Ինտերնետային քվեարկությունը Հայաստանում.

Համազասպ Դա նիելյան15 , 2015 .հոկտեմբեր թ

Ինչի՞ց ենք խոսելու և ի՞նչու հիմա

1. ,Ինտերնետային քվերակության սահմանումը2. Դրա նորամուծման նախապատմությունը և

,ժամանակագրությունը3. ( Նորամուծության նպատակը ի՞նչ խնդիր են

),լուծում4. Այդ խնդրի լուծման գոյություն ունեցող

,այլընտրանքները5. Հայաստանյան պրակտիայի

,առանձահատկությունները և թերությունները6. Ի՞նչ կարելի է անել՝ առանց աչք հանելու

:ունքերը ուղիղ պահելու համար

1. Ինտերնետային քվերակություն

Քվեարկության իրականացման եղանակ, է որի ժամանակ ընտրողը

իրականացնում է իր կամաարտահայտությունը ընտրական

մարմնին համացանցի միջոցով փոխանցվող էլեկտրոնային

:քվեաթերթիկների միջոցով

Չշփոթե՛լ շատ ավելի լայն տարածումստացած էլեկտրոնային քվեարկության

:հետ

-Էլեկտրո նային-քվեար

կությանտեսակնե

րը

Անվանումը Համառոտ նկարագրություն

Ուղղակիորեն գրանցող էլեկտրոնային (DRE)համակարգեր

Քվեարկություն փակ և վերահսկվող տարածքում և դրա

արդյունքների ուղղակի ամփոփում էլեկտնորային

մեքենաների միջոցով։

Փաստաթղթի վրա հիմնված

քվեարկության էլեկտրոնային

համակարգեր

Էլեկտնորային քվեարկությանը զուգահեռ առկա են նաև

, ֆիզիկական քվեաթերթիկներ որոնք նպատակ ունեն ապահովել

վերահաշվարկիհնարավորություն։

Ինտերնետայինքվեարկություն

Քվեարկության առցանց:իրականացում

2. Ներմուծման նախապատմությունը և ժամանակագրությունը

• 27.11.2005 . թ սահմանադրական փոփոխությունները՝ ,երկքաղաքացիության արգելքի վերացմամբ

• 26.02.2007 . թ ՀՀ քաղաքացիության մասին օրենքի փոփոխությունները՝ քաղաքացիություն ստանալու

,պահանջների հեշտացում• 26.02.2007 . թ ՀՀ ընտրական օրենսգրքի

փոփոխություններով վերացվեց արտասահմանից ,քվեարկելու հնարավորությունը

• 26.05.2011 . թ ՀՀ ընտրական նոր օրենսգիրքը քվեարկության ,իրավունք է տալիս արտասահմանում

• 31.01.2012 . , թ ԿԸՀ որոշումը որով սահմանվում է , էլեկտրոնային եղանակով քվեարկության կարգը

• 6.05.2012 . թ ԱԺ ընտրություններին ընդառաջ առաջին - : անգամ կիրառվում է ի քվեարկություն

3. Նորամուծության նպատակը , ՀՀ ԸՕ Հոդված 60. Դիվանագիտական եւ հյուպատոսական

ներկայացուցչություններում քվեարկության կազմակերպումը

«1.... -ՀՀ դիվանագիտական կամ հյուպատոսական ներկայացուց չություններում դիվանագիտական ծառայություն անցնող ընտրողները

և նրանց հետ արտերկրում բնակվող ընտանիքի ընտրելու իրավունք ունեցող անդամները կարող են մասնակցել համապետական

` ` ընտրություններին քվեարկելով էլեկտրոնային եղանակով - կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի սահմա նած կարգով եւ: , ժամկետներում ԿԸՀ պարտավոր է սահմանել այնպիսի պայմաններ

որոնք կապահովեն էլեկտրոնային եղանակով քվեարկողների կամքի ազատ արտահայտման հնարավորությունը և քվեարկության

գաղտնիությունը: »

«3... սույն հոդվածի դրույթները տարածվում են նաեւ ՀՀ գրանցված ( ) իրավաբանական անձանց անկախ սեփականության ձեւից

