Διαλεκτοι Και Ιδιωματα : ΚΙΝΔΥΝΕΥΟΝΤΑΣ

Σε περιοχές εκτός Αττικής υπάρχουν ακόμα ζωντανά γλωσσικά ιδιώματα και διάλεκτοι.

Το σχολείο όμως,διδάσκει μόνο μία από αυτές τις παραλλαγές. Αυτή είναι,κατά τη γνώμη του

δασκάλου, η ρυθμισμένη και κωδικοποιημένη από τους γραμματικούς κοινή, η οποία

αντιστοιχεί στην ομιλουμένη από τους μορφωμένους των μεγάλων αστικών κέντρων. Αυτή η

παραλλαγή της γλώσσας αναγνωρίζεται ως ορθή από το σχολείο. Ως αποτέλεσμα,η γλωσσική

εκπαίδευση καταντά γλωσσική λογοκρισία. Στο σχολείο, όλες οι διάλεκτοι υποβιβάζονται

ως κακής ποιότητας ομιλία.

Το μεγαλύτερο πλήγμα όμως, δεν το δέχεται τόσο η γλώσσα όσο οι ομιλητές της , που στην

προκειμένη είναι οι μαθητές των σχολείων. Με το που μπαίνουν στο σχολικό περιβάλλον,

πληροφορούνται από τον δάσκαλο ότι δεν ξέρουν να μιλούν, αντί να μάθουν ότι πρόκειται να

διδαχθούν την πιο επίσημη και καθομιλουμένη παραλλαγή της γλώσσας.Έτσι καταντούν

στο να ψελίζουν σαν άλαλα όντα, ψάχνοντας τις έτοιμες διατυπώσεις του βιβλίου που

επιλέγονται από το δάσκαλο. Μόνο όταν βγαίνουν από το σχολείο μπορούν να ξαναμιλήσουν

με παρρησία.

Παρ’ όλα αυτά, το σχολείο δεν είναι το μόνο που μας επηρεάζει ώστε να μην

χρησιμοποιούμε τα ιδιώματα και τις διαλέκτους. Τα Μ.Μ.Ε ,όπως για παράδειγμα η

τηλεόραση ή το ράδιο , εκτός από την πληροφόρηση , έμμεσα περνούν το μήνυμα της όλο

και λιγότερης χρήσης των γεωγραφικών γλωσσικών ποικιλιών. Επίσης,στα ποιήματα και στα

βιβλία , και γενικότερα στη λογοτεχνία , χρησιμοποιείται σχετικά επίσημη γλώσσα.

Tμήμα Α4

Μάθημα: ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ

Υπεύθυνη καθηγήτρια:

Παναγιωτοπούλου Δήμητρα Γλωσσικές Ποικιλίες

Γεωγραφικές Γλωσσικές Ποικιλίες

Α΄ Ομάδα

Κανονικά, η γλωσσική διαφοροποίηση ,η χρήση ιδιωμάτων και διαλέκτων πρέπει να γίνεται

σεβαστή και από τον δάσκαλο και από τους άλλους εξωτερικούς παράγοντες.Άποτελεί μέρος

της γλώσσας μας και ,γενικότερα, του πολιτισμού μας. Οφείλει να διδάσκεται στα σχολεία

εκείνων των περιοχών ,αλλά και στα σχολεία της υπόλοιπης Ελλάδας, αφού αποτελεί

πολιτιστικό στοιχείο της χώρας μας. Με τον τρόπο αυτό,θα διατηρηθεί και θα συνεχιστεί η

παράδοση του έθνους μας και θα καταφέρουμε να μεταλαμπαδεύσουμε στις επόμενες γενέες

μια ορθή εθνική συνείδηση κι επίγνωση. Παράλληλα,θα ήταν κερδοφόρο αν ενισχυόταν η

χρήση των γεωγραφικών ποικλιών και από την υπόλοιπη κοινωνία , από άλλους

ακρογωνιαίους παράγοντες που επηρεάζουν τη γλώσσα μας.

Κλείνοντας, η γλώσσα είναι πολιτισμός. Αν εξαλείψουμε τις διαλέκτους ,τότε ως αποτέ-

λεσμα θα χαθεί κι ένα κομμάτι της ιστορίας μας. Ας προσπαθήσουμε λοιπόν,παίρνοντας τα

ηνία στα χέρια μας , να σώσουμε τον πολιτισμό που μας έχει απομείνει.

