Κριτική σκέψη · 2015. 3. 12. · Paulo Freire Γεννήθηκε στο Recife,...

Κριτική σκέψη

επ. Κωνσταντίνος Π. Χρήστου

κριτική σκέψη Critical: κριτική   Η διαδικασία της σκέψης η οποία αναζητεί την αλήθεια αµφισβητώντας τις

παραδοχές   Είναι ένας τρόπος για να κριθεί κατά πόσον ένας ισχυρισµός είναι αληθής,

ψευδής, πότε αληθής, πότε ψευδής, κοκ.   Οι απαρχές βρίσκονται στη Σωκρατική µέθοδο και σε βουδιστικές και

ινδουιστικές διδασκαλίες   Στη φιλοσοφία από τον µεσαίωνα µέχρι και σήµερα αποτελεί σηµαντική µέθοδο

φιλοσοφικού στοχασµού   βλ. Θωµάς Ακινάτης, Φράνσις Μπείκον, Ντεκάρτ, Καντ, Μακιαβέλι, Χοµπς & Λοκ, Μαρξ,

Δαρβίνος, Φρόυντ, Φουκώ, Μπάτλερ

  Αµφισβητεί την πρόσληψη της πληροφορίας απ’ όπου και όπως κι αν προέρχεται.

  Εισάγει την διερεύνηση της πληροφορίας, του στοχασµού ως προς τις προθέσεις και τις στάσεις αυτών που τις δίνουν, έναντι της παθητικής πρόσληψης της πληροφορίας


Κριτική σκέψη   Κριτική σκέψη είναι το αντίθετο της παθητικής πρόσληψης και αναπαραγωγής της πληροφορίας (βλ. Dewey)

  Είναι προσωπική διαδικασία στοχασµού επί της πληροφορίας, διερώτησης, αµφισβήτησης, αναζήτησης διαφορετικών απαντήσεων, αξιολόγηση των πληροφοριών και των πηγών

  Η κριτική σκέψη είναι επίπονη διεργασία και προϋποθέτει τη πολύ καλή γνώση του πεδίου

  Αφορά έναν συνολικό τρόπο σκέψης που λαµβάνει υπόψην του δεδοµένα από άλλες επιστήµες, άλλες προσεγγίσεις, απόψεις και στάσεις

  Αποτελεί τρόπο σκέψης – τρόπο να τοποθετείται κανείς κοινωνικά


Κριτική σκέψη   Υπάρχει αναστοχασµός επί της γνωστικής διαδικασίας (βλ. µεταγνώση, αυτορύθµιση)

  Υπάρχει στοχασµός ως προς τις επιπτώσεις της εφαρµογής της γνώσης στην κοινωνία, του ρόλου της, της δυνατότητας πρόσβασης σε αυτή

  Εφαρµόζει µεθόδους λογικής ανάλυσης   Θέτει ερωτήµατα   Θέτει δράσεις στη βάση της ανάλυσης   Η λήψη απόφασης δεν βγαίνει από την πλειοψηφία ούτε από τη συνάθροιση των απόψεων αλλά από την κριτική ανάλυση αυτών και τις κατάλληλες µετατοπίσεις


κριτική σκέψη - Ennis, 1996 FRISCO (Focus, Reason, Inference, Situation, Clarity,

Overview)   Εστίαση: να εντοπίσεις το ζήτηµα που τίθεται, το βασικό ερώτηµα, το

πρόβληµα   Συλλογισµοί: λογικά επιχειρήµατα, συλλογιστική µέθοδος, αναλυτική

σκέψη   Συµπέρασµα: έκφραση του τελικού αποτελέσµατος του συλλογισµού

και αξιολόγησή του – πόσο αληθοφανές είναι   Κατάσταση: συνεκτίµηση του ρόλου του πλαισίου στο πρόβληµα και

