Επιστήμη των πολιτών –Όλοι για έναν!

ΠΟΥ ΣΥΝΑΝΤΙΟΥΝΤΑΙ οι αστεροειδείς με ταημερολόγια των Άγγλων στρατιωτών τουΠρώτου Παγκοσμίου Πολέμου και τα αρχεία

των φαλαινοθηρι-κών; Στο φανταστικόσύμπαν της εθελο-ντικής επιστήμης καιτο zooniverse, τη με-γαλύτερη και πιογνωστή πλατφόρμαεπιστήμης των πολι-τών.

ΕΝΘΕΤΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ, ΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΣΑΒΒΑΤΟ 17 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2016

ΠΡΙΣΜΑ# 7

Συμφωνίαομπρέλα γιατα δεδομέναΜΙΑ ΝΙΚΗ κέρδισε η Ευρώπη έναντι του με-γάλου της γείτονα, των ΗΠΑ, αφού κατάφε-ρε να ολοκληρωθεί η «συμφωνία ομπρέλα»για την προστασία των προσωπικών δεδο-μένων. Με δυο λόγια, ο Ευρωπαίος πολίτης-και αντίστοιχα ο Αμερικανός- θα μπορεί ναπροσφεύγει στο δικαστήριο της χώρας «πουτον αδίκησε» και να ζητά επανόρθωση. Ησυμφωνία αναμένει πλέον την τελική επι-κύρωση από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο γιανα τεθεί σε εφαρμογή.

,,4-5

,,2-3

Ιστορίακαι ιστορική μνήμη

στην ψηφιακή εποχή

Η τέχνη της εξαπάτησης!

Η ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΕΞΑΠΑΤΗΣΗΣ συνίσταταιστην αληθινή επινόηση μιας

πραγματικότητας. Τα κριτήρια αλήθειαςστην επιστήμη αρκετές φορές

καθορίζονται από πολλές παραμέτρους.Αυτές οι παράμετροι θα οδηγήσουν

στην επινόηση μιας νέας εξήγησης γιατην πραγματικότητα. Η “Υπόθεση

Σόκαλ” και η ταινία “Prestige” τουΚρίστοφερ Νόλαν μας θυμίζουν ότι η

εξαπάτηση είναι μια τέχνη με δικούς τηςκανόνες. Η τήρηση ή παραβίαση αυτώντων κανόνων διαφοροποιεί την απάτη

από την πραγματικότητα, τονκομπιναδόρο από τον μάγο.

,,6

,,7

ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ:

Γνώση, όρια καισχέσεις εξουσίαςΤΟΣΟ στον καθημερινό όσο και στονακαδημαϊκό λόγο, ο όρος «επιστήμη» συ-χνά αναφέρεται σ’ ένα σύνολο γνώσεωνκαι τρόπων πρόσκτησης αυτών τωνγνώσεων, το οποίο είναι αυτόνομο, ομοι-ογενές και δυτικό. Η επιστήμη, δηλαδή,κατανοείται ως ένα πεδίο εξωτερικό τηςκοινωνίας και της κουλτούρας, καθώςσυχνά θεωρείται ότι είτε αποτελεί ένανφορέα που επιβάλλει τα μοντέλα της κοι-νωνικής ζωής, είτε δεν ασκεί καμία επί-δραση στη μορφή της κοινωνίας πέρααπό το να θέτει τα εξωτερικά όρια τουπεδίου της ανθρώπινης δράσης.

,,8

Η Ιστορία, ως τρόπος κατανόησης και μελέτης τουπαρελθόντος, αλλάζει στα ιστορικά συμφραζόμενα της

ψηφιακής εποχής. Μαζί αλλάζουν και οι μέθοδοιιστορικής έρευνας, οι ιστοριογραφικές πρακτικές, οιδιαδικασίες παραγωγής και κατανάλωσης ιστορικούπεριεχομένου όχι μόνο από τους ιστορικούς αλλά καιαπό το ευρύ κοινό, καθώς και οι τρόποι διάδοσης της

ιστορικής πληροφορίας και διαμόρφωσης μιαςσύγχρονης ιστορικής κουλτούρας.

ΕΝΘΕΤΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ, ΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΠΡΙΣΜΑ

Hταν τέλη του 1998 ή αρχέςτου 1999 όταν απέκτησατον πρώτο μου ηλεκτρονικόυπολογιστή. Λίγους μήνεςαργότερα και απέχοντας πο-

λύ ακόμα από το να θεωρούμαι επιστή-μονας, άκουσα από έναν θείο μου για τοπρόγραμμα SETI. Το πρόγραμμα αυτό εί-χε ως σκοπό την αναζήτηση εξωγήινηςνοημοσύνης μέσω της επεξεργασίας ρα-διοφωνικών σημάτων. Ακόμη και τότε,δύο δεκαετίες πριν, ο όγκος των δεδομέ-νων που είχαν συγκεντρώσει τα ραδιοτη-λεσκόπια ήταν πολύ μεγάλος για να ταεπεξεργαστούν οι επιστήμονες στουςυπολογιστές τους. Προέκυψε λοιπόν τοπρόγραμμα SETI@home, που έδινε τηδυνατότητα σε εθελοντές να αφιερώνουνένα μέρος της λειτουργίας τού προσωπι-κού τους υπολογιστή στην επεξεργασίατων δεδομένων. Ήταν, επομένως, ένααπό τα πρώτα προγράμματα στα οποίασυμμετείχαν εθελοντές στους υπολογι-σμούς, επιταχύνοντας κατά πολύ μια δια-δικασία που αλλιώς θα απαιτούσε εκατο-ντάδες χρόνια. Για ποιο λόγο όμως νασυμμετάσχει κανείς; Η απάντηση ήτανσυνήθως “Η προσφορά στην παραγωγήεπιστημονικής γνώση και, ποιος ξέρει…,μπορεί το δικό σου πακέτο δεδομένων ναπεριέχει κάποιο σήμα από μια εξωγήινημορφή ζωής!”.

Το πρόγραμμα SETI@home συνεχίζε-ται μέχρι και σήμερα κι αν και δεν έχειακόμη βρει σημάδια εξωγήινης νοημο-σύνης, έχει, ωστόσο, εντοπίσει ενδιαφέ-ρουσες πηγές ραδιοφωνικών κυμάτων.Ταυτόχρονα, μας έχει δείξει ότι ένας τέ-τοιος τρόπος επεξεργασίας, ο οποίος εκ-μεταλλεύεται την υπολογιστική ισχύ ενόςμεγάλου αριθμού απομακρυσμένωνπροσωπικών υπολογιστών, είναι εφικτή.

Σήμερα, η ιδέα της εθελοντικής επιστή-μης ή επιστήμης των πολιτών αποτελείμια πολύ διαδεδομένη πρακτική, η οποίαέχει επιδράσει περισσότερο σε επιστήμεςόπως η Βιολογία και η Οικολογία. Τι είναιόμως η επιστήμη των πολιτών;

Ο όρος επιστήμη των πολιτών είναι μιααρκετά ευρεία έννοια σύμφωνα με τηνοποία οι πολίτες συμμετέχουν στην πα-ραγωγή επιστημονικής γνώσης. Η συμ-μετοχή αυτή μπορεί να επιτυγχάνεται είτεπαρέχοντας δεδομένα εκούσια ή αφιε-ρώνοντας μέρος του χρόνου ή των πό-

OΤΑΝ οι άνθρωποι ανακάλυψαν τη γραφή, σταπροϊστορικά χρόνια, έγραφαν, ως γνωστόν, σεταμπλέτες. Ήταν ένα πρωτόγονο μέσο ασφαλώς,γιατί, για να διαβάσει κανείς το βιβλίο του σε τά-μπλετ, απαιτούνταν η υποστήριξη δύο παγκό-σμιων (μάλιστα, παγκόσμιων) δικτύων. Ενός δι-κτύου που παρείχε ενέργεια, απαραίτητη για τηφόρτιση των ταμπλετών, και ενός δικτύου –«πα-γκόσμιο ιστό» το αποκαλούσαν– μέσω του οποί-ου ήταν διαθέσιμο το περιεχόμενο βιβλίων, άρ-θρων και λοιπών αναγνωσμάτων. Σε περίπτωσηπου βρισκόταν κάποιος εκτός της εμβέλειαςενός από τα δύο δίκτυα ήταν αδύνατο να απο-λαύσει το αγαπημένο του ανάγνωσμα, κατάστα-ση που στις ταμπλέτες αποτυπωνόταν με ένανμικρό ατέρμονα κύκλο και στις ψυχές των αν-θρώπων με μια αίσθηση ματαίωσης και αγωνίας.

Έπρεπε να περάσουν χιλιάδες χρόνια και ναφτάσουμε στον 1ο αι. μ.Χ., τότε που, ως γνωστόν,ανακαλύφθηκε ο υπολογιστής – ή κάτι πολύ κο-ντά σ’ αυτόν. Οι άνθρωποι, για πρώτη φορά στηνΙστορία, είδαν τη δυνατότητα να απελευθερω-θούν από την ηγεμονία του ενός τουλάχιστοναπό τα δύο παγκόσμια δίκτυα που επί τόσα χρό-νια τους μετέτρεπε, παρά τη θέλησή τους, σεεξαρτήματα μιας γιγαντιαίας μηχανής. Μαζί μετον υπολογιστή ανακάλυψαν και τον οπτικό δί-σκο, στον οποίο μπορούσαν να αποθηκεύσουνχιλιάδες βιβλία για να τα απολαύσουν με τηνησυχία τους, μακριά από σημεία σύνδεσης καιχωρίς να χρειάζεται κάθε φορά να μετέλθουν τηβασανιστική τελετουργία που απαιτούσε η ενλόγω σύνδεση. Βεβαίως, συνέχιζαν να είναιεξαρτημένοι από το άλλο δίκτυο, εκείνο που πα-ρείχε ενέργεια, αλλά αυτή η εξάρτηση δεν ήταντόσο επαχθής, γιατί αφορούσε σχεδόν όλες τιςπλευρές της ζωής τους και έτσι είχε αποκτήσειμια «φυσικότητα».

