1

საგანი: კონსტიტუციური სამართალი 2 - ადამიანის ძირითადი უფლებები

კაზუსის ამოხსნა ადამიანის უფლებათა სამართალში

ავტორი: თედო სანიკიძეთბილისი - 2016

2

„ “ -5 -2 საქართველოს ბიზნესომბუდსმენის შესახებ საქართველოს კანონის მე მუხლის მე პუნქტის , თანახმად ბიზნესომბუდსმენს უფლება არ აქვს იყოს პოლიტიკური პარტიის წევრი ან მონაწილეობდეს

. პოლიტიკურ საქმიანობაში . .- , საქართველოს მოქალაქეს ა ბ ს მიაჩნია რომ აღნიშნული ნორმა ეწინააღმდეგება საქართველოს

26- , -2 კონსტიტუციის ე მუხლს კერძოდ აღნიშნული მუხლის მე პუნქტის თანახმად საქართველოს , მოქალაქეებს უფლება აქვთ ორგანული კანონის შესაბამისად შექმნან პოლიტიკური პარტია სხვა . , პოლიტიკური გაერთიანება და მონაწილეობა მიიღონ მის საქმიანობაში ამდენად საქართველოს

. ყოველ მოქალაქეს აქვს უფლება იყოს პოლიტიკური პარტიის წევრი 26- -5 თუმცა საქართველოს კონსტიტუციის ე მუხლის მე პუნქტი გარკვეული კატეგორიის

, : ადამიანებისათვის ადგენს შეზღუდვებს კერძოდ სამხედრო ძალების და შინაგან საქმეთა ორგანოების , . პირად შემადგენლობაში მყოფი პირებისათვის მოსამართლესა და პროკურორებისათვის

, ბიზნესომბუდსმენი არ შედის ზემოაღნიშნულ პირთა კატეგორიაში და ამდენად მას . არამართლზომიერად ეზღუდება პოლიტიკურ პარტიაში გაწერთიანების უფლება

„ “ გთხოვთ დაადგინოთ საქართველოს ბიზნესომბუდსმენის შესახებ საქართველოს კანონის სადავო .ნორმა შეესაბამება თუ არა საქართველოს კონსტიტუციას

 

კაზუსი:

3

1. დაცული სფეროს გახსნა

ძირითადი უფლებით დაცული სფერო გახსნილია თუ აღნიშნული კანონი ეხება ძირითადი უფლების დაცვის საგანს და შესაბამისი ძირითადი უფლებით დაცულ

.პირს

• , ძირითადი უფლება ირღვევა როდესაც საჯარო ხელისუფლება ახორციელებს . გაუმართლებელ ჩარევას ძირითადი უფლებით დაცულ სფეროში

• , თავდაპირველად უნდა დადგინდეს საქართველოს პარლამენტის მიერ ამ კანონის მიღებით გაიხსნა თუ არა საქართველოს კონსტიტუციით განმტკიცებული რომელიმე ძირითადი

უფლებით .დაცული სფერო

4

1.1. ძირითადი უფლების დაცვის საგანი

აღნიშნული კანონი ეხება პოლიტიკური პარტიის წევრობის თავისუფლებით დაცულ, 26- -2 საგანს რადგან საქართველოს კონსტიტუციის ე მუხლის მე პუნქტი იცავს

პოლიტიკური პარტიისა და სხვა პოლიტიკური გაერთიანების შექმნას და მის საქმიანობაში.მონაწილეობას

, „ “ კაზუსის მოცემულობიდან ჩანს რომ საქართველოს ბიზნესომბუდსმენის შესახებ -5 -2 საქართველოს კანონის მე მუხლის მე პუნქტის თანახმად ბიზნესომბუდსმენს აეკრძალა

.პოლიტიკური პარტიის წევრობა და მონაწილეობის მიღება პოლიტიკურ საქმიანობაში , , 26- შესაბამისად აშკარაა რომ აღნიშნული კანონი ეხება კონსტიტუციის ე მუხლით

დაცული უფლების .დაცვის საგანს

26- საქართველოს კონსტიტუციის ე მუხლი იცავს საზოგადოებრივი გაერთიანებებისა და პოლიტიკური პარტიების შექმნასა და მათ საქმიანობაში

. , მონაწილეობის თავისუფლებას ანუ ამ მუხლით დაცულია ინდივიდთა ინიციატივა ( შექმნან საზოგადოებრივი გაერთიანება ან შეუერთდნენ უკვე შექმნილ

