ტყის აღდგენა

:ტყის აღდგენისა და გაშენების ეტაპებია

) ;ა თესლის დამზადება) ;ბ სანერგის მოწყობა) გ ტყის აღდგენის პროექტით გათვალისწინებული სხვა ღო

, , ნისძიებების მათ შორის აუცილებელი მრავალწლიანი .მოვლის განხორციელება

:ტყის აღდგენის ღონისძიებებია

) , ა ქვეტყის გამოხშირვა ან მთლიანად მოცილება ტყისპირისა , , ;და სუბალპური მეჩხერი ტყეების მოვლა დარგვა თესვა

) ;ბ ბუნებრივი განახლების ხელშეწყობა) .გ რეკონსტრუქცია

ფენოლოგიური დაკვირვება თესლმსხმოიარობაზე და თესლების მოსალოდნელი რაოდენობის აღრიცხვა

ფენოლოგია _ , ბიოლოგიის ნაწილია რომელიც სწავლობს მცენარეთა , და ცხოველთა სიცოცხლის პერიოდულ მოვლენებს რაც

. განპირობებულია წელიწადის დროთა ცვალებადობით

მარტივი თვალზომური ფენოლოგიური დაკვირვება ხდება სამ: ფაზად

I – , ყვავილობაII – , გამონასკვაIII – . ნაყოფისა და თესლის სიმწიფის პერიოდი

0.25 _ 0.50 ობიექტზე დაკვირვებისათვის იღებენ ჰა .სიდიდის სანიმუშო ფართობს

სანიმუშო ფართობებზე ფენოლოგიური დაკვირვებების შედეგებით საშუალო შეწონილის

მეთოდით იანგარიშება ფაზის დაკვირვების შედეგი მთელფართობზე

N ბალის დახასიათება ბალური შეფასება

ხეებისთვის1 ყვავილობა და მოსავალი არ არის 0

2 ძლიერ სუსტი ყვავილობა ან ცუდი მოსავალი ( ყვავილები გირჩები ან ნაყოფები მცირე რაოდენობით )ტყის პირებზე მდგომ ხეებზე და უმნიშვნელორაოდენობით კორომში 1

3 სუსტი ყვავილობა და მცირე მოსავალი ( ცალკე მდგომ და ტყისპირა ხეებზე აღინიშნება , )დამაკმაყოფილებელი და თანაბარი ყვავილობა და ნაყოფმსხმიიარობა ხოლო კორომში სუსტი 2

4 საშუალო ყვავილობა და საშუალო მოსავალი ( საკმაოდ მნიშვნელოვანი ყვავილობა ან , – ნაყოფმსხმოიარობა ცალკემდგომ და ტყისპირა ხეებზე ხოლოდამაკმაყოფილებელი საშუალო

)ხნოვანების და მწიფე კორომებში3

5 კარგი ყვავილობა ან კარგი მოსავალი ( უხვი ყვავილობა ან ნაყოფმსხმოიარობა ცალკემდგომ და , – )ტყისპირა ხეებზე ხოლო კარგი საშუალო ხნოვანების და მწიფე კორომებში 4

6 ძალიან კარგი ყვავილობა ან ძალიან კარგი მოსავალი ( უხვი ყვავილობა ან ნაყოფმსხმოიარობა , , )ცალკემდგომ და ტყისპირა ხეებზე აგრეთვე საშუალო ხნოვანების და მწიფე კორომებში 5

ბუჩქებისთვის1 ყვავილობა და ნაყოფმსხმოიარობა არ არის 0

2 ცუდი ყვავილობა ან ნაყოფმსხმოიარობა ( )გვხვდება ერთეული ყვავილები ან ნაყოფები1

3 საშუალო ყვავილობა ან ნაყოფმსხმოიარობა ( დაახლოებით ნახევარ ეგზემპლარებზე ყვავილები ან )ნაყოფები საკმარისი რაოდენობითაა 2

4 კარგი ყვავილობა ან ნაყოფმსხმოიარობა ( )უმეტესი ან ყველა ბუჩქი ყვავის ან ნაყოფმსხმოიარობს3

მერქნიან სახეობებზე ფენელოგიური დაკვირვების დროს სარგებლობენ კაპერის შკალით

: მაგალითად 12 2,ჰექტარზე ყვავილობის ან ნაყოფმსხმოიარობის ბალია 15 – 3, ჰექტარზე5 – 1, ჰექტარზე

32 : სულ ჰექტარზე იქნება (12X2)+(15X3)+(5X1):32=(24+45+5): 32=2,3 .ბალი მსგავსად იანგარიშება სავარაუდო მოსავალი კილოგრამებში

ტყის გაშენება თესვით

:ტყის თესვით გაშენება არარეკომენდირებულია1. _ , , , , , , ძლიერ წვრილთესლიანი ტყის ჯიშების ჭადარი ვერხვი თელა ევკალიპტი ნაძვი სოჭი

_ კვიპაროსი და სხვა თესვისას მცირე და ნაზ აღმონაცენს იძლევიან და ღია ადგილზე ამოსული .ხშირად სიცხეს ვერ უძლებენ და იღუპებიან

2. გვალვიან დაბლობ ადგილებში საშუალო სიმსხოს თესლის მქონე მრავალი ტყის ჯიშის თესვით , , გაშენება არ ხერხდება რადგან აღმონაცენი გვალვის დროსფესვის ყელისშემოთუთქვით იღუპება

: , , , , , .მაგ თეთრი აკაცია ცაცხვი წიფელი პანტა მაჟალო რცხილა და სხვა3. , ზოგიერთი მღრნელი ფრინველიდა მწერი დათესილთესლს აღმონაცენებამდე ღრღნის და

, , .ანადგურებს ან ზამთრისთვის იმარაგებს საკვებს ასეთ პირობებში თესვით არ ხდება გაშენება4. ( დიდი დაქანების ფერდობებზე თესვით გაშენებას აბრკოლებს ძლიერი წვიმა თესლის

