รายงานผลการวิจัย - deqp.go.th package.pdf ·...

รายงานผลการวจย

เรอง

การศกษาแนวทางการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตร

ทเหมาะสมสำาหรบประเทศไทย

ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม

กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

กนยายน 2556

รายงานผลการศกษาวจย เรอง การศกษาแนวทางการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตรทเหมาะสมสำาหรบ

ประเทศไทยฉบบน เปนผลการศกษาจากงานวจยระหวางปงบประมาณ 2553-2554 โดยศนยวจยและฝกอบรมดาน

สงแวดลอม กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม ซงมวตถประสงคของการศกษา เพอทำาการสำารวจสถานการณเกยวกบ

ซากบรรจภณฑเคมเกษตรในมตดานสงแวดลอมของประเทศไทย โดยมงเนนการสำารวจและศกษาขอมลทจะสามารถนำาไปใช

ในการกำาหนดนโยบายดานการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตรทเหมาะสมกบบรบทของประเทศไทย เพอลดความเสยง

ทอาจจะเกดขนไดจากการไดรบสมผสสารเคมทยงคงหลงเหลอ หรอ ตกคางอยในซากบรรจภณฑเคมเกษตรดงกลาว

เนองจากบคคลผทอาจไดรบผลกระทบนน ไมเพยงเปนกลมเกษตรกรทเปนผใชประโยชนจากสารเคมดงกลาวโดยตรงเทานน

แตยงมบคคลอนๆ อกมากทอาจไดรบสมผสสารโดยไมตงใจ หรอ โดยรเทาไมถงการณ เชน เดกและบคคลในครอบครว

ของเกษตรกร ผประกอบการรบซอของเกา ผประกอบการลางขวดสารเคม รวมไปถงผทอาศยอยในบรเวณใกลเคยงกบ

กลมธรกจทกลาวมานน โดยผานทางการชะลางสารเคมโดยนำา นำาฝน หรอ นำาคาง ลงสแหลงนำา นำาใตดน หรอ บนพนผวดนได

โครงการนเปนโครงการบรณาการระหวาง ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม

และ หนวยงานทเกยวของอกหลายหนวยงาน ไดแก มหาวทยาลยเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม มหาวทยาลยขอนแกน

มหาวทยาลยสงขลานครนทร กรมสงเสรมการเกษตร และกรมวชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ ทำาใหการดำาเนนงาน

โครงการมความสมบรณมากขนในเชงเทคนคและวชาการทเกยวของ ทงในดานวทยาศาสตร สงคม สงแวดลอม และ

เศรษฐศาสตร และยงเปนการบรณาการดานการตอยอดองคความรทมอย และการแลกเปลยนเรยนรระหวางนกวจยและ

ระหวางหนวยงาน โครงการนยงเนนการมสวนรวมของประชาชนในพนทและผเกยวของจากภาคสวนตางๆ ไมวาจะเปน

หนวยงานของรฐอนๆ บรษทเอกชน สถาบน สมาคม และชมรมทไมหวงผลกำาไรตางๆ รวมทงประชาชนทวไปทมความสนใจ

และเหนความสำาคญของการจดการทถกตองเหมาะสม โดยการเปดโอกาสใหมการนำาเสนอขอคดเหนผานการประชมชแจง

โครงการเมอเรมดำาเนนการ และในระหวางการดำาเนนงานโครงการเปนระยะๆ เพอใหมการพฒนาและปรบปรงแนวทางการ

ดำาเนนโครงการใหเปนไปอยางมประสทธภาพ เหมาะสม และเปนทยอมรบของผเกยวของ และเกดการนำาไปใชประโยชน

ตอไปไดในอนาคต

ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม หวงเปนอยางยงวารายงานผลการวจยฉบบน

จะเปนประโยชนตอสงคมและประเทศชาตในภาพรวม

คำานำา

2

ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม ขอขอบคณผมสวนเกยวของทกทาน

ซงใหความอนเคราะหแกการศกษาวจยทงดานทรพยากรบคคล ขอมลความรตางๆ ตลอดจนสถานทเพอการศกษาวจย

ทำาใหโครงการวจยสำาเรจลลวงไดดวยด อนไดแก มหาวทยาลยเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม มหาวทยาลยขอนแกน

มหาวทยาลยสงขลานครนทร กรมสงเสรมการเกษตร และกรมวชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ ซงใหความรวมมอ

และสนบสนนนกวจยรวมในโครงการ ขอขอบคณ สำานกงานเกษตรอำาเภอเนนมะปราง จงหวดพษณโลก สำานกงานเทศบาล

ตำาบลไทรยอย อำาเภอเนนมะปราง จงหวดพษณโลก และชมชนบานผารงหม หมท 3 ตำาบลไทรยอย อำาเภอเนนมะปราง

จงหวดพษณโลก ซงใหการสนบสนนมสวนรวมในโครงการ โดยใหความอนเคราะหพนทเขารวมโครงการวจย รวมไปถงการเสนอ

ขอคดเหนและรวมดำาเนนการเปนอยางด สดทายนขอขอบคณเกษตรกรทกทาน กลมผประกอบการธรกจรบซอของเกา รบซอแกว

และรบซอพลาสตก ผประกอบการธรกจลางขวดสารเคม และผประกอบการธรกจสารเคมเกษตร ซงใหความรวมมอและ

ใหความอนเคราะหขอมลความรทจำาเปนและสำาคญในเชงธรกจอยางดยง เปนผลใหการดำาเนนงานโครงการนมความครบถวน

และสมบรณตามทตงเปาหมายไว

กตตกรรมประกาศ

3

4

จากแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 (2550-2554) ในยทธศาสตรการพฒนาบนฐานความหลากหลายทางชวภาพและการสรางความมนคงของฐานทรพยากรและสงแวดลอม ซงมจดมงหมายหลก คอ สงคมทอยเยนเปนสขรวมกนโดยมปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงเปนหลกการปฏบตทสำาคญ ในการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม จากการประเมนสถานภาพทนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของประเทศไทยนน พบวาความอดมสมบรณของทรพยากรและสงแวดลอมทเคยเปนจดแขงของประเทศมาแตเดม ไดรบผลกระทบจากแบบแผนการพฒนาทมงใชประโยชนจากทรพยากรเพอตอบสนองการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจเปนหลกทำาใหมการใชทรพยากรอยางสนเปลอง เพมปรมาณมลพษและของเสย สงผลกระทบตอสงแวดลอมและสขภาพอนามยของประชาชน ทำาใหสถานการณทนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยในสภาพทกำาลงเปนปญหาตอการดำารงชวตของประชาชน และสงผลตอการพฒนาทยงยน มการผลตและการนำาเขาสารอนตรายเพอใชในภาคเกษตรและอตสาหกรรมเพมขน ขณะทยงขาดกลไกการจดการทด ทงการควบคมในกระบวนการผลตการกกเกบ การขนสง และการปนเปอนในสงแวดลอม รวมทงเกดการตกคางแพรกระจายในสงแวดลอมและปนเปอนในหวงโซอาหาร จนสงผลกระทบตอสขภาพอนามยและการดำาเนนวถชวตของประชาชน โดยปรมาณกากของเสยอนตรายมแนวโนมเพมขนอยางตอเนอง แผนพฒนาเศรษฐกจฯ ฉบบน จงมเปาหมายทจะทำาใหของเสยอนตรายไดรบการจดการอยางถกตองรอยละ 80 ของปรมาณของเสยอนตรายทเกดขนทงหมด มระบบเรยกคนซากของเสยอนตรายจากผลตภณฑใชแลวโดยผผลตและผนำาเขา และมระบบจดการสารเคมอยางครบวงจรตงแตการผลต การนำาเขา จนถงการกำาจดทำาลาย

จากสถตการนำาเขาสารกำาจดศตรพชของประเทศไทย ซงรายงานโดยกรมวชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ พบวาการนำาเขาสารเคมของประเทศไทยในรอบทศวรรษทผานมามแนวโนมเพมขนเปนลำาดบ โดยในป พ.ศ.2553 มการนำาเขาสารเคมกำาจดศตรพช จำานวน 68,964 ตน คดเปนมลคา 17,732 ลานบาท ในขณะทป พ.ศ.2544 มการนำาเขาสารเคมกำาจดศตรพช จำานวน 37,039 ตน และคดเปนมลคา 8,761 ลานบาท เมอมการใชมากกยอมกอใหเกดขยะมากโดยเฉพาะขยะทเกดจากบรรจภณฑของสารเคมเหลานน ซงซากบรรจภณฑเคมเกษตรทเหลอทงจากการใชในไรนาเหลานจดเปนขยะอนตรายประเภทหนงทเกษตรกรมกจะทงปะปนไปกบขยะทวไป ในอดตทผานมามคำาแนะนำาใหกำาจดซากบรรจภณฑเหลานดวยวธการฝงดนในพนทเกษตร แตเนองจากปจจบนมกระแสของการนำาขยะมาใชซำา (reuse) หรอ ผลตใหม (recycle) ซากบรรจภณฑเคมเกษตรบางสวน โดยเฉพาะขวดแกวและขวดพลาสตก จงถกนำาเขาสกระบวนการธรกจรบซอของเกาอยางหลกเลยงมได นอกจากนบางสวนทไมสามารถขายได เชน ซองพลาสตกขนาดเลก และ ซองอลมเนยม จะถกนำาไปเผาทำาลายในทโลง ซงวธการปฏบตดงกลาวน อาจสงผลกระทบตอคณภาพชวตของประชาชนและสงแวดลอมได ผลกระทบทสำาคญและอาจเกดขนไดโดยตรงตอสขภาพของมนษยนน ไดแก การไดรบสมผสพษจากสารเคมเกษตรทเปนอนตรายซงตกคางอยในซากบรรจภณฑเคมเกษตรเหลานน โดยผทมโอกาสเสยงตอการไดรบสมผสพษเหลานน ไดแก มนษยและสตวเลยงในพนททมการใช หรอเกบรวบรวมซากบรรจภณฑเคมเกษตร ประชาชนทมโอกาสสมผสกบสารเหลานนไมวาจะเปนเกษตรกรผใชสารและบคคลในครอบครว ผรบซอของเกาและบคลากรในกระบวนการรบซอของเกา รวมทงชมชนในพนทขางเคยงกอาจไดรบอนตรายจากการแพรกระจายของสารตกคางผานทางนำา ดน และอากาศ เนองจากประชาชนผเกยวของยงขาดความตระหนกในอนตรายทอาจไดรบจากสารตกคางในซากบรรจภณฑเคมเกษตร การเผาซากบรรจภณฑเคมเกษตรบางชนดในทโลงนน สามารถปลดปลอยสารอนตรายสบรรยากาศไดโดยตรง เชน ไดออกซนและฟแรน เปนตน สารเหลานถกกำาหนดใหเปนสารอนตรายชนท 1 โดย The International Agency for Research on Cancer (IARC) คอ มความเปนพษสงทสดและเปนสารกอมะเรง ซงมความจำาเปนตองลดการกอใหเกดหรอกำาจดใหหมดไปจากสงแวดลอม การเผายงสงผลกระทบหลกทรนแรงอกประการหนง คอ เปนการปลดปลอยกาซเรอนกระจกทมผลตอภาวะความรนแรงของสภาพภมอากาศโลก เชน ภาวะโลกรอน ปจจบนประเทศไทยยงมไดระบวธการหรอมาตรการเกยวกบจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตรทเหมาะสมไวในกฎหมายทเกยวของกบขยะอนตรายหรอสารอนตราย จงมความจำาเปนทจะตองทำาการศกษาวธการจดการในการกำาจดบรรจภณฑ

บทสรปผบรหาร

5

เคมเกษตรทเหลอจากการใชในการเกษตรทเหมาะสมสำาหรบประเทศไทย เพอเปนแนวทางในการกำาหนดนโยบายของภาครฐและเปนแนวทางในการลดหรอจำากดการแพรกระจายของสารอนตรายทจะสามารถกอมลภาวะตางๆ ในสงแวดลอมตอไป ทงในแหลงนำา ในดน และในอากาศ ซงจะสงผลใหสขภาพและอนามยของประชาชนดขนดวย

การศกษาและสำารวจพฤตกรรมของเกษตรกร ในดานการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตรใน 5 ภาค ไดแก ภาคเหนอภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคกลาง ภาคตะวนตก และภาคใต รวมทงการสำารวจเสนทางของซากบรรจภณฑเคมเกษตรตงแตตนทางในไรนาของเกษตรกร ไปจนถงปลายทางทมการนำาไปใชประโยชน หรอนำาไปกำาจด พบวา แบงเปน 2 เสนทางหลกไดแก เสนทางของซากบรรจภณฑชนดทนำาไปใชซำาได ไดแก ขวดแกวทอยในสภาพด ไมแตกเสยหาย จะถกสงไปยงโรงลางขวดแกว เพอลางทำาความสะอาด แลวขายตอใหกบโรงงานผลตสารเคมเกษตรเพอนำาไปบรรจสารเคมตอไป และเสนทางของซากบรรจภณฑชนดทนำาไปผลตใหม ไดแก ขวดแกวแตก ขวดพลาสตก และ แกลลอนพลาสตก จะถกสงไปยงโรงงานเพอคดแยกส บดยอยใหมขนาดเลก และลางทำาความสะอาด แลวจงสงตอไปยงโรงงานหลอมผลตแกว หรอ พลาสตกตอไป การวเคราะหปรมาณสารกำาจดศตรพชตกคางทอาจสงผลกระทบตอสขภาพของประชาชนและสงแวดลอม จากตนกำาเนด2 แหลงหลก ไดแก 1) ซากบรรจภณฑสารเคมปองกนกำาจดศตรพชทเกษตรกรใชหมดแลว กอนจะเขาสกระบวนการใชซำาและนำาไปผลตใหม โดยเกบตวอยางจากเกษตรกร ผรบซอของเกา และโรงงานลางขวดสารเคม และ 2) บรเวณโรงงานลางขวดสารเคม โดยเกบตวอยางนำาแชขวดสารเคม และ ตวอยางดนในบรเวณทเปนทตงของกจกรรมลางขวดสารเคม และบรเวณใกลเคยงทมการทงนำาลางขวดสารเคมดงกลาว ผลการวเคราะหซากบรรจภณฑสารเคมปองกนกำาจดศตรพชทเกษตรกรใชหมดแลวพบวายงคงมสารตกคาง ดงน abamectin จำานวน 2 ตวอยาง พบความเขมขนระหวาง 84.84-113.14 มก./ล.chlorpyrifos จำานวน 8 ตวอยาง พบความเขมขนระหวาง 0.71-20.85 มก./ล. cypermethrin จำานวน 7 ตวอยางพบความเขมขนระหวาง 0.15-63.99 มก./ล. glyphosate จำานวน 4 ตวอยาง พบความเขมขนระหวาง 49.73-415.07มก./ล. malathion จำานวน 4 ตวอยาง พบความเขมขนระหวาง 1.53-146.42 มก./ล. ตวอยางนำาแชขวดสารเคมกำาจดศตรพช จำานวน 4 ตวอยาง ตรวจพบสารเคม จำานวน 21 ชนด ไดแก dicofol, endosulfan sulfate, diazinon, dicrotophos, pirimiphos methyl, chlorpyrifos, fenitrothion, profenofos, ethion, triazophos, EPN, fenobucarb, carbofuran, carbendazim, deltamethrin, lambda-cyhalothrin, cypermethrin, fenvalerate, glyphosate, 2,4-D และ abamectin โดยสารกำาจดศตรพชทตรวจพบในตวอยางนำาแชขวดสารเคมทง 4 ตวอยางไดแก dicofol, chlorpyrifos, glyphosate, 2,4-D และ abamectin ทงนมความเขมขนทตรวจพบ ระหวาง 0.53-20.38, 1.56-31.38, 0.23-0.61, 109.23-2236.32 และ 1.06-53.76 มก./ล. ตามลำาดบ และสารกำาจดศตรพชทพบการปนเปอนในระดบสง (มากกวา 10 มก./ล.) ไดแก dicofol, chlorpyrifos, 2,4-D และ abamectin ตวอยางดนบรเวณพนทลางขวด และมการปลอยนำาทงจากการลางขวดลงในบรเวณดงกลาว จำานวน 3 ตวอยาง ตรวจพบสารเคม จำานวน 25 ชนด ไดแก alpha endosulfan, endosulfan sulfate, diazinon, monocrotophos, dimethoate, pirimiphos methyl, chlorpyrifos, malathion, profthiofos, profenofos, ethion, triazophos, EPN, phosalone, fenobucarb, carbofuran, carbendazim, deltamethrin, bifenthrin, lambda-cyhalothrin,cypermethrin, fenvalerate, glyphosate, 2,4-D และ abamectin โดยสารกำาจดศตรพชทตรวจพบในตวอยางนำาแชขวดสารเคมทง 3 ตวอยาง ไดแก ethion และ glyphosate และมความเขมขนทตรวจพบ ระหวาง 0.12-35.3 และ 0.07-0.21 มก./กก.ตามลำาดบ และสารกำาจดศตรพชทพบการปนเปอนในระดบสง (มากกวา 10 มก./กก.) ไดแก endosulfan sulfate,chlorpyrifos, ethion, carbendazim, cypermethrin และ abamectin ผลการศกษาปรมาณสารกำาจดศตรพชคงเหลอในซากบรรจภณฑจากการปฏบตโดยทวไปของเกษตรกรชใหเหนวา เกษตรกรมวธการปฏบตในเรองการลางขวดสารกำาจดศตรพชทแตกตางกน จากการเปรยบเทยบผลการศกษาดงกลาวกบผลการวเคราะหสารกำาจดศตรพชในนำาจากการลางตามวธการทประยกตมาจากคำาแนะนำาขององคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาตและองคการอนามยโลกนน พบวาปรมาณสารตกคางในซากบรรจภณฑจากการปฏบตของเกษตรกรอยในระดบใกลเคยง หรอเทยบเทากบปรมาณสารตกคางจากการลางดวยวธประยกตในนำาลางครงท 2 หรอหลงการลาง 1 ครง

6

ซงสอดคลองกบการสมภาษณเกษตรกรในภาคสนามโดยสวนใหญทระบวามการเตมนำาลงในขวดสารเคมเพอละลายสารเคมสวนสดทายทตดกบขวดประมาณ 1-2 ครง เทานน ทงนหากมปรมาณสารคงเหลอตกคางในปรมาณทสง กจะทำาใหการนำาซากบรรจภณฑสารกำาจดศตรพชไปจำาหนายตอในธรกจรบซอของเกาเพอนำาไปใชซำาและผลตใหม มความเสยงตอการทำาใหเกดผลกระทบตอสขภาพและสงแวดลอมไดมาก

การศกษาตวอยางการจดการและกำาจดซากบรรจภณฑเคมเกษตรในตางประเทศ พบวาแนวทางการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตรควรดำาเนนการในภาพรวมของชมชน เพอลดการแพรกระจายของสารอนตรายออกจากพนทเปาหมายซงเปนพนททมการใชสารเคม ไปสพนททไมใชเปาหมาย เชน บานเรอนทอยอาศย เปนตน ชใหเหนวาในกระบวนจดการและกำาจดซากบรรจภณฑเคมเกษตรนน มความจำาเปนทผเกยวของทกภาคสวนในแตละขนตอนของกระบวนการนนจะตองมสวนรวมในการดำาเนนการ ภายใตการรเรมและผลกดนจากภาครฐ ซงสามารถแบงมตตามบรบทของผรเรมกจกรรม ไดดงน 1. การกำาหนดนโยบายโดยรฐบาล ไดแก กำาหนดใหมการจดทะเบยนผประกอบการลางขวดสารเคม พรอมทงกำาหนดเกณฑวธการลางและบำาบดนำาลางทถกตองและมความปลอดภยตอสงแวดลอม ขอปฏบตทางดานอาชวอนามยแกผประกอบการและบคลากรของโรงงานลางขวดสารเคม รวมถงการจำากดพนทเฉพาะสำาหรบการลางขวดสารเคม สงเสรมและใหความรทเกยวของกบสารเคมเกษตรแกผเกยวของทกภาคสวนอยางตอเนองเปนประจำา โดยความรทเกยวของ อาจประกอบดวย อนตรายและผลกระทบตอสขภาพและอนามย และผลกระทบตอธรรมชาตและสงแวดลอมทอาจจะเกดจากการจดการซากบรรจภณฑทไมถกตอง / โอกาสความเสยงจากการไดรบสมผสสารเคมเขาสรางกาย / การปองกนอบตภยจากสารเคมเกษตร เปนตน และบคคลทจะตองไดรบความร ไดแก เกษตรกร ผประกอบการรบซอของเกา ผประกอบการลางขวดสารเคม ผประกอบการผลตและผประกอบการจำาหนายสารเคมกำาจดศตรพช ผประกอบการเตาเผา ผประกอบการโรงหลอมและผลตแกวและพลาสตก องคกรปกครองสวนทองถน หนวยงานภาครฐ ทงทสงกดสวนกลางและสวนทองถน บคลากรและเจาหนาทสถาบนการศกษา กำาหนดใหมการใหความรแกเยาวชนในเรองสารเคมและการจดการทครบวงจรตงแตการเรมผลตไปจนถงการกำาจด โดยบรรจในหลกสตรการศกษาทกระดบ ตงแตประถมศกษา มธยมศกษา เตรยมอดมศกษา และอดมศกษา กำาหนดหลกสตรอบรมพรอมทงฝกปฏบต แกผเกยวของนอกระบบการศกษาทกระดบ โดยหลกสตรอบรมประกอบดวย อนตรายและผลกระทบตอสขภาพและอนามยและผลกระทบตอธรรมชาตและสงแวดลอมจากการใชสารเคม โอกาสความเสยงจากการไดรบสมผสสารเคมเขาสรางกาย และ การปองกนอบตภยจากสารเคมเกษตร เปนตน กำาหนดการสนบสนนจากภาครฐแกผประกอบการและชมชน ทใหความรวมมอในดานการจดการทถกตองและเหมาะสม เชน การจดหางบประมาณสนบสนนดานการจดหาและจดสรางแหลงรวบรวมซากบรรจภณฑในชมชน การจดทำาระบบบำาบดนำาเสยแกผประกอบการลางขวดสารเคม การสนบสนนดานภาษแกผประกอบการผลตสารกำาจดศตรพชทดำาเนนกจการเรยกคนซากบรรจภณฑ เปนตน กำาหนดนโยบายใหผประกอบการผลตสารกำาจดศตรพช ดำาเนนการเรยกคนซากบรรจภณฑทไมสามารถเขาสระบบ 3R ได ซงจะตองกำาจดโดยวธการเผา ทงนใหดำาเนนการจดสงและรบผดชอบคาใชจายในการกำาจดโดยวธเผาดงกลาวดวยโดยผประกอบการผลตสารกำาจดศตรพชอาจดำาเนนการโดยตนเอง หรอ วาจางผประกอบการอนๆ ทมใบอนญาตใหขนสงวตถอนตรายใหเปนผดำาเนนการแทน กำาหนดนโยบายสนบสนนหนวยงานหรอองคกรปกครองสวนทองถนทประสงคจะดำาเนนการดานการจดการซากบรรจภณฑทจะตองสงกำาจดยงเตาเผา จดหาหรอจดสรางระบบสนบสนนทเกยวของใหครอบคลมพนทการใชสารเคมกำาจดศตรพชใหมากทสดและประชาชนสามารถเขาถงไดงาย เชน ระบบการขนสงทางบกทมความสะดวก แหลงนำาอปโภคทเพยงพอ เปนตน ประชาสมพนธเชญชวนใหผมสวนไดสวนเสยทกภาคสวนทเกยวของในหวงโซการจดการซากบรรจภณฑสารกำาจดศตรพช เขามามสวนรวมในการจดตงโครงการจดการซากบรรจภณฑสารกำาจดศตรพชทเหมาะสมในแตละทองถนตงแตเรมตนโครงการ

7

สงเสรมและสนบสนนการศกษาวจยและการคนควาเทคโนโลยและนวตกรรมทสามารถลดการแพรกระจายของสารเคมกำาจดศตรพชออกสสงแวดลอมทมประสทธภาพ เชน ระบบบำาบดนำาทงจากโรงงานลางขวดสารเคมทไมยงยากซบซอนและสามารถใชไดในทองถนหรอชนบททวไป / อปกรณลางขวดสารเคมอตโนมตทไมจำาเปนตองใชบคลากรดำาเนนการ / หวกอกฉดนำาสำาหรบลางขวดหรอแกลลอนบรรจสารเคมขนาดใหญทมอปกรณปองกนการรวไหลของนำาลางได / บรรจภณฑสารเคมกำาจดศตรพชทเปนมตรกบสงแวดลอม / การเพมมลคาของซากบรรจภณฑทนำาไปผลตใหมได / การนำาซากบรรจภณฑเคมเกษตรไปใชประโยชนในดานอนๆ อยางปลอดภย เปนตน 2. หนวยงานและองคกรปกครองสวนทองถน เผยแพรและกระจายขอมลขาวสารความรเกยวกบผลกระทบจากสารเคมและสถานการณปจจบนใหแกประชาชนทวไป และเกษตรกร เพอใหเกดความตระหนกตอสถานการณสงแวดลอมทเกยวของ สงเสรมและสนบสนนชมชนทแสดงความประสงคจะมสวนรวมในการจดตงแหลงรวบรวมซากบรรจภณฑในพนทของชมชนนน ซงชมชนอาจจะยนยอมใหใชพนทสวนกลาง บคลากร และงบประมาณบางสวนในการจดตง โดยประสานดานการจดหางบประมาณเพมเตม / จดหานกวชาการหรอผเชยวชาญในการใหขอมลเกยวกบการจดตงแหลงรวบรวมซากบรรจภณฑ 3. ผประกอบการผลตและจำาหนายสารเคมเกษตร เผยแพรและกระจายขอมลขาวสารความรเกยวกบผลกระทบจากสารเคมและสถานการณปจจบนใหแกคคาเพอใหกระจายขาวสารลงสรานจำาหนายสารเคมเกษตร ทงผคาปลกและสง เพอใหเกดความตระหนกตอสถานการณสงแวดลอมทเกยวของ รบผดชอบการเรยกคนซากบรรจภณฑเคมเกษตร โดยเฉพาะซากบรรจภณฑทไมสามารถใชหลก 3R ในการกำาจด และตองนำาไปเผาในเตาเผาอณหภมสงเทานน สงเสรมและสนบสนนการศกษาวจยทเกยวของ โดยการสนบสนนทน พนท หรอ บคลากรเขารวมในการศกษาวจย 4. ภาคชมชนและผใชสารเคมกำาจดศตรพช ควรใหความรวมมอและเขามามสวนรวม ดงน การจดตงโครงการจดการซากบรรจภณฑสารกำาจดศตรพชทเหมาะสมกบทองถนของตนเอง การจดหาและจดตงคณะกรรมการในการดำาเนนโครงการอยางมสวนรวมและเทาเทยมกน การพจารณาจดหาและจดตงแหลงรวบรวมซากบรรจภณฑกลางในพนทของชมชนทมความเหมาะสม การพจารณาจดหาแหลงงบประมาณสนบสนนการดำาเนนโครงการ 5. ภาคการศกษา เผยแพรและกระจายขอมลขาวสารความรเกยวกบผลกระทบจากสารเคมและสถานการณปจจบนใหแกเกษตรกร ผานกระบวนการฝกอบรม และ/หรอ สมมนาเชงปฏบตการ เผยแพรและกระจายขอมลขาวสารความรเกยวกบผลกระทบจากสารเคมและสถานการณปจจบนใหแกนกเรยนและนกศกษาในทกระดบ เนองจากปจจบนสารเคมกำาจดศตรพชถกนำาเขาไปยงพนททอยอาศยมากขน ดำาเนนการศกษาวจยในสวนทเกยวของ เชน บรรจภณฑทเปนมตรกบสงแวดลอม และการนำาซากบรรจภณฑเคมเกษตรไปใชประโยชนในดานอนๆ อยางปลอดภย เปนตน

