เชยงใหมสตวแพทยสาร 2549;4(2):157-163.

ตดตอขอสำเนาบทความไดท: ฎลก วงศเสถยร. หนวยคลนกสตวนำ สาขาวชาคลนกสตวบรโภค คณะสตวแพทย-ศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม; E-mail:dilok@chiangmai.ac.thไดรบบทความวนท 1 พฤษภาคม 2549

รายงานสตวปวย

ไฟโบรมาในปลาทอง (Carassius auratus): รายงานสตวปวย

ฎลก วงศเสถยร

หนวยคลนกสตวนำ สาขาวชาคลนกสตวบรโภค คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

บทคดยอ ปลาทองสายพนธหวสงห นำหนก 100 กรม และมความยาว 12.5 เซนตเมตร พบกอนเนอจำนวน 5 ตำแหนงทผวหนงทางดานซายและดานบนของลำตว ขนาดเสนผานศนยกลาง1-1.5 เซนตเมตร มาเปนเวลา 3 เดอนแลว จงพจารณาทำการตดกอนเนอออก ผลการตรวจทางจลพยาธวทยาพบลกษณะเปน fibroma ปลาสามารถกนอาหาร วายนำและแผลหายเปนปกตภายหลงไดรบการรกษาเปนเวลา 1 เดอน เชยงใหมสตวแพทยสาร 2549;4(2):157-163.

คำสำคญ : ไฟโบรมา ปลาทอง

บทนำไฟโบรมา (fibroma) หรอ tumor of fibrous

connective tissue เปนเน องอกธรรมดา(benign) ชนดหนงมตนกำเนดมาจากกลมของเน อเย อเก ยวพน (mesenchymal origin)ลกษณะเปนกอนแขง นนขนมาจากเนอเยอปกตผวเรยบและมสขาวถงชมพออน เนองอกชนดนเกดจากการทเซลล fibroblasts มการแบงตวเพมจำนวนขนอยางผดปกต(1) สวนใหญมกพบในสตวทโตเตมทและมอายมาก สามารถพบทผวหนงและใตผวหนงเกอบทกสวนของรางกายสตวทกชนด(2) สำหรบปลามรายงานพบในปลา

หลายชนด ไดแก ปลาทอง (Carassius aura-tus),(3-6) ปลาเทวดา (Ptero phyllum scalare),(7)

common carp (Cyprinus carpio L.),(8) hook-nose fish (Agonus cata phractus),(7) mulletfish,(9) redband parrotfish (Sparisoma auro-frenatum (Valen ciennes)),(10) ปลากลม salmo-nids(9) และกลม cyprinids(11) เปนตน สวนใหญพบทบรเวณสวนหว ลำตว ครบ(1) หรอรมฝปาก(7)

แตไมพบการแพรกระจายไปยงอวยวะอน(1)

การวนจฉยสามารถทำไดโดยการซกประวตการตรวจสภาพรางกายภายนอก รอยโรคและเกบตวอยางกอนเนอใสลงใน 10% buffered

158 ฎลก วงศเสถยร

neutral formalin และสงตรวจทางจลพยาธ-วทยา เพ อแยกชนดเซลลและระบชนดเนองอก(12,13) ลกษณะทพบ คอ เนอเยอภายนอกถกปกคลมดวยชน epithelium และเกลดหรออาจไมม(1) สวนเนอเยอชนในพบเซลล elongatedfibroblasts (long spindle-shaped cells) และcollagenous fibers จำนวนมากกระจายตวอยในลกษณะหมนวน (whirling patterns) แตจะพบเซลลทกำลงแบงตว (mitosis) นอย และอาจพบลกษณะของ central necrosis ไดหากเกดการแพรกระจาย (metastasis) ไปยงไต(1,12)

สาเหตการเกดเนองอกชนดนในปลายงไมทราบแนชด เชอวาเกดไดจากหลายสาเหต ยกตวอยางเชน สภาพแวดลอมหรอคณภาพนำทไมเหมาะ สม(1) เชอไวรส(14) ไดแก retrovirus หรอlentivi-rus(7) หรอพยาธภายนอกกลม copepodทฝงตวอยในชนผวหนง(15) อยางไรกตามอาจขนอยกบอาย เพศ พนธและชนดของปลาดวย(16)

สวนสาเหตการตายมกเกดจากการตดเชอแบคท-เรยแทรกซอน การพจารณาตดกอนเนองอกออกเปนวธการรกษาทดทสด แตสามารถกลบมาเปนไดอก(13)