), _ .ჩამორეცხვა მდინარესთან ახლოსთესლისდაშლამვა დალპობის საშიშროება იქმნება5. , , ნოყიერ ნიადაგზე სადაც ხშირი და მაღალი ბალახია გავრცელებული ტყის აღმონაცენს დიდი

, ბალახი ადვილად ახრჩობს და ტყის ჯიში იღუპება ამიტომ ღრმა და ნოყიერ ნიადაგზე ტყე თესვით .არ შენდება

:ტყის თესვით გაშენება რეკომენდირებულია

1. - : , , , , . მსხვილ ნაყოფ თესლიანი ტყის ჯიშები მუხა წაბლი კაკალი ტყემალი ნუში და სხვა თავიდანვე . .ძლიერ აღმონაცენს იძლევიან ისინი ძირითადადთესვით შენდება

2. , , ზომიერად ტენიანსა და გრილ პირობებში მთიან ადგილებში სადაც ხანგრძლივი გვალვა და , - . : ძლიერი სიცხე არ იცის გარდა მსხვილ ნაყოფ თესლიანი ჯიშებისა თესვით შეიძლება გაშენდეს

, , , .იფანი ნეკერჩხალი ცაცხვი რცხილა და სხვა3. , , , , , , , საქართველოში დანერგილია კაკლის მუხის წაბლის ნუშის იფნის ნეკერჩხლის აკაკის

.საღსაღაჯის და სხვა ჯიშების თესვით გაშენება, ( ) წიწვიანებიდან მთის შუა და ზედა სარტყელში მხოლოდ კაუჭა იგივე სოსნოვსკის ფიჭვი ფიჭვის

.თესვით გაშენებაა დანერგილი

ტყის შემქმნელი ძირითადი მერქნიანი სახეობების თესლის შეგროვება და თესვის ნორმები

წიფელი – -2 , ოქტომბრის მე ნახევრიდან ცვივა საღი თესლი ამიტომ მანამდე .ჩამოცვენილი თესლი საღი არ არის და დათესვა არ შეიძლება

. . წიფელი ითესება ნოემბერსა და დეკემბერში თესლი არ უნდა გამოშრეს ტენიანობა .დაკარგული თესლი აღმონაცენს არ იძლევა

40 . , – 1200 . 100 2- ერთ გრძივ მეტრზე ითესება გრ წიწიბო ჰექტარზე კგ მ ზე ნათესარიდან 3,5 ( ).მიიღება აღმონაცენი ნათესარი

ცაცხვი – - . თესლი მწიფდება სექტემბერ ოქტომბერში უმჯობესია თესლი მოიკრიფოს სრულ მომწიფებამდე სანამ ჯერ კიდევ არ გაყვითლებულადა არ გამაგრებულადა

, 3 , .მაშინვე არა უგვიანეს დღისა დაითესოს თესლი რომ არ ჩახურდეს ( ) 2-3 . 15 . – 450 თესლი ითესება კავკასიური ცაცხვი სმ სიღრმეზე გრძივ მეტრზე გრ ჰექტარზე

. 3 , კგ უმჯობესია ნათესი დაიფაროს სმ სისქის ხავსის ფენით რომელიც ეხსნება . 100 2- 3,0 . გაზაფხულზე აღმონაცენი კვალობაზე თანდათანობით მ ზე მივიღებთ ათ ძირი

.ნათესარს

აკაცია თეთრი – - თესლი მწიფდება სექტემბერ ოქტომბერში . და ხეზე ზოგჯერ გაზაფხულამდე რჩება თესლი უნდა

. . შეგროვდეს უხვმსხმოიარე ხეებიდან ითესება გაზაფხულზე ( ) თესლს უკეთდება სტრატიფიკაცია თესვის წინა მომზადება

60 . გრადუსიან წყალში თესლ ყრიან წყალში ასხავენ ცხელ წყალს . 6-8 , თან ურევენ კასრში რჩება საათი მცირედ შეაშრობენ და

15 15 . 4 . თესავენ მარტიდან აპრილამდე გრძივ მეტრზე გრ – 120 . 100 2 4,5 . .ჰექტარზე კგ მ მიიღება ათ აღმონაცენი

( )იფანი ჩვეულებრივი – - . თესლი მწიფდება ოქტომბერ ნოემბერში მისი , . დათესვა უმჯობესია მომწიფებამდე როგორც კი ოდნავ შეყვითლდება

10 . - 320 . 6- . 100 ითესება ერთ გრძივ მეტრზე გრ ჰა ზე კგ მოვლა სეზონზე ჯერ2 – – 4,5 . .მ ზე აღმოცენება ათ თესლნერგი

( )ნეკერჩხალი მთის ბოკვი ბოყვი – . ითესება ადრე შემოდგომაზე , . 9 ნაყოფის სრულ სიმწიფემდე თესლის შეგროვებისთანავე გრძივ მეტრზე

. - 70 . 100 2- 4 . .გრ ჰა ზე კგ მ ზე მიიღება ათ ძირი თესლნერგი

( )ნეკერჩხალი დიადი ბოყვი – თესლი მზადდება კარგად მსხმოიარე და , სწორღეროვან ხეებზე ფოთლის გაყვითლებისთანავე და ითესება

3-5 , თესლის შეგროვებისთანავე დღეში რომ არ მოხდეს თესლის. – 11 . - 320 . , ჩახურება გრძივ მეტრზე ითესება გრ ჰა ზე კგ მოვლა ისევე , . 100 2- 4,0 . როგორც სხვა სახეობების მოჩრდილვის გარეშე მ ზე მიიღება ათ.ნათესარი

–ფიჭვი შავი 2 . 350 თესლი მწიფდება წელიწადში გირჩი იშლება

. 4 . - – 120 . -ტემპერატურაზე გრძივ მეტრზე ითესება გრ ჰა ზე კგ მოვლა . 100 2- – 9 . .მოჩრდილვა იგივე მ ზე ათ ნათესარი

ფიჭვი კავკასიური – . თესლი მწიფდება ნოემბერში გირჩებიდან თესლის 50-55 , გამორჩევა გრადუსამდე ტემპერატურაზე დათესვა უმჯობესია

