การดูแลรักษา -...
-
Upload
truonglien -
Category
Documents
-
view
227 -
download
7
Transcript of การดูแลรักษา -...
โรคพษสนขบา13แนวทางการดำาเนนงานปองกนควบคม
การดแลรกษาบาดแผลทวไปกอนพจารณาฉดวคซนฯ
1. ปฐมพยาบาลบาดแผลโดยทนท
- ลางแผลดวยน�าฟอกสบหลายๆครงลางเบาๆลางนานๆลางสบออกใหหมดถาแผลลกใหลาง
ถงกนแผลนาน10-15นาทระวงอยาใหแผลช�าหามใชครมใดๆทา
- เชดแผลดวยน�ายาฆาเชอ ควรใชยาโพวโดนไอโอดน (povidone iodine) หรอฮบเทนในน�า
(hibitaneinwater)ถาไมมใหใชแอลกอฮอล70%หรอทงเจอรไอโอดน
- ไมควรเยบแผลทนทควรรอไว2-3วนเวนเสยแตวาเลอดออกมากหรอแผลใหญควรเยบหลวมๆ
และใสทอระบายไว
2. การปองกนบาดทะยก
พจารณาตามลกษณะบาดแผลประวตการไดรบวคซนปองกนบาดทะยกมากอนและพจารณาให
ยาปฏชวนะตามความเหมาะสม
3. การรกษาตามอาการ
ใหยาแกปวดตามความจ�าเปน
การพจารณาการตดสนใจใหวคซน 1. การวนจฉยภาวะเสยงตอการตดเชอโรคพษสนขบาจากการสมผส
พจารณาประวตของการสมผสใชแบบฟอรมการซกประวตผสมผสโรคพษสนขบาระดบความเสยง
ตอการตดเชอโรคพษสนขบาแยกไดเปน3กลมตามลกษณะการสมผสดงตารางท1
ผสมผสโรคพษสนขบาในประเทศไทย
การดแลรกษา
โรคพษสนขบา14 แนวทางการดำาเนนงานปองกนควบคม
ตารางท 1 ระดบความเสยงตอการตดเชอโรคพษสนขบาจากลกษณะการสมผสกบสตว และการปฏบต
ระดบความเสยง ลกษณะการสมผส การปฏบต
กลมท 1
การสมผสทไมตดโรค
- การถกตองตวสตวปอนน�าปอนอาหาร
ผวหนงไมมแผลหรอรอยถลอก
- ถกเลยสมผสน�าลายหรอเลอดสตว
ผวหนงไมมแผลหรอรอยถลอก
- ลางบรเวณสมผส
- ไมตองฉดวคซน
กลมท 2
การสมผสทม
โอกาสตดโรค
- ถกงบเปนรอยช�าทผวหนงไมมเลอดออกหรอ
เลอดออกซบๆ
- ถกขวนทผวหนงเปนรอยถลอก(abrasion)
มเลอดออกซบๆ
- ถกเลยโดยทน�าลายถกผวหนงทมแผลหรอรอยถลอก
หรอรอยขดขวน
- ลางและรกษาแผล
- ฉดวคซนปองกน
โรคพษสนขบา
(rabiesvaccine*)
กลมท 3
การสมผสทม
โอกาสตดโรคสง
- ถกกดโดยฟนสตวแทงทะลผานผวหนงแผลเดยวหรอ
หลายแผลและมเลอดออก(Laceration)
- ถกขวนจนผวหนงขาดและมเลอดออก
- ถกเลยหรอน�าลายสงคดหลงถกเยอบของตาปาก
จมกหรอแผลแผลทมเลอดออก
- มแผลทผวหนงและสมผสสารคดหลงจากรางกาย
สตวซากสตวเนอสมองของสตวรวมทงการช�าแหละ
ซากสตวและลอกหนงสตว***
- กนอาหารดบทปรงจากสตวหรอผลตภณฑจากสตวท
เปนโรคพษสนขบา
