333

ธรณวทยา D-F 30/54 (เตมครงท 30/56)

1. d.a.f. basis มลฐานดเอเอฟ การคานวณคาความรอนของถานหนโดยหกคา

ความชนรวมและปรมาณเถาออก ซงจะเปนการเปรยบเทยบอยางงาย ๆ ระหวางสารอนทรยและสารอนนทรยในถานหน คานยอมาจาก dry ash–free basis

2. d.m.m.f.basis มลฐานดเอมเอมเอฟ การคานวณคาความรอนของถานหน ซงไดจากผลตางระหวางมวลของถานหนหกออกจากคาความชนและแรธาตประกอบตาง ๆ ใชในการจดแบงชนดของถานหนโดยระบบ ASTM (American Society for Testing and Materials) คานยอมาจาก dry mineral matter-free basis

3. D/G Interglacial ชวงคนโดเนา/กนซ ด Waalian

4. dacite* หนเดไซต หนอคนพสจาง มทงเนอละเอยด และเนอดอก ประกอบดวยแรเฟลดสปาร ในกลมแพลจโอเคลส (แอนดซน โอลโกเคลส) ควอตซ และ ไพรอกซนหรอฮอรนเบลนด หรอทง ๒ ชนดเปนแรหลก หนเดไซตมแรหลกเหมอนกบหนแกรโนไดออไรต (granodiorite) ตางกนทหนแกรโนไดออไรตมผลกใหญกวา เกดอยลกกวา

5. daily variation; diurnal การแปรผนประจาวน การเปลยนแปลงคาขนลงประจาวนของสนามแมเหลก

334

variation จากภายนอกโลก สวนใหญเกดจากปรากฏการณทเกดจากดวงอาทตย คาสนามแมเหลกโลกทเปลยนแปลงประจาวนซงบนทกโดยแมกนโตมเตอรชนดตงอยกบท ใชสาหรบปรบแกคาสนามแมเหลกทไดจากการสารวจวดทางอากาศ หรอภาคพนดน

6. dam ทานบ, เขอน สงกดขวางกนแมนาลาธารตาง ๆ ทเกดตามธรรมชาต เชน เกดจากธารหมะ ธารนาแขง และเกดจากมนษยสรางขนมาเพอกกเกบนาไวใชในการชลประทานหรอปองกนอทกภย หรอเพอใชพลงนาผลตไฟฟา

7. Darcy,s law* กฎของดารซ กฎซงแสดงอตราการไหลระบายของนาใตดนผานชนหนอมนา ซงนกวทยาศาสตรชาวฝรงเศสชอดารซเปนผกาหนดขนเมอ พ.ศ. ๒๓๙๙ ดวยสมการวา v = k ซง v เปนความเรวการไหล h เปนความดนตางระดบของนา (head) l เปนระยะทางระหวางการไหลผานจด ๒ จด k เปนสมประสทธของสภาพทซมผานไดของหนชนแตละชนด

8. dark mineral แรสเขม แรใด ๆ ในกลมแรประกอบหนทมองเหนเปนสเขมในแผนตดบาง (thin section) เชน แรไบโอไทต ฮอรนเบลนด ออไจต

9. Darwinism บทบญญตของดารวน บทบญญตทกลาววา ววฒนาการของสงมชวตมผลมาจากความสามารถทสงมชวตแตละตวปรบตวใหเขากบสภาพแวดลอมทเปลยนแปลงไปจากเดมได อนเปนการคดเลอกโดยธรรมชาต (natural selection)

335

10. data layer ชนขอมล ด layer ความหมายท ๑ 16/56

11. dating* การหาอาย วธการหาอายของสารทเกดตามธรรมชาต โดยคานวณจากปรมาณของสารทเหลออย หรอทเกดขนใหม ซงเปนผลจากการเปลยนแปลงทางเคมหรอปฏกรยานวเคลยรทดาเนนไปในอตราคงตวและตอเนองกน ด radiocarbon dating; carbon dating ประกอบ

12. datum; datum horizon; datum level; datum plane; reference plane

ระดบอางอง ๑. จด เสน หรอพนผวทคงท ทใชหรอสมมตขนเปนปรมาณ เปนคาทใชอางอง หรอเปนฐานสาหรบเปรยบเทยบ ๒. สวนบนหรอลางของชนหนหรอพนผวอน ซงเสนระดบโครงสราง (structure contour) ลากผาน ๓. พนระดบซงใชเปนมลฐานในการคดความสง โดยทวไปใชระดบนาทะเลปานกลาง (mean sea level) เปนระดบอางองและใหมความสงเปนศนย (0) ด datum plane ประกอบ ๔. ระดบชนบนหรอระดบชนลางของชวงชนซากดกดาบรรพ ซงสามารถใชเพอการเทยบสมพนธกนไดในบรเวณกวาง ๕. ระดบทกาหนดขนอยางถาวร เชน ระดบนาทะเลปานกลาง (mean sea level) เพอใชอางองถงระดบความลกของนา ความสงของแผนดน ความสงของพนผวนาและขอมลนาขนนาลง

336

๖. ในวทยาแผนดนไหว หมายถง ระดบอางองเพอใชปรบคาระดบความสงตาใกล ๆ พนผวทมผลตอเวลาและความเรวของคลนแผนดนไหว

13. dead line เสนชวด ระดบทบอกใหทราบวา ถาหนอคนมวลไพศาลหนง ๆ ทอยเหนอระดบนจะมแหลงแรโลหะทมคณคาในเชงพาณชย ถาอยตากวาระดบดงกลาวจะไมมแหลงแรโลหะทมคณคาในเชงพาณชย

14. dead oil นามนตาย นามนดบทไมมสารระเหย หรอไมเรองแสงในสารละลาย ใชเปนตวบงชในการสารวจปโตรเลยม

15. dead trace รอยคลนสญ บรเวณทไมมพลงงานคลนเขามาถงจโอโฟน

16. deasphalting การลดแอสฟลต กระบวนการกลนนามนหรอวธการในหองปฏบตการททาใหแอสฟลทนตกตะกอนแยกตวออกมาจากสารประกอบเชงซอนของไฮโดรคารบอน เชน นามนดบ โดยการเตมเพนเทน เฮกเซน กระบวนการนอาจเกดในธรรมชาตไดเมอมเทนและแกสชนดอนไหลเขาไปปนกบนามนดบในชนหนกกเกบ

17. death assemblage; taphocoenose; taphocoenosis; thanatocoenosis

ชมซากดกดาบรรพ ๑. กลมของซากสงมชวตหรอซากดกดาบรรพทเคยอาศยเปนนเวศนเดยวกน หรอมกลมจากนเวศนอนมารวมอยกได ๒. ซากดกดาบรรพทงหมดทพบในหนตะกอนทพนทใดพนทหนง

18. debris avalanche การถลมของเศษวสดธรณ การถลมของเศษดนเศษหนทเคลอนทลงมาตามไหลเขาทชนมากอยางทนททนใด โดยมากเกดขนเนองจากดน

337

อมตวดวยนาเพราะฝนตกหนก บางครงอาจเกดขนเนองจากการไหวสะเทอนอนเปนผลมาจากแผนดนไหว ภเขาไฟระเบด หรอหมะถลม19/56

19. debris; rock waste เศษวสดธรณ ๑. เศษหนผพงทเกดจากการสลายตวของหนเดม เนองจากปฏกรยาเคมหรอแรงกล ประกอบดวยเศษหน ดน หรออาจมสารอนทรยรวมอยดวย ๒. หนดนและวสดอน ๆ ทวางตวอยบนพนผวหรอรวมอยในตวของธารนาแขงหรอทถกธารนาแขงผลกดนไปขางหนา 19/56

20. decarboxylation การลดคารบอกซล การสญเสยหมคารบอกซล (-COOH) หรอกระบวนการทไฮโดรคารบอนมโครงสรางทเกยวของกบหมคารบอกซล

21. decay constant คาคงตวการสลาย สวนของอะตอมจานวนมากของธาตกมมนตรงส ทสลายตวในชวงเวลาหนง นยมใชสญลกษณ 19/56

22. declination* มมบายเบน (แมเหลกโลก) มมทจดใด ๆ บนพนโลก ซงเกดจากเสนเมรเดยนแมเหลกโลก (magnetic meridian) เบยงเบนออกไปจากเสนเมรเดยนทางภมศาสตร (geographical meridian) หรอเปนมมทเกดจากเสนแกนทางระดบของเขมทศแมเหลกทามมกบแนวเหนอ–ใตจรงของโลก

23. decline curve กราฟการผลตลด กราฟทแสดงถงการผลตปโตรเลยมลดลงในหลมเจาะ กราฟนไดจากอตราการผลตปโตรเลยมทสมพนธกบ

338

เวลา เพอใชคาดการณการผลตสงสดหรอใชในการคานวณปรมาณสารองของปโตรเลยม

24. decollement โครงสรางเลอนหลด โครงสรางยอยทหลดจากชนหนเบองลาง เกดจากการคดโคงหรอการเลอนไถลทบของชนหนดานบนตามระนาบเหนอรอยเลอนยอนมมตา คานมาจากภาษาฝรงเศสวา décollement ซงแปลวา หลด มรป ภาพแสดงโครงสรางเลอนหลดบรเวณแองสวนหนาของเทอกเขารอกกและการยกตว 19/56

25. decomposition* การสลายตว การสลายตวของแรทอยตามลาพงหรอแรทประกอบอยในหน อนมผลทาใหหนผสลายไป ทงน เกดเนองจากการผพงอยกบทโดยปฏกรยาเคม

26. deconvolution การปรบคนรปคลน เทคนคการปรบรปคลนทเปลยนรปไปจากเดมเมอคลนเดนทางผานตวกรอง หรอผานกระบวนการเปลยนแปลงรปคลนไปแลว เพอใหรปคลนเปลยนกลบเปนรปเดม เปนเทคนคในการประมวลผลขอมลคลนไหวสะเทอนแบบคลนสะทอนหรอขอมลอน ๆ โดยมวตถประสงคเพอใหไดขอมลปรากฏเปนภาพทชดเจนขน หรอใหเหนแนวการเรยงตวของคลนสะทอนแยกออกจากกนไดชดเจน

27. decrepitation การสะต การแตกของแรทมกรนแรงและมเสยงดงเมอนาไปเผาหรอใหความรอน

28. decussate texture เนอสลบไขว โครงรางขนาดเลกในหนแปรประกอบดวยผลกทวางตว

339

ขวางกนไปมาทาใหเนอหนเหนยวเปนพเศษ มกพบในหนแปรสมผสทมแรรปรางเปนแผนหรอแทงเชน แรไมกา แอมฟโบล

29. dedolomitization การสญเสยโดโลไมต กระบวนการทเปนผลจากการแปรสภาพทธาตแมกนเซยมบางสวนหรอทงหมดในหนโดโลไมตหรอหนปนโดโลไมตถกนาไปใชในการเกดแรใหมในรปของแมกนเซยมออกไซด แมกนเซยมไฮดรอกไซด แมกนเซยมซลเกต เชน บรไซตฟอรสเตอไรต และกระบวนการทเปนผลจากการเตมแรแคลไซต คานเรมใชโดย Morlot ใน ค.ศ. ๑๘๔๗ หมายถงการแทนทโดโลไมตโดยแคลไซตขณะทมการกอตวใหม หรอการผพงอยกบททางเคม

30. deep coal ถานหนลก ชนถานหนทอยในระดบลกมากตองผลตดวยวธการทาเหมองใตดน

31. deep earthquake; deep–focus earthquake*

แผนดนไหวระดบลก แผนดนไหวทมจดศนยกลางอยลกระหวาง ๓๐๐–๗๐๐ กโลเมตร

32. deep seismic sounding (DSS)

การหยงดวยคลนไหวสะเทอนระดบลก (ดเอสเอส)

การสารวจวดคลนไหวสะเทอนตามแนวดงโดยมเสนสารวจทยาวมากนบรอยกโลเมตร ปรกตใชการสารวจชนดคลนหกเห มวตถประสงคในการศกษาเกยวกบชนเปลอกโลก โมโฮ และเนอโลกสวนบน

33. deeper-pool test การตรวจสอบแหลงระดบลก

การเจาะเพอตรวจสอบในบรเวณทรขอบเขตของแหลงปโตรเลยมแลวเพอคนหาชนกกเกบทจะผลตไดใหมในระดบทลกกวาเดม ด shallower-pool test ประกอบ

340

34. deep–seated; plutonic –ระดบลก ด abyssal ๒ 35. deep–well disposal การขจดนาเสยหลมลก การขจดนาเสยลงในหลมเจาะระดบลก ซงออกแบบ

เปนพเศษโดยการเจาะลงในชนหนเนอฟาม และมชนหนเนอตนปดกน เพอไมใหเกดการปนเปอนนาใตดน วธการนใชสาหรบขจดนาทงทมเกลอสง และนาทไดจากการผลตปโตรเลยม หรอนาเสยจากการอตสาหกรรม นยมขจดนาเสยลงในหลมปโตรเลยมทผลตหมดแลว

36. deflation การพดกราด การทลมกราดหรอกวาดเอาทรายและฝนออกไปจากผวพนทรองรบอยขางใต ทาใหเหนผวพนนนได และหากปรากฏเปนรปแอง กเรยกวา แองพดกราด (deflation basin หรอ deflation hollow)

37. deflation basin; deflation hollow*

แองพดกราด ดคาอธบายใน deflation

38. deformation การเปลยนลกษณะ การทหนเปลยนแปลงรปราง ปรมาตร หรอโครงสรางไปจากธรรมชาตเดม เชน เกดการคดโคง การเลอนเหลอมลา การบบอด การบดยวย หรอการเลอนไถล ผลตาง ๆ นานาอนเนองมาจากความดนในหนเปลอกโลกทาใหแผนดนเปลยนรปลกษณะไป อาจเปนแบบยดหยน คอ แปรรปไปแลวอาจกลบรปเดมไดทานองเดยวกบยางลบ ไหลเลอน คอ หนไหลไปจากทเดมและเปลยนรปไปอยางถาวรไมกลบรปเดม แตกแยก คอ หนอาจแตกแยกหรอเลอนเหลอม

341

กน ทาใหเกดรอยแยกและรอยเลอนขนในหน 39. deformation ellipsoid ทรงรเปลยนลกษณะ ด strain ellipsoid

40. deformation fabric โครงเนอเปลยนลกษณะ โครงเนอหนทเปนผลมาจากการเปลยนแปลงลกษณะ เปนโครงเนอของหนเทกโทไนตทตยภม โครงเนอทเปนแบบฉบบประกอบดวย โครงสรางแนวเสน สภาพเรยงตวแบบหนชสต แนวแตกเรยบ แกนชนหนคดโคง และการเรยงตวของผลกเปนแนวเฉพาะ มความหมายเหมอนกบ tectonic fabric

41. deformation twin; gliding twin; mechanical twin

ผลกแฝดไถล ด gliding twin; deformation twin; mechanical twin

42. degradation ๑. การลดระดบแผนดน การทผนแผนดนมระดบลดตาลงเรอย ๆ ตามกาลเวลา เนองจากการกรอนและการผพงทาลายตามธรรมชาต เชน การลกลงของรองธาร คานบางครงรวมถงกระบวนการนาพา (transportation) บางครงใชในความหมายเดยวกนกบการเกลยผวแผนดน (denudation) หรอใชระบถงผลทเกดจากการเกลยผวแผนดน ด aggradation และ denudation ประกอบ

43. degradation ๒. การลดระดบ ๒.๑ การลดระดบทเกดจากการกดกรอนของธารนา เพอทจะสรางเสรมหรอปรบลดความลาดชนใหราบเรยบขน ๒.๒ (นาบาดาล) การแตกตวของสสาร เนองมาจาก

342

การกระทาของสงมชวต ๒.๓ การหดตวหรอการหายไปของชนดนเยอกแขง (permafrost) อนมสาเหตเนองมาจากธรรมชาตหรอการกระทาของมนษย ๒.๔ การททองธาร (streambed) ลดระดบลงเนองจากการขดถทเพมขน ด accretion ๑ ประกอบ

44. degrading stream ธารลดระดบ ๑. ธารนาทมพลงกดเซาะชนหนรมรองนาหรอหบเขาใหหลดออกและนาพาออกไปเปนจานวนมากกวาทไดนาพาเขามา ๒. ธารนาทกดเซาะรองนาใหลดระดบลงจนประมาณวาอยในสมดล

45. degree of freedom ระดบขนความเสร จานวนของปจจย (factors) เชน ความดน อณหภม องคประกอบ ซงสามารถเปลยนแปลงไดอยางอสระโดยไมทาใหจานวนของเฟสเปลยนไป ตวอยางเชน ระบบประกอบดวย นากบไอนา หากกาหนดปจจยทเปลยนไปได ๑ ตว (ความดนหรออณหภม) กจะสามารถกาหนดสถานะของระบบได เชน หากกาหนดคาอณหภม ความดนทนากบไอนาอยดวยกนไดกจะถกกาหนดคาดวย ถอวาระบบนมระดบขนความเสรเปน ๑ 19/56

46. dejection cone แหลงตะกอนหยาบรปกรวย ดคาอธบายใน alluvial fan 19/56

343

47. delay time เวลาหนวง ในการสารวจคลนไหวสะเทอนชนดหกเห เวลาหนวงเปนคาเวลาทเพมขนเมอคลนไหวสะเทอนเดนทางในแนวราบตามรอยสมผสของหน ๒ ชนดวยความเรวเทากบความเรวคลนในชนททาใหเกดคลนหกเห เวลาหนวงทางดานตนกาเนดคลน หมายถงเวลาการเดนทางดานปลายทตดกบตนกาเนดคลน เวลาหนวงดานตวรบคลนหมายถงเวลาหนวงทคลนเดนทางตามแนวราบทางปลายทตดกบจโอโฟน ด intercept time ประกอบ

48. delineation แนวโครงราง ขนตอนในการทาตนรางแผนท ซงจะเขยนสงสาคญทสามารถแยกได และลากเสนรอบ ๆ วตถทมลกษณะตางชนดกนเทาทเปนไปได หรอแยกดวยสายตาเหมอนกบการใชกลองดภาพถายทางอากาศ 19/56

49. delineation-appraisal well หลมเจาะประเมน หลมเจาะทเจาะโดยวางเปาหมายใหอยในแหลงกกเกบในสวนทยงไมมการพสจนทราบปรมาณสารอง ทงนเพอขยายขอบเขตของแหลงกกเกบและเพมปรมาณสารอง

50. delta ดนดอนสามเหลยม ดนดอนบรเวณปากนาซงมรปรางคลายพดดามจว เกดขนเพราะการทแมนาและสาขาใหญนอยทกระจายออกตรงปากนาพาตะกอนมาทบถมอยตลอดเวลา ทาใหทองพนนามระดบสงขน นากยงไหลชาลง การตกตะกอนกเพมมากขนจนสงพนระดบนา กลายเปนพน

344

แผนดนแผกระจายออกตรงปากนา พนดนนจะเพมขนเรอย ๆ จนเปนบรเวณกวางตอเนองกนกลายเปนดนดอนรปสามเหลยม ถาไมลมเกนไปกใชทาการเพาะปลกและตงบานเรอนได แตกอาจเกดนาทวมทนฝงเสมอ เชน บรเวณดนดอนสามเหลยมปากนาใหญ ๆ อาท แมนาไนล แมนาคงคา แมนามสซสซปป แมนาโขง ด bottomset bed ประกอบ

51. demethylated hopane โฮเพนลดเมทล โฮเพนทผานกระบวนการลดเมทลในนามนดบโดยการเสอมสลายทางชวภาพ ทาใหหมเมทล (methyl group) ทอยในตาแหนง C-10 ถกเคลอนยายออกไปโดยแบคทเรย สารประกอบนเกดขนในระยะสดทายของผลผลต และตอจากนนพาราฟนและอลเคนแบบกงจงเกดการเคลอนยายออกไป

52. dendritic -แบบกงไม คาทใชกบแรทตกผลกมรปแบบกงไมซงหมายถงแรเดนไดรต หรอคาทใชกบลกษณะอน ๆ ทมรปรางคลายกงไม เชน ทางนา มความหมายเหมอนกบ arborescent

53. dendritic drainage pattern* แบบรปทางนากงไม แบบรปทางนาทมสาขาหลายสายไหลมาลงทางนาสายใหญ ทาใหมรปลกษณะคลายกงกานสาขาของตนไม มกเกดในบรเวณทหนรองรบ มความทนทานตอการกรอนใกลเคยงกน และไมขนกบอทธพลของโครงสรางทางธรณวทยา

54. dendritic surge mark รอยนาหลากรปกงไม โครงสรางตะกอนทเกดจากนาทวมหลากขามรมตลง

345

แมนา และจะกดเซาะเปนรองรปรางคลายรางแหหรอกงไม การทจะเกดรอยนาหลากไดจะตองประกอบดวย ๑. มความลาดชนสง ๒. มตะกอนทรายละเอยดหรอทรายแปงทยงไมแขงตว ๓. นามระดบสง และ ๔. มกระแสคลนนาหลาก รอยนาหลากจะเกดไดทงสภาพในทะเล นากรอย และแมนา มความหมายเหมอนกบ surge mark

55. dendrochronology; tree-ring chronology

รกขกาลวทยา การศกษาวงเตบโตของตนไม เพอกาหนดอายของอดตใกลกบปจจบนโดยการนบจานวนวงเตบโต ด dendroclimatology ประกอบ

56. dendroclimatology รกขภมอากาศวทยา การศกษารปแบบและขนาดของวงเตบโตของตนไมเพอเปนขอมลดานการเปลยนแปลงของภมอากาศในอดต โดยปรกตปทแหงแลงตนไมเจรญเตบโตชา ขนาดของวงเตบโตจะบาง ในปทชมชนตนไมเจรญเตบโตเรวขนาดของวงเตบโตจะหนา ด dendrochronology; tree-ring chronology ประกอบ

57. density ความหนาแนน (นเวศวทยา) จานวนของสงมชวตทอาศยอยในสงแวดลอมหรอในพนทหนง ปรมาณความหนาแนนแสดงไดเปนลาดบดงน หายาก (rare) ปานกลาง (common) ความอดม (abundance)

58. density basement หนฐานตางความหนาแนน บรเวณพนผวรอยสมผสของหนทมความหนาแนน

346

แตกตางกนมากจนกระทงความผดปรกตของความถวงทระดบลกลงไปกวานนไมสามารถตรวจวดได หรอปรากฏใหเหนเปนเพยงคารบกวนเทานน

59. density log ผลบนทกความหนาแนน ผลบนทกคาการหยงธรณเพอหาความหนาแนนหรอความพรนของชนหน แสดงโดยเสนโคงของคาความเขมรงสแกมมาทกระเจง (scatter) กลบมาจากชนหน ซงบอกใหทราบคาความหนาแนนรวมของหน และความหนาแนนของของไหลทอยในรพรนของหน

60. density profile โพรไฟลความหนาแนน กราฟบนทกคาความถวงตามแนวเสนผานภมประเทศทมการเปลยนระดบของพนททเหนไดชดเจน แตไมสมพนธกบการแปรผนของความหนาแนนหรอโครงสรางทางธรณวทยา โดยการเขยนโพรไฟลความหนาแนนหลาย ๆ เสน และใหคาความหนาแนนของหนทอยระหวางระดบอางอง เชน ระดบทะเลปานกลาง กบระดบความสงของจดทวดคาซงมคาตาง ๆ กน เพอหาคาความหนาแนนทเหมาะสมทสดสาหรบใชในการแกคาบแกร คาความหนาแนนทเหมาะสมทสดคอคาททาใหรปกราฟของคาความถวงทอานไดมสหสมพนธคลายลกษณะภมประเทศนอยทสด หรอเปนเสนตรงหรอเสนโคงนอยทสด เรยกอกชอหนงวา โพรไฟลของเนตเตลตน (Nettleton profile)

61. denudation การเกลยผวแผนดน ๑. กระบวนการตาง ๆ ตามธรรมชาตททาใหเกดการลด

347

ระดบของผวแผนดน อนไดแก การผพงอยกบท การกรอน การแตกหลดของมวลเศษหน และการพดพา คานโดยทวไปมความหมายเหมอนกบการลดระดบแผนดน แตการเกลยผวแผนดนนนเนนถงกระบวนการทาลายตาง ๆ ในระยะแรกเรมของวงจรการปรบลกษณะผวแผนดน สวนการลดระดบแผนดนเปนผลของกระบวนการเหลานน ซงทาใหบรเวณนนมระดบลดตาลง ๒. การทหนดาน (bedrock) หรอหนวยชนหนทกาหนดโผลตว ไมถกปดทบหรอวางเวนจากการสะสม โดยกระบวนการกรอนไดทาใหชนทปดทบหายไป

62. deoxidation sphere; bleach spot

ดวงฟอกจาง ด bleach spot; deoxidation sphere

63. depauperate fauna สตวชาตลดชนด ๑. กลมซากดกดาบรรพทมความหลากหลายของชนดลดนอยลงมาก มความหมายเหมอนกบ impoverished fauna ๒. ด dwarf fauna

64. depocenter ศนยสะสมตะกอน บรเวณหรอสวนทมการสะสมของตะกอนหนาทสดในแอง

65. deposit ๑. สงสะสม, สงทบถม วสดชนดใด ๆ บนโลก ทงทแขงตวและไมแขงตวเปนหน ไดทบถมกนโดยกระบวนการหรอตวกลางธรรมชาต คานมกใชกบวสดทถกนาพาไปโดยนา แตทวไปจะรวมถงการทบถมโดยลม นาแขง ภเขาไฟและตวกลางอน ๆ ด

348

sediment ประกอบ

66. deposit ๒. แหลงสะสม บรเวณทมการสะสมทบถมกนของสนแรหรอวสดมคาอนจากแหลงกาเนดตาง ๆ บนโลก (ถาเปนคากรยาหมายถงเรยงชนหรอตกลงมาตามกระบวนการธรรมชาต)

67. deposit ๓. แหลงแร, แหลงสนแร บรเวณทแรมาสะสมตวมากกวาปรกต

68. deposition ๑. การสะสมตว การเรยงซอนกนหรอทบถมกนของวสด โดยเฉพาะกระบวนการสรางสรรคทเกดจากการทบถมจนเปนชนหรอเปนสาย หรอมวลรปแบบตาง ๆ ทเกดจากหนรวนตามกระบวนการจากตวการธรรมชาต เชน การตกทบถมของตะกอนแขวนลอยในนา การตกตะกอนทางเคมของแรโดยการระเหยจากของเหลว หรอการทบถมของอนทรยวตถ ด sedimentation ประกอบ

69. deposition ๒. วตถสะสม ด sedimentation ประกอบ

70. depositional -สะสม ๑. คาทใชกบกระบวนการสะสมตว เชน แองสะสมตว หรอพนผวสะสมตว ๒. คาทใชกบสงทเกดจากกระบวนการสะสมตว เชน ภมประเทศสะสมตว

71. depositional environment สภาพแวดลอมการสะสมตว บรเวณพนทรปแบบตาง ๆ ซงมการทบถมของตะกอนทสะสมตวตามกระบวนการทางกายภาพและทางเคม

72. depositional fault รอยเลอนสะสมตว ด growth fault

349

73. depositional interface รอยตอการสะสมตว รอยสมผสระหวางนาหรอตวการชนดอนกบพนผวดานใตทตะกอนสะสมตว ด depositional sequence ประกอบ

74. depositional mark รอยการสะสมตว รอยไมราบเรยบบนระนาบชนหนตะกอน เกดขนในขณะทมการสะสมตวของตะกอน ตวอยางเชน รอยกดเซาะ (scour mark) หรอรอยวตถ (tool mark) ครด

75. depositional remament magnetization (DRM)

สภาพแมเหลกตกคางในเมดตะกอน (ดอารเอม)

สภาพแมเหลกตกคางทเหลออยในเมดตะกอนทสภาพเหนยวนาแมเหลกทาใหเปนแมเหลกได ซงเปนแรงกลทาใหเมดแรเกดการเรยงตวใหมในขณะตกสะสมตวตามสภาพแมเหลกทอยโดยรอบ แตการอดแนนทาใหมมเทของแมเหลกเหลอคางเอยงเทนอยกวามมเทของสนามแมเหลกทลอมรอบอยขณะนน มความหมายเหมอนกบ detrital remanent magnetization ยนยนมตเดม 14/56

76. depositional sequence ลาดบการสะสมตวของชนหน

๑. ความตอเนองของเหตการณทางธรณวทยา กระบวนการ หรอการจดเรยงหนตามลาดบอาย เพอแสดงถงความสมพนธระหวางตาแหนงกบอายของชนหน โดยเนนประวตธรณวทยาเปนหลก ๒. หนวยลาดบชนหนทอยในอนดบกอนยค (system) ของระบบการจดลาดบชนหนตามอายกาล ปจจบนเรยกวาหนมหายค (erathem)

350

77. depositional shoreline break

แนวชายทะเลพกสะสมตว ตาแหนงในชดลาดบชนหนทซงไหลทวปดานทหนเขาหาฝงมพนผวของการสะสมตวอยในระดบนาทะเล และสวนไหลทวปดานทหนออกสทะเลจะมพนผวการสะสมตวอยตากวาระดบนาทะเล แนวชายทะเลพกสะสมตวน คอพนผวบนไหลทวปซงมระบบตะกอนธารนาพาเกลยเขาหากน ลกษณะนโดยทวไปจะเกดเปนระยะทางสน ๆ ทางดานทหนออกสทะเลของแนวชายทะเล และแนวชายทะเลพกสะสมตวนอาจเปนแนวเดยวกบแนวชายทะเล

78. depositional system ระบบการสะสมตว ชดลกษณของหนทเปนสามมต โดยจะเชอมโยงกบกระบวนการใหมทมพลง หรออางองถงกระบวนการและสภาพแวดลอมในอดต

79. depositional topography ภมประเทศการสะสมตว ภมประเทศทเกดจากการตกตะกอนโดยตวการทเคลอนท เชน สนดอนและสนดอนชายฝงทะเล ตะพก เนนเคม และเนนทราย

80. depositional zone เขตการสะสมตว พนทสะสมตวของหมะและตะกอนจานวนมากทเกดจากการถลมจากทสงลงมากองอยเบองลาง จนเหนแนวการถลมลงมาเปนทาง

81. depression แอง ด basin ความหมายท ๑ และ ๒

82. depression contour เสนชนแอง เสนชนทแสดงลกษณะภมประเทศบรเวณทเปนแองหรอพนททตากวาบรเวณโดยรอบ สวนใหญเปนบรเวณเลก ๆ อาจเปนแองบนภเขาหรอแองในทราบกได เสนชนแองนมกพบในบรเวณทเปนภมประเทศของหนปน เชน

351

บรเวณหลมยบ เสนชนนจะแสดงคาทางลกและมขดสน ๆ ลากมาตงฉากกบเสนชนนนในทศทางทแนวลาดสศนยกลางของแอง ดรปท contour; contour line

83. depth controller อปกรณควบคมความลก อปกรณทประกอบดวยปกทเคลอนไหวได ซงตดไวกบสายเครองรบคลนไหวสะเทอนทางทะเล เพอใหสายเครองรบคลนจมอยใตผวนาในระดบทตองการ มกตดเขมทศแมเหลกกบสายเครองรบคลนดวย บางครงเรยกอปกรณนวา เบรด (bird)

84. depth gather การรวมกลมรอยคลนสะทอน

การจดรวมกลมรอยคลนสะทอนของคลนไหวสะเทอนทงหมดทสะทอนกลบจากจดเดยวกนไวดวยกน มกเปนรอยคลนทไดปรบคาการเคลอนออกไวแลว

85. depth migration การยายททางความลก การยายทจดคลนสะทอนซงทาใหเกดความพอดขนระหวางการผนแปรความเรวคลนทางดานขางกบการผนแปรทางแนวตง วตถประสงคของการยายททางความลกเพอใหไดภาพของพนผวชนสะทอนถกตอง ปรกตมกแสดงผลเปนความลก บางครงกแสดงผลเปนคาเวลาการเดนทางไปกลบจากตนกาเนดคลนถงชนสะทอนและกลบสพนผว

86. depth of compensation ความลกแหงดลเสมอภาค ๑. ความลกระดบทมหนขางบนเปนหนเปราะ และขางลางเปนหนทมสภาพพลาสตกทเคลอนไหวอยางชา ๆ ทาใหสามารถปรบตวรบการเปลยนแปลงของนาหนกทกดทบได ๒. ชวงระดบความลกในมหาสมทรทซงอตราของ

352

การสงเคราะหแสงเทากบอตราของการหายใจ ท ระดบตนกวานหนปนหรอหนตะกอนคารบอเนตจะเกดการตกตะกอน และทระดบลกกวานจะไมมหนปนเกดขน

87. depth of exploration ความลกการสารวจ ความลกมากทสดในการสารวจทางธรณฟสกสททาใหเกดคาผดปรกตซงสามารถสงเกตไดเมอคาผดปรกตนมขนาดมากกวาสญญาณรบกวน

88. depth point จดคานวณความลก ตาแหนงทใชคานวณหาความลกของแนวชนคลนสะทอนทไดคดเลอกไว เพอนาไปเขยนเปนแผนทในการสารวจวดคลนไหวสะเทอน

89. depth rule กฎคานวณความลก กฎทใชหาความลกของตนกาเนดททาใหเกดสงทตรวจวดไดเชนความเขมสนามแมเหลกในลกษณะแผนทรปรางคาผดปรกตหรอโพรไฟลคาผดปรกต การคานวณความลกแบบนใชเสนกราฟหาความลกจากผวบนสดถงตวตนกาเนดตวเดยวโดด ๆ ททาใหเกดคาผดปรกต

90. depth section ภาคตดทางลก รปตดขวางของผลการสารวจวดคลนไหวสะเทอนทไดเปลยนมาตราสวนในแนวตงจากหนวยเวลาเปนหนวยความลก ด time section ประกอบ

91. depth slice ภาพตดตามความลก ภาพตดในแนวราบทแสดงคาคลนไหวสะเทอนเปนขนาดของรปคลน ณ ความลกคาใดคาหนง โดยตดผานปรมาตรคาความลกทเกดจากการนาเอาขอมลคลนไหวสะเทอนชนด ๓ มตทไดแปลงคาเปนความลกแลวหลาย ๆ ระดบมาจดเรยงขนานกนไว ขอมลคลนไหวสะเทอน

353

ดงกลาวอาจยงไมไดทาหรอไดทาการยายทแลวกได 92. depth zone โซนลก ชวงความลกภายใตผวโลกทมสภาพแวดลอมทางเคม

และฟสกสเฉพาะตวทระดบความลกตาง ๆ ซงทาใหเกดการแปรสภาพทแตกตางกน

93. deranged drainage pattern แบบรปทางนาสบสน แบบรปทางนาทไมเปนไปตามระบบ อาจมบางแหงทลาธารไหลลงไปในหนองหรอบง แบบรปทางนาชนดนมกเกดในบรเวณทปกคลมดวยสงตกจมจากธารนาแขง 19/56

94. derivative map แผนทอนพนธ แผนททางธรณฟสกสซงใชคาอนพนธใดอนพนธหนงของสนามศกย เชน สนามความถวงโลก สนามแมเหลกโลก แผนทนเนนใหเหนคาผดปรกตบรเวณทมความยาวคลนของสนามขนาดปานกลางถงสน

95. derrick หอเจาะ โครงสรางเหลกขนาดสงใหญทใชรบนาหนกมาก มกเปนโครงสรางทใชสลกยดและม ๔ ขา พนหอเจาะจะยกสงขนเพอใหตดตงระบบปองกนการพลงและอปกรณอน ๆ ถาหอเจาะมขนาดเลก เรยกวา หอเจาะเลก (mast) (ดรปท swivel)

