 مس ايرانصنايع ملي ايران سرچشمه 16
(ICGS, 2015) -نهنظر از تیپ کاتوان صرفمعادن مس ایران را میذخایر و
زایی و بر اساس حجم و مقدار ذخیره به دو گروه معادن
( تقسیم نمود.( و عیارتناژ) بزرگ و کوچک )برحسب ذخیره
معادن بزرگ که دارای مقدار ذخیره فراوان هستند، منابع
باشند. معادن و کننده مس در کشور میاصلی تأمین
کانسارهای کوچک دارای عیارهای بیشتر و تناژ کمتر )نوع
توانند در آینده و پس از رگه ای و اسکارن( هستند و می
های استخراجی از کانسارهای با عیار بالا، به اتمام فعالیت
کننده مس در نظر گرفته شوند.عنوان منابع تأمین
مس در ایران بر اساس تناژ، تیپ و عیارمقیاس معادن بزرگ -3جدول
ردیف نام معدن عیار مس تناژ )بر حسب تن( تیپ
0.5 2081 پورفیری 1 معدن سرچشمه
84 سکارنا -پورفیری 0. 2 معدن سونگون
0.2 527 پورفیری 3 معدن نوچون
17 0.1 پورفیری 4 معدن میدوک
0.38 283 پورفیری 5 معدن دره زار
0.34 204 پی ترمالا -پورفیری مسجد داغی (کانسارمعدن )
18 0.3 پی ترمالا -پورفیری 7 معدن درآلو
0.2 184 پی ترمالا -پورفیری 8 معدن هفت چشمه
0.41 149 پی ترمالا -پورفیری 9 معدن چاه فیروزه
(2016، داده های علوم زمین کشوری ملپایگاه )
توليد مسفرآيند گزارش آماري وضعيت مس در ايران
6
س در ایران
ت می وضعی
ش آمارگزار
NG
DIR
مس در ایران بر اساس تناژ، تیپ و عیارمقیاس معادن کوچک -4جدول
ردیف نام معدن عیار مس تناژ )بر حسب تن( تیپ
0.44 75 پورفیری 1 معدن )کانسار( بندر هنزا
0.31 74 پورفیری 2 ایجومعدن
0.59 39 پورفیری 3 معدن)کانسار( کهنگ
0.27 24 پورفیری 4 معدن )کانسار( باغ خشک
0.9 23 پورفیری 5 معدن دره زرشک
1 0.4 پورفیری معدن )کانسار( سرکوه
1.5 14 رگه ای 7 معدن چهل کوره
3.0 10 پورفیری 8 معدن ریگان
0.5 8 پورفیری 9 معدن )کانسار( دالی
IOCG1 0.95 1.8 10 معدن قلعه زری
(2016)پایگاه ملی داده های علوم زمین کشور،
انواع توليدات فرآوري شده-4-1
میلیون تن مس در جهان 23 حدوددر حال حاضر سالانه
درصد آن مربوط 50شود که در حدود تولید و پالایش می
در منطقه آسیا، چین با 2016به قاره آسیاست. در سال
درصد از 35میلیون تن به تنهایی حدود 8 تولید بیش از
1.6تولیدات جهانی را در اختیار داشته و ژاپن با تولید
ایران در این داشته است. میلیون تن در جایگاه بعدی قرار
هزار تن رتبه بیست و سوم تولید مس 201سال با تولید
پالایش شده در جهان را دارا بوده است.
2016و 2015و ایران در سالهای آسیامس در جهان، تولیداتمقایسه وضعیت -5 جدول
ایران آسیا جهان
سال2015 2016 2015 2016 2015 2016
289 259 4164 3915 20100 19122 تولیدات معدنی
226 236 9822 9090 16486 16239 تولیدات ذوب
تولیدات مس
پالایش شده 22035 22578 11423 12327 187 201
(CRU, January 2017)
2016و 2015مقایسه رتبه و سهم ایران از تولیدات مس در جهان و آسیا در سال -6جدول
سال
جهانایران در ایران در آسیا
رتبه درصد رتبه درصد
2015 2016 2015 2016 2015 2016 2015 2016
16 16 1.4 1.4 5 5 6.9 6.6 تولیدات معدنی
20 19 1.4 1.5 7 6 2.3 2.6 تولیدات ذوب
23 23 0.9 0.9 7 7 1.6 1.7 تولیدات مس پالایش شده
(CRU, January 2017)
های ، روند رو به رشدتری نسبت به سال2013سال های اخیر همواره رو به افزایش بوده و ازمیزان تولیدات فرآوری مس درجهان در سال
این نتوامیرا آن علت دهد عکس این مسئله در ایران اتفاق افتاده و قبل داشته است. بررسی روند سهم ایران از تولیدات جهانی نشان می
طلا-مس-سازی اکسید آهنکانی - 1
توليد مسفرآيند گزارش آماري وضعيت مس در ايران
7
س در ایران
ت می وضعی
ش آمارگزار
NG
DIR
همزمان با رشد میزان تولیدات فرآوری در جهان، چنین بیان کرد،
نتوانسته هم رو به رشد بوده اما ایرانتولیدات فرآوری مس در
سبب کاهش و همین امر داشته باشد پای تولیدات جهانی افزایش
های اخیر الان در سسهم ایران از تولیدات فرآوری مس در جه
شده است.
