1. Ιγνάτιος Στρογγυλός Α΄ Λυκείου 29-5-1997, Μανταμάδος

Η ΜετακόμισηΤης Β.Πρ. Αναγνώστου

Το αυτοκίνητο έτοιμο για τα ξένα κυλάει φορτωμένο με έπιπλα που ο νους σταματάει

Πολυθρόνες, καρέκλες καναπέδες και άλλα που στολίζανε κάποτε την παληά μας τη σάλα

Να κι η κούνια που λίκνισε το γλυκό μας μωράκι και πιο πέρα ακίνητοτο μικρό αμαξάκι Της γιαγιάς μένει ανάμνησηη παληά πολυθρόνα που καθόταν και έλεγε παραμύθια στα εγγόνια

Να κι η λάμπα που ανάβαμεστη γιορτή του πατέρακι ο καθρέφτης που ράγισε συμφορά κάποια μέρα.

Αν μπορούσαν τα έπιπλα να μιλήσουν στ’ αλήθεια της ζωής θα μας λέγανε χίλια δυο παραμύθια

Τώρα όλα κειμήλια έχουν γίνει θλιμμένακαι βουβά μας θυμίζουνε τα θολά περασμένα

Το αυτοκίνητο έτοιμο για τα ξένα κυλάεικι απ’ τα μάτια μας άθελαένα δάκρυ ξεσπάει

Της Ευαγγελίας Ελ. Βουλαμάκη

Όλα εκείνα επέρασαν μα ποτές δεν ξεχνιούνται όνειρα μένουν στη ζωήΟι αναμνήσεις οι παληές έρχονται στο μυαλό μουΚι όταν καλά τα θυμηθώ θολώνει το μυαλό μου

Μα είμαστε τότε μικρές και το μυαλό μας λίγοΓι αυτό με γέλια και χαρές περνούσε η ζωή μουΚαι τώρα που τα σκέφτομαι και λέω με το νού μουΞέγνοιαστη ήταν η ζωή κι ας είμαστε φτωχοίΚαι τώρα πια που γέρασα κι ασπρίσαν τα μαλλιά μουΔοξάζω πάντα το θεό να έχω την υγειά μου.Ας τραγουδήσω κι ας χαρώ μαζί με την παρέα Όλοι μαζί που είμαστε τη σήμερον ημέραΑς τραγουδήσω κι ας χαρώ μαζί με τα’ αηδονάκιαΣτο δέντρο του Παράδεισου ας πάνε τα φαρμάκια.Ας τραγουδήσω κι ας χαρώ ας παίξω κι ας γελάσωΗ νιότη δεν πουλιέται πια να την ξαναγοράσωΑς τραγουδήσω κι ας χαρώ, του χρόνου θεός το ξέρειΉ θα πεθάνω ή θα ζώ ή θα μαι σ’ άλλα μέρη.Είχα καρδιά που ‘ταν μπαχτσές και μ’ άνθη στολισμένηΜα τώρα πια που γέρασα τίποτα δεν της μένει.

Το τραγούδι των Βαΐων

Σήμερον έρχετ’ ο Χριστός Του κόσμου ο ΔεσπότηςΚαι εις την παρουσίαν του Χαίρει η ανθρωπότης

Εχθές με πλήθος μαθητώνΉλθεν εις ΒιθυνίανΕπιθυμούσε κι ήθελεΛαζάρου τη φιλία

Πλήν φίλος του ο ΛάζαροςΉτο αποθαμένοςΚαι προ τεσσάρων ημερώνεν μνήματι θαμμένος

Η Μάρθα κλαίει θλιβεράΜαρία δε στενάζειΟι μαθητές εξίσταντο Και ο λαός θαυμάζει

Κι ευθύς φωνάζει δυνατά «Λάζαρε δεύρο έξω»κι ως Παντοδύναμος θεός «τον Άδη έβγα έξω»

Αίφνης δε ο Λάζαρος Βγήκεν ενδεδυμένοςΚατάχλωμος και πενιχρόςΚατακιτρινισμένος

Τον εξετάζουν να ειπείΕκείνα όπου είδεΚαι κείνα που θεώρησεν Στον Άδη όπου πήγε

Είδε πολλά δε δύναμαιΌλα να τα εκφράσωΜε στόμα και με την καρδιάΝα σας τα περιγράψω.

*Την ερχομένη ΚυριακήΜε υγεία και ευτυχίαΤο Πάσχα θα γιορτάσουμε Με καθαρή καρδίαν

2.Μαρία Kαραγιαννάκη Κάλαντα των Φώτων – Γέλια (Πελόπη)Τραγουδάει η γιαγιά της Βασιλεία Καραγιαννάκη

Εδώ μας είπαν κι ήρθαμεΣε τούτα τα παλάτιαΤα δίπουρτα τα τρίπουρταΤα μαρμαροχτισμέναΑπ’ έξω ‘ νει με το ψηφίΚι μέσα μι του θόλουςΚαι μέσα μισοχάλικουΑδί μαργαριτάρι

Είπαμε τα παλάτια μας Ας πούμε την κυρά μαςΚυρά λιγνή κυρά χρυσή Κυρά μαλαματένιαΣήκου κυρά μ’ να στολιστείςΝα πας ταχιά στα ΦώταΝα βάλεις ήλιου πρόσωποΚαι το φεγγάρι στήθοΝα βάλεις ρόδι απ’ τη ροδιά Κι ασπράδι από το χιόνιΚαι μάτι και ματόφρυδο Από το χελιδόνιΚαι τα χουχλάκια του γιαλού Να βάλεις δαχτυλίδιΚαι του κοράκου τα φτερά Να βάλεις πανωφρύδι

Είπαμε την κυρία μαςΑς πούμε τον αφέντηΣένα σου πρέπει αφέντη μου Καρέκλα να καθίσειςΤο ’να το χέρι να μετρά Και τ’ άλλο να χαρίζει

Είπαμε τον αφέντη μαςΑς πούμε τα κορίτσιαΚυρά μου το κορίτσι σου

Γραμματικός το παίρνειΑν είναι και γραμματικός Πολλά προικιά γυρεύειΓυρεύει αμπέλια τριγυστάΧωράφια σταχυασμέναΓυρεύει και τον κυρ Βοριά Για να τα κουμαντέρνει

Είπαμε τα κορίτσια μας Άς πούμε και τα’ αγόρια Εδώ ‘χει ένα άγουρο Πανώριο παλλικάριΠέντε μικρές το αγαπούνΚαι δεκαχτώ μεγάλεςΑπ’ όλες η μικρότερηΚεντά το μαντηλάκιΚέντα το κόρη μ’ κέντα τουΤου ‘ ρρηβωνιαστικού σουΓύρω τριγύρω μάλαμα και μέσα η αγάπη

Για τον τσοπάνη

Είπαμε το αγόρι μας Ας πούμε τον αφέντηΑφέντη αφέντη άφεντηΠέντε φορές αφέντηΣα σηκουθείς και λικνιστείςΚαι πιάσεις το μπακίριΚι αρμέξεις χίλια πρόβατα Και δυο χιλιάδες γίδιαΓεμίζει ο κόρφος φλουριάΚαι η ποδιά σου ασήμι

Τα τραγούδια της κούνιας

Οι κούνιες ένα παλιό έθιμο του Μανταμάδου, στήνονταν κάθε χρόνο σε αρκετές γειτονιές του χωριού στις 29 και 30 Ιουνίου, τις μέρες που γιορτάζουμε τη μνήμη των Αγίων Απόστόλων

Μέσα στη κούνια κάτσανε τέσσερα μαύρα μάτια τέσσερα φρύδια σαν σπαθιά και δυο κορμιά ρηγάτα

Μαργαριτάρι στρογγυλό κίτρινο κουκουτσάτο Η ομορφιά δε βρίσκεται στον ουρανό από κάτω

Σίδερο είναι το σχοινί

καρυένιο το σανίδικαι τα κορίτσια που κουνώ είναι καθάριο ασήμι

Μέσα στη κούνια κάτσανε πας τα ξερά τα ξύλα κι από την ομορφάδα τους ανθούν και βγάζουν φύλλα

Όμορφη που’ σαι μάτια μουο ήλιος σε ζηλεύεισα δεν προβάλλεις να σε δεί στέκει δε βασιλεύει

Μάτια και φρύδια και μαλλιά πως τα ΄χεις ταιριασμέναμε του φιδιού τον ιμυαλό τα ‘ χεις ζωγραφισμένα

Θαυμάζουμε σαν περπατείς πως δεν ανθούν οι δρόμοιαπ’ την πολλή την ομορφιά κι απ’ την καλή σου γνώμη

Αχ εσύ αχ εσύ όταν με κοιτάς στην πληγωμένη μου καρδιά σαϊτιές πετάς

Κουνήσου φιλενάδα μου κι εγώ θα τραγουδήσωθα πώ τραγούδια όμορφαγια να σ΄ευχαριστήσω

Τα’ αχείλι σου όταν τραγουδά το μέλι κυματίζεικι απ’ το γλυκό σου το κορμί καρδιές παραγκατίζει

Η κούνια μας είναι χρυσή και το σχοινί μετάξικαι τα κορίτσια που κουνώολόλαμπρο χρυσάφι

3.Μυρσίνη Παυλίδου και Γιώργος Ψαραδέλλης, Κάπη 30-5-97 Ο Ιγνάτιος Αλεξίου γεννήθηκε στη Λέσβο το 1957 και εγκαταστάθηκε στην Αθήνα το 1973. Γράφει ποιήματα από 18 χρονών. Τα καλοκαίρια κάνει τις διακοπές του στην Κάπη.

Ώ ΔάσκαλεΏ δάσκαλε οι θυσίες σου να ξέρεις έχουν μιαν αρχή για να σε λένε δάσκαλο.Έτσι περίτρανα να τις κρατάς ως νιώθεις γιατί αυτές είναι και του λαού σου. Δεν έχεις παρά να τις διατηρείς όταν τις θες στον ομφαλό σου χωμένες όπως μπορείς. Ώ δάσκαλε απ’ το χωριό της Λέσβου να ξέρεις πως υπάρχουν και θαρραλέοι άνθρωποι όπως εσύ και η φυλή σου.

ΝανούρισμαΚοιμήσου και παρήγγειλα στην πόλη τα προικιά σου, στη Βενετιά τα ρούχα σου και τα χρυσαφικά σου. Ύπνε που παίρνεις τα παιδιά πάρε και το δικό μου μικρό – μικρό σου το ΄δωσα μεγάλο φέρε μου το.

Νανούρισμα Νάνι, νάνι, νάνι, νάνι ύπνο ήσυχο να κάνει Να κοιμάται να μερώνει να ξυπνά να μεγαλώνεινα κοιμάται σαν αρνάκι να ξυπνά σαν το αηδονάκιΜην πατάτε μην βροντάτε το παιδάκι μου κοιμάταιΝάνι θα ‘ρθει η μάνα σου απ’ το Δαφνοπόταμο κι από το γλυκό νερό να σου φέρει λούλουδαλούλουδα, τριαντάφυλλα και μοσχογαρύφαλα

4.Στρατούλα Καλογιάννη-Στρατούλα Καρούλη, Άργενος

Τραγούδι των Φώτων

Αύριο είναι Φωτών αγιάζει ο κόσμος όλος και οι παπάδες περπατούν με το σταυρό στο χέρικαι μες τα σπίτια μπαίνουνε και λεν τον Ιορδάνηβοήθεια να ‘χουμε απ’ το Χριστό τον μέγα ΙωάννηΣήκω κυρά μ’ να στολιστείς να πάς ταχειά στα Φώτα Που θα βαφτίσουν το Χριστό κι είναι μεγάλη δόξαΦέρτε πανέρια κάστανα πανέρια πορτοκάλιαΚι αν έχεις και γλυκό κρασί κέρνα τα παλληκάριαΝα πιουν να ξεβραχνιάσουνε να τραγουδούν καθάριαΑν έχεις κόρην έμορφη βάλτην να μας κεράσειΚι αν έχεις κόρη άσχημη βάλτηνε στο τσιμπίλι Και κρέμασε τηνε ψηλά να μη στη φάν οι ψύλλοι

5.Σταυρίτσα Λιάπουρη, Πελόπη

Kάλαντα Χριστουγέννων

Καληνεσπέραν Άρχοντες Κι αν είναι ορισμός σας Χριστού τη θεία ΓέννησηΝα πώ στ’ αρχοντικό σαςΧριστός γεννάται σήμερονΕν βηθλεέμ τη πόλειΟι ουρανοί αγάλλονταιΧαίρει η φύσις όληΕν τω σπηλαίω τίκτεται Εν φάτνη των αλόγωνΟ βασιλεύς των ουρανών Και ποιητής των όλωνΠλήθος αγγέλων ψάλλουσι Το δόξα εν υψίστοιςΚαι τούτον άξιον εστί Η των ποιμένων πίστιςΕκ της Περσίας έρχονταιΤρείς μάγοι με τα δώραΆστρο λαμπρό τους οδηγείΧωρίς να λείψει ώραΦτάσαν σεις την ΙερουσαλήμΜε πόθο ερωτώσιΠου εγεννήθει ο ΧριστόςΝα παν να τον ευρώσι

Δια χριστόν ως ήκουσεν Ο βασιλεύς ΗρώδηςΑμέσως εταράχθηκε Κι έγινε θηριώδηςΌτι πολλά φοβήθηκεΔια την βασιλείανΜη του την πάρει ο Χριστός Και χάσει την αξίαν.Κράζει τους μάγους και ρωτάΠου ο Χριστός γεννάταιΕις Βηθλεέμ ηξεύρομεν Ως η γραφή διηγάταιΤους είπε να ειπάγουσικαι όπου τον ευρώσινα τον επροσκυνήσωσινα πάν να του ειπώσιόπως ειπάγη και αυτόςγια να τον προσκυνήσειμε δόλο όμως ο θεός και να τον αφανίσειβγαίνουν οι μάγοι τρέχουσικαι τον αστέρα βλέπουνφώς θεϊκό κατέβαινεκαι με χαρά προστρέχουνεν τω σπηλαίω έρχονται Βρίσκουν την ΘεοτόκονΚαι βάστα εις τας αγκάλας τηςΤον άγιον της τόκονΓονατιτοί την προσκυνούνΚαι δώρα του χαρίζουνΣμύρνα, χρυσόν και λίβανονΘεόν τον ευφημίζουνΤην Σμύρνα ως άνθρωπονΧρυσόν ως βασιλείαΤο λίβανον δε ως θεόνΣ’όλη την ατμοσφαίρανΑφού τον επροσκήνησανΕυθύς πάλι μισεύουνΚαι τον Ηρώδη μελετούνΚαι πάνε για να εύρουνΠλήν άγγελος εξ ουρανούΒγαίνει τους εμποδίζειΆλλού να δούν να πορευτούν Αυτός τους διορίζειΚαι πάλι άλλος άγγελοςΤον Ιωσήφ προστάζειΕις Αίγυπτον να πορευθείΚαι ‘ κεί να ησυχάσειΝα πάρει και τη ΜαριάμΟμού με τον υιόν τηςΌτι ό Ηρώδης τον ζητεί τον τόκον τον δικό τηςΜη βλέπων δε ο βασιλεύςΤους μάγους να γυρίζουνΕις Βηθλεέμ επρόσταξε Παιδί να μην αφήσουνΌσα παιδιά ευρώσι

Δυο χρονών και κάτωΌλα να τα περάσωσι Ευθύς απ’ τα σπαθιά τωνΧιλιάδες δεκατέσσερεις Σφάζουν εις μίαν μέρανΘρήνον κλαυθμόν και οδυρμόνΕίχε κάθε μητέραΚαι εκπληρώθει τορηθέν Προφήτου ΗσαϊαΜετά των άλλων προφητώνΚαι του ΙερεμίαΦωνή ακούστη Ευραμά Ραχήλ τα τέκνα κλαίειΠαραμύθι ουκ ήθελεΌτι αυτά ουκ έχειΙδού όπου σας είπωμεν Αυτή την υμνωδίαΤου Ιησού μας του Χριστού γέννησι την Αγίανκαι σας καληνυχτίζουμεπέσετε κοιμηθήτεολίγον ύπνον πάρετε ευθύς να σηκωθείτεκαι βάλετε τα ρούχα σαςτα έμορφα ντυθήτε στην εκκλησία τρέξατε με προθυμία μπείτενα ακούσετε με προσοχή όλη την υμνωδία και με πολλή ευλάβειατην θεία ΛειτουργίαΚαι όταν θα γυρίσετε Εις το αρχοντικό σαςΕυθύς τραπέζι στρώσετεΒάλτε το φαγητό σαςΚαι το σταυρό σας κάνετεΓιατί ‘ναι ορισμός σαςΚαι ο Χριστός μας πάντοτεΝα είναι βοηθός σας

Κάλαντα Πρωτοχρονιάς

Εις αυτό το νέο έτοςΒασιλείου εορτή Ήρθα να σας χαιρετίσω Με την πρέπουσα ευχή

Ο Βασίλειος ο ΜέγαςΙεράρχης θαυμαστός Εις την οικογένεια σας Να ‘ναι πάντα βοηθός

Και για τα ξενητεμένα Έχω να ειπώ πολλάΌπου είναι κι όπου στέκουνΝα’ χουν την καλή χρονιά

Κι άλλα έτερα σας πρέπουν Μα εγώ δεν ημπορώΣας αφήνω καλημέρα Και του χρόνου με καλά

6.Ελένη Μπαρέκου, Mόρια

Στην Ουτζά στην ΠαναγιούδαΚάναν οι κοπέλλες κούνιαΚαι παντρεύαν τον Νικόλα Και του δίναν μια χελώναΗ χελώνα δεν τον θέλει Παίρνει το στρατί και φεύγειΑγκαθέλια και λουλδέλιαΑγαπούν τα κοπελδέλιαΆσπρος φιόγκος στο κεφάλι Κρέμεται σαν πορτοκάλιΤο ρακί μες στο μπουκάλι έβγα συ Να κάτσ’ η άλλη. Η μικρή κι όχι η μεγάληΜια του κλέφτη δυό του κλέφτηΤρείς και τον τσακώσαμε.

Η Ξανθούλα

Την είδα την Ξανθούλα Την είδα ψές αργάΠου μπήκε στη βαρκούλα Και πάει στη ξενιτιά

Εφούσκωνε τα’ αγέρι Λευκότατα πανιάΩσάν το περιστέρι Π’ απλώνει τα φτερά

Εστέκονταν οι φίλοιΜε λύπη με χαράΚαι αυτή με το μαντήλιΤους αποχαιρετά

Σ’ ολίγο σ’ ολιγάκιΔεν ήξερα να πώ Αν ΄έβλεπα πανάκιΉ του πελάγου αφρό

Και αφού πανί μαντήλιΕστάθη στο νερόΕδάκρυσαν οι φίλοιΕδάκρυσα κι εγώ

Μικρούλα μου, μικρούλα μουΞανθιά και νοστιμούλα μου

7. Πόπη Κλειδαρά

Ο Βασίλειος ο Μέγας

Ιεράρχης θαυμαστόςΑυτός θα μας διαφυλάξει Που’ ναι του χρόνου αρχηγόςΧαίρε χρόνε φύγε τώραΠάει η δική σου η σειράΉρθε ο νέος με τα δώραΜε τραγούδια με χαράΚαλή χρονιά, χρόνια πολλάΧαρούμενη χρυσή Πρωτοχρονιά

Άσπρες στολιστές κοπέλεςΚαρτερούν στην αμμουδιάΠεριμένουν τους λεβέντεςΜ’ ανοιχτή την αγκαλιάΚαλή χρονιά χρόνια πολλάΧαρούμενη χρυσή Πρωτοχρονιά

Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιάΨιλή μου δεντρολιβανιάΚι αρχή καλός μας χρόνοςΕκκλησιά με τα’ άγιο θρόνος

Αρχή που βγήκε ο Χριστός Άγιος και πνευματικός Στη γή να περπατήσει Και να μας καλοκαρδίσει

Βασίλη πόθεν έρχεσαι Και δεν μας καταδέχεσαιΚαι πόθεν κατεβαίνειςΚαι δεν μας εσυντυχαίνεις

Και κέρνα τον αφέντη μας Βασίλη το λεβέντη μαςΤον πολυχρονισμένο Και στο κόσμο ξακουσμένο

Φέρε πανέρια κάστανα Συ μ’ έριξες σε βάσαναΦέρε και το γλυκό κρασίΆσπρο σταφύλι ροζακίΝα πιούν τα παλληκάρια Για να τραγουδούν καθάρια

Τα ΦώταΣήμερα τα Φώτα κι ο ΦωτισμόςΚαι χαρά μεγάλη κι ο ΑγιασμόςΚάτω στον Ιορδάνη τον ποταμόΚάθεται η κυρά μας η Παναγιά

Όργανο βαστάει κερί κρατείΚαι τον Άγιο Γιάννη παρακαλείΆη Γιάννη αφέντη και βαπτιστήΔύνασαι βαπτίσεις θεού παιδί;Δύναμαι και θέλω και προσκυνώΚαι τον κύριο μου παρακαλώΝα ανεβώ επάνω στον ουρανόΝα μαζεύω ρόδα και λίβανο

8.Καταγραφή : Θεόδωρος Κατσαβέλης Πρωτοψάλτης του Ι.Ν. Αγίας Βαρβάρας Παμφίλων

Μενεξέδες και ζουμπούλια

Μενεξέδες και ζουμπούλια Και θαλασσινά πουλιάΌταν δείτε το πουλί μου Χαιρετίσματα πολλά