8

คำานำา 2

กตตกรรมประกาศ 3

บทสรปผบรหาร 4

สารบญ 8

สารบญตาราง 10

สารบญภาพ 11

บทท 1 บทนำา

1.1 ทมาและเหตผลความจำาเปนในการดำาเนนการศกษา 14

1.2 วตถประสงค 16

1.3 ขอบเขตและกจกรรมในการศกษา 16

1.4 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 17

1.5 ระยะเวลาการศกษา 17

บทท 2 พนธกรณระหวางประเทศและแผนยทธศาสตรทสำาคญและทเกยวของ

2.1 อนสญญาระหวางประเทศ 18

2.1.1 อนสญญาสตอกโฮลมวาดวยสารมลพษทตกคางยาวนาน 18

2.1.2 อนสญญาบาเซลวาดวยการควบคมการเคลอนยายขามแดนของเสยอนตรายและการกำาจด 19

2.1.3 อนสญญารอตเตอรดมวาดวยกระบวนการแจงขอมลสารเคมลวงหนา 21

2.2 แผนยทธศาสตร

2.2.1 แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 (พ.ศ. 2550-2554) และ 22

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 (พ.ศ. 2555-2559)

2.2.2 แผนการจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550 – 2554 และ พ.ศ. 2555-2559 23

2.2.3 แผนยทธศาสตรการจดการสารเคมแหงชาต ฉบบท 3 พ.ศ. 2550–2554 และ 24

ฉบบท 4 พ.ศ. 2555-2564

บทท 3 การสำารวจเสนทางซากบรรจภณฑเคมเกษตรปจจบน

3.1 การสำารวจพฤตกรรมการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตรของเกษตรกร 27

3.1.1 ผลการสำารวจภาคใต 27

3.1.2 ผลการสำารวจภาคเหนอ 28

3.1.3 ผลการสำารวจภาคตะวนตก 28

3.1.4 ผลการสำารวจภาคกลาง 29

3.1.5 ผลการสำารวจภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 30

สารบญ

เรอง หนา

9

3.2 การสำารวจเสนทางซากบรรจภณฑเคมเกษตรหลงการใช 50

3.2.1 บรรจภณฑพลาสตก 50

3.2.2 บรรจภณฑชนดขวดแกวสชา 50

3.2.3 บรรจภณฑอนๆ 50

บทท 4 การวเคราะหสารกำาจดศตรพชตกคาง

4.1 การวเคราะหสารกำาจดศตรพชตกคางในซากบรรจภณฑเคมเกษตร 56

4.1.1 อปกรณและวธการทดสอบ 56

4.1.2 ผลการวเคราะห 57

4.2 การวเคราะหสารกำาจดศตรพชตกคางในตวอยางบรเวณโรงลางขวดสารเคมเกษตร 58



4.3 การวเคราะหสารกำาจดศตรพชตกคางหลงการลาง 3 ครง 61



4.4 สรปผลการศกษาและขอเสนอแนะ 64

บทท 5 ตวอยางการศกษาและการปฏบตในตางประเทศดานการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตร

5.1 แคนาดา 65

5.2 สหรฐอเมรกา 65

5.3 กลมประเทศยโรป 66

5.4 คมอการจดตงโครงการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตร 67

บทท 6 แนวทางการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตรทเหมาะสมสำาหรบประเทศไทย 73

บทท 7 สรปและขอเสนอแนะ 79

บทท 8 การใชประโยชนจากผลการศกษา

8.1 การถายทอดผลการศกษาสทองถน 82

8.2 การประชาสมพนธการลางซากบรรจภณฑเคมเกษตรกอนกำาจด 87

บทท 9 เอกสารอางอง 89

สารบญ(ตอ)


10

บทท 10 ภาคผนวก

10.1 การชแจงโครงการ 93

10.2 การสำารวจเสนทางซากบรรจภณฑเคมเกษตร 98

10.2.1 เกษตรกร 98

10.2.2 ผประกอบการรบซอของเกา 99

10.2.3 ผประกอบการตดยอยและลางพลาสตก 100

10.2.4 ผประกอบการรบซอแกว 101

10.2.5 ผประกอบการลางขวดสารเคม 102

10.3 การเกบตวอยางเพอวเคราะหสารตกคาง 103

10.3.1 ตวอยางซากบรรจภณฑ 103

10.3.2 ตวอยางจากโรงงานลางขวดสารเคม (นำาแชขวดสารเคมและดน) 104

10.4 รายนามคณะผศกษาวจยโครงการศกษาแนวทางการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตร 105

ทเหมาะสมสำาหรบประเทศไทย

4-1 ผลการวเคราะหปรมาณสารตกคางในซากบรรจภณฑเคมเกษตรหลงการใชของเกษตรกร 58

4-2 ชนดของสารเคมททำาการวเคราะหในตวอยางจากโรงงานลางขวดสารเคมกำาจดศตรพช 59

4-3 ความเขมขนของสารกำาจดศตรพชทตรวจพบในตวอยางนำาแชขวดสารเคมและตวอยางดนจากโรงงาน 60

ลางขวดสารเคม

4-4 ผลการวเคราะห chlorpyrifos (มก./ล.) ในบรรจภณฑเคมเกษตรหลงการลาง 3 ครง 62

4-5 ผลการวเคราะห cypermethrin (มก./ล.) ในบรรจภณฑเคมเกษตรหลงการลาง 3 ครง 63

4-6 ผลการวเคราะห glyphosate (มก./ล.) ในบรรจภณฑเคมเกษตรหลงการลาง 3 ครง 63

4-7 ผลการวเคราะห hexaconazole (มก./ล.) ในบรรจภณฑเคมเกษตรหลงการลาง 3 ครง 63

5-1 ตวอยางโครงการ และ กลมธรกจทดำาเนนกจการทเกยวของกบการรวบรวมซากบรรจภณฑเคมเกษตร 72

ชนดพลาสตกในกลมประเทศยโรป

6-1 โอกาสเกดความเสยงจากการไดรบสารกำาจดศตรพชโดยไมตงใจในกระบวนการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตร 74

6-2 ปจจยอปสรรคในการจดตงโครงการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตรของประเทศไทย 76

สารบญ(ตอ)

สารบญตาราง


ตารางท หนา

11

1-1 ปรมาณการนำาเขาสารกำาจดศตรพชของประเทศไทยระหวางป พ.ศ. 2544-2553 153-1 ระดบการศกษาของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคใต จำานวน 97 ราย 303-2 แหลงอาหารรบประทานของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคใต 303-3 แหลงวตถดบในการประกอบอาหารรบประทานของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคใต 313-4 ชนดของวตถดบจากธรรมชาตในการประกอบอาหารรบประทานของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคใต 313-5 ปญหาสขภาพจากวตถดบทนำามาประกอบอาหารรบประทานของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคใต 313-6 แหลงนำาดมของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคใต 323-7 แหลงนำาใชของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคใต 323-8 วธการจดการนำาเสยในครวเรอนของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคใต 323-9 วธการจดการขยะในครวเรอนของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคใต 333-10 ปญหาดานสงแวดลอมในชมชนของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคใต 333-11 วธการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตรของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคใต 333-12 การลางขวดบรรจสารเคมเกษตรกอนการนำาทงหรอขายของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคใต 343-13 ความร ความเขาใจดานผลกระทบตอสงแวดลอมจากการเกษตรของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคใต 343-14 ความเหนดานบรรจภณฑเคมเกษตรของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคใต 343-15 ระดบการศกษาของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคเหนอ จำานวน 94 ราย 353-16 แหลงอาหารรบประทานของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคเหนอ 353-17 แหลงวตถดบในการประกอบอาหารรบประทานของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคเหนอ 353-18 ชนดของวตถดบจากธรรมชาตในการประกอบอาหารรบประทานของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคเหนอ 363-19 ปญหาสขภาพจากวตถดบทนำามาประกอบอาหารรบประทานของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคเหนอ 363-20 แหลงนำาดมของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคเหนอ 363-21 แหลงนำาใชของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคเหนอ 373-22 วธการจดการนำาเสยในครวเรอนของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคเหนอ 373-23 วธการจดการขยะในครวเรอนของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคเหนอ 373-24 ปญหาดานสงแวดลอมในชมชนของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคเหนอ 383-25 วธการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตรของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคเหนอ 383-26 การลางขวดบรรจสารเคมเกษตรกอนการนำาทงหรอขายของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคเหนอ 383-27 ความร ความเขาใจดานผลกระทบตอสงแวดลอมจากการเกษตรของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคเหนอ 393-28 ความเหนดานบรรจภณฑเคมเกษตรของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคเหนอ 393-29 ระดบการศกษาของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคตะวนตก จำานวน 107 ราย 393-30 แหลงอาหารรบประทานของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคตะวนตก 403-31 แหลงวตถดบในการประกอบอาหารรบประทานของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคตะวนตก 403-32 ชนดของวตถดบจากธรรมชาตในการประกอบอาหารรบประทานของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคตะวนตก 403-33 แหลงนำาดมของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคตะวนตก 413-34 แหลงนำาใชของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคตะวนตก 413-35 วธการจดการนำาเสยในครวเรอนของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคตะวนตก 413-36 วธการจดการขยะในครวเรอนของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคตะวนตก 423-37 ปญหาดานสงแวดลอมในชมชนของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคตะวนตก 42

สารบญภาพ

ภาพท หนา

12

3-38 วธการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตรของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคตะวนตก 423-39 การลางขวดบรรจสารเคมเกษตรกอนการนำาทงหรอขายของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคตะวนตก 433-40 ความร ความเขาใจดานผลกระทบตอสงแวดลอมจากการเกษตรของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคตะวนตก 433-41 ความเหนดานบรรจภณฑเคมเกษตรของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคตะวนตก 433-42 ระดบการศกษาของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคกลาง จำานวน 101 ราย 443-43 แหลงอาหารรบประทานของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคกลาง 443-44 แหลงวตถดบในการประกอบอาหารรบประทานของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคกลาง 443-45 ชนดของวตถดบจากธรรมชาตในการประกอบอาหารรบประทานของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคกลาง 453-46 แหลงนำาดมของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคกลาง 453-47 แหลงนำาใชของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคกลาง 453-48 วธการจดการนำาเสยในครวเรอนของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคกลาง 463-49 วธการจดการขยะในครวเรอนของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคกลาง 463-50 ปญหาดานสงแวดลอมในชมชนของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคกลาง 463-51 วธการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตรของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคกลาง 473-52 การลางขวดบรรจสารเคมเกษตรกอนการนำาทงหรอขายของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคกลาง 473-53 ความร ความเขาใจดานผลกระทบตอสงแวดลอมจากการเกษตรของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคกลาง 473-54 ความเหนดานบรรจภณฑเคมเกษตรของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคกลาง 483-55 ระดบการศกษาของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคตะวนออกเฉยงเหนอจำานวน 94 ราย 483-56 ปญหาดานสงแวดลอมในชมชนของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 483-57 วธการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตรของเกษตรกรททำาการสำารวจใน 49 ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ3-58 การลางขวดบรรจสารเคมเกษตรกอนการนำาทงหรอขายของเกษตรกรททำาการสำารวจใน 49 ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ3-59 ความร ความเขาใจดานผลกระทบตอสงแวดลอมจากการเกษตรของเกษตรกรททำาการสำารวจใน 49 ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ3-60 เสนทางซากบรรจภณฑสารเคมเกษตรชนดพลาสตก 513-61 เสนทางซากบรรจภณฑสารเคมเกษตรชนดขวดแกว เพอนำาไปใชซำา (Reuse) 523-62 เสนทางซากบรรจภณฑสารเคมเกษตรชนดขวดแกว เพอนำาไปผลตใหม (Recycle) 533-63 เสนทางซากบรรจภณฑสารเคมเกษตรทไมสามารถขายได 543-64 แผนภาพแสดงเสนทางซากบรรจภณฑสารเคมเกษตรทอาจสงผลกระทบตอสขภาพ 55 ของประชาชนและสงแวดลอม

4-1 ตวอยางซากบรรจภณฑทเกษตรกรใชแลวและอปกรณทใชในการทดสอบ 574-2 วธการทดสอบสารตกคางในตวอยางซากบรรจภณฑทเกษตรกรใชแลว 574-3 สารเคมกำาจดศตรพชทใชในการทดสอบการลาง 3 ครง 614-4 แหลงนำาทใชในการทดสอบและวธการทดสอบการลาง 3 ครง ในพนท อ.ทามวง จ.กาญจนบร 62

สารบญภาพ(ตอ)


13

5-1 ตวอยางกลมธรกจทดำาเนนกจการรวบรวมซากบรรจภณฑเคมเกษตรชนดพลาสตกในประเทศแคนาดา 715-2 ตวอยางกลมธรกจทดำาเนนกจการรวบรวมซากบรรจภณฑเคมเกษตรชนดพลาสตกในประเทศสหรฐอเมรกา 715-3 คมอการจดตงโครงการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตร 72

6-1 การจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตรของประเทศไทยในปจจบน 736-2 แนวทางการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตรทเหมาะสมสำาหรบประเทศไทย 77

8.1 การถายทอดและแลกเปลยนความรดานการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตรใหกบชมชนและ 83 หนวยงานทองถนใน ต.ไทรยอย อ.เนนมะปราง จ.พษณโลก8.2 การประยกตใชแนวทางการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตรโดยศนยรไซเคลบานผารงหม 86 หม 3 ต.ไทรยอย อ.เนนมะปราง จ.พษณโลก8.3 การถายทอดและแลกเปลยนความรดานการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตรใหกบ 86 ผประกอบการรบซอของเกาและผประกอบการลางขวดสารเคม

สารบญภาพ(ตอ)


บทท 1

บทนำา

14

1.1 ทมาและเหตผลความจำาเปนในการดำาเนนการศกษา จากแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 (2550-2554) ในยทธศาสตรการพฒนาบนฐานความหลากหลายทางชวภาพและการสรางความมนคงของฐานทรพยากรและสงแวดลอม ซงมจดมงหมายหลก คอ สงคมทอยเยนเปนสขรวมกน โดยมปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงเปนหลกการปฏบตทสำาคญ ในการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม จากการประเมนสถานภาพทนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของประเทศไทยนน พบวาความอดมสมบรณของทรพยากรและสงแวดลอมทเคยเปนจดแขงของประเทศมาแตเดม ไดรบผลกระทบจากแบบแผนการพฒนาทมงใชประโยชนจากทรพยากรเพอตอบสนองการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจเปนหลกทำาใหมการใชทรพยากรอยางสนเปลอง เพมปรมาณมลพษและของเสย สงผลกระทบตอสงแวดลอมและสขภาพอนามยของประชาชน ทำาใหสถานการณทนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยในสภาพทกำาลงเปนปญหาตอการดำารงชวตของประชาชน และสงผลตอการพฒนาทยงยน มการผลตและการนำาเขาสารอนตรายเพอใชในภาคเกษตรและอตสาหกรรมเพมขน ขณะทยงขาดกลไกการจดการทด ทงการควบคมในกระบวนการผลต การกกเกบ การขนสง และการปนเปอนในสงแวดลอม รวมทงเกดการตกคางแพรกระจายในสงแวดลอมและปนเปอนในหวงโซอาหาร จนสงผลกระทบตอสขภาพอนามยและการดำาเนนวถชวตของประชาชน สำาหรบปรมาณกากของเสยทงขยะมลฝอยและของเสยอนตรายมมากถงปละ 22 ลานตน และมแนวโนมเพมขนอยางตอเนอง โดยไมสามารถกำาจดไดทน ซงแผนพฒนาเศรษฐกจฯ ฉบบนมเปาหมายทจะนำาขยะมลฝอยกลบมาใชใหม ไมนอยกวารอยละ 30 ของปรมาณมลฝอยทเกดขนทวประเทศ ของเสยอนตรายจากชมชนและอตสาหกรรมไดรบการจดการอยางถกตองรอยละ 80 ของปรมาณของเสยอนตรายทเกดขนทงหมด มระบบเรยกคนซากของเสยอนตรายจากผลตภณฑใชแลวโดยผผลตและผนำาเขา รวมทงลดการนำาเขาปยและสารเคมทางการเกษตรใหไมเกนปละ 3.5 ลานตน และมระบบจดการสารเคมอยางครบวงจรตงแตการผลต การนำาเขา จนถงการกำาจดทำาลาย[1]

ประเทศไทยเปนประเทศเกษตรกรรมทมการผลตทางการเกษตรเปนผลตผลหลกของผลตภณฑมวลรวมของประเทศ และสงทหลกเลยงไมได คอ การใชสารเคม ทงปยเคมและสารกำาจดศตรพช ซงเกษตรกรจำาเปนตองใชเพอเพมและรกษาผลผลต จากสถตการนำาเขาสารกำาจดศตรพชของประเทศไทย ซงรายงานโดยกรมวชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ พบวาการนำาเขาสารเคมของประเทศไทยในรอบทศวรรษทผานมามแนวโนมเพมขนเปนลำาดบ แมวาในบางปจะมสถตการนำาเขาลดลงเนองจากสาเหตใดๆ กตาม อยางไรกตามการนำาเขาในปถดมากจะกลบมาสระดบเดมหรอเพมขนทกป ดงจะเหนไดวาในป พ.ศ.2553 มการนำาเขาสารเคมกำาจดศตรพช จำานวน 68,964 ตน คดเปนมลคา 17,732 ลานบาทในขณะทป พ.ศ.2544 มการนำาเขาสารเคมกำาจดศตรพช จำานวน 37,039 ตน และคดเปนมลคา 8,761 ลานบาท (ภาพท 1-1)[2] เมอมการใชมากกยอมกอใหเกดขยะมาก โดยเฉพาะขยะทเกดจากบรรจภณฑของสารเคมเหลานน ซงซากบรรจภณฑเคมเกษตรทเหลอทงจากการใชในไรนาเหลานจดเปนขยะอนตรายประเภทหนงทเกษตรกรมกจะทงปะปนไปกบขยะทวไป ในอดตทผานมามคำาแนะนำาใหกำาจดซากบรรจภณฑเหลานดวยวธการฝงดนในพนทเกษตร แตเนองจากปจจบนมกระแสของการนำาขยะมาใชซำา (reuse) หรอ ผลตใหม (recycle) ซากบรรจภณฑเคมเกษตรบางสวน โดยเฉพาะขวดแกวและขวดพลาสตก จงถกนำาเขาสกระบวนการธรกจรบซอของเกาอยางหลกเลยงมได นอกจากนบางสวนทไมสามารถขายได เชนซองพลาสตกขนาดเลก และ ซองอลมเนยม จะถกนำาไปเผาทำาลายในทโลง[3] ซงวธการปฏบตดงกลาวน อาจสงผลกระทบตอคณภาพชวตของประชาชนและสงแวดลอมได

15

การศกษาแนวทางการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตรทเหมาะสมสำาหรบประเทศไทย

ภาพท 1-1 ปรมาณการนำาเขาสารกำาจดศตรพชของประเทศไทยระหวางป พ.ศ. 2544-2553

(ทมา: สำานกควบคมพชและวสดการเกษตร กรมวชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ[2])

ผลกระทบทสำาคญและอาจเกดขนไดโดยตรงตอสขภาพของมนษยนน ไดแก การไดรบสมผสพษจากสารเคมเกษตรทเปนอนตรายซงตกคางอยในซากบรรจภณฑเคมเกษตรเหลานน โดยผทมโอกาสเสยงตอการไดรบสมผสพษเหลานน ไดแก มนษยและสตวเลยงในพนททมการใช หรอเกบรวบรวมซากบรรจภณฑเคมเกษตร ประชาชนทมโอกาสสมผสกบสารเหลานนไมวาจะเปนเกษตรกรผใชสารและบคคลในครอบครว ผรบซอของเกาและบคลากรในกระบวนการรบซอของเกา รวมทงชมชนในพนทขางเคยงกอาจไดรบอนตรายจากการแพรกระจายของสารตกคางผานทางนำา ดน และอากาศ เนองจากประชาชน

ผเกยวของยงขาดความตระหนกในอนตรายทอาจไดรบจากสารตกคางในซากบรรจภณฑเคมเกษตร

16


การเผาซากบรรจภณฑเคมเกษตรบางชนดในทโลงนน สามารถปลดปลอยสารอนตรายสบรรยากาศไดโดยตรง

เชน ไดออกซนและฟแรน เปนตน สารเหลานถกกำาหนดใหเปนสารอนตรายชนท 1 โดย The International Agency for

Research on Cancer (IARC) คอ มความเปนพษสงทสดและเปนสารกอมะเรง[4] ซงมความจำาเปนตองลดการกอใหเกด

หรอกำาจดใหหมดไปจากสงแวดลอม การเผายงสงผลกระทบหลกทรนแรงอกประการหนง คอ เปนการปลดปลอยกาซเรอน

กระจกทมผลตอภาวะความรนแรงของสภาพภมอากาศโลก เชน ภาวะโลกรอน

ปจจบนประเทศไทยยงมไดระบวธการหรอมาตรการเกยวกบจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตรทเหมาะสมไวใน

กฎหมายทเกยวของกบขยะอนตรายหรอสารอนตราย จงมความจำาเปนทจะตองทำาการศกษาวธการจดการในการกำาจด

บรรจภณฑเคมเกษตรทเหลอจากการใชในการเกษตรทเหมาะสมสำาหรบประเทศไทย เพอเปนแนวทางในการกำาหนดนโยบาย

ของภาครฐ และเปนแนวทางในการลดหรอจำากดการแพรกระจายของสารอนตรายทจะสามารถกอมลภาวะตางๆ ใน

สงแวดลอมตอไป ทงในแหลงนำา ในดน และในอากาศ ซงจะสงผลใหสขภาพและอนามยของประชาชนดขนดวย

1.2 วตถประสงค

1.2.1 เพอสำารวจศกษาสถานการณของซากบรรจภณฑเคมเกษตรในปจจบน

1.2.2 เพอศกษาวธการจดการและแนวทางในการกำาหนดนโยบายเพอการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตรทเหมาะสม

สำาหรบประเทศไทย

1.3 ขอบเขตและกจกรรมในการศกษา

1.3.1 ประชมรวมกบนกวจยเพอกำาหนดแผนการดำาเนนงาน

1.3.2 สำารวจและศกษาเสนทางของซากบรรจภณฑเคมเกษตร ตงแตตนทางในไรนาไปจนถงปลายทาง ในเมองหลก

ดานการเกษตรของประเทศไทยใน 5 ภาค (เหนอ ใต ตะวนออกเฉยงเหนอ ตะวนตก และกลาง)

1.3.3 ประชมประชาสมพนธโครงการและระดมความคดเหนเกยวกบโครงการและรปแบบการจดการ

1.3.4 ศกษาตวอยางและวธการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตรและแนวทางการดำาเนนงานทางดานกฎหมายของ

ประเทศทประสบผลสำาเรจ

1.3.5 ศกษาชนดและปรมาณสารตกคางในซากบรรจภณฑเคมเกษตรและในสงแวดลอมทเกยวของ

1.3.6 ศกษารปแบบวธการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตรทเหมาะสม

1.3.7 สรปและเสนอแนะรปแบบวธการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตรและแนวทางในการกำาหนดนโยบายเพอการ

จดการทเหมาะสมสำาหรบประเทศไทย

1.3.8 จดทำารายงานผลการศกษา

17


1.4 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

1.4.1 ใชเปนขอมลประกอบการกำาหนดนโยบายเพอการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตรทเหมาะสมสำาหรบ

ประเทศไทย เพอลดความเสยงตอสขภาพอนามยของประชาชนและผลกระทบตอสงแวดลอม ตามแผนพฒนา

เศรษฐกจและสงคมแหงชาต และแผนยทธศาสตรการจดการสารเคมแหงชาต

1.4.2 ใชเปนขอมลเพอกำาหนดจดยนเชงยทธศาสตรตอพนธกรณและขอตกลงระหวางประเทศดานสงแวดลอม รวมทง

ขอตกลงทางการคาทมประเดนเกยวของกบสงแวดลอมทสำาคญ ไดแก อนสญญาวาดวยการเปลยนแปลง

สภาพภมอากาศโลก พธสารเกยวโต อนสญญาทเกยวของกบการจดการสารเคมและของเสยอนตราย เชน

อนสญญาบาเซล อนสญญาสตอกโฮลมวาดวยสารมลพษทตกคางยาวนาน และอนสญญารอตเตอรดมวาดวย

กระบวนการแจงขอมลลวงหนาสำาหรบสารเคม เปนตน

1.4.3 ผลการจดการจะนำาไปสการพฒนาคณภาพชวตทดขนของประชาชน ทงดานสงแวดลอม (การลดมลพษและ

ปญหาตอสขภาพ) เศรษฐกจ (การสรางงานในชมชนจากระบบการจดการดงกลาว) และสงคม (ปฏสมพนธท

ดขนระหวางคนในชมชน และระหวางชมชน)

1.5 ระยะเวลาการศกษา

1 ป 8 เดอน (ตงแต 1 มกราคม 2553 ถง 30 กนยายน 2554)