στη λύση του   Σαφήνεια: επαρκής σαφήνεια των όρων και των συλλογιστικών

εργαλείων που χρησιµοποιούµε – να µπορούµε να τα ορίσουµε µε σαφήνεια

  Επισκόπηση: αποστασιοποιηµένη µατιά στο σύνολο της διαδικασίας που ακολουθήθηκε


Όσοι σκέφτονται κριτικά

  αναζητούν τις βαθύτερες αιτίες   είναι καλά ενηµερωµένοι από διαφορετικές πηγές   εµπιστεύονται τις πιο αξιόπιστες πηγές   µπορούν να εκτιµήσουν συνολικά µια

προβληµατική κατάσταση   µπορούν να εστιάσουν τη σκέψη τους σε

συγκεκριµένα θέµατα κάθε φορά   αναζητούν και άλλες λύσεις   είναι καλοί γνώστες του περιεχοµένου


Όσοι σκέφτονται κριτικά   είναι ανοιχτοί στις διαφορετικές προσεγγίσεις και απόψεις

άλλων   είναι προσεκτικοί στο πότε εκφράζουν κρίση και δεν το

κάνουν αν δεν µπορούν να το υποστηρίξουν   µπορούν να διαχωρίζουν τα εµπειρικά δεδοµένα από τη

συναισθηµατική κατάσταση που πιθανά επηρεάζει τη λήψη αποφάσεων

  είναι διατεθιµένοι να µετακινηθούν από τις απόψεις τους εφόσον προκύψουν νέα δεδοµένα

  σέβονται απόψεις, στάσεις και συναισθήµατα των άλλων   δεν χάνουν χρόνο σε λεπτοµέρειες ή σε θέµατα που δεν

αντιστοιχούν στη σοβαρότητα του προβλήµατος   πείθονται στη βάση αποδείξεων και δεν έχουν στερεότυπες

ιδέες που υπερασπίζονται µε σθεναρότητα


δηµιουργία περιβάλλοντος για κριτική σκέψη   Συζήτηση στην τάξη   Δηµιουργία ντιµπέιτ πάνω σε ζητήµατα στα

οποία υπάρχει διχογνωµία   Υποστήριξη µε άρθρα από εφηµερίδες, blogs   Ο δάσκαλος να στοχάζεται κριτικά   Σκέφτοµαι κριτικά για τις δικές µου απόψεις ή/και

για τις απόψεις ενός άλλου   Συνέλευση τάξης/σχολείου, βλ. αντιαυταρχική

εκπαίδευση


κάποιες πρακτικές στην τάξη   Δραστηριότητες κατηγοριοποίησης και ταξινόµησης

  π.χ., κατηγορίοποίηση προβληµάτων µε βάση κάποια κριτήρια   συζήτηση επί των κριτηρίων   Καταστάσεις γνωστικής σύγκρουσης

  συνθήκες αµφισβήτησης της υπάρχουσας γνώσης και των διαισθητικών γνώσεων

  π.χ., Πέρσι η Μαρία πήρε αύξηση στον µισθό της 10%. Φέτος, ο µισθός της µειώθηκε 10%. Δεν πειράζει, είπε η Μαρία, ήρθα στα παλιά µου λεφτά. Είχε δίκιο;

  Ένα σακάκι είχε στην αρχή των εκπτώσεων έκπτωση 10% και στο τέλος είχε έκπτωση άλλα 10%. Συνολικά η έκπτωση είναι 20% της αρχικής αξίας;

  Πότε µεγαλώνει ο πολλαπλασιασµός;


κάποιες πρακτικές στην τάξη   Ανοιχτά µαθηµατικά προβλήµατα   Ένα ανοιχτό πρόβληµα επιτρέπει επιλογές ή εναλλακτικές ερµηνείες σε

ένα ή περισσότερα από τα παρακάτω:   στα δεδοµένα   στον στόχο   στη διαδικασία επίλυσης   στο αποτέλεσµα και την ερµηνεία του

Cai (1995) παραδείγµατα: Ένας ξυλουργός φτιάχνει µια στέγη. Έκοψε από ένα δοκάρι µήκους 29µ ένα 15µ και