روند تولیدات فراوری شده مس در جهان-8نمودار
(WMP, 2017)
ایران از تولیدات فراوری شده مس در جهانسهم -9نمودار
(WMP, 2017)
محصول فرآوری شده مس در ایران نرخ رشد بیشترین
( با میانگین نرخ رشد2011-1983) مربوط به مس کاتد
به رقمی بالغ بر 1983تن در سال 300از که درصدی 27
تولید کاتد ) افزایش یافته است 2011هزار تن در سال 235
افزایش یافته 2011در کشور با شیب نسبتاً تندی تا سال
به سرعت میزان تولید کاتد های اخیردر سالاما (است
هزار 180به 2018که در سال بطوری است کاهش یافته
کاهش تولیدات های عمدهیکی از علتتن رسیده است.
داخلی در بازارهای کاتد کاهش قیمت مس کشور کاتد در
است. بوده جهانیو
ادن مس در کشورو ..( مع کاتدمفتول،، آندمیزان تولید محصولات فرآوری شده ) -10نمودار
(2018 ،شرکت ملی صنایع مس ایران)
0
5000
10000
15000
20000
25000
2010 2011 2012 2013 2014 2015 201
نن ت
یومیل
تولیدات ذوب شده تولیدات پالایشگاهی
1.41.4 1.3
1.1 1.0
1.0 0.9
1.2 1.2
1.1 0.90.9 0.8 0.9
0.000
0.200
0.400
0.00
0.800
1.000
1.200
1.400
1.00
2010 2011 2012 2013 2014 2015 201
%
تولیدات ذوب شده تولیدات پالایشگاهی
0
50
100
150
200
250
2013 2014 2015 201 2017
نر ت
هزا
آند کاتد مفتول کنسانتره مولیبدن
توليد مسفرآيند گزارش آماري وضعيت مس در ايران
8
س در ایران
ت می وضعی
ش آمارگزار
NG
DIR
الهس 30روند عملکرد تولید مس کاتد در بازه زمانی -11نمودار
(2018 ،ایرانشرکت ملی صنایع مس )
درصدی 70هزار تن و سهم 780 تولید، استان کرمان با
در کشور 2016کنسانتره مس در سال تولید در رتبه اول
در رتبه یدرصد 26 سهم و آذربایجان شرقی با قرار دارد
تنها در کشور، کنسانتره مولیبدن بعدی جای گرفته است.
شود. کرمان و آذربایجان شرقی تولید میدو استان در
هزار تن 1.2و آذربایجان شرقی 5.8ستان کرمان ا
اند.در کشور تولید کرده 2016کنسانتره مولیبدن در سال
مس در استانهای کشور میزان و سهم از تولید کنسانتره -12 نمو.دار
(2016مرکز آمار ایران، )
های کشور میزان و سهم از تولید کنسانتره مولیبدن در استان -13 نمو.دار
(2016مرکز آمار ایران، )
بازيافت مس-5-1
استفاده قابلیت بیشترین که است منابعی از یکی مس
سال هزاران آن آلیاژهای و مس واقع در. داراست را مجدد
که ای عمده عوامل برخی. است شده بازیافت بشر توسط
فلز این بازیافت به یبغتر را مس کننده تولید های شرکت
صرفه محدود، منابع مس، قیمت: از عبارتند کندمی گرانبها
... و زیست محیط انرژی، مصرف در جویی
0
50
100
150
200
250
19831984198519819871988198919901991199219931994199519919971998199920002001200220032004200520020072008200920102011201220132014201520120172018
نر ت
هزا
9.8
2.4
1.8 0.9 0.8 0.30
100
200
300
400
500
00
700
800
کرمان آذربایجان شرقی سمنان فارس خراسان جنوبی خراسان رضوی
نر ت
هزا
کرمان
83%
آذربایجان شرقی
17%
توليد مسفرآيند گزارش آماري وضعيت مس در ايران
9
س در ایران
ت می وضعی
ش آمارگزار
NG
DIR
اخیر هایسال در جهان در مس بازیافت درصد بیشترین
درصد. است بوده آسیا سپس و اروپا منطقه به مربوط
سال در درصد 42 از اروپا در مس محصولات بازیافت
روند. است رسیده 2013 سال در درصد 47 به 2005
و یافته افزایش ملایمی شیب با نیز آسیا در مس بازیافت
2013 سال در درصد 36 به 2005 سال در درصد 30 از
(. %2.3 رشد نرخ) است رسیده
درصد بازیافت محصولات مس در مناطق مختلف جهان -14مودارن
(ICGS, 2015)
17حدود جهانتولیدات از بازیافت قراضه مس در سهم
28درصد ) 15میلیون تن( و در ایران حدود 3.5درصد )
با توجه به اهمیت بازیافت، ضرورت توجه .باشدمی هزار تن(
به این بخش بسیار تاثیر گذار و حائز اهمیت می باشد.