บทท 2

พนธกรณระหวางประเทศและแผนยทธศาสตรทสำาคญและทเกยวของ

18

2.1 อนสญญาระหวางประเทศ

อนสญญาระหวางประเทศดานสารเคมทเกยวของและประเทศไทยไดมการลงนาม ไดแก

2.1.1 อนสญญาสตอกโฮลมวาดวยสารมลพษทตกคางยาวนาน (Stockholm Convention on Persistent Organic Pollutants: POPs) อนสญญาสตอกโฮลมฯ ไดเปดใหมการลงนามครงแรกทกรงสตอกโฮลม ราชอาณาจกรสวเดน เมอวนท23 พฤษภาคม 2544 และมประเทศทใหสตยาบนแลว 176 ประเทศ (ขอมล ณ เดอนกมภาพนธ 2555) ทงน อนสญญาสตอกโฮลมฯ ไดมผลบงคบใช ตงแตวนท 17 พฤษภาคม 2547 เปนตนมา สำาหรบประเทศไทยไดรวมลงนามในอนสญญาสตอกโฮลมฯ เมอวนท 22 พฤษภาคม 2545 และไดใหสตยาบนในอนสญญาสตอกโฮลมฯ เมอวนท 31 มกราคม 2548 โดยมกรมควบคมมลพษ กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ทำาหนาทเปนศนยประสานงาน (Focal Point) ในการปฏบตตามพนธกรณของอนสญญาสตอกโฮลมฯ

จดมงหมายของอนสญญาฯ คอ เพอคมครองสขภาพอนามยของมนษยและสงแวดลอม โดยการลด และ/หรอเลกการผลต การใช และการปลดปลอยสารมลพษทตกคางยาวนาน ซงเปนกลมสารประกอบอนทรย ซงยอยสลายไดยากมคณสมบตเปนพษตอมนษยและสตว ตกคางยาวนาน สะสมในสงมชวต และสามารถเคลอนยายไดไกลในสงแวดลอม

ในระยะแรก อนสญญาสตอกโฮลมฯ ไดกำาหนดสาร POPs เบองตน จำานวน 12 ชนด ประกอบดวย • สารเคมปองกนกำาจดศตรพชและสตว 9 ชนด คอ aldrin, chlordane, DDT, dieldrin, endrin, heptachlor, hexachlorobenzene, mirex, toxaphene • สารเคมอตสาหกรรม 1 ชนด คอ PCBs • สาร POPs ประเภทปลดปลอยโดยไมจงใจ 2 ชนด คอ dioxins และ furans ทงนทประชมรฐภาคสมยท 4 ของอนสญญาฯ เมอเดอนพฤษภาคม 2552 ไดเหนชอบใหบรรจสาร POPs เพมเตมภายใตอนสญญาสตอกโฮลมฯ อก 9 ชนด ประกอบดวย • สารเคมปองกนกำาจดศตรพชและสตว 4 ชนด คอ alpha-hexachlorocyclohexane, beta-hexachlorocyclohexane, chlordecone และ lindane • สารเคมอตสาหกรรม 4 ชนด คอ hexabromobiphenyl, commercial pentabromodiphenyl ether, commercial octabromodiphenyl ether และ perfluorooctane sulfonate • สาร POPs ประเภทปลดปลอยโดยไมจงใจ 1 ชนด คอ pentachlorobenzene

นอกจากน ทประชมรฐภาคสมยท 5 ของอนสญญาฯ เมอเดอนเมษายน 2554 ไดเหนชอบใหบรรจสารendosulfan เพมเตมภายใตอนสญญาสตอกโฮลมฯ จนถงปจจบนมการกำาหนดสาร POPs รวมทงสน 22 ชนด ในภาคผนวก เอ บ และ ซ ของอนสญญาสตอกโฮลมฯ

19


พนธกรณทสำาคญภายใตอนสญญาน ไดแก ใชมาตรการทางกฎหมายและการบรหารในการหามผลตและใชสาร POPs ประเภทปลดปลอยโดยจงใจ นำาเขา/สงออกสาร POPs ไดเฉพาะตามวตถประสงคทอนญาต สงเสรมการใชสารทดแทน แนวทางดานเทคนคทดทสด (Best Available Techniques: BAT) และแนว การปฏบตดานสงแวดลอมทดทสด (Best Environmental Practices: BEP) เพอลดการปลดปลอยสาร POPs ประเภทปลดปลอยโดยไมจงใจ โดยพจารณาดำาเนนการภายใตศกยภาพและขดความสามารถของ ประเทศ สถานทเกบสาร POPs ตองไดรบการดแลไมใหสงผลตอสขภาพมนษยและสงแวดลอม รวมทงตองดแล จดการของเสยทเกดจากสาร POPs และพนทปนเปอนอยางเหมาะสม จดทำาแผนจดการระดบชาตเพอการปฏบตตามอนสญญาฯ และจดสงใหทประชมรฐภาค ภายใน 2 ป หลงจากอนสญญาสตอกโฮลมฯ มผลบงคบใชในประเทศตน รวมทงพจารณาทบทวนและปรบปรงแผน จดการฯ ใหทนสมยตามทเหมาะสม ใหผบรหารและผกำาหนดนโยบายมความเขาใจเรองสาร POPs เผยแพรขอมลเกยวกบสาร POPs แกสาธารณชน รวมทงกำาหนดแผนและแนวปฏบตในการประชาสมพนธ ใหสตร เดก และผดอยโอกาสทางการศกษาทราบเรองสารดงกลาวและภยอนตรายตอสขภาพอนามยและ สงแวดลอม สนบสนนใหมทำาการวจยเรองผลกระทบตางๆ จากสาร POPs ทงในระดบชาตและระหวางประเทศ ตงศนยประสานงานระดบชาตเพอทำาหนาทในการแลกเปลยนขอมลและหนาทอนๆ

กจกรรมทเกยวของ ตามแผนจดการระดบชาตเพอการปฏบตตามอนสญญาสตอกโฮลม ประกอบดวย การฝกอบรมแกผทเกยวของ เกยวกบการเกบรกษาสารเคม การจดการกากของเสยอนตราย การเผยแพรความรเกยวกบสารเคมปองกนกำาจดศตรพชและสตวดานตางๆ ใหประชาชนรบทราบอยาง ทวถง ถาประชาชนไมมความรความเขาใจเกยวกบสารเคม จะทำาใหมการปนเปอนในสงแวดลอมได การปรบปรงขอมลทำาเนยบสารเคมปองกนกำาจดศตรพชและสตวคงคางในโกดงตางๆ ทวประเทศ การฝกอบรมดานการจดการและกำาจดของเสย โดยไมใหเกดผลกระทบกบสงแวดลอม ใหแกหนวยงานท เกยวของ การจดเตรยมคำาแนะนำา/ขอเสนอแนะเกยวกบวธการเกบ และการจดการของเสยจากสาร POPs

ขอมลเพมเตม: http://chm.pops.int/default.aspx; http://pops.pcd.go.th และ http://www.pcd.go.th [5]

2.1.2 อนสญญาบาเซลวาดวยการควบคมการเคลอนยายขามแดนของเสยอนตรายและการกำาจด (Basel Convention on the Control of Transboundary Movements of Hazardous Wastes and their Disposal) ในชวง 10 ปทผานมาปญหาการลกลอบนำาของเสยอนตรายจากประเทศอตสาหกรรมไปทงในประเทศดอยพฒนาทอยในทวปแอฟรกา อเมรกากลาง และเอเชยไดทวความรนแรงมากขนตามลำาดบ โครงการสงแวดลอมแหงสหประชาชาต (The United Nation Environment Programme : UNEP) จงไดจดประชมนานาชาตขนเมอเดอนมนาคม พ.ศ. 2532 ณ นครบาเซล ประเทศสวตเซอรแลนด เพอจดทำารางอนสญญาบาเซลวาดวยการควบคมการเคลอนยายและการกำาจดของเสยอนตรายขามแดนโดยมวตถประสงคเพอควบคมการนำาเขา สงออกและนำาผานของเสยอนตรายใหเกดความปลอดภยไมกอใหเกดผลกระทบตอสขภาพอนามย รวมทงปองกนการขนสงทผดกฎหมายและชวยเหลอประเทศกำาลงพฒนา

20


ในการถายทอดเทคโนโลยการจดการของเสยอนตราย โดยคำานงถงสงแวดลอม ซงตอมาไดเปดใหประเทศตางๆ ไดลงนามเขารวมเปนภาคตงแตวนท 22 มนาคม 2533 และมผลใชบงคบเมอวนท 5 พฤษภาคม 2535 ปจจบนมประเทศสมาชกทใหสตยาบนเปนภาคสมาชกอนสญญาแลว จำานวนทงหมด 169 ประเทศ (ขอมลเมอธนวาคม 2549) ประเทศไทยไดจดสงผแทนเขารวมการประชมระดบนานาชาตเพอจดทำารางอนสญญาและกำาหนดขอตกลงตางๆ มาโดยลำาดบ และไดใหสตยาบนเปนภาคสมาชกอนสญญาบาเซลเมอวนท 24 พฤศจกายน 2540 อนสญญาบาเซลมผลบงคบใชตอประเทศไทย ตงแตวนท 22 กมภาพนธ 2541 เปนตนมา โดยมกรมควบคมมลพษ กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ทำาหนาทเปนศนยประสานงาน (Focal Point) ในการปฏบตตามพนธกรณของอนสญญาบาเซลฯ

เปาหมายหลกของอนสญญาบาเซล คอ เพอปกปองคมครองสขภาพอนามยของมนษยและสงแวดลอม จากผลกระทบรายแรงทเกดขนจากการกำาเนดและจดการของเสยอนตรายและของเสยอนๆ โดยวตถประสงคของอนสญญาบาเซล ประกอบดวย ลดการขนสงเคลอนยายเขามาแทนของเสยอนตรายใหเหลอนอยทสด โดยการจดการทเปนมตรตอ สงแวดลอม บำาบดและกำาจดของเสยอนตรายใกลกบแหลงกำาเนดมากเทาทจะเปนไปได โดยการจดการทเปนมตรกบ สงแวดลอม ลดบรเวณการเกดของเสยอนตรายทงเชงปรมาณ และความอนตราย

ของเสยทไมถกควบคมภายใตอนสญญาบาเซล ไดแก ของเสยกมมนตรงส และของเสยจากการปฏบตงานตามปกตของเรอ สวนซากบรรจภณฑเคมเกษตร เขาขายขอกำาหนดของอนสญญาบาเซล ซงกำาหนดใหของเสยจากการผลต การผสม และการใชสารทำาลายสงมชวต และ Phytopharmaceutical รวมถงของเสยประเภทสารปองกนกำาจดศตรพชและสตว และสารกำาจดศตรพช ซงไมไดคณภาพตามกำาหนดซงหมดอาย หรอไมเหมาะสมสำาหรบการใชงานตามวตถประสงคเดม

พนธกรณทเกยวของ ไดแก การสงออก นำาเขาของเสยตามอนสญญาฯ ตองปฏบตตามหลกการแจง และใหความยนยอมลวงหนา โดยผานหนวยงานผมอำานาจของประเทศผสงออกและผนำาเขา รวมทงประเทศผถกนำาผานแดน

ระบบการควบคมของประเทศไทย นโยบายการหามนำาเขาของเสยเพอการกำาจดขนสดทาย และควบคมการนำาเขาของเสยเพอการ นำากลบมาใชประโยชนใหมอยางเขมงวด ขอกำาหนดการควบคมและจดการผนำาเขา และสงออกของเสยอนตราย ตามกฎหมายไทย ของเสยประเภทสารปองกนกำาจดศตรพชและสตวและสารกำาจดวชพช จดเปนวตถอนตรายชนดท 3 หมวดของเสยเคมวตถ ลำาดบท 47 บญช ข ทายประกาศกระทรวงอตสาหกรรม เรอง บญชรายชอวตถ อนตราย พ.ศ. 2546 ลงวนท 22 กนยายน 2546 การผลต นำาเขา-สงออก และมไวครอบครองตองไดรบ อนญาตจากกรมโรงงานอตสาหกรรม

ขอมลเพมเตม: http://www.basel.int และ http://www.pcd.go.th[6]

21


2.1.3 อนสญญารอตเตอรดมวาดวยการกระบวนการแจงขอมลสารเคมลวงหนา (Rotterdam Convention on the Prior Informed Consent Procedure for Certain Hazardous Chemicals and Pesticides in International Trade: PIC) อนสญญารอตเตอรดมฯ เปนอนสญญาระหวางประเทศในการควบคมการนำาเขาและการสงออกสารเคมอนตรายตองหามหรอจำากดการใชอยางเขมงวดและสตรผสมของสารเคมปองกนกำาจดศตรพชและสตวทเปนอนตรายอยางรายแรง โดยเปดใหลงนามครงแรกทเมองรอตเตอรดม ราชอาณาจกรเนเธอรแลนด เมอวนท 11 กนยายน 2541 และมประเทศทใหสตยาบนแลว 146 ประเทศ (ขอมล ณ เดอนกมภาพนธ 2555) ประเทศไทยไดใหภาคยานวตตออนสญญารอตเตอรดมฯ เมอวนท 19 กมภาพนธ 2545 ทงน อนสญญารอตเตอรดมฯ ไดมผลบงคบใช ตงแตวนท 24 กมภาพนธ 2547 เปนตนมา โดยม 3 หนวยงานททำาหนาทเปนผมอำานาจของรฐ (Designated National Authorities : DNAs) ไดแก กระทรวงเกษตรและสหกรณ โดยกรมวชาการเกษตร เปนตวแทนผมอำานาจของรฐ ดานสารเคมปองกนกำาจดศตรพชและสตวกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม โดยกรมควบคมมลพษ เปนตวแทนผมอำานาจของรฐดานสารเคมอนๆ นอกเหนอจากสารเคมปองกนกำาจดศตรพชและสตว และกระทรวงอตสาหกรรม โดยกรมโรงงานอตสาหกรรม เปนตวแทนผมอำานาจของรฐดานเคมอตสาหกรรม จดมงหมายของอนสญญารอตเตอรดมฯ คอ การสงเสรมความรวมมอและรบผดชอบระหวางประเทศในเรองการคาสารเคมอนตรายบางชนด เพอปกปองสขภาพอนามยของมนษยและสงแวดลอมจากอนตรายของสารเคมและเพอสงเสรมการใชสารเคมอยางไมเปนอนตรายตอสงแวดลอม โดยใหมการแจงหรอการแลกเปลยนขอมลเกยวกบลกษณะของสารเคมแกผมอำานาจตดสนใจของชาตไดทราบถงการนำาเขาและสงออกสารเคมอนตรายตองหามหรอจำากดการใชอยางเขมงวดและสตรผสมของสารเคมปองกนกำาจดศตรพชและสตวทเปนอนตรายอยางรายแรง และใหมการกระจายขาวการตดสนใจนแกภาคสมาชก พนธกรณของอนสญญาฯ ประกอบดวย การแจงการใชมาตรการดานกฎระเบยบขนสดทายสำาหรบสารเคมตองหามหรอทถกจำากดการใชอยาง เขมงวดภายในประเทศ การเสนอบญชรายชอสตรผสมของสารเคมปองกนกำาจดศตรพชและสตวทเปนอนตรายอยางรายแรง การแจงทาทการนำาเขาหรอแจงทาทนำาเขาชวคราว สำาหรบสารเคมในภาคผนวก III ของอนสญญาฯ หากเปนกรณทไมยนยอมใหนำาเขา ตองประกนวาจะไมมการนำาเขาสารเคมชนดนนจากแหลงใดๆ กตามและ จะตองไมมการผลตสารเคมชนดนนเพอใชภายในประเทศ รวมทงการประกนวาไมสงออกสารเคมไปยง ภาคผนำาเขาทไมไดแจงทาท หรอแจงทาทชวคราว ทไมไดระบทาทการตดสนใจ ตองแจงขอมลการสงออกสารเคมตองหาม หรอสารเคมทถกจำากดการใชอยางเขมงวดใหแกภาคผนำาเขา กอนการสงออกครงแรกในทกปปฏทน และขอมลทตองแจงพรอมกบสารเคมทสงออก อาท รหสระบบ ศลกากรโดยจำาเพาะขององคการศลกากรโลก การตดฉลากระบความเสยงหรออนตรายตอสขภาพอนามย และสงแวดลอม และเอกสารขอมลความปลอดภยของสารเคม ใหมการแลกเปลยนขอมลดานวทยาศาสตร เทคนค เศรษฐกจและกฎหมาย ซงเกยวของกบสารเคมทอย ในขอบเขตของอนสญญาฯ รวมทงขอมลดานพษวทยา พษวทยาสงแวดลอมและความปลอดภย การให ขอมลเผยแพรแกหมสาธารณชนเกยวกบมาตรการดานกฎระเบยบในประเทศทเกยวของกบสารเคม ขอมล ดานการจดการสารเคมและอบตเหตจากสารเคม รวมทงขอมลทางเลอกอนๆ ทมความปลอดภยมากกวา รวมมอกนในการสงเสรมการใหความชวยเหลอทางเทคนคในการพฒนาโครงสรางพนฐานและขดความ สามารถในการจดการสารเคมตลอดวงจรของสารเคม รวมทงการจดฝกอบรมแกภาคอน ขอมลเพมเตม : http://www.pic.int และ http://www.pcd.go.th[7]

22


2.2 แผนยทธศาสตร

2.2.1 แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 (พ.ศ. 2550-2554) และแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม แหงชาต ฉบบท 11 (พ.ศ. 2555–2559)

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ทง 2 ฉบบน ไดจดทำาขนในชวงเวลาทประเทศไทยตองเผชญกบสถานการณทางสงคม เศรษฐกจ และสงแวดลอมทเปลยนแปลงไปอยางรวดเรวและสงผลกระทบอยางรนแรงกวาชวงทผานมา โดยไดอญเชญหลก “ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง” ไปประยกตใชอยางกวางขวางในทกระดบ ตงแตระดบปจเจก ครอบครวชมชน สงคม จนถงระดบประเทศ ซงไดมสวนเสรมสรางภมคมกนและชวยใหสงคมไทยสามารถยนหยดอยไดอยางมนคงทามกลางกระแสการเปลยนแปลงดงกลาว และเพอมงใหเกดภมคมกนและมการบรหารจดการความเสยงอยางเหมาะสมเพอใหการพฒนาประเทศสความสมดลและยงยน แผนพฒนาฯ ฉบบท 11 จงใหความสำาคญกบการมสวนรวมของภาคการพฒนาทกภาคสวน ทงในระดบชมชน ระดบภาค และระดบประเทศในทกขนตอนของแผนฯ อยางกวางขวางและตอเนอง เพอรวมกนกำาหนดวสยทศนและทศทางการพฒนาประเทศ รวมทงรวมจดทำารายละเอยดยทธศาสตรของแผนฯ เพอมงส “สงคมอยรวมกนอยางมความสข ดวยความเสมอภาค เปนธรรม และมภมคมกนตอการเปลยนแปลง”

การพฒนาประเทศในระยะแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 จงเปนการนำาภมคมกนทมอย พรอมทงเรงสรางภมคมกนในประเทศใหเขมแขงขน เพอเตรยมความพรอมคน สงคม และระบบเศรษฐกจของประเทศใหสามารถปรบตวรองรบผลกระทบจากการเปลยนแปลงไดอยางเหมาะสม โดยใหความสำาคญกบการพฒนาคนและสงคมไทยใหมคณภาพ มโอกาสเขาถงทรพยากร และไดรบประโยชนจากการพฒนาเศรษฐกจและสงคมอยางเปนธรรม รวมทงสรางโอกาสทางเศรษฐกจดวยฐานความร เทคโนโลย นวตกรรม และความคดสรางสรรค บนพนฐานการผลตและการบรโภคทเปนมตรตอสงแวดลอม ขณะเดยวกนยงจำาเปนตองบรหารจดการแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 ใหบงเกดผลในทางปฏบตไดอยางเปนรปธรรม ภายใตหลกการพฒนาพนทภารกจ และการมสวนรวมของทกภาคสวนในสงคมไทย ซงจะนำาไปสการพฒนาเพอประโยชนสขทยงยนของสงคมไทยตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

ภายใตแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตทง 2 ฉบบน ไดวเคราะหสถานการณปญหาจากการใชสารเคมเกษตรทยงคงมแนวโนมเพมขน แตการใชกลไกควบคมยงขาดประสทธภาพ ทำาใหมทะเบยนสารเคมทางการเกษตรมากเปนอนดบ 1 ของโลก จงมโอกาสเสยงตอการเกดปญหาดานสงแวดลอมและสขภาพอนามยของประชาชน อนเนองมาจากการรวไหลจากการขนสง การจดเกบทไมปลอดภย และการใชทไมถกวธ และมแนวโนมการเกดอบตภยจากสารเคมเพมขนเชนกนประกอบกบการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในปจจบนยงไมมประสทธภาพเทาทควร ขาดการบรณาการรวมระหวางหนวยงานรบผดชอบทเกยวของ สงผลใหการกำาหนดเครองมอและกลไกในการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเปนแบบแยกสวน ระบบการจดการขอมลดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมยงไมเปนมาตรฐาน ไมครอบคลม และขาดการเชอมโยงกบขอมลดานเศรษฐกจและสงคม เกดชองวางทางนโยบายในการบรณาการระหวางการอนรกษสงแวดลอมกบการพฒนาเศรษฐกจ

การประเมนความเสยง พบวา จากรปแบบการผลตและพฤตกรรมการบรโภคทฟมเฟอยทำาใหทรพยากรธรรมชาตถกใชอยางสนเปลองโดยไมคำานงถงขอจำากด โดยมสาเหตมาจากภาคเกษตรเรงเพมผลผลตตอบสนองตลาดจนสงผลกระทบตอทรพยากรธรรมชาต สงแวดลอมและระบบนเวศ การปลกพชเชงเดยวและขยายพนทบกรกพนทปา ใชสารเคมปรมาณมากทงปยและยาปราบศตรพช เหลอเปนสารตกคาง ทำาลายความอดมสมบรณของดนและทำาลายความหลากหลายทางชวภาพในทสด รวมทงการไมใหความสำาคญกบการสงเสรมและพฒนาระบบเกษตรกรรมยงยนอยางจรงจง เพอชวยสรางความสมดลและการใชทรพยากรธรรมชาตใหเปนไปอยางยงยนและลดมลพษ จงสงผลกระทบใหทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเสอมโทรมลง

23


แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตจงกำาหนดยทธศาสตรการพฒนาดานการควบคมและลดมลพษทเกยวของกบสารเคม 2 ประเดนทสำาคญ ดงน การพฒนาระบบการจดการของเสยอนตราย โดยสนบสนนการกอสรางศนยจดการของเสยอนตรายจากชมชน เพมความรบผดชอบของผประกอบการในการจดการขยะอนตรายและสารอนตรายใหมากขน ตดตามและเฝาระวงไมใหมการลกลอบทงสารอนตราย กากอตสาหกรรมและขยะตดเชอในสงแวดลอม ปองกนการลกลอบนำาเขาสารอนตรายมาใชในกจการทผดวตถประสงค สนบสนนการจดทำาระบบฐานขอมลเอกลกษณของกากอตสาหกรรมอนตรายจากโรงงานอตสาหกรรมประเภทตางๆ กำาหนดใหโรงงานทมการใชสารเคม หรอมกากอตสาหกรรมอนตรายตองวางหลกประกนเมอขออนญาตหรอขอขยายการประกอบกจการ แกไขกฎ ระเบยบทเกยวของ เพอเพมประสทธภาพในการจดการ การขนสงและการรไซเคลกากอตสาหกรรมอนตราย รวมทงจดใหมการวจยและพฒนาเทคโนโลยการกำาจดกากอตสาหกรรมอนตราย ทไมยงยากและประหยดคาใชจาย ตลอดจนกำาหนดมาตรการควบคมคณภาพสนคาทนำาเขา ทจะกอใหเกดปญหาการจดการขยะและปญหาสงแวดลอมภายในประเทศ ลดความเสยงอนตราย การรวไหล และการเกดอบตภยจากสารเคมโดยใหความสำาคญกบการจดการสารเคมอยางครบวงจร พจารณาจำากด หรอยกเลกการนำาเขาและการใชสารเคมทางการเกษตรทมความเสยงสง สงเสรมการใชสารทดแทนสารเคม พฒนาและเชอมโยงฐานขอมลสารเคมของแตละหนวยงานตงแตตนนำาถงปลายนำา ทงบญชการนำาเขา การผลต การดำาเนนการกบสารเคมทมอย ตลอดจนถงการกำาจด จดทำาระบบขอมลการใชสารเคมการเกษตรและวตถอนตรายตงแตระดบหมบาน โดยการมสวนรวมของประชาชนในพนท สอสารความเสยงใหผประกอบการมความรความเขาใจเพอลดการใชสารเคมทมอนตรายในกระบวนการผลต และใหความรแกประชาชนและกลมเสยงเพอใหเกดการปองกนตนเองไดอยางถกตอง รวมทงสงเสรมการคมครองผบรโภค โดยสรางระบบเฝาระวงและตดตามตรวจสอบดานความปลอดภยสารเคมและสนคาทอาจเปนอนตรายตอสขภาพอนามยของผบรโภค พฒนาผลกดนระบบการจำาแนกความอนตราย และระบบการตดฉลาก ตลอดจนสรางเครอขายทางสงคมในการเฝาระวงและจดการสารเคม

ขอมลเพมเตม: สำานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (http://www.nesdb.go.th)[1],[8]

2.2.2 แผนการจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550–2554 และ พ.ศ. 2555-2559

นบตงแตมพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535 ไดมการจดทำาแผนปฏบตการ เรยกวา “แผนจดการคณภาพสงแวดลอม” ซงเปนการดำาเนนการใหเปนไปตามมาตรา 35 แหงพระราชบญญตดงกลาว ซงใชเปนกรอบชนำาใหสวนราชการ ธรกจเอกชน องคกรชมชน ประชาชน และทกภาคการพฒนาตางๆ ใชเปนแนวทางในการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมตอไป

แผนจดการคณภาพสงแวดลอม ทง 2 ฉบบน ไดกำาหนดกรอบแนวคดตามหลกของปรญชาเศรษฐกจพอเพยง และมความสอดคลองกบแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ซงเนนเรองการสรางสงคมทมความสขอยางยงยนบนรากฐานการพฒนาของความสมดลในมตเศรษฐกจ สงคม ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม โดยมแนวทางการจดการแบบบรณาการทสอดรบกบระบบนเวศของแตละพนท รวมทงไดมการผสมผสานการใชภมปญญาทองถนรวมกบการใชเทคโนโลยทเหมาะสม ใหความสำาคญกบการสรางเศรษฐกจสรางสรรคและเศรษฐกจทเปนมตรตอสงแวดลอม มงเนนการสรางสมดลการพฒนาในทกมต การพฒนาทรพยากรมนษยอยางมคณภาพ การสรางความเปนธรรมในสงคม และการสรางภมคมกนตอความเสยงในมตตาง ๆ อยางยงยน