Ενθυμήσου σκληρά την ωραία βραδιάΠου εν σελήνη λαμπρά Μου’ κλεψες την καρδιά

Όταν παίζεις γελάς Και τους όρκους πατάςΚαι εμέ λησμονάς

Μονωδία

Έβγα να δείς κορμιάΠού ‘χεις και τυρρανείς

Αν εσύ δεν μου το δώσειςΤο φιλί που σου ζητώΘα στο πάρω με το ζόρι

Και θα είναι πιο γλυκόΤρία φύλλα του πλατάνου Κι άλλα δυό του μενεξέΔεν υπάρχει εις τον κόσμον Πιο μορφότερη από σε

Αν παρήλθον χρόνοι εκείνοιΤων ερώτων φαιδρά εποχήΔεν παρήλθον όμως οι πόνοιΤων βελών σου αγνώμων ψυχή

Σε ηγάπων σε είχον Θεά μουΚι η ψυχή μου επέτα προς σεΉσουν συ το γλυκό όνειρο μουΑι στιγμαί της ζωής μου χρυσαί

Κελαηδείστε ωραία μου πουλάκια κελαηδείστε

Κελαηδείστε ωραία μου πουλάκια κελαηδείστεκελαηδείστε, τραγουδείστετον ωραίο, τον ωραίο σας σκοπό

Μάθετε με Ωραία μου πουλάκια μάθετε μεΜάθετε με Σαν και σας να τραγουδώΚαι τον έρωτα να ψάλλωεις τη νέα π’ αγαπώ

Το γελεκάκι

Το γελεκάκι που φορείςΕγώ το ΄χω ραμμένοΜε πίκρες και με βάσαναΤο΄χω φοδραρισμένο

Άντε το μαλώνω το μαλώνωΆντε κι ύστερα το μετανοιώνωΆντε το μαλώνω και το βρίζωΆντε την καρδούλα του ραγίζω

Φόρα το μωρό μου, φόρα το μικρό μουΓιατί δε θα το ξαναφορέσεις άλλο πιαΦόρα το όπου να σαι για να με θυμάσαιΓια μετάξι έχω τα σγουρά σου τα μαλλιά

Με πήρε ο ύπνος κι έγειραΣτου καραβιού την πλώρηΚαι ήρθε και με ξύπνησε Του καπετάνιου η κόρη

Σ.Ι. Θεοδωρίδη

Μου παρήγγειλε το αηδόνιΝα του πλέξω μια φωλιάΑγάπη μου Να του πλέξω μια φωλιά

Γύρω γύρω μενεξέδεςΚαι στη μέση μια σμυρτιάΑγάπη μουΚαι στη μέση μια σμυρτιά

Για να γέρνει η κόρη πλάιΤην αυγή με τη δροσιάΑγάπη μουΤην αυγή με τη δροσιά

Και σε μένανε να στέλνειΔυο θερμά γλυκά φιλιάΑγάπη μουΔυο θερμά γλυκά φιλιά

Μ.Σουγιούλ

Το γιασεμί στο στήθος σου Με τρέλλανε κυρά μουΝα το μυρίσω θέλησα Και ράγισε η καρδιά μου

Για πές μου ποιος στο χάρισεΚαι το κοιτάς με πόθοΤο γιασεμί σου μ’ έκανεΔιπλό καημό να νοιώθω

Για το δικό σου γιασεμίΓέροι και νιοί μιλούνεΖηλεύω που τα φύλλα σουΤο στήθος σου φιλούνε

Σ.Α Σακελλάριου

9.Δημήτρης Μαργέλος, Παναγιώτης Κατζάλης

Ανατολίτικα παλιά κάλαντα, Μόρια

Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά κι αρχή καλός μας χρόνοςΚι αρχή που βγήκε ο Χριστός στη γή να περπατήσειΠερπάτησε χαιρέτησε όλες τις εμαλάδεςΟ πρώτος ο χαιρετισμός ήταν Άγιος ΒασίληςΆγιο Βασίλη Δέσποτα πόσα πινάκια σπέρνειςΣπέρνω σιτάρι δώδεκα, κριθάρι δεκαπέντεΜα ΄κείνο μου το φάγανε περδίκια και λαγούδιαΠαίρνω το ντουφεκάκι μου να πάω να τα σκοτώσωΟύε περδίκια σκότωσα ούτε λαγούδια πιάσαΜον θέρισα κι αλώνισα όλα τα αποφαγούδιαΚαι ΄κανα χίλια μετρητά και χίλια μετρημέναΚαι ΄κεί που τα μετρούσαμε να κι ο Χριστός και ΄πέρναΚαι στάθηκε τα ευλόγησε με το δεξί του χέριΜε το δεξί με το ζερβί με το μαλαματένιοΚαι ΄κει που ΄στάθη ο Χριστός χρυσό δεντράκι βγήκεΚαι ‘κει που παραπάτησε μια βρύση κρυσταλλένιαΚαι κατεβαίναν πέρδικες και πίναν κι ανεβαίνανΚαι ρέναν τις φτερούγες τους και ρέναν τον αφέντηΑφέντη αφέντη άφεντη πέντε φορές αφέντη πέντε κρατούν το ράσο σου κι έξι το γυαλελέ σου και δέκα σε παρακαλούν αφέντη καβαλάρη Κι απάνω στην καβάλα σου πύργος μαλαματένιοςΣ’ αυτό το σπίτι που΄ρθαμε πέτρα να μη ραγίσειΚι ο νοικοκύρης του σπιτιού χίλια χρόνια να ζήσειΕίπαμ’ και μείς κια πού’παμεΚαι ο Θιός καλώς τα κάνειΗ Παναγιά κι Αη Βασίλης να σας πολυχρονάειΦέρε πανέρια κάστανα πανέρια λεφτοκάρυαΦέρε και το γλυκό κρασί να πιούν τα παλληκάρια

Και του χρόνου

10. Λόπα ΖούρουΤραγουδά η Χαριλιά Παραθυρά 64 ετών, Μόρια

To έθιμο της κούνιας

Στην Ουτζά στην Παναγιούδα κάναν Οι κοπέλλες κούνια και παντρεύαν τον Νικόλα Και του δίναν τν’ αχελώνα.Η αχελώνα δεν τον θέλει τώρα πέφτει και πεθαίνειΤι λιμπίζεις από μένα τα ποδάρια μ’ τα σκασμένα,Το λαιμό μ’ τον ζαργκλιασμένο ή το νύχι μ’ του τριμμένο

11.Όλγα Κλωμιδιώτη Β1 Γυμνασίου ΜανταμάδουΤραγούδι: Όλγα Κλωμιδιώτη, 83 ετών, 1997, Άργενος

Άγιε μου Γιώργη αφέντη μουΚι αφέντη καβαλάρηΑρματωμένο με σπαθίΚαι με χρυσό κοντάριΆγιος είσαι στη μορφήΚι άγιος στη θεότηΠαρακαλώ βοήθησεΌλους τους στρατιώτηΑπό το άγριο θεριό Και δράκοντα μεγάλοΠου έτρωγε έναν άνθρωπο Κάθε πρωϊ και άλλοΤα μπουλετιά ερίξανεΤίνος θέλουν να τύχουν Και τύχανε τα μπουλετιά Εις την βασιλοπούλα Όπου την είχε η μάνα της Μια και ακριβούλαΟ βασιλιάς σαν τ’ άκουσε Πολύ του κακοφάνη«Το βιός μου όλο πάρτε τοκι’ αφήστε το παιδί μου»λαός σηκώθει αρίθμητος στο βασιλιά πηγαίνειγια δώσ’ μας το παιδάκι σουή παίρνουμε εσένα«Πάρτε το και στολίστε το»

και κάνετε το νύφηκαι δώστε το στο δράκοντανα το γλυκομασήσει»Στο χείλος μες του πηγαδιού Δέσαν την αλυσίδα Και δέσανε την όμορφη Κι’ άτυχη κορασίδαΟ άη Γιώργης σαν το άκουσε Απ’ την Καππαδοκία Το γρίβα του καβάλησεΚαι στο πηγάδ’ πηγαίνει‘Φύγε –Φύγε αφέντη μουΜήπως φάει και σέναΑυτό το άγριο θεριόΌπου θα φάει και μένα’Σήκω-σήκω αφέντη μουΚαι το νερό αφρίζειΚι ο δράκοντας τα δόντια τουΓι μένα τ’ακονίζειΟ άη Γιώργης πετάχτηκεΣαν παραλογισμένοςΚαι το κοντάρι άρπαξεΣαν πούταν μαθημένοςΜια κονταριά του έδωσεΤην πήρε μές το στόμαΚαι κατ’ ευθύς το ξάπλωσεΠάνω στης γής το χώμαΣύρε κόρη μ’ και πήγαινεΚαι σύρε στους γονείς σουΚαι πές τους ποιος την έσωσεΣήμερα την ζωή σουΟ άη Γιωργής την έσωσε Απ’ την ΚαππαδοκίαΘέλεις να κάνεις χάρισμα Κάνε μια εκκλησίαΚαι βάλε και ζωγράφισεΧριστό και ΠαναγίαΚαι στην δεξιά της την πλευρά Βάλ’ έναν καβαλάρηΑρματωμένο με σπαθίΚαι με χρυσό κοντάριΧαίρε σε βασιλέα μουΧαίρε και το παιδί σουΧαίρε και την κορόνα σουΠου’ χεις στην κεφαλή σου

Θρήνος της Παναγίας

Η Παναγιά καθότανε κι έκανε το σταυρό τηςΒλέπει τον ουρανό θολό και τα’ άστρα ματωμέναΚαι το φεγγάρι το θαμπό στο αίμα βουτηγμένοΚαι πέρνει πέρνει το στρατή στρατή,στρατή το μονοπάτιΏρα καλή σου Ατσίγγανε, εσύ και η γενιά σου, Εσύ και η γυναίκα σου και όλη η φαμελιά σου

Και τι ‘ναι αυτά που πολεμάς και τι ‘ναι αυτά που κάνειςΕβραίοι μου παρήγγειλαν καρφιά για να τους κάνωΚείνοι μου τα ‘παν τέσσερα μα ‘ γώ τα κάνω πέντεΤα δυο στα δυό του γόνατα, τα δυο στα δυο του χέριαΚαι τα’ άλλο το φαρμακερό να μπεί μες την καρδιά τουΝα τρέξει αίμα και χολή να λιγωθεί η καρδιά τουΗ Παναγιά σαν τα’ άκουσε έπεσε και λιγώθηΣτάμνες νερό την περεχούν ως που να συνεφέρειΚαι απάνω που συνέφερε τούτα τα λόγια λέει:«Ατσίγγανε κατσίβελε, Θεού καταραμένε ποτέ στη τραχιλίτσα σου πουκάμισο μη βάλειςποτέ στο ψωμοσάνιδο ψωμί μην αποτάξεις»Και παίρνει το στρατί στρατί, στρατί το μονοπάτιΚαι το στρατί την έβγαλε μπρός του Πιλά την πόρταΆνοιξε πόρτα του Πιλά και πόρτα του ΠιλάτουΚαι η πόρτα από το φόβο της ανοίγει μοναχή τηςΒλέπει δεξιά, βλέπει ζερβά βλέπει τον άγιο ΓιάννηΏ Άγιε Γιάννη Πρόδρομε και βαπτιστή του γιού μουΜην είδες το παιδάκι μου το πολυαγαπημένο;Βλέπεις εκείνο το βουνό το βαριαραχνιασμένοΕκεί ‘χουν το παιδάκι σου το πολυαγαπημένοΓια δες τηνε τη Δέσποινα το γυιό της δε γνωρίζειΠου’ χε τις κούνιες αργυρές φασκιές μαλαματένιεςΌπου το ενανάριζαν οι δώδεκα παρθένεςΖητά μαχαίρι να σφαγεί, φωτιά να πάει να πέσει Ζητά τα’ αργυροψάλιδο να κόψει τα βυζιά τηςΣύρε μάνα’μ και πήγαινε και διάφορο δεν έχειςΚαι το Σαββατοκύριακο τότε να μ’ απαντέχειςΒάλε νερό στο μαστραπά κι αφράτο παξιμάδιΝα το βρουν μάνες για παιδιά και τα παιδιά για μάνεςΚαι το βρουν κι οι καλόπαντρες για τους καλούς τους άντρες

Νανούρισμα

Έλα ύπνε και πάρε το Κι άμε το στους μπαξέδεςΚαι γέμισε τους κόρφους τουΡόδα και μενεξέδεςΜεγάλο σαν ψηλό δεντρίΊσιο σαν κυππαρίσιΝα κλίνουνε οι κλώνοι του Σ’ Ανατολή και Δύση

************************************************12.Eργασία της Μίνας Κατσιάνου τάξη Γ1 του γυμνασίου Παμφίλων 1997

Οι μουσικοί των Παμφίλων

Γεώργιος Βαγιάννης: (Κωνσταντίνος Πετράς)

Ασχολιόταν με τα αγροτικά και τη μουσική. Γεννήθηκε στα Πάμφιλα το 1887. Είχε τρία παιδιά, τον δάσκαλο Βασίλη, που κατοικούσε στη Θερμή, τον Παναγιώτη που κατοικούσε στα Μιστεγνά, και τον Στρατή που κατοικούσε στα Πάμφιλλα. Τώρα έχουν πεθάνει και τα τρία παιδιά του. Ο Γιώργος Βαγιάνης έπαιζε μπάσσο.

Δημήτριος Αλεξίδης: (Bασιλική Νοικοκυρέλη)Γεννήθηκε στα Πάμφιλλα. Ο Αλεξίδης έπαιζε το κλαρίνο και ήταν πολύ λεπτός και καλός άνθρωπος. Αγαπούσε την εκκλησία και τη μουσική. Κάποιος που θα τον έβλεπε για πρώτη φορά θα έλεγε ότι ήταν μορφωμένος. Πήρε μέρος στα βαλκάνια και βγήκε τρίτος. Ασχολήθηκε με τα αγροτικά και τη μουσική. Είχε δυο γιούς τον Στρατή και τον Γιώργο. Πέθανε το 1973 σε ηλικία 87 χρόνων.

Μανώλης Χατζέλλης: (Πηνελόπη Χατζέλη)Έπαιζε το βιολί σε ηλικία περίπου 30 χρόνων.

Παναγιώτης Χατζέλης:Kατάγεται από τα Πάμφιλα και είναι συγγενής με τον Μανώλη και Χριστόφορο Χατζέλη. Πέθαναν περίπου στα 70 τους χρόνια.

*********************************************

13.Στρατούλα Καρούλη, Στρατούλα Καλογιάννη, Γαβριέλλα Μαυραπίδου, Λ1 Λυκείου Μανταμάδου

Παραμύθι της κούνιας

Μια φορά κι έναν καιρό ήταν ένα παλικάρι Που το λέγαν Κωνσταντίνο. Την ημέρα αυτή πήγε στις κούνιες και κούνισε μια κοπέλλα που την έλεγαν Μαρία. Και καθώς την κουνούσε της είπε:

Απ’ όλα τα’ άνθη του μπαξέ μ’ αρέσουνε τα ίαΚι απ’ όλα τα ονόματα μ’ αρέσει η Μαρία

Και εκείνη απαντά:Aπ’ όλα τα’ άνθη του μπαξέ μ’ αρέσει πρώτα ο κρίνος Κι απ’ όλα τα ονόματα μ’ αρέσει ο Κωνσταντίνος

Νανούρισμα

Έλα ύπνε και πάρε το Και πάνε το στους μπαξέδεςΚαι γέμισε τις τσέπες του Ρόδα και μενεξέδες

Τα ρόδα να ΄ναι της μαμάς Τα άνθη του μπαμπά τουΓαρύφαλλα τριαντάφυλλαΝα’ ναι του αδελφού του

Ο ύπνος θρέφει τα παιδιάΚι η υγειά τα μεγαλώνειΚι η Παναγιά η Δέσποινα Τα καλοξημερώνει

Κοιμήσου χαϊδεμένο μουΚι η μοίρα σου δουλεύειΚαι το καλό σου ριζικό να κουβαλεί να φέρνει

Τραγούδι του γάμου

Έλα Χριστέ και Παναγιά και Δέσποινα ΜαρίαΚαι Μιχαήλ Αρχάγγελε να δώσεις ευλογίαΩς το πρωϊ θα τραγουδώ κουμπάρο, νύφη και γαμπρό

Φλουρί θα ρίξω στο τσαρσί να πέσει να αηδονίσειΓια να ακουστεί ο γάμος σας σ’ Ανατολή και ΔύσηΝα ζήτε να γεράσετε δισέγγονα να πιάσετε

Δυο πουλάκια κάθονται εις τα παράθυρα σαςΚαι λένε καλορίζικα να ΄ναι τα στέφανα σαςΑγιοταφίτικο νερό θα ράνω νύφη και γαμπρό

Γαμπρός μας είναι άξιος καράβι ν’ αρματώσειΚαι τα καραβοσάνιδα να τα μαλαματώσειΓαμπρός δεν είναι μάνας γιός μον’ είναι λεμονιάς ανθόςΤριαντάφυλλα μαδήσετε νύφη γαμπρό στολίσετε

Γαμπρός μας είναι ήλιος κι η νύφη μας σελήνηΚαι ο κουμπάρος ξακουστός σ’ όλη τη ΜυτιλήνηΆξιος άξιος ο κουμπάρος τιμημένος είν’ ο γάμος

Χρυσή καρέκλα έπλεξα με χόρτο της ΕυρώπηςΓια να καθήσει η πεθερά που έδωσε το γιό τηςΩς που να στέκουν τα βουνά να ζούνε τα συμπεθεριάΩς που να στέκουν οι ελιές να ζούν της νύφης οι γενιές

Χρυσή καρέκλα έμπλεξα με χόρτο του ΜαρόκουΓια να καθήσει ο πεθερός που έδωσε το γιό τουΩς που να στέκουν τα βουνά να ζούνε τα συμπεθεριά

Νυφούλα μου να χαίρεσαι τα δέκα δάχτυλα σουΠου ΄κατσες και τα κέντησες τα όμορφα προικιά σουΤριαντάφυλλα τριαντάφυλλα της νύφης μας τα μάγουλα

Η νύφη μας είν’ όμορφη σαν τη γλυκειά κοπέλαΈχει κι ένα παράπονο που φεύγει απ’ τη μητέραΑμύγδαλο ετσάκισα νύφη γαμπρό ζωγράφισα

Στολίσαμε τη νύφη μας τη βάλαμε στην τράναΤη βάλαμε στον καναπέ να καμαρώσ’ η μάναΝύφη μ’ στολισμένη σ’ είδα να ξερες χαρά που πήρα

Σήκω νύφη μ’ και φίλησε της μάνας σου το χέριΣήμερα στεφανώνεσαι και κάνεις άλλο ταίριΩ νυφούλα μ’ να γεράσεις και τρισέγγονα να πιάσεις

Ψηλό δεντρί σου φέραμε νύφη μου στην αυλή σουΝα το ποτίζεις ζάχαρη να το ‘χεις στη ζωή σου

Τριαντάφυλλα μαδήσετε νύφη γαμπρό στολίσετε

14.Μάκης Παυλέλλης, Μόρια Ασημάκης Παυλέλλης

Στην Ουτζά στη Παναγιούδα

Στην Ουτζά στην Παναγιούδα Κάναν οι κοπέλλες κούνιαΚαι παντρεύαν τον ΝικόλαΚαι του δίναν μια γυναίκαΠου τρωγε για πέντε δέκα

Στα παληά τα χρόνια οι γυναίκες καθότανε πάνω Σε σανίδες και κουνούσαν την κούνιαΚαι τραγουδούσαν τραγούδια της εποχής εκείνης

Μυρσίνη Κασερούδη, Θερμή, Συλλογή:Xαρά Κασερούδη (κόρη)

Το έθιμο της κούνιας

Πριν από μερικά χρόνια στις ημέρες του Πάσχα τα κορίτσια και τα αγόρια του κάθε χωριού γιόρταζαν ένα έθιμο το οποίο είχε δημιουργηθεί από πολύ παληά Γιατί τότε δεν είχανε να πάνε έξω να διασκεδάσουν και διασκέδαζαν έτσι με το έθιμο της κούνιας το οποίο γινότανε σε όλη την Ελλάδα. Το πώς γινότανε:Mαζεύονταν πολλά κορίτσια κι αγόρια σε κάθε γειτονιά και έφτιαχναν κούνιες. Η κάθε γειτονιά είχε τις δικές της κούνιες. Οι κουνιες γινότανε σε μεγάλα και ψηλά δέντρα όπως της καρυδιάς και φτιαχνόταν από σχοινοί και ένα μεγάλο σανίδι, τις έφτιαχναν έτσι για να είναι γερές και να αντέχουν. Ανέβαινε πάνω στην κούνια η κοπέλα και από κάτω το αγόρι κουνούσε και από τις δυο άκρες της κούνιας κάθονταν άλλα δυο κορίτσια για να στέκεται ίσια. Και έτσι τα κορίτσια και τα αγόρια διασκέδαζαν μ’ αυτόν τον τρόπο. Αλλά τώρα με τα χρόνια το έχουν σταματήσει γιατί όλοι σχεδόν βρίσκουν άλλο τρόπο διασκέδασης. Κατά τη δική μου γνώμη το έθιμο αυτό δεν έπρεπε να είχε σταματήσει. Αλλά και με το πέρασμα του χρόνου πολλά άλλα έθιμα ακόμα θα σβηστούν. Όμως εμείς πρέπει να κάνουμε τα αδύνατα δυνατά για να μη σβηστούν γιατί υπάρχουν απ’ τα χρόνια των προγόνων μας.