محصولات مس در ایراند در تولیسهم بازیافت -7جدول
سهم از کل تولیدات )%( میزان )هزار تن(
100 191 کل تولیدات پالایش شده
13 85.3 میزان تولیدات از معدن
14.7 28 کشورمیزان تولیدات از بازیافت قراضه مس در
(2015 ،شرکت کارگزاری بانک ملت)
تجارت مس -2
صادرات مس -2-1
ست و بسیاری از ا نبض توسعه اقتصادی جهانفلز مس،
کابل و برق، صنایع لوازم خانگی، صنایع بزرگ جهان مانند
حدود 2017در سال .مخابرات و ... نیازمند مس هستند
میلیارد دلار ارزش صادرات مس در جهان بوده است. 145
درصدی از ارزش 12.2کشور شیلی با دارا بودن سهم
رگترین صادر کننده مس در بین صادرات مس جهان، بز
های کشورها بوده است و پس از آن آلمان و ژاپن در مقام
دوم و سوم جای داشته اند. سهم ایران از ارزش صادرات
387درصد معادل 0.3جهانی مس در این سال، تنها حدود
. میلیون دلار بوده است
30% 30%32%
30%
34% 35% 36%36%
36%
42% 40% 41%43% 45% 44% 43%
47%47%
20%
25%
30%
35%
40%
45%
50%
2005 200 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
%
آسیا اروپا آمریکای شمالی سایر
تجارت مس گزارش آماري وضعيت مس در ايران
10
س در ایران
ت می وضعی
ش آمارگزار
NG
DIR
2017، در جهانارزش صادرات مس سهممیزان و -15نمودار
(Trade Map, International Trade Centre, 2017)
مس یکی از اقلام عمده در صادرات غیرنفتی ایران به شمار
گانکنند بزرگترین تولیدیکی از رود. ایران همچنین می
انواع دلار ها میلیون سالانه مس منطقه خاورمیانه است و
کاتد، مس تصفیه شده، مس شامل مسی محصولات
های مسی، صفحه، ورق و نوار مسی، سنگ مفتول و لوله
های آن، اکسید و هیدروکسیدهای مس و کنسانتره
مولیبدن و فرومولیبدن را به بازارهای خارجی صادر کرده
کشور امارات با صادراتی بالغ بر 2017در سال .است
میلیون دلار، بزرگترین صادر کننده مس در منطقه 2000
درصد از کل ارزش 60خاورمیانه بوده و سهمی حدود
صادرات مس در منطقه را به خود اختصاص داده است.
میلیون 570همچنین کشور عربستان با صادراتی معادل
طقه خاورمیانه مقام دوم من درصدی( در 17دلار )سهم
وم سدرصد در مقام 12ایران با سهم جای گرفته است
ارزش صادرات مس در منطقه خاورمیانه قرار داشته است.