กรอบนโยบายภายใตแผนน ประกอบดวย 1) ลดอตราการเพมขยะมลฝอย และมการนำาขยะมลฝอยกลบมาใชประโยชนตามหลก 3 Rs และสงเสรมใหเกดการพฒนาไปสสงคมทมการผลตและบรโภคผลตภณฑทเปนมตรตอสงแวดลอม

24


2) บรหารจดการขยะมลฝอยแบบผสมผสาน และครบวงจรโดยเนนการแปรรปขยะมลฝอยเปนพลงงานภายใตการรวบรวมกลมขององคกรปกครองสวนทองถน 3) สรางระบบและเครองมอในการบรหารการจดการของเสยอนตรายชมชนซงรวมถง ซากผลตภณฑเครองใชไฟฟา และอเลกทรอนกสและมลฝอยตดเชอ โดยเนนระบบการเรยกคนซากของเสยอนตรายจากผลตภณฑทใชแลว โดยใหผผลตและผนำาเขารบผดชอบการจดการซากบรรจภณฑ และ ผลกดนใหเกดศนยจดการของเสยอนตรายชมชนและมลฝอยตดเชอ โดยองคกรปกครองสวนทองถน เขามามบทบาทรบผดชอบพรอมทงใหมกฎหมาย/ระเบยบทเหมาะสม

ขอมลเพมเตม: สำานกงานนโยบายและแผนสงแวดลอม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (http://www.onep.go.th)[9]-[10]

2.2.3 แผนยทธศาสตรการจดการสารเคมแหงชาต ฉบบท 3 (พ.ศ. 2550–2554) และ ฉบบท 4 (พ.ศ. 2555-2564)

ตงแต ปพ.ศ. 2540 เปนตนมา ประเทศไทยเรมมการจดการสารเคมอยางเปนระบบ โดยมการจดทำาและดำาเนนงานตามแผนแมบทพฒนาความปลอดภยดานสารเคมแหงชาต ฉบบท 1 (พ.ศ. 2540-2544) แผนแมบทฯ ฉบบท 2 (พ.ศ. 2545-2549) และแผนยทธศาสตรการจดการสารเคมแหงชาตฉบบท 3 (พ.ศ. 2550-2554) ภายใตการกำากบของคณะกรรมการแหงชาตวาดวยการพฒนายทธศาสตรการจดการสารเคมทมนายกรฐมนตรเปนประธาน

2.2.3.1 แผนยทธศาสตรการจดการสารเคมแหงชาต ฉบบท 3 (พ.ศ. 2550–2554)

วสยทศน คอ สงคมปลอดภยจากอนตรายดานสารเคม สการพฒนาประเทศทยงยน และแขงขนไดในระดบสากล พนธกจ 1) พฒนาระบบการจดการสารเคมใหครบวงจร 2) ลดความเสยงอนตรายจากสารเคม โดยจดการสารเคมภาคเกษตรกรรมอยางครบวงจร สนบสนนเกษตรอนทรยรวมทงควบคมการใชสารเคมในพนทมความเสยง แยกการบรหารการจดการออกเปน 2 ดาน คอ ภาคเกษตรกรรม และภาคอตสาหกรรม 3) เสรมสรางบทบาทภาคประชาชน และเครอขายในการจดการสารเคม โดยใหทกภาคสวนสามารถสรางภมคมกนทางสงคมใหมคณภาพชวตรเทาทนอนตรายจากสารเคม

วตถประสงค 1) บรหารจดการสารเคมอยางเปนระบบครบวงจร 2) เพอบรณาการการทำางานของทกภาคสวนทเกยวของในการจดการสารเคม 3) เสรมสรางศกยภาพของชมชนและเครอขายภาคประชาชนใหมสวนรวมในการบรหารจดการสารเคมอยางยงยน

เปาหมาย 1) มระบบบรหารการจดการสารเคมทมประสทธภาพ 2) มระบบการดำาเนนงานดานเกษตรและอตสาหกรรมทปลอดภยตอสขภาพสงแวดลอม 3) ชมชนและเครอขายภาคประชาชนมความเขมแขง และมสวนรวมในการจดการสารเคมอยางปลอดภย

25


ยทธศาสตรทเกยวของกบการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตร มดงน • ยทธศาสตรท 1 พฒนาระบบบรหารการจดการสารเคม - มาตรการดานการพฒนาการใชเทคโนโลยทเหมาะสม ขอ 8 พฒนาศกยภาพระบบการบรหารการจดการของเสยอนตรายจาก ภาคเกษตร ภาค อตสาหกรรม และชมชน • ยทธศาสตรท 2 ลดความเสยงอนตรายจากสารเคม พฒนาและสงเสรมการเกษตรทปลอดภยตอ สขภาพและสงแวดลอม - มาตรการดานการใชเทคโนโลยทเหมาะสม ขอท 2 สรางมาตรฐานและควบคมใหมการปฏบตการนำาเขา ผลต ขนสง จดเกบ รกษา มไวใน ครอบครอง จำาหนาย ใช และกำาจดสารเคมทางการเกษตรทกระดบอยางปลอดภย - มาตรการดานการศกษา การจดการความร และกระบวนการเรยนร ขอท 7 สงเสรมการใชสารเคมอยางปลอดภยในภาคเกษตรกรรมผานเครอขายเกษตรกร

แผนงานหลกของยทธศาสตรทเกยวของกบการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตร ไดแก การปองกนการนำาเขา/สงออกสารพษ/วตถอนตรายทผดกฎหมาย/การจดการซากผลตภณฑ

การดำาเนนงานตามแผนจดการคณภาพสงแวดลอมและแผนยทธศาสตรการจดการสารเคมแหงชาตของประเทศไทย ประกอบดวย 1. การเสรมสรางประสทธภาพใหแกองคกรปกครองสวนทองถน ในการคดแยก เกบรวบรวม ขนสง และกำาจดของเสยอนตรายชมชน 2. การเพมศกยภาพในการลด และใชประโยชนขยะมลฝอย 3. การพฒนาแนวทางการจดการกากของเสยอนตราย 4. โครงการนำารองการเรยกคน ซากผลตภณฑทปนเปอนของเสยอนตราย

2.2.3.2 แผนยทธศาสตรการจดการสารเคมแหงชาต ฉบบท 4 (พ.ศ. 2555-2564)

เปาประสงค : ภายในป พ.ศ. 2564 สงคมและสงแวดลอมปลอดภยบนพนฐานของการจดการสารเคมทมประสทธภาพ มสวนรวมจากทกภาคสวน และสอดคลองกบการพฒนาประเทศ ซงสอดรบกบเปาหมายของยทธศาสตรระหวางประเทศวาดวยการจดการสารเคม (Strategic Approach to International Chemicals Management: SAICM) ประกอบดวย 3 ยทธศาสตร และ 9 กลวธ ดงน • ยทธศาสตรท 1 คอ พฒนาฐานขอมล กลไกและเครองมอในการจดการสารเคมอยางเปนระบบ ครบวงจร กลวธท 1 พฒนาระบบฐานขอมลกลาง – โดยพฒนาฐานขอมลสารเคมและเชอมโยงฐาน ขอมลสารเคมใหเปนระบบฐานขอมลกลาง กลวธท 2 พฒนากลไกและเครองมอ ในการจดการสารเคมอยางเปนระบบครบวงจรตงแต ตนนำาถงปลายนำา – โดยเนนในเรองเครองมอดานกฎหมายเครองมอดานเศรษฐศาสตรและ เครองมอดานการประเมน กลวธท 3 สรางกลไกเพอขบเคลอนการจดการสารเคมอยางมประสทธภาพ ซงรวมถง ประเมนผลความสำาเรจของแผนเปนระยะๆ และศกษาแนวทางการจดตงองคกรกลางในการ จดการสารเคมระดบชาต

26


• ยทธศาสตรท 2 คอ พฒนาศกยภาพและบทบาทในการบรหารจดการสารเคมของทกภาคสวน กลวธท 1 พฒนาองคความรและการพฒนาศกยภาพบคลากรทเกยวของกบการจดการ สารเคม ซงไดแก พฒนาและสอสารองคความร พฒนาศกยภาพบคลากรทเกยวของกบการ จดการสารเคมและพฒนาศกยภาพของหองปฏบตการดานสารเคม กลวธท 2 พฒนาศกยภาพการตอบสนองและการเตรยมความพรอมตอพนธกรณและ ขอตกลงระหวางประเทศ กลวธท 3 สงเสรมบทบาทและการมสวนรวมของทกภาคสวนในการจดการสารเคม ทรวมถง สงเสรมการมสวนรวมของภาคประชาชน เสรมสรางความเขมแขงและบทบาทขององคกร ปกครองสวนทองถน สงเสรมความรวมมอของภาคเอกชน และสงเสรมบทบาทการมสวนรวม ของกลมวชาชพและเครอขายทางสงคมตางๆ • ยทธศาสตรท 3 คอ ลดความเสยงอนตรายจากสารเคม กลวธท 1 ปองกนอนตรายจากสารเคมซงไดแก ลดความเสยงอนตรายจากสารเคมดาน การเกษตร ดานอตสาหกรรม ดานสาธารณสขและผบรโภค และดานการขนสงสารเคม กลวธท 2 เฝาระวงและตดตามตรวจสอบผลกระทบจากสารเคม ทรวมถง เฝาระวงและ ตดตามตรวจสอบระดบมลพษอนเนองมาจากสารเคมและพฒนางานดานระบาดวทยาสารเคม กลวธท 3 รบมอสถานการณฉกเฉนและการรกษาเยยวยาและฟนฟ โดยพฒนาระบบการ จดการเหตฉกเฉน จดทำาแผนปฏบตการฉกเฉนสารเคมและฝกซอมแผนในแตละระดบ และ เสรมสรางประสทธภาพการรกษาเยยวยาและฟนฟ

จดเดนหรอสงสำาคญทพฒนาขนของแผนยทธศาสตรฯ ฉบบท 4 เมอเปรยบเทยบกบแผนยทธศาสตรฯ ฉบบท 3 คอ กลวธทกำาหนดขนเพอแกปญหาชองวางและประเดนทาทายทเกดขนจากการดำาเนนงานทผานมา ตลอดจนการกำาหนดกลวธในเชงรก ซงไดแก การศกษาแนวทางการจดตงองคกรกลางในการจดการสารเคมระดบชาต การเนนการควบคมสารเคมดวยเครองมอดานกฎหมายจากตนนำาถงปลายนำา การใชเครองมอดานการประเมนทรวมถงการประเมนผลกระทบดานสขภาพ หรอ HIA รวมในการจดการสารเคมเพมการลดความเสยงในภาคสาธารณสขและผบรโภค และภาคการขนสงนอกเหนอจากภาคเกษตรกรรมและอตสาหกรรม การพฒนางานดานระบาดวทยาสารเคม การเสรมสรางความเขมแขงและบทบาทขององคกรปกครองสวนทองถนในการจดการสารเคม การลดความเสยงอนตรายจากสารเคมเชงพนทอยางบรณาการ และการสงเสรมความรวมมอของภาคประชาชน ภาคเอกชน และกลมวชาชพและเครอขายทางสงคมตางๆ

ทงน แผนยทธศาสตรฯ ฉบบท 4 ไดกำาหนดกลไกสำาคญในการดแลตดตามประเมนผล โดยคณะอนกรรมการ 3 คณะ ทคณะกรรมการแหงชาตวาดวยการพฒนายทธศาสตรการจดการสารเคมแตงตง คอ คณะอนกรรมการประสานนโยบายและแผนการดำาเนนงานวาดวยการจดการสารเคม คณะอนกรรมการพฒนาและสงเสรมความปลอดภยจากสารเคมตอสขภาพและสงแวดลอม และคณะอนกรรมการสงเสรมความปลอดภยและบทบาทประชาชนในการจดการสารเคม โดยมหนวยงานตางๆ ทเกยวของเปนผรบผดชอบในการดำาเนนงานตามกลวธของทง 3 ยทธศาสตร รวม 15 กระทรวง 3 องคกรอสระและ 2 องคการมหาชน ไดแก กระทรวงกลาโหม กระทรวงการคลง กระทรวงเกษตรและสหกรณ กระทรวงการตางประเทศกระทรวงคมนาคม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กระทรวงมหาดไทย กระทรวงแรงงาน กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย กระทรวงพาณชย กระทรวงพฒนาสงคมและความมงคงของมนษย กระทรวงสาธารณสข กระทรวงศกษาธการกระทรวงอตสาหกรรม สำานกนายกรฐมนตร สำานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ สำานกงานกองทนสนบสนนการวจย สำานกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต สถาบนพฒนาองคกรชมชน และสถาบนการแพทยฉกเฉนแหงชาต ซงจะทำาหนาทเปนทงหนวยงานหลก และหนวยงานสนบสนนเพอผลกดนใหภาคประชาชนและภาคเอกชน เขามามบทบาทและมสวนรวมในการดำาเนนงานดวย ขอมลเพมเตม: ศนยพฒนานโยบายแหงชาตดานสารเคม กระทรวงสาธารณสข (http://ipcs.fda.moph.go.th)[11]-[12]

บทท 3

การสำารวจเสนทางซากบรรจภณฑเคมเกษตรปจจบน

27

3.1 การสำารวจพฤตกรรมการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตรของเกษตรกร

การสำารวจพฤตกรรมการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตรของเกษตรกรในภมภาคตางๆ ไดแก ภาคใต ภาคเหนอ ภาคตะวนตก ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และ ภาคกลาง โดยใชแบบสมภาษณ รวมกบการสำารวจสถานทเกบซากบรรจภณฑเคมเกษตร ทงในไรนา โรงเรอนเกบผลผลตทางการเกษตรและอปกรณการเกษตร รวมทงบรเวณทอยอาศย การสำารวจดงกลาวนมวตถประสงคเพอใหทราบถงแหลงกำาเนดเรมตนของขยะประเภทซากบรรจภณฑเคมเกษตร ผลการสำารวจมดงน 3.1.1 ผลการสำารวจในภาคใต ผลการสมภาษณเกษตรกร จำานวน 97 ราย ซงสวนใหญมการศกษาระดบประถมศกษา (ภาพท 3-1) มดงน • เกษตรกรทำาอาหารรบประทานเองมากกวาการซอรบประทาน แหลงวตถดบทใชในการประกอบอาหารมาจากการปลกเองและซอจากตลาด มบางสวนทไดจากรองสวน/คคลองธรรมชาต เชน ผก และปลา โดยไมพบปญหาสขภาพจากวตถดบธรรมชาตนน (ภาพท 3-2 ถง 3-5) • แหลงนำาดม ไดจากนำาบาดาล นำาประปา นำาคลอง และการซอนำาขวดบรรจถง สวนแหลงนำาใช ไดจากนำาฝนนำาบาดาล นำาประปา และนำาคลอง (ภาพท 3-6 ถง 3-7) • การกำาจดนำาเสย สวนใหญปลอยทงลงพนดน กำาจดขยะมลฝอย โดยการเผา (ภาพท 3-8 ถง 3-9) • ปญหาทางดานสงแวดลอมทพบ ประกอบดวยปญหานำาเสย อากาศเสย กลน และขยะมลฝอย (ภาพท 3-10) • การจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตร สวนใหญใชวธการขาย รองลงมา คอการเผา และฝง (ภาพท 3-11) • 57 % ของเกษตรกร ไมไดทำาการลางขวดแกว/ขวดพลาสตก กอนนำาไปขายหรอทง (ภาพท 3-12) • ความรความเขาใจดานสงแวดลอม (ภาพท 3-13) o เกษตรกรทไมทราบเกยวกบ วธการจดการซากบรรจภณฑเคมทถกตอง มมากกวาเกษตรกรททราบ o เกษตรกรททราบเกยวกบเรองตอไปน มจำานวนมากกวาเกษตรกรทไมทราบ: อนตรายจากการเผาซากบรรจภณฑ (ฝนควน และ กาซพษ เชน ไดออกซน) อนตรายจากการไดรบสมผสสารตกคางในซากบรรจภณฑ ปญหากาซเรอนกระจกจากการเผา ปญหาการปนเปอนของสารเคมในสงแวดลอมจากซากบรรจภณฑ • ความคดเหนดานสงแวดลอม o เกษตรกรสวนใหญเหนดวยในเรองดงตอไปน: การจดการซากบรรจภณฑเคมอยางถกตองและปลอดภยตอสขภาพ การนำาวสดทดแทนทเปนมตรตอสงแวดลอมมาใชในการบรรจสาร การใชพลาสตกชวภาพทดแทนพลาสตกชนดเดมทไมสามารถยอยสลายได หรอใชเวลานานหลาย รอยปในการยอยสลาย o เกษตรกรสวนใหญไมเหนดวยในเรองดงตอไปน: การนำาบรรจภณฑขวดแกวทผานการลางทำาความสะอาดแลวกลบมาใชใหมในการบรรจสาร การนำาบรรจภณฑขวดพลาสตกทผานการลางทำาความสะอาดแลวกลบมาใชใหมในการบรรจสาร • เกษตรกรรายยอยมการจดการดานสงแวดลอมยงไมดพอ เกษตรกรรายใหญจะมการจดการสงแวดลอมทดกวา

28


3.1.2 ผลการสำารวจภาคเหนอ พนทภาคเหนอมลกษณะเปนพนทลาดชน สวนใหญเกษตรกรปลกพชยนตน เชน สม ลำาไย และลนจ สวนทราบเกษตรกร ปลกขาว ขาวโพด มนฝรง หอมหวใหญ และผกอนๆ ถานำาพอเพยงจะปลกตลอดทงป จงมแนวโนมการใชสารเคมมากขน จากการสมภาษณเกษตรกรจำานวน 94 ราย ซงสวนใหญมการศกษาระดบประถมศกษา (ภาพท 3-15) ไดผลดงน • เกษตรกรทำาอาหารรบประทานเองมากกวาการซอรบประทาน แหลงวตถดบทใชในการประกอบอาหารมาจากการซอจากตลาด มบางสวนทไดจากการปลกเองและรองสวน/คคลองธรรมชาต เชน ผก และปลา โดยไมพบปญหาสขภาพจากวตถดบธรรมชาตนน (ภาพท 3-16 ถง 3-19) • แหลงนำาดม ไดจากการซอนำาขวดบรรจถงเปนสวนใหญ รองลงมาไดแก นำาบาดาล และ นำาประปา สวนแหลงนำาใช สวนใหญไดจากนำาบาดาลและนำาประปา (ภาพท 3-20 ถง 3-21) • การกำาจดนำาเสย สวนใหญปลอยทงลงพนดน สวนการกำาจดขยะมลฝอย โดยการทงลงถงขยะของหนวยงานทองถน และเผา มบางสวนทกองทงไวเฉยๆ (ภาพท 3-22 ถง 3-23) • ปญหาทางดานสงแวดลอมทพบ เปนปญหาอากาศเสยและกลนควนจากการเผาปา (ภาพท 3-24) • การจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตร สวนใหญใชวธการขาย (ภาพท 3-25) • เกษตรกรสวนใหญ ไมไดทำาการลางขวดแกว/ขวดพลาสตก กอนนำาไปขายหรอทง (ภาพท 3-26) • ความรความเขาใจดานสงแวดลอม (ภาพท 3-27) o เกษตรกรทไมทราบเกยวกบ ปญหากาซเรอนกระจกจากการเผา มมากกวาเกษตรกรททราบ o เกษตรกรททราบเกยวกบเรองตอไปน มจำานวนมากกวาเกษตรกรทไมทราบ: วธการจดการซากบรรจภณฑเคมทถกตอง อนตรายจากการไดรบสมผสสารตกคางในซากบรรจภณฑ ปญหาการปนเปอนของสารเคมในสงแวดลอมจากซากบรรจภณฑ • เกษตรกรประมาณรอยละ 50 ทราบเกยวกบ อนตรายจากการเผาซากบรรจภณฑ (ฝนควน และ กาซพษเชน ไดออกซน) • ความคดเหนดานสงแวดลอม (ภาพท 3-28) o เกษตรกรสวนใหญเหนดวยในเรองดงตอไปน: การจดการซากบรรจภณฑเคมอยางถกตองและปลอดภยตอสขภาพ การนำาบรรจภณฑขวดแกวทผานการลางทำาความสะอาดแลวกลบมาใชใหมในการบรรจสาร การนำาบรรจภณฑขวดพลาสตกทผานการลางทำาความสะอาดแลวกลบมาใชใหมในการบรรจสาร การนำาวสดทดแทนทเปนมตรตอสงแวดลอมมาใชในการบรรจสาร การใชพลาสตกชวภาพทดแทนพลาสตกชนดเดมทไมสามารถยอยสลายได หรอใชเวลานานหลาย รอยปในการยอยสลาย

3.1.3 ผลการสำารวจภาคตะวนตก ผลการสมภาษณเกษตรกรในพนทผลตผกสงยโรป จำานวน 107 ราย ซงมการศกษาสวนใหญในระดบประถมศกษา(ภาพท 3-29) ไดผลดงน • เกษตรกรทำาอาหารรบประทานเองมากกวาการซอรบประทาน แหลงวตถดบทใชในการประกอบอาหารมาจากการปลกเองและซอจากตลาด มบางสวนทไดจากรองสวน/คคลองธรรมชาต เชน ผก และปลา (ภาพท 3-31 ถง3-32) • แหลงนำาดม สวนใหญไดจากการซอนำาขวดบรรจถง สวนแหลงนำาใช ไดจากนำาประปา นำาบาดาล และนำาคลอง(ภาพท 3-33 ถง 3-34) • การกำาจดนำาเสย สวนใหญปลอยทงลงพนดน สวนการกำาจดขยะมลฝอย โดยการทงลงถงขยะของหนวยงานทองถน และเผา มบางสวนทกองทงไวเฉยๆ (ภาพท 3-35 ถง 3-36)

29


• พบวามผลกระทบจากอากาศเสยและกลนเปนหลก (ภาพท 3-37) • การจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตร สวนใหญใชวธการขาย (ภาพท 3-38) • เกษตรกรสวนใหญ มการลางขวดแกว/ขวดพลาสตก กอนนำาไปขายหรอทง (ภาพท 3-39) • ความรความเขาใจดานสงแวดลอม (ภาพท 3-40) o เกษตรกรสวนใหญทราบเกยวกบเรองตอไปน: วธการจดการซากบรรจภณฑเคมทถกตอง อนตรายจากการเผาซากบรรจภณฑ (ฝนควน และ กาซพษ เชน ไดออกซน) อนตรายจากการไดรบสมผสสารตกคางในซากบรรจภณฑ ปญหาการปนเปอนของสารเคมในสงแวดลอมจากซากบรรจภณฑ o เกษตรกรสวนนอยททราบเกยวกบเรองปญหากาซเรอนกระจกจากการเผา • ความคดเหนดานสงแวดลอม (ภาพท 3-41) o เกษตรกรสวนใหญเหนดวยในเรองดงตอไปน: การจดการซากบรรจภณฑเคมอยางถกตองและปลอดภยตอสขภาพ การนำาบรรจภณฑขวดแกวทผานการลางทำาความสะอาดแลวกลบมาใชใหมในการบรรจสาร การนำาวสดทดแทนทเปนมตรตอสงแวดลอมมาใชในการบรรจสาร การใชพลาสตกชวภาพทดแทนพลาสตกชนดเดมทไมสามารถยอยสลายได หรอใชเวลานานหลาย รอยปในการยอยสลาย o เกษตรกรสวนใหญไมเหนดวยในเรองดงตอไปน: การนำาบรรจภณฑขวดพลาสตกทผานการลางทำาความสะอาดแลวกลบมาใชใหมในการบรรจสาร

3.1.4 ผลการสำารวจภาคกลาง ผลการสมภาษณเกษตรกรจำานวน 101 คน สวนใหญมการศกษาระดบประถมศกษา (ภาพท 3-42) ไดผลดงน • เกษตรกรทำาอาหารรบประทานเองมากกวาการซอรบประทาน แหลงวตถดบทใชในการประกอบอาหารมาจากการซอจากตลาดและปลกเอง มบางสวนทไดจากรองสวน/คคลองธรรมชาต เชน ผก และปลา (ภาพท 3-43 ถง 3-45) • แหลงนำาดม สวนใหญไดจากนำาฝน การซอนำาขวดบรรจถง และบางสวนจากนำาประปา สวนแหลงนำาใช ไดจากนำาประปา นำาบาดาล นำาฝนและนำาคลอง (ภาพท 3-46 ถง 3-47) • การกำาจดนำาเสยมทงปลอยทงลงพนดน ทงลงในแมนำาลำาคลอง และทอระบายนำาสาธารณะ สวนการกำาจดขยะมลฝอย สวนใหญโดยการเผา รองลงมา ไดแก การทงลงถงขยะของหนวยงานทองถน และ กองทงไวเฉยๆ ตามลำาดบ(ภาพท 3-48 ถง 3-49) • สวนใหญไมมปญหาดานสงแวดลอมในชมชน (ภาพท 3-50) • การจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตร สวนใหญใชวธการขาย เผา และ ฝง ตามลำาดบ (ภาพท 3-51) • เกษตรกรสวนใหญ ไมไดทำาการการลางขวดแกว/ขวดพลาสตก กอนนำาไปขายหรอทง (ภาพท 3-52) • ความรความเขาใจดานสงแวดลอม (ภาพท 3-53) o เกษตรกรสวนใหญทราบเกยวกบเรองตอไปน: วธการจดการซากบรรจภณฑเคมทถกตอง อนตรายจากการเผาซากบรรจภณฑ (ฝนควน และ กาซพษ เชน ไดออกซน) อนตรายจากการไดรบสมผสสารตกคางในซากบรรจภณฑ ปญหากาซเรอนกระจกจากการเผา ปญหาการปนเปอนของสารเคมในสงแวดลอมจากซากบรรจภณฑ

30


ภาพท 3-2 แหลงอาหารรบประทานของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคใต

• ความคดเหนดานสงแวดลอม (ภาพท 3-54) o เกษตรกรสวนใหญเหนดวยในเรองดงตอไปน: การจดการซากบรรจภณฑเคมอยางถกตองและปลอดภยตอสขภาพ การนำาวสดทดแทนทเปนมตรตอสงแวดลอมมาใชในการบรรจสาร การใชพลาสตกชวภาพทดแทนพลาสตกชนดเดมทไมสามารถยอยสลายได หรอใชเวลานานหลาย รอยปในการยอยสลาย o เกษตรกรสวนใหญไมเหนดวยในเรองดงตอไปน: การนำาบรรจภณฑขวดแกวทผานการลางทำาความสะอาดแลวกลบมาใชใหมในการบรรจสาร การนำาบรรจภณฑขวดพลาสตกทผานการลางทำาความสะอาดแลวกลบมาใชใหมในการบรรจสาร