ένα 9µ. Πόσο χρόνο χρειάστηκε; 101 µαθητές πηγαίνουν εκδροµή. Αν κάθε δάσκαλος µπορεί να συνοδεύσει µόνο µέχρι

25 µαθητές, πόσοι δάσκαλοι συνοδοί χρειάζονται; Όταν παίζουµε ζευγάρια πάντα περισσεύει ένας µαθητής. Και όταν κάνουµε οµάδες

των 3, και όταν κάνουµε οµάδες των 4, πάντα περισσεύει ένας µαθητής. Πόσοι µαθητές είµαστε;

Το 50% των συµµαθητών σου είπαν ότι τους αρέσει το ποδόσφαιρο και το 50% είπαν ότι τους αρέσει το µπάσκετ. Θα µπορούσαµε να βγάλουµε το συµπέρασµα ότι στους συµµαθητές σου αρέσει ή το ποδόσφαιρο ή το µπάσκετ;


κάποιες πρακτικές στην τάξη

  Ερωτήσεις διερευνητικές:   Δώστε µου ένα παράδειγµα   Τι θα πρέπει να απαντήσουµε πριν προσπαθήσουµε να

απαντήσουµε αυτό το ερώτηµα;   Ερωτήσεις που διερευνούν παραδοχές ή υποθέσεις

  «που το ξέρεις»;   Γιατί το θεωρείς δεδοµένο   Συµβαίνει πάντα;   Θα µπορούσε κανείς να το αµφισβητήσει αυτό;

  Ερωτήσεις σχετικές µε άλλες απόψεις   Τι υποστήριξε ο/η άλλος/η; Γιατί   Πως υποστηρίζουν εκείνοι την άποψή τους   Αν ήσουν στη θέση του τι θα έλεγες;


κάποιες πρακτικές στην τάξη

  Ερωτήσεις που διερευνούν τις επιπτώσεις κάθε άποψης   Ποια επίδραση θα είχε αυτή η άποψη αν κυριαρχούσε;   Αν συµβαίνει αυτό τι άλλο θα πρέπει επίσης να

συµβαίνει;   Ερωτήσεις που θα υποστήριζαν την οµοφωνία

  Πως θα µπορούσες να µετακινηθείς;   Τι από τις απόψεις του άλλου θα µπορούσες να δεχθείς

χωρίς µεγάλη απώλεια;   Το παράδειγµα της τραγωδίας: κατάσταση όπου όλοι

έχουν δίκιο από τις διαφορετικές τους θέσεις   Το παράδειγµα της συνέλευσης


Κριτική Παιδαγωγική

µια περίληψη της δουλειάς του Paulo Freire και των συνεργατών του

(Winton, 2006) επ. Κωνσταντίνος Π. Χρήστου

Paulo Freire

  Γεννήθηκε στο Recife, Βραζιλία

  Οικογένεια µεσαίας τάξης που χτυπήθηκε από την κρίση

  Έζησε τα παιδικά του χρόνια σε µεγάλη φτώχεια Πινακίδα στα όρια µια πόλης που καλεί τους

άνεργους εργάτες που περιπλανώνται προς αναζήτηση εργασίας να µην µπουν καν στην πόλη

καθώς δεν υπάρχει εργασία γι’ αυτούς

(San Diego State University, 2006)


Ο Paulo Freire για τη φτώχεια του:   Ο Freire υποστήριξε ότι η φτώχεια και η πείνα είχαν τεράστια σηµασία στον τρόπο και την ικανότητά του για µάθηση.

  Αυτό επηρέασε την απόφασή του να αφιερώσει τη ζωή του στην καλυτέρευση της ζωής των φτωχών και στην πρόσβασή τους στην εκπαίδευση

  «Δεν καταλάβαινα τίποτα λόγω της πείνας µου. Δεν ήµουν χαζός. Δεν ήταν έλλειψη ενδιαφέροντος. Η κοινωνική κατάσταση στην οποία βρισκόµουν δεν µου επέτρεπε να έχω πρόσβαση στην εκπαίδευση. Η εµπειρία µου µου έδειξε για άλλη µια φορά τη σχέση ανάµεσα στην τάξη και τη γνώση» (Freire).