Μαθητές που συνεργάστηκαν για την εργασία :

Σακκής Λευτέρης

Σελαλμαζίδης Κωνσταντίνος-Βύρων

Σιαμέτης Χρήστος

Σταθάκης Γιάννης

Σταματης Θάνος

Τσάδαρης Κωνσταντίνος

Χρηστίδης Ιορδάνης

‘‘Oι προυποθέσεις για να αναπτυχθεί μια νεανική γλώσσα είναι :

α) η κοινωνικά θεσμοποιημένη κατηγορία της νεότητας και

β) κάποια μορφή νεανικής κουλτούρας και ‘αυτόνομης’ νεανικής επικοινωνίας.

Οι περισσότερες έρευνες περιορίζουν την κατηγορία της νεότητας στην εφηβική ηλικία (12-

18 ετών), ενώ άλλες συμπεριλαμβάνουν και τη μετεφηβική ηλικία (έως 25 ή 30 ετών).

Ιστορικά, μορφές νεανικής γλώσσας υπήρχαν ήδη σε προηγούμενους αιώνες. Ωστόσο η

γλώσσα των νέων έγινε μαζικό φαινόμενο από τα μεταπολεμικά χρόνια και ιδιαίτερα κατά

τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Αυτό ανάγεται στην αυξανόμενη οικονομική και πολιτισμική

ανεξαρτησία των νέων στις σύγχρονες κοινωνίες, αλλά και στην κοινή επιρροή από νεανικές

κουλτούρες αγγλοαμερικανικής προέλευσης.»

Γιατί λοιπόν οι νέοι αναπτύσσουν δικούς τους τρόπους έκφρασης;

«Τα κοινωνικά δίκτυα των νέων είναι στενότερα από αυτά των ενηλίκων, γεγονός που

εντείνει την πίεση γλωσσικής συμμόρφωσης με την παρέα. Απ’ την άλλη, οι συμβάσεις

γλωσσικής ευγένειας και απόστασης που απαιτούνται στην ενήλικη ζωή δεν έχουν

αναπτυχθεί ακόμη πλήρως κατά την εφηβεία. Έτσι εξηγείται το ότι η συχνότητα μη πρότυπης

γλώσσας είναι μεγαλύτερη στη νεότητα από ό,τι στην ενήλικη ζωή.

Ψυχολογικά, κατά τη νεανική ηλικία διαμορφώνεται η προσωπική και κοινωνική

ταυτότητα. Η απόρριψη κατεστημένων τρόπων συμπεριφοράς και ο πειραματισμός με

εναλλακτικά μοντέλα, τάσεις που γενικότερα χαρακτηρίζουν την εφηβεία, εκφράζονται και

γλωσσικά. Με την ιδιαίτερη γλώσσα τους οι νέοι συμβολίζουν ότι ανήκουν σε μια ηλικία με

δικά της ενδιαφέροντα και αξίες, που διαφέρει τόσο από τα παιδικά όσο και από τα ενήλικα

χρόνια. Τέλος, επιλέγουν εκφραστικότερους και πιο πρωτότυπους γλωσσικούς τύπους για

να επικοινωνήσουν, μιας και η εκφραστικότητα και το γλωσσικό παιχνίδι είναι στενά δεμένες

με τη συγκεκριμένη ηλικία.»

Η γλώσσα , λοιπόν, είναι το μέσο ανταρσίας των νέων. Οι νέοι κάνουν αλλοιώσεις και

αλλαγές, χρησιμοποιούν νεολογισμούς, λέξεις υβριστικές, λέξεις που φτιάχνουν σε μίμηση

της αργκό, ξένες λέξεις. Με τον τρόπο αυτό περιφρονούν αρχές και αξίες, αρνούνται να

προσαρμοστούν, εκδηλώνουν το νεωτεριστικό τους πνεύμα.