3.1.5 ผลการสำารวจภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ผลการสมภาษณเกษตรกรจำานวน 94 ราย สวนใหญมการศกษาระดบประถมศกษา (ภาพท 3-55) มดงน • พบวาในพนทไมมปญหาผลกระทบดานสงแวดลอม (ภาพท 3-56) • การจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตร สวนใหญใชวธการขาย ทง ฝง และ เผา (ภาพท 3-57) • เกษตรกรสวนใหญ ไมไดทำาการการลางขวดแกว/ขวดพลาสตก กอนนำาไปขายหรอทง (ภาพท 3-58) • ความรความเขาใจดานสงแวดลอม (ภาพท 3-59) o เกษตรกรสวนใหญทราบเกยวกบเรองตอไปน: วธการจดการซากบรรจภณฑเคมทถกตอง อนตรายจากการเผาซากบรรจภณฑ (ฝนควน และ กาซพษ เชน ไดออกซน) อนตรายจากการไดรบสมผสสารตกคางในซากบรรจภณฑ ปญหากาซเรอนกระจกจากการเผา ปญหาการปนเปอนของสารเคมในสงแวดลอมจากซากบรรจภณฑ

ภาพท 3-1 ระดบการศกษาของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคใต จำานวน 97 ราย

31


ภาพท 3-4 ชนดของวตถดบจากธรรมชาตในการประกอบอาหารรบประทานของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคใต

ภาพท 3-5 ปญหาสขภาพจากวตถดบทนำามาประกอบอาหารรบประทานของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคใต

ภาพท 3-3 แหลงวตถดบในการประกอบอาหารรบประทานของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคใต

32


ภาพท 3-6 แหลงนำาดมของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคใต

ภาพท 3-7 แหลงนำาใชของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคใต

ภาพท 3-8 วธการจดการนำาเสยในครวเรอนของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคใต

33


ภาพท 3-9 วธการจดการขยะในครวเรอนของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคใต

ภาพท 3-10 ปญหาดานสงแวดลอมในชมชนของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคใต

ภาพท 3-11 วธการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตรของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคใต

34


ภาพท 3-12 การลางขวดบรรจสารเคมเกษตรกอนการทงหรอขายของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคใต

ภาพท 3-13 ความรความเขาใจดานผลกระทบตอสงแวดลอมจากการเกษตรของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคใต

ภาพท 3-14 ความเหนดานบรรจภณฑเคมเกษตรของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคใต

35


ภาพท 3-15 ระดบการศกษาของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคเหนอ จำานวน 94 ราย

ภาพท 3-16 แหลงอาหารรบประทานของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคเหนอ

ภาพท 3-17 แหลงวตถดบในการประกอบอาหารรบประทานของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคเหนอ

36


ภาพท 3-18 ชนดของวตถดบจากธรรมชาตในการประกอบอาหารรบประทานของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคเหนอ

ภาพท 3-19 ปญหาสขภาพจากวตถดบทนำามาประกอบอาหารรบประทานของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคเหนอ

ภาพท 3-20 แหลงนำาดมของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคเหนอ

37


ภาพท 3-21 แหลงนำาใชของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคเหนอ

ภาพท 3-22 วธการจดการนำาเสยในครวเรอนของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคเหนอ

ภาพท 3-23 วธการจดการขยะในครวเรอนของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคเหนอ

38


ภาพท 3-24 ปญหาดานสงแวดลอมในชมชนของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคเหนอ

ภาพท 3-25 วธการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตรของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคเหนอ

ภาพท 3-26 การลางขวดบรรจสารเคมเกษตรกอนการนำาทงหรอขายของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคเหนอ

39


ภาพท 3-27 ความรความเขาใจดานผลกระทบตอสงแวดลอมจากการเกษตรของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคเหนอ

ภาพท 3-28 ความเหนดานบรรจภณฑเคมเกษตรของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคเหนอ

ภาพท 3-29 ระดบการศกษาของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคตะวนตก จำานวน 107 ราย

40


ภาพท 3-30 แหลงอาหารรบประทานของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคตะวนตก

ภาพท 3-31 แหลงวตถดบในการประกอบอาหารรบประทานของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคตะวนตก

ภาพท 3-32 ชนดของวตถดบจากธรรมชาตในการประกอบอาหารรบประทานของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคตะวนตก

41


ภาพท 3-33 แหลงนำาดมของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคตะวนตก

ภาพท 3-34 แหลงนำาใชของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคตะวนตก

ภาพท 3-35 วธการจดการนำาเสยในครวเรอนของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคตะวนตก

42


ภาพท 3-36 วธการจดการขยะในครวเรอนของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคตะวนตก

ภาพท 3-37 ปญหาดานสงแวดลอมในชมชนของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคตะวนตก

ภาพท 3-38 วธการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตรของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคตะวนตก

43


ภาพท 3-39 การลางขวดบรรจสารเคมเกษตรกอนการนำาทงหรอขายของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคตะวนตก

ภาพท 3-40 ความรความเขาใจดานผลกระทบตอสงแวดลอมจากการเกษตรของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคตะวนตก

ภาพท 3-41 ความเหนดานบรรจภณฑเคมเกษตรของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคตะวนตก

44


ภาพท 3-42 ระดบการศกษาของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคกลาง จำานวน 101 ราย

ภาพท 3-43 แหลงอาหารรบประทานของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคกลาง

ภาพท 3-44 แหลงวตถดบในการประกอบอาหารรบประทานของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคกลาง

45


ภาพท 3-45 ชนดของวตถดบจากธรรมชาตในการประกอบอาหารรบประทานของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคกลาง

ภาพท 3-46 แหลงนำาดมของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคกลาง

ภาพท 3-47 แหลงนำาใชของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคกลาง

46


ภาพท 3-48 วธการจดการนำาเสยในครวเรอนของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคกลาง

ภาพท 3-49 วธการจดการขยะในครวเรอนของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคกลาง

ภาพท 3-50 ปญหาดานสงแวดลอมในชมชนของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคกลาง

47


ภาพท 3-51 วธการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตรของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคกลาง

ภาพท 3-52 การลางขวดบรรจสารเคมเกษตรกอนการทงหรอขายของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคกลาง

ภาพท 3-53 ความรความเขาใจดานผลกระทบตอสงแวดลอมจาก การเกษตรของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคกลาง

48


ภาพท 3-54 ความเหนดานบรรจภณฑเคมเกษตรของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคกลาง

ภาพท 3-55 ระดบการศกษาของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ จำานวน 94 ราย

ภาพท 3-56 ปญหาดานสงแวดลอมในชมชนของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

49


ภาพท 3-57 วธการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตรของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

ภาพท 3-58 การลางขวดบรรจสารเคมเกษตรกอนการทงหรอขายของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

ภาพท 3-59 ความรความเขาใจดานผลกระทบตอสงแวดลอมจากการเกษตรของเกษตรกรททำาการสำารวจในภาคตะวน

ออกเฉยงเหนอ

50


3.2 การสำารวจเสนทางซากบรรจภณฑเคมเกษตรหลงการใช

การสำารวจและสมภาษณเกษตรกรเกยวกบวธการปฏบตในการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตร ซงประกอบไปดวย

ถงฟอยล ถงหรอซองกระดาษ ถงพลาสตก กลองกระดาษ ขวดแกว ขวดพลาสตก ขวดอลมเนยม และ ถงหรอแกลลอน

พลาสตกทงขนาดเลกและขนาดใหญนน พบวาเกษตรกรสวนใหญจะนำาซากบรรจภณฑเหลานนไปขายใหกบผรบซอของเกา

เพอเขาสกระบวนการรไซเคลตอไป แตยงมซากบรรจภณฑบางสวนทไมสามารถซอขายได จะถกนำาไปทง ซงอาจจะทงไวใน

ไรนาและบรเวณรอบๆ ทงในถงรองรบขยะของชมชน หรอ แมกระทงเผารวมไปกบขยะในครวเรอน คณะนกวจยจงไดทำาการ

สำารวจเสนทางซากบรรจภณฑเคมเกษตรภายหลงจากการจดการของเกษตรกรแลว เพอใหทราบถงเสนทางการเดนทาง

ของซากบรรจภณฑเหลานนจากไรนาเกษตรกรไปยงปลายทางของการจดการ ผลการสำารวจพบวาเสนทางของซากบรรจภณฑ

เคมเกษตรทอาจสงผลกระทบตอสขภาพของประชาชนและสงแวดลอมไดนน สามารถแบงเปน 3 เสนทางหลก ดงน

3.2.1 บรรจภณฑชนดพลาสตก

บรรจภณฑชนดพลาสตกนน ประกอบดวย ขวด และ ถงหรอแกลลอนทผลตจากพลาสตก เมอเกษตรกรจำาหนาย

ซากบรรจภณฑพลาสตกใหกบผรบซอของเกา ผรบซอของเกาจะจำาหนายตอไปยงผประกอบการบดยอยพลาสตก ซงจะ

ดำาเนนการคดแยกตามประเภทและสของพลาสตก แลวนำาไปบดยอยใหมขนาดเลก แลวลางใหสะอาด ตากแหงแลวจงบรรจ

ใสกระสอบ เพอจดสงไปยงโรงหลอมพลาสตกทเปนผประกอบการผลตผลตภณฑพลาสตกตอไป (ภาพท 3-60)

3.2.2 บรรจภณฑชนดขวดแกวสชา

เสนทางของซากบรรจภณฑชนดขวดแกวสชา แบงเปน 2 เสนทางยอย ไดแก

1) การนำาไปใชซำา (Reuse) กรณนใชกบชวดแกวทยงอยในสภาพด ไมแตกหกหรอชำารด เกษตรกรจำาหนายขวด

แกวทอยในสภาพดพรอมฝาขวดใหกบผรบซอของเกา ผรบซอของเกาจะจำาหนายตอใหกบผประกอบการลางขวดสารเคม

ซงจะดำาเนนการลางขวดสารเคมดวยการแชขวดสารเคมในนำาผสมโซดาไฟทงไว 1 คน แลวจงนำามาขดและลางดวยนำา กอน

จะตากแหงและบรรจกระสอบ เพอสงไปจำาหนายใหกบบรษทผลตสารเคมเกษตร เพอนำาไปบรรจสารเคมใหม (ภาพท 3-61)

2) การนำาไปหลอมเพอผลตใหม (Recycle) กรณทขวดแกวอยในสภาพแตกหกหรอชำารด จะถกผรบซอของเกา

จำาหนายตอใหกบผประกอบการผลตแกว เพอนำาไปใชเปนวตถดบในการผลตผลตภณฑแกวตอไป โดยจะทำาใหอยในสภาพ

ของเศษแกวกอน เพอลดพนทในการขนสง (ภาพท 3-62)

3.2.3 บรรจภณฑอนๆ

บรรจภณฑชนดอนๆ ไดแก ถงพลาสตก ถงฟอยล กระดาษ ทปนเปอนสารเคมกำาจดศตรพช เปนตน ซงเปนซาก

บรรจภณฑทไมสามารถซอขายไดนน จะถกทง หรอ เผา รวมกบขยะมลฝอยในบานเรอน หรอ ทงไวในไรนา หรอตามท

สาธารณะตางๆ (ภาพท 3-63)

51


ขวดสารกำาจดศตรพชชนดพลาสตก

ถกทงรวมกบพลาสตกอนๆ ทวไป

โรงบดยอยและลางพลาสตก

พลาสตกทบดยอยแลว รอการสงไปยงโรงงานหลอมและผลตพลาสตก

ภาพท 3-60 เสนทางซากบรรจภณฑสารเคมเกษตรชนดพลาสตก

พนกงานแยกชนดพลาสตกตาม

ประเภทและส

52


ขวดสารเคมใชแลวบรรจกระสอบ ขวดสารเคมใชแลว รอการลาง

แชนำาผสมโซดาไฟ

นำาขนมาลางนำาและขดคราบและฉลาก ตากแหงและบรรจกระสอบ

เพอสงใหผผลตสารเคมเกษตร

ภาพท 3-61 เสนทางซากบรรจภณฑสารเคมเกษตรชนดขวดแกว เพอนำาไปใชซำา (Reuse)

53


ขวดแกววางกองไวกลางแจง เพอรอจำาหนายตอ

ขวดแกวแตก ถกทงรวมกบแกวชนดอนๆ

เศษแกวรอการจำาหนายใหกบโรงงานหลอมและผลตแกว

ภาพท 3-62 เสนทางซากบรรจภณฑสารเคมเกษตรชนดขวดแกว เพอนำาไปผลตใหม (Recycle)

54


ทงในทสาธารณะและในไรนา

เผาในทโลง รวมกบขยะอนๆ

ภาพท 3-63 เสนทางซากบรรจภณฑสารเคมเกษตรทไมสามารถขายได

55


ภาพท 3-64 แผนภาพแสดงเสนทางซากบรรจภณฑสารเคมเกษตรทอาจสงผลกระทบตอสขภาพของประชาชนและสงแวดลอม

จากผลการสำารวจทกลาวมาขางตนนน จะเหนไดวาการจดการซากบรรจภณฑสารเคมปองกนกำาจดศตรพช

ในปจจบนนน บางสวนมความสอดคลองกบหลกการจดการทรพยากรธรรมชาตอยางยงยน ซงไดแก การนำามาใชซำา (Reuse)

และนำามาผลตใหม (Recycle) อยางไรกตามยงมการจดการซากบรรจภณฑบางชนดทไมถกตองตามหลกวชาการ เชน การเผา

หรอ ทงในไรนาหรอทสาธารณะอนๆ เนองจากสารเคมเกษตรจดเปนวตถอนตรายทจำาเปนจะตองมการกำาจดอยางถกวธ

เชน การเผาในเตาเผาอณหภมสงเทานน การเผาในทโลงอาจกอใหเกดสารพษทเปนอนตรายตอสขภาพของประชาชนทงใน

บรเวณใกลเคยงและในพนทหางไกลออกไปได นอกจากนการทงไวในสถานททไมเหมาะสม เชน ใกลแหลงนำาอาจสงผลให

เกดการปนเปอนลงในแหลงนำา ซงสดทายอนตรายทจะเกดขนยงคงสงผลกระทบตอสขภาพประชาชนทงในบรเวณดงกลาว

และบรเวณอนๆ ทมการใชประโยชนจากแหลงนำานนเชนกน โดยสามารถสรปเสนทางของซากบรรจภณฑสารเคมปองกน

กำาจดศตรพชทอาจสงผลกระทบตอสขภาพของประชาชนและสงแวดลอมไดดง ภาพท 3-64

56

จากผลการศกษาในบทท 3 ซงไดศกษาพฤตกรรมในการจดการซากบรรจภณฑสารเคมปองกนกำาจดศตรพชของเกษตรกรใน 5 ภาค ไดแก ภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคกลาง ภาคตะวนตก และภาคใต รวมไปถงไดทำาการสำารวจเสนทางของซากบรรจภณฑสารเคมปองกนกำาจดศตรพช หลงจากถกนำาออกจากไรนาของเกษตรกรแลวนน พบวาโอกาสของการปนเปอนอนเนองมาจากสารเคมปองกนกำาจดศตรพชทตกคางในซากบรรจภณฑแพรกระจายออกสสงแวดลอมนนมตนกำาเนดจาก 2 แหลงหลกๆ ไดแก ซากบรรจภณฑสารเคมปองกนกำาจดศตรพช และ กจกรรมการลางขวดสารเคมปองกนกำาจดศตรพชเพอนำาไปใชซำา การศกษาในบทนจงทำาการวเคราะหปรมาณสารกำาจดศตรพชตกคางทอาจสงผลกระทบตอสขภาพของประชาชนและสงแวดลอม ดงน 1) ซากบรรจภณฑสารเคมปองกนกำาจดศตรพชทเกษตรกรใชหมดแลว กอนจะเขาสกระบวนการใชซำาและนำาไปผลตใหม โดยเกบตวอยางจากเกษตรกร ผรบซอของเกา และโรงงานลางขวดสารเคม 2) โรงงานลางขวดสารเคม โดยเกบตวอยางนำาแชขวดสารเคม และ ตวอยางดนในบรเวณทเปนทตงของกจกรรมลางขวดสารเคม และบรเวณใกลเคยงทมการทงนำาลางขวดสารเคมดงกลาว

นอกจากนนแลว คำาแนะนำาจากองคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต (Food and Agriculture Organiza-tion of the United Nations: FAO) และองคการอนามยโลก (World Health Organization: WHO) เรองการลางดวยนำาสะอาดจำานวน 3 ครง ซงรายงานวาสามารถลดปรมาณสารตกคางลงเหลอเพยง 0.00035% ของสารตกคางทเหลออยเมอเรมตน นอกจากน องคกร Croplife International ยงรายงานผลการศกษาปรมาณสารตกคางในบรรจภณฑทงในสวนทเคลอบอยบนผววสดและแทรกซมลงในเนอวสด พบวามปรมาณนอยกวารอยละ 0.1 ของนำาหนกบรรจภณฑ ซงสหภาพยโรป (EU) ไดกำาหนดเกณฑเพอจำาแนกวสดไมเปนอนตราย (Non-hazardous) วาจะตองมสวนประกอบของสารทมอนตรายรายแรงในระดบทไมเกนรอยละ 0.1 ของบรรจภณฑ [13] อยางไรกตามการปฏบตตามคำาแนะนำาดงกลาวจำาเปนจะตองดำาเนนการดวยความเครงครดและดวยความถกตองตามหลกวชาการทมการแนะนำาไว ซงอาจไมเหมาะสม หรอปฏบตไดยากสำาหรบเกษตรกรไทย การศกษาในบทนจงไดทดสอบปรมาณสารกำาจดศตรพชตกคางในนำาลางซากบรรจภณฑเคมกำาจดศตรพชตามวธการทประยกตจากวธมาตรฐาน ในขอบเขตและบรบททเกษตรกรไทยจะสามารถดำาเนนการไดโดยไมยงยากในทางปฏบตเพอเปรยบเทยบกบผลวเคราะหทตรวจพบในซากบรรจภณฑเคมกำาจดศตรพชกรณทวไปจากการปฏบตโดยเกษตรกร เพอใชเปนแนวทางในการสงเสรมและแนะนำาใหเกษตรกรและผเกยวของอนๆ ไดรบทราบและปฏบตไดอยางปลอดภยตอสขภาพและสงแวดลอมมากขน

4.1 การวเคราะหสารกำาจดศตรพชตกคางในซากบรรจภณฑเคมเกษตร

4.1.1 อปกรณและวธการทดสอบ เกบรวบรวมตวอยางซากบรรจภณฑสารเคมกำาจดศตรพชทเกษตรกรใชหมดแลวจากเกษตรกร 5 ชนด ไดแก abamectin chlorpyrifos cypermethrin glyphosate และ malathion โดยเกบตวอยางจำานวน 2, 8, 7, 4 และ 4 ตวอยาง ตามลำาดบ นำามาวเคราะหปรมาณสารเคมกำาจดศตรพชทยงคงตกคางอย โดยใชนำากลน (Deionized distilled water) จำานวน 2 ล./ตวอยาง ลางภายนอกขวดดวยกระบอกฉดนำา และแกวงในนำาสะอาด ลางภายในขวดโดยการเตมนำาประมาณ 1/3-1/4 สวนของขวด เขยาแลวเทออก ทำาซำา 3 ครง นำานำาลางทไดทงหมดมารวมกนและสงวเคราะหยงบรษท หองปฏบตการกลาง จำากด (ภาพท 4-1 ถง 4-2)

บทท 4

การวเคราะหสารกำาจดศตรพชตกคาง

57


4.1.2 ผลการวเคราะห ผลการวเคราะหปรมาณสารกำาจดศตรพชทพบตกคางในซากบรรจภณฑหลงจากการใชและการปฏบตในดานการทำาความสะอาดซากบรรจภณฑของเกษตรกรแสดงในตารางท 4-1 พบวายงคงมสารตกคางในซากบรรจภณฑในระดบทสามารถตรวจวดได (คาการตรวจวดตำาสด คอ 0.005 มก./ล.) นอกจากนปรมาณสารตกคางยงมความแปรปรวนตางกนไปในแตละตวอยาง โดยคาความเขมขนของสารตำาสด มคาตงแต 0.15-84.84 มก./ล. และ ความเขมขนของสารสงสด มคาตงแต 20.85-415.07 มก./ล. ซงจดวาเปนความเขมขนของสารทสงมาก ผลการวเคราะหน ชใหเหนวาเกษตรกรมวธปฏบตในการลางขวดสารเคมกำาจดศตรพชทใชตางกน และบางรายอาจไมไดปฏบต

ภาพท 4-2 วธการทดสอบสารตกคางในตวอยางซากบรรจภณฑทเกษตรกรใชแลว

ภาพท 4-1 ตวอยางซากบรรจภณฑทเกษตรกรใชแลวและอปกรณทใชในการทดสอบ

58


4.2 การวเคราะหสารกำาจดศตรพชตกคางในตวอยางบรเวณโรงลางขวดสารเคมเกษตร

4.2.1 อปกรณและวธการทดสอบ

เกบตวอยางนำาแชขวดสารเคมจากบอแชขวดสารเคม และตวอยางดนในพนทบรเวณทมการทงนำาแชขวดสารเคม

จากโรงงานลางขวดสารเคมจำานวน 4 แหง ซงตงอยในพนทอำาเภอบานแพว จงหวดสมทรสาคร 2 แหง และ อำาเภอตะพานหน

จงหวดพจตร 2 แหง โดยเกบตวอยางนำา จำานวน 4 ลตร จากโรงงานลางขวดสารเคมกำาจดศตรพชทง 4 แหง และเกบตวอยางดน

ในระดบตน (ไมเกน 30 ซม. จากผวดน) จำานวน 2 กก. จากโรงงานลางขวดสารเคมกำาจดศตรพชในอำาเภอบานแพว จงหวด

สมทรสาคร 1 แหง และ อำาเภอตะพานหน จงหวดพจตร 2 แหง นำาตวอยางทงหมดสงไปทำาการวเคราะหปรมาณสารกำาจด

ศตรพชตกคาง ณ บรษท หองปฏบตการกลาง จำากด โดยมรายละเอยดชนดของสารเคมกำาจดศตรพชททำาการวเคราะหใน

ตารางท 4-2

4.2.2 ผลการวเคราะห

ผลการวเคราะหปรมาณสารเคมตกคางในนำาลางขวดบรรจสารเคม และตวอยางดนชนบน (ไมเกน 30 ซม.

จากผวดน) แสดงในตารางท 4-3 ผลการตรวจวดสารเคมจำานวนรวมทงสน 58 ชนด (ดงตารางท 4-2) สามารถตรวจพบสาร

จำานวน 29 ชนด ตวอยางนำาแชขวดสารเคมกำาจดศตรพช จำานวน 4 ตวอยาง ตรวจพบสารเคม จำานวน 21 ชนด ไดแก สารเคม

กลม Organochlorines จำานวน 2 ชนด คอ Dicofol และ Endosulfan sulfate สารเคมกลม Organophosphates

จำานวน 9 ชนด คอ Diazinon Dicrotophos Pirimiphos methyl Chlorpyrifos Fenitrothion Profenofos Ethion

Triazophos และ EPN สารเคมกลม Carbamates จำานวน 3 ชนด คอ Fenobucarb Carbofuran และ Carbendazim

สารเคมกลม Pyrethroids จำานวน 4 ชนด คอ Deltamethrin Lambda-cyhalothrin Cypermethrin Fenvalerate

สารกำาจดวชพช 2 ชนด คอ Glyphosate และ 2,4-D และ Abamectin โดยสารกำาจดศตรพชทตรวจพบในตวอยางนำาแช

ขวดสารเคมทง 4 ตวอยาง ไดแก Dicofol Chlorpyrifos Glyphosate 2,4-D และ Abamectin ทงนมความเขมขนทตรวจ

พบ ระหวาง 0.53-20.38, 1.56-31.38, 0.23-0.61, 109.23-2236.32 และ 1.06-53.76 มก./ล. ตามลำาดบ และสารกำาจด

ศตรพชทพบการปนเปอนในระดบสง (มากกวา 10 มก./ล.) ไดแก Dicofol Chlorpyrifos 2,4-D และ Abamectin

59


60


61


ตวอยางดนบรเวณพนทลางขวด และมการปลอยนำาทงจากการลางขวดลงในบรเวณดงกลาว จำานวน 3 ตวอยาง

ตรวจพบสารเคม จำานวน 25 ชนด ไดแก สารเคมกลม Organochlorines จำานวน 2 ชนด คอ Alpha-endosulfan และ

Endosulfan sulfate สารเคมกลม Organophosphates จำานวน 12 ชนด คอ Diazinon Monocrotophos Dimethoate

Pirimiphos methyl Chlorpyrifos Malathion Profthiofos Profenofos Ethion Triazophos EPN และ Phosalone

สารเคมกลม Carbamates จำานวน 3 ชนด คอ Fenobucarb Carbofuran และ Carbendazim สารเคมกลม Pyrethroids

จำานวน 5 ชนด คอ Deltamethrin Bifenthrin Lambda-cyhalothrin Cypermethrin Fenvalerate สารกำาจดวชพช

2 ชนด คอ Glyphosate และ 2,4-D และ Abamectin โดยสารกำาจดศตรพชทตรวจพบในตวอยางนำาแชขวดสารเคมทง

3 ตวอยาง ไดแก Ethion และ Glyphosate และมความเขมขนทตรวจพบ ระหวาง 0.12-35.3 และ 0.07-0.21 มก./กก.