2017ه، ارزش و سهم کشورها از ارزش صادرات مس در منطقه خاورمیان-16نمودار
(Trade Map, International Trade Centre, 2017)
واردات مس -2-2
میلیارد دلار ارزش واردات مس 150حدود 2017در سال
27کشور چین با دارا بودن سهم در جهان بوده است،
درصدی از ارزش واردات مس جهان، بزرگترین وارد کننده
مس در بین کشورها بوده است و پس از آن با فاصله زیاد
آمریکا در مقام های دوم و سوم جای کشورهای آلمان و
ارزش واردات جهانی مس در این داشته اند. سهم ایران از
.میلیون دلار بوده است 160درصد معادل 0.1سال، حدود
12.2
8.5
5.1 5.0 4.5 4.23.2 3.2 3.0 2.7
0.27
0
2,000
4,000
,000
8,000
10,000
12,000
14,000
1,000
18,000
20,000
شیلی آلمان ژاپن آمریکا چین زامبیا تایوان کره جنوبیروسیه ایتالیا ایران
لار د
ونیلی
م
59.5
1.911.5
3.5 2.3 2.2 1.5 0.8 1.2 0.70
500
1000
1500
2000
امارات عربستان ایران فلسطین اشغالی لبنان قطر اردن یمن کویت بحرین
لار د
ونیلی
م
تجارت مس گزارش آماري وضعيت مس در ايران
11
س در ایران
ت می وضعی
ش آمارگزار
NG
DIR
( 2016) در جهان ارزش واردات مس میزان و سهم -17نمودار
(Trade Map, International Trade Centre, 2017)
2عربستان سعودی با وارداتی بالغ بر 2017در سال
دلار، بزرگترین وارد کننده مس در منطقه لیاردمی
درصد از کل ارزش 37خاورمیانه بوده و سهمی حدود
مس در منطقه را به خود اختصاص داده است. واردات
گرفته است. میلیارد دلار در رتبه دوم قرار 1.8با امارات
در میلیون دلار 160ارزش واردات مس در ایران حدود
رتبه هفتم ارزش واردات مس را به بوده و 2017سال
خوداختصاص داده است.
(2016سهم کشورها از واردات صادرات مس در منطقه خاورمیانه )ارزش و -18نمودار
(Trade Map, International Trade Centre, 2017)
مس قيمت-3-2
به وجود آورنده ترین عامل رشد اقتصاد جهانی، اصلی
این تقاضا ناشی از افزایش استفاده ، تقاضای مس است
محصولات سنتی و همچنین محصولات جدید ساخته شده
ترین دلیل افزایش تقاضای از آلیاژهای مس است. عمده
مس ناشی از توسعه سریع اقتصاد کشورها است. به عبارت
دیگر رشد اقتصادی کشورهای بزرگ جهان نظیر چین،
افزایش ساخت و ساز و افزایش به دلیل ... ت متحده و ایالا
ن د یکی از عوامل تعیینتوانتولید محصولات فلزی می
.کننده تقاضای مس و قیمت آن باشند
رشد 2010در سال در بازارهای جهانی قیمت مس
بر اثر بحران 2011در اوایل سال اما ه داشت چشمگیری
سال در . ه استپیدا کردکاهش رفته رفته جهانی مالی
این فلز با مازاد عرضه در بازارهای جهانی 2013و 2012
بازارهای پیامد آن کاهش قیمت این فلز در د کهمواجه ش
های بعد روند کاهش قیمت مس در سال. ودجهانی ب
ترین رقم در نیمه سال همچنان ادامه داشت و به پایین
ادامه داشت 2016این روند تا ابتدای سال رسید، 2015
تا اواسط بعد از آن ما شاهد روند افزایش قیمت مس اما
. میهست 2018سال
27.4
7.3 .74.7 3.8 3.8
2.3 2.3 2.7 2.50 0 0.1
05,000
10,00015,00020,00025,00030,00035,00040,00045,000
چین آلمان آمریکا ایتالیا کره
جنوبی
تایوان مالزی فرانسه تایلند بلژیک ایران
لار د
ونیلی
م
37.033.3
7. 5.9 4.0 3.1 2.9 2.8 1.7 0.70
500
1,000
1,500
2,000
لار د
ونیلی
م
تجارت مس گزارش آماري وضعيت مس در ايران
12
س در ایران
ت می وضعی
ش آمارگزار
NG
DIR
جهانی بازارهای در مس قیمت نوسانات -19نمودار
http://www.tgju.org/basemetal 2017) )
مصرف مس-4-2
مس به عنوان سومین فلز استراتژیک و پرمصرف پس
های گذشته نقشی و آلومینیوم، طی دههاز فولاد
اساسی در بازار جهانی فلزات ایفا کرده و با توجه به
میزان عرضه و نیاز، قیمت آن با نوسانات شدید مواجه
در ICSG 2018بر اساس مطالعات شده است.