Γλωσσικές Ποικιλίες

Κοινωνικές Γλωσσικές Ποικιλίες

Γλώσσα Και Ηλικία

Β΄ ομάδα

Παράλληλα οι νεανικές ηλικιακά ομάδες διακρίνονται πάντα από την τάση να

διαφοροποιούνται με το ντύσιμο, την αισθητική , τη συμπεριφορά και τη γλώσσα. Η

λεγόμενη γλώσσα των νέων αποτελεί κώδικα εξατομικευμένο της ηλικιακής τους ομάδας,

γλωσσική παραλλαγή που διαφοροποιεί τους χρήστες της, κατασκευάζοντας συγχρόνως τη

συνοχή της ομάδας. Οι αποκλίσεις της γλώσσας τους από τη ρυθμισμένη παραλλαγή, οι

νεολογισμοί και οι γραμματικές παραβιάσεις εκφράζουν τις αλλαγές στα πρότυπα

συμπεριφοράς, τις ιδέες, τις αξίες και τους κανόνες που ρυθμίζουν την επικοινωνία. Είναι

λοιπόν πιθανό ότι η χρήση της γλώσσας των νέων να οφείλεται στην ανάγκη τους να

ενταχθούν σε μια ομάδα. Ένα ακόμη αίτιο για την άκριτη υιοθέτηση της νεανικής γλώσσας

εκ μέρους των νέων, θα μπορούσε να θεωρηθεί, η απουσία μελέτης και επαφής με το

βιβλίο και τη γνώση, σε συνδυασμό με τον άγονο μιμητισμό και τα συμπλέγματα

κατωτερότητας απέναντι σε ξένα στοιχεία και τρόπους ζωής. Όσο η ζωή και η δημιουργία

των νέων περιορίζονται στα όσα μαζικά προσφέρονται από την τηλεόραση ή από τα

περιοδικά του συρμού, τόσο αποπροσανατολίζονται και το ενδιαφέρον τους για την κοινή

γλώσσα ατονεί σημαντικά

Όταν μάλιστα απουσιάζουν και από την οικογένεια τα κατάλληλα εκείνα πνευματικά

ερεθίσματα, που ανανεώνουν τη γλωσσική ταυτότητα των νέων τότε το πρόβλημα οξύνεται.

Ο ιδιαίτερος αυτός γλωσσικός κώδικας χαρακτηρίζεται από μιαν έντονη διαφοροποίηση που

υπαγορεύεται από τη νοοτροπία, την ιδιοσυγκρασία, τη σχολική μόρφωση, τη στάση

ζωής, τους κοινωνικοπολιτικούς στόχους, τις διαφορετικές ανάγκες επικοινωνίας, τα

διαφορετικά διαβάσματα και ακούσματα των νέων. Δεν πρόκειται για έναν ομοιογενή και

συμπαγή κώδικα, αλλά για επιμέρους γλωσσικούς κώδικες, καθώς η νεολαία δεν αποτελεί

μια ομοιογενή κοινωνική ομάδα αλλά ένα κοινωνικό στρώμα, με αναμφισβήτητα κοινά

σημεία αναγνώρισης αλλά και με έκδηλες διαφορές.

Σε ό,τι αφορά τις περιστάσεις επικοινωνίας, τα διάφορα στοιχεία της νεανικής γλώσσας χρησιμοποιούνται συστηματικά μόνο στo πλαίσιo της ομάδας συνομηλίκων, τόσο ιδιωτικά όσο και στα διάφορα νεανικά στέκια. Αυτό σημαίνει ότι η γλωσσική συμπεριφορά των νέων είναι διαφορετική π.χ. στην αυλή του σχολείου από ό,τι μέσα στην τάξη.

Στοιχεία νεανικής γλώσσας εμφανίζονται επίσης στα διάφορα νεανικά μέσα ενημέρωσης και

ψυχαγωγίας (νεανικά περιοδικά, νεανικό ραδιόφωνο, στίχοι τραγουδιών κ.λπ.).

Η Επιρροή των ΜΜΕ στη Γλώσσα

Πολλοί πιστεύουν ότι τα ΜΜΕ έχουν τη δύναμη να επηρεάζουν τη γλώσσα που μιλιέται στην

περιοχή της εμβέλειάς τους,ότι διαμορφώνουν πρότυπα και συνήθειες, ότι ευθύνονται για την

«κακοποίηση» της γλώσσας και τη διάδοση του «λάθους».

Παραδόξως, οι ειδικοί επί του θέματος, οι γλωσσολόγοι, είναι οι μόνοι που δεν ανησυχούν.

Είναι και οι μόνοι που αμφιβάλλουν για τη δύναμη των ΜΜΕ να επηρεάζουν ευρύτερα τη

γλωσσική συμπεριφορά ακροατών και τηλεθεατών.