ตามลำาดบ และสารกำาจดศตรพชทพบการปนเปอนในระดบสง (มากกวา 10 มก./กก.) ไดแก Endosulfan sulfate Chlorpyrifos

Ethion Carbendazim Cypermethrin และ Abamectin

4.3 การวเคราะหสารกำาจดศตรพชตกคางหลงการลาง 3 ครง

4.3.1 อปกรณและวธการทดสอบ

สารเคมกำาจดศตรพชทใชในการทดสอบ 3 สตร ไดแก Chlorpyriphos + Cypermethrin (50+5% EC)

ในขวดแกวสชา Glyphosate 48% SL ในแกลลอนพลาสตกสขาว และ Hexaclonazole 5% SC ในขวดพลาสตกสขาว

(ภาพท 4-3) แหลงนำาทใชในการทดสอบ ไดแก นำาบาดาล และ นำาคลองชลประทาน ในพนท อ.ทามวง จ.กาญจนบร และ

ดำาเนนการทดสอบตามวธดงน (ภาพท 4-4)

o ใชผลตภณฑสารเคม จำานวนอยางละ 1 ขวด แบงใสขวดเปลาชนดเดยวกน กลวสารใหเคลอบทวขวด ทงไว 1 คน

กลวสารใหเคลอบทวขวดอกครง แลวนำาไปทดสอบในพนทแหลงนำา อ.ทามวง จ.กาญจนบร

o เตมนำาจำานวน 300 มล. สำาหรบขวดแกวและขวดพลาสตก และจำานวน 500 มล.สำาหรบแกลลอน ปดฝาขวด

แลวเขยานาน 30 วนาท เทนำาออกใสขวดตวอยาง ทำาซำาโดยการเตมนำาใหมแลวเขยา จำานวน 5-6 ครง นำานำา

จากการเขยาขวดสารเคมไปสงวเคราะหยงบรษท หองปฏบตการกลาง จำากด

ภาพท 4-3 สารเคมกำาจดศตรพชทใชในการทดสอบการลาง 3 ครง

62


4.3.2 ผลการวเคราะห

ผลการวเคราะหปรมาณสารเคมตกคางในนำาลางขวดบรรจสารเคมแสดงในตารางท 4-4 ถง 4-7 พบวา

ในการลางแตละครงตรวจพบสารตกคางลดลงประมาณ 10-100 เทา ขนกบความเขมขนเรมตน ในการลางครงท 5-6 ยงสามารถ

ตรวจพบสารไดในระดบความเขมขนระหวาง 0.02-1.21 มก./ล. โดยนำาบาดาลและนำาคลองทใชทดสอบไมพบสารกำาจดศตรพช

ทง 4 ชนด (LOD 0.005 มก./ล.)

ปรมาณสารกำาจดศตรพชทตรวจพบในนำาจากการลางตามวธการทประยกตมาจากคำาแนะนำาขององคการอาหาร

และเกษตรแหงสหประชาชาตและองคการอนามยโลกนน ชใหเหนวาการลางขวดสารกำาจดศตรพชดวยวธดงกลาวนเพยง 2 ครง

ไมเพยงพอ โดยยงพบสารกำาจดศตรพชในนำาลางครงท 3 ในปรมาณทคอนขางสง คอ มากกวา 1 มก./ล. ทงนยงมขอสงเกตวา

ชนดของวสดทใชผลตบรรจภณฑอาจมผลตอการดดยดของสารกบบรรจภณฑได เชน กรณของสาร hexaconazole พบวา

ในซำาท 1 ซงเปนขวดสารเคมตงตนทรบจากโรงงานผผลตนน มปรมาณสารตกคางสงกวาซำาท 2 และ 3 ซงเปนขวดทแบง

สารเคมมาจากซำาท 1 ในขณะทำาการทดสอบ

ภาพท 4-4 แหลงนำาทใชในการทดสอบ และ วธการทดสอบการลาง 3 ครง ในพนท อ.ทามวง จ.กาญจนบร

63


64


4.4 สรปผลการศกษาและขอเสนอแนะ

ผลการศกษาปรมาณสารกำาจดศตรพชคงเหลอในซากบรรจภณฑจากการปฏบตโดยทวไปของเกษตรกรชใหเหนวา

เกษตรกรมวธการปฏบตในเรองการลางขวดสารกำาจดศตรพชทแตกตางกน จากการเปรยบเทยบผลของสารกำาจดศตรพช

ทตรวจพบตกคางในซากบรรจภณฑของเกษตรกรทวไปบางชนด เชน สาร chlorpyrifos cypermethrin และ glyphosate

ซงมความเขมขนระหวาง 0.73-20.85 0.15–63.99 และ 49.73–415.07 มก./ล. ตามลำาดบ กบผลของการวเคราะหสาร

กำาจดศตรพชในนำาจากการลางตามวธการทประยกตมาจากคำาแนะนำาขององคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาตและ

องคการอนามยโลกนน พบวาปรมาณสารตกคางในซากบรรจภณฑจากการปฏบตของเกษตรกรอยในระดบใกลเคยง หรอ

เทยบเทากบปรมาณสารตกคางจากการลางดวยวธประยกตในนำาลางครงท 2 หรอหลงการลาง 1 ครง ซงสอดคลองกบการ

สมภาษณเกษตรกรในภาคสนามโดยสวนใหญทระบวามการเตมนำาลงในขวดสารเคมเพอละลายสารเคมสวนสดทายทตด

กบขวดประมาณ 1-2 ครง เทานน ทงนหากมปรมาณสารคงเหลอตกคางในปรมาณทสง กจะทำาใหการนำาซากบรรจภณฑ

สารกำาจดศตรพชไปจำาหนายตอในธรกจรบซอของเกาเพอนำาไปซำาและผลตใหม มความเสยงตอการทำาใหเกดผลกระทบตอ

สขภาพและสงแวดลอมไดมาก

จากผลการทดสอบวธการลางบรรจภณฑดวยวธทประยกตจากคำาแนะนำาขององคการอนามยโลกนน พบวาวธการ

ดงกลาวสามารถนำาไปปฏบตไดโดยเกษตรกรและไมยงยากมากนก ทงนจะตองใหคำาแนะนำาและสรางความรความเขาใจใหกบ

เกษตรกรและผเกยวของในวธการลาง เพอใหปฏบตอยางถกตองและปรบเปลยนพฤตกรรมการลาง เนองจากจะตองใชเวลา

ในการลางนานขนกวาทเคยปฏบต รวมไปถงการใหความรดานผลกระทบรายแรงตอสขภาพของเกษตรกรและผเกยวของ

ทอาจจะเกดขนไดหากมการปนเปอนของสารกำาจดศตรพชทเปนอนตรายในสงแวดลอม

บทท 5ตวอยางการศกษาและการปฏบตในตางประเทศ

ดานการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตร

65

ในหลายประเทศทวโลกไดมการจดตงโครงการเรยกคนซากบรรจภณฑเคมเกษตรขน เพอแสดงความรบผดชอบตอสงคมและสงแวดลอม โดยไดรบความรวมมอจากหลายภาคสวนทเกยวของ ทงภาครฐ เอกชน เกษตรกร และประชาชนทวไปบางสวนประสบความสำาเรจในการดำาเนนโครงการเปนอยางด และบางสวนยงประสบปญหาอปสรรคในการดำาเนนโครงการอยางไรกตามผลการดำาเนนโครงการตางๆ เหลานนนบเปนตวอยางทดสำาหรบประเทศอนๆ ทจะนำาไปศกษารายละเอยดและใชเปนขอมลเบองตนประกอบการตดสนใจทจะรเรมและพฒนาโครงการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตรในประเทศของตนเองตอไป

5.1 ประเทศแคนาดา ชอโครงการ CleanFARMSTM กอตงมาไมนอยกวา 20 ป โดยกลมอตสาหกรรมอารกขาพช ซงตองการแสดงความรบผดชอบตอผลตภณฑของตนเองตลอดวงจรชวตของผลตภณฑ โดยแสดงความจำานงทจะเสนอความชวยเหลอแกเกษตรกรในเรองการจดการอยางถกวธและการกำาจดขยะจากการเกษตร โดยกระตนเกษตรกร ผประกอบการสวน และสนามกอลฟ ใหนำาซากบรรจภณฑไปคน ณ จดรบคนทมอยกวา 1000 แหงทวประเทศ โครงการกำาหนดใหเกษตรกรดำาเนนการ 3 ขนตอน คอ ลาง แยก และสงคน (rinse-remove-return) - เกษตรกรจะตองลาง 3 ครง หรอลางดวยแรงดนกอนนำาไปสง เพอใหมนใจวาสะอาดพอทจะเขาสการรไซเคล และชวยใหเกษตรกรมนใจวาใชสารฯ ไดคมคา - ขนตอนท 2 คอ การแยกฝาและฉลากทตดอยบนซากบรรจภณฑออก โดยไมตองขดกาวออก ทงนฉลากทลอกออกมานน สามารถทงในขยะทวไป เพราะมเสนทางการรไซเคลตางจากพลาสตก สวนฝาบรรจภณฑนนผลตจากพลาสตกตางชนดกน - ขนตอนสดทาย คอ การนำาสงคนจดรบทใกลทสด หลงจากนน CleanFARMSTM จะรบไปเขากระบวนการบดสบเปนชนและสงไปยงผประกอบการรไซเคล เพอผลตเปนผลตภณฑทนำากลบมาใชในไรนาตอไป เชน แผนพนรองรบนำาทง ผลการดำาเนนงานในป ค.ศ. 2009 สามารถนำาพลาสตกจากการรวบรวมไปรไซเคลไดประมาณ 1.7 ลาน กก. นบตงแตเรมโครงการมาสามารถรวบรวมซากบรรจภณฑพลาสตก ไดมากกวา 83 ลานชน ชใหเหนวาเกษตรกรยนดทจะใชบรการลกษณะน จงมแนวคดจะขยายการดำาเนนงานไปเปนขยะอนๆ ดวย (ภาพท 5-1) ขอมลเพมเตม: http://www.cleanfarms.ca[14]

5.2 สหรฐอเมรกา

Ag Container Recycling Council (ACRC) เปนองคกรไมหวงผลกำาไร กอตงมาตงแตป 1992 ประกอบดวยสมาชกทเปนบรษท จำานวน 27 ราย และสมาคมและอนๆ จำานวน 9 ราย นบจนถงปจจบนสามารถรวบรวมซากบรรจภณฑชนด HDPE ไดแลวกวา 87 ลานปอนด จากทวประเทศ ผานเครอขายจำานวน 5 ราย ทงน ACRC รบเฉพาะซากบรรจภณฑพลาสตกชนด HDPE เทานน และเปนซากบรรจภณฑจากผลตภณฑทใชในเชงพาณชย (ไมรวมผลตภณฑยารกษาสตว ผลตภณฑบรโภค และผลตภณฑทใชในสวนประดบภายในบาน) โดยจะตองผานการลาง 3 ครง หรอลางดวยแรงดน ตากแหง และนำาฝา ฉลาก และ วสดอนๆทไมใช HDPE ออก (ภาพท 5-2) ขอมลเพมเตม: http://acrecycle.org[15]

66


5.3 กลมประเทศยโรป

จากรายงานของสมาคมอารกขาพชยโรป (European Crop Protection Association หรอ ECPA) ซงรายงานผลการดำาเนนงานของโครงการรวบรวมบรรจภณฑสารอารกขาพช (Collection Management Scheme, CMS) เพอนำาไปรไซเคลของกลมประเทศในยโรปในป 2009 จำานวน 15 ประเทศ ซงประกอบดวยประเทศทดำาเนนการโครงการไปแลว (ไดแก เบลเยยม บลแกเรย โครเอเชย ฝรงเศส เยอรมนน ฮงการ โปแลนด โรมาเนย สโลเวเนย และ สเปน) และประเทศทมแนวคดกำาลงจะเรมดำาเนนการ (ไดแก สโลวาเกย ตรก สหราชอาณาจกร ไอรแลนด และ ลธวเนย) สรปไดดงน 5.3.1 ขอมลทวไป

กลมผประกอบการผลตสารอารกขาพชในยโรปยนดทจะมระบบรวบรวมซากบรรจภณฑการเกษตรทดำาเนนการภายใตการกำากบดแลของตนเองและเปนไปตามเงอนไขทกำาหนดไวอยางถกตอง และยงตองการใหมการกำาหนดการจำาแนกซากบรรจภณฑการเกษตร (เปนขยะไมอนตราย) แบบเดยวกนทงภมภาคยโรป และสามารถนำาไปรไซเคลได อยางไรกตามในขณะทกลมอตสาหกรรมไดมงความสนใจอยางมากไปในเรองความปลอดภยนน ในเรองความรบผดชอบตลอดวงจรชวตของผลตภณฑ (รวมไปถงการรวบรวมขยะ) ยงมหลกการบางขอทยงไมสามารถตกลงกนได และตองมการดำาเนนการใหไดกอนจะมโครงการรไซเคล แมวาการรไซเคลและการใชพลาสตกรไซเคลจากซากบรรจภณฑเกษตร ในการใชลำาดบสดทาย (end uses) ตามทไดกำาหนดไวแลวนน จะมคาใชจายทมากกวาการนำาไปเผากตาม กลมอตสาหกรรมกยงตองการความมนใจวา - จะมผประกอบการรไซเคลทถกตองเหมาะสมในพนทหรอไม - การรวบรวมและการรไซเคลจะอยภายใตการควบคมของกลมอตสาหกรรมหรอไม (โดยตองยอมใหมการตรวจสอบตลอดกระบวนการ) - พลาสตกจากการรไซเคลจะถกนำาไปใชผลตเฉพาะผลตภณฑทกำาหนดไวเทานนหรอไม สวนใหญแลวประเทศทไมม โครงการ CMS คอประเทศทไมมกฎหมายบงคบหรอกำาหนดไวอยางชดเจน นอกจากนยงยากทจะสรางความมนใจใหกบหนวยงานภาครฐทจะจำาแนกซากบรรจภณฑเหลานนเปนขยะไมอนตราย เนองจากไมมนใจวาการลาง 3 ครงจะสะอาดเพยงพอ

5.3.2 ความทาทาย

ความทาทายสวนใหญจะเปนเรองการลาง แมแตโครงการทมความกาวหนาในการดำาเนนโครงการแลวกยงพบปญหาดงกลาว ความทาทายอกประการ ไดแก ผประกอบการรไซเคลทมคณสมบตตามทตองการและมความนาเชอถอ CMSบางโครงการยงคงมความกงวลในเรองคณภาพการบรการของผประกอบการรไซเคล โดยอาจจะมผลตอเรองความปลอดภยและภาพลกษณของกลมอตสาหกรรม จงเปนอปสรรคตอการเรมกระบวนการรไซเคล นอกจากนจำานวนผประกอบการรไซเคลทมไมมากกเปนอปสรรคเชนกน บอยครงทผจดการโครงการ CMS ไมเตมใจทจะเรมโครงการเนองจากยงไมเชอวาพลาสตกทรไซเคลนนจะถกนำาไปใชเฉพาะตามทกำาหนดไวเทานน และถาไมสามารถรบประกนวาจะควบคมการรไซเคลได การเรมโครงการกจะเลอนออกไป กลมอตสาหกรรมในเบลเยยมยงมขอทาทายทจะตองสรางความเชอมนใหกบหนวยงานทเกยวของในเรองการทดสอบ eco-tox ดวย สำาหรบกลมประเทศทยงไมเคยดำาเนนการโครงการรไซเคลมากอน กจะมความกงวลเรองการขาดประสบการณ ซงอาจเกดปญหาในทางปฏบตได เชน ความยงยากในกำาหนดขนตอนทจะดำาเนนการตอไป ผจดการ CMS สมาคมอารกขาพชแตละประเทศ และกลมอตสาหกรรมผลตสารฯ ยงอาจกงวลเรองวธทจะปรบปรงประสทธภาพการรวบรวมดวย อปสรรคตอการรไซเคล ไดแก ขาดแนวทางการดำาเนนการทถกตองตามกฎหมาย และการแปลความกฎหมายระดบชาตใหเปนไปในทางเดยวกนในแตละทองถน เชน ในประเทศสเปน อปสรรคตอการเรมตนโครงการใหประสบความสำาเรจ คอ การทหนวยงานทมอำานาจแสดงออกตอการแสดงความตงใจและเปาหมายของกลมอตสาหกรรม และยงขาดขอบงคบทางกฎหมายเรองการลาง 3 ครง

67


กรณตลาดขนาดเลก เชน ประเทศลธวเนย ไมสามารถดำาเนนการโดยลำาพงได จงตองทำาขอตกลงรวมกบประเทศอนๆ ดวย นอกเหนอจากน การจำาแนกความอนตรายของวสดเปนอปสรรคสำาคญททำาใหไมสามารถรไซเคลได

5.3.3 บทเรยนทไดรบจากการดำาเนนโครงการ CMS

- กำาหนดกฎการรวบรวมกอนเรมมการรวบรวม และควรจะตองมการแจงยำาเตอนเปนประจำา - ใชกฎหมายทเกยวกบการรวบรวมและรไซเคลทเหมอนกนทงภมภาค - ในการกำาหนดกฎหมายและขอบงคบตางๆ จะตองไดรบความรวมมออยางเครงครดจากทงกลมอตสาหกรรมและหนวยงานทรบผดชอบ - การจดรณรงคประชาสมพนธใหความรแกเกษตรกร ผคาปลก-สง จดรวบรวม และพนกงานขบรถ จะชวยลดจำานวนซากบรรจภณฑทปนเปอนได - การอธบาย กฎ กตกา การรวบรวมอยางชดเจนตอสาธารณะ กอนจะเรมนำามาบงคบใช จะชวยไมใหเกดความสบสนและเขาใจผด และยงชวยใหระบบเปนไปไดดยงขน - การทำาเครองหมายบนถงจะชวยควบคมซากบรรจภณฑเกษตรกรทลางอยางถกตองได - การกำาหนดเรองการลาง 3 ครงเปนกฎหมาย จะชวยไดมาก - ผรบผดชอบทกรายเนนวาการควบคมอยางถกตองในระหวางการรวบรวม รไซเคล และการใชสดทาย จะชวยรบประกนความปลอดภยและทำาใหเกดภาพลกษณอตสาหกรรมเชงบวก - ตองมพนกงานทผานการอบรมแลวในพนทรวบรวม เพอตรวจสอบและสงคนซากบรรจภณฑ นอกจากนยงเปนผใหขอมลและยำาเตอนกฎการรวบรวมดวย - ผควบคมตองเปนอสระจากกลมอตสาหกรรมคาสารอารกขาพช - โครงการ CMS ตองระมดระวงการเลอกพลาสตกทจะนำาไปรไซเคล เพราะไมมใครรบประกนไดวาซากบรรจภณฑทเกบมาจะสะอาดทง 100% - ในทางปฏบต แนะนำาวาควรจดใหมการรณรงคประชาสมพนธ การรวบรวม ณ คลงของผคารายใหญ ปละ 2 ครง และจดใหมการรวบรวมโดยตรงจากฟารมขนาดใหญตามทมการรองขอ - ทมงานจดการโครงการตองมเวลาในการดำาเนนการเตมท 100%

5.3.4 ขอมลอนๆ

- มคำาแนะนำาใหพฒนา เครองมอ (tool) ชวยการตรวจสอบราคาพลาสตกในกลมประเทศยโรป เพอใหไดราคาทด - ในประเทศฝรงเศส โครงการ ADIVALOR จะตองสงขอมลตามขอกำาหนดของผประกอบการรไซเคล และหนวยงานทองถน ในการรวบรวมขอมล เกยวกบ 1) ผลกระทบของการลางตอคณภาพนำาทเกดจากโรงงานรไซเคล และ 2) การประเมนความเสยงทางอากาศทพนกงานทปฏบตงานภายในโรงงานจะไดรบ ADIVALOR จงเสนอวา ECPA ควรจะกำาหนดวธมาตรฐานในการประเมนความเสยงดงกลาวไวดวย ขอมลเพมเตม: http://www.ecpa.eu[16]-[17]

5.4 คมอการจดตงโครงการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตร (Roadmap for establishing a container management programme for collection and disposal of empty pesticide containers[18])

กลมอตสาหกรรมดานวทยาการพช ภายใตชอ CropLife International ไดเสนอวธการจดการผลตภณฑ/สนคาทเหมาะสม (Stewardship) โดยเรมตงแตการวจยและพฒนา ไปจนถงการกำาจดทำาลายของเสย วตถประสงคในภาพรวมของ Stewardship น คอ การนำาผลตภณฑอารกขาพช (สารกำาจดศตรพช) ไปใชอยางมประโยชนสงสด และ การกอความเสยงทนอยทสด การจดการซากบรรจภณฑเปนหนงในกระบวนการนน โดยสมาชกของกลมในประเทศตางๆ ไดมการดำาเนนการไปแลว บทสรปนอาจใชเปนแนวทางในการจดตงโปรแกรมใหม และ/หรอ ทบทวนโปรแกรมทกำาลงดำาเนนการอยกได

68


5.4.1 วตถประสงคของโครงการบรหารจดการซากบรรจภณฑ

เพอใหมการบรหารจดการซากบรรจภณฑจากกลมอตสาหกรรมอารกขาพชทกชนดอยางมความรบผดชอบ มประสทธภาพ และ ความปลอดภย จงควรจะ - รเรมโครงการโดยกลมอตสาหกรรมเอง และมอตสาหกรรมทยอมรบวาเปนแกนนำา - มผรวมในกระบวนการ และดำาเนนการ ทมาจากภาคสวนอนๆ ใน value chain ไดแก สมาชกทไมอยใน CropLife ผคาปลก และเกษตรกร ภาคราชการระดบประเทศและระดบทองถน และผมสวนไดเสยอนๆ - นำา Best practice ในเรองประสบการณในอตสาหกรรมจากทวโลก (ในบทความน และอนๆ) มาประยกตใช - เปนโครงการทใชงบประมาณอยางมประสทธภาพ และมการคนหาวธลดคาใชจายอยางตอเนอง และนำามา ประยกตใช - ใชวธพนฐานทางดาน Soil technical science ซงจะลดความเสยงตอสขภาพมนษยและสงแวดลอม - รวมกระบวนการการตดตามตรวจสอบ การประเมน และการรายงาน ซงจะสนบสนนการทบทวนและพฒนา ตามหลกการทสามารถระบเปาหมายไดอยางชดเจนและโปรงใส

5.4.2 เหตผลในการดำาเนนโครงการ

- แสดงเจตจำานงของกลมอตสาหกรรมตอสขภาพและสงแวดลอม - แสดงเจตจำานงของกลมอตสาหกรรมตอการปฏบตทางการเกษตรทยงยน - กำาจดซากบรรจภณฑใหกบลกคา (เกษตรกร) - ใหเปนไปตามกฎ กตกา และ ความคาดหวงของทองถนและประเทศ - ใหบรรลตามวตถประสงคของ UN Food and Agriculture Organization’s International Code of Conduct on the Distribution and Use of Pesticides (FAO CoC) ซงเรยกรองใหกลมอตสาหกรรม รวมกบภาคสวนทเกยวของในการจดตงโครงการน - เปนไปตามขอกำาหนด Good on-farm agricultural practices - เปนองคประกอบหลกทชดเจนในกระบวนการ Stewardship ของกลมอตสาหกรรม

5.4.3 ประโยชนทจะไดรบจากอตสาหกรรมทดำาเนนโครงการ

- สงเสรมความพงพอใจของลกจาง เครอขาย และสงคม ตอธรกจทมความรบผดชอบตอสงคม - รกษาสถานภาพใบอนญาต (license to operate) ใน good business practices - ประกนความมนใจในการใชประโยชนจากความเชยวชาญ และ know how ในการพฒนาโครงการทใช งบประมาณอยางมประสทธภาพ - หลกเลยงกฎขอบงคบทไมจำาเปน - พฒนาภาพพจนของอตสาหกรรมไดอยางชดเจน

5.4.4 สวนประกอบของความสำาเรจและยงยน

- ทกภาคสวน ไดแก อตสาหกรรม ผคาสง ผคาปลก หนวยงานรฐระดบประเทศและทองถน เกษตรกร และ กลมผใชสารกำาจดศตรพชอนๆ แสดงใหเหนวามความจำาเปนทจะตองมโครงการและประโยชนทจะไดรบ จากโครงการ - ทกภาคสวนยอมรบการแบงปนความรบผดชอบรวมกนในการจดตงหรอคาใชจายของโครงการ - ทกภาคสวนแสดงใหเหนบทบาทและความรบผดชอบอยางชดเจน - กลมอตสาหกรรมในระดบทองถน ยงคงใหการสนบสนนอยางเตมท - ภาครฐและสถาบนทสนใจในสงแวดลอมเขามารวมตงแตเรมตนของโครงการ - กฎ ระเบยบระดบประเทศและทองถนมความเหมาะสมและเพยงพอ เชน มการจำาแนกชนดของขยะได อยางเหมาะสม

69


- ใหความสำาคญกบขอมลดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยทด ในทกขนตอนของโครงการ เชน การลางซาก บรรจภณฑ การประเมนความเสยงในการใชวสดรไซเคลในขนสดทาย - พฒนาโครงการตามความตองการและศกยภาพของแตละประเทศ - ดำาเนนการโดยองคกรปกครองสวนทองถน - ตดตามตรวจสอบโดยกลมอตสาหกรรม และภาคสวนทเกยวของตลอดทกขนตอน - มโครงการนำารอง เพอใหเกดการการทบทวนและปรบปรงกอนจะดำาเนนการขยายผล - มชองทางธรกจทเหมาะสมมารองรบ เชน แผนธรกจ กระบวนการทชดเจน ดแลตวเองไดในระยะยาว งบประมาณเหมาะสม บคลากรทไดรบการพฒนามอยางเพยงพอ รวมทงแผนการพฒนาบคลากรดวย - กอนการจดตงโครงการควรรวมจากโปรแกรมเบองตน ในการอบรมและสงเสรมผใชในเรองการลาง ซากบรรจภณฑดวยวธทเหมาะสม

5.4.5 องคประกอบสำาคญในการจดตงโครงการ

1. เตรยมการวเคราะหสถานการณ 1.1 ระบสถานการณปจจบนเรอง - ผมสวนได-เสย - แบบสอบถาม - สมภาษณ - สถต - โพลความเหน - กฎระเบยบ - ทศนคต (เชน ความเตมใจของผเกยวของในการสนบสนนและเขารวมโครงการอยางจรงจง) - การปฏบตในปจจบน เพอนำาไปส - การกำาหนดขนาดของโครงการ – ผลตภณฑชนดไหน (ซาก) บางทมอยในทองตลาด ทงขนาด ชนด ของวสด และสวนประกอบของสารกำาจดศตรพช - ใครเปนผผลต นำาเขา หรอ ขายผลตภณฑนน - ความเตมใจและเปนไปไดทจะเขารวมโครงการ – เกษตรกรยนดทจะสงคนซากบรรจภณฑ ผจำาหนาย จายแจก และผลต ยนดทจะรวบรวม และผเกยวของยนดทจะสนบสนนคาใชจาย - กฎระเบยบทเกยวของกบการรไซเคลขยะ ทงในภาพรวม และโดยเฉพาะในเรองซากบรรจภณฑ มอะไรบาง และมความจำาเปนตองมการปรบปรงพฒนาเพอใหสอดคลองและสงเสรมโครงการหรอไม 1.2 วเคราะหความเปนไปไดของโครงการ จากขอมลขางตนและขอมลประสบการณการจดตงในประเทศอนๆ ทวโลก วเคราะหศกยภาพ และระบสงทจะตองทำา สถานท วธการ และเวลา รวมถงงบประมาณ การลงทน และวธการจดตงทตองการ โดยใชเอกสารปจจบนทมอย เพอกำาหนดกรอบความตองการดานเทคนคในการออกแบบและจดตงโครงการ ไดแก - European Crop Protection Association (ECPA): Container management guidelines – building effective and integrated strategies สำาหรบการลดบรรจภณฑ ออกแบบ ลาง และrecovery - FAO: FAO pesticide management website กำาลงจะมคมอเรวน