Ώσπου, στις αρχές της Αναγέννησης, της επο-χής που με τις σφαγές και τους πολέμους τηςήρθε να διαυγάσει τα σκοτάδια του Μεσαίωνα,οι άνθρωποι έκαναν την κρίσιμη ανακάλυψη:Το βιβλίο. Τους ήρθε η ιδέα να σκαλίσουν ταγράμματα του υπολογιστή σε μικροσκοπικάκομματάκια ξύλου ή μετάλλου κι έτσι να απε-λευθερώσουν το βιβλίο από το μέσο που το κρα-τούσε φυλακισμένο. Είχαν ήδη μάθει να φτιά-χνουν χαρτί από μεταξωτά και βαμβακερά κου-ρέλια κι έτσι η ιδέα της εκτύπωσης ακολούθησεπερίπου φυσικά. Τώρα, ήταν πια σε θέση να απο-λαμβάνουν τα αναγνώσματά τους μακριά απόπηγές ενέργειας και τελετουργίες σύνδεσης καιαπελευθερωμένοι από την επιτήρηση του πα-γκόσμιου ιστού. Στερήθηκαν τη δυνατότητα ναέχουν ολόκληρη τη βιβλιοθήκη τους σε ένανοπτικό δίσκο, αλλά ταυτόχρονα ανέπτυξαν τηνικανότητα να διαβάζουν ένα βιβλίο κάθε φορά,να προσηλώνονται, να στοχάζονται και, πάνωαπ’ όλα, να σημειώνουν τις σκέψεις και τις πα-ρατηρήσεις τους στα περιθώρια των βιβλίων.

Ευτυχώς, όπως έχει δείξει κατ’ επανάληψη ηΙστορία, χάρη στην τεχνολογική πρόοδο ο αν-θρώπινος πολιτισμός οδεύει σταθερά προςαπλούστερες καταστάσεις ύπαρξης, λιγότερηεπιτήρηση και μεγαλύτερη ελευθερία.

Μ.Π.

Πρόοδος

Λήδα Αρνέλλου, Διδάκτωρ Επικοινωνίας της ΕπιστήμηςΒάλια Καϊμάκη, Διδάκτωρ Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού Γιάννης Κοντογιάννης, Διδάκτωρ ΑστροφυσικήςΜανώλης Πατηνιώτης, Αναπληρωτής Καθηγητής Ιστορίας των Επιστημών, Πανεπιστημίου ΑθηνώνΔημήτρης Πετάκος, Διδάκτωρ Ιστορίας των Επιστημών

ΕΝΘΕΤΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ, ΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Επικοινωνία: prisma@avgi.gr

ΠΡΙΣΜΑ

Επιστήμη των πολιτών

Η πλατφόρμα zooniverseΤΟ ZOONIVERSE.ORG είναι η μεγαλύτερη και πιο δημοφιλής πλατφόρμα προ-γραμμάτων επιστήμης πολιτών. Ο επισκέπτης μπορεί να βρει δεκάδες προ-γράμματα σε μια μεγάλη ποικιλία επιστημονικών πεδίων, όπως Κοινωνιο-λογία, Ιστορία, Αστρονομία, Οικολογία κ.ά. Η αρχιτεκτονική της πλατφόρμαςευνοεί την επικοινωνία και την αλληλεπίδραση ανάμεσα στους εθελοντές,μια τακτική που έχει οδηγήσει σε απροσδόκητες ανακαλύψεις. Τα αποτελέ-σματα των προγραμμάτωνέχουν οδηγήσει σε δεκάδεςδημοσιευμένες εργασίες καιστη δημιουργία δεδομένωνανοιχτής πρόσβασης.

Ανάμεσα στα πιο δημοφιλήβρίσκονται θέματα όπως ηταξινόμηση των γαλαξιών, ηεξερεύνηση της επιφάνειας του πλανήτη Άρη, η μελέτη των ημερολογίωντων στρατιωτών του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου και η καταγραφή του κλί-ματος στο παρελθόν χρησιμοποιώντας τα ημερολόγια φαλαινοθηρικών του19ου αιώνα. Η συμμετοχή σε όλα αυτά τα προγράμματα φέρνει τον εθελοντήεπιστήμονα σε επαφή με τις ανθρωπιστικές και φυσικές επιστήμες, δίνοντάςτου την ευκαιρία να επεξεργαστεί ο ίδιος τα δεδομένα που χρησιμοποιούντα αντίστοιχα πεδία και να συνεισφέρει σε σημαντικά αλλά και συναρπαστι-κά πεδία έρευνας. Είναι, μάλιστα, βέβαιο ότι η ποικιλία των ερευνητικών προ-γραμμάτων μπορεί να καλύψει όλα τα ενδιαφέροντα αλλά και να πυροδοτή-σει την περιέργεια σε πολλούς τομείς.

ΣΑΒΒΑΤΟ 17 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 201619/

ρων τους στην επεξεργασία κάποιων δεδο-μένων. Ταυτόχρονα, θεωρείται πως οι συμ-μετέχοντες αποκτούν μια καλύτερη κατανόη-ση των επιστημονικών μεθόδων, τις οποίεςσυνδιαμορφώνουν θέτοντας νέα ερωτήμα-τα και προβληματισμούς.

Μέρος της ιδέας είναι να αξιοποιηθούνομάδες ή δίκτυα εθελοντών, με τη συνεργα-σία ή υπό την καθοδήγηση επιστημόνων,ώστε να αντιμετωπίσουν ζητήματα τα οποία,είτε λόγω του όγκου των δεδομένων ή λό-γων της πολυπλοκότητάς τους θα ήταν αδύ-νατο να αντιμετωπίσει ένας επιστήμονας μετα παραδοσιακά εργαλεία.

Με μια αναζήτηση στο Διαδίκτυο μπορείκανείς να βρει πληθώρα προγραμμάτων ταοποία καλύπτουν όλο το φάσμα των πεδίωνέρευνας τόσο στις φυσικές όσο και ανθρω-πιστικές επιστήμες.

Για παράδειγμα, το Ocean Sampling Day(http://www.my-osd.org/) είναι ένα πρό-γραμμα επιστήμης των πολιτών κατά τοοποίο ομάδες επιστημόνων και πολιτών σεόλο τον κόσμο συλλέγουν δείγμα από τουςωκεανούς, κατά τη διάρκεια του θερινούηλιοστασίου. Το πρόγραμμα έχει ως σκοπότη μελέτη της θαλάσσιας μικροβιακής βιο-ποικιλότητας. Γι’ αυτό τον σκοπό, η ομάδατου Max Planck, που ηγείται του προγράμμα-τος, έχει δημιουργήσει ειδική εφαρμογή τηνοποία οι εθελοντές μπορούν να κατεβάσουνστα κινητά τους και να ακολουθήσουν τιςοδηγίες για τη συλλογή και αποστολή δεδο-μένων.

Με το πρόγραμμα Asteroid Data Hunter(asteroids.topcoder.com/ asteroiddatahunter)η NASA προσκαλεί ερασιτέχνες αστρονό-μους να εντοπίσουν αστεροειδείς σε εικόνεςτου διαστήματος. Οι εθελοντές αρκεί να κα-τεβάσουν τις αντίστοιχες εφαρμογές στονυπολογιστή τους και να χρησιμοποιήσουν τιςεικόνες του ουρανού που λαμβάνουν από τατηλεσκόπιά τους. Με αυτό τον τρόπο συμ-βάλλουν στην καταγραφή των αστεροειδώνκαι μικρών πλανητών του ηλιακού μας συ-στήματος ενώ κάνουν το χόμπι τους.

Το The Smell Experience Project προσκα-λεί τους εθελοντές να καταγράψουν τυχόναλλαγές που παρατηρούν στην αίσθηση της

όσφρησής τους και να τις αποστείλουν, ανώ-νυμα, στην ερευνητική ομάδα του New YorkUniversity School of Medicine. Οι αλλαγέςστην αίσθηση της όσφρησης οφείλονται συ-χνά σε παθήσεις όπως η κατάθλιψη ή ηάνοια, σε αλλεργίες ή τραύματα στο κεφάλι,μπορεί όμως να είναι και αποτέλεσμα παρε-νεργειών από κάποια θεραπεία. Με το πρό-γραμμα αυτό, οι επιστήμονες θα συγκεντρώ-σουν ένα μεγάλο δείγμα από περιγραφές τηςυποκειμενικής αίσθησης της όσφρησης. Αυ-τό θα τους βοηθήσει να αξιολογούν καλύτε-ρα τις περιγραφές που δίνουν οι ασθενείςστους γιατρούς, οι οποίες είναι δύσκολο ναεκτιμηθούν και να ποσοτικοποιηθούν.