Ο William Labov, ο πατέρας της κοινωνιογλωσσολογίας, διαπιστώνει:

«Ολα τα τεκμήρια οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η γλώσσα δεν επηρεάζεται

συστηματικά από τα ΜΜΕ, επηρεάζεται κυρίως κατά τη συναναστροφή με τους

ομοίους μας».

Η γλώσσα αλλάζει, αλλά όχι προς την κατεύθυνση που θα ήθελαν τα μίντια.

«Τα ΜΜΕ μπορεί να διαδίδουν κάποιες λέξεις και φράσεις, αλλά δεν τις επινοούν»,

προσθέτει ο γλωσσολόγος J. K. Chambers, σ' ένα εκλαϊκευτικό κείμενό του. Ούτε έχουν τη

δύναμη να επηρεάσουν «τις εσχατιές της γλώσσας» - τη φωνολογία και τη σύνταξη.

Ο ρόλος της ηλικίας στην εκμάθηση γλωσσών

«Όποιος έχει αφήσει πίσω του την εφηβεία, δεν μπορεί πια να μάθει τέλεια μια άλλη

γλώσσα.» Τέτοιες δηλώσεις δεν είναι οι μόνες που αμφισβητούνται από ερευνητές του

εγκεφάλου και γλωσσολόγους. Ωστόσο όλοι συμφωνούν πάνω στο ότι τα παιδιά μαθαίνουν

διαφορετικά ξένες γλώσσες απ’ ό,τι οι ενήλικες.

Mαθητές που συνεργάστηκαν γι’ αυτή την εργασία :

Τέφος Νίκος Φωτόπουλος Φίλιππος

Σπηλιώτη Κατερίνα Χατζιχρηστόδουλος Ερμής

Πράππα Αθηνά Φώσκολου Χριστίνα

Η γλώσσα, αυτό το όργανο αμείλικτης σημασίας για την ανθρώπινη κοινωνία σχετίζεται

άμεσα με την σχολική αποτυχία,την γλωσσική ποικιλία και την κοινωνική

ανισότητα.Σύμφωνα με κείμενα τα οποία εξετάστηκαν διαπιστώθηκε πως το πρώτο

φαινόμενο αποδίδεται όχι τόσο στη διανοητική ικανότητα των παιδιών,όσο στην κοινωνική

και μορφωτική καταγωγής τους. Η διδασκαλία της σχολικής νόρμας γίνεται κατά τρόπο

ισοπεδωτικό,χωρίς να λαμβάνει υπόψη τη δεδομένη διαφοροποίηση των μαθητών ως προς

την γλωσσική τους ικανότητα.Αυτό έχει ως αντίκτυπο η σχολική αποτυχία να είναι σε

τελευταία ανάλυση γλωσσική αποτυχία. Επίσης,λόγω της κατηγοριοποίησης των κοινωνικών

στρωμάτων σε ανώτερα και κατώτερα διαμορφώνονται άθροες γλωσσικές διάλεκτοι π.χ

πλούσιες,φτωχές. Οι προλεγμένες γλωσσικές ποικιλίες σε συνδυασμό με την αποφαντική

αντιμετώπιση που δέχονται τα παιδιά από το εκπαιδευτικό σύστημα,εξαιτίας της χαμηλής

επιπέδου γλωσσικής διαλέκτους τους,αποτελούν τα αίτια των κοινωνικών ανισοτήτων.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα κοινωνικής ανισότητας θεωρείται ο σεξισμός,δηλαδή η

παρουσίαση του γυναικείου φύλου ως κατώτερου έναντι του ανδρικού.Τέλος,η γλώσσα είναι

σαν ένα μωσαϊκό που οι ψηφίδες του απαρτίζονται από πολλούς κοινωνικούς παράγοντες.

Μερικοί απ’αυτούς είναι:

οικογένεια(το παιδί αποκτά της πρώτες του εμπειρίες κάτω από την αποκλειστική

επίδραση του οικογενειακού του περιβάλλοντος.)

Μ.Μ.Ε. 1.τηλεόραση(παραφθορά της γλώσσας μέσα απ’τις εκπομπές χαμηλού επιπέδου)

2.διαδίκτυο(κωδικοποιημένες ορολογίες.η χρήση του δεν οροιοθετείται με αποτέλεσμα

την άμεση επιρροή του νέου.)