) . გაერთიანებას და მონაწილეობა მიიღონ მის საქმიანობაში ასევე უზრუნველყოფილია გაერთიანებაში და მის საქმიანობაში მონაწილეობაზე უარის

.თქმა და გაერთიანებიდან გამოსვლა

5

1.2. ძირითადი უფლებებით დაცული პირი

, „ “ შემდგომ უნდა გაირკვეს ეხება თუ არა საქართველოს ბიზნესომბუდსმენის შესახებ საქართველოს -5 -2 26- -2 კანონის მე მუხლის მე პუნქტი კონსტიტუციის ე მუხლის მე პუნქტით .დაცულ პირს

26- -2 „ საქართველოს კონსტიტუციის ე მუხლის მე პუნქტის თანახმად საქართველოს მოქალაქეებს , უფლება აქვთ ორგანული კანონის შესაბამისად შექმნან პოლიტიკური პარტია სხვა პოლიტიკური

“. , გაერთიანება და მონქწილეობა მიიღონ მის საქმიანობაში შესაბამისად ეს უფლება წარმოადგენს„ “ . , საქართველოს მოქალაქეებსის უფლებას ანუ დაცულია მხოლოდ საქართველოს მოქალაქეთა

- . უფლება შექმნან საზოგადოებრივ პოლიტიკური გაერთიანებები და გაერთიანდნენ მასში , . . გამომდინარე იქიდან რომ კაზუსის მიხედვით ა ბ საქართველოს მოქალაქეა მასზე ვრცელდება

.აღნიშნული უფლება

6

შუალედური დასკვნა:

„ “ -5 -2 ვინაიდან საქართველოს ბიზნესომბუდსმენის შესახებ საქართველოს კანონის მე მუხლის მე პუნქტი 26- , ეხება კონსტიტუციის ე მუხლის დაცვის საგანს და მოცემული ძირითადი უფლებით დაცულ პირს

კონსტიტუციის აღნუშნული მუხლის მეორე პუნქტით .დაცული სფერო გაიხსნა

7

2. ჩარევა დაცულ სფეროში:

ძირითადი უფლებით დაცულ სფეროში ჩარევას წარმოადგენს საჯარო ხელისუფლების მიერ , , განხორციელებული ნებისმიერი ნებისმიერი აქტი რომელიც ზღუდავს იმგვარ საქმიანობას

, .თავისუფლებას ან სამართლებრივ სიკეთეს რომელიც დაცულია ძირითადი უფლებით

8

2.1. მოქმედების განხორციელება საჯარო ხელისუფლების მიერ

, ძირითადი უფლებით შეზღუდულია საკანონმდებლო აღმასრულებელი და . , სასამართლო ხელისუფლება შესაბამისად პარლამენტის მიერ ამ კანონის

მიღება უნდა განვიხილოთ ძირითადი უფლებებით შეზღუდული სუბიექტის .მიერ გამოცემულ აქტად

.მოქმედება განხორციელა პარლამენტის მიერ კანონის საფუძველზე

9

2.2. ზღუდავს თუ არა საჯარო ხელისუფლების აქტი ძირითად უფლებას;

, აშკარაა რომ აღნიშნული კანონის შესაბამისი ნორმა პირდაპირი ფორმით უზღუდავს საქართველოს . ბიზნეს ომბუდსმენს პოლიტიკური პარტიის წევრობას და მის საქმიანობაში მონაწილეობას

, 26- .შესაბამისად ჩარევა კონსტიტუციის ე მუხლის მეორე პუნქტით დაცულ სფეროში განხორციელდა

10

3.0. ჩარევის კონსტიტუციურ-სამართლებრივი გამართლება

ჩარევა ძირითადი უფლებით დაცულ სფეროში არღვევს ძირითად უფლებას თუ იგი არ ექვემდებარება - .კონსტიტუციურ სამართლებრივ გამართლებას

, ჩარევა გამართლებულია თუ იგი ეფუძნება პოლიტიკურ პარტიაში გაწევრიანებისა - და მის საქმიანობაში მონაწილეობის უფლების კონსტიტუციურ სამართლებრივ

ზღვარს და ეს ზღვარი საჯარო ხელისუფლების მიერ მართლზომიერადაა.შეფარდებული

11

3.1. კონსტიტუციურ-სამართლებრივი ზღვარი

3.1.1. , , , ამ შემთხვევაში კაზუსის თანახმად ბიზნესომბუდსმენს პოლიტიკური საქმიანობის უფლების , - შეზღუდვას უწესებს კანონი შესაბამისად საქმე გვაქვს .კანონის დაკონკრეტებულ დათქმასთან