Αυτά τα λίγα παραδείγματα είναι ενδεικτι-κά του εύρους των επιστημονικών πεδίωνστα οποία ένα πρόγραμμα επιστήμης των πο-λιτών μπορεί να συμβάλει. Οι πολίτες-επι-στήμονες έρχονται σε άμεση επαφή με τη με-θοδολογία που ακολουθείται σε διάφοραεπιστημονικά πεδία, εξετάζουν και μοιράζο-νται τα αποτελέσματα, ελέγχουν τις αρχικέςυποθέσεις και παραδοχές κ.λπ. Το αποτέλε-σμα είναι ο εκδημοκρατισμός της επιστήμης,η αλληλεπίδραση μεταξύ διαφορετικών επι-στημονικών πεδίων και η διάχυση των με-θόδων που χρησιμοποιεί το καθένα.

Για τη συμμετοχή σε προγράμματα επιστή-μης των πολιτών δεν είναι απαραίτητο κά-ποιο συγκεκριμένο μορφωτικό επίπεδο. Πά-ντως, για τους μαθητές και σπουδαστές είναιμια εξαιρετική ευκαιρία να αναπτύξουν δε-ξιότητες στον τομέα των επιστημών, της Τε-χνολογίας και των Μαθηματικών (που είναιγνωστό ως STEM, Science, Technology,Engineering and Math), τις οποίες θα μπο-ρούν να χρησιμοποιήσουν στη συνέχεια σεμια ευρεία γκάμα επαγγελμάτων. Οι δεξιότη-τες αυτές καλλιεργούνται με έναν ιδιαίτεραενεργό και ψυχαγωγικό τρόπο. Άλλωστε,σύμφωνα με πρώιμες μελέτες, η ψυχαγωγίαείναι το ισχυρότερο κίνητρο που ωθεί τουςπολίτες στην εθελοντική επιστήμη.

Γ.Κ.

- Όλοι για έναν!

Ποιοι ηθικοί κανόνες διέπουν την επιστήμη των πολιτών;ΤΟN ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟ του 2015 δημοσιεύτηκε ο δεκάλογος που διέπει την επιστήμητων πολιτών, από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι κανόνες αυτοί (σε ελεύθερη μετά-φραση) είναι οι ακόλουθοι:

Τα προγράμματα επιστήμης των πολιτών θα πρέπει να εμπλέκουν ενεργά τουςπολίτες με σκοπό την παραγωγή νέας επιστημονικής γνώσης. Οι πολίτες μπορούννα είναι απλοί συνεργάτες, να ηγούνται του προγράμματος ή απλώς να συνει-σφέρουν σ’ αυτό, θα πρέπει όμως ο ρόλος τους να είναι συγκεκριμένος και να έχεινόημα.

Τα προγράμματα θα πρέπει να αποσκοπούν σε αυθεντικά αποτελέσματα και νααφορούν την απάντηση ενός επιστημονικού ερωτήματος ή να αποσκοπούν στηνενημέρωση και διαχείριση περιβαλλοντικών θεμάτων.

Τόσο οι επιστήμονες όσο και οι πολίτες θα πρέπει να επωφελούνται από τη συμ-μετοχή τους σε ένα τέτοιο πρόγραμμα. Τα οφέλη μπορεί να ποικίλουν (δημοσιεύ-σεις, μαθητεία, ψυχαγωγία, κοινωνικά οφέλη κ.λπ.).

Οι πολίτες μπορούν, εφόσον το επιθυμούν, να συμμετέχουν σε οποιοδήποτεστάδιο της επιστημονικής διαδικασίας, όπως η τοποθέτηση του ερωτήματος, ηανάπτυξη της μεθόδου, η συλλογή των δεδομένων και η επικοινωνία των αποτε-λεσμάτων.

Οι πολίτες-επιστήμονες θα πρέπει να ενημερώνονται από το πρόγραμμα σχετι-κά με το πώς χρησιμοποιούνται τα δεδομένα τους ή την πολιτική και τον κοινωνι-κό αντίκτυπο της έρευνας.

Τα προγράμματα επιστήμης πολιτών υπόκεινται στους ίδιους περιορισμούς καιελέγχους, ως προς την εγκυρότητά τους, όπως και τα «παραδοσιακά» επιστημο-νικά προγράμματα. Προσφέρουν ωστόσο τη δυνατότητα ευρύτερης κοινωνικήςεμπλοκής και μιας πιο δημοκρατικής επιστημονικής διαδικασίας.

Τα δεδομένα και προϊόντα της έρευνας θα πρέπει να είναι ανοιχτής πρόσβα-σης, κατά το δυνατό. Ο διαμοιρασμός των δεδομένων μπορεί, ωστόσο, να απο-φευχθεί εάν υπάρχουν ανησυχίες σχετικά με την ασφάλεια και τη διακριτικότητα.

Οι πολίτες επιστήμονες θα πρέπει να μνημονεύονται στις δημοσιεύσεις και στααποτελέσματα της έρευνας.

Τα προγράμματα αξιολογούνται για τα επιστημονικά τους αποτελέσματα, τηνποιότητα των δεδομένων τους, τις εμπειρίες των συμμετεχόντων καθώς και γιατον γενικότερο κοινωνικό αντίκτυπο.

Οι επιστημονικοί υπεύθυνοι θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τους νομικά καιηθικά ζητήματα σχετικά με τα πνευματικά δικαιώματα και την ιδιοκτησία, τις συμ-φωνίες διαμοιρασμού δεδομένων, την εμπιστευτικότητα, την απόδοση και τις πε-ριβαλλοντικές επιπτώσεις των διαδικασιών.

Mια μικρή νίκη κέρδισε η Ευρώ-πη έναντι του μεγάλου της γεί-τονα, αφού κατάφερε να ολο-κληρωθεί η «συμφωνίαομπρέλα» για την προστασία

των προσωπικών δεδομένων. Με δυο λόγια,ο Ευρωπαίος πολίτης -και αντίστοιχα ο Αμε-ρικανός, αλλά μάλλον δεν τίθεται τέτοιο ζή-τημα- θα μπορεί να προσφεύγει στο δικαστή-ριο της χώρας «που τον αδίκησε» και να ζητάεπανόρθωση.

Ήδη από το 2010, πολύ πριν το ζήτημα γί-νει ιδιαίτερα πιεστικό, το Ευρωπαϊκό Συμβού-λιο εξουσιοδότησε την Ευρωπαϊκή Επιτροπήνα ξεκινήσει τις διαπραγματεύσεις για τη σύ-ναψη μιας συμφωνίας μεταξύ της Ε.Ε. και τωνΗΠΑ σχετικά με την προστασία των προσωπι-κών δεδομένων που ανταλλάσσονται στοπλαίσιο της αστυνομικής και δικαστικής συ-νεργασίας.

Και πράγματι, οι διαπραγματεύσεις ξεκίνη-

σαν τον Μάρτιο του 2011. Επιτεύχθηκε συμ-φωνία στις 8 Σεπτεμβρίου 2015, ωστόσουπήρχε ένα σημαντικό πρόβλημα. Η νομοθε-σία των ΗΠΑ δεν προέβλεπε αντίστοιχη προ-στασία του πολίτη. Βέβαια, το κλίμα ήταν ώρι-μο μετά τις τόσες και τόσες αποκαλύψεις γιατο πώς χρησιμοποιούνται τα δεδομένα τωνπολιτών. Έτσι μπήκε μπροστά και η νέα νομο-θεσία, ο νόμος περί δικαστικής προσφυγής*, οοποίος ψηφίστηκε από το Κογκρέσο των ΗΠΑ,και έτσι η τελική συμφωνία υπογράφηκε απότην Επιτροπή και τις αρχές των ΗΠΑ στις 2Ιουνίου 2016.

Στις 18 Ιουλίου 2016 το Συμβούλιο ζήτησεαπό το Κοινοβούλιο να δώσει την έγκρισή τουστη συμφωνία. Η ψηφοφορία έγινε τελικά την1η Δεκεμβρίου και το Ευρωκοινοβούλιο τηνενέκρινε με 481 ψήφους υπέρ, 75 κατά και88 αποχές. Τώρα δεν απομένει πια παρά νατην εγκρίνει το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για νατεθεί σε ισχύ.

Η συμφωνία καλύπτει όλα τα προσωπικά

δεδομένα, όπως ονόματα, διευθύνσεις ή ποι-νικά μητρώα, που ανταλλάσσονται μεταξύ τηςΕ.Ε. και των ΗΠΑ με σκοπό την πρόληψη, ανί-χνευση, διερεύνηση και δίωξη ποινικών αδι-κημάτων, συμπεριλαμβανομένης της τρομο-κρατίας.

Πιο συγκεκριμένα, η συμφωνία κατοχυρώ-νει για τους πολίτες της Ε.Ε. και των ΗΠΑ:

uΤο δικαίωμα διοικητικής και δικαστικήςπροσφυγής

uΤο δικαίωμα να ενημερώνονται σε περί-πτωση παραβίασης της ασφάλειας των δε-δομένων τους

uΤο δικαίωμα να ζητούν διόρθωση τωνπροσωπικών τους δεδομένων σε περίπτω-ση ανακριβών πληροφοριών

Καθορίζει επίσης συγκεκριμένα όρια για τηδιαβίβαση δεδομένων και τις περιόδους δια-τήρησης των στοιχείων.