. , გაზაფხულზე დათესვამდე თესლი ინახება მინის ჭურჭელში 2-3 , რომლიდანაც გადმოიყრება თვეში ერთხელდა განიავდება რომ არ

. 12-24 ჩახურდეს და ობი არ გაუჩნდეს დათესვის წინ საათი დალბება . 2 . - – 60 . ოთახის ტემპერატურის წყალში ითესება გრძივ მეტრზე გრ ჰა ზე კგ

1,0-1,5 . 100 2 – 9 . სმ სიღრმის ღარებში კვლებზე მ ზე მისაღებია ათ. 2 .თესლნერგი დასარგავად სტანდარტული წელიწადში

წაბლი – , შეგროვდეს და დაითესოს მსხვილი ზომის თესლები რადგან მსვილი თესლიდან , აღზრდილი თესლნერგი ერთნახევარჯერ მეტი ზომითა და უკეთესი ზრდით ხასიათდება

.წვრილი თესლიდან აღმონაცენთან შედარებით – - .თესვა უმჯობესია შემოდგომაზე ოქტომბერ ნოემბერში

, , ითესება კვლების ღარებში მწკრივში ჰორიზონტალურად 5 - . ფართო მხარით ერთმანეთისაგან სმ ის დაცილებით მწკრივები

20-25 - . ერთმანეთისაგან განლაგებულია სმ ზე – 190 . – 5600 . ერთ გრძივ მეტრზე გრ ჰექტარზე კგ

100 2- 3,0 . .მ ზე ნათესიდან მიიღება ათ აღმონაცენი

ჭადარი – - . უმჯობესია ნაყოფი შეგროვდეს ხეზე დეკემბერ იანვრის მშრალ ამინდში იმის, 60-80 გათვალისწინებით რომ ითესება გაზაფხულზე შეგროვილ ნაყოფებს სმ სისქის ფენად

. ინახავენ განიავებულ მჭიდრო სათავსოში თესლის ბურთულაკები იშლება თესვის წინ . 45 . – 1400 . მარტში ან აპრილის დასაწყისში გრძივ მეტრზე ითესება გრ ჰექტარზე კგ

. ნათესარი ირწყვება და კარგად იტკეპნება უმჯობესია თუ ნათესს ზევიდან დაეყრება 3-5 , 20 . ნახერხი ან ხავსი სმ სისქეზე რომელიც მოიხსენება დღის შემდეგ ნათესარი უნდა

. იყოს სისტემატიური ტენიანობის პირობებში აღმონაცენი ვერ იტანს მზის პირდაპირ, , რადიაციას ამიტომ უნდა მოიჩრდილოს ან დაითესოს ჩრდილებში საჭიროა სისტემატიური

, . 100 2-მოვლა რადგან კარგად ვერ იტანს დასარევლიანებასა და ნიადაგის პირის შეკვრას მ 4,0 . 2- .ზე ნათესიდან მიიღება ათასი აღმონაცენი კარგი მოვლის პირობებში ჯერ მეტი

( )მუხა გრძელყუნწა ჭალის – - , რკო მწიფდება სექტემბერ ოქტომბერში , . პირველად სცვივა ჭიანი რკო ხოლო ბოლოს საღი რკოს შეგროვება ხდება

, მიწიდან ამიტომ უკეთესია ფერდობზე მდგარი მუხის ქვეშ გაიწმინდოს , ფართობი და ბოლოში გაუკეთდეს ღარი სადაც ჩაგორდება თესლი და

. , ადვილი შესაგროვებელი იქნება მისი დათესვა უმჯობესია შემოდგომაზე , რადგან შენახვა რთული პროცედურებით ხასიათდება გრძელყუნწა მუხა

150 . - 4500 . გრძივ მეტრზე ითესება გრ ჰა ზე კგ თესვამდე გაჭრითდგინდება . 100 2- 3,5 . .თესლის ხარისხი მ ზე მიიღება ათ თესლნერგი

თრიმლი – - . თესლი მწიფდება ივლის აგვისტოში , თესლი წვრილია ამიტომ მისი თანაბრად

3-4 გადანაწილების მიზნით უკეთესია წმინდა სილაში . 2,5 . არევა და ასე დათესვა გრძივ მეტრზე ითესება გრ

- 80 . 1-5, ჰა ზე კგ თესლი ითესება მოპნევითდა ზევიდან5 - , 1-1,5 სმ ზე ეყრება მიწა ან ითესება სმ სიღრმის

, . 100 2- თხრილებში მიიტკეპნოს და მოირწყას მ ზე 3,5 . , 2-3 მიიღება ათ თესლნერგი რომელიც წლის

, 3 .შემდეგ იქნება სტანდარტული ფესვის ყელთან მმ

კედარი – 2-3 . თესლი წელიწადში მწიფდება გირჩის ზედა და ქვედა ნაწილში თესლი

. უხარისხოა გირჩი სითბოში თავისუფლად. 2-3 ირჩევა ითესება გაზაფხულზე კვლებში სმ

, - – სიღრმეზე თებერვალ მარტში აუცილებელია , 5-6- . აღმონაცენის მოჩრდილვა მოვლა ჯერ

4 . - 120 . 100 2-გრძივ მეტრზე ითესება გრ ჰა ზე კგ მ 3 . , ზე მიიღება ათ თესლნერგი გადასარგავად

2-3 .ვარგისია წლის

სოჭი – თესლი მწიფდება შემოდგომაზე- . სექტემბერ ოქტომბერში აქვს დაბალი

(17-20%) აღმოცენების უნარი და მასაც მალე. კარგავს ამიტომ უმჯობესია მისი დათესვა

. 18-28 შემოდგომაზე გირჩები იშლება გრადუს, . ტემპერატურაზე ხშირი არევის შემთხვევაში

2-2,5 . , – თესლი ითესება სმ სიღრმეზე გრძივ მეტრზე25 . - 1000 . გრ ჰა ზე კგ აღმონაცენი ვერ იტანს მზის