مصرف این ماده 2014تا 2012های فاصله سال
معدنی در جهان به صورت فلزی و تصفیه شده با
شیب نسبتاً تندی رو به افزایش بوده است بطوریکه
7با نرخ رشد 2012میلیون تن در سال 20از
2014میلیون تن در سال 23به حدود یدرصد
با شیب بسیار 2016اما بعد از آن تا سال رسیده است.
ملایمی رو به افزایش بوده است.
روند میزان مصرف مس تصفیه شده درجهان -20نمودار
(ICSG,2018)
بیشترین میزان مصرف مس پالایش 2015در سال
15شده در جهان مربوط به آسیا با رقمی بالغ بر
درصد از کل مصرف مس در جهان( 68میلیون تن )
میلیون تن 4بوده است و پس از آن منطقه اروپا با
هان( در مقام دوم جدرصد از کل مصرف مس در 18)
رقمی 2016قرار داشته است. این ارقام برای سال
درصد سهم برای 70میلیون تن، معادل 16بالغ بر
درصد سهم برای اروپا بوده 18میلیون تن 4آسیا و
است.
3,0003,5004,0004,5005,0005,500,000,5007,0007,5008,000
ه وی
ژان20
14س
مار20
14ه
م20
14 ه وئی
ژ20
14 ر مب
پتاس
2014
ر مب
نوا20
14ه
ویژان
2015
سمار
2015
ه م
2015 ه
وئیژ
2015 ر
مبپتا
س20
15ر
مبنوا
2015
ه وی
ژان20
16س
مار20
16مه
2016 یه
ژوئ20
16 ر مب
پتاس
2016
ر مب
نوا20
16یه
انوژ
2017
سمار
2017
ه م
2017 ه
وئیژ
2017 ر
مبپتا
س20
17ر
مبنوا
2017
یهانو
ژ20
18س
مار20
18ه
م20
18 یهژوئ
2018 ر مب
پتاس
2018
بروام
ن20
18یه
انوژ
2019
لارد
20,483
21,417
22,927
23,081
23,05
18,000
19,000
20,000
21,000
22,000
23,000
24,000
2012 2013 2014 2015 201
نر ت
هزا
تجارت مس گزارش آماري وضعيت مس در ايران
13
س در ایران
ت می وضعی
ش آمارگزار
NG
DIR
2016 و 2015 هایسال در جهان مختلف مناطق در دهش تصفیه مس مقایسه میزان و سهم مصرف-8جدول
2015201 نام منطقه
مصرف )هزارتن(میزان
سهم از
سهم ازجهان میزان مصرف )هزارتن( جهان
1590.48.921441.39.5 آسیا
17.714135.117.52 4087.4 اروپا
12.212804.111.88 2818.8 امریکا
1.12214.40.91 258.5 افریقا
0.04100.04 10 استرالیا
1002304.9100 23081.1 دنیا
(ICSG,2018)
.0هزار تن، سهم 134با مصرف 2017ایران در سال
درصدی از مصرف مس پالایش شده در جهان را دارا
در میان سایر کشورها را به خود 24بوده و رتبه
طی این سال ایران در منطقه .اختصاص داده است
درصدی رتبه سیزدهم 0.8آسیا با دارا بودن سهم
های است. گروهمصرف مس پالایش شده را دارا بوده
مصرف کننده مس و آلیاژهای مس در داخل کشور
واحد صنعتی به 500صنعت در قالب 43مشتمل بر
درصد این صنایع تولید کننده 80کار تولید مشغولند.
درصد 19ایی هستند که مصرف نهایی دارند، کالاه
آنها کالاهای واسطه ای و یک درصد آنها نیز تولید
باشند. تقاضای داخلی کننده کالاهای سرمایه ای می
کارخانجات برای مس تصفیه شده را عمدتاً بخش
لات نیمه ساخته مس و آلیاژهای سیم و کابل، محصو
نر تولید صنایع مس شهید باه آن )که عمدتاً توسط
های حرارتی، تجهیزات شود( صنایع نظامی، مبدلمی
ساختمانی و صنایع دستی تشکیل داده اند.
2017 در سال قایسه میزان مصرف مس پالایش شده در کشور نسبت به جهان و آسیام-9جدول
آسیا دنیا هزار تن مس محتوی
مصرف مس
پالایش شده
درصد رتبه درصد رتبه ایران آسیا دنیا
22820 1353134240.130.8
(2017، ملی صنایع مس ایران)شرکت
مس و محصولات آن ISICکد -5-2
مس در بازارهای جهانی به صورت محصولات گوناگون
معدنی، فرآوری شده و صنعتی خرید و فروش می گردد.
