ΓΕΛ Καρέα

Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΑΤΟΜΟΥ (σελ.8-11)

Κοινωνικοποίηση: διαδικασία ένταξης και ενσωμάτωσης του ατόμου σ’ ένα κοινωνικό σύνολο. Διαδικασία εκμάθησης των κανόνων και των αξιών της κοινωνίας.

Κάθε κοινωνία έχει δική της κουλτούρα (αξίες, αντιλήψεις, κανόνες κ.λπ.). Αυτή η κουλτούρα μεταβιβάζεται στα άτομα μέσω της κοινωνικοποίησης. Με την κοινωνικοποίηση το άτομο μαθαίνει ποια είναι η «κοινωνικά επιθυμητή συμπεριφορά» και έτσι μπορεί να επιβιώσει και να αναπτυχθεί αλλά και η κοινωνία μπορεί να διατηρεί την συνοχή της. Με την κοινωνικοποίηση μπαίνουν όρια στις συμπεριφορές και αποσαφηνίζονται τα μέσα που μπορούν να χρησιμοποιούν τα άτομα για να ασκούν τα δικαιώματά τους και να εκπληρώνουν τις υποχρεώσεις τους.

Στόχος κοινωνικοποίησης:

Ως προς το άτομο: το άτομο να μάθει τους κανόνες και τις αξίες της κοινωνίας, ώστε να ενταχθεί ομαλά σ’ αυτήν.

Ως προς την κοινωνία: Η κοινωνία να δημιουργεί «κοινωνικά» και όχι «αντικοινωνικά» άτομα ώστε να μπορεί να διατηρεί την συνοχή της.

Η κοινωνικοποίηση είναι διαδικασία συνεχής και αδιάλειπτη. Ξεκινά από την περίοδο της σύλληψης του ατόμου και διαρκεί σε όλη του την ζωή. Σε κοινωνίες με ταχείες αλλαγές γίνεται λόγος για συνεχή επανακοινωνικοποίηση.

Η κοινωνικοποίηση προσδιορίζεται στον χώρο (κάθε κοινωνία κοινωνικοποιεί με τον δικό της τρόπο τα μέλη της) και στον χρόνο (καθώς περνάει ο χρόνος αλλάζει και ο τρόπος κοινωνικοποίησης ακόμα και στην ίδια κοινωνία). Η κοινωνικοποίηση επίσης, διαφοροποιείται και ανάλογα το φύλο.

Η κοινωνικοποίηση είναι διαδικασία πολυδιάστατη και πολύπλοκη: Υπάρχουν πολλοί και διαφορετικοί φορείς κοινωνικοποίησης που μεταβιβάζουν πολλά και διαφορετικά μηνύματα (αξίες, κανόνες, πρότυπα) στο άτομο κι αυτό πολλές φορές δημιουργεί διλημματικές καταστάσεις.

’ Πολιτική Παιδεία Β Λυκείου Κριπαροπούλου Αντιγόνη Σελίδα 1

ΓΕΛ Καρέα

Το άτομο διαμορφώνει τη συμπεριφορά του ανάλογα:

α) Με τα πρότυπα που επιβάλλει η ομάδα και τα περιθώρια που έχει να διαφοροποιηθεί (αυστηρά - ελαστικά όρια).

β) Με τον βαθμό εσωτερίκευσης και αφομοίωσης των κανόνων και αξιών των διαφόρων ομάδων στις οποίες συμμετέχει (η αντιφατικότητα που αναφέραμε παραπάνω δυσκολεύει την διαδικασία της εσωτερίκευσης).

Παράγοντες διαμόρφωσης της προσωπικότητας – Φορείς κοινωνικοποίησης

1. Οικογένεια: Η οικογένεια υπάρχει σε όλες τις κοινωνίες αλλά φυσικά η δομή της διαφέρει από κοινωνία σε κοινωνία και από εποχή σε εποχή. Θεωρείται πρωτογενής φορέας κοινωνικοποίησης επειδή είναι η πρώτη κοινωνική ομάδα στην οποία εντάσσεται το άτομο και επίσης λόγω της σπουδαιότητας που έχει στην διαμόρφωση της προσωπικότητας και της επιρροής πάνω στο άτομο. Ο τρόπος ανατροφής των πρώτων παιδικών χρόνων είναι καθοριστικός για την πορεία του ατόμου.