, . პირდაპირ სხივებს ამიტომ უნდა მოიჩრდილოს100 2- 6 . . მ ზე მიიღება ათ თესლნერგი

2-3 .გადარგვისთვის ვარგისია წლის

კიპაროსი – - . თესლი მწიფდება მეორე წლის ნოემბერ დეკემბერში . 12-15 გირჩები გროვდება მუქი ფერის უმჯობესია შეგროვდეს წლისა და

. 16-200 მეტი ხნოვანების ჯანსაღი ხეებიდან გირჩები იხსნება ბუნებრივად. 35-400- 2-ტემპერატურაზე ის შემთხვევაში გირჩების ხშირი არევითთესლი

3 .დღეში მთლიანად გამოირჩევა 1,0-1,5 – – 15 . თესლი ითესება სმ სიღრმეზე მარტში აპრილამდე გრძივ 10 . - – 400 .მეტრზე გრ ჰა ზე კგ

აღმონაცენი აუცილებლად უნდა მოიჩრდილოს საჩრდილობელი, . ფარებით ჩელტებით ან ტოტებით ნათესარის ამოსვლამდე უნდა

, . - 7-8 გაიმარგლოს ვერ იტანს დასარევლიანებას გამარგვლა გაფხვიერება– . 100 2 - 35 . 3 ჯერ მ მ ზე მიიღება ათ ნათესარი გადაირგვება სკოლაში წლის

.ნათესარი

კრიპტომერია იაპონური – 4-5 კრიპტომერია თესლმსხმოიარობს წლის, , ასაკში მაგრამ აღმოცენების უნარი აქვს დაბალი ამიტომ უმჯობესია მისი

30-50 . დამზადება წლის ხეებიდან თესლი აღმოცენების უნარს ინარჩუნებს 6 . , მხოლოდ თვე ამიტომ მისი დამზადებიდან გაზაფულზე მარტის თვეში

10 . - 300 . 1,0-1,5 უნდა დაითესოს გრძივ მეტრზე გრ ჰა ზე კგ სმ სიღრმის 20 . . 100 2- 3,5 . ღარებში სმ დაცილებით მ ზე აღიზრდება ათ ძირი

.თესლნერგი

–კაკალი - , ნაყოფი მწიფდება სექტემბერ ოქტომბერში მაგრამ თესვა , უმჯობესია გაზაფხულზე რადგან შემოდგომაზე ნათესებს აზიანებენ

. მღრღნელები და ფრინველებიც კი შემოდგომაზე ნათესს 25-30 მღრღნელებისაგან დასაცავად ნათეს ფართობს გარშემო უკეთდება

. . 150 . - – 4500 . სმ სიღრმის თხრილი გრძივ მეტრზე ითესება გრ ჰა ზე კგ 5-7 თესამდე კაკალი უნდა დალბეს გამდინარე წყალში დღის

. 100 2 – 2,5 . .განმავლობაში მ ზე მიიღება ათ თესლნერგი

ტყის აღდგენითი ღონისძიებების დაპროექტება

- ტყის თესვის დარგვის დაპროექტება ითვალისწინებს ფართობების დროულად – და სწორად შერჩევას და ტყის აღდგენის მეთოდების მისადაგებას ტყის

- .ზრდის გარემო პირობების გათვალისწინებით

აღსადგენი სახელმწიფო ტყის ფონდის ტერიტორიის გამოვლენას .ახორციელებს მისი მართვისათვის უფლებამოსილი ორგანო

:დაპროექტებას ექვემდებარება) ;ა ტყის კულტურების გაშენება) ;ბ სანერგეების მოწყობა) ;გ სატყეო პლანტაციების გაშენება) ;დ დაცვითი ნარგავების გაშენება

) , ე დეგრადირებული ტყის კორომების ეკოსისტემებისა და ტყის ;ლანდშაფტების რეკონსტრუქცია

) .ვ ბუნებრივი განახლების ხელშეწყობის ღონისძიებები

:აღდგენას ექვემდებარება

) ა ნახანძრალები და ასევე სხვა მიზეზით განადგურებული როგორც, ;ბუნებრივი ისე ხელოვნურად გაშენებული ტყით დაკავებული ფართობები

) , ბ ტყით დაუფარავი ფართობები რომელთა ბუნებრივკლიმატური პირობები ;იძლევა ტყის აღდგენის საშუალებას

) (0.1-0.2 გ გამეჩხერებული და ბუნებრივი წარმოშობის მეჩხერი კორომები), ;სიხშირის რომლებიც საჭიროებს ხელოვნური გზით აღდგენას

) , .დ დეგრადირებული კორომები რომლებიც საჭიროებს რეკონსტრუქციას

აღსადგენი ტერიტორიის გამოვლენისას უნდა იქნეს დადგენილიდა გამოკვლეული :შემდეგი გარემოებები

) ;ა ფართობი

) ( , , );ბ მდებარეობა სატყეო უბნის სატყეოს კვარტალისა დალიტერის მითითებით

) ( გ ამ ტერიტორიაზე ადრე არსებული ტყის შემადგენლობა და გაბატონებული სახეობები ასეთი );ინფორმაციის არსებობის შემთხვევაში

) ( დ ამ ტერიტორიაზე ადრე არსებული ტყის განადგურების მიზეზები ასეთი ინფორმაციის );არსებობის შემთხვევაში

) ე ბუნებრივი განახლების ხელშეწყობის გზით ტყის აღდგენის გამოყენების შესაძლებლობის ( , , , შეფასება აღმონაცენის რაოდენობა სახეობა ხელსაყრელი ბუნებრივი პირობები ძოვებით ამ

.);ტერიტორიის დატვირთვა და სხვ

) ( , ) ვ ამ ტერიტორიაზე ტყის განადგურების გაჩეხის გამეჩხერების შედეგად გამოწვეული ;უარყოფითი მოვლენებისა და მათი შედეგების შეფასება

) .ზ სხვა არსებითი გარემოებები

ტყის კულტურების წარმოება

, , ტყის ის უბნები რომლებიც შექმნილია ადამიანის მიერ თესვით ან დარგვით .წარმოადგენს ტყის კულტურას