فهرستی از این محصولات به همراه کد شناسایی مربوطه
)کدهای آیسیک( در جدول زیر نشان داده شده است.
تجارت مس گزارش آماري وضعيت مس در ايران
14
س در ایران
ت می وضعی
ش آمارگزار
NG
DIR
آنتولید شده از مس و محصولات ISICکد -10جدول
کد آیسیک نام محصول
1320512399 کانسنگ مس سولفیدی
1320512400 کانسنگ مس اکسیدی
132051235 کنسانتره مس
132012381 کنسانتره مس اکسیدی
132012382 کنسانتره مس سولفیدی
2720412305 انواع پودر مس
2720412375 انواع سیم و مفتول مسی
2720412480 آند مس
2720412481 کاتد مس
2732312318 ریخته گری مس و آلیاژهای آن
3710412310 بازیافت مس
)http://product.behinyab.ir,وزارت صنعت، معدن تجارت)
شرکت هاي فعال مس -6-2
استخراج برتر هایفهرستی از بزرگترین شرکت -11جدول
را نشان در جهان، که بر پایه تناژ تولید شده مسکننده
ی متعلق به کشور شکه در این میان شرکت جیانگ ،می دهد
رتبه 2014هزار تن مس در سال 900چین حجم تولید
اول را به خود اختصاص داده است.
پالایشگاهی(–رکت های عمده تولید کننده مس در جهان )کوره ش -11جدول
فرآیندذوب کشور سهامدار )صاحب( شرکت فرآیند ظرفیت )هزار تن(
گوئیکسی )ذوب کردن( چین شرکت مس جیانگسی فلش اوتوکومپو 900
500 مس بیرلا )داهجی( هند گروه بیرلا فلش اوتوکومپو، اوس ملت
450 کودلکو نورته )ذوب کردن( شیلی کودلکو اوتوکومپو/ مبدل تنیئنته
450 ساگانوسکی/اائیتا ژاپن شرکت مس پان افریقا فلش اوتوکومپو
450 هامبورگ آلمان اوروبیس اوتوکومپو، کانتی ملت، الکتریک
450 بشی/اهیمه ژاپن شرکت معدنی فلزی سومیتومو فلش اوتومومپو
450 ژاپن شرکت مس پان افریقا فلش اوتومومپوساگانوسکی/اائیتا )ذوب
کردن(
400 التینینته )کالتونس( شیلی کودلکو شیلی ریوربراتوری/تنیئنته
400 جین چوآن )ذوب کردن( چین شرکت فلزی غیرآهنی جین چوآن ریوربراتوری/کالدو
400 نوریلسک )نیکلوی، مدنی( روسیه ام -نوریلسک جی ریورب، الکتریک، ونیوکو
ICSG, 2018) ) شرکت ملی مس ایران از بزرگترین تولیدکنندگان مس در
و پانزدهمین شرکت بزرگ تولید خاورمیانه ایران و منطقه
مس در دنیاست. محصول اصلی شرکت کاتد مس است و
گیرند. مواد میاین محصول قرار سایر محصولات در کنار
قراضه مس بوده و از اولیه شرکت مشتمل بر کنسانتره و
معادن مس سرچشمه، معدن میدوک شهربابک و معدن
گردد. مین میاًسونگون در آذربایجان شرقی ت
تجارت مس گزارش آماري وضعيت مس در ايران
15
س در ایران
ت می وضعی
ش آمارگزار
NG
DIR
مراکز تولید شرکت ملی مس ایران - 12جدول
تن-ظرفیت محصول فرآیند
مس سرچشمه
80000 %25کنسانتره کارخانه تغلیظ
000 %54کنسانتره مولیبدن کارخانه مولیبدن
155000 آند ذوب
240000 کاتد پالایشگاه و ریخته گری
7500 کاتد لیچینگ
مس میدوک
140000 %25کنسانتره کارخانه تغلیظ
5000 کاتد لیچینگ
آباد مس خاتون
80000 آند ذوب
200000 کاتد پالایشگاه
مس سونگون
300000 %25کنسانتره کارخانه تغلیظ
1200 %54کنسانتره مولیبدن مولیبدن
(2016ملی صنایع مس ایران، شرکت)
اقتصاد مس در ايران گزارش آماري وضعيت مس در ايران
16
س در ایران
ت می وضعی
ش آمارگزار
NG
DIR
اقتصاد مس در ايران-3
توليدات ارزش-1-3
میلیارد ریال در سال 269ارزش تولیدات مس در ایران از
در سال درصد ریال میلیارد 40355 مبلغی بالغ بربه 1996
است. سهم مس از رسیده28.5با متوسط نرخ رشد 2016
مجموع ارزش تولیدات معدنی در کشور نوسانات زیادی
به طور نسبی 2013تا 2006داشته است. این سهم از سال
افزایش رو به به بعد 2013اهش بوده اما از سال رو به ک
درصد ارتقا یافته است. 24به 2016بوده و در سال
ساله 20بازه زمانی تولیدات معدنی در کشور درارزش ارزش تولید و سهم مس از مجموع -21نمودار
(2016یران، اآمار مرکز)
هاي تمام شده هزينه-2-3
های هزینه در بررسی انواع متغیرهای موجود، بخش اعظم
های درصد( در ایران را هزینه 33معادن مس )در حدود
دهد. کمترین هزینه ها زمین تشکیل می مربوط به سر
مربوط به هزینه های انرژی است و بر همین اساس پایین
های معدنکاری در بودن هزینه های انرژی یکی از مزیت
ایران است.