- ` արտասահ մանում տեղակայված ներկայացուցչությունների ընտրելու իրավունք ունեցող աշխատակիցների եւ նրանց հետ արտերկրում

` : »բնակվող ընտանիքի ընտրելու իրավունք ունեցող անդամների վրա

3. Ունքը ուղղելու փոխարեն աչք հանե՞լ

, Ընտրվեց քվեարկության մի եղանակ որի պարագայում քվեարկությունը իրականացվում է , չվերահսկվող միջավայրում հետևաբար որևէ պարագայում հնարավոր չէ ապահովել ո՛չ կամքի

ազատ արտահայտման հնարավորությունը և ո՛չ էլ :քվեարկության գաղտնիությունը

Ավելին՝ արտասահմանից հնարավոր քվեարկության եղանակների այլընտրանքների քննարկում ցույց է

, տալիս որ կոնկրետ այս խմբի ընտրողների համար հնարավոր ամենաանպատակահարմար

( ):տարբերակը տե՛ս բաժանված աղյուսակը

, Պատճառները՝ գիտելիքի ժամանակի և այլ :ռեսուրսների պակաս թե՞ դիտավորություն

Անվանում Առավելություններ Թերություններ Երկրներ Քվեարկություն

միջնորդիօգնությամբ

Խիստ սահմանափակ լրացուցիչ ծախսեր:

Հավասար ընտրական իրավունքի խախտման

բարձր հավանականություն։

4 Ընդամենը պետություն՝

, Մաուրիտիուս, Տոգո

, ՎանուատուՆաուրու։

Քվեարկություն. դիվ

-ներկայացուցչություններում

Քվեարկության թափանցիկության

ապահովում։

Զգալի ծախսեր։ Քվեարկողների սահմանափակ թիվ։

Կիրառվում է ավելի քան հիսուն

, երկրներում այդ թվում նաև՝

Հայաստանի հարևան

երկրներում Փոստային

քվեարկություն Համեմատաբար ցածր

կազմակերպչականծախսեր։

Արտասահմանի գրեթե բոլոր ընտրողների

քվեարկությանհնարավորություն։

Քվեարկության գաղտնիության սկզբունքի հետ կապված

խնդիրներ։ Վստահելի և արագ գործող փոստային համակարգի

բացակայությունն որպեսխոչընդոտ։

25 Մոտ երկրներ՝,Գերմանիա Դանի

, , ա Կանադա, Մեքսիկա

, Նորվեգիա Շվեյցարիա և

այլն։

Էլեկտրոնայինքվեարկություն

Արդյունքների արագ և հեշտ ամփոփում։

- Ի քվեարկության ենթատեսակի դեպքում

հասանելի է աշխարհի բոլոր անկյուններում

Արդյունքների անվտանգության և վստահելիության հետ

կապված մտահոգություններ։ Քվեարկության ազատության և գաղտնիության հետ կապված

ռիսկեր։ Ֆինանսական զգալի ներդրումների

անհրաժեշտություն։

Էլեկտրոնային քվեարկությունն իրականացվում է

30 , մոտ երկներում -որից ի

քվեարկություն մոտ մեկ

:տասնյակում

4.1. Էլեկտրոնային քվեարկության ռիսկերը և քննադատությունը

1. Արդյունքների անվտանգության և վստահելիության հետ կապված

( մտահոգություններ ֆիզիկական ),քվեաթերթիկների բացակայություն

2. Քվեարկության ազատության և գաղտնիության հետ կապված ռիսկեր

( ),հատկապես չվերահսկվող տարածքում3. Ֆինանսական զգալի ներդրումների

,անհրաժեշտություն

Ունի նաև առավելություններ՝ որոշ առումներով հարմարավետ է և ծածկույթի առումով

համընդգրկուն

4.2. Է-քվեարկության գաղափարից հրաժարված երկրներ

, , , Գերմանիայում Բրիտանիայում Նիդեռլանդներում, - Իռլանդիայում ԱՄՆ ի առանձին նահանգներում