:ტყის კულტურების სახეებია , .საბურველქვეშ ტყის კულტურები ნაწილობრივი და მთლიანი კულტურები

( ) საბურველქვეშ ნაწილობრივი ტყის კულტურები _ , იქმნება ისეთ კორომებში , 1-3 რომლებშიც გათვალისწინებულია ჭრების ჩატარება გაშენება ხდება ჭრამდე

, , წლით ადრე ამ ფორმით გაშენებისას მცირდება ის პერიოდი რაც საჭიროა ტყის, , , განახლებისათვის რითიც მაღლდება ტყის მწარმოებლურობა მაგრამ ამ შემთვევაში

, , ჭრების დროს შესაძლებელია კულტურების დაზიანება გაშენება და მოვლა – . შესაძლებელია ხელით აღნიშნულიფორმით შესაძლებელია გაშენდეს ისეთი

, ( , ), ჯიშები რომლებიც პირველ წლებში იტანენ დაჩრდილვას ნაძვი მუხა ასევე იქმნება , ისეთ ტყეკაფებზე რომლებზეც მთავარი ჯიშის განახლება მიმდინარეობს

. არადამაკმაყოფილებლადდა საჭირო ხდება ამ ჯიშის შეტანა აღნიშნული სახით . კულტურების გაშენება იწარმოება ორი მეთოდით

1) 2) - .დერეფნული ხშირი კულტურების ადგილ ადგილ შეტანით1. , 3-6 დერეფნული მეთოდის დროს იჭრება მ სიგანის დერეფნები და ნიადაგის

, ( ).სათანადოდ მომზადების შემდეგ შეაქვთ მერქნიანი ჯიშები მუხა

2. - ( ) ( 2X1 ). ადგილ ადგილ ბაქნებად მუშავდება ნიადაგი ბაქნების ზომა მ თითეულ ასეთ (1 - 200- ), 50-100 , 25-50 ბაქანზე ჰა ზე მდე ცალი ბაქანი ითესება ცალი რკო ან ირგვება ცალი

1-2 ( ). 1-2 , 10-წლიანი ნათესარი მუხა მოვლა გათვალისწინებულია წელს მოვლითი ჭრა15 .წლის შემდეგ

მთლიანი კულტურები _ , შენდება ისეთ ფართობებზე რომლებზეც ბუნებრივი , .განახლება არ არის ტყით დაუფარავ ფართობზე

შემადგენლობის მხრივ იყოფა .წმინდა და შერეულ კულტურებად , წმინდა კულტურები შედგება ერთი ჯიშისაგან შერეული - , .ორი ან მეტი ჯიშისაგან

კულტურებში ტყის ჯიშთა შერევის:ხერხებია

, .მწკრივში ჯიშთა შერევა და მწკრივებად შერევა გაშენება ზოლებად და ჯგუფებად

. . კულტურების ზოლებრივი ე წ ჭადრაკული წესით გაშენებისას , , ზოლები აიღება მონაკვეთებად რომელთა სიგრძე იგივეა რაც ზოლის

. ( ) .სიგანე ასეთი ზოლები კულისები შენდება ჭადრაკული განლაგებით

შერეული კულტურების ჯგუფებად , გაშენებისას ერთი ან რამდენიმე ჯიში - , ( , ) , შეაქვთ ცალ ცალკე ჯგუფებად ან ბაქნებად დარგვით ან თესვით ველობებზე

, 25 ( ) 2 2- – .ან ფანჯრებში ცალი ერთად ან მეტი მ ფართობზე ბიოჯგუფებად

ტყის კულტურების სიხშირე – ტყის კულტურების გაშენებისას მნიშვნელოვანია დარგვის სიხშირე დასარგავი

, – მცენარეების რაოდენობა ფართობის ერთეულზე ან დათესილი თესლების რაოდენობა .ფართობის ერთეულზე

კულტურების საწყისი სიხშირის დადგენისას გათვალისწინებული უნდა იქნას გასაშენებელ , , .ჯიშების ბიოლოგიური თავისებურებები ზრდის პირობები მოვლის მეთოდები

, სინათლის მომთხოვნი ჯიშები უმჯობესია გაშენდეს დაბალი სიხშირით ვიდრე ჩრდილის .ამტანი ჯიშები

. დარგვის სიხშირეს განსაზღვრავს დარგულ მცენარეთა განლაგება ფართობებზე მწკრივებში გაშენებულ კულტურებში იგი დამოკიდებულია მწკრივებს შორის და .მწკრივებში მცენარეთა შორის დაცილება

მთლიანად დამუშავებულფართობებზე ტყის კულტურების გაშენებისას მწკრივებს შორის 2,5-3,0 , 0,5 - . დაცილებად მიღებულია მ ხოლო მწკრივში მცენარეთა შორის მ ს ასეთი

.დაცილება საშუალებას იძლევა მოვლის ღონისძიებების ჩატარებისას

შედარებით მცირე სიდიდის ფართობებზე გაშენებისას ან მთავარი და თანამგზავრი 1,5 - , ჯიშების მწკრივებად შერევისას მწკრივებს შორის დაცილებას იღებენ მ ს ხოლო

0,5-0,7 - .მწკრივებში მცენარეთა შორის მ ს

) ( ) ა მცენარეთა დარგვის ან დათესვის.ადგილი

) ბ ერთი მცენარის კუთვნილი ფართობი(2 X1 =2 2).მ მ მ

1 - : ჰა ზე საჭირო სარგავი მასალის რაოდენობა იანგარიშება N=10000 aXb

– N 1 - ( - ),სადაც არის ჰა ზე საჭირო სარგავი მასალა ც ობით a – ( - ),მწკრივებს შორის დაცილება მ ობით b – ( - ),მწკრივში მცენარეთა შორის დაცილება მ ობით

ნიადაგის დამუშავება ტყის კულტურებისგასაშენებლად

: ნიადაგის დამუშავების სახეები იყოფა ორ ჯგუფად ნიადაგის მთლიანი და .ნაწილობრივი დამუშავება