96. desert ๑. บรเวณแหงแลง บรเวณพนทกวางใหญไพศาลทมปรมาณฝนเฉลยประมาณไมเกน ๒๕๔ มลลเมตรตอป จงไมเพยงพอทจะใหพชทว ๆ ไปมชวตอยได บรเวณแหงแลงแบงออกไดเปน ๔ ประเภท คอ ๑.๑ บรเวณแหงแลงขวโลก เปนบรเวณทมหมะปกคลมตลอดป และมอากาศหนาวจด

354

๑.๒ บรเวณแหงแลงเขตละตจดกลาง เปนบรเวณทมลกษณะคลายแองในทวป มฝนตกนอยและมอณหภมสงมากในฤดรอน เชน ในทะเลทรายโกบ ๑.๓ บรเวณแหงแลงเขตรอน เปนบรเวณทขาดฝน และในแตละวนมชวงอณหภมทแตกตางกนมาก เชน ในทะเลทรายสะฮารา ๑.๔ บรเวณแหงแลงชายฝงนาเยน เปนบรเวณชายฝงตะวนตกของทวปทมกระแสนาเยนไหลผาน เชน ในประเทศเปร

97. desert ๒. ทะเลทราย บรเวณแหงแลงปกคลมไปดวยทรายและเนนทราย

98. desert polish; wind polish หนทะเลทรายขดมน ผวหนในทะเลทรายทเรยบ และมนวาว เกดจากการขดสของทรายและฝนละอองทถกลมพดพามา บางครงใชในความหมายเหมอนกบ desert varnish 19/56

99. desert varnish หนทะเลทรายเคลอบมน ผวหนในทะเลทรายทมเคลอบบาง ๆ มนวาว สนาตาลหรอดา ประกอบดวยเหลกออกไซดปนกบแมงกานสออกไซดและซลกา เกดจากการระเหยของสารละลายแรทซมจากภายในออกมาทพนผวแลวฉาบผวกรวดทรายและหนโผลบรเวณนน ทาใหผวหนสะทอนแสงแวววาว ลกษณะมนวาวนคลายกบลกษณะทเกดจากลมขดส ด desert polish; wind polish ประกอบ 19/56

355

100. desiccation breccia หนกรวดเหลยมแผน หนกรวดเหลยมทเกดจากดนโคลนแหงแตกระแหงเปนแผน แลวกระจดกระจายออกไปปะปนกบสงตกจมอน ๆ ตอมาจงแขงตวเปนหนซงยงมองเหนลกษณะเปนแผน ๆ อยในเนอ 19/56

101. desilication* การสญเสยซลกา ๑. การสญเสยปรมาณซลกาในหนหรอแมกมา เนองจากแรซลเกตสลายตว หรอเนองจากปฏกรยาระหวางตวแมกมากบหนผนง ๒. (ปฐพวทยา) การสญเสยซลกาในดน เนองจากการซมชะของนาฝนทตกลงมาบนพนดน ดนในเขตทมฝนตกชกโดยทวไปมกจะขาดแคลนซลกา

102. detached fault รอยเลอนถงหนฐาน รอยเลอนระดบลกทมระนาบไมตดชนทเปนหนฐาน แตอาจขนานไปกบหนฐานซงเปนหนทเกดอยกอนการสะสมตวของหนดานบน ด basement-involved fault ประกอบ

103. detail log ผลบนทกคาโดยละเอยด ผลบนทกคาการหยงธรณซงมชวงของการบนทกคาในมาตราสวนมากกวาหนงตอรอยฟต โดยเฉพาะหมายถงผลบนทกคาทางไฟฟาทมชวงของการบนทกคาทางไฟฟาในมาตราสวน ๕ นวตอ ๑๐๐ ฟต มกใชในการหาคาเพอคานวณสมบตตาง ๆ ของหน

104. detailed exploration การสารวจขนละเอยด การสารวจอยางละเอยดเกยวกบการแยกแยะแหลงแรทพบแลวในเชง ๓ มต โดยการเกบตวอยางจากหนโผล การขดรองสารวจ ขดหลมเจาะ อโมงคแนวตง อโมงค

356

แนวนอน และการเกบตวอยางแบบตารางคอนขางถ (close-spacing grid sampling) เพอใหการสรางลกษณะ ขนาด รปราง โครงสราง วามสมบรณของแร และลกษณะอน ๆ ทเกยวเนองกนมความแมนยาสง รวมทงอาจตองมการทดสอบแตงแรดวย ขอมลในขนนเพยงพอทจะใชในการตดสนใจวา ควรดาเนนการศกษาความเปนไปไดในการลงทนทาเหมองหรอไม

105. detectible limit ขอบเขตตรวจหาได ความหนานอยทสดของชนหนททาใหเกดแนวชนสะทอนปรากฏใหเหนเดนชดออกมาจากสวนพนของภาพ เปนความหนาในชวง ๑ /๒ ๕ เทาของความยาวคลนไหวสะเทอนทใชในการสารวจวด ณ บรเวณนน

106. detector เครองรบ(สญญาณ) ๑. เครองมอทใชรบสญญาณหรอตรวจวดคาตาง ๆ ทเกดขนตามธรรมชาต เชน สนามแมเหลก ความโนมถวงของโลก กมมนตรงส ๒. เครองมอทมนษยทาขน เชน จโอโฟน ไฮโดรโฟน เพอใชรบสญญาณหรอตรวจวดคาตาง ๆ

107. detrital -เศษตะกอน คาทใชกบ หน แร และตะกอนทหลดจากแหลงกาเนด ซงอยภายนอกหรอภายในแองสะสมตว ด detritus ประกอบ 11,13/56

108. detrital mineral แรเศษตะกอน เมดแรทเกดจากการแตกเปนชนของหนตนกาเนด ตวอยางเชน แรหนกทพบในตะกอนหรอสายแรหรอแหลงแรทผพงอยกบท และพดพามาสะสมตามลานแร

357

หรอแหลงตะกอนนาพา 14/56

109. detrital ratio อตราสวนเศษตะกอน ด clastic ratio 12,13/56

110. detrital remanent magnetization

สภาพแมเหลกตกคางในเศษตะกอน

ด depositional remament magnetization (DRM) 14/56

111. detritus เศษตะกอน หนหรอแรทสกกรอนและถกเคลอนทไปโดยการกระทาเชงกล ไดแก การแตกเปนชนสวน และการครดถ เชน วสดเศษหนพวกทราย ทรายแปงและเคลย ทมาจากหนอายแกกวาและเคลอนทจากแหลงกาเนด 13,14/56

112. deuteric -แปรเปลยนโดยไอนารอน คาทใชกบการแปรเปลยนในหนอคน ซงเปนผลจากปฏกรยาทเกดขนระหวางแรปฐมภมกบสารละลายทมปรมาณนามากซงแยกตวออกมาจากแมกมาเดยวกนในระยะสดทายของการเยนตว เชน การเกดแอลไบต (albitization) การเกดซโอไลต (zeolitization) และการเกดคลอไรต (chloritization) 13/56

113. developed reserves ปรมาณสารองพฒนาได ปรมาณสนแรททราบขนาดทง ๓ มต และไดตรวจวดปรมาณและคณภาพแลว เปนสนแรทพรอมตอการทาเหมอง มความหมายเหมอนกบ measured reserves

114. development การพฒนา ขนตอนการเตรยมการกอนทาเหมองแร ซงจะตองสามารถจาแนกแยกแยะ คานวนหาปรมาณสนแรวาม

358

จานวนกตน มคณภาพอยางไรในแตละจดโดยรวม ตลอดจนการทดลองทาเหมองเบองตนเพอพสจนความเปนไปได ขนตอนนจดเปนขนตอนทอยระหวางการสารวจและการทาเหมอง

115. development well หลมพฒนา หลมเจาะในพนททพสจนแลววาสามารถผลตปโตรเลยม แกสจากชนถานหน หรอนาบาดาลจากชนกกเกบขนมาได เพอเตรยมสขนตอนการผลตตอไป ด exploratory well ประกอบ

116. deviation การเบยงเบน การทหลมเจาะเบยงเบนออกจากแนวดงเปนมมและทศทางใดกได หลมเจาะทเบยงเบนออกนเรยกวา หลมเอยง (directional well)

117. devitrification* การเปลยนสภาพแกวเปนผลก

กระบวนการทหนเนอแกวเปลยนสภาพเปนหนเนอผลก ผลกทเกดขนมกเปนแรควอตซและเฟลดสปาร

118. devolatilization การลดสารระเหย การทสารระเหยถกขบออกไปในกระบวนการแปรสภาพเปนถานหน ทาใหปรมาณคารบอนเพมสงขน ถานหนทมชนคณภาพสงจงมสารระเหยตา

119. Devonian Period ยคดโวเนยน ยคท ๔ ของมหายคพาลโอโซอกอยระหวางยคไซลเรยนกบยคคารบอนเฟอรส มชวงอายตงแต ๔๑๙.๒ ถง ๓๕๘.๙ ลานปมาแลว ยคนมปลาชนดตาง ๆ เจรญมาก บางทเรยกวา ยคของปลา นอกจากนเรมพบสตวสะเทนนาสะเทนบก พชมเมลด สน เฟรน และแมลงไมมปก หนทเกดในยคนเรยกวา หนยคดโวเนยน (Devonian

359

System) ด geologic time scale ประกอบ 40/55

120. dew point จดกลนตว จดทอณหภมและความดนซงทาใหของเหลวกลนตวออกจากแกส

121. dextral -วนขวา คาทใชเกยวกบการเอยงหรอการหมนวนไปในทศทางตามเขมนาฬกา ในทางบรรพชวนวทยาใชเรยกลกษณะการบดของเปลอกหอยกาบเดยวทมลกษณะบดหมนไปทางขวา การดทศทางการบดตองหนชองเปลอกเขาหาผสงเกตโดยหมนจากยอดไปยงชองเปลอก ดรปประกอบ

122. dextral fault; right-handed separation; right-lateral fault; right-lateral separation

รอยเลอนแยกตามขางขวา รอยเลอนตามแนวระดบชนดหนงทรอยฉกขาดเลอนไปทางขวามอเมอมองจากทสง

123. diabase* หนไดอะเบส หนอคนชนดหนง ประกอบดวยแรแลบราโดไรตและไพรอกซน โดยผลกแรไพรอกซนหมผลกแรแลบราโดไรตเขาไว ขนาดของผลกแรใหญกวาทพบในหนบะซอลต แตเลกกวาทพบในหนแกบโบร มสเขยวแกเกอบดา พบเกดเปนพนง คานใชเรยกกนในสหรฐอเมรกา ในองกฤษเรยกวา หนโดเลอไรต (dolerite)

124. diachronous เวลาควบ คาทใชกบหนวยหนหนงทมหลายอายในพนทตาง ๆ กน หรอมการตดขามระนาบเวลาหรอสวนชนชวภาพ

360

(biozone) เชน หมวดหนตะกอนทสมพนธกบสภาพแวดลอมการสะสมตวในพนทแคบ ดงเชนทรายทะเลทเกดขนในขณะทชายทะเลรกลาหรอถอยกลบ และมอายนอยลงไปตามทศทางททะเลเคลอนท มความหมายเหมอนกบ time-transgressive

125. diagenesis* การกอตวใหม กระบวนการทเกยวกบการเปลยนแปลงทางฟสกสและเคมในตะกอน ทาใหตะกอนนนกลายเปนหน กระบวนการนรวมถงการอด การเชอมประสาน การตกผลกใหม และบางทรวมถงการแทนท เชน การแทนทของแมกนเซยมในหนปนทาใหเกดโดโลไมตขน

126. diagnostic mineral แรบงช แรชนดหนง ๆ ทใชเปนตวบงบอกวาหนอคนนนเกดในสภาวะทมซลกาเกนอมตว เชน ควอตซ หรอไมอมตว เชน โอลวน

127. diagnostic fossil; characteristic fossil

ซากดกดาบรรพประจาหนวย

ด characteristic fossil; diagnostic fossil 19/56

128. diagonal lamination; false lamination

การวางชนบางแนวทแยง ด cross stratification 15/56

129. diagonal stratification; false stratification

การลาดบชนแนวทแยง ด cross stratification 15/56

130. diamagnetic -ไดอะแมกเนตก คาทใชกบแรหรอสารใด ๆ ซงเมออยในสนามแมเหลกแลวไมถกเหนยวนาเปนแมเหลก และมสภาพรบไวได

361

ของแมเหลกเปนลบ เชน ควอตซเฟลดสปาร โมลบดไนต 131. diamictite หนไดอะมกไทต ด mixtite

132. diamond array แถวลาดบรปขาวหลามตด รปแบบการจดวางกลมของจโอโฟนหรอกลมตนกาเนดคลนในแนวขวาง ๔๕ องศา กบแนวเสนสารวจ มรป

133. diamond spar สปารเพชร ด corundum 19/56

134. diamond stimulant; diamond substitute

เพชรเทยม อญมณปลอมทไมใชเพชรธรรมชาตหรอเพชรสงเคราะห มสวนประกอบทางเคมแตกตางจากเพชร แตมสมบตบางประการ เชน ความวาว ประกายวาว การกระจายแสง ความแขง และเจยระไนเหลยมแบบเพชร เพชรเทยมอาจเปนวสดสงเคราะห เชน ควบกเซอรโคเนย มอยสซอไนตสงเคราะห จจจ (Gadolinium gallium garnet, GGG) สปเนลสงเคราะห แยก (Yttrium aluminum garnet, Yag) หรอวสดธรรมชาต ซงมกใชอญมณไรสธรรมชาตทาเปนเพชรเทยม เชน เพทาย สปเนล คอรนดม โทแพซ ควอตซ

135. diaphaneity สภาพใหแสงผาน คณภาพการใหแสงผานมากหรอนอยของแรหนง ๆ เชน โปรงใส โปรงแสง คานมาจากภาษากรก หมายถง โปรงใส 19/56

362

136. diapir associated trap ลกษณะกกเกบโดยโดมรปเหด

ลกษณะกกเกบปโตรเลยมทเกดรวมกบโครงสรางโดมรปเหด ซงเกดจากการแทรกดนของชนหนทมความหนาแนนตา เชน เกลอหน

137. diapir; piercement dome โดมรปเหด ชนหนโคงรปประทนทเกดจากการแทรกดนตวขนมาของชนหนเบองลางทเคลอนไหวไดจนมลกษณะคลายรปเหด เชน ชนเกลอ มความหมายเหมอนกบ diapiric fold; piercing fold 3/56 ตรวจแลว

138. diapiric fold; piercing fold รอยคดโคงแทรกดน ด diapir; piercement dome 3/56 ตรวจแลว

139. diastem* ชนวางตะกอน ชวงเวลาสน ๆ ทวางเวนจากการสะสมตวของตะกอน

140. diastrophism; tectonism* การแปรสณฐานเปลอกโลก กระบวนการเคลอนไหวของเปลอกโลกซงทาใหเกดลกษณะตาง ๆ เปนตนวา ทวปและแองมหาสมทร ทราบสงและภเขา ชนหนทคดโคงหรอเอยงเท ทงน เปนเพราะโลกมเปลอกนอกแขง แตเนอภายในหยนและอยภายใตสภาพความกดดนสง ความรอนจด ในบางยคบางสมยแรงกดดนภายในจะทาใหลกษณะพนผวเปลอกโลกเปลยนแปลงอยางฉบพลน หรออยางเชองชาแตตอเนองเปนระยะนาน คดตามชวงเวลาทางธรณซงนบเวลาเปนแสน ๆ ลาน ๆ ป ดงนน คานจงไมใชกบแผนดนไหวหรอภเขาไฟระเบดทเกดในเวลารวดเรวและชวงเวลาสน ๆ

141. diatom ooze; เลนไดอะตอม เลนทเกดจากซากตะกอนของไดอะตอมทตกจมสะสม

363

diatomaceous ooze กนอยทพนทองทะเลและมหาสมทร ด diatom ประกอบ

142. diatom* ไดอะตอม พชเซลลเดยวขนาดเลกมาก มผนงเปนฝาซลกาประกบกน บางชนดวายนาได บางชนดอาศยกระแสนาพดพาไป มขนาดตงแต ๒–๒,๐๐๐ ไมครอน ขนาดใหญมนอย พบในแหลงนาทวโลกทงในนาจดและนาเคม เมอไดอะตอมตายลงเปลอกทเปนซลกาจะตกเปนตะกอนสะสมกนเปนจานวนมาก จนเกดเปนแหลงไดอะตอม

143. diatomaceous earth; infusorial earth; Kieselguhr; siliceous earth*

ดนเบา ดนทเกดจากซากไดอะตอมในแหลงไดอะตอม เปนดนซย เบา เนอพรน มลกษณะคลายชอลก มปฏกรยาทางเคมเชองชา เปนตวนาความรอนทเลวจงมประโยชนเปนสวนผสมในการทากระดาษสาเพอใหเนอกระดาษแนนเนยน เปนฉนวน และเปนสารทใชในการกรองไดด เชน กรองนาตาลและสารกรองอน ๆ ดนชนดนใชขดภาชนะโลหะไดดเพราะมซลกาขนาดละเอยดยบอยในเนอ มความหมายเหมอนกบ diatomite ด diatom ประกอบ

144. diatomaceous ooze; diatom ooze

เลนไดอะตอม ด diatom ooze; diatomaceous ooze ประกอบ

145. diatomite* ดนเบา, ไดอะทอไมต ด diatomaceous earth; infusorial earth; Kieselguhr; siliceous earth

146. diatreme กรวยหนกรวดเหลยม ลาหนกรวดเหลยมรปกรวยซงอาจอยลกจากผวดนประมาณ ๒,๕๐๐ เมตร คาดวากรวยหนกรวดเหลยมเกดจากการแตกเปนเศษหนเนองจากแรงดนนาในภเขา

364

ไฟ และการถลมลงมาของหนตามขอบผนง กรวยหนกรวดเหลยมนอาจเชอมตอเปนพนงหนในระดบทอยลกลงไป

147. dichroism การเปลยนสค สมบตทางแสงอยางหนงของแรผลกแกนแสงเดยว (uniaxial crystal) ซงสามารถดดกลนคลนแสงทผานผลกในตางทศทางกน แลวให ๒ สตางกน เชน แรทวรมาลน (tourmaline) จะมสเหลองออนในทศทางทแกนแสงของแรขนานกบโพลาไรเซอร และมสเทาเขยวหรอเทาเขมในทศทางทแกนแสงตงฉากกบโพลาไรเซอร ด pleochroism ประกอบ

148. dichroscope เครองตรวจการเปลยนสค เครองมอชนดหนงใชในการตรวจดการเปลยนส (pleochroism) ของแร โดยเฉพาะอยางยงในแรรตนชาต

149. diductor; diductor muscle; divaricator

กลามเนอเปดฝา กลามเนอของสตวจาพวกแบรคโอพอดซงมการเปดฝาทงสองแบบประตบานพบ ทาหนาทใชดงใหฝาเลก (brachial valve) ใหเปดอาออก กลามเนอชนดนม ๒ ค ปลายขางหนงของทงคตดอยทกงกลางดานในสดของฝาเลกชดรมทฝาทงสองยดตดกน ปลายของทงคอกขางหนงอยทฝาใหญ (pedicle valve) ตรงกลาง คอนไปทางทฝายดประกบกนเลกนอย เมอกลามเนอหดตวจะดงใหสวนในสดของฝาเลกกดลง ทาใหปลายดานตรงขามกระดกขนแบบไมกระดก แบรคโอพอดจงเปดฝาได

150. diesel; diesel fuel นามนดเซล ปโตรเลยมทกลนแลวมจดเดอด ๒๓๐-๓๐๐ องศาเซล

365

เซยล นามนดเซลประกอบดวยไฮโดรคารบอนทมอะตอมของคารบอน ๑๓-๒๐ อะตอม

151. differential entrapment การเลอกกกเกบ การควบคมการเคลอนทและการสะสมของปโตรเลยมโดยการเลอกทจะกกเกบในหนกกเกบทตดตอถงกนได เชน ในลกษณะกกเกบหนงทมนามนกสามารถกกเกบแกสได แตลกษณะกกเกบทมแกสไมสามารถกกเกบนามนได เพราะแกสถกกกเกบในสวนลางของชนหนทเอยงเท นามนจงเคลอนยายไปกกเกบในสวนบน

152. differential thermal analysis (DTA)

การวเคราะหความรอนเชงอนพนธ

การวเคราะหหาชนดของวสดโดยเฉพาะแรดน โดยวดความแตกตางของความรอนเมอเทยบกบสารมาตรฐานหรอสารอางอง (reference material) ตวอยางทตองการวเคราะหเมอไดรบความรอนจะทาใหสมบตทางเคมและทางกายภาพเปลยนแปลง ในขณะทสารมาตรฐานไดรบความรอนเชนเดยวกนแตไมเปลยนแปลง ความแตกตางของอณหภมระหวางตวอยางทตองการวเคราะหกบสารมาตรฐานเกดขนจากปฏกรยาดดกลนความรอนหรอคายความรอนของตวอยางเมอเปรยบเทยบกบสารมาตรฐานทอณหภมตาง ๆ กน โดยใชเสนกราฟแสดงความแตกตาง ซงแรแตละชนดจะใหปฏกรยาการดดกลนหรอคายความรอนตางกน จงใชสมบตขอนในการจาแนกชนดแร

153. differential weathering การผพงตางอตรา การผพงของหนทเกดขนอยางไมสมาเสมอ มอตราการผพงตางกนเปนผลเนองจากโครงสรางและเนอหนม

366

สวนประกอบทหลากหลาย และแตละสวนประกอบมความคงทนตอการผพงไดตางกน หรอเปนผลเนองจากระดบความรนแรงของการทาลายไมเทากน การผพงในอตราทตางกนนทาใหผวหนาของหนหรอชนหนมลกษณะไมราบเรยบ สวนททนตอการพผงไดมากกวาจะยงคงเหลอคางอย

154. diffraction การเลยวเบน ๑. การกาเนดและการสงผานพลงงานคลนไหวสะเทอนออกไปทกทศทางตามหลกการของฮอยเกนส ๒. ลกษณะทเหนไดในขอมลคลนไหวสะเทอนทเกดจากการเลยวเบนของพลงงานคลน การเลยวเบนเกดขนบรเวณปลายตดของชนสะทอน และมลกษณะเฉพาะปรากฏใหเหนในผลบนทกคลนไหวสะเทอนและภาพตดแนวตงคลนไหวสะเทอน มลกษณะการเรยงตวเปนแนวโคงทเดนชด

155. dike; dyke พนง ๑. พนงหนอคนทขวางตวอยตามชนหนหรอหนเดมอน ๆ ของเปลอกโลก ซงเกดจากหนเหลวหรอแมกมาทถกบบอดอยภายในและทะลกออกมาตามรอยราวของผวโลก แลวแขงตวประจอยในรอยราวนนพนงหนนมกมมมสงชน ในขณะทหนเหลวแลบขนมานน ถาผานระหวางชนของหนชนแตละชนดทมรอยชนเปนจดออน หนเหลวจะผานเขาไปประจอยระหวางชนหน และเมอแขงตวแลวจะกลายเปนพนงหนอคนทแทรกในชนหน

367

จงเรยกวา พนงแทรกชน (sill) (ดรปท igneous rock) ๒. คนดนและทรายทเสรมใหสงขนจากผวดนเดม เพอกนไมใหนาจากแมนาหรอจากทะเล มหาสมทรไหลผานเขามาได เชน การสรางคนดนกนนาทะเลในประเทศเนเธอรแลนดเพอใหทองทะเลแหง ใชทาการเลยงสตวและเพาะปลกได อนง ในกรณทเกดนาทวมอยางฉบพลน อาจจะสรางคนดนกนนามใหนาทาความเสยหายแกทรพยสนบานเรอนประชากรแถบฝงนาได โดยเอาทรายหรอดนทรายใสกระสอบไปวางเรยงซอนสลบกน ชวยลดอทกภยลงไดมาก

156. dilatation; dilation* การขยายขนาด การทมวลสารขยายตวใหญขนโดยไมเปลยนรปราง เชน รอยแยกของหนทองททขยายตวกวางขนเนองจากแมกมาแทรกเขาไป หรอการขยายตวของนาในชองวางขณะแขงตว

157. dilatational wave; dilatation wave

คลนอดขยาย คลนภายในตวกลางชนดหนงทเกดจากคลนเดนทางผานตวกลางโดยสงแรงเคนไปกระทาในแนวตงฉากกบดานของอนภาคสเหลยมลกบาศกของตวกลาง โดยทอนภาคของตวกลางเคลอนไหวในลกษณะแกวงตวไปมาอยในแนวนอนทศทางเดยวกบแนวการเคลอนทของพลงงานคลน จนทาใหปรมาตรของตวกลางเปลยนแปลงไปโดยไมมการหมนหรอเปลยนรปราง เมอพลงงานหรอคลนผานไป ความยดหยนของตวกลางจะทาใหปรมาตรของตวกลางกลบส

368

สภาพเดม 158. dilation vein สายแรขยายขนาด แหลงแรทเกดเปนสายอยในชองวางของหนทองท โดย

แทรกเขาไปขยายรอยแยกในหน ซงตางจากสายแรทเกดจากการแทนทหนผนง

159. dim spot จดคลนจาง บรเวณทคลนสะทอนในภาพตดขวางคลนไหวสะเทอนมแอมพลจดลดลงจนแตกตางจากบรเวณขางเคยงอยางเหนไดชด เนองจากคาความเรวคลนปฐมภมในชนหนบรเวณนนมคาตากวาชนหนทลอมรอบอย เชน แหลงแกสทเกดในหนปนจะมคาความเรวคลนไหวสะเทอนตากวาหนดนดานทลอมรอบหนปนนน ทาใหคลนสะทอนจากบรเวณหนปนมแอมพลจดลดลงตากวาแอมพลจดของคลนสะทอนทไดจากชนหนดนดานซงเปนชนปดกนปโตรเลยม จดคลนจางจงเปนปรากฏการณธรรมชาตทใชบงบอกบรเวณทเปนแหลงกกเกบแกสธรรมชาตไดแบบหนง

160. dimension stone หนมต หนทไดจากการทาเหมองหนโดยการเลอยตดใหเปนบลอกหรอแผน รปทรง ๓ มตตามทตองการ ใชในการกอสราง ตกแตงอาคาร เชน ใชปพน บผนง ทาโตะ เกาอ เสา และเครองตกแตง

161. diminutive fauna; dwarfed fauna; dwarf fauna; stunted fauna

สตวชาตแคระแกรน ด dwarf fauna; diminutive fauna; dwarfed fauna; stunted faun

369

162. dimorph สองรป รปแบบ ๑ ใน ๒ รปของสารผลกหรอสงมชวตทแสดงภาวะสองรป ด dimorphism ประกอบ

163. dimorphism ภาวะทวสณฐาน ๑. [ผลกศาสตร] การทแรมองคประกอบทางเคมเดยวกน ตกผลกไดเปน ๒ รปแบบ เชน ไพไรตกบมารคาไซต เพชรกบแกรไฟต แคลไซตกบอะราโกไนต ๒. ลกษณะของสงมชวตชนดเดยวกนทมรปตางกน ๒ แบบ เชน ตวผกบตวเมย ระยะอาศยเพศ (microspheric stage) กบระยะไมอาศยเพศ (megalospheric stage) ด microspheric และ megalospheric ประกอบ

164. dinoflagellate ไดโนแฟลเจลเลต สงมชวตเซลลเดยว (unicellular) ทมขนาดเลกมากจนตองดดวยกลองจลทรรศนกาลงขยายสง ยงไมสามารถยนยนไดวาเปนพชหรอสตว เนองจากมการสงเคราะหแสงไดแบบพชแตมการกลนอาหารไดแบบสตว อาศยอยไดทงในนาจดและนาเคม มวงจรชวต ๓ รปแบบ คอ แบบทหนง เปนระยะไมอาศยเพศ (vegetative stage) หรอ ระยะเคลอนตวได (motile stage) มลกษณะเปนเซลลเดยว วายนาได มการขยายพนธโดยการแบงแยกตว (fission) แบบทสอง เปนชวงสน ๆ ทมการสบพนธแบบอาศยเพศ แบบทสาม เปนระยะพกหรอเขาเกราะ (resting

370

cyst) ระยะนภายในเซลลจะสรางผนงเซลลโลส ซงเปนผนงททนทานตอการกรอนมาก เซลลเกราะพบเปนซากดกดาบรรพตงแตยคไทรแอสซกตอนตนจนถงปจจบน ซากไดโนแฟลเจลเลตมความสาคญตอการหาอายและการเทยบสมพนธชนหนยคจแรสซก ครเทเชยส และเทอรเชยร เซลลของไดโนแฟลเจลเลตในระยะเคลอนตวไดนนมเนอนมหยน เนอรอบนอกมลกษณะแนนกวารอบใน เปนทอยของโครมาโทฟอร (chromatophore) ซงมสเหลองหรอสนาตาล เปนทสะสมอาหารซงเปนแปงและไขมน เนอในเปนทอยของนวเคลยสและแวควโอล (vacuole) แวควโอลขนาดใหญทาหนาทเปนอวยวะขบถาย ผวนอกของเซลลเรยบ ยกเวนมรองพาดขวางและมรองอกรองหนงตงฉากโดยเรมจากประมาณกลางลาตวไปทางดานลาง ตรงบรเวณทรองทงสองตดกนมชองเปดจานวน ๒ ชอง มแฟลเจลลา (flagella) ยนออกมาจากภายใน แฟลเจลลาจากชองบนยนยาวไปตามรองขวาง สวนแฟลเจลลาจากชองลางยนยาวไปตามรองดานลาง แฟลเจลลาทาหนาทตนาในการวายนา แฟลเจลลาตามขวางตนาทาใหหมนตวและเคลอนไปขางหนา สวนแฟลเจลลาตามยาวตนาเพอใหตวพงไปขางหนา เมอทงสองทางานประสานกน ไดโนแฟลเจลเลตจงเคลอนทไดแบบควงสวาน ไดโนแฟลเจลเลตจะมการแพรพนธมากมายในฤดใบไมผลและฤดรอน หลงจากชวงการขยายพนธ

371

สงสดของไดอะตอมลดลงและเมอมอาหารอดมสมบรณ การแพรพนธอยางมากมายนนบไดถง ๑๐๐ ลานตวในนา ๑ ลตร ทาใหนาทะเลกลายเปนสแดงของสโครมาโทฟอร ยงถามไขมนอยมากจะมสแดงจดขน กระแสนาทะเลสแดงจะมสารพษเกดจากไดโนแฟลเจลเลตขบออกมาเปนจานวนมากปะปนอย ซงเปนอนตรายตอสงมชวตชนดอน ๆ ปรากฏการณนเรยกวา ชวงนาแดง (red tide) 16/56

165. dinosaur ไดโนเสาร สตวเลอยคลานในชนยอยอารโคซอเรย (Archosauria) แตกตางจากสตวเลอยคลานชนดอนตรงรปลกษณะของกระดกเชงกราน ไดโนเสารเปนสตวบก มหลายขนาด ตงแตตวเลกเทาไกไปจนถงขนาดยกษ มทงกนพชและกนเนอ มทงเดนสองเทาและสเทา มชวงอายตงแตยคไทรแอสซกจนถงยคครเทเชยส

166. diorite หนไดออไรต ๑. หนอคนแทรกซอนเนอหยาบชนดหนง ประกอบดวยแรหลกคอ ฮอรนเบลนดและแพลจโอเคลสเฟลดสปาร ซงมมากกวา ๒ ใน ๓ สวนของเฟลดสปารทงหมด และในแพลจโอเคลสเฟลดสปารนนมสดสวนของอะนอรไทตอยตงแตรอยละ ๓๐ ถง ๕๐ อาจมแรรอง เชน ไพรอกซน ไบโอไทต ควอตซ อยบาง ๒. กลมหนอคนแทรกซอนเนอหยาบ มสวนประกอบอยระหวางหนแกรนตกบหนแกบโบร ม

372

แพลจโอเคลสเฟลดสปารชนดโอลโกเคลส หรอแอนดซน และแรสเขมชนดฮอรนเบลนด ไบโอไทต และไพรอกซนเปนแรหลก มควอตซอยไมเกนรอยละ ๕

167. dip fault* รอยเลอนแนวมมเท รอยเลอนทมแนวระดบของระนาบรอยเลอนขนานกบแนวมมเทของชนหนทเลอนไป

168. dip meter log ผลบนทกมาตรเอยงเท ผลบนทกคาการหยงธรณในหลมเจาะทวดคามมเอยงเทและทศทางของชนหนซงตองเปรยบเทยบกบมมเอยงและทศทางของหลมเจาะดวย

169. dip moveout การเคลอนออกเอยงเท ความแตกตางของเวลาอนเนองจากการทคลนเสยงเดนทางจากตนกาเนดคลนทผวดนลงไปตกกระทบชนสะทอนทวางตวเอยงทามมกบแนวระดบ แลวสะทอนกลบมายงตวรบคลนทผวดนซงวางอยหางจากตนกาเนดคลนดวยระยะทางไมเทากน ความแตกตางของเวลานเกดขนจากการเอยงเทของชนสะทอนแตเพยงอยางเดยว ไมไดรวมการเคลอนออกปรกตไวดวย ด normal moveout (NMO) และ moveout; moveout time ประกอบ

170. dip slope ความลาดตามแนวเท ลาดเขาทเอยงตามแนวเทโดยขนานกบแนวเทของชนหนทรองรบอยขางใต โดยทวไปแลวลาดผวพนดนทมลกษณะขนานกบแนวเทของชนหนอยางชดเจนนนหาไดยาก ลกษณะนจะพบไดตามเขาเควสตา (cuesta) ทางดานลาดสวนมาก สวนลาดเขาทเอยงเทไปในทศทางเดยวกบแนวเทแตไมขนานกบแนวเท เรยกวา ความลาด

373

หลงผา (back slope) 17,18/56

171. dip stream; consequent stream

ธารนาตามแนวเท ด consequent stream; dip stream

172. dip* มมเท (ธรณวทยาโครงสราง) มมทเกดจากระนาบของโครงสรางทางธรณวทยาตดกบระนาบแนวนอน ทศทางของแนวเทจะตงฉากกบแนวระดบ มความหมายเหมอนกบ true dip

173. dipole-dipole array แถวลาดบสองขวค รปแบบการจดวางขวไฟฟาในการสารวจความตานทานไฟฟาจาเพาะและอนดวซโพลาไรเซชน โดยวางขวศกยไฟฟาอยทางดานขางของขวกระแสไฟฟา ระยะหางระหวางขวกระแสไฟฟาเทากบระยะหางระหวางขวศกยไฟฟา และระยะหางระหวางขวไฟฟานอยกวาระยะหางระหวางจดกงกลางขวไฟฟามาก มการจดวางไดหลายรปแบบ

174. dip–separation fault* รอยเลอนแยกตามมมเท รอยเลอนทการเลอนของชนหนหรอชนทหมายตามแนวมมเทของระนาบรอยเลอน ปรากฏเสมอนเลอนตวตามแนวนน

175. dip–slip fault* รอยเลอนตามแนวมมเท รอยเลอนทมทศทางของการเคลอนตวตามหรอขนานกบแนวมมเทของระนาบรอยเลอนนน อาจเปนรอยเลอนปรกต (normal fault) หรอรอยเลอนยอน (reverse fault) กได

176. direct offset well หลมเหลอมตรง หลมเจาะทอยในตาแหนงซงมระยะหางไมเกนรศมการ

374

ระบายปโตรเลยมของหลมอน คานบางครงเรยกสน ๆ วา direct offset 19/56

177. direct runoff นาไหลบาตรง นาไหลบาทไหลลงสธารนาทนทภายหลงฝนตก หรอหมะละลาย ซงครอบคลม นาไหลบาผวดน (surface runoff) ด base runoff และ discharge ประกอบ มความหมายเหมอนกบ direct surface runoff; immediate runoff; stormflow; storm runoff; storm water