Η Ξανθούλα –Τραγούδι της κούνιας

Τη είδα την Ξανθούλα την είδα ψες αργάΠου μπήκε στη βαρκούλα Να πάει στη ξενιτιά

Εφούσκωνε τα’ αγέρι Λευκότατα πανιά Ωσάν το περιστέριΠ’ απλώνει τα φτερά

Εστέκονταν οι φίλοι Με λύπη με χαράΚαι αυτή με το μαντήλι Τους αποχαιρετά

15. Ζίνα Αφαλωνιάτη Γ1 Γυμνασίου Παμφίλων 1997

Ιωάννα Δεληγιάννη 72, Μιστεγνά.

Oι 40 Δράκοι

Μια φορά, ήταν δυο αδέρφια, ο ένας πλούσιος και ο άλλος φτωχός.Του φτωχού η γυναίκα πήγαινε κάθε πρωί παραδουλεύτρα στου πλούσιου το σπίτι, όπου έπλενε και ζύμωνε. Όταν τέλειωνε το ζύμωμα έφευγε με άπλυτα τα χέρια, πήγαινε στο σπίτι και τα ξέβγαζε μέσα σε μια κούπα με νερό και γινόταν χυλός τον οποίο τον τάιζε στα παιδιά της. Τα παιδιά του φτωχού ήταν παχουλά και ροδοκόκκινα. Μια μέρα ο πλούσιος πήγε στου φτωχού το σπίτι για επίσκεψη και είδε τα παιδιά που ήταν παχουλά και ροδοκόκκινα και ρωτάει τη νύφη του: “Tι τα ταϊζεις τα παιδιά και είναι τόσο παχουλά και ροδοκόκκινα;» Και ‘κείνη του απαντάει: «Δεν έχω να τα ταϊσω καλά φαγητά αλλά όταν έρχομαι σπίτι σου και ζυμώνω φεύγω με άπλυτα χέρια και έρχομαι εδώ και φτιάχνω χυλό και δίνω στα παιδιά μου».Την άλλη μέρα όταν πήγε στο σπίτι του πλούσιου, της απαγόρεψε να φύγει με άπλυτα χέρια και όταν γύρισε δεν είχε φαϊ να δώσει στα παιδιά της και λέει του άντρα της: «Άντρα μου τα παιδιά δεν έχουν να φάνε». Και κείνος της απαντάει: «Φέρε μου ένα τσουβάλι να βγώ στο δάσος μήπως βρώ τίποτα». Δρόμο έπαιρνε, δρόμο άφηνε, ώσπου έφτασε σ’ ένα βουνό απ’ όπου από πολύ μακριά μέσα σε μια σπηλιά έβγαιναν άντρες οι οποίοι ήταν οι 40 Δράκοι. Τους μέτρησε και ήταν 40. Όταν τους μέτρησε και έβλεπε ότι έφευγαν μέσα στα βουνά, από περιέργεια κατέβηκε από το δέντρο απ’ όπου είχε ανέβει, μπήκε στη σπηλιά και είδε ότι υπήρχαν 40 δωμάτια. Τις άνοιγε και έβλεπε κρεμασμένα κρέατα στα τσιγκέλια. Όταν είδε τα κρέατα και πήγε να ανοίξει άλλη πόρτα και βλέπει ότι το δωμάτιο ήταν γεμάτο φλουριά. Πήρε το τσουβάλι το γέμισε, το πήρε στον ώμο του και έφυγε για το σπίτι του. Όταν πήγε λέει στη γυναίκα του: «Γυναίκα είμαστε πλούσιοι, βρήκα την τύχη μου». Όταν τα είδε η γυναίκα του τα έχασε και άρχισαν να λένε τι θα κάνουν τα χρήματα. Χτίσανε ένα σπίτι το οποίο ήταν καλύτερο από του αδερφού του, όπου ζούσαν πιο πλούσια κι απ’ αυτόν. Η γυναίκα του δεν ξαναπήγε να δουλέψει στου πλούσιου το σπίτι και ο αδερφός του τον επισκέφθηκε και τον ρωτάει: «Πώς από φτωχός έγινες πλούσιος;» Και εκείνος του απαντάει: «Μια μέρα απελπισμένος, πήγα στο βουνό και από μακριά είδα να βγαίνουν από μια σπηλιά 40 παλληκάρια. Ανέβηκα πάνω σ’ ένα δέντρο για να μη με δούνε και τους μέτρησα έναν-έναν. Και ήταν 40. Άμα απομακρύνθηκαν μπήκα στη σπηλιά και έψαχνα. Άνοιξα τυχαία μια κάμαρα και ήταν γεμάτη φλουριά.Πήρα το τσουβάλι που είχα το γέμισα και ήρθα». Ο αδερφός του, του λέει: «Θα με δείξεις το δρόμο να πάω και ‘γώ;».Ναι του λέει γιατί όχι; Πήγανε λοιπόν στο δάσος είδανε τη σπηλιά και του είπε να τους μετρήσεις και εάν δεν είναι 40να μη μπεις μέσα. Αυτός έκανε λάθος αντί για 40 είπε 39. Εν τω μεταξύ οι δράκοι το αντιλήφθηκαν ότι έλειπαν φλουριά και έμεινε κάποιος να φυλάει. Μόλις μπήκε ο πλούσιος, ο δράκος τον άρπαξε, τον έσφαξε και τον κρέμασε στο τσιγκέλι. Περιμένανε οι συγγενείς του να γυρίσει αλλά εκείνος ούτε που εμφανίστηκε. Πηγαίνει η γυναίκα του στο σπίτι της νύφης και άρχισαν να ανησυχούν. Ο αδερφός λέει θα πάω να τον βρώ. Πηγαίνει το πρωί ανοίγει τις κάμαρες και βλέπει τον αδερφό του κομματιασμένο, τον παίρνει, τον βάζει στο τσουβάλι και φεύγει. Όταν τον πήγε σπίτι όλοι άρχισαν να κλαίνε. Ξαφνικά λέει ο αδερφός του ότι θα πάμε σ’ ένα ράφτη να τον ράψει για να τον θάψουμε. Οι Δράκοι όταν γύρισαν είδαν τα αίματα και τα

ακολούθησαν ώσπου βγήκαν στο σπίτι του. Ο ένας Δράκος είχε μια τρύπα στο παπούτσι του και ρωτούσε αν έχει κανέναν παπουτσή. Πηγαίνει στον παπουτσή να του ράψει τα παπούτσια του και τον ρωτάει μπορείς; Φυσικά του λέει :Xτές έραψα έναν πεθαμένο. Μετά τον ρωτάει αν έχει κανένα μαραγκό. Πηγαίνει στο μαραγκό και του λέει: «Θέλω 40 μπαούλα» Οι δράκοι ρωτήσανε τον φτωχό αν μπορούν να τα τοποθετήσουν στο σπίτι του. Και ‘κείνος τους απάντησε θετικά. Τα παιδιά του όταν παίζανε ακούσανε φωνές και ο φτωχός τα κατάλαβε. Το βράδυ παίρνει ένα φορτηγό, βάζει μέσα τα μπαούλα τα ‘ ριξε στη θάλασσα και τους έπνιξε. Και ζήσαν αυτοί καλά και ‘ μεις καλύτερα.

Νανουρίσματα

Kοιμήσου και παρήγγειλα στην πόλη τα προικιά σουΣτη Βενετιά τα ρούχα σου και τα διαμαντικά σου

Κοιμήσου χαϊδεμένο μου και γώ σε νανουρίζωΚαι γώ την κούνια σου κουνώ και σε γλυκοκοιμίζωΚοιμήσου βγαίνει Αυγερινός κι η Πούλια τρεμοσβήνειΚαι η καλή μανούλα σου νανούρισμα σ’ αφήνει

Έλα ύπνε και πάρε το και πάνε το στους μπαξέδεςΚαι γέμισ’ τα αγκαλάκια του ρόδα και μενεξέδες

16. Μαρία Σπανού, ΜυστεγνάΚλεονίκη Βουλέλλη 68 ετών, Πύργοι Θερμής

Η πονόψυχη ΕλενίτσαΗ Ελενίτσα το πρωί πάντοτε βγαίνει μοναχή και ελεείΚαι ελεεί, κάθε φτωχό κάθε φτωχήΚαι η μαμά της τη ρωτά που τριγυρνάς πρωί-πρωί;

«Νανουρίσματα»Νανά του σπάρτου γέννημα Του σπάρτου γεννημένοΜ’ ένα πανέρι λούλουδα Το έχω πουλημένο

Έλα ύπνε και πάρε το Πάνε το στα λουλούδιαΓέμισε το κορφέλι του τριαντάφυλλα και ρόδα

Η γήλιους θρέφει τα μουρά Η γήλιους τα χουρτάρια

Κι η Παναγιά και οΧριστός Θρεύγει τα κουπελλάρια

Κοιμήσου χαϊδεμένο μου Κι η μοίρα σου δουλεύειΚαι το καλό σου ριζικό σε κουβαλά και φέρνει(έχει ο θεός μου λέγει)

Αχ μουρή άχ μουρή Το βρακέλι τ’ κατουρείΤαχτιρ τι, ταχτιρ τίΤο μικρό μου το γαβρί

Ο ύπνος θρέφει το παιδί Κι ο ήλιος τα χορτάριαΚι η Παναγιά η ΔέσποιναΘρέφει τα παλληκάρια

Ώ Παναγιά μου Δέσποινα Και του Χριστού ΜητέραΦύλαγε το παιδάκι μου τη νύχτα και τη μέρα

Γυιέ γυιέ μου κανακάρηΠοια είν’ αυτή που θα σε πάρειΠοια κυρά και ποια Μαντόνα Θα σου πλένει τα σεντόνια

Κοιμάται το μουρέλι μουΚαι ΄γώ το νανουρίζωΚι εγώ την κούνια του κουνώΓια να τα’ αποκοιμήσω

Κοιμάτ’ ο ήλιος στα βουνά κοιμάται και στα δάσηκοιμάται και ο γιόκας μου τον ύπνο να χορτάσει

Νανί μου λέγει μάνα σουΝανί και ο μπαμπάς σου

Κοιμήσου χαϊδεμένο μου Και ‘γώ σε νανουρίζωκι εγώ την κούνια σου κουνώκαι σε γλυκοκοιμίζω

Τραγούδι από τις κούνιες της Λαμπρής

Κούνια –κούνια το Βαγιό

Τρώνε ψάρια και κουλιόΤσι την άλλη ΤσιργιακήΤου μαμά και του τσιτσί

Ποια είν’ εκείνη που κατεβαίνειΣτα ολόασπρα ντυμένη άχ το βουνό βαστά στο χέρι της άσπρο καλάθι, λουλούδια μάζευεαπ΄το βουνόκαι για σημάδι του Έρωτα της άνθη μου πρόσφερε να μυριστώΠάνει Μαρούκα μ’ στο νερόΚαι ‘γω στη βρύση καρτερώΘα σε τσακίσω το σταμνίΝα πας στη μάνα σ’ αδειανή

Θα σε ρωτήσει η μάνα σου κόρη μ’Που είναι η στάμνα σουΜάνα που παραπάτησα και το σταμνί μου τσάκισα

Δεν είναι παραπάτημα Μον’ της αγάπης τσάκισμα

Τοπικό

Θερμή μου όμορφο χωριόΚι ωραία εξοχή μουΠως θα σ’ αφήσω να διαβώΠου σε πονεί η ψυχή μου;

Πως θα ξεχάσω ΜαχαιράΚι ωραία ΠετραλώνιαΚι αυτή την κακοπετριά Με τα ψηλά κοτρώνια;

Τα Σιβιανά καλό χωριό Πού’χει αέρα καθαρόΤο κυπαρίσσι ΚαβακλίΠούχει τ’ αθάνατο νερό

Γειά σου Θερμή μου γειά σουΜε τα θερμά λουτρά σου

Προσευχή στους 40 Αγίους

Σταυρέ και Σταυρωμένε μουΚι ολόχρυσε Σταυρέ μουΠιστεύω στ’ Άγια πάθη σουΚαι στ΄Άγιο ΜοναστήριΠιστεύω πως θα κατεβείς Μέρα στην οικουμένηΜε Χερουβείμ με Σεραφείμ Με δώδεκα ΑποστόλουςΝα σώσεις ζώντες και νεκρούςΑμαρτωλούς δικαίουςΚαι μένα την αμαρτωλήΘε μου συγχώρεσε με

***

17. Κώστας Βλάμης 88 ετών, Ανεμώτια

Ένα ανέκδοτο ποίημα της κατοχής της Λέσβου του 1912

Ανέβα πάνω στο βουνό Απάνω στον ΚλαπάδοΝα δεις κορμιά που κοίτωνται Των παλιοτουρκαλάδων

Ώ λυγερόν και κοπτερόν σπαθί μουΚαι συ ντουφέκι φλογερόν πουλί μουΕσείς τον Τούρκον σφάξατετον τύραννον σπαράξατενα ζήσει το σπαθί μουνα αναστηθεί η Πατρίς μου

Το μπάμ το μπούμ το γλι γλί γλίΑρχίζει να βροντοφωνείΝα ζήσει το σπαθί μουΝα αναστηθεί η πατρίς μου

Tραγούδι του Κλήδωνα

Ανοίξετε τον Κλήδωνα Στ’ Αγιού Γιαννιού τη χάρηΚι’ όποιος ‘ναι καλορίζικοςΤώρα θε να προβάλλει

Εσύ ΄σαι τα’ ουρανού κλειδίΤου κάτου κόσμου βούλαΝα σε χαρεί η μάνα σου Που σ΄έχει μοναχούλα

Στου τσεμπεριού σου τα κλαδιάΝα’ μουν πουλί να’ χα φωλιάΣτου τσεμπεριού σου τ’ άρμενοΝα ‘μουν πουλί πετάμενο

Ως τ’ άστρα ΄ναι στον ουρανόΈνα μικρό σου μοιάζειΠου βγαίνει τη γλυκειάν αυγήΚι’ όλα τα σκοτεινιάζει

Το γιασεμί στην πόρτα σουΤο κλήμα στην αυλή σουΧίλια βενετικά φλουριά αγγίζει το κορμί σου

Να ΄ξερες πόσο σ’ αγαπώ Ήθελες το θαυμάζειςΚι αυτή τη γνώμη που κρατάςΉθελες την αλλάζεις

Κυπαρισσάκι καίγεται κι η ρίζα του μυρίζειαυτό το γειτονόπουλοπολύ μας τριγυρίζει

Ένα καϊκι έρχεταιΜε τ’ άσπρο το πανάκιΚι από τα μούτρα φαίνεσαιΠως είσαι πουτανάκι

Άσπρο γαρύφαλλο βαστώ και θέλω να το βάψωκι αν επιτύχω στη βαφή πολλές καρδιές θα κάψω

Μελαχροινό μου πρόσωποΜη βάζεις κοκκινάδιΑποθαμένοι και νεκροίΣηκώνονται απ’ τον Άδη

Στο μεγάλο σου τα’ αδέρφιΠές το νέτα καθαρά

Πως το λογο τους κρατάνε όσοι έχουνε καρδιά

τα μαλλιά σου χτένισε ταάφησε τα μακριάέχεις ώρα όσπου να ‘ρθωμη χαλάσεις τη βραδιά

Θα σε δω με το φεγγάριΚαι με τον ΑυγερινόΣε θυμάμαι όλο το βράδυ Δεν μπορώ να κοιμηθώ

Η ματιά σου φέρνει ζάληΤο κορμί σου ευωδιάΤο περπάτημα σου Καίτη Όλο χάρη κι΄ομορφιάΘα ‘ρθω κάποτε κοντά σου Για να πιώ γλυκό νερόΔεν θ’ αργήσω ν’ ακουμπήσωΤον ωραίο σου λαιμό

Η ματιά σου φέρνει ζάληΤο κορμί σου ευωδιάΤο περπάτημα σου ΝτότηΌλο χάρη κι’ ομορφιά

Στον πατέρα σου θα έρθωΝα του πώ το μυστικόΜη σε νοιάζει αγαπούλα Δεν θα είναι πιά κρυφό

Η ματιά σου φέρνει ζάληΤο κορμί σου ευωδιάΤο περπάτημα σου Μαίρη Όλο χάρη κι ομορφιά

Ξέρω μια παληοβεντούζαΜε τα σύνεργα της ούλαΈχει μούρη λαστιχένιαΚι από κάτω έχει γένιαΚι’ από κάτω από τα γένιαΔυο κουμπιά μαλαματένια

18. Καίτη Πεντογένη 58 ετών Πύργοι Θερμής

Καντάδες

Άσε απόψε Καίτη, τα παράθυρα μισάνοιχταΘα ‘ ρθω γώ να σε ξυπνήσω πρίν απ’ τα μεσάνυχταΔε θ’ αγγίξω το κορμί σου ούτε το παραμικρόΝα το ξέρεις θα σε κάνω ταίρι μου πολύ ακριβό

Τους γειτόνους μη φοβάσαι Κόρη μου θαλασσινήΤων στηθιών σου οι καμπύλεςΚλείνουν στόματα φωνή

Στον πατέρα και τη μάνα Μητο πεις πριν την αυγήΠροτού περιστέρια κάτσουνΣτη μεγάλη σου αυλή

19. Το καταλόγι της ΠαναγίαςΔια στόματος Γαρουφαλλιάς Μακρέλου, Θερμή

Σήμερα μαύρος ουρανός, σήμερα μαύρη μέραΣήμερα όλοι θλίβονται και τα βουνά λυπούνταιΣήμερα βάλανε βουλή οι άνομοι Εβραίοι Να θανατώσουν το Χριστό οι τρισκαταραμένοιΗ Παναγιά καθότανε στο σπήλαιο μαντρισμένηΑκούει βροντές και αστραπές, βγαίνει στο παραθύριΒλέπει τον ουρανό θολό και τα’ άστρα βουρκωμέναΚαι το φεγγάρι το λαμπρό στο αίμα βουτηγμένοΒλέπει το Γιάννη κι έρχεται κλαμένος και δαρμένοςΒαστούσε στο ένα χέρι του μαντήλι ματωμένοΒαστούσε και στο άλλο του μαλλιά απ’ την κεφαλή του«Τι έχεις Γιάννη κι έρχεσαι κλαμμένος και δαρμένος

ο δάσκαλος σου σ’έδειρε για το χαρτί σου ‘χάσες;»Άς μ’ έδερνε ο δάσκαλος, ας χάνω το χαρτί μου Δεν έχω στόμα να στο πώ γλώσσα να σου μιλήσωΔεν έχω σίδερο καρδιά να σου τ’ ομολογήσω»Πές μου το Γιάννη πές μου το πές μου και μη φοβάσαι;«Το Δάσκαλο μου πιάσανε οι άνομοι ΕβραίοιΣαν κλέφτη τον επιάσανε και σαν φονιά τον πάνεΚαι βάλανε στα χέρια του κοντάρια αλυσίδαΚαι ράψαν τα ματέλλια του μ’ εφτά κάτια και βάλανεΣτην πλάτη του μύλου το μπρισίμι. Η Παναγιά σαν τ’ άκουσε έπεσε και λιγώθη. Σταμνιά νερό την περεχούν ώσπου να συνεφέρειΚαι πάνω που συνέφερε τον άγιο λόγο λέει: «Όσοι αγαπάτε το Χριστό κι όσοι τον προσκυνάτε όλοι ν’ ακολουθήσετε να πάμε να τον βρούμε. Ας έλθει η Μάρθα κι η Μαριάμ και του Λαζάρου η μάνα, και του Προδρόμου η αδελφή, να πάμε όλες αντάμα. Πέντε χιλιάδες πάνε μπρός και τέσσερις πιο πίσω. Παίρνουν τη στράτα το στρατί, το μονοπάτι και το στρατί τους έβγαλε μπρός του χαρτσιά την πόρτα. Βρίσκουν χαρτσιά με τα παιδιά, χαρτσιά με τη γυναίκα.Ώρα καλή σου μάστορα και τι ‘ναι αυτά που φτιάχνεις. Οι Οβριοί μου είπανε καρφιά για να τους φτιάξω. Κείνοι μου τά ‘παν τέσσερα μα ‘γω τα κάνω πέντε. Για πές μου πές μου μάστορη και που θε να τα βάλουν. Υα δυο στα δυο του γόνατα τα δυο στα δυο του χέρια, το τρίτο το φαρμακερό θα μπεί μες τα τζιγέρια, να τρέξει αίμα και νερό να λιγωθεί η ψυχή του. Η Παναγιά σαν τ΄ άκουσε έπεσε και λιγώθη σταμνιά νερό την περεχούν τρία κανάτια μόσχο. Κι απάνω που συνέφερε τούτο το λόγο λέει. Ανάθεμα σ’ Ατσίγγανε, εσύ και τα παιδιά σου, σαν του Σαββάτου τον καπνό να ΄ναι η φορεσιά σου. Όπου κι αν πάς κι όπου σταθείς, ποτέ αχλιά μην κάψεις ποτέ στο ψωμοσάνιδο ψωμί μην αποτάξεις. Παίρνει τη στράτα το στρατί, στρατί το μονοπάτι και το στρατί τον έβγαλε μπρός του ληστή την πόρτα, βρίσκει τις πόρτες σφαλιστές και τα κλειδιά παρμένα και τα μικρά παράθυρα σφιχτά μανταλωμένα. «Άνοιξε πόρτα του ληστή και πόρτα του Πιλάτου κι η πόρτα από το φόβο της άνοιξε μοναχή της. Θωρεί δεξιά, θωρεί ζερβά, κανέναν δεν γνωρίζει, θωρεί και δεξιότερα βλέπει τον Άγιο Γιάννη. «Άγιε μου Γιάννη Πρόδρομε και βαπτιστή του γιού μου. Πού ναι εμέ ο γιόκας μου και σε διδάσκαλος σου». Για δες τηνε την Παναγιά, το γιό της δεν γνωρίζει. Συ γέννησες κι ανάθρεψες και δεν τον εγνωρίζεις και γώ που τον εβάπτισα πώς να τονε γνωρίσω; Βλέπεις εκείνο το γυμνό και τον αλιμανάρη (ανεμαλιάρη)όπου φορεί στην κεφαλή αγκάθινο στεφάνι, όπου φορεί στη μέση του ζωνάρι και βατάρι, όπου φορεί πουκάμισο στο αίμα βουτηγμένο. Αυτός είναι ο γιόκας σου και εμέ ο δάσκαλος μου. Η Παναγιά σαν τ’ άκουσε έπεσε και λιγώθη, σταμνί νερό την περεχούν τρία κανάτια μόσχο, τέσσερα το ροδόσταμα, ώσπου να συνεφέρει. Και πάνω που συνέφερε τούτο τον Άγιο λόγο λέει: Που σου ‘χα κούνιες αργυρές φασκιές μαλαματένιες όπου σε νανουρίζανε οι δώδεκα Παρθένες, που σου ‘ χα χρυσοστέφανο, σου βάλανε αγκάθι, που σού ΄χα ασημοβότανο σου βάλανε βατάρι. Πού ναι γκρεμός να γκρεμιστώ, φωτιά να πα να πέσω. Πού ‘ναι πηγάδι να πνιγώ για το μονογενή μου. Μάνα μ’ εσύ σαν κρεμνιστείς, κρεμνιέται ο κόσμος όλος, κρεμνιούνται μάνες για παιδιά και τα παιδιά για μάνες, κρεμιούνται κι οι καλόπαντρες για τους καλούς τους άντρες. Σύρε μάνα μ’ στο σπίτι μας και στο νοικοκυριό μας βάλε κρασί στο μαστραπά κι αφράτο παξιμάδι, και κάνε τη παρηγοριά, να το βρει ο κόσμος όλος. Για πές μου πές μου γιόκα μου, πότε θα σ΄απαντέχω; Όταν σημαίνουν οι εκκλησιές και ψέλνουν οι παππάδες, τότες και συ μανούλα μου θάχεις χαρές μεγάλες. Όποιος το λέει σώνεται κι όποιος τ’ ακούει αγιάζει, κι όποιος το καλαφουκραστεί παράδεισο θα λάβει.