ნიადაგის მთლიანი დამუშავება , გათვალისწინებულია ვაკე რელიეფის პირობებში , , სადაც ნიადაგის ჩამორეცხვის საშიშროება არ არის აგრეთვე ველობებზე ძველ

, .ნახანძრალსა და ტყეკაფებზე სადაც დარჩენილია ძირკვები და სხვა

ნიადაგის ნაწილობრივი დამუშავება , ტარდება არა მთელ საკულტუროფართობებზე , ( ), . , არამედ ზოლებად ბაქნებად ფანჯრებად ტერასებად მიღებულია რომ ზოლებად და

20-50%, ( ) – ტერასებად მუშავდება მთელი ფართობის ხოლო ბაქნებად ფანჯრებად არა 20%- .უმეტეს ისა

, ნიადაგი ნაწილობრივ მუშავდება როდესაც ფართობის მთლიანად დამუშავება არ, : , , , შეიძლება ასეთი ფართობებია ამოუძირკვავი ნაკაფები ქვიანი ნიადაგები ტყეკაფები

, რომლებზეც არადამაკმაყოფილებლად ან სულ არ მიმდინარეობს მთავარი ან , , , მეორეხარისხოვანი ჯიშის განახლება მეჩხერები ქვიშები მთის

_ ფერდობები რომელთა მთლიანად დამუშავება გამოიწვევს ნიადაგის ჩამორეცხვას და.სხვა

ნიადაგის დამუშავება ზოლებად – , იწარმოება ფართობის ზოლებად მოხვნით ან . ღრმად გაფხვიერებით დამუშავებული და დაუმუშავებელი ზოლების სიგანე შეიძლება

, , , სხვადასხვა იყოს დამოკიდებულია იმაზე თუ როგორია ნიადაგის ტენიანობა . რამდენად ძლიერია გავრცელებული ბალახეული საფარი და სხვა დამუშავებული

, , ზოლის სიგანე დამოკიდებულია აგრეთვე იმაზე როგორი განლაგებით უნდა დაირგას , . ან დაითესოს კულტურა როგორია ფართობის დაქანება და სხვა უფრო

0,7-1,0 – . გავრცელებულია დამუშავება მ სიგანის ზოლებად მწკრივებს შორის . დაცილებად იგულისხმება მანძილი დამუშავებული ზოლების ცენტრებს შორის

.დამუშავებული ზოლები კეთდება ჰორიზონტალური მიმართულებით

ნიადაგის დამუშავება ტერასებად ( ). 12%- ფართობების დატერასება ზე მეტი , , დაქანების ფართობებზე კულტურების გასაშენებლად კეთდება ტერასები ფერდობი

3,5-4 - . 5-6იჭრება მ ის სიგანის ტერასებად ტერასას ეძლევა უკუდაქანება 0- . მდე ( ), 6-7 ; ტერასებს შორის მანძილი ფერდობის დაქანების მიმართულებით უნდა იყოს მ

21-300 7-9 ; 31-40დაქანებაზე მ 0 10-15 . .დაქანების ფერდობზე მ და ა შ

2-3 .დატერასებულფერდობზე შეიძლება დაირგას კულტურები მწკრივად

.ნიადაგის დამუშავება ბაქნებად , როდესაც ნიადაგის დამუშავება ზემოთ განხილული მეთოდების შეუძლებელია

. : გამოიყენება ფართობების დამუშავება ბაქნებად ასეთი ფართობებია ახალი, , ტყეკაფები რომლებზეც დიდი რაოდენობითაა დარჩენილი ძირკვები ზალიან

, , , ქვიანი ნიადაგები იმ შემთხვევაში თუ არ არის მთავარი ან მეორეხარისხოვანი . ჯიშის ბუნებრივი განახლება

, 0,1 2-4 2 ბაქნების ზომა შეიძლება იყოს სხვადასხვა მ მ და განსაკუთრებულ 10 2. შემთვევაში მ

, , ბაქნების ზომა დამოკიდებულია ნიადაგის ტენიანობაზე მისი დაკორდების . ხარისხზე და სხვა

: , , ბაქნების ფორმა შეიძლება იყოს კვადრატული სწორკუთხოვანი მრგავლი .ან უსწორმასწოროფორმის

. ფერდობებზე ბაქნები უნდა განლაგდეს ჭადრაკულად მათი მწკრივების , , მიმართულება უნდა იყოს ჰორიზონატლური თუ ბაქნები კეთდება ელიფსური ან

, წაგრძელებული ფორმის მაინ მათი წაგრძელებული მხარე უნდა იყოს მიმართული .ჰორიზონტალების გასწვრივ

, . 1 ბაქნები მზადდება დარგვის ან თესვის წინ მშრალ პირობებში მზადდება- 1-10 , 0,04-0,09 2 ; ჰა ზე ათასი ცალ ბაქანს თითეულის ზომად აიღება მ ფართობი ტენიან

6-7 , 0,25 2. ქვიშნარებზე ათას ცალს ფართობით მ ახალ ტყეკაფებზე გამოყოფილ, , ბაქნებზე ჯერ აცლიან ხავსს და საფარის გაუხსნელფენას შემდეგ აფხვიერებენ და , 1 - 4-5 , 0,4-0,5 2 .აკეთებენ ბაქნებს ჰა ზე ათას ცალს თითოეულს მ ფართობით

– ნიადაგის დამუშავება ორმოებით , წარმოებს მსხვილი ნერგების დასარგავად ან , , კულტურების შესავსებად ძირითადად კარგადდრენირებულ ნიადაგებზე აგრეთვე

15მთიან პირობებში 0- . ზე მეტი დაქანების ადგილებზე ორმოს სიგანე და სიღრმე . დამოკიდებულია სარგავი მასალის ფესვთა სისტემის სიდიდეზე გარდა

, ჩვეულებრივი ხელის იარაღებისა ორმოს ამოსაღებად გამოიყენება სპეციალური .ორმოსმთხრელი ბურღი