178. directional drilling การเจาะเอยง การเจาะหลมในแนวดงกอน แลวจงบงคบควบคมใหเบยงออกจากแนวดงเปนมมและทศทางทตองการ การเจาะแบบนมกเจาะจากตาแหนงเดยวกนหลาย ๆ หลม เพอใหหลมเปาหมายกวางขน

179. directional log ผลบนทกเชงทศทาง ผลบนทกคาการหยงธรณในหลมเจาะทแสดงคามมเอยงและทศทางของหลมเจาะ ซงมกแสดงคาพรอมกบผลบนทกมาตรเอยงเท

180. dirt band ชนเศษหนในนาแขง ชนของเศษหนดนทรายทแทรกอยในธารนาแขง เกดจากการสะสมตวของเศษหนดนทรายทธารนาแขงพามาทบถมแตละป ๆ อาจเหนเปนแถบหรอชนโผลขนมาทผวของธารนาแขงกได

375

181. disappearing stream ธารมดดน ธารนาทมดหายไปใตดนทางหลมยบ โดยไหลผานชนหนปนหรอหนทนาซมได แลวออกจากพนดนเกดเปนธารนาขนใหม

182. discharge of stream อตรานาไหลในธารนา ปรมาณของนาทไหลในธารนา ซงคดเปนจานวนลกบาศกเมตรตอวนาท

183. disconformity รอยชนไมตอเนองคงระดบ รอยชนไมตอเนองทมระนาบชนหนทอยเหนอและใตรอยตอมแนวขนานกน ซงแสดงถงการขาดชวงในลาดบชนของหนชน โดยทวไปชวงทขาดตอนไปนนเกดเนองจากการกรอนหรอบางครงไมมการทบถม ปรกตจะสงเกตเหนไดจากรอยขรขระของผวของการกรอน ซงมมากพอทจะทาใหเหนเปนลกษณะสง ๆ ตา ๆ เชน รอยชนไมตอเนองทหนชดเกายงคงอยในแนวนอนในชวงทมการกรอน หรอชวงทเปลอกโลกมการยกตวและจมตวลงโดยไมเกดการเอยงเทหรอเลอนเหลอม ยนยนมตเดม 43/55

184. discontinuity แนวไมตอเนอง ๑. พนผวซงความเรวคลนไหวสะเทอนเปลยนแปลงไปอยางฉบพลน เปนแนวเขตระหวางชนคลนไหวสะเทอนของโลก ๒.พนผวทแบงกลมหนท ไมเกยวของกนออกจากกน เชน รอยเลอน รอยชนไมตอเนอง (unconformity) ๓. แนวการสะสมตะกอนทหยดชะงกลงไมวาดวยสาเหตใดหรอเวลานานเทาใดโดยปรกตแสดงถงการหยดสะสม

376

ตะกอนควบคกบการกรอน หรอหมายถงรอยชนไมตอเนอง 9/56

185. discordance* ๑. การแทรกซอนไมรวมแนว

ด discordant intrusion

186. discordance* ๒. รอยชนไมตอเนองเชงมม

ด angular unconformity

187. discordant drainage* ทางนาไมรวมแนว ทางนาทมทศทางการไหลไมสมพนธและไมเปนไปตามแนวโครงสรางทางธรณวทยาทปรากฏในปจจบน

188. discordant intrusion การแทรกซอนไมรวมแนว การแทรกซอนของหนอคนทตดผานชนหนเดมในบรเวณนน ในลกษณะขวางแนวทวไป เชน พนง ด accordant intrusion และ concordant intrusion ประกอบ มความหมายเหมอนกบ discordance ๑

189. discovered resources ปรมาณทรพยากรพบแลว ปรมาณทรพยากรแรกเรมทประเมนได ณ เวลาใดเวลาหนงวามอยในแหลงทไดมการสารวจพบแลว ทงทผลตขนมาไดและทผลตไมไดดวยเทคโนโลยและสภาพเศรษฐกจทคาดการณได ณ เวลานน

190. discovery well หลมแรกพบ หลมเจาะหลมแรกทพบปโตรเลยมในบรเวณหรอในระดบความลกทยงไมเคยมการผลตมากอน

191. disequilibrium assemblage

กลมแรไมสมดล กลมแรทอยรวมกนไดในสภาวะทไมสมดลทางเทอรโมไดนามกส ด thermodynamics ประกอบ

377

192. disintegration การแตกสลาย ๑. การผพงเชงกลแบบหนงซงจดเปนการผพงอยกบท ๒.การสลายตวของพชออกเปนสวนประกอบตาง ๆ เชน คารบอนไดออกไซด นา ๓. การสลายตวของสารกมมนตรงสโดยการปลอยไอออนกมมนตรงสออกมา

193. disintegration of rock* การแตกสลายของหน การทหนทมมาแตเดมถกพลงงานธรรมชาตทาใหแตกกรอนยอยออกเปนสวนเลกสวนนอย และมขนาดเลกลง ๆ ตามกาลเวลา

194. dislocation; displacement* การเคลอน การเคลอนทของหนททาใหเกดรอยเลอน และสามารถวดระยะทางของการเลอนสมพทธได

195. dismicrite ดสมไครต โคลนคารบอเนตหรอมไครตทประกอบดวยสปาไรตทมลกษณะเปนเสนหรอรปตาซงเกดจากการตกผลกในรชอนไช การเลอนไถล การหดตว รอยแตก หรอการเกดการรบกวนบนพนผวทองทะเล

196. dispersion การกระจาย ๑. รปแบบการแพรของสงมชวตชนด (species) ใดชนดหนงในภมภาคตาง ๆ ของโลก หรอการแพรของสารใด ๆ ตามบรเวณตาง ๆ ๒. การบดเบยวของแนวคลนไหวสะเทอนเนองจากความเรวของคลนโดยเฉพาะคลนพนผวทมความเรวเปลยนไปตามความถ ๓. การกระจายแสงหรอคาการกระจายแสงทเปน

378

ผลอนเกดจากแสงหกเหและแสงหกเหสองแนวเปลยนแปลงหรอเปลยนสภาพไปตามความยาวคลนของแสง หากการกระจายของแสงหกเหสองแนวสงมาก จะไดคาสแทรกสอดสงผดปรกต แสงหกเหสามารถแสดงออกไดในรปของดรรชนหกเหซงใหลกษณะแบบเดยวกน ในสเปกตรม ดรรชนหกเหของแสงสมวงจะมากกวาของแสงสแดง ผลตางระหวางดรรชนหกเหทงสองคอ คาการกระจายแสง แรตาง ๆ จะมการกระจายแสงตางกน แรทมการกระจายแสงตา เชน ฟลออไรต แรทมการกระจายแสงสง เชน เพชร ในวทยาแรทางแสง มกบนทกเปนคาการกระจายแสงของแกนแสง ซงสามารถหาลกษณะของการกระจายแสงไดจากการดรปแทรกสอดของแรแกนแสงค ด isogyre ประกอบ

197. disphenoid ไดสฟนอยด รปแบบผลกปดทประกอบดวยสฟนอยด ๒ รป ซงหนาผลกของสฟนอยดรปบนจะสลบกนกบสฟนอยดรปลาง เกดในผลกระบบสองแกนเทา (tetragonal) หรอระบบสามแกนตาง (orthorhombic) มความหมายเหมอนกบ bisphenoid ด sphenoid ประกอบ

198. displacement pressure ความดนไลท ความดนตาสดทผลกดนใหของไหลไมกระจายตว เชน

379

นามน แกส ไหลเขาไปอยในหนเนอพรนทอมตวดวยของเหลวกระจายตว เชน นา ทาใหของเหลวกระจายตวไหลแยกออกไป

199. dissected plateau ทราบสงซอยแบง บรเวณภมประเทศทมภเขายอดราบหรอยอดตดหลาย ๆ ลก ซงหากมองแตไกลแลว มความรสกวาแตเดมระนาบของยอดเขานาจะเปนผนเดยวตดตอเนองกนไป แตในปจจบนขาดตอนเปนหวง ๆ โดยมหบเขาคนขวางอย ทงน เนองจากการกระทาของธารนาเปนสวนใหญ

200. disseminated -ทฝงประ คาทใชเรยกแหลงแรโดยเฉพาะแรโลหะ ซงแรทเกดขนแพรกระจายในหนและมปรมาณมากพอทจะเปนสนแรได โดยไมคานงถงสภาพการเกด

201. disseminated ore สนแรฝงประ มวลหนทมเมดแรโลหะละเอยดกระจายตวในปรมาณมากพอทจะทาใหเกดเปนแหลงสนแร

202. dissepiment คานเชอม ทอนหรอแทงหรอลา (bar) ทเชอมแกนของกลม (colony) สตวจาพวกไบรโอซวและ แกรบโทไลตใหตดตอกนเปนแบบลกไมถกหรอแบบตาขาย กลมสตวทง ๒ ชนดนเชอมตอกนเปนโครงรางกางแผแบบพดหรอแบบระฆง ประกอบดวยสวนแกนทเปนลายาวของแตละกลมวางตวเกอบขนานกน มคานสน ๆ เชอมตอใหแกนเหลานนยดตดกนไดเปนชวง ๆ คลายบนได คานเชอมในไบรโอซวและแกรบโทไลตมลกษณะตรง แตในสตวพวกปะการงคานเชอมจะเปนกระเปาะ เกดขนทผวดานในของเปลอกปะการง โดยจะ

380

หนสวนนนหรอสวนทเปนกระเปาะเขาหาศนยกลาง ในกรณทกลมของปะการงไมมเปลอกหม คานเชอมเหลานจะเปนขอบเขตของตวปะการงแตละตว 19/56

203. dissolution การละลาย ด solution ๑

204. dissolved gas drive แรงขบแกสละลาย แรงผลกดนทเกดจากการขยายตวของแกสในแหลงกกเกบปโตรเลยมซงสมพนธกบความดนทปลดปลอยออกมาโดยแกสทละลายอยในปโตรเลยม ด bubble point ประกอบ

205. dissolved load; dissolved solids; solution load

วตถสารละลายพดพา ด solution load; dissolved load; dissolved solids

206. distal -สวนปลาย ๑. คาทใชกบแหลงสนแรทสะสมตวหางไกลจากภเขาไฟตนกาเนดนบ ๑๐ กโลเมตร ๒. คาทใชกบแหลงสะสมตะกอนทเกดไกลจากแหลงกาเนด ทาใหตะกอนในแหลงสะสมมขนาดละเอยด ๓. สวนของสงมชวตซงจดเปนสวนทอยหางจากจดเรมตนหรอศนยกลางการเจรญเตบโตของโครงรางสงมชวตนน ๆ มากทสด ด proximal ประกอบ

207. distillate; condensate; แกสธรรมชาตเหลว ด condensate; distillate; natural gasoline

381

natural gasoline 208. distillation การกลายเปนถาน (ฟอสซล) กระบวนการเกดเปนซากดกดาบรรพแบบหนง

ททาใหโมเลกลของสารอนทรยซงประกอบขนเปนเนอเยอของสตวและพชสลายตวออกไปในรปของความชน (ไอนา) หรอแกส เชน ไนโตรเจน ออกซเจน ไฮโดรเจน จนเหลอเพยงกากคารบอนเปนแผนบาง ๆ เชน ซากใบไม ซากแกรบโทไลต ในหนดนดาน ด carbonization ประกอบ

209. distributary ลานาแตกสาขา ลานาสาขาทไหลแยกออกจากแมนาหรอลาธารสายใหญ โดยเฉพาะอยางยงทเกดในบรเวณดนดอนสามเหลยมปากแมนา หรอรองนาตาง ๆ ทไหลผานเนนตะกอนนาพารปพด

210. diterpenoids ไดเทอพนอยส สารประกอบคารบอน ๒๐ ซงพบมากในพชชนสง สวนมากมโครงสรางทางเคมเปนวง ๒ วง และวง ๓ วง ถาพบสารประกอบนในนามน แสดงวานามนเกดจากสารอนทรยทมพชชนสงประกอบอยมาก

211. diurnal variation; daily variation

การแปรผนประจาวน ด daily variation; diurnal variation

212. divaricator; diductor; diductor muscle

กลามเนอเปดฝา ด diductor; diductor muscle; divaricator

213. divergent fault; transtensional fault

รอยเลอนดงออก รอยเลอนตามแนวระดบชนดหนง ซงการเปลยนลกษณะจากการเลอนโดยมองคประกอบของการดงออกทขวางกบแนวรอยเลอน ทาใหเกดเปนแองตะกอนขน

382

ด convergent fault; transpressional fault

รอยเลอนดงออก

214. divergent plate boundary แนวแผนธรณแยกตว แนวเขตระหวางแผนธรณ (plate) ทกาลงแยกตวออกจากกน แนวเขตนกาหนดจากเทอกเขากลางสมทร ณ ทซงพนสมทรเกดการแผขยาย ด mid-oceanic ridge; oceanic ridge ประกอบ 35/55

215. diverse reef พดหนหลากหลาย พดหนทมปะการงหลากหลายชนดเกดอยดวยกน 6/56 ตรวจแลว

216. diversion การผนนา ๑. การเปลยนทางนาตามธรรมชาตเกดจากลานาตนเขน ๒. การผนนาจากลานาเดม โดยการสบหรอการลกนาไปตามรางนา คลอง หรอทอ ๓. การผนนาออกจากลานาเดมดวยวธการตาง ๆ เพอการกอสรางเขอนและการปองกนอทกภย เปนตน เปนการผนนาแบบชวคราวหรอถาวรกได

383

217. diversity ความหลากหลาย จานวนความแตกตางของสงทพบในกลมใดกลมหนง เชน จานวนชนดของสงมชวตในกลมชวนหนง ๆ หรอจานวนของแมกมาทแตกตางกนในทหนง

218. divide; drainage divide; height of land; topographic divide; water parting; watershed line

สนปนนา ๑. เสนแบงหรอสนเขา ยอดเขาหรอทางแคบ ๆ บนพนทสงทเปนแนวแบงเขตระหวางบรเวณลมนา ๒ แหง ทอยตดกนหรอทแบงนาผวดนตามธรรมชาตใหไหลไปในทศทางตรงขาม

๒. สนบนพนทสงทอยระหวางธารนา ๒ สาย หรอเสนแนวทอยบนยอดสงของพนทระหวางหบธาร ๒ สายทมธารนาไหลไปในทศทางเดยวกน

๓. เสนขอบรอบบรเวณลมนา ๔. เสนขวางทไมมการไหลของนา ๕. สวนทสงทสดของชองทางหรอชองเขา

219. division หมวด ดคาอธบายใน phylum

220. D-layer ชนไหวสะเทอนด ชนไหวสะเทอนด เขตความไหวสะเทอนใตผวโลกชวงความลกระหวาง ๖๖๐-๒,๘๙๐ กโลเมตร เปนสวนเนอโลกตอนลางทความลก ๒,๗๐๐ กโลเมตร มการเปลยนแปลงจากการมสภาวะทางเคมแบบเดยวเปนสภาพทางเคมหลายรปแบบ ตอนบนแบงเปนชน D ตอนลางเปนชน D เปนเขตหนงของการแบงสวนภายในโลกออกเปนหลายชนจากชนเอถงจ ปจจบนไมนยมใชแลว

384

40/55

221. Dogger ดอกเกอร ชวงกลางของยคจแรสซก มตาแหนงเทยบเทาหนยคจแรสซกตอนกลาง โดยอยเหนอหนสมยไลแอสซกหรอไลแอสและอยใตหนสมยมาลม

222. dogger ไตหน กอนทรงมนทมลกษณะแขง เกดจากการรวมตวกนของสารบางอยางในหนตะกอน เชน กอนแรเหลกซงพบอยในหนของยคจแรสซก (Jurassic rock) ในมลฑลยอรกเชยร ประเทศองกฤษ 19/56

223. dog-tooth spar แรฟนหมา แคลไซตชนดหนง รปผลกเปนแทงหวแหลม ๆ ยาว ๆ ลกษณะคลายฟนสนข มความหมายเหมอนกบ hogtooth spar

224. dolarenite หนโดโลไมตเนอทราย หนโดโลไมตเนอหยาบขนาดเมดทราย เกดจากเมดโดโลไมตทจบตวแขงเปนหน

225. dolerite* หนโดเลอไรต ดคาอธบายใน diabase

226. dolina; doline; dolinen แองคาสต แองหรอหลมเลกใหญในเขตภมประเทศแบบหนปน แองเหลานมกมลกษณะกลม มเสนผานศนยกลางขนาดตงแต ๑๐–๑,๐๐๐ เมตร และลกประมาณ ๒–๑๐๐ เมตร รปทรงอาจเปนกรวยหงาย แบบบอ แบบปลอง หรอแบบจานกได แองหรอหลมเหลานเกดจากการทนาฝนซงมคารบอนไดออกไซดละลายอยเขาไปละลายเนอหนปนไหลลงสเบองลาง ขนาดของแองขนอยกบความรนแรง

385

ของปฏกรยาเคม บางครงแองเหลานอาจมนาขงอยภายในดวย ตวอยางเชน เขาหนปนชดทงสง อาเภอทงสง จงหวดนครศรธรรมราช มแองใหญทสดอยบนยอดเขาหลงทตงโรงปนซเมนตทงสง ด callapse sink, karst valley, pothole ๒, sinkhole; leach hole, solution basin และ swallow hole ประกอบ

227. dolomite* โดโลไมต ๑. (แร) แรประกอบหนชนดหนง มสตรเคม CaMg(CO3)2 ผลกอยในระบบสามแกนราบ มแนวแตกเรยบสามแนวไมตงฉากกน (rhombohedral cleavage) มคาความแขง ๓.๕–๔ มหลายสตงแตสขาวจนถงสนาตาล ไมคอยทาปฏกรยากบกรดไฮโดรคลอรก ๒. (หน) หนจาพวกคารบอเนตทมโดโลไมตมากกวาแคลไซต เรยกวา โดโลสโตน (dolostone) กม

228. dolomitic limestone* หนปนโดโลไมต หนปนทมโดโลไมตระหวางรอยละ ๑๐–๕๐ นอกนนเปนแคลไซต

229. dolomitization; dolomization

การเกดโดโลไมต กระบวนการทเปลยนหนปนเปนหนโดโลไมต โดยการแทนทแคลเซยมดวยแมกนเซยม

230. dolomold รอยพมพโดโลไมต ชองวางรปขนมเปยกปนของผลกโดโลไมตขนาดตาง ๆ ในหนเชรต หนดนดาน ไพไรต และวสดอน ๆ ชองเหลานเกดจากการทผลกโดโลไมตถกชะละลายออกไป

231. dolomorphic -รปโดโลไมต ลกษณะของสารทมสมบตไมละลายซงเขาไปแทนทรอยพมพโดโลไมตในหนเชรตหรอหนอน ๆ ทาใหมรปทรง

386

เหมอนผลกโดโลไมต ด dolomold ประกอบ

232. dolostone* โดโลสโตน ชอหนงของหนโดโลไมต ด dolomite ประกอบ

233. dome โดม ๑. ลกษณะภมประเทศรปคลายกระทะควาหรอสมไก ภเขาบางแหงทมสณฐานเชนนเรยกกนวา ภเขารปโดม (dome mountain) ทางธรณวทยาอนโลมใชคานเปนคาวเศษณแตงลกษณะโครงสรางธรณวทยาทมสณฐานใกลเคยงกบทรงกระทะควา จงเกดมคา โครงสรางรปโดม (dome structure) ซงมลกษณะโคงตวของชนหนเปนรปนน เชน โดมหนเกลอ (salt dome) หมายถงชนหนเกลอซงถกบบอดจากรอบดานทาใหอดตวขน ณ จดใดจดหนงใตเปลอกโลก จนสวนบนเหนเปนทรงกระทะควา โดมแกรนต (granite dome) หมายถง สวนบนของหนอคนทดนตวสผวโลก หากมทรงเชนนกเรยกลกษณะเปนโดมเชนเดยวกน ๒. รปแบบผลกเปด ประกอบดวยหนาผลกทไมขนานกน สมมาตรกบระนาบเงา(กระจก) ด sphenoid ประกอบ

234. dominance ความเดน ภาวะทในชมชวนหรอในชนหนทตรวจสอบ มสงมชวตหนงชนดหรอมากกวานน มอทธพลเหนอหรอควบคมภาวะความเปนอยของสงมชวตชนดอน โดยมจานวนมากกวา มขนาดใหญกวา หรอมความสามารถในการ

387

จากดปรมาณของพวกอนได 235. dominant เดน ดคาอธบายใน abundant 236. Donau II ชวงโดเนา ธารนาแขงสมยไพลสโตซนทเกดขนในทวปยโรป

ตอนกลาง ในชวงเวลาระหวาง ๑.๗๒-๑.๔๐ ลานป ตามดวยชวงคนโดเนา/กนซ ด ตารางชวงอายธารนาแขงและชวงคนธารนาแขงสมย ไพลสโตซนในทวปอเมรกาเหนอและทวปยโรป ประกอบ

237. doodlebug ดเดลบก ๑. คาทนยมใชเรยกเครองมอสารวจทางธรณฟสกสตาง ๆ ๒. เครองมอตาง ๆ ทไมใชอปกรณทางวทยาศาสตร แตมกอางวาใชสารวจหาตาแหนงของแหลงแรและนามน

238. dormant volcano ภเขาไฟสงบ ภเขาไฟทระเบดแลวกสงบเงยบอย เมอมพลงเพมพนขนใหมมากพอกอาจจะระเบดขนมาอกได

239. dorsal -ดานหลง ๑. คาทใชกบสวนทอยบน อยใกล หรอเกยวของกบดานหลง ขางบน หรอดานบนของตวสตว ๒. คาทใชกบทศทางหรอสวนขางของสตวพวกผวหนาม (echinoderm) ซงอยหางจากสวนปาก โดยปรกตทศทางนจะหนลงสดานลางหรอหนออกจากสวนปาก ด ventral ประกอบ

388

240. dorsal exoskeleton กระดองคลมหลง ๑. เปลอกหรอกระดองสวนหลงของสตวจาพวกไทรโลไบต ซงคงทนตอการผสลายเนองจากเปลอกเปลยนไปเปนสารประกอบแคลเซยมคารบอเนต ๒. เปลอกของสตวพวกกงกงปตรงสวนทไดเปลยนแปลงไปเปนแรแคลไซต ด carapace ประกอบ

241. dot chart แผนภมจด ๑. อปกรณกราฟกซงใชในการปรบแกคาแรงโนมถวงของโลกในบรเวณพนททมความตางระดบของภมประเทศมาก หรอใชสาหรบผลของคาแรงโนมถวงทเกดขนในพนททประกอบดวยมวลไมแนนอน ๒. แผนภมทใชในการคานวณคาความโนมถวงทางทฤษฎ ซงมผลกระทบจากการกระจายของมวลตาง ๆ (ดรป) แผนภมนจะใชทาบบนภาพตดขวางของมวลในมาตราสวนเดยวกน แลวนบจานวนจดทอยในขอบเขตของมวลหนง ๆ คณดวยความหนาแนนทเปนสดสวนกบความโนมถวง ณ จดกาเนดของแผนภม แลวจงเลอนแผนภมนไปคานวณจดอน ๆ ตอไป แผนภมจดสวนมากจะกาหนดใหการกระจายของมวลขยายไปไดไมสนสด ตงฉากกบระนาบของแผนภม

242. double refraction แสงหกเหสองแนว ด birefringence ๑

243. down warping* การเกดแผนดนแอนตวลง ดคาอธบายใน warping ๒

244. downcutting* การกดเซาะทองธาร การทกระแสนากดเซาะพนทองลานาใหลกลงไปเรอย ๆ

245. downhole seismic การวดคลนไหวสะเทอนหลมเจาะ

ด vertical seismic profiling (VSP)

389

246. downlap การเหลอมลาง การเกยซอนในลกษณะทแสดงถงความสมพนธเชงตดกนระหวางชนหนทเอยงเขาไปหาผวทอยในแนวราบ ในกรณทไมสามารถแยกระหวางการเกยทบกบการเหลอมลางทแนวแบงเขตดานลางของลาดบชนหน เรยกวา การเหลอมฐาน (baselap)

247. downthrow; downthrown* สวนเลอนลง ๑. สวนหนดานทเลอนลงตามระนาบรอยเลอน เมอเปรยบเทยบกบสวนหนดานทอยตรงขามของรอยเลอนนน ๒. ระยะหางของสวนหนทเลอนลง เมอวดตามแนวยน (ดรปท fault)

248. downward enrichment การเพมพนลงลาง ด supergene enrichment 249. drag fold รอยคดโคงยวย ๑. ชนหนคดโคงเลก ๆ ทเกดอยในชนหนคดโคงใหญ

หรอทเกดอยขาง ๆ รอยเหลอม ซงการเลอนในแนวยนมผลทาใหเกดการยวยของชนหนตอนทประชดรอยเหลอม ๒. รอยคดโคงเลก ๆ ทเกดอยในชนหนซงมเนอเปราะ (incompetent) โดยชนหนเนอเหนยว (competent) ทประกบอยขางบนและขางลางเคลอนตวไปจากทเดม 2/56 ตรวจแลว

250. drag mark รอยลาก ๑. รองยาว ๆ หรอรวลายขนาน ซงเกดจากกระแสนาลากวสดทองนาครดไปบนผวหนาของชนตะกอนทยงไมแขงตว

390

๒. รอยพมพหรอรปหลอของรอยลากบนผวหนาใตทองชนหนทปดทบอยบนชนหนทเกดรอยลาก ด groove cast ประกอบ

251. drain chute รางระบายนาตามลาด รางระบายนาทกอสรางขนเพอบงคบทศทางการไหลของนาผวดนตามแนวความลาดทเหมาะสม และปองกนการไหลกดเซาะบรเวณผวหนาลาดเหนอทาง และ/หรอลาดดนถมคนทาง

252. drainage ๑. การระบายนา ๑.๑ การทนาในบรเวณใด ๆ ไหลออกไปตามลาธารหรอตามระบบทอใตผวดน ๑.๒ กระบวนการทเกยวของกบอตราการไหลของนาบนผวโลกจากบรเวณใดบรเวณหนง ๑.๓ การระบายนาออกจากพนททเคยเปนทลมชนแฉะ

253. drainage ๒. ทางนา ๒.๑ คารวมทว ๆ ไปทใชกบแมนา ลาธาร ทะเลสาบ และแหลงนาอน ๆ หรอระบบทางระบายนา (drainage system) ๒.๒ สวนทแสดงอยบนแผนทวาเปนทะเล ทะเลสาบ ลาธาร หรอคลอง ๒.๓ พนททนาระบายออกได เชน ระบายออกทางแมนา ไดแก บรเวณลมนา (drainage area) นนเอง

254. drainage area; catchment; catchment basin; drainage basin;

บรเวณลมนา บรเวณพนททลอมรอบดวยสนปนนา เปนพนทรองรบนาหรอหยาดนาฟาทตกลงมาและไหลลงสระบบการระบายนาหรอแหลงกกเกบนา มความหมายเหมอนกบ

391

feeding ground catchment area ๒, hydrographic basin และ watershed 14/56

255. drainage divide; divide; height of land; topographic divide; water parting; watershed line*

สนปนนา ด divide; drainage divide; height of land; topographic divide; water parting; watershed line

256. drainage network; drainage pattern*

แบบรปทางนา รปรางหรอการจดรปแบบทางนาตามธรรมชาตในบรเวณใด ๆ กตามทปรากฏเมอมองในแนวดง แบบรปทางนานมความสมพนธกบลกษณะทางธรณวทยา ธรณสณฐาน และประวตของบรเวณนน ๆ

257. drainage system* ระบบการระบายนา ทางระบายนาตามธรรมชาตทประกอบดวยทางนาผวดนหรอนาทขงอยบนผวดน รวมทงลานาสาขาทกชนดทไหลลงสระบบนและทาใหพนทบรเวณนนระบายนาได ระบบการระบายนานยงหมายถงการระบายนาผวดนและใตดนทมนษยทาขนดวย

258. draw work เครองกวาน เครองกลทใชสาหรบดง และหยอนระบบรอกและสายสลงของหอเจาะ (ดรปท swivel หมายเลข ๘)

259. drift ๑. การพดลอยละลองไป การทวตถถกพดพาใหลอยละลองหรอเคลอนทไปเพราะอทธพลของกระแสนา กระแสลม หรอนาขนนาลง

260. drift ๒. สงทบถมธารนาแขง ตะกอนธารนาแขงทแสดงชนและไมแสดงชน ตะกอนธารนาแขงไมแสดงชน (till) ประกอบดวยตะกอนดน

392

เหนยว ทราย กรวด ขนาดตาง ๆ ถงขนาดกอนหนมนใหญปะปนกน ซงธารนาแขงนาพามาแลวตกทบถมโดยตรงจากธารนาแขง และตะกอนธารนาแขงแสดงชน (stratified drift) เปนตะกอนทนาทละลายจากธารนาแขงนาพามาทบถม มความหมายเหมอนกบ glacial deposit; glacial drift

261. drift ๓. เลอน ดคาอธบายใน continental displacement; continental drift

262. drift ๔. อโมงคแนวนอน ด adit 263. drift ๕. คาคลาดเคลอน [ธรณฟสกส] คาความคลาดเคลอนในการวดคาความ

โนมถวง เกดจากการยดหรอการคนตวของสปรงทไมสมบรณ สามารถแกไขไดโดยการวดจดเดมซาหลาย ๆ ครง

264. drift mine เหมองอโมงคแนวนอน ด adit 265. drift theory ทฤษฎการเลอนท ทฤษฎทวาดวยการเกดถานหนจากการสะสมตวของ

ซากพชทถกเคลอนยายจากแหลงทพชนนเจรญเตบโตไปยงอกทหนง แลวแปรสภาพเปนถานหน ด in-situ origin theory; in-situ theory ประกอบ 14/56

266. drill bit; bit หวเจาะ ด bit; drill bit 267. drill collar กานเจาะถวง กานเจาะชนดหนงซงหนาและหนกเปนพเศษ ตดตงอย

393

ระหวางหวเจาะกบกานเจาะธรรมดา ใชถวงนาหนกสายกานเจาะใหหมนเปนแนวตรง และทาใหหวเจาะเจาะหนไดดขน

268. drill pipe กานเจาะ ทอเหลกหนาและหนก ใชตอกบหวเจาะในการเจาะแบบหมน โดยถายแรงผานแทนหมนบนหอเจาะ กานเจาะนเปนทอใหนาโคลนลงไปสหวเจาะ และนาเศษหนขนมาจากหลมเจาะ ปรกตยาว ๓๐ ฟต

269. drill stem ระบบกานเจาะ ระบบรวมอปกรณการเจาะตงแตหวหมนลงไปจนถงหวเจาะ เชน กานเจาะนา กานเจาะ ขอตอตาง ๆ กานถวง เครองปรบศนยกานเจาะ (stabilizer) และอปกรณพเศษอน ๆ ด drill string ประกอบ

270. drill stem test (DST) การทดสอบดวยกานเจาะ (ดเอสท)

การทดสอบอตราการไหลของปโตรเลยมในหลมเจาะแบบหนง ซงทดสอบในชนทตองการโดยเครองมอทดสอบตาง ๆ ทตดตงอยในกานเจาะ

271. driller’ s log ปมชางเจาะ บนทกหรอรายงานพอสงเขปของชางเจาะ ซงอธบายลกษณะของหนทเจาะผานลงไป และบนทกอตราการเจาะลกลงไป โดยทวไปมกนยมบนทกเปนชวงเวลาทใชไปในการเจาะทก ๆ ๑ ถง ๓ เมตร

272. drilling การเจาะ ด boring ๑

273. drilling fluid นาโคลนเจาะ ด drilling mud

394

274. drilling line; rotary line สลงเจาะ เสนลวดสลงทใชสาหรบรบนาหนกระบบกานเจาะทงหมดกบระบบรอกและกวานเพอยกขนลง (ดรปท swivel หมายเลข ๑๗)

275. drilling mud โคลนเจาะ สวนผสมพเศษของโคลนผง (เบนทอไนต) กบนาหรอนามน และแบไรตผง เพอใหมความหนดและนาหนกทตองการ บางครงเพมสารเคมอน ๆ ดวย เชน โพแทสเซยมไฮดรอกไซด (KOH) เพอปรบสภาพทางประจไฟฟาระหวางโคลนกบผนงหลม โคลนเจาะใชในการเจาะแบบหมน (rotary) โดยการสบอดลงไปตามกานเจาะจนถงสวนรเปดทหวเจาะ และไหลยอนกลบขนมาทปากหลมลงสบอนาโคลน ประโยชนของโคลนเจาะคอ เปนตวนาเศษหนทไดจากการบดหรอสกดจากหวเจาะขนมาสปากหลม เปนตวหลอเยนใหกบหวเจาะ และระบายความรอนจากกนหลม ปองกนผนงหลมพง และปองกนการพลง (blowout) ของแกสและของไหลในหลมเจาะ หรอเปนการปรบสภาพความดนกนหลมใหสมดล คานมกเรยกสน ๆ วา mud มความหมายเหมอนกบ drilling fluid

276. drill-stem test (DST) การทดสอบดวยกานเจาะ (ดเอสท)

การทดสอบอตราการไหลของปโตรเลยมในหลมเจาะแบบหนง ซงทดสอบในชนทตองการโดยเครองมอทดสอบตาง ๆ ทตดตงอยในกานเจาะ

277. drillstring ชดกานเจาะ กานเจาะและขอตอตาง ๆ ทงหมดทใหนาโคลนไหลผาน

395

ตงแตกานเจาะนาถงกานถวง และหวเจาะ ด drill stem ประกอบ

278. dripstone หนนาหยด ดคาอธบายใน flowstone

279. drive mechanism; reservoir drive; reservoir drive mechanism

แรงขบแหลงกกเกบ กลไกททาใหของไหลในแหลงกกเกบไหลออกมาจากหนกกเกบเขาสหลมเจาะโดยธรรมชาต เชน จากแรงขบแกส แรงขบนา มความหมายเหมอนกบ natural drive energy ด gas drive และ water drive ประกอบ

280. driven pipe ทอตอกนา ๑. ทอทตอกอดลงไปในหลมเจาะเพอปดกนชนนา หรอปองกนหลมพง ๒. ทอกรแบบหนาปลายดานลางคม สาหรบใชเมอไมสามารถลงทอกรธรรมดาได

281. driven well บอตอก หลมตนขนาดเลก เสนผานศนยกลาง ๓-๑๐ เซนตเมตร ทเกดจากการใชทอตอกลงไปในชนตะกอนทยงไมแขงตวจนถงชนนา โดยไมมการเจาะหรอใชนาฉด

282. DRM (depositional remament magnetization)

ดอารเอม (สภาพแมเหลกตกคางในตะกอน)

ด depositional remament magnetization (DRM) 14/56

283. dropstone หนทงธารนาแขง หนทถกนาพาไปโดยธารนาแขงหรอภเขานาแขง เมอนาแขงละลายจะตกจมสะสมตวอยในตะกอนทองนาใตธารนาแขง

396

284. drumlin ดรมลน, เนนร เนนกรวดทมลกษณะเปนรปรยาวไปตามแนวทางเคลอนตวของธารนาแขง ประกอบดวยกรวดทรายปนคละกนอย เนนชนดนเกดจากการกระทาของธารนาแขงในอดตและปจจบน ถามหนเปนแกนกลาง เรยก rock drumlin 20,21/56