70


- คมอเหลานจะใหขอมลทจำาเปนสำาหรบผผลตในเรองการออกแบบบรรจภณฑ ซงจะสงเสรมเรอง การรไซเคล รวมทงวสดทเหมาะสม นอกจากนนยงมขอมลทางเทคนคทตองใชในเรองการรวบรวม และ recovery วสดดวย ขอมลนยงไมรวมรายละเอยดแนวทางของ ECPA และ FAO แตม framework และ action ทตองการใชในการดำาเนนโครงการ ดงนน จงจำาเปนตองมเอกสารอางถง โดยเฉพาะ ECPA ทใหขอมลละเอยดมากกวา - นอกจากนนขอมลเฉพาะเรองการลาง และการจำาแนกชนดขยะ (โดยเฉพาะการจำาแนกบรรจภณฑ ทลางแลวอยางเหมาะสม เชน ลาง 3 ครง หรอ ลางดวยแรงดน วาเปนขยะไมอนตราย) - และการวเคราะหความเสยงสำาหรบการใชสดทายของบรรจภณฑจากการรไซเคล สงเหลานจะตอง ไดรบการปรกษา เพอประเมนแนวทางทจะเปนไปไดในการเรยกคนซากบรรจภณฑ - Croplife international: sustainable packaging – the case for rinsing used pesticide containers - ECPA: Crop Protection plastic containers – The case for a non-hazardous waste classification - ECPA: From Discovery to Recovery – Waste classification gives new life to old containers 1.3 รวบรวมขอมลสถตเกยวกบปจจยอนๆ ในการพฒนาแผนธรกจ ตองมขอมล - คาใชจายการรวบรวม – ขนกบวาใหใครรวบรวม (ผคาสง มแผนการเกบ) ใชวธการไหน (เกษตรกร นำาไปไวทจดรวบรวมทงแบบถาวร และแบบเคลอนท) ความถในการรวบรวม - คาอบรม – ขนกบวาใครรบผดชอบ และสามารถเชอมโยงไปเขากบการอบรม responsible use หรอ retailer certification ไดหรอไม - คาประชาสมพนธและโฆษณา - คาพาหนะ – ตามลกษณะภมประเทศ โครงสรางพนฐานพนทประเทศและทองถน ความถในการ รวบรวมและสถานทตงของจดรวบรวม - คากำาจด – ตามลกษณะการใชสดทาย และมลคาของวสด (ขายไดรเปลา) รวมทงการจำาแนกระดบ ความเปนพษ (ด 2.4) - จำานวนทจะรวบรวม (กโลกรม) 1.4 การสำารวจการตดสนใจของอตสาหกรรมเพอดำาเนนโครงการ ประเมนเบองตนเกยวกบความสนใจของอตสาหกรรม และความยนยอมในการจดตงโครงการเพอรวบรวมและรไซเคลซากฯ ใชคำาถามทเกยวของ ดงน - ทราบโครงการจดการซากฯของบรรจภณฑของ croplife และประโยชนหรอไม - คดวาเปนไปไดหรอไม ทจะทำาโครงการนในประเทศของทาน - คดวาบรษทในประเทศของทานจะสนใจรเรมโครงการหรอไม - เหตผลของขอ 3 – เปนอตสาหกรรมทรบผดชอบ สรางภาพลกษณ ตามกฎระเบยบทมอย ทำาเพอ รองรบกฎระเบยบทจะตามมา สนใจธรกจใหม - ทานยนดสนบสนนคาใชจายในโครงการหรอไม - ทานตระหนกถงขอกำาหนดทางกฎหมายทเกยวกบบรรจภณฑหรอไม คำาถามเหลานควรจะมงไปทสมาชกโครงการทมศกยภาพ ตามพนฐานดานความรบผดชอบ แนวคดทชดเจนเกยวกบความเปนไปไดเรมตนของโครงการ วาจะตองมโครงการการศกษา อบรม และ lobby ทตองการอะไรบาง และชวงระยะเวลาเรมตนทเปนไปได รวมทงจะตองมอะไรกอนจะตองเรมโครงการ

71


1.5 การทบทวน regulatory framework ในปจจบน รวมไปถง shipping and storage regulation, waste control regulation ทมกเปนแรงขบใหผมสวนรวม (แมวา ถาคอนขางหลวม กอาจจะมผลในทางลบตอผมสวนรวมได) และกฎระเบยบทมผลตอทางเลอกในการ recover เชน การเผาในเตา ในโรงปน คามาตรฐานการปลดปลอย การรบรองสนคารไซเคลอยางเปนทางการ เปนตน)

ภาพท 5-2 ตวอยางกลมธรกจทดำาเนนกจการรวบรวมซากบรรจภณฑเคมเกษตรชนดพลาสตกในประเทศสหรฐอเมรกา

ภาพท 5-1 ตวอยางกลมธรกจทดำาเนนกจการรวบรวมซากบรรจภณฑเคมเกษตรชนดพลาสตกในประเทศแคนาดา

72


73

ผลการศกษากอนหนาน (บทท 3 และ 4) เกยวกบพฤตกรรมการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตรของเกษตรกร

การวเคราะหปรมาณสารเคมตกคางในซากบรรจภณฑเคมเกษตร สารเคมคงเหลอหลงการปฏบตของเกษตรกร รวมถงการ

สำารวจเสนทางของซากบรรจภณฑเคมเกษตร ตงแตตนทางในไรนาไปจนถงปลายทางทมการนำาไปผลตใหม ใชซำา หรอ กำาจด

ดวยการเผา หรอ ฝง (ดงแสดงในภาพท 6-1) นน พบวาความเสยงอนเนองมาจากการแพรกระจายของสารเคมอาจเกดไดใน

หลายขนตอนดงแสดงในตารางท 6-1 และเพอเปนการลดความเสยงจากการแพรกระจายของสารเคมดงกลาวนน จงควรม

แนวทางการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตรทปลอดภยตอสขภาพและอนามยของประชาชนและสงแวดลอม

บทท 6แนวทางการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตรทเหมาะสม

สำาหรบประเทศไทย

73ภาพท 6-1 การจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตรของประเทศไทยในปจจบน

74


75


ตวอยางการศกษาและการปฏบตในตางประเทศดานการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตร ชใหเหนวาปจจยสำาคญ

ทจะสงผลใหโครงการดานการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตรประสบผลสำาเรจไดอยางมประสทธภาพนน ไดแก การรเรม

โครงการจากหนวยงานภาครฐทเกยวของและการเขามามสวนรวมอยางจรงจงของผประกอบการผลตสารกำาจดศตรพช

นอกจากนสมาคมอารกขาพชแหงยโรป (European Crop Protection Association, ECPA) ยงเสนอแนะวา กอนการจด

ทำาโครงการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตรนน ควรจะตองมการกำาหนดนโยบาย หรอ กฎระเบยบทเกยวของทจะรองรบไวกอนเปนอยางด[18] และผมสวนไดสวนเสยทงหมดทเกยวของในหวงโซการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตร (Pesticide

Packaging Waste Chain) นน ควรจะเขามามสวนรวมในโครงการตงแตตนเชนกน และจากบทเรยนในการจดตงโครงการ

จดการซากบบรรจภณฑทผานมานน พบวา ขอมลสำาคญเกยวกบซากบรรจภณฑเคมเกษตร เชน ชนดของวสดทใชผลตบรรจภณฑ

และจำานวนของซากบรรจภณฑเคมเกษตรทมอยในทองตลาด เปนตน จดเปนขอมลทจำาเปนตองมการประเมนตงแตเรมตน

เพอใชประกอบในการพจารณาการสนบสนนดานงบประมาณ บคลากร สถานทจดเกบรวบรวม การนำาไปผลตใหม และ

ผลตภณฑสดทายทควรจะไดจากการผลตใหมนน อยางไรกตามจากการศกษาสถานการณและสภาพแวดลอมของ

ประเทศไทยในปจจบน พบวายงมปจจยอปสรรคหลายประการทสำาคญ (ตารางท 6-2) ซงทำาใหไมสามารถจดตงโครงการ

จดการซากบรรจภณฑเคมเกษตรทมประสทธภาพดงตวอยางในตางประเทศได

ผลการศกษาเปรยบเทยบขอมลจากตวอยางโครงการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตรทประสบความสำาเรจใน

ประเทศตางๆ กบขอมลสถานการณและสภาพแวดลอมทเกยวของกบการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตรของไทยนน

สามารถกำาหนดหลกเกณฑการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตรทเหมาะสมกบประเทศไทย ไดดงน

1. ควรมการจดตงจดรวบรวมซากบรรจภณฑเคมเกษตรกลางในชมชน เพอลดการแพรกระจายของสารเคมไปยง

พนททไมใชพนทใชประโยชนจากสาร ลดการปนเปอนสสงแวดลอม และลดความเสยงตอสขภาพจากการไดรบสมผสสาร

โดยไมตงใจ

2. แบงการจดการเปน 2 ประเภทใหญๆ ไดแก

2.1 การจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตรตามหลก 3 R (Reduce Reuse Recycle) เพอใหมการนำากลบไป

ใชซำา หรอ นำาไปผลตใหม โดยในกรณการใชซำา ธรกจทเกยวของ ประกอบดวย ธรกจรบซอของเกา ธรกจลางขวดสารเคม

และธรกจผลตและจำาหนายสารเคม ทงนในธรกจลางขวดสารเคมจำาเปนจะตองมการควบคมดแลการบำาบดนำาทงจากการ

ลางขวดอยางถกตอง ปลอดภย และมประสทธภาพ สวนกรณการนำาไปผลตใหม ธรกจทเกยวของ ประกอบดวย ธรกจรบ

ซอของเกา ธรกจหลอมและผลตแกว และ ธรกจหลอมและผลตพลาสตก ซงควรจะตองมพนทจดเกบหรอกองวสดทมสง

ปกคลม เพอปองกนการชะลางสารเคมทหลงเหลอในซากบรรจภณฑเคมเกษตรจากนำา นำาฝน หรอนำาคาง รวมไปถงวสด

ปกคลมในระหวางการขนสงดวยเชนกน

2.2 การจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตรทไมสามารถใชหลก 3 R ได หมายถง ซากบรรจภณฑเคมเกษตร

ทไมสามารถนำาไปใชซำา หรอ ผลตใหมได และมความจำาเปนตองนำาไปเผาดวยเตาเผาอณหภมสงเทานน ธรกจทเกยวของ

ประกอบดวย ธรกจผลตและจำาหนายสารเคมเกษตร ทจะตองรบผดชอบการนำาซากบรรจภณฑเคมเกษตรเหลานจากจด

รวบรวมซากบรรจภณฑเคมเกษตรกลางในชมชน สงไปกำาจดในธรกจเตาเผาอณหภมสง หรอ กำาจดดวยกระบวนการอนๆ

ทเหมาะสมตอไป

76


จากหลกเกณฑทกลาวมาขางตนน สามารถกำาหนดแนวทางในการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตรทเหมาะสมกบ

ประเทศไทย เพอใชเปนแนวทางในการปฏบตโดยชมชนและหนวยงานทองถน หรอ หนวยงานทเกยวของตางๆ ไดดงภาพท 6-2

แมวาองคการอาหารและเกษตรแหงสหรฐอเมรกา (Food and Agriculture Organization, FAO) และ องคการ

อนามยโลก (World Health Organization, WHO) จะแนะนำาใหมการลางซากบรรจภณฑสารเคมกำาจดศตรพชดวย

นำาสะอาด 3 ครง กอนการนำาไปกำาจด โดยจดวาเปนวธการทจะทำาใหซากบรรจภณฑสารเคมกำาจดศตรพชมความปลอดภย

ตอสงแวดลอม อยางไรกตามจากการทดสอบทผานมาในประเทศไทยภายใตสภาวะแวดลอมในทองถนของเกษตรกร โดยการ

ลางดวยนำาทใชในการเกษตร (บทท 4) ชใหเหนวาภายหลงการใชสารเคมในบรรจภณฑหมดแลว เกษตรกรควรจะลาง

ซากบรรจภณฑสารเคมกำาจดศตรพชดวยนำาสะอาดทนทอยางนอย จำานวน 4-5 ครง เพอใหมความปลอดภยตอสขภาพและ

สงแวดลอมมากขน

77


ภาพท 6-2 แนวทางการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตรทเหมาะสมสำาหรบประเทศไทย

(Appropriate Pesticide Packaging Waste Management Model for Thailand)

เกษตรกรรวบรวมซากบรรจภณฑจากไรนา

ผประกอบการรบซอของเกา

(ขนาดเลก/ขนาดใหญ)

โรงงานลางขวดแกว

ทถกสขลกษณะ

และเปนมตรตอสงแวดลอม

ผประกอบการผลตและ

จำาหนายสารเคมเกษตร

ซากบรรจภณฑท

นำาไปใชซำาหรอผลตใหมได

ซากบรรจภณฑท

นำาไปใชซำาหรอผลตใหมไมได

รวบรวมไปกำ�จดอย�ง

ถกตองและเหม�ะสม

ล�งดวยนำ�สะอ�ดอย�งนอย 4-5 ครง

จดรวบรวมซากบรรจภณฑกลางในชมชน

ขวดแกวสภาพด

ขวดแกวแตก/เศษแกว ขวด/แกลลอนพลาสตก

โรงงานตดยอยและ

ลางพลาสตก

ผประกอบการหลอมและ

ผลตพลาสตก

โรงงานรบซอแกว

ผประกอบการหลอม

และผลตแกว

ผประกอบการผลต

สารเคมเกษตร

ใชซำา ผลตใหม

พลาสตกแกว

78


การเกบซากบรรจภณฑเคมเกษตรไวในบรเวณทอยอาศยของเกษตรกรหรอผรบซอของเกา รวมทงการเผาหรอ ทง

ไวในไรนา เปนสาเหตหนงของการแพรกระจายของสารเคมตกคางในซากบรรจภณฑเคมเกษตรเหลานน ดงนนควรจะมการ

จดตงจดรวบรวมซากบรรจภณฑเคมเกษตรกลางในชมชนแทนการเกบรวบรวมในบรเวณทอยอาศย เพอจำากดพนทการแพรกระจาย

ของสารเคมลงใหเหลอนอยทสด เมอเกษตรกรนำาสงซากบรรจภณฑเคมเกษตร ณ จดรวบรวมซากบรรจภณฑเคมเกษตรกลาง

ในชมชนนน จะทำาการคดแยกซากบรรจภณฑเคมเกษตรเปน 2 สวน ไดแก ซากบรรจภณฑเคมเกษตรทสามารถนำาไปใชซำา

หรอผลตใหมได และ ซากบรรจภณฑเคมเกษตรทไมสามารถนำาไปใชซำาหรอผลตใหมได

ผประกอบการผลตสารเคมเกษตร ควรแสดงความรบผดชอบตอสงคมและสงแวดลอม โดยอาสารวบรวมซากบรรจภณฑ

เคมเกษตรทไมสามารถนำาไปใชซำาหรอผลตใหมได จากจดรวบรวมซากบรรจภณฑเคมเกษตรกลางในชมชนโดยไมคดคาใชจาย

และนำาไปเขาสกระบวนการกำาจดทเหมาะสม เชน การเผาหรอ ใชเปนเชอเพลงในเตาเผาอณหภมสง การแปรรปเปนนำามน

เชอเพลง หรออนๆ เปนตน

ซากบรรจภณฑเคมเกษตรทสามารถนำาไปใชซำาหรอผลตใหมได จะถกสงไปยงกระบวนการนำาไปใชซำาหรอผลตใหม

ตามปกต โดยมขนตอนสำาคญทจำาเปนตองพจารณา 2 ขนตอน คอ 1) การจดตงโรงงานลางขวดสารเคมทถกสขลกษณะและ

ปลอดภยตอสงแวดลอม เชน มระบบบำาบดนำาทงจากการลางขวดสารเคมกอนปลอยออกสสงแวดลอม และ มการกำาหนดขอ

ปฏบตทางดานอาชวอนามยแกผประกอบการและบคลากรของโรงงานลางขวดสารเคมดงกลาว เปนตน และ 2) การควบคม

ดแลดานความปลอดภยตอสขภาพและสงแวดลอมในระหวางการจดเกบ รวบรวม และการขนสง เชน ในโรงงานรบซอ คดแยก

และโรงงานหลอมและผลตแกวและพลาสตกเพอนำาไปผลตใหม จะตองมพนทจดเกบหรอกองวสดทมสงปกคลม เพอปองกน

การชะลางสารเคมทหลงเหลอในซากบรรจภณฑเคมเกษตรจากนำา นำาฝน หรอนำาคาง และการใชวสดปกคลมในระหวาง

การขนสง เพอปองกนการรวไหลของสารเคมทอาจยงมตกคางอยดวยเชนกน

นอกเหนอจากทกลาวมาแลว ขอสงเกตจากการศกษาตวอยางโครงการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตรทประสบผลสำาเรจ

ในตางประเทศนน พบวา การจดการทประสบผลสำาเรจเปนการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตรชนดพลาสตกเทานน และ

การรายงานผลการทดสอบการลางดวยนำาสะอาด 3 ครง เพอวเคราะหปรมาณสารตกคางยงเปนการศกษากบบรรจภณฑ

ชนดพลาสตกและโลหะ ในขณะทบรรจภณฑเคมเกษตรทใชในประเทศไทยสวนใหญเปนขวดแกว แมวาจะมแนวโนมในระดบ

นานาชาตถงการเปลยนวสดจากแกวมาเปนพลาสตกมากขนกตาม สงผลใหแนวทางการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตร

ของประเทศไทยมความจำาเปนตองประยกตและดดแปลงวธการบางสวนหรอบางขนตอนทแตกตางจากทเคยมการรายงาน

ในตางประเทศ นอกจากนแลวยงพบวาปจจยสำาคญอกประการทจะสงผลกระทบตอการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตร

ทมประสทธภาพของประเทศไทย คอ ระบบสนบสนนการจดการตางๆ (Logistics) ซงยงไมทวถง ไดแก ระบบขนสงในทองถน

ในชนบททไมครอบคลมชมชนในพนทเกษตรหลายแหง ทำาใหผรบซอของเกาไมสามารถเขาไปรบซากบรรจภณฑเคมเกษตร

ออกมาได และ การขาดแหลงนำาทเพยงพอ โดยเฉพาะพนทการเกษตรในทสงและพนทอาศยนำาฝนในการทำาการเกษตร

เพยงอยางเดยว เปนเหตใหไมสามารถทำาการลางซากบรรจภณฑเคมเกษตรหลงการใชไดทนท

79

บทท 7

สรปและขอเสนอแนะ

ผลการศกษาและสำารวจพฤตกรรมและเสนทางการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตรของประเทศไทย ตงแตตนทาง

ในไรนาของเกษตรกร ไปจนถงปลายทางทมการนำาไปใชประโยชน หรอนำาไปกำาจด และการศกษาตวอยางการจดการและ

กำาจดซากบรรจภณฑเคมเกษตรในตางประเทศ พบวาแนวทางการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตรควรดำาเนนการในภาพรวม

ของชมชน เพอลดการแพรกระจายของสารอนตรายออกจากพนทเปาหมายซงเปนพนททมการใชสารเคม ไปสพนททไมใช

เปาหมาย เชน บานเรอนทอยอาศย เปนตน ชใหเหนวาในกระบวนจดการและกำาจดซากบรรจภณฑเคมเกษตรนน มความ

จำาเปนทผเกยวของทกภาคสวนในแตละขนตอนของกระบวนการนนจะตองมสวนรวมในการดำาเนนการ ภายใตการรเรมและ

ผลกดนจากภาครฐ ซงสามารถแบงมตตามบรบทของผรเรมกจกรรมไดดงน

1. การกำาหนดนโยบายโดยรฐบาล

1.1 กำาหนดใหมการจดทะเบยนผประกอบการลางขวดสารเคม พรอมทงกำาหนดเกณฑวธการลางและบำาบดนำาลาง

ทถกตองและมความปลอดภยตอสงแวดลอม ขอปฏบตทางดานอาชวอนามยแกผประกอบการและบคลากร

ของโรงงานลางขวดสารเคม รวมถงการจำากดพนทเฉพาะสำาหรบการลางขวดสารเคม

1.2 สงเสรมและใหความรทเกยวของกบสารเคมเกษตรแกผเกยวของทกภาคสวนอยางตอเนองเปนประจำา โดย

ความรทเกยวของ อาจประกอบดวย

- อนตรายและผลกระทบตอสขภาพและอนามย และผลกระทบตอธรรมชาตและสงแวดลอมทอาจจะเกด

จากการจดการซากบรรจภณฑทไมถกตอง

- โอกาสความเสยงจากการไดรบสมผสสารเคมเขาสรางกาย

- การปองกนอบตภยจากสารเคมเกษตร

เปนตน

ทงน บคคลผทจะตองไดรบความร ไดแก

- เกษตรกร

- ผประกอบการรบซอของเกา

- ผประกอบการลางขวดสารเคม

- ผประกอบการผลตและผประกอบการจำาหนายสารเคมกำาจดศตรพช

- ผประกอบการเตาเผา

- ผประกอบการโรงหลอมและผลตแกวและพลาสตก

- องคกรปกครองสวนทองถน

- หนวยงานภาครฐ ทงทสงกดสวนกลางและสวนทองถน

- บคลากรและเจาหนาทสถาบนการศกษา

80


1.3 กำาหนดใหมการใหความรแกเยาวชนในเรองสารเคมและการจดการทครบวงจรตงแตการเรมผลตไปจนถง

การกำาจด โดยบรรจในหลกสตรการศกษาทกระดบ ตงแตประถมศกษา มธยมศกษา เตรยมอดมศกษา และ

อดมศกษา

1.4 กำาหนดหลกสตรอบรมพรอมทงฝกปฏบต แกผเกยวของนอกระบบการศกษาทกระดบ โดยหลกสตรอบรม

ประกอบดวย อนตรายและผลกระทบตอสขภาพและอนามยและผลกระทบตอธรรมชาตและสงแวดลอม

จากการใชสารเคม โอกาสความเสยงจากการไดรบสมผสสารเคมเขาสรางกาย และ การปองกนอบตภยจาก

สารเคมเกษตร เปนตน

1.5 กำาหนดการสนบสนนจากภาครฐแกผประกอบการและชมชน ทใหความรวมมอในดานการจดการทถกตอง

และเหมาะสม เชน การจดหางบประมาณสนบสนนดานการจดหาและจดสรางแหลงรวบรวมซากบรรจภณฑ

ในชมชน การจดทำาระบบบำาบดนำาเสยแกผประกอบการลางขวดสารเคม การสนบสนนดานภาษแก

ผประกอบการผลตสารกำาจดศตรพชทดำาเนนกจการเรยกคนซากบรรจภณฑ เปนตน

1.6 กำาหนดนโยบายใหผประกอบการผลตสารกำาจดศตรพช ดำาเนนการเรยกคนซากบรรจภณฑทไมสามารถเขาส

ระบบ 3R ได ซงจะตองกำาจดโดยวธการเผา ทงนใหดำาเนนการจดสงและรบผดชอบคาใชจายในการกำาจด

โดยวธเผาดงกลาวดวย โดยผประกอบการผลตสารกำาจดศตรพชอาจดำาเนนการโดยตนเอง หรอ วาจาง

ผประกอบการอนๆ ทมใบอนญาตใหขนสงวตถอนตรายเปนผดำาเนนการแทน

1.7 กำาหนดนโยบายสนบสนนหนวยงานหรอองคกรปกครองสวนทองถนทประสงคจะดำาเนนการดานการจดการ

ซากบรรจภณฑทจะตองสงกำาจดยงเตาเผา

1.8 จดหาหรอจดสรางระบบสนบสนนทเกยวของใหครอบคลมพนทการใชสารเคมกำาจดศตรพชใหมากทสดและ

ประชาชนสามารถเขาถงไดงาย เชน ระบบการขนสงทางบกทมความสะดวก แหลงนำาอปโภคทเพยงพอ เปนตน

1.9 ประชาสมพนธเชญชวนใหผมสวนไดสวนเสยทกภาคสวนทเกยวของในหวงโซการจดการซากบรรจภณฑ

สารกำาจดศตรพช เขามามสวนรวมในการจดตงโครงการจดการซากบรรจภณฑสารกำาจดศตรพชทเหมาะสม

ในแตละทองถนตงแตเรมตนโครงการ

1.10 สงเสรมและสนบสนนการศกษาวจยและการคนควาเทคโนโลยและนวตกรรมทสามารถลดการแพรกระจาย

ของสารเคมกำาจดศตรพชออกสสงแวดลอมทมประสทธภาพ เชน

- ระบบบำาบดนำาทงจากโรงงานลางขวดสารเคมทไมยงยากซบซอนและสามารถใชไดในทองถนหรอชนบททวไป