ประวตสตวปวยปลาทองสายพนธหวสงห นำหนก 100 กรม

ความยาว 12.5 เซนตเมตร เขารบการรกษาเมอวนท 11 พฤศจกายน พ.ศ. 2548 ณ หนวยคลนกสตวนำ สาขาวชาคลนกสตวบรโภค คณะสตว-แพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

จากการซกประวต เจาของเลาวาเลยงปลาทองทงหมดจำนวน 3 ตว ภายในตกระจกทมปรมาตร

นำ 80 ลตร ใชนำประปาในการเลยง ผานการพกอยางนอย 2 วน เปลยนถายนำเดอนละครง ประมาณ 50 เปอรเซนตและใหอาหารเมดสำเรจรปลอยนำวนละ 2 ครง

ปลาตวทมความผดปกตพบกอนเนอทผวหนงมาเปนเวลา 3 เดอนแลว ปจจบนปลาสามารถกนอาหารและวายนำไดเปนปกต โดยเจาของยงไมไดทำการร กษาหรอใหยาชนดใดๆ เลยสำหรบปลาตวอนๆ ไมพบความผดปกต

การตรวจและผลการตรวจรางกายนำปลามาพกในตกระจกทมปรมาตรนำ 55

ลตร รวมกบการใหเกลอ 0.1% และวตามนดวยการละลายนำแชทงไวเปนเวลา 1 วน เพอปรบสภาพปลาใหเขากบสงแวดลอมใหม และรอการตรวจวนจฉยและการรกษาในขนตอนตอไป

จากนนทำการวางยาสลบปลาดวยนำมนดอกกานพล (86% Eugenol) ขนาด 50 พพเอมเพอตรวจสภาพรางกายภายนอก และพยาธภายนอกทลำตว ครบและเหงอก (StandardBiopsies)

ผลการตรวจสภาพรางกายภายนอก พบกอนเนอจำนวน 5 ตำแหนงทผวหนงทางดานซายและดานบนของลำตว ขนาดเสนผานศนยกลาง 1-1.5 เซนตเมตร ลกษณะแขงนนขนมาจากผวหนง รปรางไมแนนอน ผวเรยบ สชมพออนไมพบเสนเลอดและไมมเกลดปกคลม (รปท 1)สวนผลการตรวจหาพยาธภายนอก ไมพบพยาธภายนอกชนดใดๆ เลย

ไฟโบรมาในปลาทอง (Carassius auratus) 159

การรกษาและตดตามผลการรกษาจากขอมลประวตสตวปวยและผลการตรวจ

รางกายทงหมด จงพจารณาทำการรกษาดวยการตดกอนเนอดงกลาวออก

การวางยาสลบ และการตดกอนเนอออกวางยาสลบปลาดวยวธการจมลงในภาชนะ

ใสนำทมยาสลบละลายอย เรมดวยการเตรยมภาชนะเพอการสลบและฟนทมนำสะอาดและ/หรอออกซเจน คำนวณปรมาณยาสลบทตองการจากปรมาตรนำในภาชนะเพอการสลบ(17) โดยใชนำมนดอกกานพล (86% Eugenol) ขนาด 50พพเอม จากนนละลายยาสลบกบ 95% เอทานอลในอตราสวน 1:9 กอนแลวเทสารละลายลงในภาชนะเพอการสลบ(18,19)

นำปลาใสลงในภาชนะเพอการสลบ สงเกตอาการการตอบสนอง และพฤตกรรมของปลาจนถงระดบการสลบ stage III plan II คอ ไมพบการเคลอนไหว สญเสยการทรงตวทงหมด อตราการหายใจตำมาก ไมมการตอบสนองตอความเจบปวดและการกดในระดบลก(20,21) นำปลามา

วางบนโตะทมชดอปกรณในการวางยาสลบอย(recirculation system) และจดปลาใหอยในทานอนตะแคงขวา

ทำความสะอาดบรเวณกอนเนอดวยโพวโดนไอโอดนเจอจาง(22) จากนนใชคมคบจบยดกอนเนอไวแลวจงคอยๆ เลาะแยกสวนกอนเนอกบผวหนงออกจากกน และตดกอนเนอออกใหมากทสดดวยกรรไกร ตรวจใหแนใจวากอนเนอถกเลาะจนหมด จงใชหวแรงจเพอหามเลอด (รปท 2)และแตมแผลดวยโพวโดนไอโอดนเจอจางตามลำดบ

รปท 1. แสดงลกษณะกอนเนอทผวหนงทางดานซาย และดานบนของลำตว (ลกศร)