Τον περασμένο Σεπτέμβριο κιόλας, ο συ-

γκεκριμένος αμερικανικός νόμος μπήκε σεδοκιμασία, σε μια ιστορία που, όπως εξηγεί τοαμερικανικό «The National Law Journal», έχει«όλα τα χαρακτηριστικά ενός διεθνούς πολι-τικού θρίλερ». Οι ΗΠΑ αρνήθηκαν βίζα στονΤζίλμπερτ Τσαγκούρι, έναν Βρετανό, νιγηρια-νής καταγωγής εκατομμυριούχο και φιλάν-θρωπο. Το όνομά του Τσαγκούρι βρίσκεταιστο Λούβρο, σε ένα πανεπιστήμιο, είναι πρε-σβευτής της Νήσου Σάντα Λουτσία στο Βατι-κανό και έχει δώσει και ένα «γερό πακέτο»στο Ίδρυμα Κλίντον. Θεωρήθηκε ύποπτος γιαυποστήριξη της τρομοκρατίας, αφού ήτανχρηματοδότης της Χεσμπολά. Ο Τσαγκούρι,έκπληκτος, αρνήθηκε τα πάντα και υποστήρι-ξε ότι οι πληροφορίες των Αμερικανών ήτανλανθασμένες. Με βάση τον νέο νόμο, μήνυσετις ομοσπονδιακές αρχές και θα είναι η πρώ-τη περίπτωση που θα εκδικαστεί δοκιμάζο-ντας τις «αντοχές» του νόμου.

Πέρα όμως από το νομικό θέμα, υπάρχεικυρίως το πολιτικό. Εκφράζονται ήδη ανησυ-χίες, καθώς ο Τραμπ κατά την προεκλογικήτου εκστρατεία είχε υποσχεθεί ότι η κυβέρνη-ση θα μπορεί να έχει ακόμα μεγαλύτερη πρό-σβαση στα προσωπικά δεδομένα. Και, παρόλοπου η συμφωνία ΗΠΑ-Ε.Ε. περιορίζεται σεανταλλαγή δεδομένων μόνο όταν διακυβεύ-ονται θέματα δημόσιας τάξης, είναι λογικό ναχρησιμοποιηθεί και ως crash test για το πώςοι δύο εταίροι θα συνεργαστούν και σε άλ-λους τομείς, όπως, για παράδειγμα, η ανταλ-λαγή εταιρικών δεδομένων και τα θέματα ψη-φιακού εμπορίου.

B.K.

http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?type=REPORT&reference=A8-2016-0354&language=EL

ΟΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟΙ δωδεκάχρονοι απχνίδια με τα κινητά τους. Όμως ο Τότίμησε να μάθει προγραμματισμό γΈτσι, τον κάλεσαν στο Ted-Ex και έτεμείς. Διηγείται πώς ξεκίνησε το τασμο του προγραμματισμού και πώς θρώπων γύρω του προσπαθεί να πσμο να μάθει και να δημιουργήσει χκώδικα. « Έπρεπε να πείσω τους γδώσουν τα 99 δολάρια που χρειάζοντις εφαρμογές σου στο AppStore. ρα». Και βέβαια, αυτό που δεν χρεια

Η συμφωνία ΗΠΑ-Ε.Ε. για την προστασία πληροφο-ριών προσωπικού χαρακτήρα για τα ποινικά αδική-ματα θα βοηθήσει στην αποκατάσταση της εμπιστο-σύνης μετά τις αποκαλύψεις Σνόουντεν, δήλωσε οΓιαν Φίλιπ Άλμπρεχτ (Πράσινοι, Γερμανία) εισηγη-τής στην Ολομέλεια, στη συνέντευξη που παραχώ-ρησε στην ιστοσελίδα του Ευρωκοινοβουλίου καιπου αναδημοσιεύει σήμερα το «Πρίσμα». Η «ασπίδαπροστασίας» Ε.Ε.-ΗΠΑ για την ιδιωτικότητα αφοράτις μεταφορές προσωπικών δεδομένων για τη διε-ρεύνηση και τη δίωξη ποινικών αδικημάτων και, σύμ-φωνα με τον εισηγητή, «διασφαλίζει υψηλά πρότυ-πα προστασίας δεδομένων».

Ήταν δύσκολη η αποκατάσταση της εμπιστοσύ-νης μεταξύ Ε.Ε.-ΗΠΑ μετά τις αποκαλύψεις Σνό-ουντεν;Η υπόθεση Σνόουντεν ανέδειξε την ανάγκη για τη δημι-ουργία αξιόπιστων κανόνων για τη διατλαντική ροή δε-δομένων. Ασκήσαμε πιέσεις για να επιτευχθεί αυτή η συμ-

φωνία και να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη. Είμαστε πολύ χαρού-μενοι που το καταφέραμε, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά θέματα τηςαστυνομίας, γιατί οι υπηρεσίες πληροφοριών δεν καλύπτονται απόαυτή τη συμφωνία. Πρέπει ακόμα να εργαστούμε και άλλο πάνω σ’αυτό το κομμάτι.

Είναι αρκετή η συμφωνία και τα στοιχεία πουέχουμε τώρα, όπως ο νόμος περί δικαστικής προ-σφυγής*, για να διασφαλίσουμε την προστασία

των δεδομένων στον τομέα της αστυνομικής και δικαστι-κής συνεργασίας;

Ο νόμος περί δικαστικής προσφυγής των ΗΠΑ είναι πολύσημαντικός. Για πρώτη φορά, οι ΗΠΑ παραχώρησαν θε-μελιώδη δικαιώματά τους σε μη Αμερικανούς πολίτες ή

κατοίκους. Αυτό είναι σημαντικό, γιατί διαφορετικά δεν θα μπο-ρούσαμε να μεταφέρουμε δεδομένα στις Ηνωμένες Πολιτείες, κα-θώς το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έχει ήδη αποφασίσει ότι αυτό είναιβασικό στοιχείο για κάθε τέτοια συμφωνία.

Σας ανησυχεί το γεγονός ότιη νέα κυβέρνηση Τράμπ μπορεί να επηρεάσει αυτή τη συμφωνία;Κανείς δεν ξέρει τι θα φέρει η νέα κυβέρνηση και πώς θαχειριστούν το ζήτημα των προσωπικών δεδομένων καιτης μεταφοράς τους. Ωστόσο, έχουμε διασφαλίσει ότι η

συμφωνία είτε θα εφαρμοστεί πλήρως από τις ΗΠΑ, είτε καθόλουκαι τα πράγματα θα μείνουν όπως είναι.

Πώς θα επηρεάσει ασπίδα προστασίας Ε.Ε.-ΗΠΑγια την ιδιωτικότητα στη διατλαντική ροή δεδομέ-νων την Ευρώπη; Τι μπορεί να γίνει;Αυτή η συμφωνία βελτιώνει την κατάσταση και στην Ευ-ρώπη, γιατί πολλά κράτη-μέλη έχουν ήδη συμφωνίες, γιαπαράδειγμα με τις ΗΠΑ, με πολύ χαμηλά πρότυπα ασφά-

λειας. Από την άλλη, πρέπει και εμείς να βελτιώσουμε τα πρότυπαασφάλειας των προσωπικών δεδομένων σε ό,τι αφορά τις εργασίεςτης αστυνομίας και της Δικαιοσύνης, τόσο στα κράτη-μέλη όσο καιστην Ε.Ε. συνολικά.

;!

!

!

!;

;

;

Ένας δωδεκάχρ

Έτοιμη προς εφαρμογή η «συμΕ.Ε.-ΗΠΑ για την προστασία των προσ

ΓΙΑΝ ΦΙΛΙΠ AΛΜΠΡΕΧΤ:

«Η ασπίδα προστασίας Ε.Ε.-ΗΠΑ θα αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη»

ΕΝΘΕΤΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ, ΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΠΡΙΣΜΑ

ΣΑΒΒΑΤΟ 17 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2016

Δραπετεύοντας με τον ΚέβινΤο «Escape The Game» είναι ένα Indie παιχνίδι (ανεξάρτητου δημιουργού)δύο διαστάσεων, στο οποίο ο παίκτης χειρίζεται τον Kevin. Ο ήρωας γνωρί-ζει ότι βρίσκεται σεένα παιχνίδι καιαπευθύνεται στονχρήστη για να τονβοηθήσει να φτάσειστο τέλος του. ΟKevin πρέπει να δια-σχίσει τα επίπεδακαι να αντιμετωπί-σει εχθρούς και δυ-σκολίες προκειμέ-νου να φτάσει στηνέξοδο κάθε επιπέ-δου μέχρι την τελικήπίστα. Για την ώρα, είναι διαθέσιμο το πρώτο μέρος του παιχνιδιού, η εισα-γωγή. Στο τέλος της, μια έκπληξη περιμένει τον χρήστη (όχι, δεν τη λέμε...). Οδημιουργός αναφέρει ότι το πρώτο επεισόδιο του υπόλοιπου παιχνιδιού θαείναι διαθέσιμο μετά το πρώτο τρίμηνο του 2017. Όσοι «κολλάνε» με παι-χνίδια με πλούσια ιστορία και χιούμορ και επιθυμούν να γυρίσουν για λίγο στηδεύτερη διάσταση ας το δοκιμάσουν.

i gaming με φορητές συσκευέςΈνα ευφάνταστο γκάτζετ μεταμορφώνει τις i συσκευές σε κονσόλες. Τοgamevice συνδέεται στη συσκευή και τη μεταμορφώνει σε φορητή κονσό-λα με τα χειριστήρια δεξιά καιαριστερά. Κι επειδή «κλείνει»τις άλλες εξόδους, έχει δι-κό της φορτιστή (έτσι κιαλλιώς, έχει δική τηςμπαταρία δεν καταναλώ-νει της συσκευής) και έξοδογια ακουστικά. Δυστυχώς, ταιριάζειμόνο σε συσκευές της Apple, iPhone ή iPad.Θα τη βρείτε στη διεύθυνση https://gamevice.com και,απ’ ό,τι διαβάζουμε, τα 100 δολάρια τα φτάνει...