Child collecting garbage in Brazil for income (Flickr, 2008)


σπουδές και καριέρα του Freire   Έκανε σπουδές στην νοµική, δίδαξε

πορτογαλλικά σε σχολείο και συνέχισε µε σπουδές και έρευνα στην εκπαίδευση ενηλίκων

  Πέρασε και κάποια περίοδο στη φυλακή για τις προοδευτικές του απόψεις

  Το 1968 δηµοσιεύτηκε το βιβλίο του, Pedagogy of the Oppressed, που αναπτύσσει την προσέγγιση της Κριτικής Παιδαγωγικής

  Η κριτική παιδαγωγική µιλούσε για τρόπους µε τους οποίους µπορούν να µάθουν άνθρωποι που ζουν σε καταπιεστικές συνθήκες Book cover of Pedagogy of the

Oppressed, 30th Anniversary Ed.

(Amazon, 2008)



  Η κριτική παιδαγωγική αναπτυχθήκε από την ακαδηµαϊκή κοινότητα µε συµαντικότερα ονόµατα:   Kincheloe   Macedo   Wexler   McLaren   Shor   Darder   Giroux   Hooks

Kincheloe

Giroux επ. Κωνσταντίνος Π. Χρήστου


  H κριτική παιδαγωγική είναι µια εκπαιδευτική πρόταση που στοχεύει να βοηθήσει τους µαθητές   να αµφισβητήσουν και να αντιµετωπίσουν κριτικά την καταπίεση που προέρχεται µέσα από ιδεολογίες, πιστεύω, και πρακτικές της υπάρχουσας εκπαίδευσης

  να αποκτήσουν συνείδηση των διαφόρων µορφών εξουσίας και καταπίεσης που ασκούν και δέχονται


Η Κριτική Παιδαγωγική - γενικές αρχές   Η µάθηση:

  είναι κοινωνικά και πολιτισµικά κατασκευασµένη διαδικασία

  διαµορφώνεται και καθορίζεται από κοινωνικούς, οικονοµικούς, πολιτικούς, ιστορικούς παράγοντες

  διαµορφώνει συνειδήσεις και στάσεις, ενισχύει ή διατηρεί την εξουσία των κυρίαρχων οµάδων

  Η εκπαίδευση θα µπορούσε να χρησιµοποιηθεί για την χειραφέτηση των ανθρώπων και την ανατροπή των καταπιεστικών υπαρκτών καθεστώτων και σχέσεων


Κριτική συνείδηση

  Σύµφωνα µε τον Ira Shor (1992) ο µαθητής αποκτά κριτική συνείδηση όταν:   σκέφτεται, διαβάζει, γράφει, µιλά και πηγαίνει βαθιά κάτω από την επιφάνεια των πραγµάτων

  Ο µαθητής πρέπει να:   αµφισβητήσει τους µύθους, τα κλισέ, τις αρχές της παράδοσης, τα κοινωνικά στερεότυπα και τις κυρίαρχες απόψεις

Amazon, 2008


Κριτική συνείδηση

  Οι µαθητές πρέπει να κατανοήσουν ότι το κοινωνικό και ιστορικό πλαίσιο συνηγορεί, ευθύνεται και νοηµατοδοτεί στάσεις, απόψεις, πεποιθήσεις, συµπεριφορές, γνώσεις, επιστήµες, πολιτικές.   Βαθύτερος στόχος η απελευθέρωση των µαθητών/ανθρώπων

Ira Shor & Paulo Freire

(Columbia University, 2008)


αρχές και στόχοι της κριτική παιδαγωγικής


1. Αντι-απικοικρατική Εκπαίδευση

  Οι ιθαγενείς πληθυσµοί επιβάλλεται να έχουν το δικό τους εκπαιδευτικό σύστηµα

  Να µπορούν να εκφράζουν και να αναπτύσσουν την κουλτούρα τους

  Η εκπαίδευση των ιθαγενών πληθυσµών να µην είναι επέκταση αυτής των αποίκων (Freire, 1968)