Αξίζει να σημειωθεί πως στις μέρες μας,λόγω της οικονομικής κρίσης,οι ανώτερες

ευκαιρίες κατάλληλης γλωσσικής εκμάθησης βυθίζονται. Επομένως παρατηρείται

θεαματική μείωση του μορφωτικού επιπέδου.Επιπρόσθετα, θα αποτελούσε παράλειψη αν

δεν γινόταν αναφορά στο τεχνικό γλωσσικό ιδίωμα των «greeklish». Καθίσταται γεγονός

πώς τα greeklish απαρτίζονται τόσο από πλεονεκτήματα όσο και από μειονεκτήματα.

Όμως,η γλώσσα θεωρείται ένα ευαίσθητο εργαλείο και ιδιαίτερα ευάλωτο στην

παραφθορά του. Συνεπώς,θα αποτελούσε αποτελεσματικός ο περιορισμός της χρήσης

τους, εφόσον υποκρύπτουν το μεγαλείο της γλώσσας.

Γλώσσα Και Κοινωνική Ομάδα

Γ΄ Ομάδα

Mαθητές που συνεργάστηκαν για την εργασία:

Πλέσσα Μαντώ

Τουσούνι Αλέξανδρος

Υμεράϊ Μπερνάντο

Χουρβουλιάδου Ανδριάνα

Χουρβουλιάδου Τατιάνα

Πολλές έρευνες εστιάζονται στη μικρο-ανάλυση της επικοινωνίας όχι για να εντοπίσουν

διαφορές ή ομοιότητες στη γλωσσική συμπεριφορά γυναικών και αντρών , αλλά για να

εξετάσουν τις γλωσσικές πρακτικές συγκρότησης και διαπραγμάτευσης του φύλου. Τα

τελευταία χρόνια , μελέτες αυτού του είδους συχνά έχουν ως αφετηρία τους συγκεκριμένες

κοινότητες της πρακτικής , δηλαδή ομάδες ατόμων (π.χ παρέα,οικογένεια,διδακτικό

προσωπικό ενός σχολείου,συνέλευση γονέων στο σχολείο αυτό κ.ά) τα οποία,υπό πρίσμα

ενός κοινού εγχειρήματος ,αναπτύσσουν και μοιράζονται τρόπους γλωσσικής και μη

γλωσσικής δράσης,αντιλήψεις,αξίες,σχέσεις εξουσίας. Το φύλο (και γενικότερα όλες οι

κοινωνικές έννοιες) εκλαμβάνεται ως συνάρτηση των κοινήτων πρακτικής στις οποίες

συμμετέχει ένα άτομο,αλλά και του τρόπου συμμετοχής του σε αυτές.

Οι διαφορές των δύο φύλων μπορεί να βασίζονται :

α) στις διαφορετικές υποκουλτούρες που μπορεί να ανήκουν και

β)στον καταμερισμό της εξουσίας που ισχύει στην κοινωνία και που οδηγεί σε λιγότερη

απόδοση εξουσίας στις γυναίκες.

Οι διαφορετικές υποκουλτούρες εντάσσονται και πάλι σε ενα κοινωνικο-πολιτικό πλαίσιο

αναφοράς που προσδίδει θέσεις διαφορετικής ισχύος και εξουσίας στα δύο φύλα.

Οι διαφορές στα δύο φύλα δεν μπορεί παρά να είναι το αποτέλεσμα της διαφορετικής

κοινωνικοποίησης στην οποία υποβάλλονται τα κορίτσια και τα αγόρια από την αρχή της

ζωής τους και η οποία τους οδηγεί σε μία γλωσσική συμπεριφορά που αποκρυσταλλώνεται

μέσα από την ένταξή τους σε ομόφυλες ομάδες/κοινωνικά δίκτυα.

Γλώσσα και Φύλο

Δ΄ Ομάδα

Σεξισμός είναι η πρακτική της διάκρισης ενός ατόμου με γνώμονα το φύλο του.Στη

σύγχρονη κοινωνία,η διάκριση αυτή γίνεται εις βάρος των γυναικών , γεγονός που

αντικατοπτρίζεται και στη γλωσσική μας χρήση και συμπεριφορά (γλωσσικός σεξισμός).