285. druse ดรส ๑. ชองวางไมสมาเสมอหรอชองเปดในสายแรหรอหน พนผวภายในหรอผนงบรรจดวยผลกเลก ๆ ทมยอดพงของแร ซงเปนแรชนดเดยวกนกบของหนทลอมรอบอยนน บางครงมนาบรรจอยภายใน ด geode และ vug ประกอบ ๒. ผวหนาแรซงปกคลมดวยผลกเลก ๆ ทมยอดพงขน โดยเฉพาะอยางยงการเคลอบของผลกตามผนงดรสในหน เชน ผลกแคลไซตใส (sparry calcite) ซงตกผลกในชองวางในหนปน

286. dry gap; wind gap ชองเขาลมกด ด wind gap; dry gap 20/56

287. dry gas แกสแหง แกสธรรมชาตทไดจากหลมเจาะ มปรมาณสารระเหยเหลวนอยกวา ๐.๑ แกลลอนตอ ๑,๐๐๐ ลกบาศกฟต ในทางธรณเคมแบงแกสแหงเปน ๒ ชนด คอ แกสในหนกกเกบ (reservoir gas) ประกอบดวยแกสมเทนมากกวา

397

รอยละ ๙๗ ของไฮโดรคารบอนรวม และแกสจากเศษหนเจาะ (cutting gas) ประกอบดวยแกสมเทนมากกวารอยละ ๗๕-๕๐ ของไฮโดรคารบอนรวม นอกจากน แกสธรรมชาตทไดจากหลมเจาะยงม แกสชน (lean gas) ซงมปรมาณสารระเหยเหลวอยระหวาง ๐.๑ กบ ๐.๓ แกลลอนตอ ๑,๐๐๐ ลกบาศกฟต และ แกสเปยก (wet gas) ซงมปรมาณสารระเหยเหลวมากกวา ๐.๓ แกลลอนตอ ๑,๐๐๐ ลกบาศกฟต

288. dry hole; dry well หลมแหง หลมเจาะทไมพบนาบาดาลหรอพบปโตรเลยมทมปรมาณไมคมคาการผลต ซงจะตองปดและสละหลม หรอหลมเจาะซงไมพบสนแรทตองการ

289. DSS (deep seismic sounding)

ดเอสเอส (การหยงดวยคลนไหวสะเทอน ระดบลก)

ด deep seismic sounding (DSS)

290. DST (drill stem test) ดเอสท (การทดสอบดวยกานเจาะ)

ด drill stem test (DST)

291. dubiofossil ซากดกดาบรรพปรศนา ๑. โครงสรางซงอาจมกาเนดจากสงมชวต แตไมสามารถบงบอกรายละเอยดไดวามตนกาเนดจากสงมชวตหรอไม ๒. ด problematic fossil

292. ductile -ดงยดได คาทใชกบแรบางชนดทดงใหยาวเปนเสนลวดได เชน

398

ทองแดง ด tenacity ประกอบ

293. dufrenite ดเฟรไนต แรชนดหนงในกลมฟอสเฟต มสตรเคม Ca0.5Fe2+Fe3+(PO4)(OH)62H2O ผลกอยในระบบหนงแกนเอยง มเนอสมานแนน ลกษณะเปนเสนใย หรอแผเปนรปรศม สนาตาล นาตาลอมเขยวมะกอก หรอเขยวเขม ความแขง ๓.๕-๔ ความถวง จาเพาะ ๓.๒-๓.๔ วาวแบบไหม กงโปรงแสงถงทบแสง จดเปนแรทตยภม 21/56

294. dug well บอขด บอนาตนทมเสนผานศนยกลางใหญกวาบอนาบาดาล ขดดวยมอหรอใชเครองมอกลแทนการใชเครองเจาะ เชน บอนาทขดขนใชเองในหมบาน

295. dull luster ความวาวแบบดน ดคาอธบายใน earthy

296. dune เนน พนททมลกษณะนนขนเปนโคกเตย ๆ เกดจากลมพดพาเมดตะกอนมากองรวมกน โดยทวไปเมดตะกอนเหลานจะเปนเมดทราย จงเรยกวา เนนทราย (sand dune) แตบางแหงเปนตะกอนเคลย หรอเปนเถาธลภเขาไฟกม เนนนสามารถเคลอนจากทหนงไปยงอกทหนงไดตามทศทางลม โดยยงคงมรปรางลกษณะเนนอย คอ ดานขางของเนนดานทอยทางตนลมจะมลกษณะลาด สวนดานทอยปลายลมจะชน เนนนอาจมพชปกคลมหรอไมมกได ด sand dune ประกอบ

399

297. dunite* หนดไนต หนอคนแทรกซอนชนดหนงในกลมหนอลตราเมฟก ประกอบดวยโอลวนมากกวารอยละ ๙๐

298. durain ดเรน เนอถานหนชนดหนงซงมลกษณะเปนแถบลายดาน ๆ สเทาถงนาตาลดา แตกเปนเมด ๆ แถบลายแบบนเกดเปนชน ๆ อาจหนาหลายเซนตเมตร ด banded coal ประกอบ

299. duration magnitude ขนาดแผนดนไหวชวงสน ขนาดแผนดนไหวทคานวณจากความยาวนานของการสนสะเทอนของคลนทตยภม (S-wave) เขยนแทนดวยสญลกษณ Md

300. duricrust ชนแขง ชนแขงบนผวดนในพนททมสภาพภมอากาศคอนขางแหงแลง เกดจากการสะสมตวและตกตะกอนโดยการเคลอนทของสารละลายแรตาง ๆ ผานซอกเลกขนสชนบน แลวระเหยในชวงฤดแลง แรตาง ๆ ทสะสมตวจากสารละลายเปนชนแขง จาแนกไดเปน ๓ พวก คอ ๑. พวกทประกอบดวยอะลมนามาก เรยกวา อลครต (alcrete) และถาประกอบดวยเหลกมาก เรยกวา เฟรรครต (ferricrete) ๒. พวกทประกอบดวยซลกามาก เรยกวา ซลครต (silcrete) ๓. พวกทประกอบดวยแคลเซยมมาก เรยกวา แคลครต (calcrete) และถาประกอบดวยแมกนเซยมมาก เรยกวา แมกนซครต (magnesicrete) ในดานของการลาดบชนหน ชนแขงแสดงถง

400

ผวหนาของการกรอน (erosional surface) หรอความไมตอเนองของการตกตะกอน หรอรอยชนไมตอเนอง

301. duripan ชนดานซลกา ชนดนสวนลาง ลกษณะแขง ทเชอมยดดวยวตถประสานพวกซลกา ชนนสวนใหญเกดในบรเวณภเขาไฟ ซงมอากาศแหงแลงหรออากาศแบบเมดเตอรเรเนยน

302. dust cloud; ash cloud; eruption cloud; volcanic cloud

กลมควนภเขาไฟ ด eruption cloud; ash cloud; dust cloud; volcanic cloud

303. dwarf fauna; dwarfed fauna; diminutive fauna; stunted fauna

สตวชาตแคระแกรน กลมซากดกดาบรรพทประกอบขนดวยสงมชวตทมขนาดเลกกวาปรกตหลายชนด เปนผลจากการคดขนาดซากในขณะสะสมตว การเกดโรคภยไขเจบ หรอสภาพสงแวดลอมทแรนแคนไมเหมาะสมกบการเจรญเตบโตของสงมชวตทอาศยอยในพนทนน มความหมายเหมอนกบ depauperate fauna ๒

304. dyed gemstone; stained gemstone

อญมณยอม ด stained gemstone; dyed gemstone

305. dyke swarm กลมพนง พนงหนอคนหลาย ๆ พนงทมกมแนวขนานกน โดยมากเกดอยใกล ๆ หรอรอบ ๆ บรเวณแทรกซอนของหนอคนระดบลก

306. dyke; dike* พนง ด dike; dyke

307. dyke–spring นาพแนวพนง นาพธรรมชาตทพงขนมาจากแนวพนงซงเปนหนนาซมผานไมได เชน หนบะซอลตหรอหนโดเลอไรต ขวาง

401

แนวทางของระดบนาใตดนในตอนทภมประเทศมความลาดเทมาก นาจงพงขนมาตามแนวพนงนน

308. dynamic metamorphism การแปรสภาพพลวต การแปรสภาพของหนอนเนองมาจากพลงกดดน ประกอบกบการเคลอนไหวของเปลอกโลก มกเกดเปนบรเวณแคบ โดยมากมกเปนผลเนองจากการเลอนหรอการคดโคงของหน 20/56

309. dynamothermal metamorphism

การแปรสภาพอณหพลวต กระบวนการแปรสภาพบรเวณไพศาลทเปนผลจากความดน แรงเฉอน และอณหภม โดยมากมกเกดในบรเวณแนวเทอกเขา (orogenic belt) ขนาดใหญ ด burial metamorphism ประกอบ 20/56

310. dysaerobic -กงมออกซเจน คาทใชกบสภาวะแวดลอมของนาทอยระหวางการมออกซเจนกบการไมมออกซเจน หนตนกาเนดปโตรเลยมทตกตะกอนในสภาวะแวดลอมแบบนจะเปนหนตนกาเนดทพอใชถงไมด

311. E horizon ชนอ ชนดนทมการสญเสยอนภาคดนเหนยว เหลก และอะลมเนยม เปนผลใหปรมาณของควอตซและแรตาง ๆ ขนาดอนภาคทรายและขนาดทรายแปงทมความทนทานตอการสลายตว ตกคางอยในปรมาณสง ในชนนจะมสจางกวาชนดนใกลเคยง จงเรยกวา ชนซมชะ (eluvial horizon) เดมเรยกวา ชนเอสอง ด soil

402

horizon ประกอบ 312. E/B horizon ชนอ/บ ชนดนในชวงเปลยนแปลงทแสดงลกษณะของทงชนอ

และบอยางชดเจน โดยมสวนประกอบของชนอลอมรอบสวนประกอบของชนบ และมปรมาตรมากกวา ด soil horizon ประกอบ

313. early ชวงตน ระยะเวลาชวงเรมตนของลาดบอายทางธรณวทยา ใชคกบชอของมหายค ยค และสมย เพอใหเจาะจงเวลาทแนนอนยงขน เชน ยคไทรแอสซกชวงตน (Early Triassic Period) มหายคพาลโอโซอกชวงตน (Early Paleozoic Era) สมยไมโอซนชวงตน (Early Miocene Epoch) ชวงเวลาดงกลาวจะสอดคลองกบลาดบชนหนทไดสะสมตวขนในขณะนน และหากหมายถงหนวยชนหนทเกดขนในชวงเวลาตอนตนนใหใชคาวา ตอนลาง (lower) แทน เชน หนยคไทรแอสซกตอนลาง (Lower Triassic System) หนมหายคพาลโอโซอกตอนลาง (Lower Paleozoic Erathem) หรอหนสมยไมโอซนตอนลาง (Lower Miocene Series) คานใชไดทงเปนทางการและไมเปนทางการ ถาใชอยางเปนทางการจะตองขนตนดวยตวพมพใหญ ด middle, late, lower และ upper ประกอบ

314. early diagenesis; syndiagenesis

การกอตวใหมระยะตน ด syndiagenesis; early diagenesis 20/56

403

315. early mature ภาวะสมบรณขนตน ระดบขนเรมตนของการใหปโตรเลยมจากหนตนกาเนดกอนทจะถงระดบขนหลกทหนตนกาเนดจะใหปโตรเลยมทสมบรณ โดยทวไปเทยบไดกบคาการสะทอนแสงของวทรไนต (vitrinite reflectance) รอยละ ๐.๕-๐.๖ 20,25,26/56

316. earth ๑. โลก ดาวเคราะหทอยหางจากดวงอาทตยเปนลาดบท ๓ อยในตาแหนงทเหมาะสมแกการเปนแหลงทอยของสงมชวตทงมอณหภมพอเหมาะ มนาซงเปนองคประกอบสาคญของสงมชวตเปนจานวนมากและอยไดทง ๓ สถานะ มบรรยากาศและสนามแมเหลกปกปองสงมชวตบนพนโลกจากรงสคอสมกพลงงานสง และมองคประกอบทางเคมททาใหเกดสารอนทรยขนได มหาสมทรของโลกครอบคลมพนทกวารอยละ ๗๐ ของผวโลก บรรยากาศของโลกประกอบดวยไนโตรเจนราวรอยละ ๗๘ และออกซเจนประมาณรอยละ ๒๑ โลกแตกตางจากดาวเคราะหดวงอนคอ มการเคลอนทของแผนเปลอกโลกตลอดเวลาทงนเพราะ การเคลอนทของแผนเปลอกโลกทาใหเกดการปะทของภเขาไฟ การเลอนของทวป แผนดนไหว เปลอกโลกจงมการหมนเวยนเปลยนแปลงเสมอ โลกมดวงจนทรเปนบรวารหนงดวง ดวงจนทรโคจรรอบโลกเปนวงรภายใตแรงโนมถวงของโลก อยางไรกตามแรงโนมถวงของดวงจนทรทาใหเกดนาขน

404

ลง 20,21/56

317. earth ๒. เปลอกดน, หนาดน (วศวกรรมธรณวทยา)

สวนของผวโลกทสามารถขด ตก ครด ขน ออกไปจากทเกด ไมวาจะเปนการขด ครด เพอทาใหผวราบเรยบลงทางวศวกรรม หรอเผยหนาแรภายใตใหทาเหมองได ยนยนมตเดม 20,21/56

318. earth ๓. แผนดน (ภมศาสตร) คาทวไปทใชกบของแขงทประกอบเปนโลก เพอใหแตกตางไปจากนาและอากาศ และยงหมายความถงบรเวณทเปนพนดนทงหมด ยนยนมตเดม 20,21/56

319. earth ๔. ดน ๔.๑ ตะกอนอนทรยทยงไมแขงตว แมวากระบวนการสะสมตวไดสนสดลงแลว เชน ดนเรดโอลาเรย (radiolarian earth) ดนเบา (diatomaceous earth) ๔.๒ ตะกอนละเอยดทไมมรปผลก เชน เคลยหรอสสารทคลายเคลย อาท ฟลเลอรเอรท (fuller’ s earth) 20,21/56

320. earth core แกนดนเหนยว มวลของวสดเนอตน เชน เคลยทเอามาใชสรางเปนแกนกลางของเขอนหรอพนงดน 20/56

321. earth current; ground current

กระแสดน ด telluric current

405

322. earth dam เขอนดน เขอนทกอสรางดวยดน หน กรวด ทราย โดยทวไปจะมแกนดนเหนยวหรอวสดกนนาอน ๆ และมหนทง (rip-rap) ทดานนอกของตวเขอนเพอปองกนคลนกดเซาะ 21/56

323. earth flow; earthflow ดนไหล ดนหรอหนผทเลอนไถลลงมาจากไหลเขาหรอลาดเขาอนสบเนองมาจากแรงดงดดของโลก การเลอนไถลเปนไปอยางชา ๆ จนสามารถกาหนดขอบเขตดานขางของการเคลอนตวนนได ถาปรมาณของนาในดนเลอนมมากขนและการเคลอนทเปนไปอยางรวดเรว ดนเลอนนจะเปลยนเปนโคลนไหล (mudflow)

324. earth history ประวตโลก ด geologic history

325. earth magnetism; geomagnetism; terrestrial magnetism

สภาพแมเหลกโลก ด geomagnetism; earth magnetism; terrestrial magnetism

326. earth movement* การเคลอนไหวของโลก การเคลอนไหวอนสบเนองมาจากแรงภายใน เชน แรงททาใหเกดการกดอดความเครยด การยกตว การทรดตว การคดโคง และการเลอนทงทเกดเปนบรเวณใหญและเปนบรเวณเลก ตลอดจนการเกดแผนดนไหวทงอยางรวดเรวและชา ๆ ทงน ลวนแตมผลทาใหเปลอกโลกเปลยนแปลง จดไดวาเปนการเคลอนไหวททาใหมการเปลยนรปไป ด diastrophism; tectonism ประกอบ

406

327. earth pillar มนดนรปเสา มนดนสงรปกรวยคลายเสา ประกอบดวยเศษหน ทราย กรวดซงยงไมประสานตวด เกดในบรเวณทมฝนตกหนกเปนชวง ๆ และผวดนบรเวณนนปกคลมดวยชนตะกอนแขงกระจดกระจายอย ทาใหเกดการกรอนไมเทากน

328. earth science วทยาศาสตรโลก คารวมของวทยาศาสตรสาขาตาง ๆ ทใชอธบายเรองราวทงหมดทเกยวกบโลก ปรกตมกใชในความหมายทเหมอนกบธรณวทยาหรอธรณศาสตร แตวทยาศาสตรโลกมขอบเขตกวางกวาธรณวทยา ซงจะรวมถงอตนยมวทยา ดาราศาสตร สมทรศาสตร ปฐพศาสตร และพชศาสตร

329. earth tremor; earthquake tremor; tremor

แผนดนไหวขนาดเลก แผนดนไหวทมขนาดไมรนแรง เชน แผนดนไหวนา แผนดนไหวตาม

330. earth’s magnetic field; geomagnetic field

สนามแมเหลกโลก สนามแมเหลกทถอเสมอนวามาจากแทงแมเหลกทเกดอยทศนยกลางโลก แนวแกนยาวของแทงแมเหลกนเมอตอออกไปจะตดผานผวโลกตรงจดทถอวาเปนขวแมเหลกโลก การเกดสนามแมเหลกเชอวาเปนไปตามทฤษฎไดนาโม (dynamo theory) รปแสดงสนามแมเหลกโลกทเกดขนเสมอนมแทงแมเหลก อยตรงศนยกลางโลกแลวสงสนามแมเหลกออกมา N/ = ขวแมเหลกโลกเหนอ เปนขวลบ

407

S/ = ขวแมเหลกโลกใต เปนขวบวก N = ขวเหนอแมเหลกจากแทงแมเหลกทถกเหนยวนาจากอานาจแมเหลกภายนอก S = ขวใตแมเหลกจากแทงแมเหลกทถกเหนยวนาจากอานาจแมเหลกภายนอก

331. earthenware เอรทเทนแวร เซรามกเคลอบผว ทบแสง มความพรน ดดซมนาได เนอละเอยด สคอนขางขาว ตวอยางเชน คนโท กระถางตนไม กระเบองมงหลงคา

332. earthquake แผนดนไหว การสนสะเทอนของแผนดนทวดหรอรสกไดในบรเวณใดบรเวณหนงบนผวโลก อนเปนผลจากพลงงานปลดปลอยจากการคลายตวอยางรวดเรวของความเครยดทสะสมอยภายในโลก ด seismicity ประกอบ

333. earthquake engineering วศวกรรมแผนดนไหว การศกษาทางวศวกรรมทเกยวของกบฐานรากและโครงสรางซงมความสมพนธกบความไหวสะเทอนอนเกดจากการเคลอนตวของแผนดน ตลอดจนการบรรเทาผลกระทบทเกดกบโครงสราง มความหมายเหมอนกบ engineering seismology

334. earthquake focus; focus; hypocentre; seismic focus

ศนยเกดแผนดนไหว ด seismic focus; earthquake focus; focus; hypocentre

335. earthquake hazard; ภยพบตแผนดนไหว ด seismic hazard; earthquake hazard

408

seismic hazard

336. earthquake intensity; seismic intensity

ความรนแรงแผนดนไหว ด seismic intensity; earthquake intensity

337. earthquake magnitude ขนาดแผนดนไหว การวดขนาดความรนแรงของแผนดนไหว ซงวดจากพลงงานความเครยดทถกปลอยออกมา โดยใชเครองมอวดความไหวสะเทอน ด Richter scale และ earthquake intensity ประกอบ

338. earthquake risk; seismic risk

ความเสยงภยแผนดนไหว ด seismic risk; earthquake risk

339. earthquake sea wave; seismic sea wave; seismic surge*

คลนจากแผนดนไหว ด tsunami

340. earthquake seismology วทยาคลนไหวสะเทอนจากแผนดนไหว

วทยาศาสตรสาขาหนงทศกษาถงคลนไหวสะเทอนทเกดจากแผนดนไหว เพอหาขอเทจจรงของโลกและโครงสรางของโลกเกยวกบแผนดนไหว เชน ขนาดความรนแรงของแผนดนไหว การพยากรณและใหคาเตอนลวงหนาเพอความปลอดภยของมนษย รวมถงการกาหนดจดระเบดและผลตดตามของระเบดปรมาณทกแบบ ทงน ดวยอาศยการศกษาจากขอมลของเครองวดความไหวสะเทอนทประดษฐขน เพอใชวดความไหวสะเทอนในชวงระยะเวลายาวหรอสน

409

341. earthquake swarm ระลอกแผนดนไหว ชดของแผนดนไหวขนาดเลกซงมขนาดใกลเคยงกน เกดตอเนองกนในบรเวณพนทจากดและในหวงเวลาสน ๆ ไมสามารถบอกไดวาเหตการณแผนดนไหวใดเปนเหตการณหลก

342. earthquake tremor; earth tremor; tremor

แผนดนไหวขนาดเลก ด earth tremor; earthquake tremor; tremor

343. earthquake wave คลนแผนดนไหว คลนไหวสะเทอนชนดหนงทเกดตามธรรมชาต ด seismic wave ประกอบ

344. earthquake zone; seismic region; seismic zone

เขตแผนดนไหว ด seismic zone; earthquake zone; seismic region

345. earthquake; seism แผนดนไหว การสนสะเทอนของแผนดนทรสกไดในจดใดจดหนงบนผวโลก แผนดนไหวสวนใหญเกดจากการคลายตวอยางรวดเรวของความเครยดภายในเปลอกโลกทมการกอตวของความเครยดอยางชา ๆ อนเปนผลสบเนองมาจากการเคลอนตวของเปลอกโลกในรปของการเลอนตวของหนหรอการระเบดของภเขาไฟ แตในปจจบนการปะทของระเบดนวเคลยรกอาจทาใหเกดแผนดนไหวไดเหมอนกน 36/49

346. earthy -คลายดน ๑. คาทใชกบสงทมลกษณะคลายดน หรอสงทประกอบดวยดน มสมบตหรอธรรมชาตแบบดน เชน หนปนเนอคลายดน (earthy limestone)

410

๒. คาทใชกบสมบตทางฟสกสของแรในเรองความวาว คอ มลกษณะดานคลายดน เรยกวา วาวแบบดน (dull luster) และผวหยาบเมอสมผส ๓. คาทใชกลาวถงรอยแตกชนดหนงทมลกษณะคลายรอยแตกของดนแขง

347. Eburonion เอบโรเนยน ชวงเวลาทเกดธารนาแขงของสมยไพลสโตซนตอนลางสดของทวปยโรปตะวนตกเฉยงเหนอ เปนชวงภมอากาศหนาวเยน อยเหนอทกเลยนและอยใตวาเลยน ด ตารางชวงอายธารนาแขงและชวงคนธารนาแขงสมยไพลสโตซนในทวปอเมรกาเหนอและทวปยโรป ประกอบ 5/56

348. echinoderm สตวพวกผวหนาม สตวในไฟลมเอคโนเดอมาตา (Echinodermata) เปนสตวนาเคม ไมมกระดกสนหลง อาศยอยโดดเดยวตามพนทองนา ไมเกาะตวเปนกลมกอนแบบปะการงกลม มลกษณะเฉพาะคอ มสมมาตรตามรศม โครงรางประกอบดวยแผนผลกแคลไซตเรยงตอเขาดวยกนเปนรปราง มทอลาเลยงนาเขา–ออกจากรางกายเปนระบบ แบงเปนไฟลมยอย คอ เอไคโนโซแอน (Echinozoan) แอสเทอโรโซแอน (Asterozoan) ไครโนโซแอน (Crinozoan) และโฮมาโลโซแอน (Homalozoan) สตวในไฟลมนไดแก ปลาดาว หอยเมน ปลงทะเล ดาวขนนก

349. echo sounder เครองวดเสยงสะทอน เครองมอสารวจชนดหนงทใชวดความลกของนา โดย

411

การวดเวลาทคลนเสยงเดนทางถงพนทองนาแลวสะทอนกลบ ด fathometer ประกอบ

350. echogram บนทกเสยงสะทอน กราฟแสดงผลบนทกแบบตอเนองซงไดจากเครองวดเสยงสะทอน เพอใชหาความลกของนา จดทาแผนทเสนชนความลกทองนาหรอภาคตดภมประเทศใตนา ด fathogram ประกอบ

351. eclogite* หนเอโคลไจต หนแปรชนดหนงมลกษณะเนอหนเปนเมดขนาดเกอบเทา ๆ กน ประกอบดวยแรหลกคอ การเนตชนดแอลมนดนกบไพโรป และไพรอกซน เกดจากกระบวนการแปรสภาพบรเวณไพศาลทอณหภมและความกดดนสงมาก

352. ecography นเวศวรรณนา นเวศวทยาภาคบรรยายเกยวกบแบบแผนของความหลากหลายทางชวภาพทเกยวของในทางนเวศวทยา รวมทงการกระจายของสงมชวตทงพชและสตว การอนรกษทางนเวศวทยาและธรรมชาตวทยา นอกจากนยงรวมถงความรดานนเวศวทยาภมภาพ พนธนเวศวทยา นเวศวทยาบรรพกาล และนเวศวทยายคควอเทอรนาร ซงจะชวยเสรมความเขาใจในแบบแผนของนเวศวทยาในปจจบนใหดยงขน

353. ecology นเวศวทยา การศกษาความสมพนธระหวางสงมชวตกบสงแวดลอมของสงมชวตรวมถงการศกษาชมชพหรอชมนมสงมชวต (community) รปแบบการใชชวต (pattern of

412

life) วงจรทางธรรมชาต (natural cycle) ความสมพนธซงกนและกนของสงมชวต ชวภมศาสตร (biogeography) และการเปลยนแปลงประชากร (population change) มความหมายเหมอนกบ bionomics ด paleoecology และ ecography ประกอบ

354. economic basement หนฐานเศรษฐกจ พนผวในชวงชนหน ณ ระดบความลกระดบใดระดบหนงทนาสนใจสาหรบการสารวจปโตรเลยมซงมคณคา และคมคาตอผลตอบแทนในชวงเวลานน หากลกลงไปจากพนผวนจะไมนาสนใจทจะสารวจหาปโตรเลยมอกตอไป แมวาจะยงคงเปนหนชนอยกตาม

355. economic geology เศรษฐธรณวทยา สาขาหนงของวชาธรณวทยาทประยกตความรทางธรณวทยาและทฤษฎตาง ๆ เพอคนหาและทาความเขาใจเกยวกบแหลงทรพยากรธรณ ตลอดจนการศกษาลกษณะและความเปนไปไดในการนาทรพยากรธรณไปใชประโยชนในเชงพาณชย

356. ecosphere นเวศมณฑล พนทใด ๆ ในโลกซงเหมาะสมกบการเกดและดารงชวตของสงมชวต

357. ecotope เขตนเวศ ถนทอยอาศยของสงมชวตชนดใดชนดหนง ด biotope ประกอบ

358. edaphology วทยาดน ปฐพศาสตรสาขาหนงทศกษาเกยวกบอทธพลของดนทมตอสงมชวต โดยเฉพาะพช รวมทงการใชประโยชน

413

ทดนสาหรบการปลกพช 359. edge coal สนชนถานหน ชนถานหนทมความเอยงเทสงมาก ในธรรมชาตมก

ปรากฏเปนสนหรอเปนแนวยาว ถามความเอยงเทมากกวา ๓๐ องศา บางครงเรยก ชนถานหนชน (edge seam) ถานหนชนนแตเดมใชกบ ชนถานหนแนวตง (vertical coal seam) 20/56

360. edge seam ชนถานหนชน ดคาอธบายใน edge coal 20/56

361. edge water นาขอบแหลง นาทอยบรเวณรอบขอบแหลงนามนหรอแกสในแหลงกกเกบนาทอยบรเวณโดยรอบของแหลงกกเกบปโตรเลยม

362. edgewise conglomerate หนกรวดมนแบน หนกรวดมนทประกอบดวยเมดกรวดหรอกรวดทมลกษณะเปนแผนแบน สวนใหญเปนพวกสารเนอปนวางตวซอนกนแนนในลกษณะเอยงเปนมมกบชนหน ด imbricate structure; shingle structure ประกอบ

363. Eemian อเมยน ชวงเวลาทธารนาแขงละลายในสมยไพลสโตซนของทวปยโรปตะวนตกเฉยงเหนอ เกดในชวงภมอากาศอบอน ด ตารางชวงอายธารนาแขงและชวงคนธารนาแขงสมยไพลสโตซนในทวปอเมรกาเหนอและทวปยโรป ประกอบ 6/56 ตรวจแลว

414

364. effective permeability สภาพใหซมไดยงผล ความสามารถของหนทยอมใหของไหลเพยงชนดเดยว เชนแกสทผสมอยในนามนไหลซมผานเนอหนชนดนไปได ด absolute permeability ประกอบ

365. effective porosity ความพรนยงผล ปรมาณเปนรอยละของรพรนทตอเนองกนในปรมาตรของดนหรอหนทงหมด ด porosity; total porosity ประกอบ

366. effective source rock หนตนกาเนดยงผล หนตนกาเนดทสามารถใหปโตรเลยมได

367. effluent seepage การไหลซมสพนผว การไหลซมของนาอยางชา ๆ โดยการแพรจากนาใตดนขนสผวดน หรอการไหลซมของนาจากภายนอกพนดน

368. effluent stream ธารรบนา ธารนาทไหลอยตากวาระดบนาใตดน จงไดรบนาจากเขตอมนาของนาใตดน ทาใหลานามนาไหลตลอดป

369. eggstone; oolite; roestone หนเนอเมดแบบไขปลา ด oolite; eggstone; roestone 370. ejecta; ejectamenta สารอคนพ ๑. ด pyroclastic rock; volcanic clastic

๒. วสดทพนออกมาจากการระเบดของภเขาไฟ เชน เถาภเขาไฟ มลภเขาไฟบอมบภเขาไฟ

371. elastic -ยดหยน คาทใชกบแรบางชนดทมสมบตยดหยน บดใหโคงงอได และเมอปลอยจะกลบคนรปเดมได เชน ไมกา ด tenacity ประกอบ

372. elastic bitumen; elaterite บทเมนยดหยน ด elaterite; elastic bitumen

373. elastic limit ขดจากดความยดหยน ความเคนสงสดทเกดขนในวสด ซงวสดนนสามารถกลบคนสภาพโดยไมเหนการเปลยนรปอยางชดเจน

415

หากเกนจดนจะแตกหกหรอเปลยนรปอยางถาวร 374. elastic wave คลนยดหยน ๑. คลนทเกดจากการสนไหวเนองจากแรงกลในตวกลาง

ทยดหยนได เชน นา ชนหน ๒. คลนทตองอาศยตวกลางในการเคลอนท ซงเกดจากการถายโอนพลงงานจากแหลงกาเนดคลนผานอนภาคของตวกลาง คลนยดหยนไดแก คลนเสยง คลนทเดนทางในนา 20/56

375. elasticity สภาพยดหยน สมบตของสารทเปลยนรปรางไปจากเดมเพยงชวคราว เปลยนไปเฉพาะชวงทถกแรงเคนกระทา รปรางของสารนนจะเปลยนกลบสสภาพเดมทนทเมอปลดแรงเคนออก

376. elasticoviscous behaviour สภาพหยนหนด สภาพความเครยดของวสดซงมความหนด แตเปลยนรปแบบยดหยนภายใตความเคนชวระยะเวลาสน ๆ เมอความเครยดทมอยยาวนานถกปลดปลอย ระดบการคนสภาพยดหยนของวสดหยนหนดนนจะคนสภาพไดนอยกวาการคนสภาพของวสดยดหยนจรง

377. elastic-rebound theory ทฤษฎคนกลบความยดหยน

ทฤษฎทวาดวยการเคลอนทตามแนวรอยเลอนเปนผลมาจากการทความเครยดยดหยนระหวางมวลหนแตละขางของรอยเลอนซงมขนาดเพมขนเรอย ๆ อยางตอเนองจนเลยขดจากดความยดหยน ทาใหชนหนเคลอนทจากกนและความเครยดไดถกปลอยออกไปอยางฉบพลน ทาใหเกดคลนไหวสะเทอน การเคลอนทดงกลาวทาใหหนกลบคนสสภาพทมความเครยดเพยงเลกนอยหรอไมม

416

เลย แฮรร ฟลดง รด (Harry Fielding Reid) เปนผเสนอทฤษฎนเมอ พ.ศ. ๒๔๔๙

378. elaterite; elastic bitumen บทเมนยดหยน บทเมนสนาตาล มลกษณะออนและยดหยนไดเมอยงใหมอย จะแขงและเปราะเมอสมผสอากาศ เกดจากกระบวนการแปรสภาพของปโตรเลยม

379. E-layer ชนไหวสะเทอนอ เขตความไหวสะเทอนใตผวโลกชวงความลกระหวาง ๒,๘๙๐-๔,๗๑๐ กโลเมตร เปนสวนของแกนโลกชนนอก ซงเปนเขตหนงของการแบงสวนภายในโลกออกเปนหลายชนจากชนเอถงจ ปจจบนไมนยมใชแลว 40/55

380. electric basement หนฐานไฟฟา พนผวของชนหน ณ ระดบใดระดบหนงทมคาความตานทานไฟฟาจาเพาะสงมากจนการเปลยนแปลงใด ๆ ทเกดขนลกลงไปจากระดบนจะไมทาใหเกดผลกระทบตอการสารวจธรณฟสกสดวยวธทางไฟฟา

381. electric log (E–log) ผลบนทกทางไฟฟา แถบบนทกทไดจากการหยงธรณหลมเจาะ (well logging) ซงแสดงผลการวดสมบตทางไฟฟาของชนดนหรอหนในหลมเจาะ เชน การวดศกยภาพไฟฟา การวดความตานทานไฟฟา

382. electric survey การสารวจวดทางไฟฟา การสารวจวดสนามไฟฟาซงอาจเกดขนตามธรรมชาตหรอทไดจากการทาขน ณ บรเวณพนผวโลกหรอใกลกบผวโลกเพอคนหาแหลงแร ความลกถงหนดานหรอหนฐาน และโครงสรางทางธรณวทยา

417

383. electric susceptibility สภาพรบไฟฟาได ด susceptibility ความหมายท ๒

384. electrical conductivity สภาพนาไฟฟา ความสามารถของสารในการใหกระแสไฟฟาไหลผาน สภาพนาไฟฟาของสารทมสมบตทางกายภาพเหมอนกนโดยตลอด มคาเทากบสวนกลบของความตานทานไฟฟาจาเพาะ มหนวยเปนซเมนตอเมตร

385. electrical resistivity สภาพตานทานไฟฟา ความตานทานไฟฟาของวสดความยาวหนงหนวยพนทหนาตดหนงหนวย

386. electrode ขวไฟฟา วตถทเปนตวนาไฟฟา ซงอาจเปนลวด เปนแทง หรอเปนแผน ในทางธรณฟสกสม ๒ แบบ คอ ๑. แทงโลหะนาไฟฟาทใชตอกลงในดน ทาหนาทเปนตวเชอมตอทางไฟฟากบสารอน ๆ เชน เปนขวกระแสไฟฟา และเปนขวศกยไฟฟา ในการสารวจความตานทานไฟฟาจาเพาะ และเปนขวกระแสไฟฟาในการสารวจการเกดขวแบบเหนยวนา ๒. ถวยดนเผารปทรงกระบอก สวนบนเปนกระเบองเคลอบ สวนลางไมเคลอบ มรพรนใหสารละลายไหลซมผานได มแทงโลหะทองแดงอยตรงกลางทาหนาทเปนขวไฟฟา แชอยในสารละลายทองแดงซลเฟต สวนบนมฝาปด ใชเปนขวกระแสไฟฟาในการสารวจศกยไฟฟาในตว (SP) ใชเปนขวศกยไฟฟาในการสารวจการเกดขวแบบเหนยวนาและการสารวจความตานทานไฟฟาจาเพาะ ด current