Map of Brazil issued by the Portuguese explorers in 1519. (Wikipedia, 2008) επ. Κωνσταντίνος Π. Χρήστου

2. Η γνώση των ιθαγενών   Η γνώση των ιθαγενών και των κατακτηµένων

(αυτών που κατακτήθηκαν από κάποιους άλλους) έχει µεγάλη σηµασία να διασωθεί και να διαδοθεί

  Όταν οι καταπιεσµένοι µαθαίνουν για τη ιστορία, την κουλτούρα, τις παραδόσεις, τις τελετές, τις συνήθειες, τη γλώσσα τους, αυτό αλλάζει τις ζωής τους και τους δίνει εργαλεία και δύναµη για να αντισταθούν στην περεταίρω υποδούλωσή τους

  H γνώση των ιθαγενών είναι εξίσου σοβαρή και σηµαντική µε αυτή των δυτικών αποικιοκρατών   Για πολλά πράγµατα µάλιστα έδινε λύσεις για

προβλήµατα που δεν µπορούσε να λύσει η δυτική γνώση

π.χ., Εναλλακτική ιατρική και φαρµακολολογία


3. Αναγνώριση από που πηγάζει η εξουσία

  Οι µαθητές πρέπει να µπορούν να αναλύσουν τα διαφορετικά συµφέροντα που µπορεί να έχουν διαφορετικές οµάδες ή άτοµα και του τρόπου που αυτά µπορούν να επηρεάσουν την ιστορία και την κοινωνική κατάσταση: νόµους, γνώση, εκπαίδευση

  Να καταλαβαίνουν ποιος χάνει και ποιος κερδίζει όταν κάτι αλλάζει προς κάποια συγκεκριµένη κατεύθυνση

  Να καταλαβαίνει πίσω από λόγους, δράσεις ή απόψεις την διάθεση για διατήρηση προνοµίων και εξουσίας


4. Η πολιτική διάσταση της εκπαίδευσης   Το εκπαιδευτικό σύστηµα είναι πολιτικό σύστηµα

  Η εκπαίδευση είναι πολιτική   Μαθητές και καθηγητές θα πρέπει να έχουν συνείδηση του πολιτικού τους ρόλου στο σύστηµα αυτό

  Το τί µαθαίνουν οι µαθητές, πότε, από ποιους, πως, κτλ εξυπηρετεί µια συγκεκριµένη πολιτική ατζέντα και ένα συγκεκριµένο πολιτικο-οικονοµικο-κοινωνικό σύστηµα

  Οι δάσκαλοι, τα βιβλία, τα αναλυτικά προγράµµατα, το σχολικό περιβάλλον, κτλ είναι φορείς πολιτικού νοήµατος


5. Ο πολιτικός ρόλος της γνώσης

  Οι µαθητές πρέπει να κατανοήσουν την πολιτική αξία της γνώσης   Η γνώση είναι δύναµη – η γνώση είναι εξουσία   Η εξουσία της γνώσης µπορεί να χρησιµοποιηθεί για την διατήρηση των ήδη υπαρχόντων προνοµίων κάποιων οµάδων

  Η γνώση διαφυλάσσεται από τους κατέχοντες την εξουσία, ορίζεται, αξιολογείται

  Αυτό που θεωρείται «έγκυρη» γνώση αποτελεί αποτέλεσµα ανταγωνισµών, σε διάφορα επίπεδα: πολιτικό, οικονοµικό, κοινωνικό

  Η επιστήµη ως κυρίαρχος φορέας γνώσης αποτελεί κυρίαρχο πόλο εξουσίας προς τους καταπιεσµένους   Η έγκυρη γνώση που µαθαίνουµε στο σχολείο έχει στην πλειοψηφία της

