ΜΑΚΡΗΣ ΣΩΤΗΡΗΣ ΠΕ02ΦΙΛΟBLOGΙΚΟ

Κειμενικά είδη-Γένη λόγου

επικοινωνιακό πλαίσιο

κειμενικά είδη

Προφορικά κειμενικά είδηΓραπτά κειμενικά είδη

α. Γραπτά κειμενικά είδη

απόσπασμα από κατάλογο

τηλεφώνων τουριστικός οδηγόςεπιστημονικό

κείμενο ψυχολογικού περιεχομένου.

Τα γραπτά κείμενα διέπονται από τα χαρακτηριστικά του γραπτού λόγου, ο οποίος είναι προσχεδιασμένος, έμμεσος και έχει διάρκεια.

Απόρροια αυτών των χαρακτηριστικών είναι τα γλωσσικά στοιχεία των γραπτών κειμένων, που είναι συνήθως η υποτακτική σύνταξη, ο μεγάλος αριθμός ονοματικών φράσεων, η παθητική σύνταξη κ.ά.

β. Προφορικά κειμενικά είδη

Δ(ασκάλα). Σήμερα θα μιλήσουμε για τον μαγνητισμό. Μαγνητισμό ονομάζουμε την ιδιότητα των υλικών σωμάτων που εμφανίζεται ως αντίδραση στην επίδραση του μαγνητικού πεδίου, δηλαδή, όταν ένα υλικό βρεθεί σε ένα μαγνητικό πεδίο, ασκούνται πάνω του δυνάμεις που τις ονομάζουμε μαγνητικές.

Μ(αθητής). Κυρία, τι είναι το μαγνητικό πεδίο;

Δ. Μαγνητικό πεδίο ονομάζουμε τον χώρο μέσα στον οποίο παρουσιάζονται κάποιες δυνάμεις πάνω σεηλεκτρικά φορτία που κινούνται.

Τα προφορικά κείμενα διέπονται από τα χαρακτηριστικά του προφορικού λόγου, ο οποίος είναι οικείος, απροσχεδίαστος, αυθόρμητος, άμεσος και εφήμερος.

Γι’ αυτό τα προφορικά κείμενα περιέχουν γλωσσικά στοιχεία που αποτελούν απόρροια αυτών των χαρακτηριστικών, όπως η παρατακτική σύνταξη, η ενεργητική σύνταξη, οι ελλείψεις, οι επανεκκινήσεις, οι επαναλήψεις, συχνά οι ασυνταξίες κ.ά.

Πώς γίνεται να αναγνωρίζουμε από πολύ λίγες λέξεις τον τύπο του κειμένου στο οποίο ανήκει κάθε απόσπασμα λόγου από αυτά που παρατέθηκαν παραπάνω;

Τα κείμενα παρουσιάζονται πάντοτε μέσα σε κοινωνικές συνθήκες και κατασκευάζονται πάντοτε για κάποιους σκοπούς: να πληροφορήσουν, να διασκεδάσουν, να διαφημίσουν κτλ.

κάθε κείμενο φέρνει μαζί του ορισμένα από τα χαρακτηριστικά των συνθηκών και ιδίως των περιστάσεων που προκάλεσαν την παραγωγή του

Τα κειμενικά είδη, λοιπόν, ή «τα είδη λόγου», είναι συμβατικές μορφές κειμένων που περιέχουν ορισμένα κειμενικά χαρακτηριστικά ως προς τη δομή, τη μορφή και  το περιεχόμενο.

«Έτσι, μια συνέντευξη ανήκει σε ένα κειμενικό είδος με ορισμένα χαρακτηριστικά, τα οποία αντιπροσωπεύουν την κοινωνική περίσταση της συνέντευξης, τη συζήτηση δηλαδή δύο ανθρώπων, κατά την οποία ο ένας ρωτά και ο άλλος απαντά, με σκοπό αυτή η συζήτηση (συνέντευξη) να δημοσιοποιηθεί σε τρίτα πρόσωπα»

γενικές κατηγορίες κειμένων

Περιγραφικά κείμενα: αναπαριστούν γλωσσικά πρόσωπα, χώρους, αντικείμενα και καταστάσεις της εμπειρίας του ομιλητή-συντάκτη και διακρίνονται σε αντικειμενικά και υποκειμενικά.