Στις μέρες μας,ο ρατσισμός στο πρόσωπο των γυναικών και γενικότερα οι διακρίσεις

ανάμεσα σε άντρες και γυναίκες έχουν περάσει σε όλους τους τομείς της καθημερινής μας

ζωής ,ακόμα και στη γλώσσα μας. Σε οποιαδήποτε χώρα,είτε αυτή είναι μια ανατολική με

αυστηρά ήθη κι έθιμα,είτε μια δυτική,ανεπτυγμένη και φιλελεύθερη χώρα θα συναντήσουμε

ακόμα και στον τρόπο ομιλίας των ανθρώπων διαφοροποιήσεις ανάμεσα στα δύο φύλα. Π.χ

στα ιαπωνικά χρησιμοποιείται διαφορετική προσωπική αντωνυμία για να εκφράσει το ‘‘εγώ’’

απο τις γυναίκες και διαφορετική από τους άντρες ,γεγονός το οποίο δεν συναντάται μόνο

στη συγκεκριμένη γλώσσα.

Για να αποφευχθεί ο γλωσσικός σεξισμός,θα πρέπει ισότιμα και τα δύο φύλα να

εκπροσωπούνται στη χρήση ,στο περιεχόμενο της γλώσσας και τη δομή του γλωσσικού

συστήματος. Η αποφυγή των στερεότυπων ρόλων και η δημόσια παρουσία ανδρών και

γυναικών σε ένα ευρύ φάσμα κοινωνικών ρόλων θα βοηθούσε σημαντικά.

Η ελληνική γλώσσα,μεταξύ άλλων,διαθέτει και γραμματικό γένος στο οποίο ,δυστυχώς,

υπερισχύει στην πλειοψηφία των λέξεων το αρσενικό.Είναι χαρακτηριστικό ότι στις

περισσότερες καθιερωμένες φράσεις όπου εμφανίζονται και τα δύο φύλα,το αρσενικό

προηγείται :

Ο Αδάμ και η Εύα

Ο Αντώνιος και η Κλεοπάτρα

Ο κύριος και η κυρία Παπαδοπούλου

Το αντρόγυνο

Οι περιπτώσεις στις οποίες προηγείται ο θηλυκός τύπος είναι σπάνιες και στερεότυπες.

Η έκφραση λ.χ Κυρίες και κύριοι εκφράζει την αβρότητα προς το λεγόμενο ‘‘αδύναμο

φύλο’’.

...Χαρακτηριστικές Στερεότυπες Φράσεις...

Γυναικάκι / Αντράκι

Ψάχνω γυναίκα (=θέλω καθαρίστρια) / Ψάχνω άντρα (=θέλω να παντρευτώ)

Γυναίκα του δρόμου, του πεζοδρομίου / Άντρας του δρόμου, του πεζοδρομίου

Γυναικοκουβέντες / Αντροκουβέντες

Γυναικοδουλειές / Αντροδουλειές

Γυναικοκαβγάς / Αντροκαβγάς

Η χήρα του Παπαδόπουλου / Ο χήρος της Παπαδοπούλου

Άγαμη μητέρα / Άγαμος πατέρας

Επανδρώνω / Επιγυναικώνω

Θηλυπρεπής / Αρρενωπός

Είναι εύκολη / Είναι εύκολος

Ξεφεύγοντας από τη δική μας γλώσσα,μπορούμε να κάνουμε μια μικρή αναφορά και

σε κάποιες ξένες γλώσσες επίσης.Στα γαλλικά,υπάρχει το επίθετο ‘‘beau’’ για να

εκφράσει ότι ένας άντρας είναι όμορφος και το επίθετο ‘‘jolie’’ για να εκφράσει το

ίδιο πράγμα για μια γυναίκα,και μολονότι υπάρχει το θηλυκό γένος του beau ‘‘belle’’,

δεν χρησιμοποιείται σχεδόν ποτέ.

Ωστόσο,ένα από τα συχνότερα γλωσσικά φαινόμενα που παρατηρούνται στη

δραματική πλειοψηφία των γλωσσών είναι ότι η λέξη άνθρωπος είναι αρσενικού

γένους ,πράγμα το οποίο σίγουρα αποτελεί ρατσιστική προκατάληψη...

π.χ. Ο άνθρωπος , le gens , l’ homme …

....ενώ κανονικά σε λέξεις σαν αυτή θα έπρεπε να χρησιμοποιείται το ουδέτερο

γένος.

Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας (Μ.Μ.Ε)

Οι στερεότυπες αναφορές στο δημόσιο λόγο από τα Μ.Μ.Ε δεν είναι κάτι καινούριο, κυρίως

σε ό,τι αφορά τα γυναικεία σωματικά προσόντα και την οικογενειακή τους κατάσταση

(π.χ ξανθιά, ωραία, καλλίγραμμη, χήρα,μητέρα). Είναι σπάνιες ανάλογες αναφορές για τους

δημόσιους κι επιφανείς άντρες.