προέλθει από λευκούς, δυτικούς, άντρες   Τα κανάλια διοχέτευσης γνώσης τα διαχειρίζονται αυτοί: εφηµερίδες,

εκδοτικοί οίκοι, πανεπιστήµια, κεντρική πολιτική σκηνή π.χ., µιας φεµινιστικής κριτικής


6. Ισότητα και δικαιοσύνη στην εκπαίδευση

  Ελεύθερη πρόσβαση στην εκπαίδευση

  Ίσες εκπαιδευτικές ευκαιρίες   Ειδικές ρυθµίσεις για ειδικές οµάδες που έχουν λιγότερες δυνατότητες ή έχουν αποκλειστεί στο παρελθών: γυναίκες, αλλοεθνείς, αλλόθρησκοι, ανάπηροι, διαφορετικής σεξουαλικότητας και ταυτότητας φύλου


7. Ανατροπή του οικονοµικού ντετερµινισµού

  Η ταξική θέση και η οικονοµική κατάσταση δεν είναι ο µοναδικός φορές εξουσίας και καταπίεσης

  Οι µαθητές πρέπει να κατανοήσουν ότι υπάρχει καταπίεση µε βάση:

  φυλή,   κοινωνική τάξη,   φύλο,   σεξουαλικότητα,   θρησκεία,   σωµατική διάπλαση   γνώση   πρόσβαση στη βία: όπλα, νόµοι, ξύλο


8. Στόχος του σχολείου είναι να σταµατήσουν οι άνθρωποι να υποφέρουν

  Γιατί υποφέρουν οι άνθρωποι;

  Από πότε   Από ποιους   Τι µπορεί να γίνει για να σταµατήσει αυτό


9. Ανατροπή του µοντέλου «επένδυσης στο µαθητή»

  Οι µαθητές γίνονται αντιληπτοί σαν άδειοι τραπεζιτικοί λογαριασµοί που πρέπει να γεµίσουν   «επενδύσεις» στους µαθητές που θα αποφέρουν τα αναµενόµενα

  Ρίσκα που παίρνουν ή δεν παίρνουν οι δάσκαλοι µε κάποιους µαθητές

  Οι δάσκαλοι πρέπει να καταλάβουν ότι οι µαθητές είναι αυτόνοµες υπάρξεις, µε ανάγκες και επιθυµίες δικές τους και δικούς τους τρόπους να πετύχουν τους στόχους τους

  Να ρυθµίσουν τη µάθηση και την εκπαίδευσή τους µε τους δικούς τους όρους

  Τα καλά σχολεία δεν κατηγορούν τους µαθητές για τις αποτυχίες τους ούτε καταστέλλουν τις απόψεις και τη γνώση που κουβαλούν στο σχολείο


10. Η σχέση µαθητών καθηγητών είναι προβληµατική και πρέπει να αλλάξει

  Η σχέση ανάµεσα στου µαθητές και τους καθηγητές πρέπει να διέπεται από µεγάλο και αµοιβαίο σεβασµό του ενός προς τον άλλο.

  Θα έπρεπε να ανατρέπουµε την ήδη υπάρχουσα σχέση και να σκεφτόµαστε µε όρου:   ο δάσκαλος που µαθαίνει   ο µαθητής που διδάσκει


11. Δάσκαλοι ως ερευνητές   Πρέπει να φροντίζουµε για την επαγγελµατική εξέλιξη των δασκάλων

  Οι δάσκαλοι που να αναπτύξουν εργαλεία και τρόπους που θα τους κάνουν και ερευνητές   έρευνα στην τάξη τους, στην κοινότητά τους, στο επάγγελµά τους

  Οι δάσκαλοι πρέπει να είναι «µάχιµοι διανοούµενοι», να γνωρίζουν τα προβλήµατα των µαθητών και της κοινωνίας και να είναι διατεθειµένοι να παλέψουν γι’ αυτούς


12. Η εκπαίδευση πρέπει να προάγει τη χειραφέτηση και πνευµατική ανάπτυξη

  Η εκπαίδευση πρέπει να προάγει την απελευθέρωση, την χειραφέτηση και να υπερασπιστεί τις αλλαγές που θα έρθουν

  Πρέπει να δηµιουργεί συνθήκες ανάπτυξης της γνώσης και της κριτικής σκέψης.

