Συστήματα Υποστήριξης Αποφάσεων Decision Support Systems

Δρ. Κολοστούμπης Π. Γεώργιος

BSc, MSc, PhD, SRF

g_kolostoumpis@hotmail.com

Διάρθρωση

• Εννοιολογικός Προσδιορισμός

• Απόφαση

• Συστήματα Υποστήριξης Αποφάσεων

• Συστήματα Υποστήριξης Αποφάσεων Οργανισμών

• Παραδείγματα

Εννοιολογικός Προσδιορισμός

Δεδομένα – Data

Γεγονότα ή παρατηρήσεις που μπορούν να καταγραφούν. Στην πραγματικότητα είναι τιμές – μετρήσεις κάποιων χαρακτηριστικών που ανήκουν σε οντότητες.

Πληροφορία – Information

Είναι δεδομένα τα οποία έχουν επεξεργαστεί σε μία μορφή που είναι χρήσιμη για τους τελικούς χρήστες. Η επεξεργασία αυτή των αρχικών δεδομένων προσθέτει αξία σε αυτά.

Πρόβλημα

Οι αποφάσεις που λαμβάνονται από μια ομάδα ενός οργανισμού επιχειρούν να δώσουν λύσεις σε προβλήματα που εντοπίζονται. Το πρόβλημα «Θέμα» υπάρχει όταν συντρέχουν οι παρακάτω λόγοι:

– Ένα άτομο ή μία ομάδα ατόμων θεωρεί την παρούσα κατάσταση μη ικανοποιητική– Υπάρχουν δυο ή περισσότεροι εναλλακτικοί τρόποι δράσεις– Υπάρχει κάποια αμφιβολία για το ποια δράση θα επιφέρει τα καλύτερα αποτελέσματα– Υπάρχει ένα περιβάλλον το οποίο είναι σχετικό με το πρόβλημα

Πρότυπα

Τα πρότυπα (models) είναι απλοποιημένες παραστάσεις της πραγματικότητας.

Απόφαση …..

• Απόφαση

…. , είναι η επιλογή μεταξύ δύο ή περισσοτέρων εναλλακτικών επιλογών.

Τύποι Αποφάσεων

• Καλά Δομημένα ή Προγραμματιζόμενα Προβλήματα-Αποφάσεις (Well-structured/Programmed Problems) είναι τα προβλήματα τα οποία είναι επαναλαμβανόμενα και η διαδικασία επίλυσής τους είναι γνωστή και δεν αλλάζει

• Μη δομημένα ή Ασθενώς ορισμένα ή μη Προγραμματιζόμενα Προβλήματα-Αποφάσεις (Ill-structured /Non-programmed Problems) είναι τα προβλήματα τα οποία δεν επαναλαμβάνονται και έχουν πρωτότυπα στοιχεία. Σε τέτοιου είδους προβλήματα, η ανθρώπινη διαίσθηση είναι συχνά η βάση για την λήψη της απόφασης.

• Ενδιαμέσως των καλά δομημένων και ασθενώς δομημένων προβλημάτων, βρίσκονται τα ημί-δομημένα προβλήματα στην συγκεκριμένη κατηγορία, η ανάλυση και αξιολόγηση εναλλακτικών επιλογών δράσης είναι εξαιρετικά χρήσιμη για τα διευθυντικά στελέχη.

Στάδια στη Λήψη Αποφάσεων

• Νοημοσύνη (Intelligence)

Προσδιορίζεται η ύπαρξη του προβλήματος και συλλέγονται δεδομένα σχετικά με

το πρόβλημα.

• Σχεδιασμός (Design)

Αναπτύσσονται εναλλακτικοί τρόποι δράσης.

• Επιλογή (Choice)

Επιλέγεται ένας από τους τρόπους δράσης που προσδιορίστηκαν παραπάνω.

• Εφαρμογή (Implementation)

Υλοποίηση της δράσης που επιλέχθηκε

Είδη Αποφάσεων

• Λειτουργικές Αποφάσεις – Operational Decisions

Αφορούν τις καθημερινές λειτουργίες ενός οργανισμού που πρέπει οπωσδήποτε να επιτελέσει η οργάνωση για να εξακολουθήσει να υπάρχει λήψη και εξυπηρέτηση παραγγελιών , έλεγχος αποθεμάτων, σχεδιασμός παραγωγής κ.α.