Οι γελειογραφία και τα σκίτσα αντανακλούν την ανδροκρατούμενη πραγματικότητα ,ενώ

το ανθρώπινο είδος χαρακτηρίζεται ως κατεξοχήν αντρικό.

Στα τηλεοπτικά σήριαλ και σε διάφορες εκπομπές , η γυναικεία εικόνα απεικονίζεται κυρίως

μέσα από εξωτερικά στοιχεία εμφάνισης ( ρούχα,μαλλιά,μακιγιάζ) και γλωσσικής

συμπεριφοράς (λεξιλόγιο , τόνος , φωνή). Η παραγλωσσική συμπεριφορά αναδεικνύεται

επίσης από ανάλογα στοιχεία (κινήσεις,χειρονομίες,ύφος).Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων

γίνεται χρήση λέξεων (από άντρες και γυναίκες) , που επιβεβαιώνονται απαράδεκτα

στερεότυπα για τη γυναικεία παρουσία (π.χ κυκλοθυμική, υστερική , ‘‘γατούλα’’ ,

φιλάρεσκη ,μοιραία κ.ά) .

Ανάλογα παραδείγματα ισχύουν βέβαια και για πολλές διαφημίσεις.

Η χρήση των λέξεων ‘‘κύριος’’ , ‘‘κυρία’’ και ‘‘δεσποινίς’’ καθίσταται προβληματική ,καθώς

αυτή η διαφορά δηλώνει ότι οι γυναίκες , για να γίνουν ‘‘κυρίες’’ πρέπει όχι απλά να

ενηλικιωθούν όπως ο ι άντρες,αλλά να παντρευτούν.! Αντίστοιχοι όροι υπάρχει και σε

πολλές άλλες γλώσσες (π.χ Madame , Mademoiselle για το γαλλικό ‘‘κυρία’’ και

‘‘δεσποινίς’’ , Mrs , Miss για τους αντίστοιχους αγγλικούς όρους). Οι όροι κυρία , Madame

και Ms προτείνονται από γυναικείες οργανώσεις για τις γυναίκες κάθε ηλικίας.

Σε ότι αφορά τη χρήση της γλώσσας από τα δύο φύλα , παρατηρούμε πως οι γυναίκες

χρησιμοποιούν συχνά συγκαλυμμένες ποικιλίες γλωσσικών πράξεων, περισσότερες

εκφράσεις διασταγμού ή έμμεσης αντιμετώπισης των θεμάτων , όπως το ‘‘ίσως’’ ή

ερωτηματικές προτάσεις προκειμένου να προτείνουν ή να δηλώσουν. Οι άντρες κάνουν

μεγαλύτερη χρήση των καταφάσεων ή προσταγών με τις δικές του τοποθετήσεις και

επιθυμίες. Γενικότερα,τα θηλυκά εμφανίζουν μεγαλύτερη ‘‘ρηματική συνεργατικότητα’’ ,

δείχνουν δηλαδή μεγαλύτερη συναισθηματικότητα και ευαισθησία , σε αντίθεση με τα

αρσενικά που έχουν ανταγωνιστικό πνεύμα.

Παρατηρώντας τη συνομιλία μιας γυναίκας και ενός άντρα στη σύγχρονη εποχή διαπιστώ-

νουμε ότι :

Ο τρόπος έκφρασης ,η φωνή , ο τόνος,το ύφος κ.ά θα διαφοροποιούν πάντοτε τα δύο

φύλα.

Η ταυτόχρονη ομιλία είναι συνηθισμένη στο γυναικείο λόγο , σε αντίθεση με τους

άντρες που τη θεωρούν αγενές σημάδι συνομιλιακής συμπεριφοράς , αν και έχει

παρατηρηθεί πως οι άντρες παρεμβαίνουν περισσότερες φορές ,παραβιάζουν

συχνότερα τη σειρά ομιλίας και διαμαρτύρονται εντονότερα.

Οι γυναίκες εκφράζουν περισσότερη υποστήριξη στη συνομιλία με τη χρήση των

minimal responses (λέξεων και επιφωνημάτων που δηλώνουν ότι παρακολουθούμε

το συνομιλητή ή τη συνομιλήτριά μας) και την οπτική επαφή. Συχνά , οι άντρες

μένουν εντελώς σιωπηλοί ως ακροατές και δεν κοιτάζουν το συνομιλήτη ή τη

συνομιλήτριά τους στα μάτια.