20.Σόνια ΑφεντούληMπαλτζίκι (Νέες Κυδωνίες)

Ζευγάδικος

Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιάΚι αρχή καλός χρόνοςΕκεί που πάτησε ο Χριστός Χρυσό δεντρί φυτρώθηΚι εκεί που παραπάτησε Μια κρυσταλλένια βρύσηΚατέβαιναν οι πέρδικες Και βρέχαν τα φτερά τουςΚαι βρέχαν τον αφέντη μας Τον μπολιοχρονισμένοΘα σε ρωτήσω αφέντη μας Πόσα πινάκια σπέρνειςΣπέρνω κριθάρι δώδεκαΣιτάρι δεκαπέντεΣπέρνω και ρόβι δώδεκα Κάτω στο περιγιάλιΠήγαν λαγάκια το ‘φαγανΠερδίκια το σκαλίξανΠαίρνω το τουφεκάκι μου Να πάω να τα σκοτώσωΜήτε λαγάκια σκότωσα Μήτε λαγάκια πιάσαΜον’ θέρισα κι’ αλώνισαΧιλιάδες μετρημέναΚι εκεί που τα μετρούσαμεΝα κι’ Χριστός κι πέρναΚυρά μου το κορίτσι σας Έμπορας το γυρεύειΑν είναι κι έμποραςΠολλά προικιά γυρεύειΓυρεύει χωράφια αμάζευταΜαζί και μαζευτάδεςΓυρεύει αμπέλια ατρύγηταΜαζί και τρυγητάδεςΓυρεύει τα’ άστρα πρόβαταΚαι το φεγγάρι μάντραΚαι τον Ιορδάνη ποταμό

Να πάει να τα ποτίσειΤον άμμο τον αμέτρητο τον θέλει σκουλαρίκιαΤα κοχυλάκια του γιαλού Τα θέλει δαχτυλίδιαΠολλά ‘ παμε στην κόρη σαςΑς πούμ’ και στην κυρά σαςΚυρά ψιλή, κυρά λιγνή Κυρά καμπανοφρύδαΌταν σαστείς και λυγιστείς Να πάς στην εκκλησιά σουΗ στράτα ρόδα γέμιζε Απ’ την περπατησιά σου

Χριστούγεννα

Ολίγον ύπνο πάρετεΚι ευθύς να σηκωθείτεΣτην εκκλησία τρέξετεΜε προθυμία μπείτεΝ’ ακούσετε μ’ ευλάβειαΤη θεία ΛειτουργίαΚι ύστερα άμα γυρίσετεΕις το αρχοντικό σαςΚαι βάλετε το φαγητό σαςΚαι το σταυρό σας κάνετε Γευθείτε ευφρανθείτεΔώστε και κανενός φτωχούΌτι να υστερήσ

21. Νίκος Παπαδέλης, Ρηνούλα Τζάνου, Γ3, Πηγή

Κοιμήσου χαϊδεμένο μου και ΄γω σε νανουρίζωΚαι γώ την κούνια σου κουνώ γλυκά σε νανουρίζωΚοιμήσου και παρήγγειλα στην πόλη τα προικιά σουΣτη Βενετιά τα ρούχα σου και τα διαμαντικά σου

Ύπνε που παίρνεις τα παιδιάΠάρε και το δικό μουΜικρό –μικρό σου το’ φερα Μεγάλο φέρε μου τοΜεγάλο σαν ψηλό βουνό Ψηλό σαν κυπαρίσσι Που πέφτουν τα κλωνάρια τουΣ’ Ανατολή και Δύση

Τραγούδια που σχετίζονται με έθιμα

Το δηλώνω καλογέροι πως το τρίβουν το πιπέριΤο πιπέρι με τη φτέρνα τρίβιεται ξετρίβιεταιΔώστε το παιδιά κι άς πάει Τούτη η γή θε να μας φάειΤούτη η γή με τα λουλούδια Τρώει νιούς και κοπελούδια

Αινίγματα:

Πάνω απ’ τα κεραμίδια μας

Ένα φιλί ποπόνι τι είναι; Το Φεγγάρι

Παγιέν παγιέν και πίσω δεν γυρίζει. Τι είναι; Το ποτάμι

Τα δένω πλιαλούν τα λιώ στέκονται. Τι είναι; Τα παπούτσια

Τα μασώ πατώ τα δόντια τα θωρώ φορώ τα μάτια

Τα βραχιόλια και το νού κρατώ και πίνω σου το νοιώθει στηνη κινο είναι το κεφάλι που γίνεται παγούρι, για νερό

Η Νύφη

Μέσα σε φύλλο πράσινο τρέφεται το κεράσιΚαι το αντρόγυνο που γένεται να ζεί και να γεράσειΗ νύφη μας είν’ έμορφη σαν το ροδί μαντήλιΣαν τ’ αηδονάκι που λαλεί το Μάη και τον ΑπρίληΝυφούλα ποιος σε στόλισε και σ’ έκανε εικόναΚαι σ’ έβαλε στην κεφαλή ολόχρυση κορόναΓαμπρός μας όταν περπατεί ανθίζουνε οι δρόμοι Από την περηφάνια του κι απ’ την καλή του γνώσηΓαμπρέ μου σε παρακαλώ σε κάνω και μενέτι Να αφήνεις τη νυφούλα μας να ‘ρχεται να μας βλέπειΓαμπρός μας είναι άξιος καράβι να αρματώσει Την άγκυρα του καραβιού να την μαλαματώσειΣκάλα θα βάλω ν’ ανεβώ να πάω στα ουράνιαΝα φέρω τη μανούλα σου να φιλήσει τα στεφάνιαΌλο το σπίτι χαίρεται η σκάλα πικραμένηΔεν είναι η μανούλα σου να ανέβει να κατέβειΞεκίνησε η βαρκούλα μας να πάει στο καράβιΆντε και συ νυφούλα μας να πάς στο παλληκάριΏρα καλή να δώσει ο Θιός σε τούτη τη δουλείαΗ Παναγιά και Θεός να βάλει ευλογίαΌπως ξεχωρίζονται το νερό από τα’ αυλάκιΈτσι ξεχωρίζονται τα δυο τα αδερφάκιαΣτρώσε νύφη τον καναπέ με άνθη της ΕυρώπηςΓια να καθίσει η πεθερά που σου’ δωσε το γιό τηςΣήκω νύφη μ’ και φίλησε της μάνας σου το χέριΓιατί θα πάς στην εκκλησία να κάνεις άλλο ταίριΚουμπάρε που κουμπάριασες με όλη την καρδιά σουΤην επομένη Κυριακή κάνε και τα δικά σου

Γαμπρός είναι ξένο παιδί κι ήρθε να σεργιανίσειΟ τόπος μας του άρεσε και δώ θα κατοικήσει

22. Mαρία Μαρδιτσοπούλου, ΠηγήΑρχοντία Κώστα

Στο ‘ πα και στο ξαναλέω στο γιαλό μην κατεβείςΚι ο γιαλός πιάσει φουρτούνα και σε πάρει και διαβείςΤούρνα τούρνα μας έπιασε φουρτούνα

Κι αν με πάρει που με πάει μέσα στα βαθιά νεράΚάνω το κορμί μου βάρκα και τα χέρια μου κουπιάΤούρνα τούρνα μας έπιασε φουρτούνα

Αραμπάς περνά σκόνη γίνεταιΣήκω σ’ το φουστανάκι σουΝα μη σκονίζεται

Αραμπάς περνά αραμπατζής κουτσόςΦευγάτε κοριτσάκια να μη σας πάρει ομπρός

Αυτά τα τραγούδια τα έλεγε ο προπάππος μου στη γιαγιά μου Αρχοντία Κώστα, όταν ήτανε μικρή και την έφερε από την Μικρά Ασία

23.Στρατής Κόκκινος, Νίκος Κουρούκουνης, Μανταμάδος

Ώρες καλές να δώσει ο Θιός σε τούτη τη δουλείαΗ Παναγιά η Δέσποινα να βάλει ευλογίαΤην νύφη μας την είχαμε στη γλάστρα λουλουδάκι Και τώρα τη χαρίζουμε σ’ ένα παλληκαράκιΓαμπρέ μου σε παρακαλώ σου κάνω και μενέτι Να αφήνεις την κορούλα μας να ‘ρχεται να μας βλέπειΩ γαμπρέ μου, Ω γαμπρέ μου και σγουρέ βασιλικέ μουΓαμπρός μας είναι άξιος καράβι ν’ αρματώσειΚαι τα καραβοσάνιδα να τα μαλαματώσειΝύφη σαν πάς στην εκκλησιά σα ρύζι να ριζώσεις Σαν μάρμαρο της εκκλησιάς έτσι να στερεώσεις Τη νύφη μας την είχαμε σε κόλα διπλωμένη Τώρα τη ξεδιπλώσαμε μια νύφη προκομένηΤριαντάφυλλα τριαντάφυλλα της νύφης μας τα μάγουλαΤριαντάφυλλα κι ανθόνερο να ραίνω νύφη και γαμπρόΓαμπρός μας είναι ήλιος κι η νύφη μας σελήνη Και ο κουμπάρος ξακουστός πάνω στη ΜυτιλήνηΝ ατραγουδήσω το γαμπρό η νύφη θα μανίσειΑς τραγουδήσω το γαμπρό και τον κουμπάρο επίσηςΚουμπάρε αξιότατε που ‘ ρθες με το καράβιΝα στεφανώσεις μια θεά και μια ωραία κόρηΚουμπάρε αξιότατε τέτοιες δουλιές να κάνειςΠάντα λαμπάδες να κρατάς και στέφανα ν’ αλλάζειςΣήκω νύφη μ’ και φίλησε της μάνας σου το χέριΓιατί θα πας στην εκκλησιά να κάνεις άλλο ταίριΣτρώσε νύφη μ’ τον καναπέ βελούδια της ΕυρώπηςΓια να καθίσει η πεθερά που πήρατε το γιό τηςΠάνι να πούτε τον παππά ν’ αργήσει να σημάνει, Ίσως προκάνει ο αδερφός να φ’λήσει το στεφάνιΣήμερον λάμπει ο ουρανός σήμερον λάμπει η μέραΣήμερον στεφανώνεται αϊτός την περιστέραΤης νύφης το ματόφρυδο και του γαμπρού τα κάληΕχθές τα ζωγραφίσανε οι δώδεκα δασκάλοιΤης λυγερής το φόρεμα της νύφης το φουστάνιΔέκα κορίτσια το’ ραβαν και δικοχτώ ραφτάδεςΈνα κορίτσι έμορφο ράβει και τραγουδάει της νύφης το φουστάνι«Όσα στολίδια έχει νύφη μου έχει το φόρεμα σου, τόσα να ‘ναι τα χρόνια σου και τόσα τα καλά σου»Γαμπρός δεν είναι μάνας γιός είναι της λεμονιάς ανθόςΝα χαίρεσαι νυφούλα μου τα δέκα δάχτυλα σουΠου κάθησες και κέντησες τα ωραία τα προικιά σου

Γαμπρέ μου την πιστόλα σου μην την πολυκουρντίζεις Γιατί είν’ η νύφη μας μικρή και την εφοβερίζεις

24. Δημήτριος Δεμερτζής Β1 Γυμνασίου Μανταμάδου 1997Θάλεια Δεμερτζή

Της Παναγίας το μοιρολόιΤώρα ‘ ναι Αγιά Σαρακοστή τώρα ‘ναι άγιες μέρες (δις)Που λειτουργούν οι εκκλησιές και ψάλλουν οι παπάδεςΚαι λένε τ’Άγιος ο Θεός καλό ‘ναι κι ας το λένεΌποιος το λέει σώζεται κι όποιος τ’ ακούει αγιάζειΚι όποιος το καλαφικριστεί Παράδεισο θα λάβει Παράδεισο και λειτουργιά μες σ’ Άγιο μοναστήριΈκεί καταν η Δέσποινα μόνη και μοναχή τηςΤην προσευχή της έκανε για το μονογενή τηςΕκεί που προσευχότανε, κι έκανε το σταυρό της Ακούει βροντές και αστραπές, και ταραχές μεγάλεςΒγαίνει στην πόρτα για να δεί, βγαίνει στο παραθύριΒλέπει τον ουρανό θολό και τα’ άστρα βουρκωμέναΚαι το φεγγάρι το λαμπρό στο αίμα βουτηγμένοΒλέπει δεξιά βλέπει ζερβά βλέπει τον Άγιο ΓιάννηΒλέπει το Γιάννη να ‘ ρχεται δαρμένος και κλαμμένοςΒαστά και στο χεράκι του μαντήλι ματωμένοΒαστάς κι από την άλλη σου μαλιά της κεφαλής σουΟ δάσκαλος σου σ’ έδειρε ή το χαρτί σου ‘χασεςΝε δάσκαλος μου μ’έδειρε, νε το χαρτί μου ‘χασαΔεν έχω στόμα να στο πώ χείλη να σου μιλήσωΟύτε η καρδιά μου το βαστά, να σου το ‘μολογήσωΓια πές μου πές μου Γιάννη μου, και θα λιποθυμήσωΤο δάσκαλο μου πιάσανε οι άνομοι ΕβραίοιΣαν κλέφτη τον επιάσανε, και σαν φονιά τον πάνεΣα να χωρίζ’ αντρόγυνο έτσι τον τυρρανάνεΗ Παναγιά σαν τ’ άκουσε έπεσε και λιγώθηΣτάμνες νερό την περεχούν ώσπου να συνεφέρηΚι απάνω που συνέφερε τούτο το λόγο λέειΑς έρθει η Μάρθα κι η Μαριάμ και του Λαζάρου η μάναΚαι του Προδρόμου οι αδερφές κι οι τέσσερις αντάμαΌσοι αγαπάνε το Χριστό, κι όσοι τον προσκυνάνεΝα πέσουν καταπόδι μου να πάμ’ να τον’ εβρούμε

Έπεσαν καταπόδι της, σαν της ελιάς τα φύλλα Παίρνουν τη στράτα το στρατί, στρατί το μονοπάτιΣτράτες γεμίσαν δάκρυα και δρόμοι μοιρολόγιαΚαι το στρατί τις έβγαλε μπρός στ’ ατσγκανού την πόρταΒρίσκουν χαρκή και χάρκευαν χαρκή με τα παιδιά τουςΧαρκή με τις γυναίκες τους κι όλη τη φαμελιά τουςΝα σε ρωτήσω μάστορα τι ναι αυτά που κάνειςΟι εβραίοι μου παρήγγειλαν καρφιά για να τους κάνωΕκείνοι μού’ πανε καρφιά και ‘γώ κάνω ζταβέτεςΕκείνοι μού’ παν τέσσερα και ‘γώ τα κάνω πέντεΓια πές μας πές μας μάστορα και τι θε να τα κάνουνΤα αδυο στα δυο του γόνατα τα δυο στα δυο του χέριαΤο πέμπτο το φαρμακερό, μέσα στα φυλλοκάρδιαΝα τρέξει αίμα και νερό, να λιγωθεί η ψυχή τουΒρ’ Ατζίγγανε κατσίβελε θεού καταραμένεΌπου κι αν πάς κι όπου σταθείς ποτέ αχλιά μη κάψειςΣτην παραδοσακούλα σου παρά μην αποτάξειςΝα ξεσχιστή τα’ αμόνι σου, να σπάσε το σφυρί σουΝα κρεμαστεί η καλύβα σου πάνω στην κεφαλή σουΑϊτούτε να παγαίνουμε, αϊτούτε να διαβούμεΠρίν μας τον βγάλουν στο σταυρό πρίν μας τον θανατώσουνΠριν μας τον βάλουν στα καρφιά και δεν τον ξαναδούμεΠήραν τη στράτα το στρατί στρατί το μονοπάτιΣτράτες γεμίσαν δάκρυα και δρόμοι μοιρολόγιαΚαι το στρατί τους έβγαλε μπρός του ληστού την πόρταΒρίσκουν τις πόρτες σφαλιστές και τα κλειδιά παρμένα Και τα ψηλά παράθυρα καλά παραντωμέναΆνοιξε πόρτα του ληστή και πόρτα του ΠιλάτουΟι πόρτες απ’ το φόβο τους ανοίξαν μοναχές τουςΑπό τα’ ασκέρι το πολύ κι απ΄την Εβραιοσύνη κανέναν δεν εγνώριζε ούτε κανέν γνωρίζειΠάλι ξαναστοχάζεται βλέπει τον Άγιο ΓιάννηΓια δείξε μου τον γιόκα μου και σε το δάσκαλο σουΑκούσατε τη Δέσποινα τι κάθεται και λέειΠου γέννησε κι ανάθρεψε και τώρα δεν γνωρίζειΒλέπεις εκείνον τον γυμνό και τον ανεμαλιάρηΈχει και στο χεράκι του ακάνθινο στεφάνιΈχει και στα χειλάκια του τριώ λογιών φαρμάκιΤον τζόχον και τον κάλαμον, και την πικρή ροδάφνηΓια σκύψε σκύψε γιόκα μου λίγο να σε φιλήσωΜε τη χρυσή ποδίτσα μου το αίμα να σφουγγίσωΠου’χει κρεμό να κρεμνιστώ λίμνη να πέσω μέσαΠου γέννησα κι ανάθρεψα και τώρα δε γνωρίζωΜανάμ σαν κρεμαστείς εσύ κρεμνέται όλος ο κόσμος Κρεμιούνται μάνες για παιδιά και τα παιδιά για μάνεςΚρεμιούνται κι οι καλόπαντρες για τους καλούς τους τους άντρεςΠάνε μανάμ στο σπίτι μας, πάνε στ’ αρχοντικό μαςΣτρώσε τη μαύρη τράπεζα και τα πισκίρια μαύραΚαι κάνε την παρηγοριά να το ‘βρει όλος ο κόσμοςΣύρε μαναμ στο σπίτι μας και διάφορο δε έχειςΚαι το μεγάλο Σάββατο καλά να μ’ απαντέχειςΦεύγει και πάει στο σπίτι της, πάει στ’ αρχοντικό τηςΣτρώνει τη μαύρη τράπεζα, και τα πισκίρια μαύραΚαι κάνει την παρηγοριά να τόβρει όλος ο κόσμοςΝα κι έρχεται η Αγιά Καλή, με τα μαλιά στα χέριαΠοιος είδε γιόκα στο στυρό και μάνα στο τραπέζιΆϊτε και σύ Αγιά Καλή σε ‘να ερημοκκλήσι

Ποτές παππάς να μη βρεθεί για να σε λειτουργήσει

25. Mαρία Εμμανουήλ, Θεοδούλα Βλάμη

Κάλαντα

Αρχιμηνιά κι αρχή χρονιάΚι αρχή του ΓεναρίουΚι αρχή που βγήκε ο ΧριστόςΕβγήκε και χαιρέτησε όλους τους ζευγολάτες

Άγιε Βασίλη Δέσποτα, πόσα πινάκια σπέρνειςΣιτάρι σπέρνω δώδεκα, κριθάρι δεκαπέντεΚαι με το ρόδι του βοδιού μας κάνουν εικοσιπέντεΚι όλα μας τα εφάγανε λαγοί και τα περδίκιαΠαίρνω το τουφεκάκι μου να πάω να τα σκοτώσωΜήδε λαγούς εσκότωσα μήτε περδίκια πιάσαΘερίσαμε κι αλωνίσαμε όλα τα προσφαγούδιαΤην ώρα που τα μετρούσαμε να κι ο Χριστός και πέρναΣτάθηκε και τα ευλόγησε με το δεξιά του χέρα με τη ζερβιά με τη δεξιά με τη μαλαματένιαΤην ώρα που τα γράφαμε χύθηκε το μελάνιΚαι βάφηκε ο ποταμός, κατέβηκε η πέρδικαΝα βρέξει τα φτερά της, γιατί ‘ταν η σειρά τηςΠετούσε και ξετίναζε πάνω στα λουλουδάκιαΤα μάζεψε ο μπογιατζής και τα ‘κανε κνικάταΚαι τα φορούν οι έμορφες και τα παλληκαράκια

Φέρε πανέρια κάσταναΣυ μ’ έριξες σε βάσαναΦέρε και λεφτοκάρυαΦέρε και το γλυκό κρασίΏ κοπελούδα μου χρυσήΝα πιούν τα παλληκάρια Για να τραγουδούν καθάρια

Άγιε Βασίλη έρχεσαι από την Καισάρεια

Κάτσε να φάς κάτσε να τραγουδήσεις Και να μας καλοκαρδίσειςΚαι στο ραβδί ακούμπησε να πεί την αλφαβήτα, πως επέρασες τη νύχτα

Εγώ γράμματα μάθαινα, τι να σας πω τι πάθαιναΤραγούδια δεν ηξεύρω, αντίκρυ να σ’ εύρωΚαι το ραβδί που ακούμπησα χλωρά βλαστάρια επέταΚι απάνω στα βλαστάρια της κοιμούνταν με τη μάνα της

26. Toύλα Χαλικιώτη-Μαρία Καρλεντίνη

Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά κι αρχή καλός μας χρόνοςΕκκλησιά με τα’ άγιο θρόνοςΚι αρχή κατέβει ο Χριστός Άγιος και πνευματικόςΣτη γη να περπατήσει Και να μας καλοκαρδίσει

Ο πρώτος ο Χαιρετισμός ήταν Άγιος ΒασίληςΒασίλη μου από πού έρχεσαι και από πού κατεβαίνεις;Από τη μάνα μου έρχομαι και στο σχολειό πηγαίνωΣτο δάσκαλο που πήγαινα τραγούδια δεν εμάθαιναΤην άλφα βήτα έμαθα, την άλφα βήτα λέγωΚαι στο ραβδάκι ακούμπησα να πώ την αλφαβήτα Και το ραβδάκι ήταν ξερό, χλωρό βλαστάριΚαι πάνω στη ριζούλα του μια κρυσταλλένια βρύσηΚαι κατεβαίναν τα πουλιά και βρέχαν τα φτερά τουςΚαι ράναν τον αφέντη μας τον πολυχρονεμένο Και στον κόσμο ξακουσμένο

Στο σπίτι αυτό που ήρθαμε πέτρα να μη ραγίσειΚαι ο νοικοκύρης του σπιτιού χίλια χρόνια να ζήσει.