երբեմն նաև դատական կարգով արգելվեց էլեկտրոնային քվեարկությունը՝ ոչ անվտանգ լինելու

հիմնավորմամբ։ , Բազմաթիվ այլ դեպքեր երբ երկար տարիներ

փորձարկում են տարբերակները և: - , հնարավորություները Ամենավեր ջինը Նորվեգիան

: որտեղ հրաժարվեցին այս մտքից- ՀՀ ից բացի 11 , 4- երկներում է եղելնման փորձ ը

, 2- , 4- հրաժարվել են ը փորձարկման փուլում է ում , կիրառվում է բացառապես կոնկրետ դեպքերում և

միայն Էստոնիայում է համընդհանուր եղանակ՝ :քվեների մոտ մեկ քառորդը ստացվում են առցանց

5.1. Հայաստանյան պրակտիայի առանձահատկությունները և թերությունները

• Վերահսկվող միջավայրի փոխարեն չվերահսկվողի- ( - նախա պատվություն նաև ԵԱՀԿ ԺՀՄԻԳ ի

), մտահոգություն որ բացառում է կամքի ազատ - արտահայտման հնարավորութ յունը և

քվեարկության գաղտնիությունը՝ ի հեճուկս ԿԸՀ կողմից որդեգրված լուծման՝ բազմակի

, քվեարկելուն• , Քվեարկելու հնարավորություն տալը դրական է

սակայն այդ հնարավորություն ստացած ընտրողների շրջանակը տարօրինակ է

( դիվանագետներ և իրավաբանական անձանց արտասահմանյան ներկայացուցչությունների

, աշխատակիցներ բայց ոչ զինվորներ կամ),ուսանողներ

• Քվեարկության մասնակցության գաղտնիությունը՝40 « . օր առաջ ընտրողների նախնական ցուցակում էլ

» , 2 քվեարկություն նշումով իսկ օր առաջ , հրապարակվող ցուցակներում՝ հավնում են եթե

:քվեարկել են էլեկտրոնային եղանակով

5.2. Հայաստանյան պրակտիայի առանձահատկությունները և թերությունները

Անհատական ծածկագրերի խնդիրը , Պարզ չէ թե ինչ կազմակերպություն է և ինչ սկզբունքով է

,ընտրվում

Արդյունքների ամփոփում և վերահաշվարկ- Է քվեարկության արդյունքները ավտոմատացված կերպով

:երկրորդ անգամ հաշվարկելը համարվում է վերահաշվարկ

, - Դիտորդների վստահված անձանց և ԶԼՄ ների ներկայացուցիչների սահմանափակ դերը

Հնարավորություն է տրվում հետևել միայն քվեարկության , արդյունքների ամփոփմանը վերահաշվարկին և ստանալ

, արձանագրության պատճենը որը պարտադիր կարգով նաև : տեղադրվում է ԿԸՀ կայքում Ոչ մի լրացուցիչ հնարավորությու

, :ստուգել աուդիտի ենթարել սարքերը և կոդերը

5.3. Հայաստանյան պրակտիայի առանձահատկությունները և թերությունները

ԿԸՀ կարգ « , էլեկտրոնային քվեարկության ողջ գործընթացը բաց թափանցիկ և հրապարակային դարձնելու և հանրային

վստահություննապահովելու նպատակով էլեկտրոնային քվեարկության ծրագրային կոդերըտեղադրվում են կենտրոնական

»ընտրական հանձնաժողովի համացանցային կայքում :

• Տրամադրված կոդերում ամբողջությամբ բացակայում է , ադմինիստրատորի բաժինը և հնարավոր չէ պարզել թե (admin permission) ադմինիստրատորի թույլտվություն ունեցող անձը

:հնարավորությունների ինչ շրջանակը• , Ամբողջական կոդի բացակայության պատճառով պարզ չէ թե

:ինչպես է ապահովված քվեի գաղտնիությունը

Այս կոդերը որևէ դեպքում չեն կարող բավարար համարվել ինտերնետային քվեարկության համակարգի տեխնիկական և

ծրագրային լուծումների մասին ամբողջական պատկերացում , 24- կազմելու համար հետևաբար չեն ծառայում ԿԸՀ կարգի րդ