• Τακτικές Αποφάσεις – Tactical Decision

Αφορούν την κατανομή και τον έλεγχο των πόρων του οργανισμού για την επίτευξη αντικειμενικών σκοπών. Οι αποφάσεις αυτές συνήθως λαμβάνονται από τους διοικητικούς μεσαίας κλίμακας που είναι υπεύθυνοι για την υλοποίηση των μέσων που θα επιτρέψουν την επίτευξη των στόχων που τίθενται από τους διοικητικούς του υψηλότερου επιπέδου.

• Στρατηγικές Αποφάσεις – Strategic DecisionΑυτές που θέτουν τους μακροπρόθεσμους στόχους του οργανισμού, καθορίζουν τη βάση πάνω στην οποία θα κινηθεί η επιχείρηση και προσδιορίζουν το πλαίσιο που θα ακολουθήσουν οι λειτουργικές και τακτικές αποφάσεις. Αυτού του είδους οι αποφάσεις είναι συνήθως πολύπλοκες, μη δομημένες και μη επαναλαμβανόμενες, δεν μπορούν να προσδιοριστούν όλες οι μεταβλητές του προβλήματος και οι τιμές τους μπορεί να μην ποσοτικοποιούνται.

Έλεγχος vs Αποφάσεις

Σύστημα

Ένα σύνολο που αποτελείται από αλληλεξαρτώμενα και αλληλεπιδρόμενα μέρη

ενωμένα για ένα συγκεκριμένο στόχο. Τα μέρη αυτά, που ονομάζονται υπό-

συστήματα, επεξεργάζονται εισροές από το περιβάλλον τους τις οποίες

επεξεργάζονται με συγκεκριμένο τρόπο και παράγουν αποτελέσματα που

επιστρέφουν στο περιβάλλον.

Σύστημα Υποστήριξης Αποφάσεων?

… είναι ένα ευέλικτο, διαλογικό υπολογιστικό σύστημα που χρησιμοποιείται από τους αποφασίζοντες σε διάφορους τομείς με σκοπό να βοηθήσει στην διαδικασία λήψης κάποιας απόφασης.

Χρησιμοποιούν μοντέλα (models) (είτε standard είτε προσαρμοσμένα σε ανάγκες), δημιουργείται μέσω μιας διαδικασίας αλληλεπίδρασης (στην οποία συχνά συμμετέχουν οι τελικοί χρήστες), υποστηρίζει όλες τις φάσεις της διαδικασίας λήψης αποφάσεων και περιλαμβάνει (πιθανόν) μια βάση γνώσεως(knowledge base)

Χαρακτηριστικά ............

14

13

12

11

10

98

7

6

5

4

3

21

ΣΥΑ

Για ομάδες και άτομα

Αποφάσεις αλληλεξαρτώμενες ή σε σειρά

Ελεγχος υπολογιστή από ανθρώπους

Ημιδομημένες αποφάσεις

Για managers σε διαφορετικά επίπεδα

Αποφάσεις αλληλεξαρτώμενες ή σε σειρά

Υποστήριξη ευφυίας, σχεδιασμού, επιλογής

Ευελιξία και προσαρμοστικότητα

Ευκολία χρήσης

Αποτελεσματικότητα, όχι αποδοτικότητα

Ευκολία κατασκευής

Εξελικτική χρήση

Υποστήριξη ποικιλίας στυλ αποφάσεων

Μοντελοποίηση

Γνώση

Πλεονεκτήματα ….

• Υποστηρίζουν την επίλυση σύνθετων προβλημάτων

2. Γρήγορη αντίδραση σε απρόβλεπτες καταστάσεις (συχνές αλλαγές σε σύνθετα σενάρια)

3. Παρέχει τη δυνατότητα να δοκιμαστούν διάφορες στρατηγικές υπό διαφορετικές συνθήκες, γρήγορα και

αντικειμενικά

4. Παρέχει καινούργια γνώση και προοπτικές (π.χ. μέσω what-if ανάλυσης)

5. Διευκολύνουν την επικοινωνία (απαιτείται επικοινωνία για τη συλλογή δεδομένων και την κατασκευή των

μοντέλων)

6. Βελτιώνουν τον έλεγχο και την απόδοση του management

7. Μειώνουν τα έξοδα (είτε μέσω της τακτικής, επαναλαμβανόμενης χρήσης, είτε μέσω της μείωσης ή και

εξάλειψης των λανθασμένων αποφάσεων)

8. Αντικειμενικές αποφάσεις σε σχέση με τις αποφάσεις που λαμβάνονται από τον άνθρωπο μόνο του.