Τραγούδι για τις αποκριές

Ήρθαν οι Αποκριές ήρθα τα καρναβάλια, έρι πάλιΉθελα να ρθώ το βράδυ έρι πάλιΜ’ έπιασε ψιλή βροχή ας ερχόσουνα πουλί μου Έρη πάλιΚι ας γινόσουνα παπίΕίχα ρούχα να σ’ αλλάξω, πάπλωμα να σκεπαστείς Και κορμί για ν αγκαλιάσεις και να αποκοιμηθείςΓιαλί βαστάς γιαλίζεσαι όμορφα που στολίζεσαιΕίσαι γιαλένιος μαστραπάς παγαίνω σα δε μ’ αγαπάςΑπ’ την Πλαγιά στον Τρίγωνα αγάπησα μια Ρήγαινα

Κι απ’ τη Πλαγιά ντου ποταμό αγάπησα μια ΜαριγώΓιαλίι βαστάς γιαλίζεσαι όμορφα που στολίζεσαιΕίσαι γιαλένιος μαστραπάς παγαίνω σα δε μ’ αγαπάς

Τραγούδι για τα Χριστούγεννα

Αρχιμηνιά κι Αρχιχρονιά, ψιλή μου δεντρολιβανιάΚαι αρχή καλός μας χρόνος εκκλησιά με τ’ Άγιος θρόνοςΑρχή που ο Χριστός Άγιος και πνευματικόςΣτη γή να περπατήσει και να μας καλοκαρδίσειΣ’ αυτό το σπίτι που ‘ρθαμε πέτρα να μη ραγίσει Κι ο νοικοκύρης του σπιτιού χίλια χρόνια να ζήσειΆγιος Βασίλης έρχεται από την Καισαρεία σεις αρχόντισα κυρίαΒαστά εικόνα και χαρτί ζαχαροκάμπιο ζυμωτή, χαρτί και καλαμάρι δες και με το παλληκάριΤο παλληκάρι έγραφε και το χαρτί ομίλειΆσπρε χρυσέ μου ήλιε. Κατέβηκε η πέρδικα που περπατεί λεβέντικα να βρέξει τα φτερά της για τη σκληρότητα τηςΚαι βρέθει τον αφέντη μας τον πολυχρονεμένο και στον κόσμο ξακουσμένοΒασίλη από πού ‘ρχεσαι και δεν μας καταδέχεσαιΚαι δε μας συναντεύεις και μας καλοκαρδαίνειςΑπό τη μάνα μου έρχομαι και γω σας καταδέχομαιΚαι στο σχολειό που πάω δε μου λέτε τι να κάνωΚάτσε να φάς κάτσε να πιείς, κάτσε τον πόνο σου να πείςΚάτσε να τραγουδήσεις και να μας καλοκαρδίσειςΕγώ γράμματα μάθαινα και να σου πω τι πάθαιναΤραγούδια δεν ηξεύρω αντίκρυ μου να σας φέρωΑφού δε ξέρεις γράμματα πόσες φορές με κλάμματαΠες μας την αλφαβήτα κι έλα κόψε μας την πίτα

27. Eυαγγελία Αφεντούλη, Σόνια Αφεντούλη, Ταξιαρχούλα ΡουμελιώτουΕλένη Γεροντάρα 57 ετών,1997, Νέες Κυδωνίες

Νυφικάτος

Γαμπρός μας είναι άξιος καράβι ν’ αρματώσειΤου Καραβιού την άγκυρα να τη μαλαματώσειΜέσα σε φύλλο πράσινο γεννιέται το κεράσιΤ’ αντρόγυνο που θα γενεί να ζήσει να γεράσειΩ Παναγιά μου Δέσποινα με το μονογενή σουΤα’ αντρόγυνο που γίνεται δώσ’ του την ευχή σουΝα χαίρεσαι νυφούλα μου τα δέκα δάχτυλα σουΠου κάθισες και κέντησες με πόθο τα προικιά σουΝύφη μου το φουστάνι σου Αγγέλοι σου το ράψανΚαι στη δεξιά σου τη μεριά, το όνομα σου γράψανΤο δέντρο που σου φέραμε νύφη μου στην αυλή σου Να το ποτίζεις ζάχαρη να το ‘χεις στη ζωή σου

Νυφούλα μου ευθύς- ευθύς τη μάνα σου μην αρνηθείςΝύφη μ’ σαν πάς στη εκκλησιά, σαν δέντρο να ριζώσειςΣαν μάρμαρο της εκκλησιάς έτσι να στεριώσειςΣκύψε νύφη μ’ και φίλησε της μάνας σου το χέριΓιατί σαν πάς στην εκκλησιά να κάνεις άλλο ταίριΝα ζήσει η νύφη κι ο γαμπρός να ζήσει κι ο κουμπάροςΝα ζήσουν τα συμπεθεριά να κάνουν κι άλλους γάμουςΆστρα μη βασιλέψετε τη νύφη συνοδέψετε

Γαρυφαλλιά

Γαρυφαλιά μου πράσινη καλέ, πότε θα κοκκινήσειςΝα κόψω δυό γαρούφαλα καλέ, να κάνω φροκαλίτσαΝα φροκαλώ τη θάλασσα ν’ αράζουν τα καϊκιαΈνα καϊκι άραξα στη βασιλιά την πόληΚι ο βασιλιάς σεν ήτανε μον’ τρείς βασιλοπούλεςΗ μια κεντάει τον ουρανό κι άλλη το φεγγάριΚι η τρίτη η μικρότερη κεντά μαργαριτάρι\Κέντα το κόρη μ’ κέντα το τ’ αρβωνιαστκού σ’ μαντήλιΚαι γέμισε το ζάχαρη και στείλ’το στο εργαστήριΚι’ απ’ τ’ εργαστήρι στο σχολειό κι απ’ το σχολειό στο σπίτι

Νανούρισμα

Ύπνε που παίρνεις τα παιδιάΚι υγειά τα μεγαλώνειΚι η Παναγιά και ο Χριστός τα καλοξημερώνειΈλα ύπνε και πάρε το και πάνε το στους μπαξέδεςκαι γέμισε τον κόρφο τουλουλούδια μενεξέδεςΝανά να κάνει να κοιμηθείΚι όπου πονεί να γιάνειΚι όπου έχει πόνο στην κοιλιάΓιατρός να την εγιάνη

28. Αγγελική Ντέντου 68 ετών

Θα φύγω κόρη μου στα ξένα, θα μακρυνθώ δια παντόςΘα ζώ πάντα ευτυχισμένος, γιατί θα μια πάντα μοναχόςΧωρίζει η μοίρα τους ανθρώπους, τ’ αηδόνια αλλάζουνε φωλιέςΤα μάτια βλέπουν σ’ άλλους τόπους μα δεν αλλάζουν κόσμο οι καρδιέςΑν ήθελες να ταξιδέψεις να πάς στα ξένα μακριάΔεν έπρεπε να μ’ αγαπήσεις και να μου κάψεις φως μου την καρδιά

Ποια είναι αυτή που κατεβαίνει Στ’ άσπρα ντυμένη απ’ το βουνόΚρατά στα χέρια της χρυσό καλάθιΓεμάτο ρόδα απ’ το βουνό

Κάνε τα μαλλιά σου σκάλα κάν τα σκάλα ν ανεβώνα φιλήσω την ελιά σου και τον άσπρο σου λαιμό

Είναι νύξ και κανείς δεν ακούειΔιαλύστε το έρμο το σκότοςΑντηχεί της καρδιάς μου ο κρότοςΚαι συ αγάπη μου κοιμάσαι γλυκά

Κάποια κοπέλα που ‘χασε Εκείνον που αγαπούσεΜες τα τσαντίρια σαν τρελή τις γύφτισσες ρωτάειΟ καλός μου θα γυρίσει ή με έχει παρατήσει

Τι σου ΄φταιξα μικρό μου και μου χεις φύγειΚαι μ’ άφησες για πάντα μοναχόΔεν δίνεις σημασία πια για μένα Να με πεθάνεις έβαλες σκοπό

Νύχτωσε χωρίς φεγγάριΤο σκοτάδι είναι βαθύΚι όμως ένα παλληκάριΔεν μπορεί να κοιμηθεί

Μην είσαι ψεύτρα δίγνωμηΜου μου μιλάς με μάσκαΓιατί και ‘γώ έχω καρδιά Τι κι αν φορώ τραγιάσκα

29. Διμπαμπή Μαρία, Μιστεγνά 1997Πελαγία Μαμουλέλλη

Παραλογή των Μιστεγνών

Μια μάνα που ‘χε ένα γιόΜα ήταν ολοπαρμένηΔεν είχε την υπομονή Για να τον αναθρέψειΚαι στην ποδιά της το ‘ βαλε πάει να το ρεματίσειΣτο δρόμο που επήγαινε Στη στράτα που πηγαίνειΜια πέρδικα της απαντάΜια πέρδικα της λέγει:Mωρή σκύλα μωρή άνομηΜωρή μαριολεμένηΈγώ έχω δεκαοχτώ πουλιά Πάσχω να τ’ αναθρέψωΚαι συ ‘κανες χρυσόν υγιό Πας να τον ρεματίσεις;Και στην ποδιά της το’ βαλεΣτο σπίτι της πηγαίνει

Το έβαλε στην κούνια του Του τραγουδεί και λέει:Γιέ μου σαν γίνεις κυνηγόςΣαν γίνεις παλληκάριΣαν απαντήσεις πέρδικα Να μη την εσκοτώσειςΗ πέρδικα είν’ η μάνα σουΚαι ‘γω η μητριά σουΝάνι δρακέλι μ’ νάνι, νάνιΝάνι κοπερέλι μ’ νάνι, νάνι

30. Δημήτριος Δεμερτζής Β1 Γυμνασίου Μανταμάδου 1997Παναγιώτης Κουταλιανός ετών 81, 28.5.1997

Ένας νέος που σπαράζει

Οι διαβάτες στο δρόμο αραιώνουνΗ νυχτιά ερημιά παγερήΈνας σκύλος ουρλιάζει με πόνοΛες και κάτι ο δόλιος θρηνείΕίναι μεσάνυχτα κι όλη η φύσις ησυχάζειΈνας νέος που σπαράζει δεν κοιμάται ξενυχτάΚι αν κοιμάται με μαράζι μια μικρούλα π’ αγαπάει τρελλά τη ζητά κι αναστενάζει μα αυτή ‘ναι μακριάΔεν ξεχνάει τα θερμά τα φιλιά τηςΠου τον καίνε ακόμη σαν φωτιάΛαχταράει τη θερμή αγκαλιά τηςΚαι τη λύση ζητάει στα χαρτιάΜα ο πόνος του μέσα θεριεύει σπαρταράει και τη γυρεύει μ’ αυτήΕίναι μακριά του και μ’ άλλους τώρα γλεντά

Αναίσθητη Καρδιά

Ψεύτικα βγήκανε όσα ονειρεύτηκα κι όσα τα χείλη σουΜου τάξανε που πια δεν θα φιλήσωΖήσαμε στιγμές γλυκές κι όμως χωρίσαμε και λέω τώραΠου όλα αλλάξανε γιατί να σ’ αγαπήσωΓιατί δεν με λυπάσαι αναίσθητη καρδιάΓιατί πια δεν θυμάσαι μια αξέχαστη βραδιάΠου με στην αγκαλιά σου μου είπες με καημόΠως δεν θα νοιώσεις άλλον αγάπης στεναγμόΚαι τώρα που’ χω μείνει εν’ πτώμα ζωντανόΓλεντάς που υποφέρω, γελάς μα ‘γω πονώΣκληρή καρδιά γιατί να σ’ αγαπήσωΨεύτρα με γέλασες το ξέρω και πονώΔεν σου αξίζει τίποτα ακόμα και να σε μισήσωΚαι μετανιώνω γιατί να σ΄ αγαπώ

Ο αληθινός φίλοςΕγώ κακός δεν ήμουνα σε όλα μου τα χρόνιαΚι αν μαχαιριές μου έδωσες σε βλέπω με συμπόνιαΥπήρξα πάντα φίλος σου και πάντα σ’ αγαπούσαΚαι στο κακό το δρόμο σου σε παρακολουθούσαΣε γέλασαν οι φίλοι σου δεν ζείς μες στα στολίδιαΚι αν έσβησε η νιότη σου για μένα είσαι η ίδιαΚαι τώρα που σε δέρνουνε οι μπόρες της ζωήςΕγώ θα σε γλυτώσω απ’ την καταστροφή\

31. Η πιστή σύζυγος ή ο γυρισμός του ξενιτεμένου

Ερόδισε η ανατολή και ξημερώνει η δύσηΓλυκοχαράζουν τα βουνά κι ο αυγερινός τραβιέταιΠαν’ τα πουλάκια στη βοσκή κι οι λυγερές στη βρύσηΒγαίνω και ‘ γω κι ο Μαύρος μου και τα λαγωνικά μουΒρίσκω μια κόρη που ‘πλενε σε μαρμαρένια γούρναΤη χαιρετώ δεν μου μιλεί της κρένω δεν μου κρένει

Κόρη, για βάλε μας νερό την καλή μοίρα να ‘χειςΝα πιώ και ‘γω κι ο μαύρος μου και τα λαγωνικά μου

Σαράντα σίκλους έβγαλε στα μάτια δεν την είδαΚι απάνω στους σαρανταδυό τη βλέπω δακρυσμένηΓιατί δακρύζεις λυγερή και βαριανεστενάζειςΜήνα πεινάς μήνα διψάς, μην έχει κακή μάναΜήτε πεινώ μήτε διψώ μητ’ έχω κακή μάνα.Ξένε μου κι αν εδάκρυσα, κι αν βαριαστενάζωΤον άντρα ‘χω στην ξενιτιά και λείπει δέκα χρόνουςΚι ακόμη δυο τον καρτερώ στους τρείς τον παντυχαίνωΚι α δεν ερθεί κι α δεν φανεί, καλόγρηα θα γένωΘα πάγω σ’ έρημα βουνά να στήσω μοναστήριΚαι στο κελί θα σφαλιστώ στα μαύρα θε να βάψωΕκειόν να τρώγει η ξενιτιά κι εμέ τα μαύρα ράσαΚόρη μ’ ο άντρας πέθανε, κόρη μ’ ο άντρας ‘ χάθηΤα χέρια μου τον κράτησαν, τα χέρια μου τον θάψαν,Ψωμί κερί του μοίρασα, κι είπε να τα πλερώσειςΤου έδωκα κι ένα φιλί κι είπε να μου το δώσειςΨωμί κερί του μοίρασες, διπλά να σε πληρώσωΜα για τ’ εκείνο το φιλί σύρε να σου το δώσειΚόρη μ’ εγώ με ο άντρας σου εγώ με κι ο καλός σουΞένε μ’ αν είσαι ο άντρας μου αν είσαι κι ο καλός μουΔείξε σημάδια της αυλής και τότε να πιστέψωΑνάμεσα στη κάμαρα χρυσό καντήλι ανάφτειΚαι φέγγει σου που γδύνεσαι και πλέκεις τα μαλλιά σουΦέγγει σου τις γλυκές αυγές που τα καλά σου βάζεις

Κάποιος κακός μου γείτονας σου τα ‘πε και τα ξέρειςΠες μου σημάδια του κορμιού σημάδια της αγάπηςΈχεις ελιά στα στήθη σου κι ελιά στην αμασχάληΚι ανάμεσα στα στήθη σου τα’ αντρού σου φυλακτάριΞένε μου εσύ ‘σαι ο άντρας μου εσύ σαι κι ο καλός μου

32. Μαρία Μουτάφη 28.5.97. ΠαναγιούδαΜαρίτσα Μουτάφη ετών 73.

Τα έντεκα βασιλόπουλα που έγιναν κύκνοι

Έντεκα χρυσοί λεβέντες Πρίγκηπες τρανοί κι αφέντεςΓίναν μαγεμένοι κύκνοιΚι η αδελφή τους δάκρυα ρίχνει

Πλέκει μπλούζες με τσουκνίδεςΚαι δε βγάζει τσιμουδιάΚαι του φεγγαριού οι αχτίδες Της κρατάνε συντροφιά

Πόντο, πόντο, πόντο πλέκειΠόση αγάπη αγάπη έχειΒήμα, βήμα προχωρά Και τον ουρανό κοιτά

Πλέκει και μιλιά δε βγάζει Γιατί ο καιρός τη βιάζειΜα του βασιλιά η οργή Στη φωτιά την οδηγεί

Στην πιο δύσκολη την ώραΈνα σμάρι από πουλιάΦτερουγίζουν με ελπίδα Κι η καρδιά της λαχταρά

Πόντο,πόντο,πόντο πλέκειΠόση αγάπη,αγάπη έχειΒήμα, βήμα προχωράΚαι τον ουρανό κοιτά

Είναι τ’αδέλφια της κοντά τηςΠόσο χαίρεται ξανάΤελείωσαν τα βάσανα της Και η ζωή ξαναρχινά

Φόρεσαν με μιας τις πλούζεςΣτα μεγάλα τους φτεράΞαναγίναν παληκάρια Και τις δίνουν δυο φιλιά

Λέξη, λέξη,λέξη, λέειΚαι γελάει γελάει και κλαίειΚι εξηγεί στο βασιλιά που την παίρνει αγκαλιά

33. Iωάννης ΚαξηρήςΔήμητρα Καλμούκου, 1997, 47 χρόνων, Μόρια

Το τραγούδι της Μηλιάς

Μηλιά μωρέ μηλιάΠου είσαι στο γκρεμόΜηλιά μου που ‘σαι στο γκρεμόΜε μήλα φορτωμένηΤα μήλα σου λιμπίστικαΚαι το γκρεμό φοβάμαιΑν το φοβάσαι τον γκρεμόΈλα απ’ το μονοπάτιΤο μονοπάτι μ’ έβγαλεΣ’ ένα ερημοκλησάκιΒλέπω μάνα μ’ σαράντα μνήματαΑδέρφια κι αξαδέρφιαΒλέπει κι ένα μοναχό Και βαριαναστενάζειΜην ήρθες και με πάτησες Απάνω στο κεφάλι

34. Βασιλική Κατσαρού 20.5.97

Αγγελική Ι. Κατσιάνου , Πάμφιλα 1996«Το έθιμο της κούνιας»

Ανάπλαση αφήγησης της γιαγιάς από την εγγονή

Κάτω στον Άγιο Αντώνη που παίζουν τα βιολιά χορεύει η Ανδρονίκη με λεύτερα παιδιά…»Ήταν ένα από τα τόσα τραγούδια που ξεκινούσαν οι κοπέλες του χωριού, ορεξάτες ,χαρούμενες, ξένοιαστες. Περίμεναν ένα χρόνο ακριβώς την λαμπροβδομάδα για τις κούνιες.Μια μεγάλη και πλατιά σανίδα πιασμένη γερά απ’ τα σχοινιά στις άκρες και κρεμασμένη από ένα πανύψηλο και γερό δέντρο.