418

electrode และ potential electrode ประกอบ

387. electrode polarization การเกดขวไฟฟา การเกดความตางศกยไฟฟาขนตรงรอยสมผสระหวางอนภาคแรโลหะและอเลกโทรไลตเมอมมวลเมดแรโลหะ เชน คาลโคไพไรต แมกนไทต แกรไฟต ขวางทางการไหลของกระแสไฟฟาทเกดอยตามธรรมชาตใตผวดน ซงกระแสไฟฟานเกดจากไอออนในอเลกโทรไลตทอยในรพรนของหน ไอออนเหลานจะไปสะสมตวอยตรงรอยตอประสานระหวางเมดแรและอเลกโทรไลต แคตไอออนจะเกาะอยบรเวณทมกระแสไฟฟาไหลเขา แอนไอออนจะอยตรงบรเวณกระแสไหลออก ซงเปนปรากฏการณหนงทใหผลตอบสนองตอการสารวจดวยวธการเกดขวแบบเหนยวนา รปแสดงการเกดขวไฟฟาเนองจากมมวลเมดแรโลหะขวางทางการไหลของกระแสไฟฟาทเกดไอออนในอเลกโทรไลตในรพรนของหน

388. electrodialysis การแยกกรองดวยไฟฟา การแยกสารประกอบในของเหลวโดยอาศยแรงเคลอนไฟฟากบเนอเยอทยอมใหสารบางอยางซมผานได เชน การแยกเกลอออกจากนาทะเลหรอนาเคม การแยกโปรตน

389. electrolysis การแยกสลายดวยไฟฟา การแยกสารประกอบใหอยในรปทเปนธรรมชาตหรอในรปของสารละลาย โดยผานกระแสไฟฟาเขาไปใหสารประกอบแตกตวเปนไอออน ซงจะไปจบทขวจายกระแสไฟฟา ทาใหสามารถนาออกมาในรปของสาร

419

ใหมได 390. electromagnetic induction การเหนยวนาทาง

แมเหลกไฟฟา การเหนยวนาใหเกดสนามไฟฟาหรอกระแสไฟฟาในตวนาไฟฟา เมอตวนาไฟฟาอยกบทในสนามแมเหลกทเปลยนแปลง หรอเมอตวนาไฟฟานนเคลอนทผานสนามแมเหลก

391. electromagnetic prospecting

การสารวจดวยแมเหลกไฟฟา

การสารวจธรณฟสกสแบบหนง ซงกระทาโดยการปลอยคลนแมเหลกไฟฟาจากผวดนลงไป เมอคลนนนแทรกผานและกระทบหนวยหนหรอแหลงแรทเปนตวนากจะปลอยกระแสทเปนตนกาเนดของคลนชนดใหม ซงจบไดดวยเครองมอบนผวดน

392. electromagnetic wave คลนแมเหลกไฟฟา คลนทเกดจากการเหนยวนาของสนามแมเหลกและสนามไฟฟาอยางตอเนอง ทาใหเกดคลนซงเคลอนทไปโดยไมตองอาศยตวกลาง คลนนเคลอนทดวยความเรวเทากบความเรวแสงคอ ๓ ๑๐๘ เมตรตอวนาท

393. electron capture การจบยดอเลกตรอน วธการสลายตวทางกมมนตภาพรงส โดยอเลกตรอนตวหนงของอเลกตรอนทอยชนในของอะตอมถกจบเขาไวในนวเคลยส

394. electron microprobe; electron probe

เครองหยงอเลกตรอน เครองมอวเคราะหชนดหนงทใชการรวมลาแสงอเลกตรอนเพอกระตนการเปลงรงสเอกซลงไปยงจดบนตวอยาง สเปกตรมของรงสเอกซทเปลงออกมา แสดงถงองคประกอบของตวอยางทรงสเอกซไปกระตน จดนมขนาดเสนผานศนยกลางประมาณ ๑ ไมครอน (micrometer) และมสภาพไวประมาณ ๕๐ สวนในลาน

420

สวน (ppm) หรอนอยกวาสาหรบโลหะสวนใหญ มความหมายเหมอน microanalyzer

395. electron microscope กลองจลทรรศนอเลกตรอน กลองจลทรรศนทใชลาอเลกตรอนซงปรบระยะความชดเจนดวยระบบเลนสไฟฟาหรอแมเหลก เพอขยายภาพของวตถขนาดเลกมาก ๆ ใหดใหญและชดเจนยงขนบนจอแสดงผลหรอแผนภาพถาย ซงมลกษณะคลายกบลาแสงทใชในกลองจลทรรศนแบบผสม อเลกตรอนมความยาวคลนสนมากจงสามารถใหภาพทมความละเอยดและคมชดกวาเครองมอทางแสงอน ๆ มกาลงขยายสงถง ๑๐๐,๐๐๐ เทา กลองจลทรรศนอเลกตรอนม ๒ ประเภท คอ กลองจลทรรศนอเลกตรอนสองผาน (transmission electron microscope) และกลองจลทรรศนอเลกตรอนสองกราด (scanning electron microscope)

396. electro-osmosis ออสโมซสไฟฟา การเคลอนทของของเหลวผานเยอบางภายใตอทธพลของสนามไฟฟาทใสเขาไป

397. electrostatic precipitator (ESP)

เครองดกฝนดวยไฟฟา (อเอสพ)

เครองมอทประดษฐขนเพอควบคมมลพษทางอากาศดวยการแยกฝนละอองออกจากควนหรอแกส โดยใหประจไฟฟาแกอนภาคทตองการแยก ทาใหสามารถแยกออกไดโดยใชขวไฟฟา

398. electroviscosity ความหนดทางไฟฟา ความหนดของของไหลซงเกดจากอทธพลของสมบตทางไฟฟา ตวอยางเชน ของไหลทมสภาพนาไฟฟาตาม

421

ความหนดมากกวาของไหลทมสภาพนาไฟฟาสงเมอไหลผานรเลก ด capillary ๒ ประกอบ

399. elements of symmetry; symmetry elements

องคประกอบสมมาตร ด symmetry elements; elements of symmetry

400. elevation correction การปรบคาระดบ ๑. การแกคาเวลาการเดนทางของคลนเสยงจากตนกาเนดถงเครองรบคลนในการสารวจวดความไหวสะเทอนชนดคลนสะทอนและคลนหกเห เนองจากเครองรบคลนอยในตาแหนงทคาระดบแตกตางกน ทงนเพอใหไดเวลาการเดนทางของคลนถงเครองรบทอยบนระดบเดยวกน ๒. การแกคาความโนมถวงซงวดได ณ จดสารวจทมคาระดบตางกน เพอใหไดเปนคาความโนมถวงทจดสารวจซงมคาระดบเดยวกนบนแนวระดบอางองคาใดคาหนงหรอบนพนฐานระดบ (datum) ซงตามปรกตใชระดบนาทะเลปานกลางเปนหลก ในการสารวจวดคาความโนมถวง การปรบคาระดบเปนผลรวมของการแกคาฟรแอรและการแกคาบแกร

401. Elsterian เอลสเตอเรยน ชวงเวลาเกดธารนาแขงของสมยไพลสโตซนตอนกลางของทวปยโรปตะวนตกเฉยงเหนอ เปนชวงภมอากาศหนาวเยน อยเหนอโครเมอเรยนและอยใตโฮลสไตเนยน ด ตารางชวงอายธารนาแขงและชวงคนธารนาแขงสมยไพลสโตซนในทวปอเมรกาเหนอและทวปยโรป ประกอบ

422

5/56 402. eluvial horizon* ชนซมชะ ชนดนซงสารถกขบออกไปโดยกระบวนการซมชะในดน

ด eluviation ประกอบ 403. eluviation การซมชะ การเคลอนยายสารหรอวสดในชนดนออกไปในสภาพ

สารแขวนลอย (suspension) หรอสารละลาย (solution) โดยปรกตเคลอนตวไปกบนาทไหลซมผานจากชนดนบนสชนดนลาง เปนผลทาใหชนดนทสารหรอวสดเคลอนยายออกไปนนเหลอแรธาตอยนอยมสจางกวาเดม เรยกวา ชนซมชะ ด illuviation และ leaching ประกอบ

404. emanation การปลดปลอย การฟงหรอการพนของสารระเหยและทไมใชสารระเหย ไอนา และแกสจากภเขาไฟและแมกมาในชวงทผานมา โดยมสวนประกอบและความหนาแนนตาง ๆ กน คานปรกตใชทงของเหลวและแกส

405. embankment ๑. พนงชายฝง สนดอนทราย สนดอนจะงอยทราย หรอสนดอนทเกดตามชายฝงทะเลหรอทะเลสาบ โดยการสะสมของตะกอนตาง ๆ เนองจากการกระทาของคลนและกระแสนา

406. embankment ๒. พนงดน พนงหรอคนดนทสรางขนเพอกกเกบนา หางแร หรอเพอกอสรางถนน

407. embayment ๑. การรกกรอน ๑.๑ การรกของวสดเนอพนชนดเนอจลผลกเขาไปในผลกดอก ทาใหขอบของหนาผลกดอกไมสมบรณ

423

๑.๒ การกดกรอนหรอเปลยนแปลงรปรางหรอสณฐานของผลกอยางไมสมาเสมอโดยแมกมาทผลกเหลานนตกผลกออกมา หรอทเกดอยเปนแรแปลกปลอม โดยเฉพาะการกดกรอนอยางรนแรงเขาไปสทก ๆ ดานของผลกดอก ๑.๓ การทผลกแรชนดหนงถกรกเขาไปโดยผลกแรอกชนดหนง ซงโดยปรกตมกเปนผลกหนาสมบรณ ผลกแบบนเรยกวา ผลกแหวง (embayed crystal)

408. embayment ๒.คงทะเล ๒.๑ สวนหนงของอาวทซงทะเลรกเขามาทวมพนทลมในแผนดนทอยใกลปากแมนา ๒.๒ อาวซงมทงทเวาลกและเวาเขาไปในแนวชายทะเลหรอผนนากวางทเกดอยในอาวเปด

409. emergence ๑. การโผลตว (ชายฝง) การยกระดบของแผนดนเมอเทยบกบระดบทะเล ทาใหบรเวณซงเดมอยใตนาโผลพนนากลายเปนแผนดน ทงน อาจเกดจากการลดลงของระดบนาทะเลหรอการยกตวของแผนดน ลกษณะของชายฝงทยกตวจะเหนไดวามชายหาดยกสงขน หรอเกดทราบรมฝงบางแหง เชน ทางฝงทะเลตะวนออกในภาคใตของประเทศไทย ด submergence ประกอบ

410. emergence ๒. ธารโผล ธารนาหรอจดทนาใตดนโผลขนมากลายเปนธารนาผวดน ด resurgence ประกอบ

411. emergence angle; angle มมยกตว ด angle of emergence; emergence angle

424

of emergence 43/55 412. emery ๑. หนเอเมอร หนเนอเมดทประกอบดวยแรคอรนดม แมกนไทต

และสปเนล เกดจากการตกผลกแยกตวจากแมกมา หรอแปรสภาพมาจากหนทมอะลมเนยมสง ในประเทศไทยพบทอาเภอปกธงชย จงหวดนครราชสมา

413. emery ๒. เอเมอร แรคอรนดมชนดหนง มลกษณะเปนเมดสดา เทา เทาถงดา เนองจากมแรแมกนไทตหรอฮมาไทตเปนมลทน มกเกดเปนมวลในหนปนหรอหนอคน เนองจากมลกษณะเปนเมดและมความแขง จงนยมใชเปนวสดขดสและขดมน

414. emplacement การแทรก

๑. กระบวนการแทรกซอนของหนอคน ๒. การเกดแหลงสนแรในหนใด ๆ โดยกระบวนการตาง ๆ 20/56

415. emulsion อมลชน การทของเหลว ๒ ชนดผสมเปนเนอเดยวกนในสถานะกระจายตวอยดวยกน เชน นามนปรมาณนอยผสมกบนา นามนจะอยในสถานะกระจาย และนาอยในสถานะตวกลาง แตถานาปรมาณนอยผสมกบนามน นาจะอยในสถานะทกลบกน หรอใชเรยกโคลนเจาะทใชกบหวเจาะฝงเพชร

416. én echelon -เหลอมขนาน ลกษณะโครงสรางทเหลอมและขนานกนเหมอนกบขอบของกระเบองบนหลงคาหรอขนบนได (มอบ ดร.ปญญา จารศร วาดภาพประกอบ)

425

417. encroachment ๑. การซมแทนท การทนาไหลเขาไปแทนทนามนหรอแกสในแหลงกกเกบ ขณะกาลงผลต หรอขณะทอตราการผลตลดลง

418. encroachment ๒. การรกคบ ๒.๑ การเกยทบในแนวนอนของตะกอนบนชายฝง ๒.๒ การสะสมตวของทรายลมพาทเกดจากการคบของทรายบนพนผวไปตกดาน หลงสงทขวางทางลม เชน การคบบนหนาไถลของเนนทรายดานหลงลม ด accretion ๑ ประกอบ

419. end moraine กองตะกอนธารนาแขงปลายธาร

ตะกอนธารนาแขงทสะสมตวอยปลายสดของธารนาแขงหรอพดนาแขง มรปรางคลายสนเขา เปนเนนทแสดงถงตาแหนงทธารนาแขงหรอพดนาแขงในปจจบนหรอในอดตแผไปถง ด terminal moraine ประกอบ

420. endocast; internal cast; steinkern

รปพมพดานใน ด steinkern; endocast; internal cast 24/56

421. endogenetic; endogenic; endogenous

-ทเกดภายใน คาทใชกบกระบวนการทางธรณวทยา เชน การเกดภเขาไฟ หรอลกษณะอนเปนผลจากกระบวนการหรอหนทเกดขนภายในโลก เชน ภเขาไฟ หนอคนพ คานยงประยกตกบแหลงสะสมทเกดจากการตกตะกอนทางเคม เชน หนเกลอระเหย และใชกบแหลงแรทเกดพรอมกบหน ด exogenetic ประกอบ

422. end-on spread การวางปลายแถว รปแบบการจดเสนสารวจคลนไหวสะเทอน โดยวางตาแหนงตนกาเนดคลนไวทจดปลายดานใดดานหนงตามแนวจโอโฟน ใชในการสารวจเพอใหไดผลออกมา

426

เปนภาพตดแนวตงแบบเชอมโยงตอกน หรอเพอการสารวจหามมเทของชนหนใตพนผว

423. endoskeleton โครงรางแขงภายใน โครงแขงภายในรางกายของสตว มหนาทชวยคาพยงรางกายใหคงรปรางอยได เชน โครงกระดก กระดองปลาหมก ด exoskeleton ประกอบ

424. energy magnitude ขนาดแผนดนไหวตามพลงงาน

ขนาดแผนดนไหวไกลทคานวณจากพลงงานความสนสะเทอนของคลนพนผวทแผออกไป เขยนแทนดวยสญลกษณ Me

425. engineering geology ธรณวศวกรรม ๑. ธรณวทยาประยกตทจะนาเอาความรและประสบการณดานธรณวทยามาใชในงานออกแบบการกอสรางทางดานวศวกรรม ๒. การประยกตความรและประสบการณดานธรณวทยาหรอธรณศาสตรทงหลายเขามาชวยแกไขปญหาทางดานวศวกรรมโยธา เชน ความรดานธรณวทยาโครงสราง อทกธรณ ธรณฟสกส ปฐพกลศาสตร และกลศาสตรหน

426. engineering geophysics ธรณฟสกสงานวศวกรรม การประยกตใชวธการตาง ๆ ทางธรณฟสกสเพอหาขอมลทเปนประโยชนตองานวศวกรรมโยธา โดยมวตถประสงคเพอคนหาลกษณะการวางตวของชนดน ชนตะกอน และชนหนทอยลกลงไป รวมทงสมบตทางฟสกสของเนอหนดวย เชน สมบตเกยวกบความยดหยนของหน ซงหาไดโดยการวดคลนไหวสะเทอนและความหนาแนน วธธรณฟสกสทใชกบงานวศวกรรม คอ วธ

427

คลนไหวสะเทอนทงชนดคลนสะทอนและคลนหกเห วธความโนมถวง วธแมเหลก และวธไฟฟา ขอมลทไดคอ ความลกถงหนดาน และโครงสรางทางธรณวทยาใตผวดน

427. engineering seismology วทยาคลนไหวสะเทอนทางวศวกรรม

ด earthquake engineering

428. enhance oil recovery (EOR)

การผลตเสรม (อโออาร) การผลตนามนหลงจากขนปฐมภมเสรจสนลง โดยทวไปม ๒ แบบ ทงนขนกบความดนของแหลงกกเกบ ไดแก การใชของไหลหรอความรอนอดเขาไปในชนหนกกเกบ ผานทางหลมอดฉดเพอไลนามนเขาสหลมผลต ซงจะทาใหความดนและการไหลในแหลงกกเกบยงคงมอยตอไป ในกรณทแหลงกกเกบไมมความดนจะใชวธการททาใหนามนไหลไดดขน โดยใชสารเคม แกส หรอความรอน

429. enthalpy เอนทลป พลงงานหรอความรอนทงหมดมคาเทากบผลบวกของพลงงานภายในระบบรวมกบจานวนทไดจากปรมาตรคณดวยความดน ตามนยามดงน H = U + PV เมอ H = เอนทลป U = พลงงานภายในระบบ V = ปรมาตร P = ความดน

430. entrenched meander; ทางนาโคงตวดเซาะลก ทางนาโคงตวดทกดเซาะเปนรองลกลงไปในพนดน

428

incised meander; inclosed meander

มากกวาทางนาโคงตวดธรรมดา และมกรกษารปรอยการโคงตวดไวไมคอยเปลยนแปลงไดงายนกการเกดทางนาโคงตวดชนดนอาจเกดไดหลายวธ เชน อาจเกดจากธารนาไหลผานไปบนพนททเปนหนแขง เมอกดเซาะหนแขงเปนรปรอยลกลงไปแลวมกจะไมคอยเปลยนเสนทาง ฉะนน แมวาจะไหลแบบโคงตวดกจะคอย ๆ กดเซาะพนทลกลงไป จนในทสดเมอมความลกมากพอสมควร เลยยดรปรอยการโคงตวดนนเปนการถาวร หรออาจจะเกดขนเนองจากบรเวณพนทแหงใดแหงหนงยกระดบสงขนมาเนองจากการเคลอนไหวของเปลอกโลก ทาใหธารนาทไหลอยในพนทนนมแรงกดเซาะในทางลกไดอก ถาการยกตวสงขนของพนทเปนไปอยางชา ๆ ธารนากจะคอย ๆ กดเซาะลกลงไปโดยไมเปลยนเสนทางเดนของมน ฉะนน ในกรณทเกดมทางนาโคงตวดอยแลว ทางนาโคงตวดนนกจะกลายรปมาเปนทางนาโคงตวดเซาะลกได ด meander ประกอบ (ดรปท ingrown meander) 23/56

431. entropy เอนโทรป ๑. การวดพลงงานในระบบหนงซงไมสามารถแปรเปลยนไปสพลงงานรปอนได ๒. การวดระดบขนการผสมของหนหลายชนดในหนวยลาดบชนหน ถาหนวยลาดบชนหนนนมองคประกอบของหนเปนชนดเดยวหรอเปนอนพนธ นนกหมายความวา เอนโทรปของหนวยลาดบชนหนนนม

429

คาเขาใกลศนย ๓. ความเปนไปไดในการกระจายพลงงานทใชภายในหรอตามแมนาลาธาร โดยทสภาวะทเปนไปไดมากทสดกคอ เมอธารนาคอย ๆ ปรบระดบใหเขาสสมดล หรอมการกระจายพลงงานอยางสมาเสมอ

432. envelope สวนขอบ บรเวณสวนนอกหรอสวนทปกคลมรอยคดโคง โดยเฉพาะของโครงสรางรอยคดโคงซงรวมทงโครงสรางรอยแตกบางชนด ด core ความหมายท ๒ ประกอบ

433. environmental geochemistry

ธรณเคมสงแวดลอม วชาทางธรณวทยาสาขาหนงทศกษาเกยวกบผลกระทบตอมนษยทเกดจากการกระจายตวและความเชอมโยงขององคประกอบทางเคมและกมมนตภาพรงสกบสงแวดลอมทเปนพนผวโลก นา อากาศ และสงมชวต (แกตามธรณ สวล.)

434. environmental geology ธรณวทยาสงแวดลอม ธรณวทยาสาขาหนงทนาเอาหลกการและความรทางธรณวทยามาประยกตใชกบปญหาทเกดขนจากกจกรรมของมนษย ตลอดจนการแสวงหาประโยชนจากภาวะแวดลอมทางกายภาพ

435. environmental impact statement

ขอชแจงผลกระทบสงแวดลอม

เอกสารทจดทาขนโดยภาคอตสาหกรรมหรอหนวยงานดานนโยบายสงแวดลอมสาหรบ ใชเปนขอเสนอของหนวยงานนน ๆ ซงอาจมผลกระทบอยางมากตอคณภาพสงแวดลอมของมนษย เอกสารนใชเปนขอมลชวยในการตดสนใจตามขอกาหนดทใหจดทาขนโดย

430

พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม (แกตามธรณ สวล.)

436. Eocene Epoch สมยอโอซน สมยท ๒ ของยคพาลโอจนอยระหวางสมยพาลโอซนกบสมยโอลโกซน มชวงอายตงแต ๕๖ ถง ๓๓.๙ ลานปมาแลว เปนสมยแรกเรมของชาง และเปนสมยทมทงหญาแพรกระจายไปทวโลก เรมพบวาฬ หนทเกดในสมยนเรยก หนสมยอโอซน (Eocene Series) ด geologic time scale ประกอบ 40/55

437. eogenesis การกอตวระยะตน การกอตวของตะกอนในระยะเรมตน เกดขนภายหลงกระบวนการตกตะกอน มความลกตงแตพนผวหนาของตะกอนลงไปถงความลกประมาณ ๑-๒ กโลเมตร โดยปฏกรยาเคมสวนใหญเกดขนจากนาทอยในชองวางของตะกอน

438. eolation* การปรบผวแผนดนโดยลม กระบวนการปรบผวแผนดนทคอย ๆ เกดขนจากการกระทาของลม เชน การพดทรายและฝนไป การเกดเนนทราย การกดกรอนหนโผลทเกดจากพายทราย และผลทางออมทเกดจากคลนลม เชน การเกดชายหาดและการกดเซาะหนาผา

439. eolian deposit; aeolian deposit

สงทบถมลมพา ด aeolian deposit; eolian deposit

440. eolian erosion; aeolian erosion*

การกรอนเพราะลม ด aeolian erosion; eolian erosion

431

441. eolianite* หนลมหอบ หนชนทประกอบดวย กรวด ทราย ทลมพดพามาสะสมกน เชน เนนทรายทเชอมประสานดวยแคลเซยมคารบอเนตจากนาใตดน

442. EOM (extractable organic matter)

อโอเอม (สารอนทรยสกดได)

ด extractable organic matter (EOM)

443. eon* บรมยค ชวงเวลาอนยาวนานไมอาจกาหนดได ในทางธรณกาลหมายรวมมหายคตาง ๆ เขาดวยกน ปจจบนแบงออกเปน ๓ บรมยค คอ ครปโทโซอก (Cryptozoic) โพรเทอโรโซอก (Proterozoic) และ ฟาเนอโรโซอก (Phanerozoic) ด geologic time scale ประกอบ

444. eonothem** หนบรมยค หนวยลาดบชนหนตามอายกาลหนวยหนง กาหนดขนจากชนหนทเกดขนในบรมยค ด eon ประกอบ

445. EOR (enhance oil recovery)

อโออาร (การผลตเสรม) ด enhance oil recovery (EOR)

446. ephemeral stream ธารนาชวคราว ธารนาหรอบางสวนของธารนาทเกดขนในชวงระยะเวลาสน ๆ เนองจากฝนตกในบรเวณนนหรอบรเวณใกลเคยง และรองนาจะอยเหนอระดบนาใตดนเสมอไป ด intermittent stream ประกอบ

447. epicenter; epicentum* จดเหนอศนยเกดแผนดนไหว

ตาแหนงสมมตทกาหนดดวยจดตดของเสนดงทลากจากศนยเกดแผนดนไหว (earthquake focus) ตดกบผวโลก (ดรปท seismic focus; focus )

432

448. epiclastic rock หนเนอประสมผวพน หนชนดหนงทเกดบนผวโลก โดยการจบตวแขงของเศษหนของหนทมอยเดม หรอหนตะกอนทประกอบดวยเศษหนทมาจากการผพงหรอการกรอน 5/56

449. epidiagenesis; late diagenesis

การกอตวใหมระยะสดทาย การเปลยนแปลงทเกดขนในระยะสดทายของการกอตวใหม ซงตะกอนไดแขงตวกลายเปนหนแลวโดยเกดขนในระหวางและหลงการยกตวหรอการโผลตวใกลผวโลกสเขตการผพงอยกบท แตยงไมเกดการกรอน การเปลยนแปลงนเกดเนองจากนาใตดนทไหลแทรกซมผานลงไปและการออกซเดชน

450. epigene -ระดบตน ๑. คาทใชเกยวกบกระบวนการทางธรณวทยา และลกษณะอนเปนผลจากกระบวนการทเกดขนบนโลกหรอใกลผวโลก มความหมายเหมอนกบ epigenic ๒. คาทใชเกยวกบการเกดผลกรอบผวพนวสดทไมไดเปนธรรมชาตเดยวกน ตวอยางเชน สณฐานเทยม ด pseudomorph ประกอบ

451. epigenic -ระดบผวพน ด epigene ความหมายท ๑

452. epilimnion ชนนาสวนบน ชนนาชนบนสดในทะเลสาบทมอณหภมคงท และมความอนมากกวาชนอน ๆ มแสงสองผาน มออกซเจนละลายอยมาก และมการผสมผสานอยางสมาเสมอดวยแรงกระทาของคลนลม ถาชนนามลกษณะเชนเดยวกนน หากเกดในทะเลหรอมหาสมทร เรยกวา ชนนาผสม (mixed layer) โดยความหนาแนนในชนนาผสมจะนอย

433

กวาในชนนาชนอน หรอมลาดความหนาแนน (pycnocline) ลดลงซงตรงขามกบลาดความเคม (halocline) ทเพมขน ใตชนนาสวนบนระดบอณหภมของนาจะลดลงอยางรวดเรว แนวความลกของนาทอณหภมลดลงอยางฉบพลนเรยกวา ลาดความรอน (thermocline) และชนนาชนนเรยกวา ชนนาสวนกลาง (metalimnion; clinolimnion; mesolimnion) สวนชนนาชนลางสดเปนชนนาทมอณหภมเยอกเยนกวาชนอน ๆ ยกเวนในชวงทมการไหลเวยนกลบ (turnover) นอกจากนยงเปนชนนานง สงบ มออกซเจนนอยและมความแนนมากกวาชนอน ๆ ชนนาชนนเรยกวา ชนนาสวนลาง (hypolimnion; bathylimnion) ดรปประกอบ รปลายเสน คาอธบายรปประกอบดานซายมอเพมลกศรช คา “ลาดความรอน”

453. epipelagic -ทองทะเลตน คาทใชเกยวกบสภาพแวดลอมในสวนทเปนนาในมหาสมทร ตงแตผวนาไปจนถงระดบความลก ๒๐๐ เมตร และยงใชกบสงมชวตทอาศยอยในสภาพแวดลอมดงกลาว ด mesopelagic ประกอบ ยนยนมตเดม 36/55, 24/56

434

454. epiplankton; pseudoplankton

แพลงกตอนเทยม สงมชวตซงอาศยเกาะตดอยกบพชพรรณทลองลอยอยในนา หรอเกาะตดอยกบสตวซงวายไปมาอยในนาเพอการดารงชวต เชน เกาะตดอยกบพวกเตา งทะเล ปลาโลมา

455. epithermal -อณหภมตา คาทใชกบแหลงแรแบบนารอนทกาเนด ณ อณหภม ๕๐-๒๐๐ องศาเซลเซยส และทระดบตน ซงโดยทวไปนอยกวา ๑ กโลเมตรจากผวโลก คานยงใชในความหมายดานสงแวดลอมดวย ด hypothermal, mesothermal และ telethermal ประกอบ

456. epithermal deposit แหลงแรนารอนอณหภมตา แหลงแรทมกาเนดจากนารอนทอณหภมตาและทระดบตน ซงโดยทวไปนอยกวา ๑ กโลเมตรจากผวโลก อณหภมทวไป ๕๐-๒๐๐ องศาเซลเซยสด hypothermal deposit, mesothermal deposit และ telethermal deposit ประกอบ

457. epizone เขตแปรสภาพระดบตน บรเวณความลกชวงบนสดของการแปรสภาพของหน เกดในสภาพแวดลอมทความดนและอณหภมตาถงปานกลาง มแรงเคนหรอแรงเฉอนสง ทความลกใกลผวโลกจนถงประมาณ ๕ กโลเมตร ความดนนอยกวา ๐.๑๕ จกะพาสคล (GPa) อณหภมตากวา ๓๐๐ องศาเซลเซยส หนขางเคยงในบรเวณนเปนหนตะกอนและหนภเขาไฟทแปรสภาพไปเปนหนแปรขนตา เชน หนชนวน หนฟล

435

ไลต หนไมโลไนต หนชสต บางสวนแสดงการแปรเปลยนโดยไอนารอนและเกดเปนแหลงแร อนเปนผลมาจากการแทรกซอนของหนอคนขนาดเลกหลายครง แนวการแปรสภาพสมผสกบหนขางเคยงชดเจน การแทรกเกดขนหลงการแปรสณฐาน

458. epoch* สมย ชวงเวลาทางธรณกาล เปนหนวยยอยของยค (period)

459. equant ขนาดเทา ๑. คาใชกบผลกซงมเสนผานศนยกลางเทาหรอเกอบเทากนในทกทศทาง ด prismatic และ tabular ประกอบ ๒. คาใชกบอนภาคหรอเมดตะกอนทมความยาวนอยกวา ๑.๕ เทาของความกวาง ๓. คาใชกบหนทเมดแรสวนใหญมขนาดเทา ๆ กนแบบลกเตาหรอทรงกลม

460. equant element องคประกอบรปเทา องคประกอบหนงของโครงเนอ (fabric) ซงมตทกดานมขนาดโดยประมาณเทากน ด linear element และ planar element ประกอบ

461. equatorial dipole-dipole array

แถวลาดบขนานสองขวค รปแบบการวางขวไฟฟาแบบแนวขวกระแสไฟฟาขนานกบแนวขวศกยไฟฟา โดยเสนลากตอระหวางจดกงกลางของแนวขวกระแสไฟฟากบจดกงกลางของแนวขวศกยไฟฟาตงฉากกบแนวขนาน ซงมระยะหางเทากบ r มรป

436

462. equigranular; even-grained; homogranular

-เนอขนาดเดยว ด homogranular; equigranular; even-grained

463. era* มหายค ชวงเวลาอนยาวนานทางธรณกาล ซงประกอบดวยมหายค ๔ มหายค ตามลาดบกอนหลง คอ มหายคพรแคมเบรยน (Precambrian era) มหายคพาลโอโซอก (Paleozoic era) มหายคมโซโซอก (Mesozoic era) และมหายคซโนโซอก (Cenozoic era)

464. erathem** หนมหายค หนวยลาดบชนหนตามอายกาลหนวยหนง กาหนดขนจากชนหนทเกดขนในมหายค ด era ประกอบ

465. erosion* การกรอน กระบวนการหนงหรอหลายกระบวนการททาใหสารเปลอกโลกหลดไป ละลายไป หรอกรอนไปโดยตวการธรรมชาต ซงไดแก ลมฟาอากาศ สารละลาย การครดถ การนาพา ทงน ไมรวมถงการพงทลายเปนกลมกอน เชน แผนดนถลม ภเขาไฟระเบด

466. erratic block บลอกหนธารนาแขงพา ด erratic; glacial erratic 467. erratic boulder กอนหนมนใหญธารนาแขง

พา ด erratic; glacial erratic

468. erratic; glacial erratic หนธารนาแขงพา เศษหนหรอกอนหนทถกนาพาโดยธารนาแขงหรอแพนาแขง (floating ice) ไปตกสะสมหางไกลจากแหลงตนกาเนด มขนาดตงแตกรวดกลาง (pebble) จนถงบลอกทมขนาดเทาบาน (house-size block) โดยทวไปมกพบ

437

ตงอยบนหนตางชนดกน มความหมายเหมอนกบ erratic boulder และ erratic block

469. eruption การปะท การทภเขาไฟระเบดพนลาวา ตะกอน และแกสออกสผวโลก เปนไดทงการปะทแบบปลองกลาง และการปะทตามรอยแยก ด central eruption และ fissure eruption ประกอบ

470. eruption breccia; explosion breccia

หนกรวดเหลยมภเขาไฟระเบด

ด explosion breccia; eruption breccia

471. eruption cloud; ash cloud; dust cloud; volcanic cloud

กลมควนภเขาไฟ กลมควนหนาแนนทพงออกจากภเขาไฟขณะเกดการระเบด มลกษณะเปนมวลทมวนซอนทบคลายเมฆ ประกอบดวย ละอองไอนา แกส ฝนผง เถา และเศษชนภเขาไฟ

472. escarpment; scarp ผาชน, ผาตง หนาผาทชนมาก ซงเมอไดขนไปทางเบองบนพนชายผาแลวจะเหนภมประเทศหลงผาลาดลงหรอเกอบราบ ลกษณะทวไปมองจากระยะไกลคลายมดอโต เชน ผาดานชนของเขาอโต จงหวดปราจนบร ผาตงของเขาพระวหาร (ดรปท backslope)

473. esker เอสเกอร, เนนคดเคยว เนนกรวดทรายลกษณะคดเคยวทายเรยว เกดขนเนองจากตอนทายของธารนาแขง มนาแขงละลายไหลเปนชองอยภายใต และนาพาเอากรวดทรายไปทบถมกนเปนชนตามขนาด เปนแนวยาวปรากฏอยางชดเจนตอเมอธารนาแขงละลายไปหมดแลว

438

(ดรปท drumlin) 20,21/56

474. ESP (electrostatic precipitator)

อเอสพ (เครองดกฝนดวยไฟฟา)

ด electrostatic precipitator (ESP)

475. espalier drainage pattern; grapevine drainage pattern; trellis drainage pattern*

แบบรปทางนารานเถาองน ด trellis drainage pattern; espalier drainage pattern; grapevine drainage pattern

476. essential mineral* แรหลก แรประกอบหนทจาเปน ซงใชในการจาแนกชนดและเรยกชอหน แตไมจาเปนตองมปรมาณมากเสมอไป ด accessory mineral ประกอบ

477. estuarine –ชะวากทะเล คาทใชกบสงทเกดขนหรออยในชะวากทะเล โดยเฉพาะตะกอนทสะสมตวหรอสภาพแวดลอมของสงมชวตในชะวากทะเล ด estuary ประกอบ

478. estuarine circulation การไหลเวยนในชะวากทะเล

รปแบบการไหลเวยนของนาในชะวากทะเล โดยนาทะเลไหลเขามาปะทะกบนาจากแมนาทเหลออยในทองชะวากทะเล ทาใหเกดเปนนากรอยลอยตวขนและไหลออกสทะเล

479. estuarine delta ดนดอนสามเหลยมชะวากทะเล

ดนดอนสามเหลยมชนดทตะกอนสะสมตวบรเวณชะวากทะเล ทาใหปากแมนาแคบ ดนดอนสามเหลยมชนดนจงเรยกวา estuarine delta เชน ปากแมนา Seine ประเทศฝรงเศส