Στα πρώτα χρησιμοποιείται συνήθως γ΄ πρόσωπο, παθητική σύνταξη και απουσιάζει ο μεταφορικός λόγος. Στα δεύτερα χρησιμοποιούνται κυρίως το α΄ πρόσωπο και αρκετές μεταφορές.

Τα συχνότερα μορφοσυντακτικά στοιχεία τα οποία χρησιμοποιούνται στα περιγραφικά κείμενα είναι τα επίθετα, τα επιρρήματα, ο ενεστώτας και τα βοηθητικά ρήματα.

Τα περιγραφικά κείμενα χαρακτηρίζονται συνήθως από σαφήνεια, ακρίβεια και παραστατικότητα.

Αφηγηματικά κείμενα: αναπαριστούν γλωσσικά εξιστορήσεις με μιαν ορισμένη σειρά πραγματικών ή φανταστικών συμβάντων, πράξεων και ενεργειών, που συνέβησαν ή κατασκευάστηκαν από τα συμμετέχοντα στην αφήγηση πρόσωπα.

Διακρίνονται σε μυθοπλαστικά, που ανήκουν στη λογοτεχνία και έχουν περιεχόμενο μη πραγματικό, σε ιστορικά, όπου εξιστορούνται γεγονότα του παρελθόντος, και ρεαλιστικά, όπου εξιστορούνται γεγονότα σύγχρονα με τον χρόνο του αφηγητή.

Εξελίσσονται πάνω σε δομικά σχήματα συμβάντων, τα οποία συνδέονται συνήθως μεταξύ τους χρονικά. Κυριαρχεί ο αόριστος χρόνος και το συνοπτικό ποιόν ενέργειας, ενώ πολύ συχνά χρησιμοποιούνται χρονικά επιρρήματα.

Τα αφηγηματικά κείμενα περιέχουν συνδετικές λέξεις και φράσεις που δείχνουν τη χρονική σειρά των γεγονότων.

Επιχειρηματολογικά κείμενα: περιέχουν γλωσσικά στοιχεία με τα οποία ο ομιλητής-συντάκτης επιχειρεί να επηρεάσει τον αποδέκτη του κειμένου, με σκοπό την αλλαγή της άποψης και της στάσης του.

Από τα πιο συνηθισμένα γλωσσικά στοιχεία που  χρησιμοποιούνται είναι τα σχήματα λόγου (ρητορικές ερωτήσεις, επαναλήψεις, ελλείψεις κ.ά.), σύνδεσμοι και επιρρήματα που εξασφαλίζουν τη στενή σύνδεση των νοημάτων (και, αλλά, βέβαια, φυσικά, λοιπόν κ.ά.) και εκφράσεις που δηλώνουν το πιθανό (μπορεί, υποθέτω, κατά τη γνώμη μου κ.ά.) και το αναγκαίο (πρέπει, χρειάζεται κ.ά.).

Περιγραφικά Αφηγηματικά Επιχειρηματολογία

•Περιγραφή, προσώπων, χώρων, σκηνών από την καθημερινότητα (π.χ. στην οικογένεια, στο σχολείο κ.ά.)

•Ενημερωτικό φυλλάδιο, ιστοσελίδα, ταξιδιωτικός οδηγός •Περιγραφή αφίσας, φωτογραφικού υλικού, εικαστικού έργου, στατιστικού πίνακα, χάρτη

•Μικρές Αγγελίες

•Περιγραφή με πολυτροπικά – πολυμεσικά κείμενα

•Λογοτεχνικές, ιστορικές, ρεαλιστικές αφηγήσεις (π.χ. διηγήματα, μυθιστορήματα, •στίχοι τραγουδιών, ιστοριογραφικά κείμενα, προσωπικές μαρτυρίες, συνεντεύξεις, ρεπορτάζ, ημερολόγια)

•Βιογραφικό σημείωμα

•Πολυτροπικές αφηγήσεις (π.χ. κόμικς, αφίσες, εικαστικά έργα, φωτογραφίες, ταινίες)