Ανέβαιναν επάνω 3-4 κορίτσια και δυο άλλα τα κουνούσαν. Το τι γινότανε δεν περιγράφεται, τραγούδια ,γέλια και χαρά .Ήταν μια όμορφη και αγνή ψυχαγωγία που δυστυχώς σήμερα αρχίζει να σβήνει. Οι νέοι έχουν άλλα ενδιαφέροντα και οι εποχές έχουν αλλάξει. Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε τις ρίζες μας, τα ήθη και τα έθιμα, τις παραδόσεις μας από τις οποίες έχουμε γαλουχηθεί και μεγαλώσει. Τι δεν θα έδινα να ζούσα αυτές τις όμορφες στιγμές που έζησαν οι γονείς μου και που τώρα τις εξιστορούν». Το έθιμο της κρατάει απ’ ότι έχω διαβάσει από αρχαιοτάτων χρόνων και μέχρι σήμερα σε ορισμένα μέρη του τόπου μας.Στο χωριό μου τα Πάμφιλα δίπλα στο ελαιοτριβείο του Σάλτα υπήρχαν δυο μεγάλα πλατάνια και ‘ κει γινόταν το ξεφάντωμαΌλα τα κορίτσια του χωριού μαζεύονταν και τραγουδούσαν πριν από πολλά χρόνια ξεχνώντας τη φτώχεια που τους έδερνε. Στη αρχή έλεγαν το «Χριστός Ανέστη» τρείς φορές και τα τραγούδια διαδέχονταν το ένα το άλλο. Τα δυο πλατάνια δυστυχώς τα έχουνε κόψει και οι αναμνήσεις των κοριτσιών που τώρα βρίσκονται στην περόδο του χειμώνα, αρχίζουν να σβήνουν σιγά κι όταν καμιά φορά περάσουν από ‘κεί ψιθυρίζουν σιωπηλά: «Μηλίτσα που’ σαι στο γκρεμό με μήλα φορτωμένη τα μήλα σου λιμπίστικα και το γκρεμό φοβάμαι…»

35. Στέλιος Λιόλιος- Νίκος Πασπαλαδέλης

Καλήν εσπέραν άρχοντεςΚι αν είναι ορισμός σαςΧριστού τη θεία βάπτιση Να πώ στ’ αρχοντικό σαςΠ’ αγιάζει ο κόσμος όλοςΚαι οι παπάδες περπατούν Με το σταυρό στο χέριΚαι μες τα σπίτια μπαίνουνε και λεν τον Ιορδάνηβοήθεια να χουμ’ το Χριστότον μέγα Ιωάννηστη Γαλιλαία ήτανε κι ήρθε να μαρτυρήσειπως ο Χριστός βαπτίζεται σ’ Ανατολή και ΔύσηΣήκω κυρά μ’ να στολιστείς Να πας ταχιά στα ΦώταΠου θα βαπτίζουν το ΧριστόΚαι θαν μεγάλη η δόξαΦέρτε πανέρια κάστανα Πανέρια μοσχοκάρφιαΦέρτε και το γλυκό κρασίΝα πιούν τα παλληκάριαΝα πιουν να ξεβραχνιάσουνε Να τραγουδούν καθάρια

36. Μυρσίνη Παυλίδου και Γιώργος Ψαραδέλλης Β2 Γυμνασίου Μανταμάδου

Μαρία Αλεξίου ετών 62, Κάπη 1997

Εμπρός στη δουλειά

Εμπρός ας αρχίσουμε όλοι δουλειά Μ’ ανάλαφρη καρδιάΑυτή θα μας δώσει υγεία χαράΌλοι εμπρός στη δουλειά

Δούλευε δούλευε γέλα πολύΔίχως δουλειά είν’ η ζήση πεζήΔουλειά χαρά, δουλειά χαράΌλοι εμπρός στη δουλειά

Η δούλεψη κάνει γερά τα κορμιάΔίνει υγεία χαράΑυτή θα μας δώσει υγεία χαράΌλοι εμπρός στη δουλειά

Δούλευε δούλευε γέλα πολύΔίχως δουλειά είν’ η ζήση πεζήΔουλειά χαρά, δουλειά χαράΌλοι εμπρός στη δουλειά

Στην εξοχή

Σαν το ξένοιαστο πουλί παντού πετώΣε βουνά η σε λαγκάδια τριγυρνώΚαι για όπλο το ραβδί μου και για σκέπηΤη σκηνή στο βουνό κατασκηνώνω στο λεπτό

Εκεί ψηλά στις κορυφές θα στήσω τη σκηνή μουΚι αγαπημένες συντροφιές θα ‘χω πάντα μαζί μου

Στο καράβι ή στη βάρκα σαν βρεθώ Ότι διαλέξει ο αρχηγός με χαρά θα εκτελέσωΚι έτσι πάντα θα μπορέσω στο κατάρτι Και στα ξάρτια ν’ ανεβώ

Σε περιγιάλια μακριά Θα στήσω τη σκηνή μουΝα ‘χω το κύμα συντροφιά Τους γλάρους πάντα φίλους

Ο Γέρο Δήμος

Εγέρασα μωρές παιδιάΠενήντα χρόνους κλέφτηςΤον ύπνο δεν εχόρτασαΚαι τώρα ποσταμένος

Θέλω να πάω να κοιμηθώΕστέρεψ’ η καρδιά μουΒρύση το αίμα το’χυσα Σταλαματιά δε μένει

Νύφη

Νύφη ντυμένη σαν άστρο λαμπερόΜε τον τσολιά πλάι στο φρουρόΠερνά καμαρωμένη η Ελλάδα η δοξασμένη

Κι έτοιμη πάντα για κάθε συμφοράΑπό τη Θράκη φτάνει ως το ΜωριάΓι αυτό και τα παιδιά της όλο τραγουδούν κοντά της

Πατρίδα πατρίδα Ελλάδα δοξασμένηΚανείς δεν θα πατήσει Την γή την τιμημένη

Πατρίδα πατρίδα Όλα τα παιδιά σουΣτα σύνορα πεθαίνουν Για την ελευθεριά σου

37.Γεωργία Βαγιάννη, Παναγιούδα

Του Αγιού Γιωργιού

Άγη μου Γιώργη αφέντη μου, πρώτε μου καβαλλάρηΕίχαμε και στο τόπο μας ένα βαθύ πηγάδιΠου κατοικούσε ένα θεριό ένα άγριο λιοντάριΑνθρώπους του πηγαίνανε κάθε πρωί και βράδυ

Μια μέρα δεν τον πήγανε άνθρωπο να δειπνήσειΣταλιά νερό δεν άφησε την χώρα να δροσίσειΓια ρίξετε το βαλετή κι όπου ‘ναι για να πέσειΝα στείλει το παιδάκι του του λιονταριού πεσκέσι

Κι ο βαλετής να έπεσε σε μια βασιλοπούλαΌπου την είπε ο βασιλιάς μια και μοναχούλαΣαν’ τα’ άκουσε ο βασιλιάς αυτό το λόγο λέειΠάρτε το βιός μου όλονε και το παιδί μου αφήστε

Πολύς λαός σηκώνεται πάει στο βασιλέαΓια στείλε το παιδάκι μου μη στείλουμε και σέναΣτολίσετε την κόρη μου μ’ ατίμητα λιθάρια και με μαργαριτάριαΣτολίσετε την κόρη μου και κάνετε τη νύφη

Και στείλτε τη στου λιονταριού πεσκέσι να δειπνήσειΚάλια έχω να με βάλουνε ζωντανί μες το χώμαΠαρά που θα με βάλετε στου λιονταριού το στόμαΌπου την κατεβάζανε κι όπου την επερνούσανΡοδόσταμα την ράνανε μόσχο την περεχούσαν

Σαν τα άκουσε ο Αη’ Γιώργης τρέχει να τη γλυτώσειΚι απ΄τον βαρύ της θάνατο να την ελευθερώσειΑπό καρσί τον εθωρεί κι από κοντά του λέειΆντε ξενάκι μ’ στο καλό και κάθεται και κλαίειΆντε ξενάκι μ’ στο καλό να μη σε φάει και σέναΑυτό το άγριο θεριό όπου θα φάει και μέναΆφησμε κόρη να κοιμηθώ λίγο να ξαποστάσωΚι όταν θα έρθει το θεριό εγώ θα σε γλυτώσωΛόγια μου λές ξενάκι μου να με παρηγορήσειςΚι όταν θα έρθει το θεριό θα φύγεις να μ’ αφήσεις‘Κει που κοιμούνταν ο άη Γιώργης πάει ένα περιστέρικρατούσε τίμιο σταυρό εις το δεξί του χέρικαι ο σταυρός ναι έγραφε εβίβα Αγημ Γιώργημ ότι λεν τα χείλη σου ευθύς να στερεώνειΞύπνα ξύπνα ώ Ξένε μου και το νερό αφρίζειΚι ο δράκοντας τα δόντια του για μένα τ’ ακονίζειΓυρίζει ανατολικά και κάνει το σταυρό τουΜια κονταριά του έδωκε και πήρε το λαιμό τουΣαν την ξαναδευτέρωσε μ’ άλλη μια μες το στόμαΤόση ταραχή στις πέτρες και στο χώμαΙδές μου ξενεμ’ τι σε λεν και ποιο ‘ ναι το όνομα σουΓια να σε κάνει ο βασιλιάς στη χάρη αφεντιά σουΓιώργο με λέν κοπέλα μου απ την Καππαδοκία Κι αν θες να κάνεις χάρισμα κάνε μια εκκλησίαΚαι κάτσε και ζωγράφισε Χριστό και ΠαναγίαΚαταμεσής της εκκλησιάς να στήσεις καβαλάρηΑρματωμένο με σπαθί και με χρυσό κοντάριΓια να τον εορτάζουνε όλοι οι μικροί μεγάλοι

38.Γεωργία Μηδέλια 64 ετών, Πάμφιλα 1997, δια χειρός Καίτης Νέμτσα

Το μοιρολόι της Παναγίας

Σήμερα μαύρος ουρανός σήμερα μαύρη μέραΣήμερα όλοι θλίβονται και τα βουνά λυπούνταιΣήμερα βάζουνε βουλή οι άνομοι ΕβραίοιΝα θανατώσουν το Χριστό οι τρισκαταραμένοιΗ Παναγιά καθότανε στο σπήλαιο μαντρισμένηΑκούει βροντές και αστραπές βγαίνει στο παραθύριΒλέπει τον ουρανό θολό και τ’ άστρα βουτκωμέναΚαι το φεγγάρι το λαμπρό στο αίμα βουτηγμένοΒλέπει το Γιάννη κι έρχεται κλαμένος και δαρμένος Βαστούσε στο ‘να χέρι του μαντήλι ματωμένοΒαστούσε και στο άλλο του μαλιά απ’ την κεφαλή του‘Τι έχεις Ώ Γιάννη κι έρχεσαι κλαμένος και δαρμένος;Ο δάσκαλος σου σ’ έδειρε ή το χαρτί σου χάσες;Ας μ’ έδερνε ο δάσκαλος ας χάνω το χαρτί μουΔεν έχω στόμα να στο πω γλώσσα να στο μιλήσωΔεν έχω σίδερο καρδιά να σου τα’ ομολογήσωΠες μου το Γιάννη πες μου το πες μου και μη φοβάσαιΤο δάσκαλο μου πιάσανε οι άνομοι ΕβραίοιΣαν κλέφτη τον επιάσανε και σαν φονιά τον πάνεΚαι βάλανε στα χέρια του καντάρια αλυσίδαΚαι ράψαν τα ματέλια του μ’ εφτά κάτια μπρισίμιΚαι βάλανε στην πλάτη του του μύλου το λιθάριΗ Παναγιά σαν τα’ άκουσε έπεσε και λιγώθηΣταμιά νερό την περιχούν ως που να συνεφέρειΚαι πάνω που συνέφερε τον Άγιο λόγο λεει«Όσοι αγαπάτε το Χριστό κι όσοι τον προσκυνάτε

όλοι να μ’ ακολουθήσετε να πάμε να τον βρούμεΑς έρθει η Μάρθα κι η Μαριάμ και του Λαζάρου η μάναΚαι του Προδρόμου η αδελφή να πάμ’ όλες αντάμαΠέντε χιλιάδες πάν’ εμπρός και τέσσερεις πιο πίσωΚαι παίρνουν το στρατί στρατί στρατί το μονοπάτιΚαι το στρατί τους έβγαλε μπρός στου χαρτσιά την πόρταΒρίσκουν Χαρτσιά με τα παιδιά Χαρτσιά με τη γυναίκα \‘Ώρα καλή σου μάστορα και τι’ναι αυτά που φτιάνεις;‘Οι Οβριοί μου παραγγείλανε καρφιά για να τους φτιάξωκείνοι μου τα ‘ παν τέσσερα και γω τα κάνω πέντε»«Για πες μου πες μου μάστορα και που θε να τα βάλουν»τα δυο στα δυο του πόδαρα τα δυο στα δυο του χέριατο τρίτο το φαρμακερό θα μπεί μες τα τζιγέριανα τρέξει αίμα και νερό να λιγωθεί η ψυχή του»Η Παναγιά σαν τ’ άκουσε έπεσε και λιγώθηΣταμνιά νερό την περεχούν τρία κανάτια μόσχοΚι απάνω που συνέφερε τούτο το λόγο λέει:«Aνάθεμα σ’ Ατσίγγανε εσύ και τα παιδιά σουσαν του Σαββάτου τον καπνό να’ ναι η φορεσιά σουόπου κι αν πάς κι όπου σταθείς ποτές αχλιά μην κάψειςποτέ στο ψωμοσάνιδο ψωμί μην αποτάξεις»Και παίρνει το στρατί στρατί στρατί το μονοπάτιΚαι το στρατί τους έβγαλε μπρός του ληστή την πόρταΒρίσκει τις πόρτες σφαλιστές και τα κλειδιά παρμέναΚαι τα μικρά παράθυρα σφιχτά μανταλωμέναΆνοιξε πόρτα του ληστή και πόρτα του Πιλάτουκι η πόρτα από το φόβο της άνοιξε μοναχή τηςΘωρεί δεξιά,θωρεί ζερβά κανέναν δεν γνωρίζειΘωρεί και δεξιώτερα βλέπει τον Άγιο ΓιάννηΆγιε μου Γιάννη Πρόδρομε και βαπτιστή του γυιού μουπου είναι εμε ο γυιόκας μοου και σε διδάσκαλος σου;Για δες τη’ νε την Παναγιά το γυιό της δε γνωρίζειΣυ γέννησες κι ανάθρεψες και δεν τονε γνωρίζεις Και ‘γω που τον εβάπτισα πώς να τον εγνωρίσω;Βλέπεις εκείνο το γυμνό και τον αλιμινάρηΌπου φορεί στην κεφαλή αγκάθινο στεφάνι,Όπου φορεί στη μέση του ζωνάρι από βατάριΌπου φορεί πουκάμισο στο αίμα βουτηγμένο;Αυτός είναι ο γυιόκας σου κι εμέ ο δάσκαλος μουΗ Παναγιά σαν τα’ άκουσε έπεσε και λιγώθηΣταμνί νερό την περεχούν, τρία κανάτια μόσχοΤέσσερα το ροδόσταμα ως που να συνεφέρειΚαι πάνω που συνέφερε τον Άγιο λόγο λέγει:Που σου ‘χα κούνιες αργυρές φασκιές μαλαματένιες΄που σε νανουρίζανε οι δώδεκα παρθένεςπου σου’χα χρυσοστέφανο σου βάλανε αγκάθιππου σου ‘χα ασημοζώναρο σου βάλανε βατάριΠου ναι’ κρεμνός να κρεμνιστώ, φωτιά να πάω να πέσω;Που’ ναι πηγάδι να πνιγώ για τον μονογενή μου;Μάνναμ εσύ σα κρεμνιστείς κρεμνιέται ο κόσμος όλοςΚρεμνιούνται μάνες για παιδιά και τα παιδιά για μάννεςΚρεμνιούνται κι οι καλόπαντρες για τους καλούς τους άντρεςΣύρε μαναμ στο σπίτι μας και στο νοικοκυριό μαςΒάλε κρασί στο μαστραπά κι αφράτο παξιμάδιΚαι κάνε την παρηγοριά να το βρει ο κόσμος όλοςΓια πές μου πες μου γυιόκα μου πότε θα σ΄απαντέχω;Όταν σημαίνουν οι εκκλησιές και ψέλνουν οι παπάδες

Τότες και συ μανούλα μου να ‘χεις χαρές μεγάλεςΌποιος το λέει σώνεται, κι όποιος τ’ ακούει αγιάζει Κι όποιος το καλαφουκριστεί παράδεισο θα λάβει

Νανούρισμα

Νανά του Σπάρτου γέννημαΤου σπάρτου γεννημένοΜ’ ένα πανέρι λούλουδα Το έχω πουλημένο

Κοιμήσου το νανίζουνεΤρείς αδερφές και μάναΚοιμήσου με την Παναγιά Και με τον Άγιο Γιάννη

Και με τον τίμιο σταυρόΌπου πονεί να γιάνειΚοιμήσου χαϊδεμένο μου Κι η μοίρα σου δουλεύειΚαι το καλό σου ριζικό σε κουβαλά σε φέρνει

Κοιμάται το μουρέλι μου Κι εγώ το νανουρίζωΚι εγώ την κούνια του κουνώΓια να τα’ αποκοιμήσω

Κοιμάται ο ήλιος στα βουνά Κοιμάται και στα δάσηΚοιμάται και ο γυιόκας μουΤον ύπνο να χορτάσει

Κοιμήσου χαϊδεμένο μουΚι εγώ σε νανουρίζωΚι εγώ την κούνια σου κουνώ Και σε γλυκοκοιμίζω

Ο ύπνος θρέφει το παιδίΟ ήλιος τα χορτάριαΚι η Παναγιά η Δέσποινα Θρέφει τα παλληκάρια

Ω Παναγιά μου Δέσποινα Και του Χριστού μητέρα Φύλαγε το παιδάκι μου Τη νύχτα και τη μέρα

Έλα ύπνε και πάρε το και πάνε τουΣτους μπαξέδες και γέμισε τους κόρφους τουΛουλούδια μενεξέδες

Κοιμήσου και παρήγγειλα στην πόλη τα προικιά σουστη Βενετιά τα ρούχα σου και τα διαμαντικά σου

39. Aντώνης Τσιτμηδέλλης, Πάμφιλα

Κάλαντα Φώτων

Καλήν εσπέραν άρχοντες κι αν είναι ορισμός σαςΧριστού τη θεία βάπτιση να πώ στ’ αρχοντικό σαςΑύριο είναι των Φωτών που αγιάζει ο κόσμος όλοςΚαι οι παπάδες περπατούν με το σταυρό στο χέριΚαι μες τα σπίτια μπαίνουνε και λεν τον ΙορδάνηΒοήθεια να ‘χουμε τον Χριστόν τον Άγιο ΙωάννηΣτη Γαλιλαία ήτανε κι ήρθε να μαρτυρήσει Πως ο Χριστός βαπτίζεται σ’ Ανατολή και ΔύσηΣαν φωτιστούνε τα βουνά κι οι θάλασσες βουλιάξουνΘα αρμενίζουν με χαρά και το θεό δοξάζουνΣήκω κόρη μ’ να στολιστείς να πας ταχιά στα ΦώταΠου θα βαπτίζουν το Χριστό κι είναι μεγάλη η δόξαΦέρτε πανέρια κάστανα πανέρια πορτακάλιαΑν έχεις και γλυκό κρασί κέρνα τα παληκάριαΝα πιουν να ξεβραχνιάσουνε να τραγουδούν καθάρια