Wi-Fi παντού και δωρεάνTo «WiFi4EU» φιλοδοξεί να γίνει ένα πανευρωπαϊκό δίκτυο Wi-Fi με ταχύ-τητες τουλάχιστον 30 Mbps, ώστε να εξασφαλίσει δωρεάν πρόσβαση σεσυνδέσεις Wi-Fi για κάθε πολίτη. Ο αρχικός προϋπολογισμός του είναι 120εκατ. ευρώ για τη χρηματοδότηση δωρεάν συνδεσιμότητας σε χιλιάδες δη-μόσιους χώρους. Το πρόγραμμα θα στηρίξει χρηματοδοτικά τις ενδιαφερό-μενες τοπικές Αρχές, ώστε να εγκαταστήσουν σημεία ασύρματης πρόσβα-σης και να προσφέρουνδωρεάν συνδέσεις Wi-Fi, για παράδειγμα, μέσακαι γύρω από τα δημό-σια κτήρια, τα ΚέντραΥγείας, τα πάρκα ή τιςπλατείες. Αναμένεται ότιτουλάχιστον 6.000 έως8.000 τοπικές κοινότη-τες ανά την Ευρώπη θαεπωφεληθούν από αυτότο νέο σχέδιο έως το2020.

πλώς παίζουν παι-όμας Σουάρεζ προ-για να τα φτιάχνει.

τσι τον μάθαμε κιαξίδι του στον κό-

με τη βοήθεια αν-προτρέψει τον κό-χρησιμοποιώντας

ονείς μου να μουνται για να βάλειςΑλλά τα κατάφε-

αζόταν να μας πει

είναι ότι «Σήμερα οι μαθητές ξέρουν λίγα περισσότερααπό τους δασκάλους τους»!

*Judicial Redress Act:Ο πρόεδρος Ομπάμαυπέγραψε στις 24Φεβρουαρίου 2016,τον νόμο περί δικα-στικής προσφυγής,με τον οποίο παρα-χωρείται στους πολί-τες της Ε.Ε. το δικαίω-μα της επιβολής τωνδικαιωμάτων προ-στασίας των δεδομέ-νων στα δικαστήριατων ΗΠΑ.

ρονος προγραμματιστής

21/

μφωνία ομπρέλα» σωπικών δεδομένων

Από αριστερά: Λορέτα Λιντς, γενική εισαγγελέας (ΗΠΑ), Αρντ Βαν ΝτερΣτέουρ, υπουργός Ασφάλειας και Δικαιοσύνης (Ολλανδία), Βέρα Τζουρόβα,

επίτροπος Δικαιοσύνης, Καταναλωτών και Ισότητας των Φύλων

ΕΝΘΕΤΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ, ΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΠΡΙΣΜΑ EΠΙΣΤΗΜΕΣ, ΤΕΧΝΕΣΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Χριστουγεννιάτικη διάθεση και πρωτότυπες εκδηλώσεις τον Δεκέμβριο στο ΚΠΙΣΝΤΟ ΦΩΤΑΓΩΓΗΜΕΝΟ Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος(ΚΠΙΣΝ) υποδέχεται τον Δεκέμβριο με εορταστική διάθεση καιπροσκαλεί τους επισκέπτες του σε μια μεγάλη χριστουγεννιάτικηγιορτή με σημείο αναφο-ράς το στολισμένο Κανά-λι και το Ξέφωτο.

Αναγνώσεις παραμυ-θιών για τους μικρότε-ρους επισκέπτες, προβο-λές χριστουγεννιάτικωνταινιών για όλη την οικο-γένεια, one-man circusshow, παραστάσειςstand-up comedy, εργαστήρια χειροτεχνίας, αθλητικές δραστη-ριότητες, συναυλίες και θεματικές εκδηλώσεις της Εθνικής Βι-βλιοθήκης της Ελλάδος (ΕΒΕ) και της Εθνικής Λυρικής Σκηνής(ΕΛΣ) είναι μερικές μόνο από τις εκδηλώσεις που συμπληρώνουντο συναρπαστικό πρόγραμμα του ΚΠΙΣΝ.

Αναλυτικές πληροφορίες μπορείτε να βρείτε στο:http://www.snfcc.org/

Ψηφιακές υπηρεσίες και προγράμματα

Το ΚΠΙΣΝ προσφέρει δωρεάν χρήση ηλεκτρονικών υπολογι-στών με δυνατότητα πρόσβασης στο Διαδίκτυο. Μέσω της πλατ-φόρμας www.pressreader.com οι επισκέπτες έχουν πρόσβασησε περισσότερα από 5.000 περιοδικά και εφημερίδες σε ψηφια-κή μορφή. Επιπλέον, το ΚΠΙΣΝ προσφέρει μαθήματα Πληροφο-ρικής (Δευτέρα έως Παρασκευή 11 π.μ.-12 μ.) για όλους, ταοποία απευθύνονται σε αρχάριους χρήστες ηλικίας 65+ και σεόσους επιθυμούν να λάβουν βασικές γνώσεις του αντικειμένου.Αναλυτικές πληροφορίες μπορείτε να βρείτε στο:www.snfcc.org/news-room.

Η συμμετοχή στα προγράμματα διασφαλίζεται με σειρά προ-τεραιότητας.

Σε τι συνίσταται η αληθινή εξαπάτηση;Κάθε σπουδαίο μαγικό κόλπο αποτελεί-ται από τρία μέρη. Το πρώτο μέρος ονο-μάζεται «Η υπόσχεση». Ο μάγος δείχνεικάτι συνηθισμένο, για παράδειγμα ένα

καπέλο και έναν λαγό. Ζητάει από το κοινό να επι-θεωρήσει τα αντικείμενα προκειμένου να επιβε-βαιώσει ότι είναι φυσιολογικά. Προφανώς, δεν εί-ναι. Η δεύτερη πράξη ονομάζεται «Η αλλαγή». Ομάγος αλλάζει το αντικείμενο σε κάτι εξαιρετικό.Το κοινό ψάχνει για το μυστικό, αλλά δεν θα τοβρει, γιατί δεν το ψάχνει πραγματικά. Θέλει να ξε-γελαστεί. Αλλά δεν θα χειροκροτήσει ακόμα. Δεναρκεί να εξαφανίσει κάτι ο μάγος. Θα πρέπει νατο φέρει πίσω. Γι’ αυτό, κάθε μαγικό κόλπο έχειμια τρίτη πράξη, το πιο δύσκολο μέρος, το μέροςπου ονομάζουμε «The Prestige» (Η εντύπωση). Ηομώνυμη αριστουργηματική ταινία του Κρίστο-φερ Νόλαν μας θυμίζει ότι η τέχνη της εξαπάτη-σης συνίσταται στην αληθινή επινόηση μιας πραγ-ματικότητας.

Η περίφημη «Υπόθεση Σόκαλ» ήταν η σκόπιμηεξαπάτηση ενός φυσικού, του Άλαν Σόκαλ, ο οποί-ος έστειλε το 1996 ένα άρθρο-φάρσα σε ένα πε-ριοδικό κοινωνικών επιστημών, το «SocialText», στο οποίο ισχυριζόταν ότι η κβαντικήβαρύτητα είναι κοινωνική κατασκευή.Χρησιμοποίησε πολύπλοκες εξισώ-σεις, καθώς και έννοιες της λεγό-μενης μεταμοντέρνας κριτικήςπροσέγγισης στις επιστήμες. Σκο-πός του ήταν να αποδείξει ότι σετέτοιου είδους περιοδικά δημοσιεύοντανακόμη και άρθρα που δεν είχαν κανένα απολύτωςνόημα. Να δείξει ότι ο κριτικός λόγος των κοινω-νικών επιστημών δεν είναι αποτελεσματικός στησκληρή επιστήμη. Στη μεγάλη εικόνα, ο Σόκαλέμεινε στην Ιστορία ως ένας κομπιναδόρος, πουδεν πρότεινε κάτι νέο, αλλά προσπάθησε να φτιά-ξει όνομα μέσα από έναν αήθη εντυπωσιασμό.

Αν και η περίπτωση αυτή δεν είναι ικανή ναυπονομεύσει τον πλούτο των μεταμοντέρνωνκριτικών προσεγγίσεων, αποδεικνύει αυτό πουμάλλον ήθελε να αντικρούσει ο Σόκαλ. Τα κριτήριααλήθειας στην επιστήμη αρκετές φορές καθορί-ζονται από πολλές παραμέτρους. Αυτές οι παρά-μετροι θα οδηγήσουν στην επινόηση μιας νέαςεξήγησης για την πραγματικότητα. Η μέθοδος στιςφυσικές και κοινωνικές επιστήμες δεν είναι πά-ντα ξεκάθαρη σε όσους και όσες συμμετέχουνστην παραγωγή γνώσης. Αυτό που ήταν ασυγχώ-ρητο στον Σόκαλ είναι ότι αποκάλυψε ότι το άρ-θρο του ήταν μια σκόπιμη απάτη. Όπως και στημαγεία, όταν αποκαλύπτεις το μυστικό, τότε δενέχει καμία αξία πλέον η αλήθεια του.