439

480. estuarine deposit แหลงสะสมชะวากทะเล บรเวณทมการสะสมตวของตะกอนนากรอยในชะวากทะเล สวนใหญเปนตะกอนเมดละเอยดของเคลยและทรายแปงทงทมาจากทะเลและแมนาผสมกบอนทรยวตถปรมาณมากจากบนบกทถกยอยสลายจนเปนเมดละเอยด

481. estuarine lagoon ลากนชะวากทะเล ลากนทเกดชวคราวเมอชะวากทะเลถกปดดวยหาดสนดอนในชวงเกดพาย ซงมกจะเกดตามฤดกาลและคงอยจนกระทงนาจากแมนากดเซาะจนหาดสนดอนนนพงทลายไป สวนมากจะเกดในภมภาคฝนตกนอยหรอตกเปนครงคราว (รอภาพประกอบ ๒ ภาพ)

482. estuarine salinity ความเคมชะวากทะเล ระดบความเคมของนาในชะวากทะเลทแปรผนไปตามการขนลงของนาทะเลหรอตามฤดกาล

483. estuary ชะวากทะเล ฝงทะเลทเวาเปนชองเขาไปยงปากแมนาและนาจดไหลลงมาปะทะแลวผสมกลมกลนกบนาเคม มกหมายถงบรเวณสวนลางของปากแมนาตอนทนาจดและนาเคมเขาผสมกน หรอบรเวณกนอาวตาง ๆ ทแมนาหลายสายไหลลง และอทธพลของนาทะเลทาใหนาเคมเขาไปผสมกบนาจดในอาวนนได

484. ethane อเทน แกสธรรมชาตหรอแกสจากถานหน มสตรเคม C2H6 และมคารบอน ๒ อะตอมในหมอลเคน

485. eucrystalline; macrocrystalline

เนอมหผลก ด macrocrystalline; eucrystalline

486. eugeosyncline* ธรณแอนตวมาก บรเวณธรณแอนตวในสวนทมกระบวนการตาง ๆ อน

440

เนองจากภเขาไฟมาเกยวของกบการสะสมตวของตะกอน และเปนบรเวณทหางไกลมากจากหนฐานธรณ (ดรปท geosyncline)

487. euhedral -หนาผลกสมบรณ คาทใชกบผลกทมหนาสมบรณ 39/55

488. eupelagic deposit สงทบถมทองทะเลลก : ตะกอนหรอสงทบถมทองทะเลลก ซงเมดตะกอนในสวน (fraction) ทมขนาดใหญกวา ๕ ไมครอน (๐.๐๐๕ มลลเมตร) จะเปนตะกอนทมกาเนดจากภเขาไฟ แผนดน หรอทะเลตน ในปรมาณทนอยกวารอยละ ๒๕ ตะกอนทองทะเลลกสะสมตวอยไกลหรอพนไปจากขอบทวปและทราบกนสมทรทอยขางเคยง เปนตะกอนทตกจมในแนวดง มสภาพออกซเดชนสง และอยรวมกบเคลยหรอเลนกนสมทร มความหมายเหมอนกบ eupelagic sediment

489. eupelagic sediment ตะกอนทองทะเลลก ด eupelagic deposit 490. euphotic zone; photic

zone

เขตมแสง ด photic zone; euphotic zone

491. eustasy; eustatic change; eustatism*

การเปลยนระดบทะเล การเปลยนแปลงระดบนาทะเลเปนบรเวณกวางขวางทวโลก ซงทาใหเกดการลดระดบหรอเพมระดบนาทะเลจรง ๆ อนไดแก การทนาแขงขวโลกจบพอกมากขนเพราะการทนาจากทะเลกลายไปเปนนาแขง หรอการทนาแขงขวโลกละลายกลบคนสทะเล แตไมใชเกดเพราะการ

441

หนนตวสงขนหรอลดระดบลงของแผนดน ซงทาใหฝงทะเลเปลยนระดบแตเปนการเปลยนระดบทะเลทไมแทจรง ในชวงทมปรากฏการณนมากทสดนน แผนนาแขงยคควอเทอรนารทาใหนาทะเลลดระดบลงกวาเดมถง ๑๐๐ เมตร และเศษกระจดกระจายของนาแขงทยงอยในขณะน เมอละลายจะมนามากพอทจะยกระดบทะเลขนถง ๓๐ เมตร

492. eutectic -ยเทกตก คาทใชกบระบบหนงซงประกอบดวยของแขง ๒ ชนด หรอมากกวา กบของเหลวซงมสวนประกอบของของแขงในระบบทอยรวมกนอยางสมดล ณ อณหภมหลอมเหลวตาสดซงมคาคงตวสาหรบการเกดรวมกลมกนของของแขงเหลานน การเพมความรอนหรอการลดความรอน ซงกอใหเกดการเพมหรอลดสดสวนของของเหลวตอของแขงตามลาดบ ไมทาใหเกดการเปลยนแปลงอณหภมของระบบหรอสวนประกอบของของแขงใด ๆ

493. eutectic mixture สารผสมยเทกตก ดคาอธบายใน eutectic point 494. eutectic point จดยเทกตก จดทแสดงอณหภมและสวนประกอบในระบบทของแขง

๒ ชนด กบสารละลายของเหลวสามารถอยรวมกนไดอยางสมดล อกนยหนง จดยเทกตกบอกอณหภมและสวนประกอบของระบบ ณ ขณะทองคประกอบ ๒ ชนดตกผลกลงมาพรอมกน องคประกอบทตกผลกนนเรยกวา สารผสมยเทกตก (eutectic mixture) ซงจะม

442

สวนประกอบเฉพาะและคงท และจะหลอมเหลวหรอแขงตวในลกษณะทเปนสารบรสทธ ณ อณหภมคงตวทเรยกวา อณหภมยเทกตก (eutectic temperature) ซงเปนจดแขงตวตาสดคงทของทงระบบและยงเปนคาอณหภมหลอมเหลวตาสดดวย

495. eutectic temperature อณหภมยเทกตก ดคาอธบายใน eutectic point 496. eutectic texture เนอประสาน ลายเนอหนทเกดจากการประสานกนแนนของผลกแร

ตงแต ๒ ชนดขนไป ทเกดจากการตกผลกพรอมกนในระหวางทกลายเปนหน เชน ควอตซและเฟลดสปารในเนอหนกราฟกแกรนต

497. euxinic mud; black mud; hydrogen sulfide mud; reduced mud

โคลนดา ด black mud; euxinic mud; hydrogen sulfide mud; reduced mud

498. evaporite; evaporate หนเกลอระเหย หนตะกอนชนดหนง ประกอบดวยแรซงตกตะกอนเนองจากการระเหยของสารละลาย อาจเกดไดทงบนบกและในทะเล แรทพบสวนใหญประกอบดวยเฮไลต ยปซม และแอนไฮไดรต

499. even -เรยบ คาทใชกบลกษณะรอยแตกของแรมผวหนาเรยบแตไมมแนวแตกเฉพาะ เชน คาลซโดน หนเหลกไฟ (flint) ด fracture ประกอบ

500. even-grained; equigranular;

-เนอขนาดเดยว ด homogranular; equigranular; even-grained

443

homogranular

501. evolute -มวนงอ ๑. ลกษณะการขดเปนวงของเปลอกหอยกาบเดยวและเซฟาโลพอด ทมการมวนขดงอเปนวง แตตลอดทงวงไมมผวสมผสกน ๒. ลกษณะการขดเปนวงของเปลอกฟอแรมนเฟอรา ทมการมวนขดงอเปนวง และทงวงมผวสมผสกนแตไมเหลอมกน ด advolute, convolute และ involute ประกอบ ดรปท advolute

502. exfoliation การแยกเปนกาบมน การทหนแตกหรอลอนออกเปนกาบมนแบบกาบกะหลาปล เกดจากการเปลยนแปลงทางเคมและ/หรอทางฟสกสในบางสวนบางแถบของหน โดยเฉพาะหนอคนและหนแปร แตกอาจพบในหนชนดวย ตวอยางทเหนไดในประเทศไทยกคอ แถบชายทะเลจงหวดประจวบครขนธ เชน ทเขาเตา อาเภอหวหน

503. exocast; external cast รปพมพดานนอก ด external cast; exocast ยนยนมตเดม 24/56

504. exogenetic; exogenic; exogenous

-ทเกดภายนอก ๑. คาทใชกบกระบวนการทางธรณวทยาซงเกดทผวหรอใกลพนผวโลก เชน การผพง การเกลยผวแผนดน การสะสมตวของหนและแหลงสนแร ภมลกษณทเกดขนจากกระบวนการดงกลาว ๒. คาทใชกบแหลงกาเนดพลงงานและวสดท

444

กาเนดจากนอกโลก เชน รงสจากดวงอาทตย รงสคอสมก อกกาบาต ฝนคอสมก

505. exoskeleton โครงรางแขงภายนอก เปลอก กระดอง หรอแผนแขง ซงหอหมรางกาย (เนอเยอ) ของสตว มหนาทปองกนอนตรายและคาพยงรางกายของสตวใหคงรป ด endoskeleton ประกอบ

506. exotic block มวลหนตางถน มวลหนแปลกปลอมทพลดจากทอนซงเกดรวมอยในมวลหนขนาดใหญ ด exotic terrane ประกอบ

507. exotic terrane ศลาภมประเทศตางถน ศลาภมประเทศถนอนทเคลอนทเปนระยะทางไกลมาพอกพนหนฐานธรณเดม ด exotic block ประกอบ

508. exploitation ๑. การผลตใช การผลตและนาเอาทรพยากรธรรมชาตมาใชประโยชน เชน การทาเหมองแร การผลตปโตรเลยม และการนาเอานาจากแหลงตาง ๆ มาใช

509. exploitation ๒. การทดลองทาเหมอง การศกษาและวจยเกยวกบการทาเหมองแร หลงจากทมการสารวจแหลงแรแลวพบวาสามารถทาเหมองได

510. exploration การสารวจ ๑. กระบวน การเสาะแสวงหาแหลงทรพยากรธรณทมคณคาทางเศรษฐกจอยางเปนระบบ โดยการจากดขอบเขตของพนททมศกยภาพทางทรพยากรธรณสงใหแนชดขน วธการทใชคอ การพสจนตรวจสอบหนโผล การสารวจทาแผนทธรณวทยา และวธการทางออมอน ๆ เชน การศกษาทางธรณเคมและธรณฟสกส อาจดาเนนการขดรองสารวจ เจาะสารวจ และเกบตวอยางในวงจากด

445

ได ขนตอนนมวตถประสงคเพอพสจนหาแหลงทรพยากรธรณซงจะเปนเปาหมายของการสารวจขนตอไป ปรมาณทรพยากรจดอยในขนคาดคะเนโดยอาศยพนฐานการแปลความหมายจากผลการสารวจธรณวทยา ธรณเคม และธรณฟสกส มความหมายเหมอนกบ prospecting ๒. การสรางรปแบบทางธรรมชาตของแหลงแรทพบแลว เพอเตรยมการกอนการพฒนาตอไป ซงแบงออกเปน ๒ ขนตอน คอ การสารวจทวไป และการสารวจขนละเอยด ด general exploration และ detailed exploration ประกอบ 21/44, 21/56

511. exploration geophysics ธรณฟสกสสารวจ การประยกตใชวชาธรณฟสกสในการสารวจ งานดานวศวกรรม ดานโบราณคด และอน ๆ

512. exploration well; exploratory well

หลมเจาะสารวจ หลมเจาะทเจาะในพนทหรอความลกทยงไมเคยพบแหลงแรหรอปโตรเลยม เพอคนหาแหลงใหม หรอเพอการขยายขอบเขตของแหลงทคนพบแลว

513. explosion breccia; eruption breccia

หนกรวดเหลยมภเขาไฟระเบด

หนกรวดเหลยมภเขาไฟ (volcanic breccia) ชนดหนงซงเกดจากการระเบดของภเขาไฟ มความหมายเหมอนกบ pyroclastic breccia

446

514. explosion caldera แคลดราแบบระเบด แองภเขาไฟรปกระจาดทเกดจากการระเบดของภเขาไฟ พลงระเบดมมากพอทจะผลกดนใหสวนบนของภเขาไฟแตกกระจดกระจายไป เกดเปนแองรปกระจาดเหลออย แคลดราแบบนมกมขนาดเลกเมอเปรยบเทยบกบแคลดราแบบยบตว ด collapse caldera ประกอบ 37/55

515. explosive evolution; explosive radiation

การเรงขยายพนธ การแผขยายพนธทเกดขนอยางรวดเรวมาก ด adaptive radiation; adaptive divergence ประกอบ

516. expulsion การขบ การทหนตนกาเนดถกขบจนใหผลผลตทเปนปโตรเลยมโดยความรอนและความดน

517. exsolution; unmixing ผลกผสมเนอแยก สารผลกชนดหนงซงมสมบตในตอนแรกเรมเปนผลกผสมเนอเดยว ตอมาแตกตวออกเปนสารผลก ๒ ชนด หรออาจมากกวานนในขณะเยนตวลง โดยทไมมการลดหรอเพมสสารใด ๆ สระบบของกระบวนการนน เชน การทผลกผสมเนอเดยวอยางแอลคาไลเฟลดสปารแตกตวเปนผลกผสมเนอแยกระหวางแรเฟลดสปารทมโซเดยมสงกบแรเฟลดสปารทมโพแทสเซยมสง ซงรวมเรยกวา แรเพอรไทต และ/หรอแรแอนตเพอรไทต ในสนแรกลมซลไฟดทพบเกดมาก เชน ผลกผสมเนอแยกระหวางแรคาลโคไพไรตกบแรสฟาเลอไรต ด antiperthite และ perthite ประกอบ

518. exsurgence การผด การทธารนาในถาผดหรอโผลขนมา โดยนานนไดจากการซมผานลงมาจากหนปนทปดทบอยดานบน ด

447

resurgence และ karst spring ประกอบ 519. extension fault รอยเลอนขยาย รอยเลอนในชนหนตะกอนซงขยายหรอยดตวตามยาว

ในแนวขนานกบชนหน ทาใหชนหนบางลง รอยเลอนนเกดจากการแปรสณฐาน

520. extension well หลมเจาะตอขยาย หลมเจาะใด ๆ ทเจาะเพอขยายขอบเขตของพนทททาการผลตอย

521. external cast; exocast รปพมพดานนอก ดคาอธบายใน external mold 24/56

522. external mold รอยพมพดานนอก รอยประทบหรอหนทมรอยประทบดานนอกของซากดกดาบรรพ หรอโครงสรางสารอนทรย เปนลกษณะซงแสดงใหเหนผวภายนอกของเปลอกซากดกดาบรรพหรอโครงสรางอนทรยนน ๆ ทปรากฏอยบนพนผวของเนอหนทซากหรอโครงสรางนนฝงตวอย บางครงเรยกกนอยางไมถกตองวา รปพพมดานนอก (external cast; exocast) ด internal mold ประกอบ 24/56

523. extinct volcano* ภเขาไฟดบสนท ภเขาไฟทไมมการปะทอกตอไป เชน เขาหลวง จงหวดสโขทย

524. extinction ๑. การสญพนธ, การหมดไป

๑.๑ การทสงมชวตชนดใดชนดหนงสญพนธ ๑.๒ การททะเลสาบแหง นาระเหยไปหมด

448

525. extinction ๒. ตาแหนงมด ด extinction position

526. extinction angle มมตาแหนงมด มมซงแผนบางของแรแสงหกเห ๒แนวหมนจากระนาบผลก หรอ ทศทางทรชดสตาแหนงทแรนนใหตาแหนงมด หรอ มความมดสงสดเมอดดวยกลองจลทรรศนโพลาไรส มมตาแหนงมดนใชในการวนจฉยชนดแร

527. extinction direction ทศทางตาแหนงมด ตาแหนงหนงใน ๒ ตาแหนงทซงแผนบางของแรแสงหกเห ๒แนวแสดงตาแหนงมดในขณะนคอลสขวางฉาก

528. extinction position ตาแหนงมด ตาแหนงทเมดแรมคาความเขมของสแทรกสอดเปนศนยซงเปนตาแหนงทเหนเมดแรมดดา ตาแหนงนเกดขนเมอแกนแสงแอลฟา (�) และแกนแสงแกมมา () ของวตถขนานกบระนาบสนของแผนโพลาไรเซอรและแผนแอนาไลเซอร ซงเกดขนทก ๆ การหมนครบรอบ ๙๐ องศา จงพบได ๔ ตาแหนง ในการหมนแปนทวางตวอยาง ๑ รอบ ปรากฏการณนจะเกดกบแรแอนไอโซทรอปก มความหมายเหมอนกบ extinction ๒

529. extractable organic matter (EOM)

สารอนทรยสกดได (อโอเอม)

สารอนทรย (บทเมน) ทสกดออกมาจากตะกอนดวยสารละลายอนทรย โดยทวไปมปรมาณเลกนอยเมอเทยบกบสารอนทรยทงหมดในตะกอน

530. extraneous ash; extrinsic ash

เถาภายนอก เศษดนเหนยวและทรายละเอยดทเกดทบถมปนอยกบซากพชในชนถานหน

531. extraordinary ray รงสแสงเกนปรกต แสงทหกเหออกดานขางเมอผานเขาไปในตวกลาง เมอแสงนนตกกระทบตงฉากกบวตถ ดรรชนหกเหทสมพนธ

449

กบแสงนเรยกวา ne ด birefringence ประกอบ 532. extraterrestrial geology;

astrogeology ธรณวทยานอกโลก ด astrogeology; extraterrestrial geology

533. extrinsic ash; extraneous ash

เถาภายนอก ด extraneous ash; extrinsic ash

534. extrusion การพ การแทรกดนของแมกมาขนมาบนผวโลกจนทาใหเกดเปนลาวาและแขงตวเปนหนอคนพในทสด อกทงยงทาใหเกดโครงสรางหรอรปรางตาง ๆ เชน ลาวาหลากหนตะกอนภเขาไฟ โดมภเขาไฟ

535. extrusive -พ คาทใชกบหนอคนทเกดจากการพหรอปะทขนมาบนผวโลก หนอคนพ (extrusive rock) ไดแก ลาวาหลาก (lava flow) และวสดตะกอนภเขาไฟ (pyroclastic material) ตวอยางเชน เถาภเขาไฟ (volcanic ash) มความหมายเหมอน effusive volcanic eruptive

536. extrusive rock* หนอคนพ ดคาอธบายใน igneous rock

537. fabric โครงเนอ ๑. ลกษณะเนอหรอโครงสรางของมวลหนซงบงบอกถงกระบวนการทางธรณวทยาททาใหเกดหนแตละชนด เชน การเรยงตวของตะกอนหรอผลกแรในหนตะกอน จะแสดงถงสภาพจาเพาะของการตกตะกอนและการอดตวแนน แรแผนบางหรอแรรปแทงในหนแปรอาจแสดงทศทางการเรยงตวซงสมพนธกบแรงทกระทาใน

450

ขณะทหนเกด ๒. (ปฐพวทยา) ลกษณะทางกายภาพของดนทแสดงถงเนอหยาบและละเอยด รวมถงขนาดและรปรางดวย โดยเนนถงการจดเรยงตวของอนภาคทเปนของแขง มความสมพนธกบชองวางในดน และแสดงสมบตทบงบอกถงกระบวนการทางดน เชน การเคลอนของดนเหนยวมาเคลอบตามผนงชองวางหรอเมดแร

538. fabric analysis; petrofabric analysis; petrofabrics

การวเคราะหโครงเนอหน ด structural petrology

539. fabric axis แกนโครงเนอ [ศลาวทยา] แกนหนงแกนใดใน ๓ แกนทใชอางองในการจดเรยงตวของโครงเนอ การบรรยายลกษณะของการคดโคง และสมมาตรการเคลอนทของหนทถกเปลยนลกษณะ

540. face cleat แนวแตกแยกหลก ดคาอธบายใน cleat 541. facet ๑. ผวหนาราบ ๑.๑ ผวหนากรวดหนทมลกษณะราบเรยบ

เนองจากการกรอนเพราะลม เชน กรวดสามหนาราบ (dreikanter) กรวดหนาราบเดยว (einkanter) ๑.๒ พนผวทราบซงเกดเนองจากการกรอนผพง เปนสวนทมองเหนไดชดตดกบลกษณะทเปนทลาดทเนนขางเคยง

542. facet ๒. เหลยมเจยระไน หนาราบบนเพชรพลอยทเจยระไนรปเหลยมตาง ๆ

451

543. faceted boulder กอนหนมนใหญหนาราบ กอนหนมนใหญซงมหนาราบหนงหรอหลายหนาทเกดจากการขดถหรอกรอนโดยตวกลางทางธรรมชาต เชน ธารนา ธารนาแขง ลม

544. faceted pebble กรวดกลางหนาราบ กรวดซงมหนาราบทเกดขนจากการกรอนโดยตวกลางธรรมชาต เชน คลนบนชายหาด หรอการขดถจากธารนาแขง ด windkanter; wind faceted stone ประกอบ

545. facial suture รอยตะเขบบนหนา รอยแยกทสมดล ๒ แนวทตดผานดานซายและดานขวาบนสวนหว (cephalon) ของไทรโลไบตเมอลอกคราบ รอยตะเขบบนหนาซงถอเปนลกษณะสาคญของการจดกลมไทรโลไบตแบงไดเปน ๔ แบบ คอ ๑. รอยตะเขบรมขอบ (marginal suture) เปนรอยตะเขบทเกดขนโดยรอบสวนหวของไทรโลไบต ๒. รอยตะเขบเหนอมมแกม (proparian suture) เปนรอยตะเขบทเมอผานตาทง ๒ ขางแลวจะกางออกไปตดดานขางเหนอมมแกมทง ๒ ดานของสวนหว ๓. รอยตะเขบมมแกม (gonatoparian suture) เปนรอยตะเขบทเมอผานตาทง ๒ ขางแลวจะตรงไปยงมมดานลางทง ๒ ขางของสวนหว ๔. รอยตะเขบใตมมแกม (opisthoparian suture) เปนรอยตะเขบทเมอผานตาทง ๒ ขางแลวจะตรงไปยงขอบดานลางทง ๒ ดานของสวนหว ดรปประกอบ

452

546. facies fauna สตวชาตเฉพาะแหลง กลมสตวซงจดเปนสญลกษณประจาชนหนทกาหนด

หรอเปนกลมสตวทปรบตวใหสามารถดารงชวตอยไดในสภาพแวดลอมทจากดในแตละแหลงแลว เชน กลมสตวทพบในหนดนดานสดา ซงเปนหนทเกดสะสมตวในสภาพแวดลอมทผดแปลกไปจากการสะสมตวของหนดนดานทว ๆ ไป ด facies ประกอบ

547. facies fossil ซากดกดาบรรพเฉพาะแหลง

ซากดกดาบรรพชนดทพบอยเฉพาะในชนหนทกาหนด หรอเปนชนดทปรบตวใหสามารถดารงชวตอยไดในสภาพแวดลอมทจากดในแหลงเกดชนหนนนแลว สภาพแวดลอมดงกลาวนเปนสภาพแวดลอมทผดแปลกไปจากสภาพปรกตโดยทวไป

548. facies tract; macrofacies ชวงชดลกษณ ด macrofacies; facies tract 549. facies* ชดลกษณ, ชดลกษณะ รปราง สภาพ หรอลกษณะทเดนซงแสดงใหเหนถง

453

สภาวะการกาเนดหรอสวนประกอบจาเพาะของหนนน ๆ ลกษณะปรากฏจาแนกได ดงน ๑. ลกษณะปรากฏตามการกาเนด เชน ลกษณะปรากฏของหนอคน (igneous facies) ลกษณะปรากฏของลาดบชนหน (stratigraphic facies) ๒. ลกษณะปรากฏตามสวนประกอบและชนดของซากดกดาบรรพในหนชนเดยวกน เชน ลกษณะปรากฏของหนชน (sedimentary facies) ๓. ลกษณะปรากฏตามชนดของหนทเกยวของกบสภาวะแวดลอมเฉพาะแหลง เชน ลกษณะปรากฏของหนดนดานสดา (black–shale facies) ๔. ลกษณะปรากฏตามปรมาณของซากดกดาบรรพ ๕. ลกษณะปรากฏตามกลมของซากดกดาบรรพทเกยวของกน ๖. ลกษณะปรากฏตามสภาวะแวดลอมหรอบรเวณทหนเกด เชน ลกษณะปรากฏของสภาวะแวดลอมทเกยวของกบลม (eolian facies) ๗. ลกษณะปรากฏตามภมประเทศหรอโครงสรางทางธรณวทยา เชน ลกษณะปรากฏของไหลทวป (shelf facies) ๘. ลกษณะปรากฏตามเงอนไขของการเกดแร เชน ลกษณะปรากฏของแร (mineral facies)

454

550. factor of safety; safety factor

แฟกเตอรความปลอดภย, คาความปลอดภย (เอฟเอส)

คาทไดจากอตราสวนระหวางแรงตานทานตอแรงผลกดน ในกรณการกอสรางดนถมคนทางตดผานพนทภเขาคาความปลอดภยเทากบ ๑.๒๕ หรอมากกวา แสดงวาความลาดของลาดดนถมคนทางทออกแบบไวสามารถเสถยรอยไดโดยไมเกดการทรดตวหรอพงทลาย

551. fairy stone หนนางฟา ๑. ผลกแฝดรปรางคลายไมกางเขนของสตอโรไลต จดเปนของแปลกทใชทาเครองประดบโดยไมเปลยนรปทรง คานใชในความหมายของผลกแฝดสตอโรไลตหรอผลกแฝดของแรชนดอนทเกดแบบผลกแฝด ๒. มวลสารพอกชนดหนงทมองค ประกอบเปนพวกคารบอเนตหรอเหลก มรปรางหรอลวดลายประหลาด แปลก สวยงาม ซงเกดในตะกอนนาพาจาพวกเคลย และดนลมหอบ ๓. ซากดกดาบรรพของเมนทะเล ด sea urchin ประกอบ ๔. หนหวลกศร

552. fall line แนวนาตก แนวหรอบรเวณยาวแคบ ๆ ทอยระหวางภเขาหรอทราบชายฝงทะเล เปนบรเวณทแมนาหลายสายไหลขนานมาจากภเขาหรอขอบทราบสง แลวตกลงมาเปนนาตกหรอเปนแกงไหลเชยวลงสทราบชายฝงทะเล คานมกหมายถงแนวนาตกเทอกเขาแอปพาเลเชย กบทราบชายฝงมหาสมทรแอตแลนตกในสหรฐอเมรกา

553. falling star; meteor; ดาวตก, ผพงไต ด meteor; falling star; shooting star

455

shooting star

554. false lamination; diagonal lamination

การวางชนบางแนวทแยง ด cross stratification 15/56

555. false stratification; diagonal stratification

การลาดบชนแนวทแยง ด cross stratification

556. family วงศ ๑. ชมชวนหนงซงประกอบดวยสงมชวตเพยงชนดเดยวครอบคลมพนทขนาดเลก และเปนตวแทนของลาดบขนตอนแรกของการพฒนาเพอใหสามารถอาศยอยรวมกนได ด community; biocoenosis; biotic community; life assemblage; life community ประกอบ ๒. ลาดบขนของการจดจาแนกทางชววทยา อยระหวางอนดบและสกล ๓. ระดบหนงของการจาแนกดนในระบบอนกรมวธานดน (soil taxonomy) อยระหวางกลมดนยอย (subgroup) และชดดน (series) ดนทอยในวงศเดยวกนจะมสมบตทางเคม ทางกายภาพ และทางแรคลายคลงกน สมบตเหลานมผลตอการเจรญเตบโตของพช

557. fan; sea fan; submarine fan

ตะกอนรปพดใตทะเล ด submarine fan; sea fan; fan

456

558. fat clay เคลยเหนยวมาก ดนทมสภาพพลาสตกคอนขางสง

559. fathogram บนทกฟาทอม กราฟแสดงผลบนทกเสยงสะทอนแบบหนง ทบนทกเสยงจากฟาโทมเตอร (fathometer)

560. fathometer ฟาโทมเตอร เครองมอวดความลกของนา มหนวยเปนฟาทอม

561. fatty acid กรดไขมน กรดอนทรยทมหมคารบอกซล (-COOH) ประกอบอยกบหมนอรแมลอลคลซงอาจเปนสารตงตนของปโตรเลยม

562. fault basin* แองรอยเลอน แองทเกดจากการยบตวลงของพนทเนองจากรอยเลอน เชน แองเชยงใหม แองเพชรบรณ

563. fault bench ตะพกรอยเลอน ตะพกขนาดเลก ๆ ทเกดจากรอยเลอน ซงอยระหวางผารอยเลอนหรอผาสามเหลยม และทราบลม มรป

564. fault block บลอกรอยเลอน พดหนขนาดกวางใหญทเกดจากการเลอนของหนเปนบลอกซงมรอยเลอนอยางนอย ๒ แนวตรงขามกน อาจจะเปนสวนทเลอนขนหรอเลอนลงทงพด หรอเปนสวนทมรอยเลอนแนวหนงเลอนขน และอกแนวหนงทอยตรงกนขามเลอนลงกเปนได มความหมายเหมอนกบ block ๒

565. fault complex รอยเลอนซบซอน กลมรอยเลอนทประกอบดวยรอยเลอนตาง ๆ เชอมโยงและตดกนอยางสลบซบซอน อาจเกดในชวงอายเดยวกนหรอตางกนกได 20/56

457

566. fault gouge; clay gouge ผงรอยเลอน สารละเอยดคลายแปงทพบตามแนวรอยเลอน เกดจากการบดและขดสกนของหน ๒ ฟากรอยเลอน มความหมายเหมอนกบ selvage ๑ และ gouge ๒

567. fault line; fault trace แนวรอยเลอน แนวหรอรองรอยของรอยเลอนทปรากฏบนแผนดน ทเกดจากระนาบรอยเลอนตดกบพนดน มกมแนวเกอบตรงหรอโคงเลกนอย (ดรปท fault)

568. fault plane ระนาบรอยเลอน หนาประกบของหนสองฟากรอยเลอน ปรากฏเปนหนาเรยบพอสมควร ระหวางหนาประกบมกมเศษหนทครดไถกนและกนประจอยเตมชองวางจนวดไดวาระนาบนมแนวระดบ (strike) ไปทศใด และมแนวเทรวมทงมมเทเทาใด เมอทราบแลวกสามารถตดตามและกาหนดขอบเขตของระนาบได ถงแมจะมสงอะไรปกคลมจนมองไมเหน (ดรปท fault)

569. fault scarp ผารอยเลอน ผาทปรากฏขนหลงจากเกดรอยเลอน สงเกตไดงายตรงทผารอยเลอนมกมแนวตรงตดภมประเทศชดกวาผาตงหรอผาชน มรป

570. fault segment สวนรอยเลอน ๑. (แผนดนไหว) สวนหนงของรอยเลอนขนาดใหญทถกแยกออกเปนหลาย ๆ ทอน เนองจากมรอยเลอนแนวอนมาตดขวาง การเปลยนแปลงทศทางหรอสภาพภมประเทศ หรอรอยเลอนนนมการหกงอ ความยาวของสวนรอยเลอนแตละทอนบงบอกขนาดแผนดนไหวทเกดขนในแตละครง

458

๒. (ธรณวทยาโครงสราง) รอยเลอนหนง ๆ ทอยในชดรอยเลอนทเกอบขนานกนซงรวมกนอยในเขตรอยเลอน

571. fault set* ชดรอยเลอน กลมของรอยเลอนตาง ๆ ทมทศทางขนานหรอเกอบขนานกน

572. fault system* ระบบรอยเลอน ๑. ชดรอยเลอนตงแต ๒ ชด ขนไปทเกยวพนกนอยางเปนระบบ ๒. ด fault set ประกอบ

573. fault trace; fault line แนวรอยเลอน ด fault line; fault trace

574. fault trap ลกษณะกกเกบแบบรอยเลอน

ลกษณะกกเกบแบบโครงสรางแบบหนงทปโตรเลยมถกกกเกบและปดกนโดยรอยเลอน ด structure trap ประกอบ

575. fault trellis drainage pattern*

แบบรปทางนารานเถาองนตามรอยเลอน

ดคาอธบายใน trellis drainage pattern; espalier drainage pattern; grapevine drainage pattern

576. fault trough; rift trough* หบเขาทรด ด rift valley ๑

577. fault valley* หบเขารอยเลอน หบเขาแคบ ๆ ทเกดตามแนวรอยเลอน

578. fault wedge* ลมรอยเลอน หนรปลมทเกดจากรอยเลอนสองแนวตดกนเปนมมแหลมคลายลม

579. fault zone* เขตรอยเลอน บรเวณรอยเลอนทมรอยแตกและรอยเลอนจานวนมาก มกพบหนกรวดเหลยมหรอหนไมโลไนตในบรเวณนน เขตรอยเลอนนอาจกวางหลายรอยเมตรกได

580. fault* รอยเลอน, รอยเหลอม รอยแตกหรอแนวรอยแตกของหน ๒ ฟากซงเคลอนท

459

สมพนธกนและขนานไปกบรอยแตกนน ด faulting ประกอบ

581. faulting* การเลอน กระบวนการททาใหเกดรอยแตกและรอยเลอนอนสบเนองมาจากความเคน (stress) และความเครยด (strain) ในเนอหนเปลอกโลก อาจเกดภายใตผวโลกโดยไมปรากฏบนพนดน หรอปรากฏใหเหนบนพนดนกได การเลอนนอาจเปนไปไดทกทศทกทาง บางทกเลอนเพยง ๒–๓ เซนตเมตร บางทถงกวา ๑๐ กโลเมตร หากเกดขนอยางคอยเปนคอยไปจะทาใหเกดแผนดนไหวอนดบตา แตถาเกดขนอยางฉบพลนทนทจะเกดแผนดนไหวอนดบสงขนาดตกรามบานชองพงทลายได

582. fault-plane solution; focal-mechanism solution

การหาระนาบรอยเลอน ด fault-plane solution; focal-mechanism solution

583. fauna สตวชาต ๑. กลมของสตวชนดเดยวกน ซงเปนกลมของสตวทยงมชวตอยหรอกลมซากดกดาบรรพสตวกไดในพนท สงแวดลอม หมวดหน หรอชวงเวลาทกาหนด ด flora ประกอบ ๒. คานบางครงนาไปใชอยางไมถกตองหมายถงซากดกดาบรรพทงของพชและสตวในหนวยหนเฉพาะหนวยหนง เชน ชวชาต (biota) ซงกาหนดใหสตวชาตกบพฤกษชาตทพบในพนทรวมกนเปนหนวยหนวยหนง

584. faunal break การเปลยนกลมสตวชาต การทซากดกดาบรรพกลมหนงเปลยนไปเปนซากดกดา

460

บรรพอกกลมหนงอยางกะทนหนในลาดบชนหน 585. faunal province ขอบเขตสตวชาต บรเวณทมกลมชวตเฉพาะกลมของสตวแพรกระจายอย

ทวไป 586. faunal succession การสบลาดบสตวชาต รปแบบของสงมชวตโดยเฉพาะสตวทไดพฒนาไปอยาง

เปนลาดบตลอดระยะเวลาทางธรณวทยา ลาดบขนตอนของการปลยนแปลงเหลานสามารถตดตามตรวจสอบไดจากลาดบชนหน ด law of faunal succession ประกอบ มความหมายเหมอนกบ sequence ๑

587. faunizone สวนชนสตวชาต ชนหนหรอหนวยลาดบชนหนตามชวภาพทแบงแยกออกไดโดยใชกลมสตวดกดาบรรพกลมใดกลมหนงเปนสาคญ