9. Βελτιώνουν την αποτελεσματικότητα του management, επιτρέποντας στους managers να επιτελούν έργο

πιο γρήγορα και με λιγότερη προσπάθεια.

10. Βελτιώνουν την αποδοτικότητα των αναλυτών συστημάτων (system analysts)

Χαρακτηριστικά ….

• Υποστήριξη για τη λήψη αποφάσεων ειδικά για ημι-δομημένα ή μη-δομημένα

προβλήματα

• Παροχή υπηρεσιών σε διάφορα διοικητικά επίπεδα

• Υποστήριξη σε αλληλοεπηρεαζόμενες ή διαδοχικές αποφάσεις

• Υποστήριξη σε όλες τις φάσεις της διαδικασίας λήψη της απόφασης

• Φιλικότητα προς τον χρήστη, δυνατότητες γραφικών παραστάσεων και

διάλογος με τον χρήση σε κάποια γλώσσα που μοιάζει με την φυσική γλώσσα

• Χρήση προτύπων που επιτρέπουν στον χρήστη να πειραματιστεί με διάφορες

στρατηγικές

• Δυνατότητες ανάλυσης «τι θα γίνει αν …»

Σχεδιασμός ….

Σχεδιασμός Βάσεων Δεδομένων: Τα δεδομένα που απαιτούνται για τις υποστηριζόμενες

αποφάσεις αποτελούν συνήθως μέρος των δεδομένων του οργανισμού. Έτσι απαιτείται συλλογή

των δεδομένων αυτών και κατάλληλη οργάνωση τους.

Σχεδιασμός και σύνθεση λογισμικού διαχείρισης των δεδομένων: με τρόπο που να

εξασφαλίζει αμεσότητα στην προσπέλαση και ευελιξία στην αναδιοργάνωση.

Επιλογή υπαρχόντων ή / και επινόηση και σχεδιασμός νέων μοντέλων: ικανών να

βοηθήσουν στη λήψη αποφάσεων (model base). Τα συστήματα αυτά είναι περισσότερο

συνδεδεμένα με μικρά και ευέλικτα μοντέλα (heuristic models) παρά με τα κλασσικά μοντέλα

βελτιστοποίησης.

Σχεδιασμός και σύνθεση λογισμικού διαχείρισης των μοντέλων: που να εγγυάται την

αποτελεσματική χρησιμοποίηση τους

Σχεδιασμός και σύνθεση λογισμικού διαχείρισης διαλόγου: το στάδιο αυτό είναι ίσως το

σημαντικότερο στον σχεδιασμός ενός συστήματος, το λογισμικό διαχείρισης διαλόγου είναι το

μέσο που επιτρέπει την αμφίδρομη επικοινωνία χρήστη – συστήματος. Συνεπώς, ο κατάλληλος

σχεδιασμός του συμβάλλει αποφασιστικά στην αύξηση της αποτελεσματικότητας του όλου

συστήματος.

Στάδια Χρήσης ……

• Αναγνώριση του προβλήματος, ανάλυση του προβλήματος και διαπίστωση ότι δεν

μπορεί να λυθεί με απλό τρόπο

• Επιλογή του κατάλληλου συστήματος

• Δόμηση του προβλήματος ώστε να ικανοποιεί τους περιορισμούς του επιλεγμένου

συστήματος

• Αναγνώριση των απαιτήσεων δεδομένων για το πρόβλημα

• Μοντελοποίηση του προβλήματος στο σύστημα

• Επιλογή και οργάνωση των κριτηρίων που θα χρησιμοποιηθούν για τη λήψη των

αποφάσεων

• Αναγνώριση, συλλογή, μορφοποίηση και εισαγωγή δεδομένων

• Λειτουργία του συστήματος για η συλλογή των λύσεων μέχρι να έχουν εξεταστεί αρκετές

λύσεις και να υπάρχει η πεποίθηση ότι το μοντέλο είναι σωστό.

• Παρουσίαση και επανεξέταση των αποτελεσμάτων του μοντέλου. Τα αποτελέσματα είναι

η βάση για τη λήψη αποφάσεων και ενεργειών.

Συστατικά ….