- ลางและรกษาแผล
- ฉดวคซนและ
อมมโนโกลบลน
(rabiesvaccine
และRIG**)
โดยเรวทสด
* หยดฉดวคซนเมอสตว(เฉพาะสนขและแมว)เปนปกตตลอดระยะเวลากกขงเพอดอาการ10วน
** กรณถกกดเปนแผลทบรเวณใบหนาศรษะคอมอและนวมอหรอแผลลกแผลฉดขาดมากหรอถกกดหลายแผลถอวาม
ความเสยงตอการเกดโรคสงและระยะฟกตวสนจงจ�าเปนตองฉดอมมโนโกลบลนโดยเรวทสด(แตถาฉดวคซนเขมแรกไปแลว
7วนจะมภมคมกนเกดขนแลวจงไมตองฉดฉดอมมโนโกลบลน)
*** พจารณาความเสยงมากนอยตามลกษณะเปนรายๆไปแมวายงไมเคยมรายงานการตดตอจากคนถงคนแต
1. มรายงานการตดตอทางการปลกถายกระจกตา และการเปลยนถายอวยวะ
2. มรายงานพบเชอไวรสในน�าลายและสารคดหลงของผปวย
กรณทถกผปวยกดหรอคลกคลใกลชดและสมผสน�าลายหรอสงขบจากรางกายผปวยหรออวยวะทางเยอบหรอแผลท
ผวหนงใหถอปฏบตตอผทสมผสเหมอนกบผสมผสสตวปวย
โรคพษสนขบา15แนวทางการดำาเนนงานปองกนควบคม
2. วธการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบา
2.1 การฉดวคซนหลงสมผสโรค
2.1.1 การฉดวคซนเขากลามเนอ(Intramuscular,IM)
ฉดวคซนHDCV,PCECV,PDEV1mlหรอPVRV,CPRV0.5mlเขากลามเนอ
ตนแขน(deltoid)หรอถาเปนเดกเลกฉดเขากลามเนอหนาขาดานนอก(anterolateral)
หามฉดเขากลามเนอสะโพกเพราะวคซนจะดดซมชาท�าใหกระตนภมคมกนไมด
ฉดวคซนครงละ1โดสในวนท0,3,7,14และ30
2.1.2 การฉดเขาในผวหนง(intradermal,ID)ใชไดกบวคซนทมการขนทะเบยนต�ารบยาจาก
ส�านกงานคณะกรรมการอาหารและยาประเทศไทยส�าหรบฉดเขาในผวหนงและปฏบตตามค�าแนะน�าขององคการ
อนามยโลกโดยวคซนนองใหมนนตองแสดงถงผลการศกษาทางคลนกใหเหนถงประสทธภาพและความปลอดภย
ในการใชเมอเทยบกบวคซนมาตรฐานโดยทตองมการตพมพในวารสารทางการแพทยทยอมรบในระดบนานาชาต
ซงมผเชยวชาญพจารณาทบทวนการวจย(Internationalpeer-reviewedjournals)
เทคนคการฉดวควนเขาในผวหนง
- เเทงเขมใหปลายเขมเงยขนเกอบขนานกบผวหนงแลวคอยๆฉดเขาในชนตนสด
ของผวหนง(จะรสกมแรงตานเเละตมนนปรากฎขนทนทมลกษณะคลายเปลอกผวสม
- หากฉดลกเกนไป จะไมเหนตมนนเปลอกผวสมใหถอนเขมออกแลวฉดเขาใหม
ขนาด0.1mlในบรเวณใกลเคยงกน
ฉดแบบ2-2-2-0-2
- ฉดวคซนจดละ0.1ml.โดยฉดวคซนเขาในผวหนงบรเวณตนแขนซายและขวา
ขางละ1จดในวนท0,3,7และ30
การพจารณาเลอกใชวธฉดเขาในผวหนง