588. faunule; local fauna สตวชาตประจาถน ๑. ซากดกดาบรรพทเปนสตวสะสมอยในชนหน พบไดในบรเวณพนททสภาพธรณวทยามลกษณะเฉพาะตว โดยเฉพาะเปนชนหนทโผลใหเหนเพยงแหงเดยว ๒. กลมของซากสตวดกดาบรรพซงเปนสตวทมเพยงชมชวนเดยว พบในชนหนชนหนงหรอพบในหนทตอเนองกน ๒–๓ ชน

589. fecal pellet เมดมลสตว มลของสตวไมมกระดกสนหลง พบสะสมตวอยในทองทะเลปจจบน และพบเปนซากดกดาบรรพในหนชน รปรางทรงกลม ขนาดเลกกวา ๑ มลลเมตร ภายในไมมโครงสรางใด ๆ

461

590. feeder current กระแสนาเสรม สวนของกระแสนาทไหลขนานกบชายหาดกอนทจะรวมกบกระแสนาทอนทาใหเกดเปนสวนคอดของกระแสนาปวน ด rip current ประกอบ

591. feeding ground; catchment; catchment basin; drainage area; drainage basin*

บรเวณลมนา ด drainage area; catchment; catchment basin; drainage basin; feeding ground

592. feldspar เฟลดสปาร กลมของแรประกอบหนอคนทสาคญมากอยางหนง ซงเปนสารประกอบซลเกต ของโพแทสเซยม โซเดยม และ/หรอแคลเซยม ผลกอยในระบบหนงแกนเอยง และสามแกนเอยง ความแขงประมาณ ๖ ความถวงจาเพาะ ๒.๕๕-๒.๗๖ แรในกลมนทสาคญ ไดแก แพลจโอเคลสเฟลดสปาร โพแทสเฟลดสปาร ไมโครไคลน และออรโทเคลส มกมสขาวดาน ๆ คลายฟนของมา จงเรยกแรนอกชอหนงวา “ แรฟนมา” 20/56

593. feldspathization การเกดเฟลดสปาร การเกดเฟลดสปารในหน โดยปรกตเปนผลจากกระบวนการแปรสภาพ (metamorphism)

594. feldspatic quartzite เฟลดสปารทกควอรตไซต ด subarkose

595. feldspatic sandstone เฟลดสปารทกแซนดสโตน ด subarkose

596. felsic -สออน คาทใชกบแรสออนหรอหนอคนทประกอบดวยแรสออน

462

จานวนมาก เชน ควอตซ เฟลดสปาร เฟลดสปารทอยด มสโคไวต คานมาจากคาวา felspar + silica ด acidic; acid และ mafic; femic ประกอบ 36/55

597. felsite หนอคนเนอจณสออน หนอคนสออน เนอละเอยดแนน มหรอไมมแรดอก สวนประกอบแรทสาคญ คอ ควอตซและเฟลดสปาร ด aphanite ประกอบ 37/55

598. femic; mafic -สแก ด mafic; femic 35/55 599. fen สนนดาง พนททมนาขง ลกษณะหยนคลายฟองนา มสมบตเปน

ดาง เกดจากการสลายตวของพชโดยเฉพาะพวกกก ซงอาจพฒนาเปลยนเปนพต บางครงอาจเกดอยในหลมยบของภมประเทศแบบคาสต ด bog, marsh, swamp ประกอบ

600. fence diagram แผนภาพรว แผนภาพตดขวางทมสวนสดแสดงหนาตดทางธรณวทยาจานวนไมนอยกวา ๓ แนว โดยการเชอมโยงแนวชนหนทมลกษณะทางธรณวทยาเหมอนกนแตละชนระหวางหลมเจาะหลายหลม เพอใหเหนความสมพนธทางธรณวทยาในระดบลกระหวางหลมเจาะ

601. fenestrate ลกษณะตาขาย รปรางลกษณะของสงมชวตซงมรพรนเรยงตวกนคลายตาขาย เชน ลกษณะของพวกไบรโอซว ปะการง เรณ (pollen)

602. ferricrete เฟรรครต ๑. หนกรวดมนทประกอบดวยตะกอนผวดนทม

463

ขนาดกรวดและทรายจบตวกนแนนเปนมวลหนแขง โดยมวตถประสานเปนเหลกออกไซด ๒. ดคาอธบายใน duricrust คา ferricrete น มาจากคา ferruginous+concrete ด calcrete และ silcrete ประกอบ

603. ferriferous –เนอเหลก แรทมสารเหลกประกอบอยดวย เชน ฮมาไทต ไลมอไนต ซเดอไรต หรอหนทมเหลกมากกวาปรกต เชน หนดนดานทมปรมาณของเหลกออกไซดมากกวารอยละ ๑๕ ด ferruginous ประกอบ

604. ferroalloy โลหะผสมเหลก โลหะทนามาผสมกบเหลกเพอใชประโยชนในการผลตเหลกกลาคณภาพพเศษ โลหะผสมเหลกประกอบดวยโลหะแมงกานส นกเกล โครเมยม ทงสเตน โมลบดนม วาเนเดยม โคบอลต และไทเทเนยม

605. ferrocement เฟรโรซเมนต ด shotcrete

606. ferromagnesian เฟรโรแมกนเซยน แรทมธาตเหลกและแมกนเซยมเปนสวนประกอบสาคญ

607. ferruginous –ปนเหลก ๑. เกยวของกบหรอประกอบดวยเหลก เชน หนทรายทมตวเชอมประสานเปนเหลกออกไซด ๒. หนทมสแดงคลายสนมเหลกเนองมาจากการปรากฏของเหลกออกไซด

608. ferruginous mineral แรปนเหลก แรทมเหลกเปนองคประกอบ เชน แมกนไทต ฮมาไทต ซงเปนแรเหลกออกไซดทมเหลกเปนองคประกอบ

464

609. festoon cross bedding การวางชนเฉยงระดบรปโคง

การวางตวของชนหนทมลกษณะคลายวง หวง หรอเสนโคง เกดจากการกดกรอนในสวนปลายชนเฉยงระดบจนเปนรอง และเกดการสะสมตวของตะกอนจนเปนชนบาง ๆ ในรองนน เรยกชนเฉยงระดบรปโคง (festoon cross beds) 14/56

610. festoon cross beds ชนเฉยงระดบรปโคง ดคาอธบายใน festoon cross bedding

611. fibroblastic –เนอใยแปร คาทใชกบเนอหนแปรทประกอบดวยแรรปเสนใยจานวนมาก จดเรยงตวในลกษณะทขนานกนจนเกดเปนรวขนานในเนอหน แรดงกลาวไดแก ทลก และเซอรเพนทน

612. field ๑. แหลง ๑.๑ บรเวณททาการผลตปโตรเลยมจากหลมเจาะหลายหลมซงมชนหนกกเกบตอเนองกน แหลงปโตรเลยมหนงแหลงอาจมชนกกเกบหลายชนทระดบความลกตาง ๆ กน ๑.๒ บรเวณทรวาเปนแหลงทรพยากรแรเฉพาะชนด เชน แหลงถานหน แหลงทองคา

613. field ๒. สนาม ๒.๑ พนทสารวจทางธรณวทยา ซงนกธรณวทยาออกไปทาการเกบขอมลและตวอยาง ๒.๒ บรเวณทมผลกระทบหรอมอทธพลทางไฟฟา ความโนมถวง หรอแมเหลก ซงสามารถวดคาไดและม

465

ความตอเนอง แตจะเปลยนคาไปตามตาแหนงตาง ๆ 614. field ๓. ทง พนทตอเนองกวางใหญของธารนาแขงในเขตภเขาหรอ

พดนาแขงในทะเล มกเรยกวา ทงนาแขง 615. field classification การจาแนกในสนาม การตรวจวเคราะหหรอการจาแนกชนดของดน หน แร

และซากดกดาบรรพในเบองตนขณะทาการสารวจภาคสนาม โดยทวไปใชแวนขยายกาลงขยายตาทนาตดตวไปดวยสองดรายละเอยด

616. field focus บรเวณเกดแผนดนไหว พนทโดยรวมทเปนจดกาเนดหรอเปนแหลงกาเนดแผนดนไหว ทอยลกลงไปซงพจารณาไดจากบรเวณทไหวสะเทอนบนผวโลก สามารถสงเกตไดจากภาคสนาม ด epicentre และ hypocentre; earthquake focus ประกอบ

617. field geology ธรณวทยาภาคสนาม วชาธรณวทยาทศกษาเกยวกบการสารวจธรณวทยาในภาคสนาม

618. field well หลมเจาะในแหลง หลมเจาะหานามน หรอแกสหรอแหลงแรทเจาะในบรเวณทพสจนแลววาสามารถทาการผลตได

619. filiform แบบเสนผม ด capillary ๑

620. filler ตวเตม ด mineral filler 621. fine gravel กรวดละเอยด ๑. คาทใชในเรองดนของสหรฐอเมรกา หมายถง

กรวดทมขนาดเสนผานศนยกลาง ๒-๑๒.๕ มลลเมตร เดมคานเคยประยกตใชกบอนภาคดนทมขนาด ๑-๒ มลลเมตร แตปจจบนขนาดดงกลาวจดใหเปนขนาดของ

466

ทรายหยาบมาก ๒. คาทางวศวกรรม ใชสาหรบกรวดทมเสนผานศนยกลางในชวง ๔.๗๖ มลลเมตร (ตามตะแกรงมาตรฐานเบอร ๔ ของสหรฐอเมรกา) กบ ๑๙ มลลเมตร

622. fine sand ทรายละเอยด ดคาอธบายใน sand

623. fine–grained –เนอละเอยด ๑. คาทใชกบหนอคนหรอเนอของหนอคนทประกอบดวยผลกแรทมขนาดเสนผานศนยกลางโดยเฉลยนอยกวา ๑ มลลเมตร (๐.๐๔ นว) ๒. คาทใชกบหนตะกอนหรอเนอของหนตะกอนทประกอบดวยเมดตะกอนทมขนาดเสนผานศนยกลางโดยเฉลยนอยกวา ๑/๑๖ มลลเมตร (๖๒ ไมครอน หรอขนาดทรายแปง) ด coarse–grained และ medium–grained ประกอบ 11/56

624. fineness factor แฟกเตอรความละเอยด เกณฑการวดขนาดเฉลยของเมดเคลยและวสดเซรามก โดยคานวณไดจากการรวมผลคณของสวนกลบของจดกลางชวงขนาดกบนาหนกเปนรอยละของวสดในแตละชวงขนาดนน (แสดงเปนสวนทศนยมของความถทงหมด) โดยสมมตวาพนทผวของเมดเคลย ๒ เมดเปนสดสวนผกผนกบขนาดเฉลยของเมดเคลย

625. fines สวนละเอยด ๑. ถานหนหรอสนแรทบดละเอยดโดยเฉพาะวสดทเลกกวาขนาดเลกทสดทระบไว

467

๒. อนภาคทเลกมากในของผสมทมขนาดตาง ๆ เชน ทรายแปง เคลย ในตะกอนธารนาแขง

626. fiord ฟออรด อาวเลก ๆ มลกษณะแคบและยาวเวาลกเขาไปในฝงทะเลระหวางแผนดนสงชน หรอ ระหวางหนาผาสงชนตามเชงเขา ซงเกดจากธารนาแขงไหลเซาะกรอนเปนรองลกลงสทะเล เชน บรเวณชายฝงประเทศนอรเวย และกรนแลนด มความหมายเหมอนกบ fjord

627. fire assay การสอบวเคราะหโดยการหลอม

การวเคราะหสนแรโลหะโดยใชความรอนจากเตาเผา โดยเฉพาะทองคาและเงน

628. fire clay; fireclay; refractory clay

ดนทนไฟ ดนทประกอบดวยเคโอลไนตทมโครงสรางของผลกเรยงตวไมเปนระเบยบ (disorder kaolinite) เปนสวนใหญ มแอลคาไล (Na, K) แอลคาไลนเอรท (Ca, Mg) และเหลกอยปรมาณนอย มความทนไฟไมตากวา ๑,๕๑๕ องศาเซลเซยส ดนทนไฟคณภาพดตองมความทนไฟมากกวา ๑,๖๐๐ องศาเซลเซยส ขนไป สภาพพลาสตกสงหรอตาขนอยกบชนดดนทนไฟ แตมสภาพพลาสตกตากวาบอลลเคลย และบรสทธนอยกวาดนขาวเคโอลน แรดนชนดอนทผสมอยดวยไดแกอลไลต รวมทงมลทนสารอนทรยและสารอนนทรย โดยทวไปสวนประกอบทางเคมเปนดงนคอ ม SiO2 รอยละ ๔๑-๘๐ Al2O3 รอยละ ๑๐-๔๐ Fe2O3 รอยละ ๑-๕ แอลคาไลนอยกวารอยละ ๓ แอลคาไลนเอรทนอยกวารอยละ ๕

468

นาหนกทหายไปจากการเผารอยละ ๕-๑๔ ใชประโยชนในการผลตวสดทนไฟ เชน อฐทนไฟ เตาเผาทตองใชอณหภมสง

629. fire flood การไลดวยความรอน กระบวนการผลตปโตรเลยมขนทตยภม โดยการเพมแรงขบในแหลงกกเกบดวยการเผาไหมปโตรเลยม หรอใหความรอนเพอลดแรงตงผว และเพมความสามารถในการเคลอนทเขาสหลมผลต

630. fireclay mineral แรดนทนไฟ แรเคโอลไนตชนดทไมจดเรยงตวเปนระเบยบ ซงตรวจไดโดยใชการเลยวเบนของรงสเอกซ มความหมายเหมอนกบ mellorite

631. firedamp แกสระเบด แกสในเหมองถานหนทระเบดไดเมอถกประกายไฟ ประกอบดวยมเทนเปนสวนมาก

632. first arrival; frist break คลนแรกปรากฏ พลงงานจากตนกาเนดคลนไหวสะเทอนซงไดรบครงแรก คลนแรกปรากฏทเหนไดบนแผนบนทกคลนสะทอน ใชเปนขอมลในการหาความเรวคลนชนผวดน ซงเปนบรเวณทคลนไหวสะเทอนมความเรวตา หรอเปนบรเวณของชนหนผ การสารวจวดคลนหกเหใชคลนแรกปรากฏเปนพนฐานในการสารวจ 3/56 ตรวจแลว

633. fish ๑. ของคางหลม สงของทตกคางอยในหลมเจาะ ซงจาเปนตองนาขนมาจากหลมเจาะโดยการเกยว

634. fish ๒. เครองรบสญญาณพวง เครองรบสญญาณทใชลากในนาดานหลงของเรอ เชน เครองโซนารแบบกวาดดานขาง

469

635. fishing การเกยว การนาสงของทตกคางในหลมเจาะขนมา ซงอาจเปนชนสวนของหวเจาะ ลวดสลง หรอ กานเจาะกได

636. fishing tool เครองเกยว เครองมอทออกแบบเฉพาะสาหรบใชในการเกบของทตกคางอยในหลมเจาะ

637. fissility แนวแตกถ สมบตทางกายภาพแบบหนงของหนซงแตกออกเปนแผนบาง ๆ หรอชนบาง ๆ ถ ๆ ในแนวขนานหรอเกอบขนานกน เชน แนวแตกถในหนดนดาน หนชสต หนชนวน หนดนดานแตกตางจากหนโคลนตรงทมแนวแตกถ การแตกแยกของหนเปนแผนบาง ๆ หรอเปนแนวแตกถ ๆ น เกดขนไดทงการแตกตามระนาบชนหนและตามแนวแตกเรยบดวย คานไมใชกบแร ซงจะใชคาวา แนวแตกเรยบ แทน ด bedding fissility และ fracture cleavage ประกอบ

638. fission tracks รอยการแบงแยกนวเคลยส รองรอยในเนอแรหรอแกวทเกดจากการกระทาของอนภาคนวเคลยรโดยการแตกตวขนเองของยเรเนยม ๒๓๘ ความหนาแนนของรอยแบงแยกนตรวจสอบไดโดยวธการกดผว ดดวยกลองจลทรรศน แลวนบจานวนรอย 21/56

639. fission–track dating การหาอายจากรอยการแบงแยกนวเคลยส

วธการหาอายของวตถ โดยคดเทยบอตราสวนความหนาแนนของจานวนรอยแบงแยกนวเคลยสทมอยในวตถนน กบความหนาแนนของจานวนรอยแบงแยกนวเคลยสทเกดจากธาตกมมนตรงสทใสเขาไป วธการ

470

หาอายแบบนใชหาอายของวตถไดตงแต ๒๐ ปถง ๑.๔๑๐ ป วตถทใชหาอายไดด เชน แรไมกา เทกไทต อกกาบาต หนบะซอลต นอกจากน ยงใชในการคานวณหาปรมาณของธาตยเรเนยมในวตถนนไดดวย 21/56

640. fissure รอยแยก แนวแตกหรอรอยแยกขนาดใหญทปะทใหเหนเปนแนวยาว

641. fissure eruption การปะทตามรอยแยก การปะทของภเขาไฟทลาวาชนดเบสทมความหนดนอยพขนมาตามรอยแยกเปนแนวยาวตรงสวนของเปลอกโลกทไมแขงแรง ปรกตมกไมมการระเบดรนแรง ลาวาชนดเบสทเออทนไหลปกคลมไปเปนบรเวณกวางนน เมอเยนตวแขงจะเกดเปนหนบะซอลตในลกษณะทเปนทราบสง ดงเชนทลาก (Laki) ในเกาะไอซแลนด ซงมการปะทตามแนวแยกขนเมอ พ.ศ. ๒๓๒๖ ลาวาเออทนออกมาตามแนวแยกยาวประมาณ ๓๐ กโลเมตร นอกจากน ยงมกรวยธลภเขาไฟเลก ๆ เกดในรอยแยกนดวย ด central eruption ประกอบ (ดรปท volcano)

642. fissure vein สายแรรอยแยก แบบชนดของแหลงแรทมรปรางเปนสาย เกดจากการแทรกตวหรอตกผลกของแรในรอยแยก โดยมผนงของสายแรชดเจนกวาสายแรทเกดจากการแทนทหนดงเดม 20/56

643. fixed carbon คารบอนคงท ปรมาณรอยละของสารประกอบคารบอนในถานหนทยงคงเหลออย หลงจากสารระเหยและความชนถกกาจด

471

หมดไปในการเผาไหมแบบขาดออกซเจน 644. fixed cheek; fixigena แกมตรง สวนของแกม (cheek) ซงอยดานในของรอยตะเขบบน

หนาของไทรโลไบตทตดกบแกนหว (glabella) และเปนสวนหนงของหวสวนกลาง (cranidium) ดรปท facial suture

645. fjord ฟยอรด ด fiord

646. flag; flagstone หนแผน ๑. หนทรายเนอแกรง ปรกตมแรไมกาปน เนอละเอยด เกดเปนชนบางแทรกสลบดวยแผนหนดนดานบาง ๆ แตกแยกอยางสมาเสมอตลอดระนาบชนหน ทาใหไดหนแผนบาง ๆ เหมาะสาหรบใชปขนบนได ประดบฝาผนง ด bluestone ประกอบ ๒. หนแผนเรยบบางใชสาหรบปพนทางเดน

647. flake graphite แกรไฟตแผน แรแกรไฟตทมกเกดกระจายทวไปในหนแปร โดยมลกษณะเปนแผนบาง ๆ มองเหนดวยตาเปลา สามารถแยกออกจากหนไดโดยวธกล

648. flake micas ไมกาเกลด ไมกาแผนเลก ๆ ละเอยดซงสามารถแยกออกจากหนไมกาชสตหรอหนเซรไซตชสต หรอเปนผลพลอยไดจากการแตงแรเฟลดสปารหรอดนขาว

649. flame structure โครงสรางรปเปลวไฟ ๑. โครงสรางทพบในหนตะกอน ประกอบดวยโคลนทเปนคลนหรอถกบบอดไมสมาเสมอขนไปบนชนหนทวางตวอยดานบน เปนผลทาใหเกดการแยกตวเปนสวน ๆ และอดแนน

472

๒. แกวภเขาไฟสเขมในหนทฟฟทสลายตว มขนาดตงแต ๒–๓ เซนตเมตร เกดจากการถลมของชนสวนของหนพมมซ

650. flame test การตรวจสเปลวไฟ, การตรวจดวย เปลวไฟ

การตรวจสมบตทางเคมของแรโดยเปลวไฟ นยมใชตนกาเนดเปลวไฟทไมมส เชน เปลวจากตะเกยงบนเซนทจดใหดทสด เปลวจากตะเกยงแอลกอฮอลหรอจากแกสจดไฟทจดเปลวไฟใหปราศจากสมากทสด ทงนจะใชรวมกบทอเปาแลนเพอใหเปลวไฟรอนและเปลวไฟแบงไดเปน 2 สวน คอสวนทเปนเปลวไฟลดออกซเจนและเปลวไฟเพมออกซเจน ธาตบางชนดเมอนาไปเผากบเปลวไฟทพงแรง จะทาใหเปลวไฟมสผดไป สของเปลวไฟทเหนนน จะเปนเครองบงบอกวาเปนธาตอะไร เชน เหลองจด-โซเดยม (Na) เขยวมรกต-ทองแดง (Cu)

651. flanking moraine กองตะกอนธารนาแขงสาขา

เนนทเกดจากตะกอนธารนาแขงตกสะสมตว จากสวนคลายลนทยนออกไปจากพดนาแขง (ice sheet) ด lateral moraine ประกอบ

652. flash ๑. นาทน นาในลาธารททนขนฉบพลนทนใด

653. flash ๒. แองยบ แองหรอหนองนาทเกดจากการทรดตวของพนดนเนองจากการทาเหมองใตดน เชน เหมองเกลอ

654. flashpoint จดวาบไฟ อณหภมตาสดทของเหลวตดไฟได และปลดปลอยสารระเหยตดไฟจนเกดการเผาไหมเปนเปลวไฟ

655. flat ๑. ทลมราบ ๑.๑ พนดนและบรเวณกวางใหญซงอยในทตา เชน ท

473

๒. -ราบ

ลมนาขงระหวางหบเขา มความเอยงเทไมเกน ๒ องศา ๑.๒ พนเรยบหรอคอนขางเรยบ เชน ทลมราบหบเขา (valley flat) คาทใชกบมวลสนแรทมลกษณะราบ (horizontal) 39/55

656. flat spot จดแนวราบ บรเวณทคลนสะทอนปรากฏใหเหนบนภาพตดขวางคลนไหวสะเทอน โดยมากมกเรยงตวอยในแนวระดบ แนวนเกดจากรอยสมผสของชนแกสกบชนนา หรอชนแกสกบชนนามนดบ เนองจากความเรวคลนไหวสะเทอนในชนแกสแตกตางจากความเรวคลนไหวสะเทอนในชนนาและชนนามนดบ บรเวณรอยสมผสจงเปนบรเวณทสะทอนคลนไหวสะเทอนไดด จดแนวราบจงเปนปรากฏการณทสามารถนามาใชหาแหลงแกสธรรมชาตไดโดยตรงอกวธหนง (ดรปท bright spot)

657. flattened section ภาคตดปรบราบ ภาคตดแนวตงของแถบบนทกคลนไหวสะเทอน ซงแนวของชนสะทอนถกปรบใหมแนวราบลง หรอถกปรบใหมแนวราบเรยบกวาทเคยปรากฏโดยใชวธการขยบเลอนคาเวลาของชนสะทอนถาเปนการปรบชนสะทอนซงเกดจากชนหนเดมทเดมตกสะสมตวในแนวราบ ภาคตดปรบราบจะมรปลกษณะเชนเดยวกบภาคตดในอดต ซงแสดงใหเหนลกษณะการวางตวของชนสะทอนของชนหนในระดบลกในชวงเวลาทชนหนนนตกสะสมตว

658. flaxseed ore สนแรเนอเมด แหลงแรเหลกทเกดสะสมแบบหนชน เชน แหลงสนแร

474

คลนตน ซงประกอบดวยแรเหลก ฮมาไทตแบบเมดไขปลา (hematitic oölitic) แตมลกษณะเมดแบนไปตามระนาบชนหนเนองจากถกกดทบ

659. F-layer ชนไหวสะเทอนเอฟ เขตความไหวสะเทอนใตผวโลกชวงความลกระหวาง ๔,๗๑๐-๕,๑๕๐ กโลเมตร เปนบรเวณตอนลางของแกนโลกชนนอก ซงเปนเขตหนงของการแบงสวนภายในโลกออกเปนหลายชนจากชนเอถงจ ปจจบนไมนยมใชแลว 40/55

660. flexible -โคงงอได คาทใชกบแรบางชนดทมสมบตยดหยน บดใหโคงงอไดแตเมอปลอยแลวไมคนกลบรปเดม เชน ยปซม ด tenacity ประกอบ

661. flexural slip; bedding–plane slip

การไถลตามชนหน ด bedding–plane slip; flexural slip

662. flint ๑. หนฟลนต, หนเหลกไฟ ดคาอธบายใน chert ๑

663. flint ๒. ฟลนต ๒.๑ แรทมเนอแนนแขงมาก มกมสดาจนถงเทา รอยแตกแบบกนหอย ใหประกายไฟเมอถกบเหลก ๒.๒ แรควอตซบดละเอยดชนดตาง ๆ เชนทไดจากกรวดฟลนตบดละเอยดสาหรบทาหมอหรอกระถาง 20/56

664. flint clay ฟลนตเคลย ดนทบรสทธมาก ประกอบดวยเคโอลไนตทมการเรยงตวเปนระเบยบด (well ordered kaolinite) เนอดนแขงและ

475

ละเอยดมาก มรอยแตกแบบฟลนต ไมมสภาพพลาสตก แตถาบดใหเปนผงละเอยดกอาจจะมสภาพพลาสตกบางเลกนอย ใชทาผลตภณฑทนไฟ

665. float ore สนแรลอย เศษชนจากสายแรทพบบนพนผว โดยทวไปจะพบตามลาดเขาหรอเนน อาจจะอยตรงบรเวณสายแรหรอหางจากสายแรกได

666. float; loose block หนลอย กอนหนหรอกอนแรซงหลดออกจากแหลงตนกาเนด อาจพบอยในแหลงเดมหรอหลดรวงลงมาอยตามเชงเขากได ด outcrop ประกอบ

667. floating bog พรลอย พรทมพชจาพวกมอสสเปนสวนใหญ เกดอยบนบงแพหญา (floating swamp) แลวแผจนเตมบง โดยขางใตยงคงมนาอยทาใหมลกษณะเปนพรลอย พบมากในอเมรกาและยโรป มความหมายเหมอนกบ quaking bog ดรปท swamp

668. floating sand grain เมดทรายเดยว เมดควอตซหรอเมดทรายเดยวทไมสมผสกบเมดทรายใกลเคยงซงกระจายอยทวเนอพนในหนตะกอนโดยเฉพาะหนปน เชน เมดทรายทถกลอมรอบดวยเนอประสานของแคลไซต

669. floating swamp บงแพหญา ทลมนาขงทมพรรณพชนาลอยเปนแพอยเหนอผวนาได ในเขตอบอนเปนพชพวกสนหางสงห (Cattail) และกก (Sedge) ในเขตรอนมกเปนพวกกกกระดาษ (Papyrus) ดรปท swamp ยนยนมตเดม 37/55

476

670. flood basalt หนบะซอลตหลาก ด plateau basalt 671. flood–plain deposit สงทบถมทราบนาทวมถง ตะกอนดนทรายทนาในแมนาไหลหลากนาพาไปตกจม

ทบถมแผเปนบรเวณกวางบนทราบนาทวมถง สงทบถมทเกดเปนทราบนาทวมถงและสวนทมาทบถมใหมนจะหนามากทสดตรงบรเวณใกลแมนาและจะบางลงในบรเวณทหางออกไป มความหมายเหมอนกบ vertical–accretion deposit

672. flood–plain* ทราบนาทวมถง ทราบรมแมนาหรอลาธารซงหนาฝนหรอหนานามกมนาทวมเปนคราว ๆ (ดรปท river terrace)

673. flora พฤกษชาต กลมของพชชนดเดยวกนในพนท สงแวดลอม หมวดหน หรอชวงเวลาทกาหนด ด biota และ fauna ประกอบ

674. florizone สวนชนพฤกษชาต ชนหนหรอหนวยลาดบชนหนตามชวภาพทแบงแยกออกไดโดยใชกลมพชดกดาบรรพกลมใดกลมหนงเปนสาคญ

675. flow breccia หนกรวดเหลยมหลาก หนกรวดเหลยมทเกดขนพรอมกบการเคลอนตวของลาวาหลาก (lava flow) หรอหนเปลอกโลก (crust) ทกาลงเยนตวไดแตกออกเปนเศษชนในขณะไหลหลาก

676. flow cast รปพมพลอน สนนนรปลอนซงพบทผวดานลางของชนหนทราย เกดเนองจากตะกอนทรายสะสมตวบนชนตะกอนทมลกษณะออน อมนาและเปนพลาสตก การเคลอนไหวของชนตะกอนนนทาใหเกดเปนลอนขน เมอชนตะกอนทรายแขงตวจงทาใหผวสมผสของชนหนทรายเกดเปนสนนนตามรปลอน ด flute cast, load cast และ sole mark

477

ประกอบยนยนมตเดม 24/56 677. flow rate อตราการไหล ความเรวของของเหลวหรอแกสทไหลผานทอตอหนง

หนวยเวลา 678. flow roll หนทรายลกคลน มวลหนทรายทมรปรางกลมคลายหมอน มกเกดอย

ดานลางของชนหนทราย สนนษฐานวาเกดจากชนโคลนภายใตชนหนทรายไหลออกไป ทาใหทรายชนบนเลอนไหลลงมาแทนท โครงสรางนเกดภายหลงจากชนหนทรายตกสะสมตวบนชนหนโคลนไมนานนก

679. flowage cast รปพมพลอนไหล สนนนรปลอนทเกดทผวดานลางของชนหนทราย เกดในขณะทชนทรายอมนาและเปนพลาสตกไหลเคลอนไปบนผวหนาทมลกษณะไมเรยบและลาดชน ลกษณะสนนนรปลอนอาจมทศทางขวางหรอตามแนวลาดชน หรอมหลายทศทาง ยนยนมตเดม 24/56

680. flower structure โครงสรางรปดอกไม โครงสรางซงเปนผลมาจากการเลอนตามแนวระดบเปนหลก โดยมองคประกอบของการเลอนตวตามแนวดงดวย ทาใหโครงสรางนนมรปรางตามภาคตดขวางคลายดอกไม ด positive flower structure และ negative flower structure ประกอบ มความหมายเหมอนกบ palm-tree structure

681. flowering plant; angiosperm

พชดอก ด angiosperm; flowering plant

478

682. flowing artesian well; blow well*

บอนาพมแรงดน บอนาบาดาลทมระดบแรงดนสง จนทาใหนาพงขนมาไดสงกวาระดบพนผวดน ด flowing well ๑ ประกอบ

683. flowing well ๑. บอนาพ บอนาบาดาลทมนาขนมาสผวดนไดโดยไมมการสบ แตกตางจากบอนาพมแรงดน (flowing artesian well) ตรงทบอนาพมแรงดนอาจมแรงดนทเกดจากแกสมากกวาแรงดนทเกดจากระดบแรงดนของนาบาดาล

684. flowing well ๒. บอนามนพ หลมผลตนามนดบทสามารถไหลพนผวดนไดเองดวยแรงดนภายในหลม โดยไมตองใชเครองสบ เมอความดนในหลมลดลงนามนจะไมไหลขนมาจงตองใชเครองสบ

685. flowstone หนพอก หนทเกดจากการสะสมตวของแรแคลไซตและแรอน ๆ ทนาละลายไหลพามาตกตะกอนหรอตกผลกสะสมตวบนผนงหรอพนถา เชน หนนาหยด (dripstone) ทราเวอรทน (travertine) หนโอนกซถา (cave onyx)

686. fluid inclusion ของไหลฝงใน ด inclusion ๒

687. fluid injection การอดของไหล การอดแกสหรอของเหลวเขาไปในชนหนกกเกบปโตรเลยม เพอเปนแรงขบดนใหนามนไหลเขาสหลมผลต

688. fluid loss ของไหลสญหาย นาโคลนหรอซเมนตทรวไหลออกจากระบบในหลมเจาะเขาสชนหน

689. fluidization* การทาใหเกดของไหล กระบวนการทแกสและฝนผงละเอยดผสมกนจนทาใหไหลไดเหมอนของเหลว เชน การเกดเถาหลาก

690. fluorescence การเรองแสง, ฟลออเรส การทสสารเปลงแสงทมองเหนไดออกมาเมอผานรงส

479

เซนซ เหนอมวง (ultraviolet) แสงนมประโยชนในการหารองรอยของนามนจากเศษหนหลมเจาะและการสารวจหาแรบางชนด เชน แรชไลต ด phosphorescence ประกอบ

691. fluorine dating การหาอายดวยฟลออรน การตรวจหาอายเปรยบเทยบของกระดกในสมยไพลสโตซนหรอโฮโลซน โดยใชปรมาณฟลออรนทคอย ๆ เพมขนในชนนาใตดนเทยบกบปรมาณของแคลเซยมฟอสเฟตในเนอกระดกทฝงอย โดยปรมาณฟลออรนทคอย ๆ เพมขน มสดสวนดงน รอยละ ๒ ในกระดกสมยไพลสโตซนตอนตน รอยละ ๑ ในกระดกสมยไพลสโตซนตอนกลาง รอยละ ๐.๕ ในสมยไพลสโตซนตอนปลาย และ รอยละ ๐.๓ ในกระดกสมยโฮโลซน

692. flute รปรอง โครงสรางปฐมภมในหนชน ซงจะพบไดในรปพมพรปรอง ประกอบดวยแองรปชอนทไมตอเนองกนหรอรปลอนหรอรองทมความยาว ๒-๑๐ เซนตเมตร เกดจากตะกอนทกระแสนาปนปวนนามาขดขดผวของโคลนทองนาจนเกดเปนแองหรอรองขน ขอบแองหรอรองดานทลกทสดจะเปนดานตนนา (upcurrent) และแกนดานยาวจะขนานกบกระแสนา ดรปประกอบ มรป รปรอง มรป

480

รปพมพรปรอง 693. flute cast รปพมพรปรอง สนนนรปรางมนคลายใบพายหรอลนทดานหนงผาย

ออก ดานทแคบกวายกสงและเอยงลาดไปตามแนวยาวหรอไปทางดานกวาง จนกลนไปกบพนชนหน พบทผวดานลางของชนหนทรายแปงหรอหนทราย เกดจากการสะสมตวในโครงสรางรปรอง ดานทยกสงจะเปนดานตนนาในขณะทดานทผายออกจะเปนดานปลายนา ด flute ประกอบ ยนยนมตเดม 24/56

694. fluting การเกดโครงสรางรปรอง กระบวนการเกดโครงสรางรปรอง ด flute และ flute cast ประกอบ

695. fluvial -ลานา ๑. คาทใชกบแมนาทงหนงสายและหลายสาย ๒. คาทใชกบสงทมอยหรอเพมพนขนในธารนาหรอทเกยวของกบธารนาหรอแมนารวมทงทราบนาทวมของสายนานน ๓. ด fluviatile

696. fluvial cycle of erosion วฏจกรการกรอนโดยลานา วฏจกรหรอวงจรการกรอนทเกดขนจากการกดเซาะของกระแสนา จนมผลทาใหระดบพนททถกกดเซาะลดตาลงจนถงระดบอยตวหรอระดบทะเลปานกลาง มความหมายเหมอนกบ normal cycle ด base level ประกอบ

697. fluvial deposit; fluviatile deposit

สงทบถมลานา แหลงสะสมตะกอนทประกอบดวยวตถทถกพดพามากบลานาทงตะกอนแขวนลอยหรอทตกจมลงโดยธารนา

481

698. fluviatile -ลานา คาทใชกบสงทเกดขนจากการกระทาของแมนาหรอธารนา มความหมายเหมอนกบ fluvial ความหมายท ๓