12

3.2. ზღვრის ზღვარი (პროპორციულობის პრინციპი)

, თანაზომიერების პრინციპის თანახმად ჩარევა უნდა ემსახურებოდეს ლეგიტიმურ საჯარო, მიზანს უნდა იყოს გამოდსადეგი და აუცილებელი ლეგიტიმური საჯარო მიზნის მისაღწევად და

.იყოს ლეგიტიმური მიზნის პროპორციული

13

3.2.1. ჩარევა უნდა ემსახურებოდეს ლეგიტიმურ მიზანს

. აღნიშნული კანონის ეს ნორმა ემსახურება საქართველოს ბიზნეს ომბუდსმენის პოლიტიკურ ნეიტრალიტეტს , რაც ხელს შეუწყობს იმას რომ ბიზნესომბუდსმენმა საკუთარი საქმიანობა წარმართოს პოლიტიკური

, გავლენისაგან თავისუფლად რითაც უზრუნველყოფილი იქნება მისი დაცვის ქვეშ მყოფ სუბიექტთა მიმართ . თანაბარი დამოკიდებულება

, , ყოველივე ზემოთქმულიდან გამომდინარე შეგვიძლია დავადგინოთ რომ პარლამენტის მიერ აღნიშნული კანონის ნორმის ამ ფორმით ჩამოყალიბება ემსახურება .ლეგიტიმურ მიზანს

14

3.2.2.ჩარევა უნდა იყოს გამოსადეგი

ჩარევა გამოსადეგია , ლეგიტიმური მიზნის მისაღწევად რადგან იგი ხელისუფლებას აძლევს, შესაძლებლობას რომ უზრუნველყოს პოლიტიკურად ნეიტრალური და მიუკერბოემელი

ბიზნესომბუდსმენის დანიშვნის შესაძლებლობა რომელიც არ იმოქმედებს პოლიტიკური ნიშნით , თავისი საქმიანობის წარმართვის პროცესში და ამ მხრივ ნეიტალური იქნება რაც აუცილებელია იმ

, . სუბიექტთა უფლებათა დაცვის კუთხით რომლებზეც ვრცელდება მისი უფლებამოსილება

15

3.2.3. ჩარევის ფორმა და ინტენსივობა უნდა იყოს აუცილებელი;

, გასარკვევია არის თუ არა მოცემული ჩარევა აუცილებელი მისი ლეგიტიმური მიზნის.მისაღწევად

, , , ამისათვის უნდა დავადგინოთ ხომ არ არსებობს რაიმე ნაკლებად რადიკალური , , შედარებით რბილი საშუალება რომელიც მიზნის მიღწევის თვალსაზრისით ისეთივე

.ეფექტურ შედეგს მოგვცემდა , , ვინაიდან რთული წარმოსადგენია სხვა ნაკლებად რადიკალური ღონისძიება რომელიც

, კანონმდებელს ლეგიტიმური მიზნის მიღწევას ისეთივე ეფექტურად შეაძლებინებდა ( ) ბიზნესომბუდსმენის პოლიტიკური მიუკერძოებლობის ფორმალურად მაინც

, უზრუნველყოფას კანონის აღნიშნული მოთხოვნა აუცილებელ აქტად .უნდა განვიხილოთ

16

3.2.4. ჩარევა უნდა იყოს ლეგიტიმური მიზნის შესაბამისი - პროპორციული პროპორციულობის დასადგენად უნდა განხორციელდეს შეზღუდულ და დაცულ

- .სიკეთეთა ორმხრივი აწონ დაწონვა

- ჩარევით დაცული ინტერესი ბიზნესომბუდსმენის პოლიტიკური ნეიტრალიტეტი და მისი საქმიანობის ფარგლებში დასაცავ სუბიექტთა თანასწორობა უნდა

, განვიხილოთ შედარებით მნიშვნელოვან სიკეთეთ ვიდრე ბიზნესომბუდსმენის უფლება იყოს პოლიტიკური პარტიის წევრი ან მონაწილეობდეს პოლიტიკურ