ნიადაგის დამუშავება ხნულებად _– ძირითადად გამოიყენება ნიადაგის . დაკორდებული ფენის მოსახსნელადდა გადასაბრუნებლად მოჭრილი

, დაკოდებული ფენა იყრება გათხრილი კვალის ორივე მხარეს რითაც დაცული . ( ) , ხდება ხნული სარეველებისაგან ხნულის თხრილის ფსკერი დათესვის ან დარგვის

.წინ შესაძლებელია გაფხვიერება ხელის იარაღებით

ტყის კულტურების შევსება

კულტურების შევსების საჭიროება ირკვევა შემოდგომის , . ინვენტარიზაციის შედეგად გახარების პროცენტის შესაბამისად

. კულტურების შევსება ტარდება გაშენების მომდევნო წელს , შერეულ კულტურებში მნიშვნელობა აქვს იმას თუ როგორია მთავარი ჯიშის

. გახარება ასეთ კულტურებში გახარება და შევსება უნდა განისაზღვროს - .ჯიშების მიხედვით ცალ ცალკე

90%- , თუდარგული კულტურების გახარება შეადგენს სა და მეტს . მაშინ ასეთი კულტურების შევსება საჭირო არ არის

, ასევე არ საჭიროებს შევსებას ხშირი კულტურები რომელთა მიერ დაკავებულფართობზე დანაკარგი თანაბრადაა განაწილებული და

, %. მითუმეტეს თუ მაღალია მთავარი ჯიშის გახარების , კულტურების შევსება მიზანშეწონილად არ ითვლება როცა

25-30%- , გახარების პროცენტი ს არ აღემატება რადგან ასეთი კულტურები .ითვლება დაღუპულ კულტურებად და საჭიროებენ თავიდან გატყევებას

, შერეულ კულტურებში შევსებისას ერთი რომელიმე დაღუპული , .კულტურის ადგილზე შეიძლება სხვა რომელიმე ჯიში

კულტურების მოვლა

, , მოვლის რაოდენობა და გატარების ვადები დამოკიდებულია იმაზე თუ , , როგორია ნიადაგური და გარემო პირობები სარეველების გავრცელების ინტენსივობა .როგორია მათი სახეობრივი შემადგენლობა და სხვა

გაშენებული ტყის კულტურების შედეგიანობა დამოკიდებულია არა მარტო მისი , , გაშენების აგროტექნიკაზე არამედ მოვლით ღონისძიებებზე რომელიც გაშენების

.პირველივე წლიდანვე უნდა ჩატარდეს კულტურებში

მოვლა ტარდება კულტურების საბურველის შეკვრამდე და საბურველის , შეკვრის შემდეგ საბურველის შეკვრამდე ძირითადად ტარდება ნიადაგის გაფხვიერება

, . სარეველასა და მავნებლებთან ბრძოლა პირუტყვისაგან დაცვა _ საბურველის შეკვრის შემდეგ კი ტყის კულტურების შემადგენლობის

, .ფორმირება მოვლითი ჭრებით ზოგჯერ ნიადაგის მოვლა და კულტურების დაცვა

: - , , მოვლის ღონისძიებებია ნიადაგის გათოხვნა გაფხვიერება მორწყვაგამოთიბვა

ტყის აღდგენის მიზნით ბუნებრივი განახლებისათვისხელშეწყობა

ტყის ბუნებრივი განახლებისათვის ხელშეწყობის ღონისძიებები :შეიძლება იყოს

) ა ტყის დამაკმაყოფილებელი ბუნებრივი განახლების არსებობისას აღსადგენი ფართობის მთლიანი ან ნაწილობრივი შეღობვა

;ძოვებისაგან დაცვის მიზნით

) ბ ტყის არადამაკმაყოფილებელი ბუნებრივი განახლების , პირობებში ფართობის მთლიანი შეღობვა ნიადაგის აჩიჩქნა

( 8-10 ), ფართობის დაახლოებით მესამედზე სმ სიღრმით აგრეთვე შეღობილფართობზე სასურველი სახეობის თესლის შეთესვა

( ბაქნებსა და ზოლებზე ფართობის დაახლოებით მესამედზე ან , ).უფრო მეტზე საჭიროების მიხედვით

სანერგის მოწყობა

: ტყის სანერგეები ორგავრია .დროებითი და მუდმივი

დროებითი სანერგე – 3 – , ჰა მდე ფართობით ძირითადად ეწყობა კონკრეტული ფართობების გასატყევებლად საჭირო

, სარგავი მასალის აღსაზრდელად უშუალოდ გასატყევებელი .ფართობის სიახლოვეს

მუდმივ სანერგეებს 3 . ჰექტარი და მეტი ფართობი უკავია .მიდმივი სანერგეები ხანგრძლივი პერიოდისათვის ეწყობა

სანერგეში ხდება სარგავი მასალის. გამოყვანა ტყის აღდგენისათვის

სარგავ მასალად შეიძლება გამოყენე :ბულ იქნეს

) ;ა ნათესარი) ;ბ ნერგი) ;გ კალამი) .დ ფესვის ნაბარტყი

ტყის კულტურების ინვენტარიზაცია

, , ტყის კულტურების სანერგეების ტყის ბუნებრივი განახლების ხელშეწყობა ჩატარებულ ფართობებზე ინვენტარიზაცია წარმოებს

,მცენარეთა ვეგეტაციის დამთავრების შემდეგ

ტყის კულტურების ინვენტარიზაცია წარმოებს სანიმუშო ფართობის აღებით , და მათზე ნერგების ათვლით სანიმუშო ფართობი უნდა განსაზღვრავდეს

საინვენტარიზაციო ფართობზე არსებული ტყის კულტირების საერთო. 1 - მდგომარეობას სანიმუშო ფართობზე ათვლილი ნერგებით დგინდება ჰა ზე

.ნერგთა რაოდენობა

: სანიმუშო ფართობი უნდა იყოს ფორმით კვადრატული ან, სწორკუთხედი სანიმუშო ფართობი აიღება კულტურების რიგთაშორისის