การฉดวคซนปรมาณนอยเขาในผวหนงหวงผลเพอลดคาใชจาย โดยมประสทธ
ในการปองกนและระดบภมคมกนทดเทยมกบทใชวธฉดเขากลามเนอ
- มขอแนะน�าวาวคซนทใชฉดเขาในผวหนง ตองมความเเรง (antigenic value)
อยางนอย0.7IU/0.1ml(การฉดวคซนวธนตองใหความส�าคญเรองความเเรงของวคซนเปนอยางยง)
- ควรปฏบตในสถานบรการทมความพรอมดานอปกรณควบคมระบบลกโซความ
เยนทดมบคลากรทไดรบการฝกใหฉดเขาในผวหนงไดถกตอง
- ไมแนะน�าใหใชวธการฉดในผวหนงแบบ8จดและวธการนไมสามารถทดแทน
การฉดRIGได
การฉดเขาในผวหนง
ควรใช ในกรณตอไปน
- มผสมผสหลายคนพรอมกน เชน ถกสตวทสงสยมเชอโรคพษสนขบา กด ขวน
เลยหลายคนกรณสมผสผปวยหรอช�าแหละหรอกนเนอเเละผลตภณฑสตวทตายเปนโรคนเเมไมมขอบงชให
ฉดวคซน
โรคพษสนขบา16 แนวทางการดำาเนนงานปองกนควบคม
ไมควรใชในกรณตอไปน
- ถาผสมผสโรคอยระหวางการกนยาchloroquineเพอปองกนโรคมาลาเรยหรอ
สารอนๆทมฤทธกดภมคมกนหรอมการตดเชอHIVทอาจจะกดระบบการสรางภมคมกน
2.2 การฉดวคซนปองกนโรคลวงหนา (Pre-exposure immunization)ผทมโอกาสสมผส
เชอพษสนขบา เชน สตวแพทย ผท�างานในหองปฏบตการหรอเดนทางเขาไปในถนทมโรคพษสนขบาชกชม
ควรไดรบการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบาและฉดวคซนกระตนซ�าเมอสมผสโรค
- ฉดวคซนHDCV,PCECVหรอPDRVใชปรมาณ1mlหรอถาฉดวคซนPVRV,CPRV
ใชปรมาณ 0.5ml เขากลามเนอ (IM)1 เขมหรอขนาด0.1ml. 1จดเขาในผวหนง (ID)บรเวณตนแขน
(deltoid)ในวนท0,7และ21หรอ28
3. การปฏบตตอผสมผสทเคยไดรบวคซนมากอน
โดยก�าหนดผสมผสทเคยไดรบวคซนมากอนครอบคลมถง
ผทเคยไดรบวคซนหลงสมผสโรคครบชดหรออยางนอย3ครง
ผทเคยไดรบวคซนปองกนลวงหนาครบ3ครง
ถาสมผสโรคภายหลงการฉดลวงหนาภายใน6เดอนใหฉดวคซนเขากลามเนอครงเดยวในวนแรก
หรอในผวหนง1จดในขนาด0.1ml.ครงเดยวในวนแรก
แตถาสมผสโรคหลงจาก6เดอนขนไปใหฉด2ครงในวนท0และ3แบบเขากลามเนอหรอใน
ผวหนงครงละ1จดในขนาด0.1ml.
4. การใหอมมโนโกลบลนปองกนโรคพษสนขบา(RIG)แกผสมผสโรค
อมมโนโกลบลนปองกนโรคพษสนขบาทมใชในประเทศไทย2ชนด
1. ชนดผลตจากซรมมา (Equine Rabies Immunoglobulin, ERIG) ขนาดบรรจ : 5ml
(1000IU)ขนาดทใช:40IU/kg.
2. ชนดผลตจากซรมคน (Human Rabies Immunoglobulin, HRIG) ขนาดบรรจ : 2ml
(300IU)5ml.(750IU)ขนาดทใช:20IU/kg.