(2015های مختلف )تفکیک بخشهزینه معادن مس در ایران به -22نمودار
(2016 ،یرانامرکز آمار )
ارزش افزوده -3-3
میلیارد ریال در 5847میزان ارزش افزوده معادن مس از
در سال ریالمیلیارد 32524به رقمی بالغ بر 2006سال
درصد(. سهم 19افزایش یافته است )نرخ رشد 2016
ارزش افزوده معادن مس از کل ارزش افزوده معادن کشور
ها داشته بطوریکه روند نوسانات زیادی را در این سال
با شیب اما بعد از آنطی کرده 2014کاهشی را تا سال
است. از جمله دلایل عمده بوده افزایش نسبتاً تندی رو به
کاهش ارزش افزوده معادن مس هزینه های این معادن
همواره رو به افزایش بوده است. که است
13.9
20.2
33.1
27.
24.3
25.8
2.7
21.4
15.0
1.
21.8
24.3
0.00
5.00
10.00
15.00
20.00
25.00
30.00
35.00
050001000015000200002500030000350004000045000
201201520142013201220112010200920082002001199
%
ال ری
ردلیا
می
ارزش تولیدات مس سهم ارزش تولیدات مس
33.0
21.819.4
13.5 12.4
0
500
1,000
1,500
2,000
2,500
3,000
3,500
4,000
سر زمین حمل و نقل نیروی کار حقوق دولتی انرژی
ال ری
ردلیا
می
اقتصاد مس در ايران گزارش آماري وضعيت مس در ايران
17
س در ایران
ت می وضعی
ش آمارگزار
NG
DIR
های اخیرل کشور در سالو سهم از ارزش افزوده معادن ک ارزش افزوده معادن مس در ایران -23نمودار
(2016، )مرکز آمار ایران
های کشوراستان سهم ارزش افزوده معادن مس در –24نمودار
( 2016مرکز آمار ایران، )
اشتغال -4-3
میزان اشتغال معادن مس 2016تا 2007در دوره زمانی
با شیب ملایمی، همواره 2016و 2012های به غیر از سال
به 2007نفر در سال 60062و از رو به رشد بوده است
درصد رسیده 13با نرخ رشد 2016نفر در سال 8931
درصد در 5سهم شاغلین معادن مس در کشور از است.
رسیده 2016درصد در سال 10به حدود 2007سال
م قابل توجهی درصد شاغلین معادن کشور رق 10است.
است و این موید توجه و سرمایه گذاری بیشتر به معدن و
با توجه به اشتغال و ) صنایع معدنی مس در کشور است
درصد شاغلین معادن کشور در دو استان 90ارزش بالا(.
ذربایجان شرقی مشغول به کار هستند. آکرمان و
های اخیرسهم اشتغال معادن مس در کشور در سالمیزان و -25نمودار
(2016مرکز آمار ایران، )
35.08
27.0
29.47
30.05
24.5
23.70
1.30
1.41
23.02
2.38
0
5,000
10,000
15,000
20,000
25,000
30,000
35,000
0
5
10
15
20
25
30
35
40
200 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 201
ال ری
نرد
لیامی
%
ارزش افزوده معادن مس در کشور سهم از ارزش افزوده معادن کل کشور
کرمان
67%
آذربایجان شرقی
31%
سایر استانها
2%
.0
5.
.4
8.2
7.8
9.3
10.1
11.
9.