. ნახევრიდან სანიმუშო ფართობის სიგანეზე უნდა ეტეოდეს ერთ სახეობიანი 4 , , ტყის კულტურის არა ნაკლებ მწკრივი ხოლო შერეული ტყის კულტურის

.შერევის სრული ციკლი

, ტყის კულტურების გახარების დასადგენად სანიმუშო ფართობები აღებულ უნდა იყოს , იმ რაოდენობით რომ სანიმუშო ფართობთა საერთო მოცულობაზე ნერგთა

( ) : რაოდენობამ სარგავი ან სათესი ადგილების რაოდენობა შეადგინოს

3 - ჰექტრამდე ფართობზე სარგავი ან სათესი ადგილების საერთოოდენობიდან არა - 5%;ნაკლებ

3-5 - 4%ჰექტრამდე5-10 - 3%ჰექტრამდე10-50 - - 2%ჰა მდე და მეტი

( ) თითოეულ ნაკვეთზე მთელ ფართობზე ან მის გარკვეულ ნაწილზე , ინვენტარიზაციის შედეგად დგინდება კულტურების ფაქტიური მდგომარეობა

: რომელიც ფასდება სამი განზომილებით , კარგი არადამაკმაყოფილებელი და.დაღუპული

- კარგად , 65%- ;ითვლება კულტურები რომელთა გახარება ზე მეტია შეესაბამება საარსებო გარემო პირობების თავისებურებებისა და საპროექტო, - .მონაცემებს ამასთან ხასიათდება კარგი ზრდა განვითარებით

- არადამაკმაყოფილებელია, 30-65%- როცა კულტურების გახარება ის ფარგლებშია და გარკვეული ღონისძიებების განხორციელების შედეგად

;არსებობს პერსპექტივა მათი მდგომარეობის გაუმჯობესების- ,დაღუპულია 30%- , როცა კულტურების გახარება ზე ნაკლებია ასეთი .ნარგაობა ექვემდებარება ჩამოწერას

სანერგეების ინვენტარიზაცია

:სანერგეების ინვენტარიზაციის დროს დგინდება

• სანერგის საერთოფართობი განაწილებული სარგებლობის: , , , მიხედვით სათესი განყოფილება სასკოლო დასაკალმებელი სადედე და

.სათესლე პლანტაციები და სხვა• ( - ) , პროდუცირებული დამუშავებული სასარგებლო ფართობები

, სათესი სასკოლოდა საპლანტაციო განყოფილებების სარგავი მასალის .ჯიშებისა და ხნოვანების მიხედვით

• სარგავი მასალის არსებული რაოდენობა საანგარიშო: , . პერიოდისთვის სახეობების ხნოვანებისა და ხარისხის მიხედვით

.დასარგავად ვარგისი და აღსაზრდელადდასატოვებელი• , , დაღუპული ნათესების სკოლის პლანტაციების და მკვდარი

.ნათესების ფართობი

ტყის ბუნებრივი განახლებისთვის ხელშეწყობის ღონისძიებათა ჩატარებულიფართობის ინვენტარიზაცია

ტყის ბუნებრივი განახლებისათვის ხელშეწყობის ღონისძიებათა ( , , , ჩატარების შეღობვა შეღობვა და ნიადაგის აჩიჩქვნა ნიადაგის

, ქვეტყისა და არასასურველი სახეობების ქიმიური დამუშავება ჭრების - ) დროს აღმონაცენ მოზარდის დაცვა ეფექტი დგინდება ღონისძიების

5 - .ჩატარებიდან წლის შემდეგ

ტყის ბუნებრივი განახლებისათვის ხელშეწყობის ჩატარებამდე ხდება ( 5 )სანიმუშო ფართობების შერჩევა შენარჩუნებული უნდა იყოს წელი

- ( ) ცალ ცალკე ხდება თესლითი და ვეგეტაციური ამონაყრითი . წარმოშობის ნერგების აღრიცხვა აღირიცხებამხოლოდ სიცოცხლის

- 2 , უნარიანი თვითნათესები წლიანი და მეტი ხნოვანების რომელიც : 0,5 - 1,0 , ნაწილდება სიმაღლის ჯგუფებად დაბალი მ სიმაღლის

1,0 - 3,0 - საშუალო მ დან მ მდე და 3,0 - . მაღალი მ ის ზევით

: ვეგეტაციური განახლების დროს აღირიცხება ერთ ჯირკზე ნებისმიერი , რაოდენობის ამონაყარი ერთ ცალად ხოლოფესვის თითოეული

.ნაბარტყი თითო ეგზემპლარად

- 1 განახლების მდგომარეობის შეფასება ხდება ჰა ფართობზე - არსებული მოზარდ აღმონაცენის რაოდენობისა და სიმაღლის

.ჯგუფების მიხედვით

:ეს რაოდენობა იანგარიშება ფორმულით

= / 1 X /+ 2 X/10 000 - /ს ა დ ა დ

: - ;სადაც ს აღმონაცენის საერთორაოდენობაა 1 - 2 -ა ერთ მ დამუშავებულ ფართობზე არსებული აღმონაცენ

;მოზარდი 2 - 2 -ა ერთ მ დაუმუშავებელ ფართობზე არსებული აღმონაცენ

;მოზარდი - - 2;დ ერთ ჰექტარზე დამუშავებული ფართობი მ

:თესლით განახლების მდგომარეობა ფასდება შემდეგნაირად/ ;ა განახლდა მთავარი სახეობებით/ ;ბ მთავარი სახეობებით განახლება არდამთავრებულა/ , . .გ ექვემდებარება ჩამოწერას მ შ საჭიროებს ხელოვნურ აღდგენას

მთავარი სახეობებით განახლებულფართობები ითვლება კარგი ;განხლების მქონე ფართობებად

დამაკმაყოფილებელი განახლების მქონე ფართობები ითვლება

;განახლება დაუმთავრებელფართობად

არადამაკმაყოფილებელი განახლების ფართობები ჩამოიწერება და .მათგან შეირჩევა ნაკვეთები ხელოვნური აღდგენის ჩასატარებლად