Ο Πλάτων έλεγε ότι η τέχνη μιμείται τη φύση,επομένως δεν έχει ιδιαίτερη αξία, γιατί αποτελείμια απατηλή αποτύπωση της πραγματικότητας,μια εξαπάτηση. Ο Πλάτων, όμως, τελικά είχε άδι-κο. Δεν είναι μίμηση, αλλά αληθινή επινόηση τηςπραγματικότητας. Το σημαντικό είναι να μην απο-καλύψεις όλα όσα θα υπονομεύσουν την αλήθειατου έργου σου, να μην αποκαλύψεις το μυστικότης επινόησης. Από τον 17ο αιώνα και έπειτα, ηδιάκριση μεταξύ τέχνης και φύσης ή τεχνητού και

φυσικού έπαψε να υφίσταται. Ο Φράνσις Μπέικονείχε σημειώσει ότι το τεχνητό δεν διαφέρει από τοφυσικό ως προς τη μορφή ή την ουσία. Και εφό-σον τα πράγματα τίθενται έτσι ώστε να παράγουνένα αποτέλεσμα, δεν έχεισημασία κατά πόσο αυ-τό γίνεται με τα μέσατων ανθρώπων ή με άλ-

λο τρόπο. Όπως και ο οι μάγοι στο «Prestige» τουΝόλαν δεν εξαπάτησαν ποτέ στις τελευταίες καιπιο σπουδαίες παραστάσεις τους, αλλά χρησιμο-ποίησαν τη φύση, έτσι και οι μελετητές της φύσηςφρόντιζαν να παράγουν γνώση με συγκεκριμέ-νους τρόπους στους οποίους είχαν συμφωνήσει.Ο Σόκαλ είναι ένοχος γιατί δεν σεβάστηκε τουςκανόνες της τέχνης της εξαπάτησης, δηλαδή τουςκανόνες της επινόησης της πραγματικότητας,τους κανόνες της παραγωγής γνώσης. Όσο δεναποκαλύπτεται το μυστικό, παραμένει μια αντικει-μενική και επινοημένη πραγματικότητα. Κανείςδεν θέλει να ακούσει τον μάγο να λέει στο τέλοςτου τρικ «Σας εξαπάτησα».

Δ.Π.

Δραστηριότητες για ενήλικεςΟ τελευταίος μήνας του έτους επιφυλάσσει αξέχαστες εμπει-

ρίες και για τους μεγαλύτερους επισκέπτες του ΚΠΙΣΝ, προσφέ-ροντας σε όλους διαδραστικά εργαστήρια και δημιουργικές δρα-στηριότητες. Ένα εργαστήριο για όσους ξεχνούν λίγο ή πολύ (6,13, 20, 27/12 και 3/1) θα ενισχύσει τη μνήμη των συμμετεχόντωνμέσα από μια ομαδική δραστηριότητα, ενώ λίγες μέρες πριν κα-λωσορίσουμε το 2017 οι επισκέπτες του ΚΠΙΣΝ θα φτιάξουν τοδικό τους γούρι της Πρωτοχρονιάς (21/12).

Η τέχνη της εξαπάτησης

ΝΕΑ - ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ

Η είσοδος σε όλες τις εκδηλώσεις που πραγματοποιούνταιαυτή την περίοδο στο ΚΠΙΣΝ είναι δωρεάν. Αναλυτικές πλη-ροφορίες για το συνολικό προγραμματισμό του ΚΠΙΣΝ, μπο-ρείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα:www.SNFCC.org/events.

To τετράγωνο Α και το τετράγωνο Β

έχουν ακριβώς την ίδια διαβάθμιση του γκρι

ΣΑΒΒΑΤΟ 17 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 201623/

Oι δυνατότητες των ψηφιακώντεχνολογιών και των τεχνολο-γιών δικτύου παρέχουν τοντρόπο και τα μέσα για τη συμ-μετοχή όλων, όχι μόνο των

επαγγελματιών ιστορικών, στη διαδικασίαπαραγωγής ιστορικού περιεχομένου, επιτέ-λεσης της Ιστορίας και διαμόρφωσης ιστορι-κής μνήμης. Το Διαδίκτυο δίνει τη δυνατότη-τα στον καθένα να γράψει για την Ιστορία ήνα κάνει Ιστορία ο ίδιος, και σε κάθε περί-πτωση να συμμετάσχει ενεργά, με όποιοντρόπο προτιμά, στην παραγωγή και την επι-κοινωνία ιστορικού περιεχομένου και νοή-ματος.

Η μνήμη αφορά θέματα και ζητήματα από τοπαρελθόν και τη ζωή των ανθρώπων, ταοποία διαμορφώνουν την πολυδιάστατηταυτότητά τους. Το τι συνιστά Ιστορία για τοσύγχρονο υποκείμενο την εποχή του Διαδι-κτύου σχετίζεται με τους ποικίλους τρόπουςμε τους οποίους το υποκείμενο όχι μόνοαντιλαμβάνεται, αλλά και βιώνει το παρελ-θόν στο παρόν, το αναπαριστά και το αφη-γείται στη διαδικτυακή σφαίρα. Στο Διαδίκτυοαναδεικνύονται νέοι τόποι συγκρότησηςιστορικής μνήμης, όπου συγκεντρώνεται,παράγεται και διατίθεται ιστορικό περιεχό-μενο, συγκροτούνται σύγχρονες μορφέςατομικής και συλλογικής ιστορικής μνήμηςκαι μαρτυρίας, και διαμορφώνεται μια σύγ-χρονη κουλτούρα γύρω από την Ιστορία.

Στο πλαίσιο της έρευνας, μελετήθηκε υλι-κό που χωρίζεται σε τρεις διακριτές κατηγο-ρίες με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά η καθεμία:α) διαδικτυακοί τόποι μνήμης που βασίζονταιστην τεχνολογία των wiki, β) διαδικτυακοίτόποι μνήμης που έχουν τη μορφή και τα χα-ρακτηριστικά των ψηφιακών διαδικτυακώναρχείων, γ) μνημονικοί τόποι που λειτουρ-γούν συνδυαστικά εντός και εκτός Διαδικτύ-ου. Στο σύνολό τους, αυτοί οι διαδικτυακοίτόποι βασίζονται στην ενεργητική συμμετοχήτου σύγχρονου υποκειμένου, του χρήστη τουΔιαδικτύου, στη διαδικασία παραγωγής ή καιεμπλουτισμού ιστορικού περιεχομένου στοψηφιακό περιβάλλον του Διαδικτύου. Η συμ-μετοχή αναλύεται στην παραγωγή νέου ιστο-ρικού περιεχομένου, αφενός με την κατάθε-ση προσωπικών ιστοριών, μνημών και μαρ-τυριών που ιχνογραφούν ψήγματα της ατο-μικής μνήμης και ταυτόχρονα συναποτελούνψηφίδες της συλλογικής μνήμης, αλλά καιαφετέρου με τη συνεργατική συγγραφή κει-μένων ιστορικού περιεχομένου. Η συμμετο-χή αναλύεται επίσης στον εμπλουτισμό ήδηυπάρχοντος ιστορικού περιεχομένου, κυ-ρίως με την ψηφιακή μεταγραφή ιστορικώντεκμηρίων και τη συνεισφορά ιστορικώνπληροφοριών και μεταδεδομένων που αφο-ρούν ιστορικά τεκμήρια ήδη υπαρχόντωναρχειακών συλλογών.

Στο θεωρητικό πλαίσιο των ψηφιακών ανθρω-πιστικών επιστημών, εγγράφεται και η ψηφια-κή στροφή στην Ιστορία. Η Ψηφιακή Ιστορίαδεν αποτελεί παρθενογένεση. Αντίθετα, προ-κύπτει από τα ιστορικά συμφραζόμενα καιεκβάλλει από τον κορμό της επιστήμης τηςΙστορίας, φανερώνοντας αλλαγές και μετατο-πίσεις ενδιαφέροντος. Στο δεύτερο μισό του20ού αιώνα, το τοπίο των ιστορικών σπουδώνάλλαξε με την ανάδυση νέων πεδίων μελέτης,όπως η προφορική Ιστορία, οι σπουδές τηςμνήμης, η δημόσια Ιστορία κ.ά. Αυτά τα πεδίαέδιναν φωνή στα ίδια τα υποκείμενα της Ιστο-ρίας ώστε να αφηγηθούν τις ιστορίες τους μετον δικό τους τρόπο, ιχνογραφώντας έτσι μιαΙστορία από τα κάτω. Η εμφάνιση του παγκό-σμιου ιστού και η ταχεία διάδοση του Διαδικτύ-ου δημιούργησαν έναν νέο τόπο, όπου τα πεδίατης ιστορικής μελέτης αναπλαισιώθηκαν.

Ψάχνοντας τα χνάρια της ψηφιακής στρο-φής στην Ιστορία, θα δούμε ότι τη δεκαετίατου 1980, η έμφαση δόθηκε στην αξιοποίη-ση ηλεκτρονικών εργαλείων και εφαρμογώνγια την εξυπηρέτηση των σκοπών της ιστο-ρικής επιστήμης. Τη δεκαετία του 1990, μετην εμφάνιση του παγκόσμιου ιστού, πραγ-ματοποιήθηκαν έργα που συνέζευξαν τηνΙστορία με τις νέες τεχνολογίες και το Διαδί-κτυο, αφενός με την ψηφιοποίηση και τη δια-δικτυακή διάθεση πρωτογενών πηγών, τεκ-μηρίων, περιοδικών κ.ά. και αφετέρου με τηνκατασκευή ιστοσελίδων ιστορικού περιεχο-μένου. Από τη δεκαετία του 2000 και μέχρισήμερα, φαίνεται πως η ψηφιακή στροφήεπιφέρει κομβικές αλλαγές σε ζητήματα θε-ωρίας και μεθοδολογίας της Ιστορίας και τηςΙστοριογραφίας. Βασικά στοιχεία αλλαγήςεντοπίζονται α) στη δυναμική συμμετοχή τουκοινού όχι πια μόνο στην κατανάλωση ιστο-ρικής πληροφορίας και γνώσης, αλλά καιστην παραγωγή ιστορικού περιεχομένου καιβ) στη διάσταση της βιωματικής εμπλοκής μετο παρελθόν και με όλα όσα συγκροτούνΙστορία σήμερα. Τα στοιχεία που δομούν τηνιστορική μνήμη και κουλτούρα στο ψηφιακόπεριβάλλον είναι η προσωπική, καθημερινήκαι συχνά επενδυμένη με διάφορα συναι-σθήματα εμπειρία των ανθρώπων από τηνΙστορία. Αυτή την εμπειρία της Ιστορίας, ηοποία μέχρι πριν από λίγα χρόνια εγγραφό-ταν στο πεδίο της ιδιωτικής σφαίρας, οι άν-θρωποι σήμερα την εκφράζουν με τη δια-μόρφωση μνημονικών αφηγημάτων στοΔιαδίκτυο, το οποίο λογίζεται ως δημόσιασφαίρα επικοινωνίας.