0
2
4
8
10
12
14
2,0003,0004,0005,000,0007,0008,0009,00010,00011,000
20120152014201320122011201020092007
% فرن
تعداد شاغلین سهم شاغلین معادن مس
اقتصاد مس در ايران گزارش آماري وضعيت مس در ايران
18
س در ایران
ت می وضعی
ش آمارگزار
NG
DIR
های کشورسهم اشتغال معادن مس در استان -26نمودار
(2016مرکز آمار ایران، )
گذاريارزش سرمايه-5-3
میزان ارزش سرمایه گذاری 2016تا 2009در دوره زمانی
میلیارد 895نوسانات زیادی داشته است و از معادن مس
2016ریال در سال اردمیلی 2822به 2009ریال در سال
درصد رسیده است. سهم ارزش سرمایه 17.8با نرخ رشد
2009درصد در سال 25گذاری معادن مس در کشور از
بیشترین . کاهش است 2016درصد در سال 14به حدود
2015سال دن مس در کشور درمیزان سرمایه گذاری معا
میلیارد ریال بوده و با توجه به حجم 9071به ارزش
سرمایه گذاری در این سال سهم معادن مس از کل ارزش
رصد رسیده است.د 31سرمایه گذاری در کشور به رقم
هایافزوده معادن کل کشور در سال رزش سرمایه گذاری معادن مس در ایران و سهم از ارزشا -27نمودار
(2016مرکز آمار ایران، )
بهره وري -2-6
به ارزش افزودهمتوسط بهره وری کل عوامل تولید )نسبت
ارزش ( و متوسط بهره وری نیروی کار)نسبت هزینه ها
ساله در معادن 10به جبران خدمات(، در بازه زمانی افزوده
محاسبه شده، این 16.3و 4.8کشور به ترتیب مس
کشور به ترتیب معادن درحالی است که این اعداد برای
می باشد. در این راستا می توان گفت از جمله 7.5و 4.8
مزایای معادن بویژه مس در کشور وجود نیروی کار ارزان
قیمت است )بازدهی خوب نیروی کار(.
کرمان
آذربایجان شرقی52%
38%
خراسان جنوبی
4%
خراسان رضوی
3%
سایر استانها
3%
894.614
24.
1.7
1.9
15.5
17.3 5.7
30.8 13.9
0.0
5.0
10.0
15.0
20.0
25.0
30.0
35.0
0
2,000
4,000
,000
8,000
10,000
2012015201420132012201120102009
%
ال ری
ردلیا
می
ارزش سرمایه گذاری سهم از ارزش سرمایه گذاری کل کشور
اقتصاد مس در ايران گزارش آماري وضعيت مس در ايران
19
س در ایران
ت می وضعی
ش آمارگزار
NG
DIR
کشور در چند سال اخیرروند بهره وری کل عوامل تولید و نیروی کار در معادن مس -28نمودار
(2016)مرکز آمار ایران،
منابع
2016پایگاه ملی داده های علوم زمین کشور، -
2013شرکت کارگزاری بانک ملت، -
2016شرکت ملی مس ایران، گزارش رتبه بندی تولیدات معدن، ذوب و مس تصفیه شده در سال -
2017سال شرکت ملی مس ایران، گزارش تحلیل بنیادی بازار مس در -
2016 شرکت ملی بنادر و کشتیرانی ایران، -
2016گزارش تحلیلی شرکت ملی صنایع مس ایران، -
مرکز آمار ایران 1385-1395نتایج آمارگیری از معادن درحال بهره برداری کشور، -
2017تجارت، -معدن -وزارت صنعت -
- MINERAL COMMODITY SUMMARIES, 2018, USGS
- Reichl, C., Schatz, M., Zsak, G., 2017, Mineral Production, WORLD MINING DATA,V.,32 - The World Copper Factbook, International Copper Study Group, 2018, ICSG
- Trade Map, International Trade Centre
- World Mineral Production, 2011-2018, British Geological Survey
- http://www.tgju.org/basemetal, 2018
- http://www. crugroup.com, CRU International Ltd, 2017
3.5 7.8 .0.
4.1 .4 3.4 2.12.9
4.9
14.4
10.211.1
1.3
2.1 28.9
15.912.7
7.2
20.3
0
5
10
15
20
25
30
35
200 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 201
تسب
ن
بهره وری کل عوامل تولید بهره وری نیروی کار
اقتصاد مس در ايران گزارش آماري وضعيت مس در ايران
20
س در ایران
ت می وضعی
ش آمارگزار
NG
DIR