  Αυτά τα δύο πρέπει να είναι συγχρονισµένα και όχι σε σύγκρουση

  Η γνώση πρέπει να χρησιµοποιείται προς την κατεύθυνση της χειραφέτησης του ατόµου και για το όφελος της κοινότητας

  Με τη γνώση αποκτάς το έλεγχο τη ζωής σου

To Journal of Urban Mathematics Education (JUME) είναι ανοιχτής πρόσβασης επιστηµονικό περιοδικό που εκδίδει επιστηµονικά άρθρα δύο φορές το χρόνο µε τη διαδικασία της κρίσης. Τα άρθρα αφορούν τα την µαθηµατική γνώση και µαθηµατική ακπαίδευση στις µητροπόλεις προσφέροντας µια µατιά από τη σκοπιά της κριτικής παιδαγωγικής


13. Η εκπαίδευση στην υπηρεσία της νέας αποικιοκρατίας

  Η εκπαίδευση (ο τρόπος οργάνωσης, η γνώση που προσφέρει κτλ.) συχνά εξυπηρετεί τους στόχους της αποικιοκρατίας, όπως διατήρηση κυριαρχίας, επέκτασή της, υποδούλωση κτλ.

  Αυτή η δυνατότητά της πρέπει να καταδεικνύεται και να καταγγέλλεται και µέσα από την εκπαίδευση καθώς και να οργανώνονται οι αντιστάσεις σε τέτοιες χρήσης της


14. Ο Κύκλος της κριτικής πράξης πρέπει να καθιερωθεί   Praxis είναι µέθοδος λύσης προβλήµατος.


15. Η ηγεµονία (Hegemony)   Η ηγεµονία είναι πολύπλοκη έννοια   Συχνά άνθρωποι ή οµάδες ανθρώπων ασκούν εξουσία

χωρίς σωµατική ή στρατιωτική βία/επιβολή   .... αλλά µέσω της συναίνεσης του κόσµου η οποία όµως

αντλήθηκε µε παράδοξες διαδικασίες, π.χ., ψυχολογικός πόλεµος, εκβιασµός, και βασικά µέσω της φυσικοποίησής της υπάρχουσας κατάστασης

  Για την εξασφάλιση και διατήρηση της συναίνεσης δουλεύουν πολλοί: ΜΜΕ, δικαστική και εκτελεστική εξουσία, τέχνες και θεάµατα, εκπαίδευση, οικογένεια, εκκλησία

  αυτό ορίζεται ως ... ηγεµονία   Ο Αντόνιο Γκράµσι χρησιµοποιεί την έννοια cultural

hegemony, για να υποστηρίξει ότι µια κοινωνική τάξη, η αστική, χειρίζεται τα κοινωνικά συστήµατα αξιών για να δικαιολογήσει το status quo της παγκόσµιας κυριαρχίας της πάνω στις άλλες κοινωνικές τάξεις

  βλ. cultural imperialism.

Hitler posing with a member of the Hitler Youth (Zigfeld, 2007).


Εκπαίδευση και ηγεµονία

  Τα σχολείο και η εκπαιδευτική διαδικασία παίζουν το ρόλο τους στην ηγεµονία των κυρίαρχων ιδεών

  Μέσα από την εκπαίδευση εγκαθιδρύονται οι κυρίαρχες στάσεις και συνειδήσεις, φυσικοποιούνται και ελαχιστοποιούνται οι αντιστάσεις και η αµφισβήτηση

  Η εκπαίδευση έχει στόχο να δηµιουργήσει επαναστάτες που θα ανατρέψουν το υπάρχων και θα εγκαθιδρύσουν αµεσοδηµοκρατικά αντιεξουσιαστικά συστήµατα στα οποία θα έχουν όλοι πρόσβαση στην λήψη αποφάσεων (βλ. Μαρξ)