ΔΡ. ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΒΑΛΑΤΣΟΥ

Η ταυτότητα της έρευναςΕρευνήτρια: Δέσποινα ΒαλατσούΤίτλος διατριβής: «Ανάδυση νέων μνημο-νικών τόπων στο Διαδίκτυο»(Οκτώβριος 2014)Επιβλέπων καθηγητής: Αντώνης ΛιάκοςΕθνικό και Καποδιστριακό ΠανεπιστήμιοΑθηνών, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας

H έρευνα συγχρηματοδοτήθηκε από την Ευ-ρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Τα-μείο - ΕΚΤ) και από εθνικούς πόρους μέσωτου Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαί-δευση και Διά Βίου Μάθηση» του ΕθνικούΣτρατηγικού Πλαισίου Αναφοράς (ΕΣΠΑ) -Ερευνητικό Χρηματοδοτούμενο Έργο: Ηρά-κλειτος ΙΙ. Επένδυση στην κοινωνία της γνώ-σης μέσω του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Τα-μείου.

Η Δέσποινα Βαλατσού είναι ιστορικός, διδά-κτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών, με ειδικάερευνητικά ενδιαφέροντα τις ψηφιακές αν-θρωπιστικές επιστήμες και την ΨηφιακήΙστορία. Εργάζεται στο Κέντρο Έρευνας γιατις Ανθρωπιστικές Επιστήμες.

Ιστορία και ιστορική μνήμηστην ψηφιακή εποχή

EΡΕΥΝΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

ΣΕ ΔΙΕΘΝΕΣ ΕΠΙΠΕΔΟ, οι εξελίξεις αυτές μελετώνται στο θεωρητικό πλαίσιο των ψη-φιακών ανθρωπιστικών επιστημών (Digital Humanities) και ειδικότερα στο πλαίσιο τηςΨηφιακής Ιστορίας (Digital History).

Οι ψηφιακές ανθρωπιστικές επιστήμες είναι ένα διεπιστημονικό γνωστικό πεδίο, τοοποίο εξελίσσεται ταχύτατα σε διεθνές επίπεδο τις τελευταίες δύο δεκαετίες και στην Ελ-λάδα μόλις πρόσφατα. Η έμφαση δίνεται όχι πλέον στην εργαλειακή διάσταση της ψη-φιακής τεχνολογίας στην υπηρεσία των ανθρωπιστικών επιστημών, αλλά κυρίως στηνπορρώδη όσμωση τεχνολογίαςκαι θεωρίας, στη διερεύνησητης επίδρασης που έχει η έννοιατης ψηφιακότητας στις μεθό-δους και στην οντολογία τωνανθρωπιστικών επιστημών. Μεαυτή την έννοια, οι ψηφιακέςανθρωπιστικές επιστήμες προ-τείνουν εννοιολογικές και δομι-κές αλλαγές στις καθιερωμένεςμεθόδους έρευνας, συγγραφήςκαι διάδοσης των ανθρωπιστι-κών επιστημών και ως εκ τού-του μετατοπίσεις προς μια ευ-ρεία βεντάλια διαφορετικών πρακτικών, όπως ενδεικτικά η ψηφιακή διάσωση και δια-τήρηση πρωτογενών πηγών, τα ψηφιακά και διαδικτυακά αρχεία, τα συμμετοχικά καισυνεργατικά ερευνητικά έργα κ.ά.

Στα βασικά χαρακτηριστικά των ψηφιακών ανθρωπιστικών επιστημών περιλαμβά-νονται κατά κύριο λόγο: α) η ισότιμη σχέση ανάμεσα στην ψηφιακότητα (στο «digital»)και τη θεωρία και την κριτική σκέψη που υποδηλώνονται από τον όρο ανθρωπιστικές επι-στήμες («humanities»), β) η πολυμεσικότητα, αλλά κυρίως η πολυτροπικότητα (δηλαδήοι πολυποίκιλοι τρόποι με τους οποίους τα διάφορα μέσα και η πληροφορία συνδυάζο-νται, αλληλεπενεργούν, διαπλέκονται), γ) το στοιχείο του πειραματισμού που για πρώ-τη φορά συνδυάζεται με τις ανθρωπιστικές επιστήμες, δ) η έννοια της συμμετοχής τουυποκειμένου στη διαδικασία παραγωγής όχι μόνο γνώσης και νοημάτων αλλά και προϊ-όντων ή εφαρμογών, ε) η έννοια της συνεργασίας πολλών υποκειμένων που συνδυά-ζουν τις γνώσεις και τις δεξιότητές τους στο πλαίσιο μιας κοινότητας γνώσης, τα οποίαενδέχεται να προέρχονται από τον ακαδημαϊκό χώρο αλλά και να μην εντάσσονται σ’ αυ-τόν, στ) η διεπιστημονικότητα, η ανοιχτότητα και οι συνέργειες που διατρέχουν όλα ταγνωστικά αντικείμενα των ανθρωπιστικών επιστημών και όχι μόνο, ζ) η έννοια του δια-μοιρασμού της γνώσης, αλλά και της μεθοδολογίας και των πρακτικών με τους οποίουςαυτή παράγεται ή κατακτάται.

ΕΝΘΕΤΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ, ΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΠΡΙΣΜΑ

Tόσο στον καθημερινό όσο καιτον ακαδημαϊκό λόγο ο όρος«επιστήμη» συχνά αναφέρεταισε ένα σύνολο γνώσεων καιτρόπων πρόσκτησης αυτών των

γνώσεων, το οποίο είναι αυτόνομο, ομοιο-γενές και δυτικό. Η επιστήμη, δηλαδή, κα-τανοείται ως ένα πεδίο εξωτερικό της κοι-νωνίας και της κουλτούρας, καθώς συχνάθεωρείται ότι είτε αποτελεί έναν φορέα πουεπιβάλλει τα μοντέλα της κοινωνικής ζωής,είτε δεν ασκεί καμία επίδραση στη μορφήτης κοινωνίας πέρα από το να θέτει τα εξω-τερικά όρια του πεδίου της ανθρώπινηςδράσης. Η επιστήμη, επίσης, θεωρείται ότιστηρίζεται στη λογική, η οποία αποτελείέναν συγκεκριμένο τρόπο σκέψης, μέσωτου οποίου ανακαλύπτονται και εδραιώνο-νται τα επιστημονικά γεγονότα, οι φυσικέςδιαδικασίες και οι νόμοι της φύσης. Τέλος, ηεπιστήμη θεωρείται ότι ανήκει στον δυτικόκόσμο και δη στη νεωτερικότητα, καθώςαντιδιαστέλλεται στις προκαταλήψεις και τιςμυστικιστικές πρακτικές τόσο των «πρωτό-γονων λαών» όσο και των «κοινών αν-θρώπων» στις δυτικές κοινωνίες. Στο πλαί-σιο αυτό, η σύγχρονη δυτική επιστήμη αντι-διαστέλλεται και στην επιστήμη άλλων πο-λιτισμών –π.χ. της Κίνας– σαν η δυτικήεπιστήμη να μη συνδέεται με τη δική τουςή σαν η δική τους επιστήμη να υπήρχε μό-νο στο παρελθόν.