Οι άντρες χρησιμοποιούν περισσότερες βρισιές και τολμηρή γλώσσα , ενώ οι

γυναίκες ακολουθούν πιστότερα τους γραμματικούς κανόνες.

Τέλος, στις προσωπικές τους διαπραγματεύσεις οι άντρες προτιμούν τη σιωπή και

αποφεύγουν να εκφράσουν όσα νιώθουν ή σκέφτονται.

Εμπειρική διερεύνηση της γυναικείας γλώσσας

Γνώση και χρήση λεπτών χρωματικών διακρίσεων (βεραμάν...)

Χρήση ανούσιων / κενών επιθέτων με μεταφορική χρήση θαυμασμού /

επιδοκιμασίας : γλυκό,θαυμάσιο , καταπληκτικό και επιρρημάτων : τρέλα ,μούρλια

[χρήσιμα στο ντάντεμα αλλά κουραστικά στην καθημερινότητα] σε αντίθεση με

τους άντρες : φοβερό , άπαικτο κλπ.

Αποφυγή έντονων επιφωνημάτων αποδοκιμασίας και υβριστικών εκφράσεων

(όχι πάντα)

Προσθήκη επιτατικών που κάνει τις γυναίκες να μοιάζουν να μιλούν με μόνιμη

έμφαση : είναι τοοοοσο καλό παιδί! [ Ο αντρικός εγκέφαλος παθαίνει

βραχυκύκλωμα!]

Εξασθένηση της προσλεκτικής δύναμης των εκφωνημάτων λόγω παρουσίας

διαφόρων μετριαστικών στοιχείων όπως i)ερωτήσεων-ηχώ (tag questions) :

Ωραία η ‘‘Λάμψη’’ , ε! / δεν είναι ; , ii) ερωτηματικής επιτόνησης σε καταφάσεις :

Λέω να μαγειρέψω φακές σήμερα ;! , iii) επιμήκυνσης των παρακλήσεων : Γιάννη

,θα με πετάξεις μέχρι την κουμπάρα / θα πας το παιδί στο σχολείο σήμερα, σε

παρακαλώ; [Ο Γιάννης αν δεν πάει απο εγκεφαλικό,ταραγμένα νεύρα θα έχει

σίγουρα! Και όσο ανεβαίνει ο αριθμός των ταυτόχρονων παρακλήσεων/

απαιτήσεων,τόσο χειροτερεύει η κατάστασή του.] , iv) επισχετικών συνομιλιακών

δεικτών (hedges) με συνδηλώσεις αβεβαιότητας : δεν ξέρω , δεν είμαι βεβαία, δεν

είμαι σχετική , αν δεν κάνω λάθος....

Ερωτήσεις και όχι δηλώσεις –κρίσεις ,επειδή οι πρώτες ανοίγουν το δρόμο για

διεπίδραση π.χ Χάλια δεν είναι η τηλεόραση ; αντί για το : Η τηλεόραση έχει τα

χάλια της. [Οι γυναίκες είναι πιο διπλωμάτισες,γενικά μπορούμε να το

θεωρήσουμε ως προσόν.]

Αυτή η γλώσσα ,σε τελευταία ανάλυση , βάζει τη γυναίκα στην παράδοξη θέση ‘‘μπρος

γκρεμός και πίσω ρέμα’’ ,έτσι ώστε αν δεν υιοθετήσει τη γυναικεία γλώσσα ,να μην

προσλαμβάνεται ως κανονική γυναίκα , αν όμως την υιοθετήσει να μην προσλαμβάνεται ως

ένα άτομο ισότιμο προς τους άντρες, αλλά ως ένας ατελής άντρας.

Παρ’ όλα αυτά ... ‘‘Ποτέ δεν θα υπάρξει νικητής στη μάχη μεταξύ των δύο φύλων.

Υπάρχει υπερβολική συναδέλφωση με τον εχθρό.’’

Χένρυ Κίσσιγκερ , Αμερικανός πολιτικός.

Μαθήτριες που συνεργάστηκαν για την εργασία:

Πριάκου Μαριάνθη

Ράδου Μαριάνθη

Σαλμών Αλεξία

Φουκαλά Κασσιανή

Τσιμπούρα Νάσια

Χανιώτη Φραντζέσκα