.საქმიანობაში

17

3.2.4. ჩარევა უნდა იყოს ლეგიტიმური მიზნის შესაბამისი - პროპორციული

, მიუხედავად იმისა რომ პოლიტიკური პარტიის წევრობა და მის საქმიანობაში მონაწილეობის უფლება დემოკრატიული სახელმწიფოს არსებობისათვის , ფუნდამენტური ხასიათის უფლებას წარმოადგენს ადამიანების უფლებას იმყოფებოდნენ სახელმწიფოს მხრიდან თანაბარ პირობებში და დაცული იქნეს

, მათი სამეწარმეო საქმიანობა ცალსახად უნდა მიენიჭოს უპირატესობა

დამოუკიდებელი ორგანოების არსებობის მთავარი იდეა მათი ფუნქციების სპეციფიურობის გათვალისწინებით სწორედ მათ პოლიტიკურ დამოუკიდებლობაში

, მდგომარეობს და მათი საქმიანობა არ უნდა წარიმართოს პოლიტიკური მოტივებით ეს ( იდეა კი დაიკარგებოდა თუ ბიზნესომბუდზმენი რომელიც დამოუკიდებლად

) . ახორციელებს დაკისრებულ მოვალეობას პოლიტიკურად მიკერძოებული იქნებოდა

, სწორედ ამიტომ ბიზნესომბუდსმენის პოლიტიკური პარტიის წევრობის შემთხვევაში .ადგილი ექნებოდა ინტერესთა შეუთავსებლობას მის თანამდებობასთან

18

3.2.4. ჩარევა უნდა იყოს ლეგიტიმური მიზნის შესაბამისი - პროპორციული

, , ამასთან საგულისხმოა ის საკითხიც რომ აღნიშნული აკრძალვა უკავშირდება , , პირის სტატუსს მის სამსახურებრივ საქმიანობას შესაბამისად ამ უფლების

მატარებელი ნებისმიერი პირი მისი პროფესიული საქმიანობის არჩევის და ბიზნესომბუდსმენად დანიშვნის შემთხვევაში ნებაყოფლობით ამბობს უარს

კონსტიტუციუი უფლებით სარგებლობაზე და მას არავინ აძალებს .ბიზნესომბუდსმენის პოზიციის დაკავებას

ბიზნესომბუდსმენობის კანდიდატს წინასწარ უნდა ჰქონდეს გააზრებული რა ტიპის საქმიანობის განხორციელება მოუწევს და რომ ამ საქმიანობისათვის

. პოლიტიკური ნეიტრალიტეტი მნიშვნელოვანია

19

3.2.4. ჩარევა უნდა იყოს ლეგიტიმური მიზნის შესაბამისი - პროპორციული

26- -5 , რაც შეეხება მომჩივანის მითითებას კონსტიტუციის ე მუხლის მე პუნქტზე უნდა, , აღინიშნოს რომ ამ შემთხვევაში უნდა მოხდეს კონსტიტუციის არა სიტყვასიტყვითი არამედ

. მისი შინაარსობრივი განმარტება რამეთუ კონსტიტუცია არის უზენაესი კანონი და მასში გაწერილია ზოგადი მიმართულებები სამართლის სისტემის განვითარების შესახებ, ლოგიკურია რომ მასში ვერ იქნება ამომწურავი ჩამონათვალი იმ სახელმწიფო

, ორგანოებისა რომლების თანამშრომლებსაც მოეთხოვებათ პოლიტიკური ნეიტრალიტეტი , და უნდა ვივარაუდოთ რომ ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში სწორედ კონსტიტუციის

.ნორმის შინაარსიდან გამომდინარე უნდა ვიმსჯელოთ და განვაზოგადოთ ის , ასე რომ მოსარჩელის ეს არგუმენტი ვერ გამოდგება ბიზნესომბუდსმენისათვის

.პოლიტიკური ნეიტრალიტეტის მოთხოვნის არაკონსტიტუციურობის სამტკიცებლად

20

Rekveny vs. Hungary

დაახლოებით მსგავს შემთხვევას წარმოადგენს ევროპის ადამიანის უფლებათა სასამართლოს Rekveny v. Hungary, , , , საქმე სადაც განმცხადებელი პოლიციის ოფიცერი ამტკიცებდა რომ უნგრეთის

, , კონსტიტუციაში შეტანილი ცვლილება რომელიც უკრძალავდა უნგრეთის შეიარაღებული ძალების , პოლიციისა და უშიშროების სამსახურის თანამშრომლებს პოლიტიკურ საქმიანობაში ჩაბმას

-11 .წარმოადგენდა მე მუხლის დარღვევას , -11 . სასამართლომ დაადგინა რომ არ დარღვეულა მე მუხლი აღნიშნული განხორციელებული იყო