Τα κείμενα των ανθρωπολόγων συνέ-βαλαν σημαντικά στην κατασκευή της ει-κόνας για την επιστήμη που περιγράψαμεπαραπάνω. Στις εθνογραφικές μελέτεςτου 19ου αιώνα η επιστήμη εννοιολογή-θηκε ως διαφορετική από τη μαγεία και τηθρησκεία και οι άλλοι πολιτισμοί, που πα-ραδοσιακά αποτελούν το αντικείμενο μελέ-της της ανθρωπολογίας, χρησιμοποιήθη-καν για να τεκμηριωθεί η θέση ότι η επι-στήμη μπορούσε ναδώσει καλύτερεςαπαντήσεις στα θεμε-λιώδη ερωτήματα τηςζωής. Στο πλαίσιο τουκλασικού πολιτισμικούεξελικτισμού, ο οποίοςαναζητούσε στους σύγχρο-νους «πρωτόγονους λαούς» την προϊστο-ρία των δυτικών λαών, ο Τάιλορ (1871,«Primitive Culture»), για παράδειγμα, έγρα-ψε ότι η επιστήμη θα βελτίωνε τη ζωή τωνανθρώπων, καθώς θα έδειχνε πόσο παρά-λογοι ήταν οι μύθοι και οι τελετουργίεςτους. Η θρησκεία, επίσης, σταδιακά θα έχα-νε τη σημασία της λόγω της επικράτησηςτου επιστημονικού ορθολογισμού. Ο Φρέι-ζερ, επίσης, (1911-1915, «Ο Χρυσός Κλώ-νος») υποστήριξε ότι η μαγεία αντιστοιχού-σε στους «κατώτερους πολιτισμούς», ενώ ηθρησκεία και η επιστήμη στους «υψηλότε-ρους πολιτισμούς». Μέσα από τη σύγκρισηανάμεσα σε επιστημονικά/τεχνολογικά ανε-

πτυγμένους και μη πολιτισμούς, κείμεναόπως τα παραπάνω συνέβαλαν στην κατα-σκευή μιας ευρέως αποδεκτής έννοιας τηςεξέλιξης και της προόδου.

uuu

Στις τελευταίες δεκαετίες του 20ού αιώ-να, ωστόσο, η Ανθρωπολογία αφενός αμ-φισβήτησε τη σαφή διάκριση μεταξύ παρα-δοσιακών και σύγχρονων κοινωνιών (ηαύξηση των φονταμενταλιστών χριστιανώνπου υιοθετούν αντιεπιστημονικές και προε-πιστημονικές θέσεις είναι χαρακτηριστική),είδε την κουλτούρα ως ένα πεδίο ανταγω-νιστικό, πολυφωνικό και αντιφατικό καιστράφηκε περισσότερο στη μελέτη των δυ-τικών κοινωνιών. Οι ανθρωπολόγοι ανα-γνώρισαν ότι η εικόνα της επιστήμης ωςαυτόνομη από την κοινωνία και την κουλ-τούρα αποκρύπτει τους πολλαπλούς τρό-πους με τους οποίους αυτή συνδέεται με ταευρύτερα ιστορικά, πολιτικά και οικονομικάσυμφραζόμενα και νοηματοδοτεί την αν-

θρώπινη ζωή. Η μελέτη της Μάρτιν (1987,«The Woman in the Body»), για παράδειγμα,δείχνει ότι οι επιστημονικοί θεσμοί είναι άρ-ρηκτα συνδεδεμένοι με τις οικονομικές καιπολιτικές δυνάμεις, οι οποίες στοχεύουνστην αύξηση της συγκέντρωσης και κίνη-σης κεφαλαίου, που συχνά οδηγεί σε μεγα-λύτερη δυστυχία τους φτωχούς, αλλά καιστην εστίαση της βιολογικής και ιατρικήςέρευνας στη γενετική. Η Μάρτιν, επίσης,αντιπαραθέτει τα ιατρικά εγχειρίδια, ταοποία παρουσιάζουν την έμμηνο ρύση καιτην εμμηνόπαυση ως αποτυχία παραγω-γής, με τις πραγματικές εμπειρίες των γυ-ναικών και δείχνει τους πολλαπλούς τρό-πους με τους οποίους οι επιστημονικέςαντιλήψεις προσλαμβάνονται από τις ίδιες.

uuu

Άλλες εθνογραφικές έρευνες αμφισβή-τησαν την ύπαρξη κάποιου συμπαγούς συ-στηματικού τρόπου σκέψης που ορίζεταιως επιστημονικός και την εικόνα των επι-στημόνων ως άνθρωποι που λειτουργούνορθολογικά. Η Τράγουικ (1988, «Beam -times and Lifetimes») αναλύει πώς οι ίδιοιοι επιστήμονες -στην περίπτωση αυτή οιφυσικοί που δουλεύουν στο StanfordLinear Accelerator Center στην Καλιφόρ-νια (ΗΠΑ) και στο KEK High-energy PhysicsLaboratory στην Tsukuba (Ιαπωνία)- βλέ-πουν τον κόσμο τους, αναπαράγουν καισυντηρούν την κουλτούρα τους (συμπερι-λαμβανομένου του πώς δημιουργούν νέ-ους φυσικούς) και κατασκευάζουν τηγνώση. Μέσα από μια «πυκνή περιγρα-φή», η Τράγουικ δείχνει ότι οι στρατηγικέςκατασκευής της καριέρας τους, οι τρόποι

αλληλεπίδρασης μεταξύ τους, οι αντιλήψειςτους για τον χώρο και τον χρόνο επηρεά-ζουν τους τρόπους με τους οποίους Αμερι-κανοί και Ιάπωνες επιστήμονες κάνουν Φυ-σική. Αντί για μια «ενιαία κουλτούρα», ηοποία δίνει πρόσβαση «στη λογική τάξη της

φύσης», αυτό που ανα-δύεται είναι ένας πολ-λαπλός, αποκεντρωμέ-νος κόσμος, όπου η

διάκριση μεταξύ φύσηςκαι πολιτισμού διαρκώς

θεματοποιείται και αναθεω-ρείται.

uuu

Άλλες μελέτες, τέλος, εστίασαν είτε στηγνώση που παράγεται από τους ευρωπαϊ-κούς ή τους γηγενείς λαούς αναδεικνύο-ντας τη δική της εσωτερική λογική (εθνοε-πιστήμη), είτε στη γνώση που παράγεταιαπό τη συνάντηση ανάμεσα στην κυρίαρχηδυτική επιστημονική παράδοση και στιςπρακτικές των γηγενών λαών. Στην πρώτηπερίπτωση ανήκουν μελέτες όπως του Λά-ζαρ (2006, «Τáltos Healers, Neoshamansand Multiple Medical Realities inPostsocialist Hungary») για τους σύγχρο-νους θεραπευτές Τάλτος στην Ουγγαρία και

των Μπερλίν κ.ά. (1996, «The ScientificBasis of Gastrointestinal Herbal Medicineamong the Highland Maya of Chiapas,Mexico») για τη θεραπευτική χρήση τωνφυτών από ομάδες Μάγια των Τσιάπας στοΜεξικό. Ήδη το 1937, στη μελέτη του γιατους Αζάντε στην Αφρική, ο Έβανς-Πρί-τσαρντ έδειξε ότι η κυρίαρχη δυτική λογικήδεν μπορεί να αποτελεί κριτήριο αξιολόγη-σης της γνώσης των άλλων. Η έρευνά τουεστίασε σε ερωτήματα που η δική μας επι-στήμη δεν θέτει, όπως γιατί ένα φρούτο πέ-φτει στο κεφάλι ενός ανθρώπου και όχι κά-ποιου άλλου, ερωτήματα που δείχνουν ότιαπό μια εσωτερική οπτική οι πεποιθήσειςτων Αζάντε είναι συνεκτικές και λογικές. Ημελέτη της Μπιελάβσκι (1996, «InuitIndigenous Knowledge and Science in theArctic»), από την άλλη, δείχνει ότι στον Βό-ρειο Καναδά η οικολογική γνώση παράγεταιαπό γηγενείς και βιολόγους που δουλεύουνμαζί, γεφυρώνοντας έτσι το χάσμα που πα-ραδοσιακά τίθεται ανάμεσα στις προ- καιμετα-εγγράμματες επιστημονικές παραδό-σεις.

uuu

Παρόλο που η σύγχρονη δυτική επιστή-μη αποτελεί έναν από τους αναρίθμητουςτρόπους με τους οποίους οι άνθρωποιγνωρίζουν και κατανοούν τον κόσμο, θε-μελιώθηκε στον αποκλεισμό άλλων συστη-μάτων γνώσης -εντός και εκτός των ορίωντου δυτικού κόσμου-, δημιουργώντας ιε-ραρχίες και (ανα)παράγοντας σχέσεις εξου-σίας (Νέιντερ, 1996, «Naked Science»).Από τον 17ο αιώνα η επιστήμη και η τεχνο-λογία έγιναν μέτρο της ανθρώπινης αξίας,χρησιμοποιήθηκαν στην «εκπολιτιστικήαποστολή» της Ευρώπης και δικαίωσαν τηνκυριαρχία και την πολιτική ηγεμονία της. Οεθνοκεντρισμός, ωστόσο, ο οποίος μας κά-νει να παραβλέπουμε άλλους τρόπουςγνώσης, εξαφανίζεται όταν υπάρχει οικο-νομικό κέρδος. Οι φαρμακευτικές εταιρεί-ες, για παράδειγμα, εδώ και δεκαετίες εκ-μεταλλεύονται τη γηγενή γνώση σε περιο-χές όπως η Πολυνησία και το Μεξικό. Ανα-παράγουν στα εργαστήρια προϊόντα πουανακαλύπτουν εκεί και στη συνέχεια ταπουλάνε στους γηγενείς, οι οποίοι περιγρά-φονται ως αδαείς της σύγχρονης Ιατρικής.Μολονότι η επιστήμη κατέχει μια μάλλονπεριθωριακή θέση στην Ανθρωπολογία, τατελευταία χρόνια κερδίζει όλο και περισσό-τερο το ενδιαφέρον των μελετητών, συμ-βάλλοντας στην καλύτερη κατανόηση τωνάλλων και του εαυτού μας.

BAΣΙΛΙΚΗ ΛΑΛΙΩΤΗ

Η Βίκυ Λαλιώτη είναι Επίκουρη Καθηγήτριαστον τομέα «Εθνομουσικολογίας καιΠολιτισμικής Ανθρωπολογίας» του ΤμήματοςΜουσικών Σπουδών του Εθνικού καιΚαποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.

ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ:

Γνώση, όρια και σχέσεις εξουσίας

ΣΑΒΒΑΤΟ 3 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2016ΙΣΤΟΡΙΕΣ

ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