•Συνοπτική παρουσίαση ενός γεγονότος προφορικά ή γραπτά

•Δημοσιογραφικά κείμενα (π.χ. τίτλοι εφημερίδων, άρθρο γνώμης, χρονογράφημα, γελοιογραφία)

•Ενημερωτικό φυλλάδιο, ιστοσελίδα, αφίσα με οδηγίες, συμβουλές, σλόγκαν

•Επιστολή προς φίλους ή/και προς μεγαλύτερους με σκοπό την πειθώ

•Διάλογος με τη μορφή Αντιλογίας/ Δραματοποίηση

•Προσχεδιασμένος προτρεπτικός λόγος (ομιλία, εισήγηση)

Σε ποιο κειμενικό είδος ανήκουν τα παρακάτω; Ποια στοιχεία σας βοήθησαν να το αντιληφθείτε ;

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

9.

10.

11.

Επικοινωνιακό πλαίσιο

ΟΜΙΛΙΑ -ΕΙΣΗΓΗΣΗΠαρουσίαση θέματος στην τάξη, σε σχολική εκδήλωση, στη βουλή των εφήβων, σε τοπικούς

ή πολιτιστικούς φορείς.  ΠΡΟΛΟΓΟΣ.. Αναγκαία η χρήση α΄ εν./πλ. και β΄ πλ. προσώπου 1. Προσφώνηση: Αγαπητοί συμμ./καθηγητές Κυρίες, και κύριοι 2. Εισαγωγή: θα ήθελα να σας αναλύσω, με αφορμή… θα επιθυμούσα να σας αναφέρω, είναι αναγκαίο για μένα να θίξω το

πρόβλημα…, όλοι εμείς οι νέοι απευθυνόμαστε… για να διατυπώσουμε τη γνώμη μας σχετικά με…, με δεδομένη την ευαισθησία / το ενδιαφέρον μας σχετικά με…, θα θέλαμε να διερευνήσουμε

το θέμα / πρόβλημα…  ΚΥΡΙΟ ΜΕΡΟΣ.. ...σκεφτείτε, αναλογιστείτε, ας θυμηθούμε όλοι μας, ας προβληματιστούμε, είναι ήδη γνωστό σε όλους μας, κανείς μας δεν μπορεί να

αμφισβητήσει, δεν είναι δυνατό να μην αναφερθούμε, δεν πρέπει να ξεχνάμε, πόσοι από μας δεν έχουν αναρωτηθεί, θα απορείτε βέβαια με, αυτό που για μας έχει ιδιαίτερη σημασία .θα ήθελα να αναφερθώ και, είναι για μένα αναγκαίο, θα μου ήταν αδύνατο να μην τονίσω, επισημαίνω ότι, θα υπογραμμίσω άλλο ένα βασικό σημείο, προσθέτω δε ότι, πιστεύω πως δεν θα μπορούσα να θεωρηθώ υπερβολικός αν υποστήριζα ότι, θα μου επιτρέψετε να, θεωρώ χρέος μου να τονίσω

ΕΠΙΛΟΓΟΣ 1. Ανακεφαλαίωση / συμπέρασμα Ύστερα απ΄ όλα αυτά θα μπορούσαμε αβίαστα να συμπεράνουμε ότι, όλα όσα αναφέραμε θεμελιώνουν το συμπέρασμα ότι, θα

κατέληγα, λοιπόν στο ότι, πιστεύω ότι κατάφερα να σας πείσω ότι, είναι φανερό λοιπόν ότι, ύστερα απ’ όλα αυτά θα ήταν πλάνη να πιστεύουμε ότι, θα ήθελα να κλείσω την ομιλία μου με, κλείνοντας / τελειώνοντας

θα επιθυμούσα να… 2. Προτροπή ή παραίνεση Θα καταλάβατε λοιπόν ότι είναι και δική σας ευθύνη, προβληματιστείτε λοιπόν και ενεργοποιηθείτε , ας αναλάβουμε όλοι

πρωτοβουλίες, μην εφησυχάζεσθε λοιπόν, οφείλουμε να αναλάβουμε πρωτοβουλίες για…  

ΑΡΘΡΟ (Σε σχολική εφημερίδα, στον εξωσχολικό τύπο, σε σχολική ή πολιτιστική εκδήλωση)

ΠΡΟΛΟΓΟΣ.Στο άρθρο χρησιμοποιούμε τίτλο. Δε χρειάζεται προσφώνηση.

Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε α΄ και β΄ πληθυντικό. Αναφέρουμε την αφόρμηση του άρθρου που είναι συνήθως ένα επίκαιρο γεγονός ,μια έρευνα κλπ.

ΚΥΡΙΟ ΜΕΡΟΣ Αξιοποιούμε ανάλογες εκφράσεις με αυτές της ομιλίας και της

επιστολής. Όταν το άρθρο προορίζεται για τη σχολική εφημερίδα μας ή το σχολικό περιοδικό, τότε το ύφος του πρέπει να είναι οικείο, χωρίς να σημαίνει ότι αυτό θα αποκτά τα χαρακτηριστικά της ομιλίας.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ Ολοκληρώνουμε τις απόψεις μας με ανακεφαλαίωση, συμπέρασμα. Πιστεύω ότι έχετε πειστεί σχετικά με θεωρώ ότι οι απόψεις μου θα

σας προβληματίσουν

ΕΠΙΣΤΟΛΗ (Σε δημόσιο φορέα για τη διατύπωση ενός αιτήματος)

ΠΡΟΛΟΓΟΣ.. Η προσφώνηση διαμορφώνεται ανάλογα με το δέκτη - Αξιότιμε κύριε - Κύριε υπουργέ / πρόεδρε - Αξιότιμοι κύριοι καθηγητές Χρήση α΄ ενικού και πληθυντικού, β΄ πληθυντικού - αποφασίσαμε να σας στείλουμε την επιστολή αυτή - με αφορμή… σας αποστέλλουμε επιστολή, θέλοντας να - θεωρήσαμε σκόπιμο, ύστερα από τις παρατηρήσεις σας σχετικά με… να σας απαντήσουμε - πιστεύοντας ότι θα βοηθήσουμε τον προβληματισμό σας, σας καταθέτουμε τις απόψεις μας με την επιστολή αυτή - Είναι γνωστή σε σας η ευαισθησία μας / το ενδιαφέρον για… Αποφασίσαμε, λοιπόν, να γράψουμε αυτή την επιστολή σε σας για να… ΚΥΡΙΟ ΜΕΡΟΣ:Χρησιμοποιούμε εκφράσεις β΄ πληθυντικού προσώπου - είναι ήδη γνωστό σε σας… / δεν μπορείτε να αμφισβητήσετε… - Ευθύνη όλων μας / χρέος όλων μας είναι… - Αυτό που για μας, αλλά θεωρούμε και για σας έχει ιδιαίτερη σημασία… - Θα απορείτε, βέβαια, με… - Εύκολα θα μπορούσαμε να αντικρούσουμε τον ισχυρισμό σας ότι… - Σας επισημαίνω ότι… θα υπογραμμίσω άλλο ένα βασικό σημείο… - Θα μπορούσα να παραθέσω… ΕΠΙΛΟΓΟΣ.Ο επίλογος είναι συμπερασματικός, ανακεφαλαιωτικός, ή συνδυάζει και τα δυο μαζί. Επιπλέον, μπορεί να υπάρχει και το στοιχείο της προτροπής ή της παραίνεσης. Συνήθως κλείνουμε την επιστολή διατυπώνοντας την ευχή οι απόψεις μας να τύχουν της προσοχής ή της ευνοϊκής αντιμετώπισης του αποδέκτη της επιστολής: - Πιστεύουμε να λάβετε σοβαρά υπόψη σας τις παρατηρήσεις μας… - Έχουμε την πεποίθηση ότι οι θέσεις μας θα βρουν τη δέουσα ανταπόκριση… - Θεωρούμε ότι με τις παραπάνω απόψεις μας συμβάλλουμε και εμείς στην αντιμετώπιση… - Είμαστε βέβαιοι ότι θα μελετήσετε τις σκέψεις μας, οι οποίες πιστεύουμε ότι ενισχύουν τον προβληματισμό σας. - Νομίζουμε ότι, καταθέτοντας τις απόψεις μας σε σας, βοηθάμε στην επίλυση… ΑΠΟΦΩΝΗΣΗ: Με τιμή , Με εκτίμηση, Με αγάπη …….