, „ , კანონის საფუძველზე და სასამართლოს აზრით სურვილი რომ უზრუნველყოფილი ყოფილიყო საზოგადოებაში პოლიციის უმნიშვნელოვანესი როლი და ოფიცრების მიერ პოლიტიკური

ნეიტრალიტეტის , “.დაცვა აბსოლუტურად შეესაბამება დემოკრატიულ პრინციპს , მიუხედავად იმისა რომ ეს საქმე პოლიციელებისა და სხვა ძალოვანი სტრუქტურების

, თანამშრომლებს ეხებოდათ შინაარსობრივად შეგვიძლია გავავლოთ პარალელები , , , ბიზნესომბუდსმენის საქმიანობასთანაც რადგან როგორც უკვე აღინიშნა პოლიტიკური

ნეიტრალიტეტი .მისთვისაც უმნიშვნელოვანესი ფაქტორია

21

3.2.5. განსაზღვრულობა, განჭვრეტადობა

, , ამასთან უნდა დავადგინოთ შეესაბამება თუ არა პარლამენტის მიერ მიღებული კანონი .განსაზღვრულობის პრინციპს

, აღნიშნული პრინციპის თანახმად ჩარევის შინაარსი უნდა იყოს ნათლად , ჩამყალიბებული და არაორაზროვანი ჩარევის შედეგი კი ადამიანისათვის

.მკაფიოდ განჭვრეტადი , „ “ ამ შემთხვევაში საქართველოს ბიზნესომბუდსმენის შესახებ საქართველოს

-5 -2 - კანონის მე მუხლის მე პუნქტში ნათლადაა ჩამოყალიბებული„ , ბიზნესომბუდსმენს უფლება არ აქვს იყოს პოლიტიკური პარტიის წევრი ან

“. მონაწილეობდეს პოლიტიკურ საქმიანობაში, .შესაბამისად ჩარევა არ ეწინააღმდეგება განსაზღვრულობის პრინციპს

22

რადგან „საქართველოს ბიზნესომბუდსმენის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-5 მუხლის მე-2 პუნქტი ემსახურება ლეგიტიმურ მიზანს, წარმოადგენს გამოსადეგ და აუცილებელ საშუალებას ლეგიტიმური მიზნის მისაღწევად და არის ლეგიტიმური მიზნის პროპორციული, ჩარევა კონსტიტუციის 26-ე მუხლის მე-2 პუნქტით დაცულ სფეროში არ არღვევს პროპორციულბის პრინციპს.

23

დასკვნა: , 26- -2 გარემოებათა განხილვის საფუძველზე ვადგენთ რომ საქართველოს კონსტიტუციის ე მუხლის მე

, , პუნქტით დაცული სფერო გაიხსნა განხორციელდა ჩარევა დაცულ სფეროში მაგრამ აღნიშნული .ჩარევა ექვემდებარება კონსტიტუციურ სამართლებრივ გამართლებას

, „ “ -5 შესაბამისად საქართველოს ბიზნესომბუდსმენის შესახებ საქართველოს კანონის მე მუხლის 26- -2 მეორე პუნქტით დაწესებული აკრძალვა არ არღვევს საქართველოს კონსტიტუციის ე მუხლის მე

.პუნქტით დაცულ უფლებას პოლიტიკური საქმიანობის შესახებ

24

გამოყენებული მასალა:

:გამოყენებული ლიტერატურა საქართველოს კონსტიტუცია - 2003ძირითადი უფლებები კუბლაშვილი კონსტანტინე - ., 2005საქართველოს კონსტიტუციის კომენტარები იზორია ლ სხვები , : . საქართველოს კონსტიტუციის კომენტარი თავი მეორე საქართველოს მოქალაქეობა

- 2013ადამიანის ძირითადი უფლებანი და თავისუფლებანი ბურდული ირაკლი და სხვები „ “ 2016 15 საქართველოს ბიზნესომბუდსმენის შესახებ საქართველოს კანონი წლის მაისის

.მდგომარეობით Rekvenyi v. Hungary

http://hudoc.echr.coe.int/eng#{"appno":["25390/94"],"itemid":["001-58262"]} :შაბლონად გამოვიყენე აღნიშნულ ვებგვერდზე მოცემული კაზუსიას ამოხსნის სტილიhttps://geolaw.wordpress.com/2013/01/08/%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%98-%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%A1-%E1%83%A3%E1%83%A4%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%94%E1%83%91/