- อปกรณลางขวดสารเคมอตโนมตทไมจำาเปนตองใชบคลากรดำาเนนการ

- หวกอกฉดนำาสำาหรบลางขวดหรอแกลลอนบรรจสารเคมขนาดใหญทมอปกรณปองกนการรวไหลของ

นำาลางได

- บรรจภณฑสารเคมกำาจดศตรพชทเปนมตรกบสงแวดลอม

- การเพมมลคาของซากบรรจภณฑทนำาไปผลตใหมได

- การนำาซากบรรจภณฑเคมเกษตรไปใชประโยชนในดานอนๆ อยางปลอดภย

81


2 หนวยงานและองคกรปกครองสวนทองถน

2.1 เผยแพรและกระจายขอมลขาวสารความรเกยวกบผลกระทบจากสารเคมและสถานการณปจจบนใหแก

ประชาชนทวไป และเกษตรกร เพอใหเกดความตระหนกตอสถานการณสงแวดลอมทเกยวของ

2.2 สงเสรมและสนบสนนชมชนทแสดงความประสงคจะมสวนรวมในการจดตงแหลงรวบรวมซากบรรจภณฑ

ในพนทของชมชนนน ซงชมชนอาจจะยนยอมใหใชพนทสวนกลาง บคลากร และงบประมาณบางสวนใน

การจดตง โดย

- ประสานดานการจดหางบประมาณเพมเตม

- จดหานกวชาการหรอผเชยวชาญในการใหขอมลเกยวกบการจดตงแหลงรวบรวมซากบรรจภณฑ

3 ผประกอบการผลตและจำาหนายสารเคมเกษตร

3.1 เผยแพรและกระจายขอมลขาวสารความรเกยวกบผลกระทบจากสารเคมและสถานการณปจจบนใหแกคคา

เพอใหกระจายขาวสารลงสรานจำาหนายสารเคมเกษตร ทงผคาปลกและสง เพอใหเกดความตระหนกตอ

สถานการณสงแวดลอมทเกยวของ

3.2 รบผดชอบการเรยกคนซากบรรจภณฑเคมเกษตร โดยเฉพาะซากบรรจภณฑทไมสามารถใชหลก 3R ในการ

กำาจด และตองนำาไปเผาในเตาเผาอณหภมสงเทานน

3.3 สงเสรมและสนบสนนการศกษาวจยทเกยวของ โดยการสนบสนนทน พนท หรอ บคลากรเขารวมในการ

ศกษาวจย

4 ภาคชมชนและผใชสารเคมกำาจดศตรพช ควรใหความรวมมอและเขามามสวนรวม ดงน

4.1 การจดตงโครงการจดการซากบรรจภณฑสารกำาจดศตรพชทเหมาะสมกบทองถนของตนเอง

4.2 การจดหาและจดตงคณะกรรมการในการดำาเนนโครงการอยางมสวนรวมและเทาเทยมกน

4.3 การพจารณาจดหาและจดตงแหลงรวบรวมซากบรรจภณฑกลางในพนทของชมชนทมความเหมาะสม

4.4 การพจารณาจดหาแหลงงบประมาณสนบสนนการดำาเนนโครงการ

5 ภาคการศกษา


เกษตรกร ผานกระบวนการฝกอบรม และ/หรอ สมมนาเชงปฏบตการ


นกเรยนและนกศกษาในทกระดบ เนองจากปจจบนสารเคมกำาจดศตรพชถกนำาเขาไปยงพนททอยอาศยมากขน

5.3 ดำาเนนการศกษาวจยในสวนทเกยวของ เชน บรรจภณฑทเปนมตรกบสงแวดลอม และการนำาซากบรรจภณฑ

เคมเกษตรไปใชประโยชนในดานอนๆ อยางปลอดภย เปนตน

8.1 การถายทอดผลการศกษาสทองถน

ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมไดนำาผลจากการศกษาวจยไปถายทอดสทองถนในชวงระหวางเดอน

พฤษภาคม ถง กรกฎาคม 2554 โดยการแนะนำาแนวทางการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตร ใหกบสำานกงานเทศบาล

ตำาบลไทรยอย สำานกงานเกษตรอำาเภอเนนมะปราง กลมผใหญบาน กลมแมบาน เครอขายศนยรไซเคล และเกษตรกรผผลต

มะมวงเพอการสงออก ในเทศบาลตำาบลไทรยอย รวมถงผประกอบการโรงงานลางขวดสารเคม และ ผประกอบการรบซอ

ของเกาในพนทใกลเคยง

พรอมกนนน ภายใตการดำาเนนการรวมกบเทศบาลตำาบลไทรยอยและสำานกงานเกษตรอำาเภอเนนมะปราง ไดคดเลอก

ใหศนยรไซเคลบานผารงหม หม 3 ต.ไทรยอย อ.เนนมะปราง จ.พษณโลก ซงตงอยทบานของผใหญบาน หม 3 และเปน

ศนยกลางของชมชนในการรบซอขยะรไซเคล นำาแนวทางการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตรไปประยกตใชในศนยฯ ดงกลาว

เนองจากเปนพนทชมชนทมอาชพเกษตรกรรมเปนสวนใหญ จงมการรบซอขวดสารเคมเกษตร และมรปแบบการดำาเนนงานท

จดเกบขอมลอยางเปนระบบ นอกจากนยงเปนศนยรไซเคลตนแบบทไดรบการสนบสนนเปนอยางดจากเทศบาลตำาบลไทรยอย

และมการเปดตวโครงการโดยผวาราชการจงหวดพษณโลก เมอวนท 4 มนาคม 2553

ผลการถายทอดความรดานการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตร ทำาใหศนยรไซเคลบานผารงหมมแนวทางในการ

จดการขวดสารเคมทรบซอจากชมชนทชดเจนและมความปลอดภยตอสขภาพและสงแวดลอมมากขน โดยไดทำาการรวบรวม

ขวดสารเคมไวในกระสอบอยางมดชด เพอปองกนการปนเปอนในบรเวณอน หรอ บคคลอนทเกยวของกบการซอขายขยะ

รไซเคล และใหมพนทเฉพาะสำาหรบรวบรวมบรรจภณฑเคมเกษตร แยกจากขยะทวไป โดยจดสรางโรงเรอนเฉพาะ ทงนโดย

ไดรบการสนบสนนงบประมาณการกอสรางจากหนวยงานรฐเปนหลก และ สมาคมอารกขาพชบางสวน

บทท 8

การใชประโยชนจากผลการศกษา

82

83


สำานกงานเทศบาลตำาบลไทรยอย

สำานกงานเกษตรอำาเภอเนนมะปราง

ผใหญบาน หม 3 บานผารงหม

ภาพท 8.1 การถายทอดและแลกเปลยนความรดานการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตรใหกบชมชนและหนวยงาน

ทองถนใน ตำาบลไทรยอย อำาเภอเนนมะปราง จงหวดพษณโลก

84


กลมเกษตรกรผผลตมะมวงเพอการสงออก

การประชมกลมแมบานเทศบาลตำาบลไทรยอย

การประชมผใหญบานในเทศบาลตำาบลไทรยอย

ภาพท 8.1 (ตอ)

85


เครอขายศนยรไซเคล หม 5 เทศบาลตำาบลไทรยอย

เครอขายศนยรไซเคล หม 17 เทศบาลตำาบลไทรยอย

ศนยรไซเคลบานผารงหม หม 3 ต.ไทรยอย อ.เนนมะปราง จ.พษณโลกภาพท 8.1 (ตอ)

86


การจดการขวดสารเคมเกษตร (หลงการแนะนำา): เกบแยกออกจากวสดอนๆ และใสถงทมดชดปองกนการปนเปอน

การจดการขวดสารเคมเกษตร (หลงการแนะนำา): สรางโรงเรอนจดเกบเฉพาะสำาหรบขวดสารเคมเกษตร

ผประกอบการรบซอของเกา ผประกอบการลางขวดสารเคม

ภาพท 8.2 การประยกตใชแนวทางการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตรโดยศนยรไซเคลบานผารงหม หม 3 ต.ไทรยอย

อ.เนนมะปราง จ.พษณโลก

ภาพท 8.3 การถายทอดและแลกเปลยนความรดานการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตรใหกบผประกอบการรบซอ

ของเกาและผประกอบการลางขวดสารเคม

การจดการขวดสารเคมเกษตร (กอนการแนะนำา)

87


8.2 การประชาสมพนธการลางซากบรรจภณฑเคมเกษตรกอนกำาจด

ผลจากการศกษาวจยในโครงการนไดถกนำาไปเผยแพรและถายทอดแกเกษตรกร และหนวยงานตางๆ ทเกยวของ

ในรปแบบของขอมลขอเทจจรงเกยวกบปรมาณสารกำาจดศตรพชทตกคางในซากบรรจภณฑเคมเกษตรหลงการใชของ

เกษตรกร เสนทางของซากบรรจภณฑจากไรนาเกษตรกรจนถงการกำาจดทำาลาย รวมทงผลกระทบตอสขภาพประชาชนและ

สงแวดลอมทอาจจะเกดขนตลอดหวงโซการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตรเหลานน โดยผานกระบวนการประชาสมพนธ

ของหนวยงานเครอขายดานการวจย ไดแก กรมสงเสรมการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

และ สมาคมอารกขาพชไทย เปนตน และภายใตการดำาเนนงานของสมาคมอารกขาพชไทย ไดจดทำาโปสเตอรเพอรณรงค

การลางซากบรรจภณฑกอนการกำาจด รวมทงไดจดพธลงนามบนทกขอตกลงการรณรงคการใชสารปองกนกำาจดศตรพช

อยางถกตองและปลอดภย “การจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตร” (MOU on the Safe Use Program “Container

Management of Agricultural Chemical”) ในวนท 4 มถนายน 2556 ณ หองประชมชน 5 กรมสงเสรมการเกษตร โดย

อธบดกรมสงเสรมการเกษตร (นางพรรณพมล ชญญานวตร) นายกสมาคมอารกขาพชไทย (นายสนชย สวสดชย) และ ผแทน

CropLife Asia (Mr. Kieth Jones) ไดรวมลงนามบนทกขอตกลงความรวมมอทางวชาการ เพอดำาเนนการสงเสรมและ

ถายทอดองคความรการใชสารปองกนกำาจดศตรพชอยางปลอดภย รวมถงการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตรอยางถกวธ

และปลอดภยใหกบเกษตรกรตอไป โดยประเทศไทยนบเปนประเทศแรกในแถบภมภาคเอเชยทไดดำาเนนโครงการดานการ

จดการซากบรรจภณฑเคมเกษตรอยางถกวธและปลอดภย

ขอมลเพมเตม: http://pr.agritech.doae.go.th/Policynews/2556/policynews130_suranan.pdf;

88


89

บทท 9

เอกสารอางอง

[1] สำานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 พ.ศ. 2550-2554. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก http://www.nesdb.go.th/Default.aspx?tabid=139. (วนทคน ขอมล: 25 เมษายน 2556) [2] สำานกควบคมพชและวสดการเกษตร กรมวชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ. ขอมลสถต สรปการนำาเขาวตถ อนตราย. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก http://m.doa.go.th/ard/stat2.php?cat=2. (วนทคนขอมล: 10 มกราคม 2555)

[3] วรรณวมล ภทรสรวงศ ลาวลย จระพงษ และ นชดา รงถาวรวงศ. 2551. การจดการซากบรรจภณฑสารเคมกำาจดศตร พชของเกษตรกรไทย. วารสารศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม Green Research ปท 5 ฉบบท 10 เดอนสงหาคม 2551 น. 26-29

[4] กรมควบคมมลพษ, มหนตภยไดออกซน, เอกสารเผยแพร, 2547.

[5] กรมควบคมมลพษ กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. อนสญญาสตอกโฮลมวาดวยสารมลพษทตกคาง ยาวนาน. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก http://www.pcd.go.th/info_serv/haz_pops.htm (วนทคนขอมล: 25 เมษายน 2556)

[6] กรมควบคมมลพษ กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. อนสญญาบาเซลวาดวยการควบคมการเคลอนยาย ขามแดนของเสยอนตรายและการกำาจด. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก http://www.pcd.go.th/info_serv/haz_basel.html. (วนทคนขอมล: 25 เมษายน 2556)

[7] กรมควบคมมลพษ กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. อนสญญารอตเตอรดมวาดวยการกระบวนการแจง ขอมลสารเคมลวงหนา. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก http://www.pcd.go.th/info_serv/haz_rotterdam.html. (วน ทคนขอมล: 25 เมษายน 2556)

[8] สำานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 พ.ศ. 2555-2559. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก http://www.nesdb.go.th/Default.aspx?tabid=395. (วนทคนขอมล: 25 เมษายน 2556)

[9] สำานกงานนโยบายและแผนสงแวดลอม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. แผนการจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2550–2554. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก http://www.onep.go.th/index.php?option=com_content&view =article&id=2762&Itemid=175. (วนทคนขอมล: 25 เมษายน 2556)

[10] สำานกงานนโยบายและแผนสงแวดลอม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. แผนการจดการคณภาพ สงแวดลอม พ.ศ. 2555–2559. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/ 2555/E/037/1.PDF. (วนทคนขอมล: 25 เมษายน 2556)

[11] ศนยพฒนานโยบายแหงชาตดานสารเคม กระทรวงสาธารณสข. แผนยทธศาสตรการจดการสารเคมแหงชาต ฉบบท 3 พ.ศ. 2550-2554. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก http://ipcs.fda.moph.go.th/csnetnew/FileDownload/strategy plan/ แผนยทธศาสตรการจดการสารเคมแหงชาต ฉบบท 3 (พ.ศ. 2550-2554).pdf. (วนทคนขอมล: 25 เมษายน 2556)

90


[12] ศนยพฒนานโยบายแหงชาตดานสารเคม กระทรวงสาธารณสข. แผนยทธศาสตรการจดการสารเคมแหงชาต ฉบบท 4 พ.ศ. 2555-2564. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก http://ipcs.fda.moph.go.th/csnetnew/newsdetail. php?id=85. (วนทคนขอมล: 25 เมษายน 2556)

[13] FAO (Food and Agriculture Organization) and WHO (World Health Organization), International code of conduct on the distribution and use of pesticides. Guideline on management options for empty pesticide containers, น.15. [ออนไลน]. 2008. เขาถงไดจาก http://www.who.int/whopes/recommendations/ Management_options_empty_pesticide_containers.pdf (วนทคนขอมล: 15 กนยายน, 2554).

[14] CleanFARMS. Empty Container Recycling. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก http://www.cleanfarms.ca/ programs_empty_pesticide. (วนทคนขอมล: 15 กนยายน, 2554).

[15] Ag Container Recycling Council (ACRC). Recycle. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก http://acrecycle.org/Where_ and_How_to_Recycle. (วนทคนขอมล: 15 กนยายน, 2554).

[16] European Crop Protection Association, Container management guidelines: Building effective and integrated strategies for packaging reduction, design, rinsing and recovery [ออนไลน]. เขาถงไดจาก http://www.ecpa.eu/files/gavin/14227_ Container%20Management%20Guidelines. pdf. (วนทคนขอมล: 15 กนยายน, 2554).

[17] European Crop Protection Association, Appropriate handling of product and packaging, before & after application. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก http://www.ecpa.eu/ dashboard/life-cycle/container-management- and-disposal-obsolate-stock. (วนทคนขอมล: 15 กนยายน, 2554).[18] CropLife International, 2010. Roadmap for establishing a container management programme for collection and disposal of empty pesticide containers. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก www.croplife.org/ view_document.aspx?docId=854‎. (วนทคนขอมล: 15 กนยายน, 2554).

บทท 10

ภาคผนวก

93


10.1 การชแจงโครงการ ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมไดจดสมมนาเชงปฏบตการชแจงโครงการศกษาแนวทางการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตรทเหมาะสมสำาหรบประเทศไทย ในวนศกรท 25 มถนายน 2553 ณ หองดสตา ชน 5 โรงแรมเอเชย แอรพอรท กรงเทพฯ เพอสงเสรมการมสวนรวมตงแตเรมดำาเนนโครงการ โดยวตถประสงคหลกของการสมมนา ไดแก การชแจงหลกการและเหตผลของการดำาเนนโครงการ แผนการดำาเนนโครงการ และนำาเสนอแนวทางการจดการในเบองตน พรอมทงรบฟงความคดเหนจากผเขารวมการสมมนาเพอนำาไปปรบปรง ปรบเปลยนตามความเหมาะสม และนำาแนวทางดงกลาวไปทดลองใชในพนทนำารองและรบฟงความคดเหนจากประชาชนในพนท

รปแบบของการสมมนาประกอบดวย 1) การอภปรายและบรรยาย โดยวทยากรผมประสบการณและมความเชยวชาญในสาขาทเกยวของ ในเรองสภาพปญหาการตกคางและการปนเปอนของสารกำาจดศตรพชในสงแวดลอมและในพชอาหาร ไปจนถงอนตรายจากสารกำาจดศตรพชทมตอเกษตรกรและผบรโภคทวไป และพนธกรณและยทธศาสตรทเกยวของกบซากบรรจภณฑเคมเกษตร 2) การรายงานผลการศกษาเบองตนในการสำารวจพฤตกรรมการจดการซากบรรจภณฑของเกษตรกรในทกภาค (เหนอ กลาง ตะวนออกเฉยงเหนอ ตะวนตก และใต) และการศกษาปรมาณสารกำาจดศตรพชตกคางในบรรจภณฑเคมเกษตรหลงการลาง โดยการเขยาดวยนำาเปลา 3) การอภปรายแลกเปลยนขอคดเหนโดยผเขารวมสมมนา

ผเขารวมการสมมนามจำานวนรวมทงสน ประมาณ 160 ทาน ประกอบดวย 1) บคลากรจากหนวยงานภาครฐ ไดแก กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กระทรวงเกษตรและสหกรณ กระทรวงสาธารณสข กระทรวงพลงงาน การนคมอตสาหกรรม กรงเทพมหานคร สำานกงานเทศบาล และองคการบรหารสวนตำาบล 2) เจาหนาทจากบรษทเอกชน ทงบรษทผผลตสารกำาจดศตรพช ผลตกระดาษรไซเคล ผประกอบการกำาจดขยะอนตราย และอนๆ 3) คณาจารยจากสถาบนการศกษาตางๆ เชน มหาวทยาลยเกษตรศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร มหาวทยาลยมหดลมหาวทยาลยรามคำาแหง มหาวทยาลยนเรศวร มหาวทยาลยอบลราชธาน มหาวทยาลยหวเฉยวเฉลมพระเกยรต โรงเรยนบานชะลาดระฆง มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลกรงเทพ มหาวทยาลยปทมธาน มหาวทยาลยเซนตจอหน และ วทยาลยราชสมาวทยาคารกรงเทพฯ เปนตน 4) หนวยงาน/องคกรทไมแสวงผลกำาไร เชน สมาคมอารกขาพช สมาคมคนไทยธรกจเกษตร สมาคมพชสวนแหงประเทศไทย สถาบนเพมผลผลตแหงชาต ชมรมเรารกแมนำาทาจน และอาสาสมครพทกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ผลการสมมนาสรปไดโดยยอ ดงน

1) สภาพปญหา: นอกจากสภาพปญหาการตกคางและการปนเปอนของสารกำาจดศตรพชในสงแวดลอมและในพชอาหารจนกระทงถงอนตรายจากสารกำาจดศตรพชทมตอเกษตรกร และผบรโภคทวไป ตามทมรายงานผลการศกษาของหนวยงานตางๆเชน กระทรวงเกษตรและสหกรณ กระทรวงสาธารณสข และกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม รวมทงสถาบนการศกษาอกหลายแหงแลว ในปจจบนยงพบวาซากบรรจภณฑเคมเกษตรกอาจเปนแหลงกำาเนดอนตรายตอสขภาพประชาชนทงทเปนกลมเปาหมายซงเปนผใชสารกำาจดศตรพช เชน เกษตรกร และไมใชกลมเปาหมาย เชน บคคลในครวเรอนของเกษตร ชมชน และผประกอบธรกจรบซอของเกา เปนตน ทงนมสาเหตมาจากการซอขายซากบรรจภณฑเคมบางชนด เชน ขวดแกว ขวดพลาสตก เปนตน และการเผาซากบรรจภณฑเคมบางชนด เชน ซองฟอยล หรอถงพลาสตก เนองจากไมมมลคาในการซอขาย และไมมระบบจดการขยะทดในชมชน

94


2) พนธกรณและยทธศาสตรทเกยวของกบซากบรรจภณฑเคมเกษตร : หนวยงานภาครฐทมภารกจเกยวของกบซากบรรจภณฑสารกำาจดศตรพช ไดแก 2.1 กระทรวงเกษตรและสหกรณ โดยกรมวชาการเกษตร ซงเปนหนวยงานทกำากบดแลการใชสารกำาจดศตรพชผานพระราชบญญตวตถอนตราย พ.ศ.2551 ไดกำาหนดให ระบวธการจดการซากบรรจภณฑหลงการใชไวบนฉลากของผลตภณฑสารกำาจดศตรพช และสำานกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต ซงเปนหนวยงานหลกในการขบเคลอนแผนความปลอดภยในอาหารแหงชาต ซงเนนเรองความปลอดภยตงแตไรนาจนถงโตะอาหาร โดยใหความสำาคญดานอาหารศกษา คอ ใหความรแกผเกยวของ ไดแก ผบรโภคและผรบซอ นอกเหนอจากผผลต (เกษตรกร) 2.2 กระทรวงสาธารณสข โดยสำานกงานเลขาธการอาหารและยา เปนหนวยงานหลกทขบเคลอนยทธศาสตรการจดการสารเคมแหงชาต ซงมการกลาวถงการจดการสารเคมอยางครบวงจรตงแตการผลตไปจนถงการกำาจดทำาลาย 2.3 กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม โดยกรมควบคมมลพษ เปนหนวยงานประสานระหวางประเทศ (Focal point) ของประเทศไทย ในการปฏบตตามพนธกรณระหวางประเทศ ทงนอนสญญาระหวางประเทศดานสารเคมทมการลงนามระหวาง พ.ศ. 2545-2547 ประกอบดวย o อนสญญารอตเตอรดมวาดวยกระบวนการแจงขอมลสารเคมลวงหนาสำาหรบสารเคมอนตรายและ สารเคมปองกนกำาจดศตรพชและสตวบางชนด o อนสญญาสตอกโฮลมวาดวยสารมลพษทตกคางยาวนาน o อนสญญาบาเซลวาดวยการควบคมการเคลอนยายขามแดนของเสยอนตรายและการจำากด

3) ผลการศกษาเบองตนในโครงการ 3.1 ผลการสำารวจพฤตกรรมการจดการซากบรรจภณฑของเกษตรกรในทกภาค (เหนอ กลาง ตะวนออกเฉยงเหนอ ตะวนตก และใต) พบวาสวนใหญมการขายในสวนทมผรบซอ และเผาหรอทงในกรณทไมสามารถขายได ทงนมเกษตรกรบางสวนททราบขอมลเกยวกบมลพษและผลกระทบทเกดจากการเผา และอนตรายจากการปนเปอนของสารตกคางในสงแวดลอม รวมถงมความเหนสนบสนนตอการนำาวสดทเปนมตรกบสงแวดลอมไปประยกตใชในการใชบรรจสารกำาจดศตรพช และ การใชหลก 3 R ในการจดการซากบรรจภณฑ 3.2 ผลการศกษาปรมาณสารกำาจดศตรพชตกคางในบรรจภณฑเคมเกษตรหลงการลาง โดยการเขยาดวยนำาเปลาพบวาในนำาลางครงท 5 ถง 6 ยงสามารถตรวจพบสารไดในระดบความเขมขนระหวาง 0.02-1.21 มก./ล. และผลการวเคราะหนำาลางซากบรรจภณฑทไดมาจากเกษตรกร ชใหเหนวาเกษตรกรมวธปฏบตในการลางขวดตางกน หรอไมไดปฏบต

4) ผลการอภปรายแลกเปลยนขอคดเหนในการสมมนา สรปไดดงน 4.1 การแกไขปญหาซากบรรจภณฑเคมเกษตร เปนเรองททกภาคสวนตองดำาเนนการรวมกน ทงภาครฐ เอกชน ชมชน ผประกอบการธรกจทเกยวของ รวมถงเกษตรกร 4.2 ผลจากการศกษาในโครงการนควรไดรบการผลกดนและนำาไปสการกำาหนดมาตรการและนโยบายของรฐในดานการจดการซากบรรจภณฑ เพอลดความเสยงตอสขภาพของประชาชนตอไป 4.3 ควรมการศกษาวจยตอยอดจากการศกษาน เพอใหไดเทคนคหรอเทคโนโลยทเหมาะสมในการจดการทงในดานเศรษฐศาสตรและสงแวดลอมควบคกนไป เชน การเผาทอณหภมทเหมาะสม การบำาบดนำาทงจากการลางอยางถกวธการลางซากบรรจภณฑอยางถกตองเพอลดการปนเปอนในสงแวดลอม หรอ การจดเกบภาษทเกยวของอยางเหมาะสม

หมายเหต รายละเอยดผลการสมมนาตดตามไดทางเวบไซตของกรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม (www.deqp.go.th)

95


96


97


98


10.2 การสำารวจเสนทางซากบรรจภณฑเคมเกษตร 10.2.1 เกษตรกร

99


10.2.2 ผประกอบการรบซอของเกา

100


10.2.3 ผประกอบการตดยอยและลางพลาสตก

101


10.2.4 ผประกอบการรบซอแกว

102


10.2.5 ผประกอบการลางขวดสารเคม

10.3 การเกบตวอยางเพอวเคราะหสารตกคาง

10.3.1 ตวอยางซากบรรจภณฑ

103


10.3.2 ตวอยางจากโรงงานลางขวดสารเคม (นำาแชขวดสารเคมและดน)

104


105


10.4 รายนามคณะผศกษาวจยโครงการศกษาแนวทางการจดการซากบรรจภณฑเคมเกษตรทเหมาะสมสำาหรบ

ประเทศไทย

10.4.1 ทปรกษาและผเชยวชาญ

1) นางอรพนท วงศชมพศ อธบดกรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม

2) นายบญชอบ สทธมนสวงษ ผอำานวยการศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม

3) ดร.ทพวรรณ ประภามณฑล นกวจยอาวโส กลมวจยสงแวดลอมและสขภาพ

สถาบนวจยวทยาศาสตรสขภาพ มหาวทยาลยเชยงใหม

4) นางณญจนา ลอตระกล ผอำานวยการสำานกวจยพฒนาปจจยการผลตทางการเกษตร

กรมวชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ

5) นางศภานนท สรชวยช นกวชาการเกษตรชำานาญการพเศษ

กรมวชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ

6) นางอมรรตน ลนะนธกล ผอำานวยการศนยพฒนานโยบายแหงชาตดานสารเคม

สำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา กระทรวงสาธารณสข

7) นายรงสรรค ปนทอง ผอำานวยการสำานกจดการกากของเสยและสารอนตราย

กรมควบคมมลพษ กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

8) ดร.ชยณรงค รตนกรฑากล คณะเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตกำาแพงแสน

9) นายกสมาคมอารกขาพชไทย

10) นายกสมาคมคนไทยธรกจเกษตร

10.4.2 คณะผวจย

1) นางสาววรรณวมล ภทรสรวงศ นกวชาการสงแวดลอมชำานาญการพเศษ


2) นางลาวลย จระพงษ ผเชยวชาญดานการบรหารศตรพช

กรมสงเสรมการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ

3) ดร. รงนภา กอประดษฐสกล สถาบนวจยและพฒนากำาแพงแสน

มหาวยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตกำาแพงแสน

4) ดร. อรญ งามผองใส คณะทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตหาดใหญ

5) ดร. ชลมาศ บญไทย อวาย คณะเกษตร มหาวทยาลยขอนแกน

6) ดร. ธญภรณ เกดนอย นกวจย ศนยวจยวทยาศาสตรสขภาพประยกต

สถาบนวจยวทยาศาสตรสขภาพ มหาวทยาลยเชยงใหม

7) นายพนมพร วงษปาน นกวชาการสงแวดลอมชำานาญการ


8) นายวชาญ แกวประสม นกวชาการสงแวดลอม


รายงานผลการวิจัย - deqp.go.th package.pdf ·...

Documents

Transcript of รายงานผลการวิจัย - deqp.go.th package.pdf ·...