: կետում նշված նպատակներին

5.4. Հայաստանյան պրակտիայի առանձահատկությունները և թերությունները

Վստահության հիմնախնդիրը

8%

15%

38%

38%

«Որքանով ե՞ք երաշխավորված համարում Ձեր քվեի գաղտնիությունն ինտերնետային

քվեարկության դեպքում»

, վստահ է որ անհնար է, պարզել թե ինչպես է քվեարկել

, վստահ է որ հնարավոր է, պարզել թե ինչպես է քվեարկել

, , հուսով է որ անհնար է պարզել թե ինչպես է քվեարկել Չի պատասխանել

5.5. Քաղաքական ռիսկեր Հաշվի առնելով առանձնահատուկ խումբ լինելը երկու ռիսկեր կան՝

/ ա քվեարկողների փոքրաթիվ և փոխկապված խումբ լինելը կարող է արդյոք լրացուցիչ սահմանափակող գործոն լինել

,քվեարկողների կամքի ազատ արտահայտման տեսակետից

/ բ արդյոք խիստ ռիսկային չէ հնարավորություն ստեղծել ցանցային հարձակման միջոցով պարզել դիվանագիտական

անձնակազմի և նրանց ընտանիքի անդամների քաղաքական նախապատվություննրը

Ինտերնետայինքվեարկություն

Համապետականքվեարկություն

Սերժ Սարգսյան 89.71% 58.64%

Ռաֆֆի Հովհաննիսյան 0.83% 36.75%

2012 . թ խորհրդարանական ընտրություններ

Հայաստանի Հանրապետական Կուսակցություն 74.1% 44.2%

Բարգավաճ Հայաստան Կուսակցություն 0.8% 30.1 %

6.1. Ի՞նչ կարելի է անել՝ առանց աչք հանելու ունքերը ուղիղ պահելու համար:

Ազգային ժողովին՝ էլեկտրոնային քվեարկության իրավունք ունեցող

,արտերկրում գտնվող քաղաքացիների շրջանակը փոխել օրենսդրական մակարդակում առավել մանրակրկիտ կարգավորում՝ ՝ բացառելով չվերահսկվող միջավայրում

:անցկացվող ինտերնետային քվեարկության տարբերակը

Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովին՝ հրաժարվել չվերահսկվող միջավայրում ինտերնետային

,քվեարկության կազմակերպման մոտեցումից առավել թափանցիկ դարձնել էլեկտրոնային քվեարկության

նոր գործընթացը՝ ապահովելով մշակված միջազգային ,չափանիշներն և սկզբունքները

կատարելագործել էլեկտրոնային քվեարկության արդյունքների ամփոփման և հատկապես վերահաշվարկի

պայմանները

6.2. Ի՞նչ կարելի է անել՝ առանց աչք հանելու ունքերը ուղիղ պահելու համար: , -Ինտերնետային քվեարկության մասնակիցներին ԱԳՆ ին

• վեր հանել գործող ինտերնետային քվեարկության համակարգի հետ կապված ռիսկերը թե՛ դիվանագիտական անձնակազմի մոտ

առկա մտավախությունների և վստահության պակասի հետ , կապված և՛ թե հնարավոր հարձակումների արդյունքների

,արտահոսքի հետ կապված• Ներկայացնել այդ մտավախությունները որոշում կայացնողներին՝

:թեկուզ ոչ հրակարակային եղանակով Դիտորդական կազմակերպություններին և շահագրգիռ այլ

կողմերին Մի կողմ թողնել խիստ սահմանափակ թվով մարդկանց վրա ազդող

, լինելու հանգամանքը ուշադրություն դարձնել բացահայտված և ,հնարավոր այլ բացթողումներին

, Քանի դեռ գոյություն ունեցող կարգի չի վերանայվել ԿԸՀ կողմից զարգացնել բավարար կարողություններ՝ պատշաճ

վերահսկողություն իրականացնելու համար

:Էլ ավելի մեծ ռիսկեր՝ այս համակարգը ընդլայնելու պարագայում