Διαχείριση Δεδομένων(Data management)

Διαχείριση Μοντέλων(Model management)

Διαχείριση Γνώσης (Knowledge management)

Διαχείριση Διαλόγων (Dialog management)

Χρήστης (manager)

Δεδομένα: Εξωτερικά και εσωτερικά ιδιωτικά

Αλλα υπολογιστικά συστήματα

Ταξινόμηση …

•Εξειδικευμένα συστήματα υποστήριξης αποφάσεων – τα οποία χρησιμοποιούνται

για την υποστήριξη μίας συγκεκριμένης απόφασης

•Γεννήτριες συστημάτων υποστήριξης αποφάσεων – μια γεννήτρια είναι ένα

πακέτο το οποίο επιτρέπει την σύντομη και εύκολη ανάπτυξη λογισμικού. Μία

γεννήτρια συστημάτων υποστήριξης αποφάσεων παρέχει ευκολίες για την ανάπτυξη

των προτύπων, τη δημιουργία αναφορών και γραφικών, κ.α.

•Εργαλεία συστημάτων υποστήριξης αποφάσεων – πρόκειται για εργαλεία που

διευκολύνουν την ανάπτυξη είτε εξειδικευμένων είτε γεννητριών συστημάτων

υποστήριξης αποφάσεων. Στην ταξινόμηση των συστημάτων αυτών αποτελούν το

χαμηλότερο επίπεδο.

Προσομοίωση

Η προσομοίωση είναι μία τεχνική διεξαγωγής πειραμάτων. Ελέγχουμε πως

συγκεκριμένες τιμές μιας ή περισσότερων μεταβλητών του μοντέλου (απόφασης ή μη

ελεγχόμενων) επηρεάζει τις μεταβλητές αποτελέσματος. Δηλαδή ουσιαστικά ελέγχουμε

κάποια σενάρια. Συνήθως χρησιμοποιείται όταν το πρόβλημα προς επίλυση είναι αρκετά

πολύπλοκο για να σχηματιστεί και να λυθεί με τεχνικές βελτιστοποίησης (π.χ. γραμμικό

προγραμματισμό).Η προσομοίωση ακολουθεί τα ίδια λογικά βήματα που θα

ακολουθούσαμε για την επίλυση ενός προβλήματος στον πραγματικό κόσμο, υπακούει

τους ίδιους λογικούς κανόνες και υπόκειται στους ίδιους περιορισμούς, μας επιτρέπει

επομένως να κάνουμε αλλαγές και να δούμε τις επιπτώσεις τους χωρίς να τις

εφαρμόσουμε στον πραγματικό κόσμο, κάνοντας έτσι εξοικονόμηση χρόνου και κόστους.

Ολα αυτά γίνονται συνήθως με ταυτόχρονη εξελιγμένη οπτικοποίηση των σταδίων από

τα οποία περνά η διαδικασία που προσομοιώνουμε.

Τι κερδίζουμε ….

• Βλέπουμε την επίδραση που έχουν μεταβλητές κλειδιά στις μεταβλητές από τις

οποίες χαρακτηρίζεται η απόδοση/αποτελεσματικότητα της διαδικασίας (key

performance measures)

• Για να ρυθμίσουμε λεπτομερώς μια διαδικασία πριν την εφαρμόσουμε στην πράξη

κάτι που έχει σαν συνέπεια τη μείωση κόστους και την αποφυγή τυχόν δαπανηρών

λαθών.

• Συγκρίνουμε επιχειρηματικές στρατηγικές

• Σχεδιάζουμε αποτελεσματικά την κατανομή πόρων

Συστήματα Υποστήριξης Αποφάσεων Οργανισμών

είναι ο συνδυασμός τεχνολογιών ηλεκτρονικών υπολογιστών και

πληροφορικής που στόχο έχει να συντονίσει τη λήψη αποφάσεων

καταλλήλως στα τμήματα και τα επίπεδα ιεραρχίας στις επιχειρήσεις έτσι

ώστε οι αποφάσεις να συγκλίνουν με τους επιχειρηματικούς στόχους και

την κοινά αποδεκτή από τη διοίκηση της επιχείρησης άποψη του

Στο διαδίκτυο …..

http://www.filebuzz.com/files/Decision_Support_System/1.html

http://www.vanguardsw.com/solutions/application/decision-support/

http://sourceforge.net/projects/egadss/

Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας

Ερωτήσεις – Παρατηρήσεις

?