รปท 2. แสดงลกษณะการหามเลอดดวยหวแรงภายหลงการตดกอนเนอออกดวยกรรไกร

160 ฎลก วงศเสถยร

การดแลหลงการรกษานำปลาใสลงในภาชนะเพอการฟน สงเกต

อาการการตอบสนองและพฤตกรรมจนกระทงปลาฟนกลบมาอยในสภาวะปกต คอ พบการเคลอนไหว การทรงตวและอตราการหายใจปกตและมการตอบสนองตอความเจบปวด การกดและการกระตนตางๆ ทงหมด(20,21) จากนนทำการยายปลาจากภาชนะเพอการฟนไปสตกระจกเดมทมปรมาตรนำ 55 ลตร จดการสถานทเลยงคณภาพนำและสงแวดลอมภายในใหเหมาะสมเพอลดปญหาแทรกซอนทจะเกดขนและสามารถดแลปลาไดอยางใกลชด

สงเกตสภาพรางกายภายนอก อาการพฤตกรรม และแผลทกวน เปนเวลา 1 เดอน และให enrofloxacin ขนาด 2 พพเอม ดวยการละลายนำแชทงไวเปนเวลา 24 ชวโมง ทกวนๆ ละครงตดตอกนเปนเวลานาน 7 วน เพอควบคมการ

ตดเชอแบคทเรยแทรกซอน(23,24) รวมกบการเปลยนถายนำ 50 เปอรเซนตกอนใหยาครงใหมทกๆ ครง ใหอาหาร เกลอและ/หรอวตามนเพอฟนฟสภาพรางกายปลาภายหลงการรกษาตอไป

ผลการตรวจวนจฉยผลการตรวจทางจลพยาธวทยาของกอนเนอ

พบลกษณะเปน fibroma คอ มการเจรญของเซลล fibroblasts ทมลกษณะ pleomorphicnucleus และ collagen จำนวนมากกระจายตวอยในลกษณะหมนวนอยางไมเปนระเบยบภายในเนอเยอของเนองอก (รปท 3)

ผลการผาตดในชวงสปดาหแรกปลาสามารถกนอาหาร

และวายนำไดด อาทตยท 2-3 ปลาสามารถกนอาหารไดดขนและวายนำไดเปนปกต หลงจาก

รปท 3. แสดงลกษณะทางจลพยาธวทยาของกอนเนอ (H&E) ภายใตกำลงขยาย X 4 (A), X10 (B) และ X 40

ไฟโบรมาในปลาทอง (Carassius auratus) 161

ทำการรกษาไปแลว 1 เดอน ปลาสามารถกนอาหาร วายนำ และแผลหายเปนปกต (รปท 4)

สรปจากขอมลทงหมดพบวาปลาทองตวนเปน

เน องอกผวหนงชนด fibroma ทำการรกษาดวยการตดกอนเนอออกไดสำเรจ แตยงไมทราบสาเหตการเกดทแทจรง และการให enrofloxacinสามารถปองกนการตดเชอแบคทเรยแทรกซอนภายหลงการรกษาไดผลด

วจารณและขอเสนอแนะการเกดเนองอกในปลาถงแมพบคอนขางนอย

แตกสามารถพบไดในปลาทมอายมาก(6,16,25,26)

และมกพบในปลาสวยงามมากกวาปลาบรโภคอาจเปนเพราะตองใชเวลาในการเลยงนาน(6,27)

สำหรบ fibroma เปนเนองอกชนดหนงทพบไดในปลาคอนขางนอย ลกษณะภายนอกอาจคลาย-คลงกบเนองอกชนด papillomas รอยโรคของ

mycobacteriosis, norcardiosis หรอ micro-sporidiosis และเมอตรวจทางจลพยาธวทยาอาจสบสนกบเนองอกชนด pigment cell tumorsได(5)

ภายหลงการรกษาดวยการตดกอนเนอออกไปแลว แผลอาจมลกษณะเปนแผลเปนและไมมเกลด อยางไรกตามกอนเนอดงกลาวสามารถกลบมาเปนไดอก ณ ตำแหนงเดมหรอตำแหนงใหม ภายในเวลา 6-12 เดอน(7) เนองมาจากการทไมสามารถเลาะเอากอนเนอออกไดทงหมดแตอาจขนอยกบการดแลภายหลงการรกษาดวยดงนนควรควบคมปจจยทอาจมผลตอการเกดเนองอก ไดแก สงแวดลอม คณภาพนำ ความเครยดและโรคตดเชอตางๆ รวมทงหากพบปลาปวยควรรบทำการรกษาทนท รวมกบการปองกนและควบคมโรคอยางเขมงวด