2. Σχολείο: Κάθε εκπαιδευτικό σύστημα μεταδίδει γνώσεις, δεξιότητες, στάσεις αλλά κυρίως αναπαράγει τις αξίες του υπάρχοντος κοινωνικο-οικονομικού συστήματος. Στις κοινωνίες όπου η γνώση είναι πλουραλιστική υπάρχει η δυνατότητα τα άτομα να αμφισβητήσουν ή ακόμα και να προσπαθήσουν να αλλάξουν το υπάρχον εκπαιδευτικό σύστημα.

3. Θρησκεία: Επιδρά στη σχέση των ατόμων με το Ιερό και το Θείο, στη συμπεριφορά των ατόμων (π.χ. νηστεία) και στον τρόπο που οργανώνεται η κοινωνία. Μπορεί να λειτουργήσει ενοποιητικά ή διασπαστικά/συγκρουσιακά (θρησκευτικός φανατισμός) όταν χρησιμοποιηθεί για εξυπηρέτηση συμφερόντων.

4. Πολιτεία-Κράτος: Το κράτος είναι ισχυρός φορέας κοινωνικοποίησης γιατί μπορεί και επηρεάζει τον τρόπο λειτουργίας όλων των άλλων φορέων-θεσμών (π.χ. με τη νομοθεσία διαμορφώνει ανάλογα το εκπαιδευτικό σύστημα, την οικονομία κ.λπ.) και επεμβαίνει στη ζωή των ανθρώπων από την γέννηση έως τον θάνατο. Τα άτομα βέβαια έχουν την δυνατότητα να αντισταθούν ακόμα και μέσα στις πιο αυταρχικές συνθήκες.

’ Πολιτική Παιδεία Β Λυκείου Κριπαροπούλου Αντιγόνη Σελίδα 2

ΓΕΛ Καρέα

Ο ρόλος του ατόμου στη διαδικασία κοινωνικοποίησής του

Τρόποι αφομοίωσης/εσωτερίκευσης των κανόνων και των αξιών (Μηχανισμοί κοινωνικοποίησης)

I. Μίμηση-ταύτιση: Οι άνθρωποι συνηθίζουν να μιμούνται ο ένας τον άλλον από πολύ μικρή ηλικία (ασυνείδητα και αργότερα συνειδητά). Με αυτόν τον τρόπο ταυτίζονται με άλλα άτομα ή ομάδες και αποκτούν συλλογική ταυτότητα (αίσθηση του «ανήκειν», αίσθηση του «ΕΜΕΙΣ») συγχρόνως με την ατομική τους ταυτότητα («ΕΓΩ»). Τα άτομα διατηρούν μια σχετική αυτονομία δεδομένου ότι η μίμηση γίνεται επιλεκτικά.

II. Συστάσεις-εντολές: Κάθε φορέας κοινωνικοποίησης επιδιώκει να οριοθετήσει τις συμπεριφορές των ατόμων και γι’ αυτό χρησιμοποιούνται οι συστάσεις και οι εντολές. Σημαντικό είναι να υπάρχει σαφήνεια και συνέπεια λόγων και έργων ώστε οι κοινωνικοποιούμενοι να μην βιώνουν αντιφάσεις και εσωτερικές συγκρούσεις.

III. Έλεγχος: Τα άτομα ελέγχονται όσον αφορά την εφαρμογή των κανόνων και των προτύπων που η κοινωνία τους έχει προβάλλει μέσω της κοινωνικοποίησης. Ο έλεγχος αυτός μπορεί να είναι προληπτικός ή κατασταλτικός. Μπορεί να λειτουργεί με επιβραβεύσεις (εμψύχωση, ανταμοιβή, αναγνώριση) ή κυρώσεις (τιμωρίες).Το άτομο δεν είναι παθητικός δέκτης. Καθένας από εμάς αφομοιώνει, επεξεργάζεται και αντιδρά με τον δικό του ξεχωριστό τρόπο. Έτσι, ενώ η ευθύνη των φορέων κοινωνικοποίησης είναι μεγάλη, υπάρχει συγχρόνως και η ατομική-προσωπική ευθύνη για τις πράξεις μας ή τις παραλείψεις μας. Η μετάθεση της ευθύνης είναι μια εύκολη διαδικασία ενώ η ανάληψή της είναι πολύ δύσκολη.

’ Πολιτική Παιδεία Β Λυκείου Κριπαροπούλου Αντιγόνη Σελίδα 3