40. Θεοδώρα Κουκουβάγια Α1 Γυμνασίου ΠαμφίλωνΤασούλα Στρατηγέλλη, Θερμή 1997

Του Αγιού Γιωργιού

Άγιε μου Γιώργη αφέντη μου και μέγα καβαλάρηΣήκω σκοτώσεις το θεριό σε ένα βαθύ λαγκάδιανθρώποι το ταγίζανε κάθε πρωϊ και βράδυκαι μια βραδιά δεν του ‘δωσαν άνθρωπο να δειπνήσειΣταλιά νερό δεν άφησε τη χώρα να δροσίσειΓια ρίξετε το βολετί και που να πάει να πέσειΚι ο ψήφος πήγε κι έπεσε εις την βασιλοπούλαΌπου την είχε ο βασιλιάς μόνη αρχοντοπούλαΟ βασιλιάς σαν τ’ άκουσε τούτον το λόγο λέει:«Όλο το έχει μ’ πάρετε και το παιδί μου αφήστεΟ λόγος να εκτελεστεί δίχως αργοπορίαΣτολίστε το παιδάκι μου και κάντε το νυφίτσαΚαι πάντε το στου λιονταριού πεσκέσι να τον κάνειΌσο ο κόσμος πήγαινε την πάησαν ως τη βρύσηΔεν το ήλπιζαν κακόμοιρη πίσω για να γυρίσειΟ Άγιος Γιώργης έφταξε πήγε να τη γλυτώσειΦύγε ξενάκι φύγα σε να μη φάει και σένα Αυτό το άγριο θεριό όπου θα φάει κα μέναΣτρώσε τα γονατάκια σου να πέσω να με ψειρίσειςΚι όταν θα έρθει το θεριό τότες να με ξυπνήσειςΝα το θεριό και πρόβαλε εριμονά μου τρέμανΗ κόρη από το φόβο της φωνάζει ωιμέ την άμοιρηΤην άμοιρη γω φάσε, Σήκω σκοτώσε το θεριόΠου λες πως δε φοβάσαι. Σηκώνεται ανατολικά και κάνει το σταυρό τουΜια μαχαιριά του έδωσε κι έκοψε το λαιμό τουΗ κόρη από το φόβο της φωνάζει Άγιε ΓιώργηΗ κόρη από το φόβο της φωνάζει Άγιε ΓιώργηΟ Άγιος Γιώργης τ’ άκουσε πολύ του κακοφάνειΚόρη μ’ που το βρες τ’ όνομα και που το αθληβάζεις;Έφτου όπου κοιμόσουνα πέρνα ένα περιστέριΚαι βάστα τον τίμιο σταυρό απ’ το δεξί του χέριΚαι μεσ’ τη μέση του σταυρού έγραφε ΑηγιώργηΠες μου ξενάκι μ’ πες μου συ τ’ όνομα σ’ να το μάθωΑν θέλει ο πατέρας σου να στήσει εκκλησίαΚαι μες το μέσο τσ’ εκκλησιάς να γράψει Άη ΓιώργηΚι όποιος διαβάτης να περνά να κάνει το Σταυρό του

41.Εργασία των μαθητών Θεοδώρου και Χρήστου Βουτζούλια, Θερμή

Π. Καφέλλης

Αρχιμηνιά κι αρχή χρονιά

Αρχιμηνιά κι αρχή χρονιά κι αρχή καλός μας χρόνοςΕκκλησιά με τα’ άγιο θρόνοςΚι αρχή που βγήκε ο Χριστός στη γή να περπατήσει

Κι ο πρώτος ο χαιρετισμός ήταν Άγιος ΒασίληςΆγιε μ’ Βασίλη Δέσποτα πόσα πινάκια σπέρνεις;Σπέρνω σιτάρι δώδεκα κριθάρι δεκαπέντε Μα ‘ κείνο μου το φάγανε πέρδικες και λαγούδιαΠαίρνω το τουφεκάκι μου να πάω να τα σκοτώσωΜήδε περδίκια σκότωσα μήτε λαγούδια ‘πιάσαΜον’ θέρισα κι αλώνισα όλα τα σεφαγούδιαΚαι κάναν χίλια μετρητά και χίλια μετρημέναΚαι κει που τα μετρούσαμε να κι ο Χριστός και πέρναΚάθισε και τα ‘ βλόγισε με τη δεξιά του χέρα Με τη δεξιά με τη ζερβιά με τη μαλαματένιαΚαι κει που στάθηκε ο Χριστός χρυσό δεντράκι βγήκεΚαι κεί που παραπάτησε χρυσό κυππαρισάκιΣτη μέση κάταν ο Χριστός στην κορυφή παρθένεςΚαι στα περικλωνάρια του οι δώδεκα ΑποστόλοιΚαι κάτω στη ρεζούλα του μια βρύση κρυσταλλένιαΠου κατεβαίναν πέρδικες και πίναν κι ανεβαίνανΚαι ρέναν τον αφέντη μας δέκα φορές αφέντηΔέκα κρατούν το ράσο του κι έξη το γιαλελί σουΚαι δέκα σου παρακαλούν αφέντη καβαλίκαΕίπαμε ‘ μεις κιας είπαμε κι ο Θιός καλά ας τα κάνειΚι η Παναγιά και ο Χριστός ας τα πολιοβλογάειΈφάγαμε τον πετεινό, ας φάμε και την κόταΔώσ’ μας και το μπαξίσι μας να πάμε σ’ άλλη πόρτα

Παλιά κάλαντα

Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά κι αρχή καλός μας χρόνοςΕκκλησιά με τ’ Άγιο ΘρόνοςΚι αρχή που βγήκε ο Χριστός, Άγιος και πνευματικός Στη γή να περπατήσει και να μας καλοκαρδίσει.Βαστά εικόνα και χαρτί, χαρτί και καλαμάριΔες και με το παλληκάρι. Το καλαμάρι έγραφε Τη μοίρα του την έγραφε και το χαρτί ομίλει Άσπρε μου καθάριε κρίνε

42. Μιχάλης Αγάς, Λ. ΘερμήςΚαταγωγή: Mικρά ΑσίαΚαταγραφή: o εγγονός του

Το πηγάδι με τις νεράιδες

Aυτό το παραμύθι μου θα διαβάσετε αμέσως τώρα μου το διηγήθηκε ο παππούς μου Μιχάλης Αγάς που του το είχε πεί ο πατέρας του όταν ήταν 15 χρονών.

Κάποτε σε κάποιο παλιό πηγάδι που υπήρχε λίγο πιο πέρα από το χωριό της λουτρόπολης Θερμής σε κάποιο χωράφι που ένας γέρος είχε μέσα τα πρόβατα του, κάποιο βράδυ που κοιμήθηκε δίπλα στο πηγάδι βγήκαν τρείς νεράιδες. Αυτές οι νεράιδες όπως λένε ήταν πανέμορφες, όταν ο νέος τις κοίταξε εκείνες τον μάγεψαν. Αυτές άρχισαν να χορεύουν ασταμάτητα κι ο γέρος καθόταν και τις έβλεπε, ως που σηκώθηκε να χορέψει κι αυτός τον χορό τον συνέχισαν μέχρι το πρωί ασταμάτητα. Όταν όμως το φώς του ήλιου έπεσε πάνω στο πηγάδι αυτές χάθηκαν μέσα στο πηγάδι από όπου είχαν βγεί. Ο γέρος ήταν πάρα πολύ κουρασμένος και γύρισε στο σπίτι του για να ξεκουραστεί. Την επόμενη μέρα όταν ξαναπήγεστο πηγάδι για να ξανακοιμηθεί μήπως ήταν όνειρο αυτό που είχε συμβεί. Όταν αποκοιμήθηκε ξαναβγήκαν οι τρείς νεράιδες και άρχισαν πάλι τον χορό, ο γέρος άρχισε πάλι να χορεύει μέχρι το πρωϊ μέχρι που οι νεράιδες εξαφανίστηκαν πάλι. Την άλλη μέρα όμως ο γέρος ξαναπήγε στο πηγάδι αλλά το πηγάδι είχε εξαφανιστεί και από τότε χάθηκαν κι οι νεράιδες.

Αυτό ήταν το παραμύθι που μου διηγήθηκε ο παππούς μου.

43. Βασίλης ΒέτσοςΒαγγελιώ Κυριακίδου Καγιάνι, 28.10.1999

Ήταν του Οκτώβρη 28

Ήταν του Οκτώβρη 28 η μέρα ήταν ΔευτέραΠου βροντοφώνησε η Ελλάς κι ακούστη(κε) πέρα ως πέραΠαιδιά μου ελάτε όλοι εδώ κοντά μου συναχθείτεΠίστη πατρίδα και φυλή να υπερασπιστείτεΟι δόλιοι οι Ιταλοί τον πόλεμο κυρήξαν Αφού κρυφά το Έλλη μας κρυφά το τορπιλίξανΜας δώσαν βάσεις ναυτικές και τάματα μας κάνανΜα των Ελλήνων την καρδιά δεν την ελογαριάσανΈδωσε τελεσίγραφο η βρωμερή Ιταλία Και ζήτησε την Ήπειρο και τη ΜακεδονίαΜα ο Μεταξάς τους απαντά ως άλλος ΛεωνίδαςΜολών λαβέ ώ Ιταλέ εδώ στας ΘερμοπύλαςΚαι κεί τα Ελληνόπουλα που ήταν ξενοιασμέναΒρεθήκανε στα σύνορα τάλο; κρατημέναΚι’ αμέσως συναχθήκανε βάλαν εφ’ όπλου λόγχηΚι απ’ την ορμή τους τρέμανε όρη βουνά και λόφοιΦωνάζαν οι φαντάροι μας οι φτερωτοί τσολιάδες Ελάτε να τα πάρετε παλιομακαρονάδεςΜα κείνοι σαν τους είδανε το βάλανε στο πόδιΚαι πιάσαν απ’ το φόβο τους της Κορυτσιάς τα όρη

Κι αντί των Αθηνών καφέ πάνε να πιούν στη ΡώμηΟ Μουσολίνης νόμιζε πως θάταν η ΕλλάδαΓαλακτοφόρο έμορφη ελβετική αγελάδαΤην έλουζε τη χτένιζε την τάϊζε και βρώμηΜε κάθε τρόπο γύρευε για να την πάει στη ΡώμηΘα σε στολίσω έλεγε με χάντρες στο κεφάλι Ήθελε ο παμπόνηρος στο σταύλο να τη βάλειMα ‘κείνη τ’ αποκρίθηκεΘέλω τα λιβάδια μου και τα ψηλά βουνά μουΓια σένα μαυροχίτωνα έχω τα κέρατα μουΝα σου τα χώσω στα πλευρά να βγάλω τ’ άντερα σουΝα βγάλω τα πλεμόνια σου τη βρωμερή καρδιά σουΘα βγάλω κι’ απ’ τη στάνη μου τα ζωηρά μοσχάριαΠου όταν δούνε τον εχθρό γίνονται λεοντάριαΘα βάλω και τη μάνα μου τη γηραιά ΑγγλίαΑπό το μέτωπο της γής θα σβήσει η Ιταλία

44. Mαρία, Λουκία, και Ελένη ΔιμπαμπήΖίνα Αφαλωνιάτη: Mιστεγνά 1997

Kάνε το καλό και ρίξ’ το στο γιαλόΜια φορά, ζούσε ένας άνθρωπος σε κάποια πόλη, πολύ πλούσιος αλλά και πολύ φιλόπτωχος. Μια μέρα εκεί που καθότανε στο καφενείο και διάβαζε την εφημερίδα του, τον πλησίασε κάποιος, δήθεν πτωχός και του λέγει: «Kύριε μου σας παρακαλώ δώστε μου ένα τάλιρο για να πάρω ψωμί, να ταϊσω την οικογένεια μου». Ο πλούσιος αντί για ένα τάλιρο του έδωσε δύο. Παίρνοντας όμως τα λεπτά απ’ το χέρι του πλούσιου έκανε ένα μορφασμό ο πτωχός, που δεν διέφυγε τον πλούσιο, και υποπτεύθη κάτι. Τον παρακολούθησε με το βλέμμα του αντίς να πάγει στο φούρνο, πήγε σε μια υπόγεια ταβέρνα - κατόπιν ο πλούσιος- και λέγει στον κάπελα: «Βάλε κάπελα να πιούμε στην υγειά του κορόιδου που μου έδωσε τα λεφτά» Εκεί τον περίμενε η παρέα του. Τ’ άκουσε λοιπόν ο πλούσιος. Έφυγε από ‘κεί χωρίς να μιλήσει, πήγε στο σπίτι του στεναχωρεμένος, τον είδε η γυναίκα του στεναχωρεμένο, «Τι έχεις άντρα μου και είσαι στεναχωρεμένος;» «Αυτό κι αυτό μου συνέβη, γυναίκα, δεν ξέρουμε που δίνουμε, ποιος έχει ανάγκη να τον δώσουμε βοήθεια και ποιος δεν έχει » Τέλος πάντων, εκεί που καθότανε πάλι, πήγε ένα γεροντάκι κακότυχο ελεεινό και τον λέγει: «Κύριε μου, δώς μου ένα δεκάρικο σε παρακαλώ, έχω το παιδί μου άρρωστο, πρέπει να το πάρω φάρμακα, αν δεν του πάρω αυτά τα φάρμακα μπορεί να πεθάνει». Φύγε από μπροστά μου, λέγει ο πλούσιος. Απατεώνες! Λέγει ο πλούσιος. Έτσι απατάτε τον κόσμο και δεν ξέρομε που να δώσουμε και που να μη δώσουμε.Δεν τον έδωσε τον γέροντα. Έφυγε λοιπόν λυπημένο το γεροντάκι, και έμεινε ο πλούσιος που δεν ήξερε αν είχε ανάγκη αυτός ο γέρος. Μετά δυο μέρες συνάντησε στο δρόμο του μια κηδεία, και βλέπει το γεροντάκι να είναι στο φέρετρο του γιου του από πάνω και να κλαίγει σπαρακτικά. Τότε πήγε στη γυναίκα του και λέγει : «Γυναίκα δε ξέρουμε που δίνουμε και που δε δίνουμε. Δίνουμε σε αυτούς που δεν έχουν ανάγκη και δεν δίνουμε σ’ αυτούς που έχουν την ανάγκη. Λοιπόν τι πρέπει να κάνω;» Τότε τον είπε η γυναίκα του «Κάνε άντρα μου το καλό και ρίξ’ το στο γιαλό»Λέγοντας αυτά η γυναίκα του σκέφτηκε αυτός και απεφάσισε: Πήγε στην πρωτεύουσα πήγε σ’ ένα φούρνο, ζήτηξε να τον κάνουν πολλά παξιμάδια, έκανε 40 κιβώτια ανεξείδωτα να μη μπαίν(ει) μέσα το νερό, τα πήγε στο φούρνο, διέταξε τα γέμισαν παξιμάδια, και στο κάθε κιβώτιο, στο μέσον, έβαζε ένα δοχείο με νερό. Και κλούσε τα κιβώτια. Ναύλωσε ένα καϊκι, μπήκε εκείνος μέσα, βγήκε βαθειά στο πέλαγος, και πετούσε τα κιβώτια. Όταν τελείωσαν τα κιβώτια πήγε στο σπίτι του και είπε: «Γυναίκα,

έκανα το καλό και το έριξα στο γιαλό» χωρίς να ξέρ’ κανείς τι έκανε αυτός, κανένας άλλος δεν πήρε είδηση. Είχε δε ένα παιδί, ένα και μονάκριβο παιδί, το οποίο σπούδαζε στο Παρίσι. Και αυτές τις μέρες γράφει στους γονείς του ότι «τελείωσα έρχομαι με το τάδε πλοίο, θα ρθούμε την τάδε μέρα» διότι τότε αργούσαν τα πλοία να κινηθούν. Έπειτα από μέρες πολλές που περίμεναν με τόση χαρά το γιό τους, έρχεται μιαν είδηση, ότι ναυάγησε το πλοίο και χάθηκαν δέκα παιδιά που ήταν παρέα με το γιό τους, και περίμενε να τους κάνουν το τραπέζι κι’ ύστερα να φύγουν στα μέρη τους, ήταν από διάφορα μέρη. Τέλος πάντων, χάθηκε το παιδί τους, σήμερα-αύριο πέρασαν ένας δυο τρείς μήνες, ούτε είδηση ούτε τίποτα, τους πήραν πια για πνιγμένους .Έπειτα από έξι μήνες έξαφνα ειδοποιεί ο γιός τους ότι ήρθαμε στη πρωτεύουσα πατέρα, και ερχόμαστε στο σπίτι, και να ετοιμάσεις ένα τραπέζι για τους φίλους μου για να το γλεντήσουμε. Όπου αυτό και έγινε. Ετοίμασε στο σπίτ’ ένα τραπέζι ωραίο, με τα δέκα παιδιά πήγε ο γιός τους, καθήσαν να τρών’. Τότε λέγει ο πατέρας: Για πές μου παιδί μου, πως ήταν αυτό, που ήσαστε έξι μήνες και δεν ήρθατε από τότε. «Αχ πατέρα μου και να ‘ξερες» είπε το παιδί. « Έξι μήνες περάσαμε σ’ ένα ξερόνησο που δεν υπήρχε ούτε φαϊ ούτε νερό, ούτε άνθρωπος περνούσε, ούτε καράβι ούτε τίποτα. Ε και πως ζούσατε; λέει ο πατέρας, πώς ζούσατε;. Ζήσαμε πατέρα με το θέλημα του Θεού. Κάπου από τη θάλασσα μας ήρθε το μάννα του ουρανού. Τι πράμα σας ήρθε; Εκεί που απελπιστήκαμε και καθόμασταν στη θάλασσα και βλέπαμε μήπως περάσει κανένα καράβι, δεν είχαμε να φάμε, φάγαμε ότι είχε η βάρκα μας, βλέπουμε κατά την παραλία ένα κιβώτιο, κατόπιν άλλο, κατόπιν άλλο, ανοίγουμε με χαρά, τι έχει το κιβώτιο αυτό μέσα , και βλέπουμε να έχει παξιμάδια και στο μέσον ένα δοχείο με νερό, μάλιστα έχουμε μαζί μας ένα δοχείο για ενθύμιο, κατόπιν άλλο κιβώτιο, άλλο, άλλο, και έτσι μαζευτήκαν σαράντα κιβώτια. Και ζήσαμε μέχρι τώρα τελευταία, και το τελευταίο κιβώτιο όταν έμεινε, λέγαμε ‘τώρα πως θα ζήσουμε;’Είδαμε ένα καράβι από μακριά να περνά, κάναμε σινιάλο, τέλος πάντων μας πήραν είδηση, και ήρθαν και μας πήραν είδηση και ήρθαν και μας πήραν, μάλιστα ένα κιβώτιο το αφήσαμε άνοιχτο εκεί. Και έτσι γλυτώσαμε και ήρθαμε. Όταν το άκουσε ο πλούσιος έκανε το σταυρό του και λέει ‘Δόξα σοι κύριε, Δόξα να ‘χει ο Θεός. Που είναι παιδί μου το δοχείο αυτό που πήρατε ένα δοχείο; Βγάζειν απά στο τραπέζ’ το δοχείο που είχε το νερό μέσα, και τότε γνώρσε ο πατέρας ότι τα κιβώτια αυτά, ήταν αυτά που έριξε στη θάλασσα. Λέει, Δόξα να ‘ χει παιδί μου ο Θεός, αυτά τα κιβώτια τα έριξα εγώ διότι μου συνέβησαν αυτά και αυτά, και απεφάσισα να κάνω το καλό και να το ρίξω στο γιαλό. Να λοιπόν αυτό το καλό που γλύτωσε το γιό μου και δέκα παιδιά μαζί. Δοξάζω το Θεό και από σήμερα και στο εξής όποιος με γυρεύει θα δίνω και θα κάνω το καλό και θα το ρίχνω στο γιαλό, και ίσως φαίνεται κάποτε.