  Το επαναστατικό υποκείµενο πρέπει να είναι εκπαιδευµένο και µορφωµένο προκειµένου να ανατρέψει το υπάρχων και να οργανώσει τη νέα κοινωνία


Κριτική Παιδαγωγική – γενικές επισηµάνσεις   Ένα από τα κεντρικούς στόχους που θέτει η κριτική παιδαγωγική είναι είναι να κάνει τους µαθητές ικανούς να συµµετέχουν και να διαµορφώνουν µια δηµοκρατική κοινωνία που δεν είναι παγιώνεται και δεν αποκλείει.

  Για να γίνει αυτό πρέπει να µπορούν να αναγνωρίζουν από που πηγάζουν οι εξουσίες των άλλων και να κάνουν κριτική στις δικές τους εξουσίες και τα προνόµιά τους που πηγάζουν από τις θέσεις τους στις κοινωνικές ιεραρχίες

  Όλοι πρέπει να έχουν πρόσβαση στη γνώση ως εργαλείο αντίστασης στην εξουσία και εδραίωσης νέων κοινωνικών σχέσεων µεγαλύτερης ελευθερίας και σεβασµού στη διαφορετικότητα


Κριτική Παιδαγωγική & Μαθηµατικά

  τα µαθηµατικά δεν είναι αφηρηµένα σύµβολα σε λευκό χαρτί, δεν µόνο φορµαλιστικοί αλγόριθµοι και υπολογισµοί

  νοηµατοδοτούνται στη βάση διδακτικών συµβολαίων, που υπάρχουν εκεί από ... πάντα;   π.χ., Stella Baruk (1985) Πάνω σε ένα πλοίο υπάρχουν 26 πρόβατα και 10 κατσίκες. Ποια είναι η ηλικία του καπετάνιου; (Από τους 97 µαθητές, οι 76 απάντησαν χρησιµοποιώντας τους αριθµούς της εκφώνησης)

  είναι κοινωνική γλώσσα που η πρόσβαση σε αυτή παράγει ιεραρχίες

  χρησιµοποιείται για να νοµιµοποιήσει πολιτικές, δίνει άλλοθι σε πολιτικές ή οικονοµικές αποφάσεις (βλ. χρέος, τόκοι, ΑΕΠ, κοκ.)



  Αντιστοιχεί σε πραγµατικές ποσότητες που έχουν κοινωνικό αντίκρυσµα, π.χ. µισθοί, µειώσεις, εκπτώσεις, προϋπολογισµοί, κτλ.

  Έτσι, τα µαθηµατικά θα µπορούσαν να βοηθήσουν στην κριτική ανάλυση της κοινωνικής και πολιτικής πραγµατικότητας και άρα να χρησιµοποιηθούν προς την κατεύθυνση της ανατροπής του υπάρχοντος καταπιεστικού συστήµατος   π.χ., ανάγνωση του προϋπολογισµού µε κριτική µατιά, ποσοστά για την παιδεία και τους εξοπλισµούς, τί σηµαίνει µείωση βασικού µισθού 15%, τι σηµαίνει µείωση 4% φόρων των επιχειρήσεων, τι ενέργεια καταναλώνει το νοικοκυριό και πόσο η βιοµηχανία, οι βιτρίνες και ο τουρισµός;




από το βιβίο Δ’ Δηµοτικού

  Η παρούσα παρουσίαση χρησιµοποίησε υλικό από:   Κολέζα. (2009).Θεωρία και Πράξη στη Διδασκαλία

των Μαθηµατικών. Εκδόσεις Tόπος.   και υλικό από το διαδίκτυο


Κριτική σκέψη · 2015. 3. 12. · Paulo Freire Γεννήθηκε στο Recife,...

Documents

Transcript of Κριτική σκέψη · 2015. 3. 12. · Paulo Freire Γεννήθηκε στο Recife,...