699. fluviatile dam เขอนธารนา สงขวางกนลานาทเกดจากการสะสมตวของตะกอนในลานาสาขาตรงบรเวณทลานาสาขาพบกบธารนา

700. fluviatile deposit; fluvial deposit

สงทบถมธารนาพา ด fluvial deposit; fluviatile deposit

701. flux ฟลกซ ๑. สารทใชลดจดหลอมเหลวของสารผสมทตองการหลอม เชน ในอตสาหกรรมทาแกวหรอเซรามก การหลอมโลหะ และยงชวยใหขตะกรนไหลตวไดด ชวยแยกมนทนตาง ๆ ออกไดโดยงาย ๒. หนฟลกซ ด fluxing stone; flux stone ๓. นาไหลบาหรอการไหลออกของนา ๔. จานวนของอนภาคกมมนตรงสในปรมาตรทกาหนดคณดวยความเรวเฉลย

702. fluxgate magnetometer ฟลกซเกทแมกนโทมเตอร เครองมอวดความเขมสนามแมเหลกรวม ซงใชหลกการอมตวของอานาจแมเหลกในสารเฟรโรแมกเนตกชวยในการวดคาความเขมสนามแมเหลก เมอมสนามแมเหลกรวมผานเขามาในแนวขนานกบแนวแกนของแทงแกนโลหะ สนามแมเหลกรวมจะไปบวกเขากบสนามแมเหลกในแทงแกนโลหะแทงหนงทเกดจากการเหนยวนาดวยกระแสไฟฟาสลบในขดลวดปฐมภม แตจะไปหกออกในแทงแกนโลหะอกแทงหนงเพราะพนขดลวดปฐมภมไวตรงกนขาม สนามแมเหลก

482

รวมจะทาใหแทงแกนโลหะแทงแรกอมตวในอานาจแมเหลกไดเรวกวาอกแทงหนง ทาใหเกดความแตกตางในความเขมสนามแมเหลกของแทงแกนทงสอง เหนยวนาใหเกดศกยไฟฟาในขดลวดทตยภมไมเทากน ความตางศกยไฟฟาทเกดขนในขดลวดทตยภมจะเปนปฏภาคกบความเขมสนามแมเหลกรวมทเปลยนแปลงไปตามตาแหนงตาง ๆ เครองมอนใชสารวจสนามแมเหลกไดทงบนบก ในทะเล และทางอากาศ สามารถวดไดละเอยดถง ± ๐.๒ แกมมา

703. fluxing ore; flux ore สนแรสารเชอ สนแรโลหะมคาทมสารกาจดมลทนหรอสารเชอผสมอยจานวนพอเหมาะ ซงสามารถนาไปถลงไดโดยตรง ไมจาเปนตองเตมสารกาจดมลทนหรอสารเชอลงไปอก

704. fluxing stone; flux stone หนฟลกซ หนทใชเปนฟลกซ เชน หนปน หนโดโลไมต หนหรอแรชนดอน ๆ ทใชในกระบวนการถลงโลหะ เพอทาใหอณหภมของการหลอมเหลวของสนแรตาลง ดวยการรวมตวเขากบมลทนในสนแร และทาใหเกดเปนตะกรนเหลว

705. fly ash เถาปลว เถาถานหนทหลอมตวเนองจากความรอนสง มขนาดเลกละเอยดปลวออกจากปลองควนของโรงไฟฟาทใชถานหนเปนเชอเพลง สามารถกาจดไดโดยใชเครองดกจบไฟฟาสถตหรอผากรองละเอยด เถาละเอยดสามารถนามาเปนวตถดบสาหรบการผลตอฐทนไฟและ

483

ปนซเมนตได 706. flysch ฟลช หนวยหนซงประกอบดวยหนทราย ดนมารล หนดนดาน

เนอปนผสม และหนกรวดมน สลบกนอยในบรเวณเทอกเขาแอลป เกดจากการสะสมทบถมของเศษหน ดน ทราย ทพงทลายในขณะเกดการกอเทอกเขาแบบแอลป หนดงกลาวอยในตนยคพาลโอจน หากเกดภายหลงการกอเทอกเขา เรยก โมลาสส (molasse) 16/56

707. focal depth ความลกศนยเกดแผนดนไหว

ระยะทางจากผวดนลงไปถงศนยเกดแผนดนไหว

708. focal-mechanism solution; fault-plane solution

การหาระนาบรอยเลอน วธการหาแนวการวางตวและทศทางมมเทของรอยเลอน โดยวเคราะหจากขอมลแผนดนไหวของสถานวดความไหวสะเทอนรอบศนยเกดแผนดนไหว

709. focus; earthquake focus; hypocentre; seismic focus

ศนยเกดแผนดนไหว ด seismic focus; earthquake focus; focus; hypocentre

710. fold รอยคดโคง โครงสรางทางธรณวทยารปแบบหนงทมลกษณะคดโคงปรากฏบนชนหน ระนาบชนหน รวขนาน (foliation) แนวแตกเรยบ เกดจากความเคนและความเครยดของเปลอกโลก ซงสามารถทราบไดวาความเคนและความเครยดมาจากทศทางใดไดโดยการตรวจตามรอยคดโคงของชนหนนน 3/56 ตรวจแลว

484

711. fold axis แกนรอยคดโคง เสนแสดงแนวการวางตวของโครงสรางชนหนโคงรปประทน (anticline) เรยก แกนชนหนโคงรปประทน (anticlinal axis) หรอชนหนโคงรปประทนหงาย (syncline) เรยก แกนชนหนโคงรปประทนหงาย (synclinal axis) แนวนไดจากการลากเสนตอจดทมความโคงมากทสดของชนหนชนเดยวกนในรอยคดโคงนน 5/56

712. fold belt แนวรอยคดโคง ด orogenic belt 2/56

713. fold mountain ภเขารอยคดโคง ภเขาทเกดจากการคดโคงโกงงอขนาดใหญของชนหนดวยแรงอดในเปลอกโลก แลวตอมาเกดการยกตวสงขนและถกกดกรอนอยางรนแรงในภายหลง จนเกดสมดลใหมมความสงอยในตาแหนงทเหนปจจบน โดยปรกตภเขารอยคดโคงเปนเทอกเขาซงแตเดมชนหนในบรเวณดงกลาวเกดจากการสะสมตวในธรณแอนตว เชน เทอกเขาแอนดส เทอกเขารอกก เทอกเขาแอลป เทอกเขาหมาลย 3/56 ตรวจแลว

714. fold system ระบบรอยคดโคง กลมของชนหนคดโคงชนดเดยวกนและเกดจากการแปรสณฐานของเปลอกโลกในชวงเดยวกน 3/56 อารแก

715. fold trap ลกษณะกกเกบแบบรอยคดโคง

ลกษณะกกเกบแบบโครงสรางแบบหนงทปโตรเลยมถกกกเกบภายในชนหนคดโคง ด structural trap ประกอบ

485

3/56 ตรวจแลว 716. foliation* รวขนาน ๑. รวรอยทมลกษณะเปนแนวขนานจนแลดเปนแถบเปน

ลายสลบส มกบดยวยนอย ๆ แบบลกคลน ซงพบในหนชสต หนไนส ทงน เปนผลเนองมาจากการแปรสภาพของหน แรในหนจงตกผลกใหมและจดเรยงตวไปในแนวทางเดยวกนจนมลกษณะเปนรวรอยบดยวยเปนแถบขนาน รวรอยขนานอาจจะแยกออกไดเปนแผน ๆ และมผวหนาเรยบเนยน เชน ในหนชนวน ๒. ลกษณะโครงสรางทเปนแถบเปนแนวขนานและบดยวยนอย ๆ แบบลกคลน ซงพบในชนนาแขงตรงสวนลกของธารนาแขง เกดเนองจากตรงสวนนนถกกดไถใหบดเบยวไป

717. fondo -ระดบทองนา คาทใชกบสภาวะแวดลอมของการตกสะสมตะกอนซงตกสะสมทพนทองนาระดบลก ในภาษาสเปน fondo หมายถง bottom ด fondoform และ fondothem ประกอบ

718. fondoform สณฐานระดบทองนา ธรณสณฐานใตนาซงกอตวขนเปนพนทองนา สวนใหญเปนบรเวณการตกสะสมตวในสภาวะแวดลอมใตทองนาลก

719. fondothem หนวยหนระดบทองนา หนวยหนซงเกดในสภาวะแวดลอมระดบทองนาและแกไขศพททเกยวโยงกน

720. foot slope ความลาดเชงเขา สวนของเขาทอยระหวางลาดเขากบทราบเชงเขา โดย

486

สวนยอดเปนสวนทความลาดถกกรอนออกไปและรวมถงความลาดในสวนลางมความชนลดลง มลกษณะของความลาดเปนแบบโคงเวา เรยกวา ความลาดเวา (waning slope) 17,18/56

721. foot wall หนพน หนสวนทอยใตแนวรอยเลอน สายแร ทางแร หรอ ชนสนแร (ดรปท hade)

722. foram* ฟอแรม ด foraminifer 723. foraminifer* ฟอแรมนเฟอร สตวเซลลเดยวในชนซารโคดนา อนดบฟอแรมนเฟอรา

ลกษณะสาคญคอ มเปลอกแขง แบงเปนหองตงแตหองเดยวหรอมากกวานน เปลอกแขงนเปนสารจาพวกแคลไซต ซลกา อะราโกไนต หรอแอกกลตเนต สวนใหญอาศยอยในทะเล แตอาจพบไดในนาจด เกดอยในระหวางยคแคมเบรยนจนถงปจจบน มความหมายเหมอนกบ foram, foraminifera และ foraminiferan

724. foraminifera ooze เลนฟอแรมนเฟอรา เลนพนทองทะเลเนอปนทประกอบดวยเปลอกของฟอแรมมนเฟอรา ด globigerina ooze ประกอบ

725. foraminifera* ฟอแรมนเฟอรา ด foraminifer 726. foraminiferan* ฟอแรมนเฟอรน ด foraminifer 727. forced folding การคดโคงจากแรง การเปลยนลกษณะโครงสรางของชนตะกอนทอยเหนอ

หนฐาน โดยสวนใหญเกดจากการเคลอนตวในแนวดงตามรอยเลอน การเปลยนลกษณะดงกลาวมกเปนรปโคง

487

ในภาคตดขวาง ซงรปแบบโครงสรางชนดนสามารถพบเหนไดชดเจนในแผนดนสวนหนา (foreland) ของเทอกเขารอกก

728. fore reef พดหนสวนหนา พดหนสวนทหนไปทางทะเล ซงมความลาดชนสง เปนทตกตะกอนของเศษปะการง ในบางแหงพดหนปะการงจะกอตวเปนกาแพงสงชน 6/56 ตรวจแลว

729. fore-arc basin แองโคงดานหนา แองสะสมตะกอนหรอโครงสรางแองทเปนรปโคงอยบรเวณดานหนากลมภเขาไฟซงเปนรองลกตามเขตมดตวของเปลอกโลกทซบซอน

730. foredeep รองลกหนาเกาะ รองลกและยาวใตสมทรซงทอดขนานและใกลกบวงโคงของหมเกาะ หรอบรเวณแผนดนทเปนเทอกเขา โดยเฉพาะอยางยงในมหาสมทรแปซฟก

731. foreland แผนดนสวนหนา ๑. พนทเสถยรตรงขอบแนวการเกดภเขา เปนสวนทอยหนาหนทเกดการคดโคงตลบทบและไถลทบ โดยมากมกเกดขนในบรเวณเปลอกโลกทเปนทวปและเปนขอบของหนฐานธรณหรอลานทวป ๒. แหลมหรอสวนของแผนดนทยนเขาไปในทะเล

732. foreland facies ชดลกษณชานหนาไหลทวป

ด shelf facies

733. forelimb สวนขางหนา สวนขางทชนกวาของชนหนคดโคงรปประทนแบบอสมมาตร

488

734. foreset bed ชนลาดสวนหนา ชนตะกอนทเกดจากการสะสมตวของเมดทรายทถกกระแสนาในแมนาพามา มลกษณะเปนชนซอน ๆ กน เอยงเทตามแนวลาดเทของดนดอนสามเหลยมปากนา ด bottomset bed ประกอบ 7/56 ตวรจแลว

735. foreshock แผนดนไหวนา แผนดนไหวขนาดเลกกวาทเกดขนกอนแผนดนไหวหลกและเกดขนในบรเวณเดยวกนหรอใกลเคยง บางครงอาจเกดกอนเปนวนาทหรอเปนสปดาหกได ด aftershock และ main shock ประกอบ

736. foreshore ชายทะเลสวนนอก อาณาบรเวณทมเขตจากแนวนาลงตาสดในชวงนาเกดจนถงแนวนาขนโดยเฉลย ด shore ประกอบ 7/56 ตวรจแลว

737. foreslope ความลาดสวนนอก บรเวณทมความลาดชนมากจากขอบนอกของพดหนปะการงถงระดบความลกประมาณ ๒๐ เมตร นอกจากนยงหมายถง ชดลกษณของหนทเกดในบรเวณนดวย เชน หนกรวดมนหนาปะการง 17/56

738. forested bog; bog forest ปาพร พรทมไมตนขนอย แบงเปน ๒ ชนด คอ พรในเขตอบอนหรอหนาว เรยกวา ปาพรเขตหนาวเหนอ (boreal bog) ปาสวนใหญจะเปนปาสน และพรในเขตรอนชน เรยกวา ปาพรเขตรอน (tropical bog forest) ปาสวนใหญจะเปนปาดบชน ดรปท swamp

489

9/56 739. forested swamp ปานาขง ดคาอธบายใน swamp

740. form รปทรง ๑. ด landform ๒. ด crystal form ๓. ลกษณะรปรางของเมดอนภาคซงไมสามารถอธบายไดดวยความเปนทรงกลมหรอความมน (roundness) แตอธบายไดดวยการใชอตราสวนของแกน คอ แกนยาว แกนกลาง และแกนสน ซงรวมกนแลวเปนดชนรปรางตาง ๆ และอกประการหนง ดวยการใชคาเรยก เชน แบบแผน (platy) แบบใบมด (bladed) แบบยาวเรยว (elongate) และแบบเนอแนน (compact)

741. form genus; form-genus ๑. สกลชนสวนพชดกดาบรรพ

คาทใชมากทสดในอนกรมวธาน เปนหนวยทใชกบซากพชดกดาบรรพทพบเพยงสวนหนงของพชและไมพบอยรวมกบสวนอน ๆ ของพชนน เชน ลาตน ใบ หรอเมลด ซงใชเปนหลกฐานบรรยายประกอบการจาแนกชนดของพชทงตนเนองจากยงไมพบตนจรง ๆ หรอไมสามารถตรวจสอบไดอยางแนชด ด parataxon ประกอบ

742. form genus; form-genus ๒. สกลรปเดยวกน ๒.๑ คาทนาไปใชกบสกลของสงมชวตหนงในลาดบของสกลทมความสมพนธกน เพราะไดแยกออกจากบรรพบรษสกลเดยวกน คานใชนอยกวาความหมาย

490

ขอ ๑ ๒.๒ คาทใชกบสกลโดยรวมชนดตาง ๆ ซงมรปรางทวไปเหมอนกน แตอาจมบรรพบรษตางกนเขาไวดวยกน ๒.๓ ชนดรปเดยวกน ด genomorph ความหมายท ๒.๑ ประกอบ

743. formal unit หนวยทางการ หนวยลาดบชนหนทไดรบการกาหนดและตงชอตามกฎเกณฑการจาแนกและการตงชอลาดบชนหนของสหพนธธรณศาสตรนานาชาต (International Union of Geological Science, IUGS) ใหใชเรยกอยางเปนทางการแลว ชอลาดบชนหนทใชอยางเปนทางการตองขนตนดวยตวพมพใหญ เชน ชนหนชอลก (Chalk) หนปนราชบร (Ratburi Limestone) ด informal unit ประกอบ

744. format หนวยหนรปแบบ หนวยลาดบชนหนไมเปนทางการ ซงอยระหวางแนวชนหลก (marker horizon) ๒ ชน สามารถตดตามหาความตอเนองของลาดบชนหนเชนนในพนทตาง ๆ ได โดยถอวาแนวชนหลกเดยวกนจะมอายเทากน ไมวาจะพบในทใดกตาม หนวยหนรปแบบมประโยชนในการเทยบสมพนธภาคตดลาดบชนหน (stratigraphic section)

491

ระหวางพนทตาง ๆ โดยเฉพาะใตพนดน ด geologic section ประกอบ

745. formation ๑. หมวดหน ๑.๑ (ลาดบชนหน) หนวยหลกในการจาแนกลาดบชนหนตามลกษณะหน ใชสาหรบแบงแผนภาพลาดบชนหนทงหมดอยางสมบรณแบบทวโลก โดยอาศยลกษณะเนอหนเปนหลก หมวดหนหนง ๆ อาจจะหนานอยกวา ๑ เมตร ไปจนถงหลายพนเมตร หรอมากกวานน หมวดหนนอาจประกอบดวยหนชน หนอคนพ หนอคนแทรกซอน หรอหนแปร หรอในบางกรณเปนการสลบชนกนของหนดงกลาว ๒ ชนด หรอมากกวาน ๑.๒ (แผนท) รปรางทเดนชดของหนอคน หนแปรและหนตะกอนทสามารถแหงขอบเขตไดชดเจนในภาคสนาม โดยไมตองใชลกษณะรายละเอยดทางบรรพชวนวทยา หรอศลาวทยาและมขนาดใหญพอทจะวาดขอบเขตลงบนแผนทธรณวทยาได

746. formation ๒. ชนหน ชนหนทวไปทไมคานงถงลาดบชนหนและอาย เปนคาทชางเจาะใชเรยกตามความยากงายในการเจาะ เชน ชนหนออน ชนหนแขง ชนหนพรน

747. formation ๓. การกอสณฐาน การเกดลกษณะหรอสภาพภมประเทศตามธรรมชาตทแตกตางอยางชดเจนจากบรเวณขางเคยง

748. formation damage ความเสอมสภาพชนกกเกบ สภาพของชนกกเกบปโตรเลยมทลดความสามารถในการซมซบหรอการไหลอนเปนผลมาจากโคลนเจาะไหลเขาไปอดชองวางบรเวณผนงหลม มความหมาย

492

เหมอนกบ skin damage

749. formation evaluation การประเมนคาชนกกเกบ กระบวนการประเมนปรมาณนามนและแกสในชนกกเกบ โดยใชขอมลจากหลมเจาะ เชน การหยงธรณ เพอประเมนคณคาเชงพาณชย

750. formation factor อตราสวนความนาไฟฟา อตราสวนของการนาไฟฟาระหวางของไหลกบหนทมของไหลนนอย

751. formation fluid ของไหลในชนหน ของไหล เชน นามน แกส หรอนา ทอยในชนหนใตดน

752. formation gas แกสในชนหน แกสทผลตไดในระยะแรกของการผลตจากชนหนกกเกบ

753. formation pressure ความดนชนหน ความดนในชนหนทเกดจากของไหลทบรรจอยในชนหนแตเพยงอยางเดยว

754. formation testing การทดสอบชนหน การทดสอบหลมเจาะปโตรเลยมแบบหนงโดยการวดและเกบขอมล ความดน และตวอยางของไหลในชนหน ทระดบความลกตาง ๆ เพอการออกแบบเตรยมหลมผลต

755. formation water; native water

นาเดมในชนหน นาซงเกดอยในหนหรอชองวางของชนหนตงแตหนหรอชนหนนนตกสะสมตว ตรงขามกบของไหลทถกอดเขาไปในชนหน เชน นาโคลนเจาะ (drilling mud) ด connate water ประกอบ

756. fossa แองยาว ๑. ธรณแอนตวขนาดใหญตรงขอบของทวป ๒. แองบนดาวองคารทมลกษณะคลายคลงกบแองกราเบนบนโลก ด graben ประกอบ

493

๓. แองบนผวของเปลอกหอยหรอกระดก ใชสาหรบเปนทยดเกาะของกลามเนอหรอเอน

757. fossil assemblage กลมชวนดกดาบรรพ ด assemblage ประกอบ

758. fossil community ชมชวนดกดาบรรพ กลมซากดกดาบรรพซงเปนซากสงมชวตทเคยอยอาศยในพนทนมากอน เมอตายลงและกลายสภาพเปนซากดกดาบรรพ โดยทยงคงมปรมาณ (จานวน และขนาด) เทาเดมเหมอนครงยงมชวต ซงแสดงถงวาซากเหลานไมมการถกนาพาไปทอน

759. fossil fuel เชอเพลงซากดกดาบรรพ เชอเพลงซงเปลยนสภาพมาจากสงมชวตในยคตาง ๆ โดยกระบวนการทางธรณวทยาและธรณเคม เชน นามนดบ แกสธรรมชาต ถานหน หนนามน

760. fossil ore สนแรซากดกดาบรรพ แหลงแรเหลกทมกาเนดแบบหนตะกอน ซงชนตะกอนเปลอกหอยถกแทนทและเชอมประสานดวยฮมาไทตและคารบอเนต ทาใหมปรมาณเหลกอยางสมบรณ ตวอยางเชน แหลงสนแรคลนตน ด flaxseed ore ประกอบ

761. fossil wax ไขธรรมชาต ด mineral wax 762. fossil* ซากดกดาบรรพ ซากและรองรอยของบรรพชวน (ancient life) ทประทบ

อยในหน บางแหงเปนรอยพมพ บางแหงกมซากเดมปรากฏอย รอยตนสตว มลสตว ถานหน ไมกลายเปนหน รวมอยในหมซากดกดาบรรพนเหมอนกน ถาเปนไฟลมหรอชนของชวนใดทสามารถใชบงบอกอายหนได

494

เรยกวา ซากดกดาบรรพดรรชน (index fossil) 763. Fossildiagenese ประวตซากดกดาบรรพ คาภาษาเยอรมนทประยกตกบวชานเวศวทยาบรรพกาล

สาขาหนง ซงเกยวกบประวตของซากสงมชวตหลงการกลบฝง ในภาษาองกฤษใชคาวา fossil diagenesis ด biostratonomy และ taphonomy ประกอบ 30/56

764. fossiliferous -มซากดกดาบรรพ คาทใชกบหนหรอชนหนทมซากดกดาบรรพปรากฏอย

765. fossilization การกลายเปนซากดกดาบรรพ

กระบวนการทกชนดทเกยวของกบการทซากพชหรอซากสตวทฝงอยในตะกอน ทาใหซากพชหรอซากสตวนนไมผพงทาลายไปจนหมด โดยซากนนอาจคงสภาพใหเหนทงหมด เหนบางสวน หรอเปนเพยงรองรอยกได

766. founder breccia; collapse breccia

หนกรวดเหลยมยบตว ด collapse breccia; founder breccia

767. four component seismic data; 4 C seismic data

ขอมลความไหวสะเทอนสแนว

ขอมลทไดจากการสารวจวดความไหวสะเทอนในหลมเจาะหรอในทะเล โดยการจดวางตวรบสญญาณเปน ๓ ทศทาง ใหทามมกนบนผวดนหรอผวนา สาหรบทศทางท ๔ เปนตวรบสญญาณอกชดหนงอยทผนงหลมหรอพนทะเลเพอวดคลนเฉอนและคลนอด

768. four dimension seismic data; 4 D seismic data

ขอมลความไหวสะเทอนสมต

ขอมลทไดจากการบนทกผลการสารวจความไหวสะเทอนสามมตในระยะเวลาทตางกนในบรเวณเดยวกน เพอศกษาการเปลยนแปลงของแหลงกกเกบปโตรเลยมทผลตขนมา ณ เวลาตาง ๆ ความเปลยนแปลงนคอ ตาแหนงของของไหล ความอมตว ความดน และอณหภม ขอมลนสามารถบนทกไดทงทพนผวหรอใน

495

หลมเจาะ มความหมายเหมอนกบ time-lapse seismic data

769. fractional section สวนเศษ สวนทมขนาดพนทนอยกวา ๖๔๐ เอเคอร เนองจากบางสวนเปนนาหรอตดกบ township ดานทศเหนอหรอทศตะวนตก ด section ๒ ประกอบ

770. fracture รอยแตก ๑. ลกษณะทแรแตกออกตามแนวระนาบของรอยแตก ซงมทศทางไมแนนอน และพนผวรอยแตกไมเปนระนาบเรยบ เชน conchoidal ๒. รอยแตกในหนทอาจมการเลอนตวหรอไมกได ๓. รอยแตกบนผวบนของธารนาแขง๔. การเปลยนลกษณะอนเนองมาจากการสญเสยแรงยดเหนยวหรอการปลดปลอยแรงทกกเกบไว

771. fracture acidizing; acid fracture; acid fracturing;

การขยายรอยแตกดวยกรด

ด acid fracture; acid fracturing; fracture acidizing

772. fracture cleavage* แนวแตกเรยบประชด แนวแตกเรยบชนดหนงทเกดขนในหนทมรอยแตกหลายแนวประชดและขนานกน โดยหนนนไดมการแปรสภาพเพยงเลกนอย

773. fracture zone* แนวรอยแตก เขตรอยแตกทเปนแนวยาวในทองทะเลลกซงมภมประเทศสงตาแตกตางกนในความลกตาง ๆ กน แนวรอยแตกนมกตดขวางแนวสนกลางสมทร

774. fragipan ชนดานเปราะ ชนดนทเกดใตชนดนบนตามธรรมชาต มอนทรยวตถตา

496

มความหนาแนนรวมสง และ/หรอมความตานทานเชงกลสง เมอเทยบกบชนดนขางบนและขางลาง การยดตวของดนจะแขงมากขนเมอแหง แตมความเปราะงายถงปานกลางเมอชน ชนดนนมลกษณะของการเพมและลดออกซเจน นาซมผานไดชาถงชามาก ทาใหเปนอปสรรคตอการชอนไชของรากพช ด redoximorphic feature ประกอบ

775. fragmental rock หนเศษชน ด clastic rock 13/56

776. fragmental texture เนอเศษชน ๑. ลกษณะเนอหนชนหรอหนตะกอน ทประกอบดวยเศษชนหนทแตกหกซงพบในบรเวณผวสมผส คานใชเพอใหเหนความแตกตางกบเนอผลก ๒. ลกษณะเนอของหนเถาภเขาไฟ หรอหนชนภเขาไฟ (pyroclastic)

777. free -อสระ คาทใชกบธาตธรรมชาต (native element) เชน เมดทองอสระ (free gold)

778. free carbon คารบอนอสระ คารบอนในถานหนทถกขบออกมากบสารระเหย ตรงขามกบคารบอนคงท ซงไมสามารถขบออกมากบสารระเหยได

779. free cheek; librigena แกมหลดได สวนดานขางของหวไทรโลไบตซงอยนอกรอยแตกบนหนาและจะแยกออกจากหวสวนกลาง (cranidium) เมอ

497

ลอกคราบ สวนของแกมหลดไดนรวมถงสวนทเปนเปลอกตาของไทรโลไบตดวย ดรปท facial suture

780. free energy พลงงานเสร ความสามารถของการทางานของระบบหนง ปรมาณการเปลยนแปลงพลงงานเสรวดไดจากผลการทางานทไดงานมากทสดจากกระบวนการทกาหนดให ด Gibbs’ free energy ประกอบ

781. free face ผาเรยบ หนาผาทชนมากและเรยบ จนเศษหนทผพงไมอาจคางอยได จะตกลงไปกองอยทเชงผาหมด ทาใหเกดเปนลานหนพง

782. free moisture ความชนอสระ ดคาอธบายใน moisture content 783. free-air anomaly คาผดปรกตฟรแอร คาความโนมถวงผดปรกต ณ จดใดจดหนง ซงเปนคา

ความแตกตางระหวางคาความโนมถวงทวดไดทางทฤษฎกบคาความโนมถวงทวดไดจรง โดยไดแกคาฟรแอรแลว ด free-air correction ประกอบ

784. free-air correction การแกคาฟรแอร การแกไขคาความโนมถวงทวดไดโดยแกไขทระดบความสงของสถานวดสระดบนาทะเล

785. freestone หนไรรอยแตก หนทมสมบตแตกไดโดยอสระ หรอสามารถนาไปตดและตกแตงไดทกทศทางโดยไมมการแตกแยกจากแนวทกาหนด เชน หนทรายชนหนา ๆ

786. freeze–thaw action; frost action*

การผพงเนองจากนาแขงตว

๑. กระบวนการผพงทางกายภาพของหนแบบหนง ซงเกดจากนาทอยในชองวางหรอรอยแตกในหน แขงตวและละลายสลบไปมา โดยทวไปเกดขนทผวหนา

498

ของหน ๒. ผลทเกดขนจากกระบวนการน

787. freezing interval; crystallization interval

ชวงการตกผลก ด crystallization interval; freezing interval

788. frequency domain โดเมนความถ การวดคาตวแปรตาง ๆ เทยบกบความถ หรอการปฏบตการใด ๆ ซงมคาความถเปนตวแปรหลก ซงตางจากโดเมนเวลา ด time domain ประกอบ

789. freshwater limestone หนปนนาจด หนปนทเกดจากการตกตะกอนสะสมตวหรอตกผลกในแมนา ทะเลสาบนาจด หรอในถา มกเกดรวมกบสาหราย และบางครงมลกษณะเปนกอน

790. fringing reef พดหนขอบฝง พดหนอนทรย เชน ปะการง ทเกดตดกบชายฝงของเกาะหรอพนทวป มลกษณะขรขระตะปมตะปา แตผวหนาราบ โผลพนนาเมอนาลง มความกวางเปนกโลเมตร ดานหนาทตดกบทะเลเปดจะเอยงเทมากเขาหาพนทะเล อาจมรองนาตนหรอลากนคนระหวางพดหนกบแผนดน มความหมายเหมอน shore reef และ ด barrier reef ประกอบ 7/56 ตรวจแลว

791. frist break; first arrival คลนแรกปรากฏ ด arrival; break 3/56

792. frost heave; frost heaving การปดชนเยอกแขง การยกขนอยางไมสมาเสมอหรอการเคลอนทขนขางบน

499

และการบดเบยวของดน หน พชพรรณ และโครงสรางตาง ๆ เกดจากนาใตผวดนกลายเปนนาแขงและการเตบโตของมวลนาแขง โดยเฉพาะเลนซนาแขง

793. frozen ground พนดนเยอกแขง พนดนทมอณหภมตากวาจดเยอกแขงโดยทวไปมจานวนของนาในรปของนาแขงตาง ๆ กน มความหมายเหมอนกบ gelisol

794. frustule โครงรางไดอะตอม ผนงเซลลเนอซลกาชนดโอปอทประกอบเปนฝาทงสองของไดอะตอม มขนาดไมเทากนคลายแคปซลยา ดรปประกอบ

795. fuchsite ฟกไซต ฟกไซต แรมสโคไวตชนดทมสเขยวเนองจากมธาตโครเมยมปน มสตรเคม K(Al,Cr)2 (AlSi3O10)(OH)2 พบฝงประในควอตซ และพบในหนชสต หนโดโลไมต หนเพรโดไทต และหนเซอรเพนทไนต ด muscovite ประกอบ 20/56

796. fucoid ฟวคอยด ๑. รอยซากดกดาบรรพ (trace fossil) ทพบในชนหน มลกษณะเปนรอยลากหรอรอยชอนไชไปตามผวชนหน ด chondrite ประกอบ ๒. ซากดกดาบรรพของสาหราย ซากทคลายสาหราย หรอซากของวชพชทะเล (seaweed) ๓. วชพชทะเล ซงจดเปนพวกสาหรายสนาตาลในอนดบ Fucals

500

797. fuel ratio อตราสวนเชอเพลง อตราสวนของคารบอนคงทตอสารระเหยในถานหน เพอใชประเมนประสทธภาพของการเผาไหม หรอการใหพลงงานความรอนของถานหน

798. fugitive constituent; volatile; volatile component

สวนประกอบระเหย ด volatile component; fugitive constituent; volatile

799. fuller’ s earth ฟลเลอรเอรท เคลยชนดหนงทมความสามารถในการดดซบสง ประกอบดวยมอนตมอรลโลไนต หรอแพลกอรสไกตเปนสวนใหญ ใชประโยชนในการดดซบ ฟอกส และกาจดไขมน เปนสารฟอกสโดยธรรมชาต

800. fumarole* พแกส รหรอรอยแยกในดนทมแกสหรอไอรอนพงออกมาจากภายใต โดยมากมกมกลนคลายไขเนา พแกสมกมเสมอในภมประเทศภเขาไฟ แตบางแหงไมจาเปนตองมภเขาไฟกได เพราะพแกสนเปนทางปลดปลอยพลงดนจากภายในโลกไมใหถงขดปะท ประเทศไทยมพแกสหลายแหง ทใหญมากอยทอาเภอฝาง จงหวดเชยงใหม และอาเภอแมจน จงหวดเชยงราย

801. fungus เหดรา ชอไมเปนทางการของพชในชน Fungi ซงเปนพชหลายเซลลพวกแทลโลไฟต (thallophyte) อาศยอยบนพชสเขยว (green plants) มชวงอายตงแตยคพรแคมเบรยนจนถงปจจบน ด thallophyte ประกอบ

802. fusain ฟวเซน เนอถานหนชนดหนงซงมลกษณะเปนแถบลายวาวแบบ

501

ใยไหม มลกษณะเปนเสยน เปราะรวน และมสดา เกดเปนสายหรอแผน มกออนยยและสกปรก มความหมายเหมอนกบ mineral charcoal ด banded coal ประกอบ

803. fusinisation; fusinitisation การเกดแถบลายวาวใยไหม

ดคาอธบายใน coalification; carbonification

804. fusuline ฟวซไลน ด fusulinid 805. fusulinid ฟวซลนด สตวเซลลเดยวจาพวกฟอแรมนเฟอรา จดอยในอนดบ

ยอยฟวซลนนา (suborder Fusulinina) วงศฟวซลนด (family Fusulinidae) มลกษณะเฉพาะ คอ เปลอกซงเปนสารเนอปนแบงแยกไดเปนหอง ๆ มากมายหลายหอง รปรางโดยทวไปมลกษณะคลายเมลดขาว เรยกกนวา คตขาวสาร เพราะเขาใจวาเปนเมลดขาวสารโบราณ มชวงอายตงแตยคดโวเนยนจนถงยคไทรแอสซก ใชประโยชนเปนซากดกดาบรรพดรรชน (index fossil) ในการลาดบชนหนของหนยคเพนซลวาเนยน (Pensylvanian system) และหนยคเพอรเมยน มความหมายเหมอนกบ fusuline

806. ตดศพท displacement theory

ทฤษฎวาดวยทวปเลอน ดคาอธบายใน continental displacement; continental drift

14/56

807. ตดศพท discordant pluton พลตอนรปทอ 29,30/56

502

808. ตดศพท Eogene อโอจน ด Paleogene 40/55

809. ตดศพท future ore; possible ore

สนแรอาจทาเหมองได ด possible ore; future ore คานตดออกใน 29-31/52 คาทตดผด คอ fuller earth 4/50 ใสใหแลวท 878

810. ตดศพท displacement theory*

ทฤษฎวาดวยทวปเลอน ดคาอธบายใน continental displacement; continental drift 14/56 อารแก

811. ตดศพท durite ดไรต ดคาอธบายใน microlithotype 22/56 812. ตดศพท duroclarite ดโรคลาไรต ดคาอธบายใน microlithotype 22/56

813. ตดศพท Elbe ชวงเอลเบ ด GÜnz

814. ตดศพท Entisols เอนทซอลส อนดบดนอนดบหนงในการจาแนกตามระบบอนกรมวธานดน เปนดนแรทเกดขนใหม การพฒนาชนดนยงไมชดเจน

815. ตดศพท fusite ฟวไซต ดคาอธบายใน microlithotype 22/56