Эвт шаазгай буга барина

Цаг бол алт

Ахаа алд хүндэлдүүгээ дэлэм хүндэл

Эртний төрт улсуудУлс орны нэр Үндэслэсэн хаан

Оршин тогтносон цаг хугацаа

Улс орны нэр Үндэслэсэн хаанОршин тогтносон цаг

хугацаа

Улс орны нэр Үндэслэсэн хаанОршин тогтносон

цаг хугацаа

Улс орны нэр Үндэслэсэн хаанОршин тогтносон

цаг хугацаа

Улс орны нэр Үндэслэсэн хаанОршин тогтносон

цаг хугацаа

Улс орны нэр Үндэслэсэн хаанОршин тогтносон

цаг хугацаа

Эртний төрт улсууд

НИРУН

СЯНЬБИ

ХҮННҮ МОДУНЬ

ТҮРЭГ

ХЯТАН

/НТ 555-745 он/

НТ 901-1125

МУГУЛЮЙ

ТАНЬШИХУАЙ

ПЕЙЛО

АМБАГЯН

/НТӨ 209-НТ93/

/НТ I-III зуун/

/НТ 330-555 он/

УЙГУР /НТ 745-840 он/ Моюнчур

“Тэнгэрийн доор төрж төрийн дор амьдарна”

Төр төмбөгөр, ёс ёмбогор

гэсэн үгс ямар утгатай вэ?

Эртний улсуудын төрийн байгуулал

Тэнгэрийн доор төрж, төрийн доор амьдарна. Төр төмбөгөр, ёс ёмбогор.

гэсэн үгс ямар утгатай вэ?

Эртний улсууд засаг захиргааны аравтын зохион байгуулалттай байв. Хаанд төрийн дээд эрх мэдэл байдаг бөгөөд, язгууртны хурилдай, зонхилогчдын зөвлөл дараагийн шатны байгууллага байв. Модунь улсаа баруун, зүүн, төв 3 хэсэгт хуваан төвийн хэсгээ өөрөө, баруун, зүүн гараа вангууд томилон захируулжээ. Эдгээр хэсгүүдээ түмт, мянгат, зуут, аравтад хувааж, түмт, мянгатыг ноён, аравт, зуутыг дарга удирдаж байв. Тэд тайван цагт иргэнээ, дайны үед цэргээ удирдана. Энэ зохион байгуулалт цөөн хүн амтай нүүдэлчдийн улсад нэн тохиромжтой хэлбэр байв.

Хаан

Мянгат

Түмт

Баруун

Зонхилогчдын зөвлөлЯзгууртны хуралдай

ЗүүнТөв

Зуут

Аравт

Мянгат

Түмт

Зуут

Аравт

Мянгат

Түмт

Зуут

Аравт

ХААН

Төрийн дээд эрх мэдэл хааны мэдэлд байна. Өөрөөр хэлбэл төрийн тэргүүн

хаан, улсын бүрэн эрхт эзэн нь байв. Хаан түшмэдүүдтэйгээ зөвлөлдөн улс орны гол

асуудлыг шууд шийдвэрлэнэ. Мөн түмт мянгатын ноёдод газар хуваарилан өгч,

эзэмшүүлнэ. Олон ноёд, түшмэдийг томилох, огцруулах, шийтгэх эрх эдэлнэ.

ХААН өргөмжлөх, бусад улстай дайтах, найрамдах зэрэг гол асуудлыг

хэлэлцэж шийдвэрлэнэ.

ЯЗГУУРТНЫ ХУРАЛДАЙ

Зонхилогчдын зөвлөл

Худалдаа, арилжаа, аж ахуй, санхүү, татвар зэрэг өдөр тутмын асуудлуудыг

хэлэлцэн шийдвэрлэнэ.

Багаар ажиллацгаая

• Хүннү баг- Хааны засаг• Сяньби баг- Төр засаг захиргааны зохион

байгуулалт• Нирун баг- Түшмэл ёс • Түрэг баг- Нийгмийн харилцаа• Кидан баг- Хууль цааз

сэдвүүдийг уншин бусад багуудад

Эх сурвалжтай ажиллацгаая

“Газар бол улсын үндэс”

Хүмүүсийн амьдралын

эх булаг /хүүүс газар

нутгийн баялагт

түшиглэн амьдарна/

Ард түмэн, улс үндэстний эв

нэгдлийн үндэс

Хүн, мал, улс гүрэн

оршин амьдрах орон зай

Гадаад харилцаа

Хан улсын хаан НТӨ 200 онд Пинчэн /Датун/ хотын дэргэд Модуний 400000 морьт цэрэгт бүслэгдэж, бүслэлтээс гарах тусгай болзол нь гэрээ байгуулах, Хүннүд жил бүр торго зэргээр алба барих, гүнж өгөх явдал байв. Ингээд түшмэл Лю Цзинг илгээн НТӨ 198 онд Хүннү улс, Хан улсын хооронд анхны найрамдлын гэрээг байгуулжээ. Гэрээ бүрэн эхээрээ үлдээгүй байна.

“Хууль цааз”

Эртний улсуудын эх сурвалж бол их төлөв бичигдмэл бус байв. Овгийн байгууллаас уламжлалтай аливаа

хориглох заншилд дулдуйдсан заншлын эрх зүйн хэм хэмжээний шинжийг агуулж

байсан гэх үндэстэй. Харин Хятан нар албан татвар, тариалан, ан агнуур давс,

архи, тамхины тухай хуулиуд гаргаж байсан мэдээ байдаг аж.

Дүгнэлт

Нүүдэлчдийн төрт

ёс

Хаант төрийн

өвөрмөц хэлбэр

Засаг захиргааны

аравтын зохион

байгуулалтын хэлбэр

Төр улсаа тогтвортой байлгах, гадаад

орнуудтай харилцах, худалдаа хийх,

дайтах, найрамдах, зарчим арга хэлбэр

Цэргээ бэлтгэх, зохион

байгуулах, дайн

байлдааны тактик

Хаанаа “ТЭНГЭРИЙН

ХҮҮ” гэж шүтэх замаар төрөө

дээдэлж хамгаалах

үзэл

Гэрийн даалгавар

• Нүүдэлчдийн төр захиргааны аравтын тогтолцооны давуу ба сул тал-ыг “Т” хүснэгтийн аргаар гарга.

• Өнөөгийн засаг захиргааны бүтцэд аравтын тогтолцооны уламжлал бий юу?

• Хэв хууль гэж юу вэ?