การรกษาดวยวธการอน สามารถทำไดโดยการตดกอนเนอออกดวยเลเซอร (laser surgery)ซงจะทำใหเนองอกดงกลาวกลบมาเปนไดชากวา

รปท 4.แสดงลกษณะแผลภายหลงการรกษาไปแลว 1 เดอน (ลกศร)

162 ฎลก วงศเสถยร

การใชหวแรง (soldering iron) สวนการรกษาดวยเคมบำบด (chemotherapy) และรงสรกษา(radiotherapy) ไมแนะนำใหใชในปลา และยงไมมการทดลองทชดเจน

กตตกรรมประกาศขอขอบคณ นายภมพงค มณประเสรฐ นกศกษา

ช นปท 6 คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลย-เชยงใหม ทเปนผชวยปฏบตงานดแลหลงการรกษาและทำใหงานสำเรจลลวงไปดวยด นายธระพงศโปธา นกวทยาศาสตรประจำสาขาวชาคลนกสตวบรโภค คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลย-เชยงใหม ทกรณาอำนวยความสะดวกทงทางดานสถานท เคร องมอและอปกรณตางๆ ท ใชในการปฏบตงาน ตลอดจนความชวยเหลอทเปนประโยชนตอการปฏบตงานทงหมด

เอกสารอางอง1. Roberts RJ. Neoplasia of teleosts. In : Rob-

erts RJ, editor. Fish pathology. 3rd ed. Lon-don: WB Saunders, 2001. p. 161.

2. เล ก อศวพลงชย. พยาธว ทยาระบบหอห มรางกาย (Pathology of the integumentarysystem). ใน: ร งโรจน ธนาวงษนเวช, สมพรเตชะงาม สวรรณ, บรรณาธการ. พยาธวทยาเฉพาะระบบทางสตวแพทย (Veterinary specialpathology). กรงเทพฯ: หสน. ปอยท กราฟค,2547 หนา 225.

3. ชลอ ลมสวรรณ, สปราณ ชนบตร. เนองอกในปลานำจด. ใน: รายงานการประชมทางวชาการมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ครงท 24. กรงเทพฯ:มหาวทยาลย, 2529:228-34.

4. Constantino F, Ocampo AA de, Garc a-Marquez LJ. Dermal fibroma in goldfish,Carassius auratus (L.). J Fish Dis 1999;22:223-6.

5. Wildgoose WH. Skin disease. In: WildgooseWH, editor. BSAVA manual of ornamental fish.2nd ed. Grafos: British Small Animal Veteri-nary Association, 2001. p. 118.

6. Hawkins WE, Fournie JW, Chansue N. Non-infectious disorders of warmwater fish. In: WooPTK, Bruno DW, Lim LHS, editors. Diseasesand disorders of finfish in cage culture.Wallingford: CABI Publishing, 2002. p. 289.

7. Grizzle JM, Goodwin AE. Neoplasms andrelated lesions. In: Leatherland JF, Woo PTK,editors. Fish diseases and disorders: non-infectious disorders (vol. 2.). Wallingford: CABIPublishing, 1998:55.

8. Manier JF, Raibaut A, Lopez A, Rioux JA. Acalcified fibroma in the common carp,Cyprinus carpio L. J Fish Dis 1984;7:283-92.

9. Noga EJ. Fish disease: diagnosis and treat-ment. St. Louis: Mosby-Year book, 1996. p. 203.

10. Grizzle JM, Williams Jr EH. Dermal fibromain a redband parrotfish, Sparisoma auir-ofrenatuin (Valenciennes). J Fish Dis 1983;6:205-9.

11. Hoole D, Bucke D, Burgess P, Wellby I.Diseases of carp and other cyprinid fishes.Oxford: Fishing news books, 2001. p. 29.

12. Bruno DW, Poppe TT. A Color atlas of salmo-nid diseases. London: Academic press,1996. p. 108.

13. Noga EJ. Fish disease : diagnosis and treat-ment. St. Louis: Mosby-Year book, 1996. p. 205.

14. Bruno DW, Poppe TT. A Color atlas of salmo-nid diseases. London: Academic press,1996. p. 105.

15. Post G. Textbook of fish health. Neptune City(NJ) : T.F.H. Publication, 1987. p. 247.

16. Grizzle JM, Goodwin AE. Neoplasms andrelated lesions. In : Leatherland JF, Woo PTK,editors. Fish diseases and disorders : non-infectious disorders (vol. 2.). Wallingford :CABI Publishing, 1998: 46-8.

17. ฎลก วงศเสถยร. ปฏบตการการวางยาสลบและการผาตดในปลา. ใน: รชต ขตตยะ, ฎลก