เทคนคการฉด RIG
ควรฉดRIGตงแตวนแรกทเรมฉดวคซน
หากไมสามารถหาRIG ไดในระยะแรก เมอจดหาไดแลวควรรบฉดใหโดยเรวทสดแตถาฉดวคซน
เขมแรกไปแลวเกน7วนจะเรมมภมคมกนไมใหฉดRIGเพราะจะกดภมคมกนทก�าลงสราง
ควรฉดหลงการชะลางบาดแผลเพอขจดการปนเปอนรวมทงลางเชอrabiesvirusออกใหมากทสด
เทาทจะท�าได
เนองจากการศกษาในสตวทดลองพบวาrabiesvirusเพมจ�านวนครงแรกทกลามเนอบรเวณทเชอ
เขาสรางกายกอนทจะเขาเสนประสาททางneuromuscularjunctionโดยจบกบacetylcholinereceptor
จงแนะน�าใหฉดRIGรอบแผล
โรคพษสนขบา17แนวทางการดำาเนนงานปองกนควบคม
ฉดRIGลอมรอบแผลเพอลบลางฤทธ(neutralize)เชอrabiesvirusทยงตกคางในบาดแผลหรอ
รอบบาดแผล ควรท�าดวยการฉดทบาดแผล โดยแทงเขมลกเขาใตบาดแผลคลายกบวธฉดยาชาเฉพาะท
ดงรายละเอยดตอไปน
- ใชเขมแทงทรอบแผลดานนอกและเคลอนเขมผานใตกนแผลจนถงขอบแผลอกดานหลงจาก
นนคอยๆถอยเขมออกพรอมกบฉดRIGทละนอยๆพยายามแทงเขมนอยทสดเทาทจะท�าไดเพอหลกเลยงการ
ท�าลายปลายประสาทแตถามRIGเหลอใหฉดเขากลามเนอในต�าแหนงทไกลจากจดทฉดวคซน
ไมใชRIGขนาดสงกวาทแนะน�าเพราะจะไปกดการสรางภมคมกนจากการฉดวคซน
กรณทบาดแผลกวางหรอหลายแผลแตปรมาณRIGทค�านวณไดมจ�ากดอาจไมเพยงพอทจะฉดได
ครบทกบาดแผลแนะน�าใหเพมปรมาณดวยการผสมน�าเกลอนอรมล(NSS0.9%)ประมาณ2-3เทาจนไดปรมาณ
ทตองการเพอฉดใหไดครบทกบาดแผล
บาดแผลบรเวณหนงตาหรอทตาจะมความเสยงตอการเกดโรคสงใหฉดHRIGทแผลถาหากฉดไม
ไดใหหยอดHRIGบรเวณแผลทตา
ขอควรระวง : ผทมประวตแพยาปฏชวนะหรอแพโปรตนจากไขหรอสตวปกและผทเคยไดรบซรมมา
มากอนเชนเคยไดรบแอนตซรมตอบาดทะยกคอตบพษสนขบาหรอซรมงใหฉดวคซนและอมมโนโกลบลนดวย
ความระมดระวงตองเฝาระวงอาการแพหลงฉดRIGอยางนอย1ชวโมง
ภมคมกนจากอมมโนโกลบลนพบแอนตบอดหลงฉดทนทแตอยไดประมาณ3สปดาห
การเกบรกษาRIGเกบในอณหภม2-8องศาเซลเซยสหลงเปดแลวควรใชภายใน8ชวโมง
สรปการปฏบตในการปองกนโรคพษสนบบาหลงการสมผส
1. การสมผสทไมตดเชอคอการถกตองตวสตวสมผสน�าลาย หรอเลอดสตวโดยผวหนงผสมผสไมม
แผลหรอรอยถลอก
ไมตองฉดวคซนหรอสงเกตอาการของสตว
2. การสมผสทมโอกาสตดเชอคอการทน�าลายหรอสารคดหลงของสตวสมผสกบรอยถลอกของผวหนง
หรอรอยขวนแผลเยอเมอกหรอถกกดโดยฟนสตวทะลผวหนง