Η Υπομονή βασίλεψε

Μια φορά ήνταν ένας νέος 18 χρονώ, όπου αγάπησε μια κοπέλα, παντρεύτηκε μικρός-μικρός, έκανε το γάμο την πήρε. Όταν κατέβηκε σε δυο-τρεις μέρες κι αντάμωσε τους φίλους του, άρχισαν να τον πειράζουν και να τον λένε : Άντε βρε πήγες και παντρεύτηκες πρίν μάθεις τον κόσμο. Το είπε ο ένας, το είπε ο άλλος, τον λέγαν οι γονείς του. Αυτός λοιπόν λέει: Ώστε υπάρχει κόσμος που δεν τον εγνώρισα εγώ. Είχαν περάσει δυο μήνες παντρειά, τότε πια τον επηρέασαν τόσο πολύ, που σκέφτηκε να φύγει να πάει να μάθ’ τον κόσμο. Αφήνει λοιπόν την γυναίκα του, χωρίς να πει τίποτα, χωρίς να πει φεύγω, δεν ξέρω πότε θα γυρίσω πήρε λεφτά μαζί τ’ όσα είχε κι όσα δεν είχε, έφυγε πήγε στο Παρίσι, γύρσι κράτη, γύρσι πόλεις, γύρσι εδώ, γύρσι εκεί, σπούδασε εδώ, σπούδασε εκεί, τα έμαθε πια όλα. Αλλά περάσαν δεκαπέντε χρόνια Έπειτα από δεκαπέντε χρόνια όταν τα έμαθε πια όλα και νόμζε ότι ήταν τέλειος, τότε θυμήθηκε ότι είχε γυναίκα, να γυρίσει πίσω να πάει στη γυναίκα του. Τέλος πάντων γύρσι τσέντλεμαν αυτός, περιποιημένος, ντυμένος αναλόγως μ’ ένα βαλιτσάκι στο χέρι, βγήκε απ’ το καράβι στην πρωτεύουσα έπρεπε να πάει στο χωριό που ήνταν , από κάποιο χωριό. Τέλος πάντων μέχρι ένα μέρος, πήγε με τα άλογα, τότε δεν είχε αυτοκίνητα ούτε τίποτ’ άλλο μέσον για να πάει. Πήγε μ’ ένα άλογο λοιπόν, μέχρι ένα μέρος, μ’ έναν αγωγιάτη βέβαια, από ‘κει έπρεπε να πάει στο χωριό του με τα πόδια, είχαν μονοπάτια δεν είχε δρόμους. Κατέβηκε απ’ το άλογο, πλήρωσε τον άνθρωπο, και πήρε το μονοπάτι για να πάει στο χωριό τ’, μια -δυο ώρες ,τρεις, θα περπατούσε για να πάει. Με το βαλιτσάκ’ στο χέρ’. Εκεί λοιπόν που περπατούσε μέσα σ’ ένα δάσος στν’ ερημιά ακούει να παίζ’ μια φλογέρα.(Τα τυπών(ει)ς κι σύ τώρα τούτα;) Τέτοιο πράγμα είχε ν’ ακούσει δεκαπέντε χρόνια. Ά! Θα πάγω κοντά, θα πάγω κοντά. α! και α! και α! και α! Τέλος πλησίασε κοντά βλέπει ένα γέρο τσέλιγκα να κάθεται σ’ ένα βράχο απάνω και να παίζει τη φλογέρα του. Τον πλησίασε λοιπόν: Γειά σου γέρο τσέλιγκα! Καλώς το παλληκάρι, λέγει ο γέρο τσέλιγκας. Τι γυρεύεις παιδί μου σ’ αυτή την ερημιά; Εσύ ‘σαι αναλόγως, τσέντλεμαν, λεπτός, αναλόγως που φαίνεσαι, τι γυρεύεις εδώ σ’ αυτή την ερημιά; Τότε λέει λοιπόν στο

γέρο τσέλιγκα: Εγώ λείπω δεκαπέντε χρόνια απ’ το χωριό μου. Πήγα σπούδασα, έμαθα, αυτό, δεν μπορεί πια κανείς να βγεί κοντά μου, δεν μπορεί να συναγωνιστεί πια κανείς, διότι είμαι τέλειος, τα έμαθα πια όλα, δεν έμεινε τίποτα να μη μάθω. Και τώρα γυρίζω στο χωριό μου. Τότε τον λέγει ο γέρο τσέλιγκας: Λές ότι τα έμαθες όλα; Λέει: Βέβαια, πήγα σε σχολές, πήγα εδώ, πήγα εκεί, έμαθα πολλά, ξέρω ‘ γω πολλά και διάφορα. Τότε του λέγει ο γέρο τσέλιγκας: Δε μου λες παιδί μου, έμαθες το χούι; Λέει, ούτε ξέρω τι θα πει χούι ούτε άκουσα αυτή τη λέξη πουθενά. Τι θα πει χούι; Όταν δεν έμαθες αυτό, δεν έμαθες τίποτα. Όλα σν άκρια θα πάν αυτά που έμαθες. Λέει και που πρέπει να πάω να το μάθω αυτό το χούι, να με λέν ότι κάτι δεν έμαθα; Αυτό μπορώ να στο μάθω και ‘γω, λέει ο γέρο τσέλιγκας. Έ και πόσο διάστημα χρειάζεται για να το μάθω κι αυτό που με λές; Λέει, τουλάχιστον τρία χρόνια. Α! μα γέρο τσέλιγκα ,λέει, έκανα δεκαπέντε, να κάνω και τρία εδώ για ένα χούι που με λες, που δεν ξέρω τι είναι, και θέλω πια να πάγω σντ’ γυναίκα μου.Άμα θέλεις, παιδί μου. Λέει, φύγε, αλλά θα με θυμηθείς. Α! μα δεν κάθομαι γερο –τσέλιγκα για τρία χρόνια, λέει, φεύγω. Άμα πήγε ένα διάστημα αυτός περπάτ(η)σε κάπου, λέει: Τι έκανα τώρα έμαθα τόσα και τόσα, κι ένας γέρος τσέλιγκας να με πει ότι δεν είμαι τέλειος. Δεν το θέτω κάτω, θα γυρίσω πίσω. Γυρίζει πίσω πηγαίνει στον τσέλιγκα, λέει απεφάσισα να μείνω γέρο τσέλιγκα, έστω και τρία χρόνια. Για να με πούν ότι δεν ξέρω το χούι πρέπει να καθήσω. Τέλος πάντων κάθ’σε κοντά όταν νύχτωσε του λέγει ο γέρο τσέλιγκας, πήγαν στη στάνη, τον λέγει ο γέρο τσέλιγκας: Βγάλε τα ρούχα που φορείς και φόρεσε αυτά που θα σου δώσω. Βγάλε τα παπούτσια που φορείς, τα καπέλα, όλα , και βάλε αυτά που σε δίνω εγώ. Το έκανε αυτό τον άκουσε τον γέρο τσέλιγκα. Ξημερώνει η μέρα, λέει: θα πάμε να αρμέξουμε. Τον παίρν(ει), πηγαίνεν αρμέγεν, θα βγάλουμε τα πρόβατα απ’ το μαντρί, θα κάνουμε θα δείξουμε, ξέρω ‘γω εξοχικές δουλειές και διάφορα, χωρίς αυτός να παραπονεθεί, περίμενε να τον κάνει το μάθημα, το χούι. Εκείνος το μάθημα το έκανε, αυτό ήταν το μάθημα. Τέλος πάντων σιγά –σιγά, σιγά –σιγά, πέρασαν τα τρία χρόνια, χωρίς να παραπονεθεί αυτός, να πει ότι: Γέρο τσέλιγκα, πότε θα με μάθεις το χούι; Ότι ήρθαν τα τρία χρόνια πια και τέλειωσε, τελειώσαν τα τρία χρόνια, τότε λέει: Έ γέρο τσέλιγκα, τα τρία χρόνια πέρασαν, λοιπόν πρέπει να φύγω. Έμαθα το χούι; Λέει, το έμαθες και πολύ καλά. Και πιο είναι το χούι αυτό δεν μ’ είπες καμιά μέρα κανε’ μάθημα τέτοιο. Λέει, το χούι ήταν παιδί μου η υπομονή που έκανες τόσα χρόνια, και περίμενες, είχες υπομονή και περίμενες. Λοιπόν τώρα θα φύγ’ς θα πας στο χωριό σου κι απ’ όσα έμαθες αυτό θα σε χρειαστεί. Είναι η υπομονή που έκανες. Άχ λέει γέρο τσέλιγκα και μ’ είχες τρία χρόνια για ένα λόγο μόνε. Έ ίσως σε χρειαστεί λέει όταν πας. Πήρε το βαλιτσάκι τ’ αυτός τον δίν’ όμως ο γέρος ένα πουγκί χρυσά νομίσματα. Λέει για τον κόπο σου που δούλεψες τόσα χρόνια. Τα πήρε αυτός έφυγε, πήγε νύχτα στο χωριό του. Άμα πήγε νύχτα, θυμόνταν βέβαια το σπίτι του, πήγε στο σπίτι του, την ώρα που πήγε να χτυπήσ’ την πόρτα, ακούει μέσα χαρές, γέλια η γυναίκα τ’, χαριεντίσματα , πράματα. Τι έχει μέσα, με ποιόν είναι η γυναίκα μ’; Βάζει το μάτι τ’ σντ κλειδαρότρυπα, στο χώλ απάνω κάθονταν η γυναίκα τ’, στο μέσον ένα τραπέζ’ και αντίκρυ στη γυναίκα του, ένα αγόρι, δεκαοχτώ χρονώ –είκοσ’, κι αυτό πια μιλούσαν και γελούσαν και δε ξέρω τι. Λέει, ερωμένο έχει η γυναίκα μου. Βγάζ’ το περίστροφο τ’ να σκοτώσ’ τη γυναίκα να σκοτώσ’ και το παλληκάρ’ που ήταν εκεί. Όταν έβαλε την κάνη μέσα στη τρύπα να ρίξ’, λέει: Καλά εγώ τρία χρόνια έμαθα υπομονή, δε μπορώ τν υπομονή να ντ κάνω μέχρι αύριο να μάθω τι γίνεται; Μονάχος του πάλι το σκέφτηκε. Φεύγει από κεί πηγαίνει σε μια γειτόνισσα, χτυπά την πόρτα,’καλησπέρα σας, καλησπέρα, ανοίγει η γειτόνισσα, βλέπει ένα κύριο που να τον γνωρίσ’ ύστερα από τόσα χρόνια. Έ λέει σας παρακαλώ κυρία, πρό δεκαπέντε χρόνια είχα ‘δώ έναν φίλο και έτυχε να παντρεύεται και ήμουν στο γάμο του. Τώρα είμαι περαστικός από ‘δω και θυμήθηκα τον φίλο μου αυτόν, και πέρασα να τον δώ, αλλά το σπίτι του λέει δε ξέρω που είναι. Έ πως ονομάζεται ο φίλος, πώς ονομάζεται; Ονομάζεται να πούμε, τάδε, Ευάγγελος Ξέρω Γώ; Ο φίλος σου αυτός λέει, τότε που παντρεύτηκε έφυγε και άφησε τη γυναίκα του, και ζει λέει η καϋμένη μόνη της, τίμια, ωραία γυναίκα, αλλά ζεί λέει με το παιδί της. Έχει λέει και παιδί; Λέει πως δεν έχει. Έγκυος ήταν τον καιρό που έφυγε ο άντρας της. Και την άφησε έγκυο και έκανε ένα παιδί, κα το σπούδασε και το μεγάλωσε, και για αυτό το παιδί λέει μέχρι τώρα εργάστηκε πολύ για να αναδείξ’ το παιδί της. Λέει ώστε έχει ο φίλος μου παιδί τώρα; Λέει παιδί έχει. Λοιπόν λέει κυρία μου εγώ είμαι ο φίλος αυτός, αυτός που άφησε τη γυναίκα του. Ώστε η γυναίκα μου ζεί με το παιδί της; Λέει, ναι. Λέει, γω μόλις πήγα τώρα ‘ κει είδα απ’ την κλειδαρότρυπα, το παιδί με τη γυναίκα μ’ νόμισα ότι είχ’ ερωμένο. Ώστε γιός μου είναι; Τι θα έκανα να σκότωνα το γιό μου και το παιδί. Να λοιπόν του γέροντα τσέλιγκα ο λόγος που με ωφέλησε σ’ αυτό το πράγμα, και έτσι δε σκότωσα το παιδί μου και τη γυναίκα μου. Και πηγαίνει με ντ’ γυναίκα αυτή μαζί, ντ γειτόνισσα, κι αγκαλιάζει το παιδί, αγκαλιάζει και ντ’ γυναίκα τ’ και λέει αυτό κι’ αυτό. Όσα έμαθα γυναίκα δεν με ωφελήσαν όσο με ωφέλησε του γέρο τσέλιγκα η ορμήνεια.

45. Aνδρέας Χαραλαμπέλλης, Νίκος ΣωτηρίουΕλευθερία Αφαλωνιάτη 69, Μυστεγνά 1997

Η συμβουλή του πατέρα

Ένας πατέρας καθόδεψε το γιο τ’, λέει γυιέ μ’θα παντρευτείς, αλλά θα σε δώσω μια συμβουλή. Λέει τι συμβουλή πατέρα; Όταν παντρευτείς, το μυστικό και τα όλα τα μυστικά σ’ τα αυτά, να μη τα λές στη γ’ναίκα σ’ .Αυτός ύστερα από τόσην αγάπ’, παντρεύτ’κε, ύστερα από τόσην αγάπ’ που είχαν με ντη γναίκα τ’, λέει πώς να μη πώ το μυστικό. Αλλά για να κρατήσω το μυστικό τ’ πατέρα μ’ πρέπει α ντ’ δοκιμάσω. Ήνταν χασάπ’ς, λέγει, πάγω να σφάξω ένα βόδ’ στο Μανταμάδο. Λέει εντάξ’, θα γυρίσω αργά, μπορεί να μην έρτω απόψε, λέει εντάξ’. Καμιά φορά άμα πήγε λίγο δρόμο, σκέφτκε: Τι να παγαίνω μέχρι το Μανταμάδο, βρίσκ’ πρόβατα έφτου πέρα κατσίκες τι είχε, σφάζ’ ένα τράγο, τον βάζ’ μέσα στο τσβάλ’ τον χτυπά στον ώμο τ’ και πήγε και γύρσι στο σπίτ’. Πάει, η γναίκα τ’ κοιμούνταν, χτυπά την πόρτα, λέει η γι άντρας ιμ λείπ, ποιος είσαι;’ Λέει είμι ι άντρας, κατέβα λέει γιατί έτσ’ κι έτσ’. Με πιάσαν οι ληστές στο δρόμο να πάρεν τα λεφτά μ’ και γω τον σκότωσα, και τον έχω μες το τσβάλ’. Ίιιιι Παναγια βρε άντρα μ’. Τον παίρν’ μάνε –μανε, μέσα ανοίγεν ένα λάκκο στο κατώγι, τον θάβεν σαν πούταν με το τσβάααλ(ι). Έ, να μη στα πολυλογώ, πέρασ’ ένας χρόνος, περάσαν δυο, περνούσαν αγαπημέν(οι). Μια μέρα λέει, που θα πά λέει τούτο μαθέ, για να ντ’ δοκιμάσω να αυτό, κράτ’σε πολύ. Πα στο τραπέζ’ που τρώγαν, σκώνει το χέρ’ ντ’ δίνει ένα μπάτσο, ήβρε(ι) κσίτσ’ το φαϊ. Αυτή μάνε –μάνε αφορμή ήθελε, πετά το πηρούν’ κάτω τρέχ’ στν αστυνομία τον πρόδωσε, ι γι άντρας ιμ είναι φονιάς, σκότωσε ένα παιδί, και το τον έχουμε θαμένο στο κατώγ(ι). Δεν επέρασε πολύ γη- ώρα πήγαν οι χωροφυλάκ(οι) δέσαν ντουν βάλαν τα αυτά, πήγαν στν αστυνομία. Αυτός ρε παιδιά λέει, κάτσι να σας πω το μυστικό ύστερα από τόσα χρόνια λέει το είχα, αλλά πράγματι λέει ισχύει. Λέει, τι συμβαίνει: αυτό κι αυτό, είναι λέει συμβουλή του πατέρα μ’, και ‘γω το είπα ότι δεν πρόκειται μαθέ να είναι αλήθεια. Πάμε λέει στο σπίτ’ να δείτε. Πάν’ σκάβγιν βγάλαν το τσβάλ(ι) με τον τράγου, τα κέρατα ολόρτα!Τότε τ’ χώρ’σι όμως τη γ’ναίκα τ’. Δεν αγαπήσαν ας πούμε, διέλυσε ο γάμος, κι ήταν τ’ πατέρα η συμβουλή αυτή.

Οι δυό φίλοι

Ήνταν δυο φίλοι, τελειώσαν το σκολειό, ήνταν τόσο αγαπημένοι, λέει άντε ο καθ’ ένας να τραβήξ’ την τύχη του, να πάμε να δουλέψουμε-δεν ήνταν πριν σα τώρα πού’ναι με τα γράμματα- να παντρευτούμε, να δημιουργηθούμε, κι άμα ανταμώσουμε πλιά ποιος το ξέρ(ει). Ο ένας έφ’γε στ’ Σαλονίκ(η) ο άλλος έφ’γε στν’ Αθήνα. Αυτός που πήγε στν’ Αθήνα γύρζε απ’ τη μια γύρ’ζε απ’ την άλλη, δουλειά δεν ήβρισκε ήθελε πολλά να παίρν(ει), τελειώσαν και τα ‘φαγε, γύρ’σε πίσω στο χωριό. Ο άλλος πο’ φ’γε στ’ Σαλονίκ(η), πέντε ήβρισκει δέκα ήβρισκει τα δούλευε, βρίσκ(ει) μνιά κοπέλλα φτωχιά τν’ παντρεύεται, ήνταν τόσο πολύ ‘κονόμα, που δημιουργήθ’κει. Αφού δημιουργήθ΄κε κι έκανε δυο μωρά, ξέρω θέλ’σε να γυρίσ’ πάλι στο χωριό τ’.Γυρίζει στο χωρίο τ’, με ντ’ πρώτη που γυρίζει στο χωριό τα’ βρίσκ’ το φίλο. ‘Ρε φίλε εδώ;’ Λέει εγώ δεν έκανα μήδε έξ’ μήνες μηδε τρείς, γύρ’σα πίσω λέει. Γιατί λέει δε βρήκα δ’λειά. Εγώ παντρεύτ’κα , έχω οικογένεια, έκανα δυό μωρά, περνώ καλά, η γ’ναίκα μ’ είναι καλή, οικονόμα, ξέρω ‘γω. Αυτή τα’ μέρα, λέει, άντε έλα το βράδ’ να τα πούμε στο σπίτ’. Πήγε ι φίλος τ.’ Η γ’ναίκα είχε μια γυάλα με τα ψαράκια μέσα, και έβγαζε το νερό αυτό να κάνει ψαρόσουπα. Λέει, θα καθήγ’ς να φάμε, σούπα. Κάτ’ αυτός. Έκανε τ’ σούπα , έκανε τα’ σούπα ε, περίμενε να βγάλ(ει) και το πιάτο τα ψάρια. Άμα είπε, πού’ ναι τα ψάρια, λέει, το ζουμί από τα ψάρια πήραμε. Λέει, τέτοια γ’ναίκα ήθελα κι ‘γώ, ίσως μπορούσα να δημιουργηθώ, αφού είναι τόσο πολύ ‘κονόμα. Δυστυχώς, λέει, φίλε μνιά ήνταν ντ’ πήρα εγώ.

46.Αφήγηση του Κώστα Λαμπέλλη, Κλειού.Ηχογράφηση της εγγονής του, Ελευθερίας Μαστρανεστάση, μαθήτριας του Γυμνασίου Μανταμάδου, 1997:

«Μια βολά κι έναν καιρό ήνταν πλούσιοι και φτουχοί. Ένας ήνταν πολύ πλούσιος, είχι με το τσ'βάλ'(ι). Ι γι’άλλους ι γι’ άθριπους είχε τέσσιρα μουρά. Χουρεύγαν, π’δούσαν, τσίριζαν, παίζαν μουσικές, διασκέδαζαν κάθε βράδ’, οι πλούσιοι τίποτα.

Λοιπόν λέγει ι πλούσια τ' άντρού τ’ς «βλέπ'ς (λέει) μέσα, εδώ εμείς έχουμε τόσες λίρες (λέει) και τόσα καλά (λέει) και καθούμιστι σα τ'ς κουφέδες, δε μ'λά κανές, δε χτυπά. Ακ'σι (λέει) μέσα (λέει) τι κάνιν' (λέει) εύτου πέρα. Διασκιδάζ'ν (λέει), παίζιν τσι' αν είν' φτουχοί αθρώπ· μι τέσσιρα μουρά, τς εν έχ’ν τίπουτα. Λέει αυτός ι πλούσιους τ'ς γ'ναίκας τ', θες α τ'ς κάνου (λέει) αύριγιου να μη κάνεν (λέει) τίποτα- να σκέβγεντιν; *

(Λέει) πώς α τ’ς κάν'ς ά σκέβγεντιν; (Λέει) βλέπε να δεις. Το πρωί φωνάζ’ τουν άντρα τσι ντη γ'ναίκα τ'. Γεμόζ’ απ' ένα ντενεκέ λίρες [αυτός είχε μια κάμαρ(η) λίρες]. Γεμόζ’ απ' ένα ντενεκέ λίρες, (λέει) πάρ'τ'ς τες, θτ’σές σας είναι. Βρε μαθέ; Λέει πάρτι τις.

»Τ’ς πήραν λοιπόν τ’ς λίρες, τ'ς πήγαν στο σπίτ'. Πήγαν τα μουρά λέν’: Τι 'ναι ρε πατέρα, τι ’ναι τούτα; (Λέει) λίρες (λέει), παράδες μας δώκαν, ούλα παράδες (λέει) είναι. Ε, πιάσαν’ σκέβγενταν, σαν αύριο πρωί σταμάτησαν τα τραγούδια. Σκέβγενταν τι να αγοράσιν, τι να κάνιν. σκέβγενταν - σκέβγενταν μια βδομάδα, ούτε μ'λούσαν' ούτε χορεύγαν ούτε τίποτα.

(Λέει) ξέρ’ς τίπουτα; Α τ'ς πάρουμε γ'ναίκα τσι λίρες α τ'ς πάμε (λέει) πίσου. Βρέ μαθέ άντραμ' α τ'ς πάμε; Α τ’ς πάμε (λέει) μ' τα μουρά κάθιμιστι σκεβγούμιστι ’δώ μια βδομάδα (λέει)- τι α τ'ς κάνουμι τ'ς λίρες.

»Τ’ς πήραν τ'ς λίρες τσι τ' τ'ς πήγαν πίσου.

(λέει) Ρε φίλε (λέει): Πάρε τ'ς λίρες (λέει) δε θέλουμε (λέει) γιατί απ' το πού τ'ς πήραμε τ'ς λίρες (λέει) σκιβγόμιστι (λέει) τσι τα μουρά μ' ντ τε χουρεύουν ούτ' τίποτα. Σε μνια σκέψ' λέει πέσαμι. Πάρτες λέει χαλάλι σ’ (λέει). Δε θέλουμε (λέει) λίρες μηδ' τίποτα. Τ'ς δώκι τ'ς λίρ'ς τσι πιάσαν πάλι τα μουρά τσι χουρεύγαν.

»'Ηνταν πάλε πιο ευτυχείς. Τα λεφτά, τον άθριπου δε ντου κάνιν 'φτυχή».

*σκέφτονται;

47. Κουζηνία Χατζηγεωργίου (εγγονή) Αντιόπη Φραγκάκη,75, Μυστεγνά 1997

Το Χαμολούλουδο

Για δες το χαμολούλουδο που στη δροσούλα ανοίγειΤ’ άσπρα το τα’ άνθια κι ευωδιές με τον αέρα σμίγειΠες του να κλείσει τα’ άνθια του να γείρει αγάλια –αγάλιαΚαι τρέμει- τρέμει να σβηστεί ποτέ του να μη σβήσειΓια πες τα χρυσοσύννεφα που φαίνονται εκεί πέρα

Να μη σκορπίσουν άξαφνα και μας προλάβει η μέραΑχ μη μου λές και η φτωχή ψυχούλα μας δε ξέρειςΜια μέρα μες τον ήλιο της σαν τι μπορεί να φέρειΣ’ άλλη ζωή να καταστεί; κι αν έβγι πια απ’ τα χρόνιαΈτσι τον ψεύτικο καιρό αρκεί να ζούμε αιώνια