2.1กรณทตองฉดวคซนจนครบจากการสมผสทมโอกาสตดเชอในลกษณะตางๆดงน
- สนขหรอแมวทมอาการผดปกตหรอมนสยเปลยนไปเชนไมเคยกดใครแตเปลยนนสยเปน
ดรายกดเจาของหรอคนอน
- สตวจรจดสตวปาคางคาวสนขหรอแมวทกดแลวหนหายไปหรอผถกกดจ�าสตวทกดไมได
- สตวซงมผลการตรวจสมองโดยDirectfluorescentrabiesantibodytest(DFA)ใหผลบวก
- สตวซงมผลการตรวจสมองโดยDirectfluorescentrabiesantibodytest(DFA)ใหผลลบ
แตมความผดปกตโดยกอนตาย10วนไลกดคนหรอสตวอนทขวางหนา
2.2 กรณทตองฉดวคซนทนท(ถาไมเคยไดรบวคซนฯมากอนตองฉดRIGดวย)ไดแก
- การสมผสทมโอกาสตดโรคสงตามเกณฑระดบความเสยงตอการตดเชอโรคพษสนขบากลม
ท3เชนถกกดบรเวณใบหนาศรษะล�าคอมอแผลลกแผลฉกขาดมากหลายแผลเปนตน
โรคพษสนขบา18 แนวทางการดำาเนนงานปองกนควบคม
2.3กรณทยงไมฉดวคซนทนทแตกกขงสนขและแมวไวสงเกตอาการ10วนตองมองคประกอบดงน
2.3.1 สตวทกดมอาการปกตและถกกดโดยมเหตโนมน�า
2.3.2 สนขและแมวไดรบการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบาทกปเคยฉดมาแลวอยางนอย2ครง
ครงหลงสดไมเกน1ป
2.3.3 สนขและแมวไดรบการเลยงดอยางดถกกกขงบรเวณท�าใหมโอกาสสมผสสตวอนทอาจ
เปนโรคพษสนขบาไดนอย
ถาสนขและแมวเกดอาการผดปกตในระหวางสงเกตอาการใหเรมฉดวคซนทนทถาสตว
ตายควรสงหวสนขและแมวตรวจทางหองปฏบตการดวย
2.4กรณดงตอไปนไมตองฉดrabiesimmunoglobulin(RIG)คอ
- ผสมผสทเคยไดรบวคซนเซลลเพาะเลยงมากอนอยางนอย3เขม
- ผสมผสทไดรบการฉดวคซนมาแลวเกน7วนเพราะRIGจะกดการสรางภมคมกนจากวคซน
2.5การเขยนบตรนด
2.5.1 ผใหบรการตองเขยนระบชนดของวคซนวธฉดวนทฉดอยางชดเจนโดยเฉพาะอยางยง
กรณทผสมผสจะตองไปรบวคซนตอทอนเพอใหสถานบรการทรบตอทราบและด�าเนนการไดอยางถกตอง
2.5.2 ผใหบรการจากสถานบรการเดมตองพจารณาชนดของวคซน วธฉด วนทฉดทผสมผส
โรคไดรบมากอนแลวจงใหบรการตอดวยวคซนและวธฉดแบบเดม
โรคพษสนขบา19แนวทางการดำาเนนงานปองกนควบคม
โรคพษสนขบา20 แนวทางการดำาเนนงานปองกนควบคม
แนวทางการรกษาผสมผสโรคพษสนขบา
โรคพษสนขบา21แนวทางการดำาเนนงานปองกนควบคม
แผนผงท 1แนวทางการรกษาผสมผสโรคพษสนขบา
โรคพษสนขบา22 แนวทางการดำาเนนงานปองกนควบคม
แผนผงท 2แนวทางการรกษาผสมผสโรคพษสนขบา