ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ

БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

Ғ. Т. СҦЛТАНОВА

ПЕДАГОГИКА

Студенттердің ӛзіндік жұмыстарын ұйымдастыру

ББК 74р

С 89

Кӛмекші қҧрал Қ.Дҥтбаева атындағы Атырау гуманитарлық

колледжінің әдістемелік кеңесінде мақҧлданып, баспаға

ҧсынылды.

Пікір жазғандар:

Қ.Сейталиев, Х.Досмҧхамедҧлы атындағы Атырау мемлекеттік

университетінің профессоры, педагогика ғылымдарының докторы.

Б.Ӛтешева, Атырау мҧнай және газ институтының доценті, педагогика

ғылымдарының кандидаты

ISBN 9965–9488–4-4

С 89 Сҧлтанова Ғайни Тӛкенқызы..

Педагогика: студенттердің ӛзіндік жҧмыстарын ҧйымдастыру (кӛмекші

қҧрал).-Алматы,2007

.- (2009ж. қайта ӛңделіп,толықтырылып ҧсынылып отыр)-200 бет

Кӛмекші қҧралда болашақ педагог мамандарды даярлау ҥшін педагогика пәні

және педагогикалық қызмет, оның қҧрылымы мен ерекшеліктері туралы

жадығаттар берілген. Мҧғалімге тән білім мен білік дағдыларын

қалыптастыратын кәсіби дайындық тҥрлері қарастырылады.

Сондай-ақ, студенттердің ӛзіндік жҧмыстарын ҧйымдастырудың бҥгінгі кҥн

талабына сай ҥлгісі, мазмҧны, білім беру мен оқытудағы жаңа инновациялық

технологияларды пайдалана отырып, шәкірттермен тығыз байланыс орнату

мҥмкіндіктері қарастырылған. Студенттердің ӛз бетінше ізденулері мен

шығармашылық жҧмыс орындап, жетілуіне бағыттар кӛрсетіледі.

Қҧрал тек студенттерге ғана емес, ізденетін барлық педагог мамандарға

кӛмекші бола алады.

ББК 74р

С4303000000

00(05)-07

ISBN 9965 -9488-4-4

© Cҧлтанова Ғ.Т.,2007

Педагогиканың жалпы негіздері

Мектеп мҧғалімі.

Бҧл тақырыпты оқып-ҥйрену ҥстінде сіздер таңдап

алған мамандықтарың – мҧғалім қызметі туралы,

Оның қоғамдағы ролі, педагогикалық еңбегінің

ерекшелігі, қҧрылымы, ҧстаздық шеберлік, әдеп-мораль

тҥсініктерін аласыздар.

Ҧстаздық қызметте қажетті дағдылар негізі мен

іскерліктер, ҧстаздық шеберлік компоненттерімен

таныс боласыздар; Ҧстазға тән негізгі қасиеттерді ӛз

бойларыңызда тәрбиелеу қажеттілігін анықтайсыздар.

Болашақ маман, ертеңгі ҧстаз қандай болу керек ? –

профессиограммасын жасап,

«Болашақ мектеп моделі» атты шығармашылық жҧмыс

орындайсыз.

«Ҧстаз – мектептің жҥрегі»

Ыбырай Алтынсарин.

(1841-1889)

«Ең әуелі мектепке керегі – білімді, педагогика, әдістемеден

хабардар, оқыта білетін мҧғалім.

А.Байтҧрсынов.

(1873-1937)

Мектепте оқу-тәрбие жҧмысын жҥргізетін маман – Мҧғалім.

Ҧстаз деп те, оқытушы, тәлімгер, мастер, педагог деп те атауға болатын

адам – арнайы кәсіби дайындықтан ӛткен, педагогикалық іс-әрекетпен

айналысатын тҧлға.

Мҧғалім әр оқушы, ӛсіп келе жатқан ҧрпақ алдында, қоғам мен

мемлекет алдында ҥлкен жауапкершілік жҥктелген әрекет иесі. Болашақтың

қандай болатындығы – бҥгінгі педагогтардың әрекетінің нәтижесі. Ешқандай

да басқа мамандық иесінен тап осындай Отан, мемлекет, халық тағдырының

жауапкершілігін арқалаған мамандық иесін таппайсың.

Мҧғалім оқушының, тәрбиеленушінің дҥниеге ғылыми дҥниетанымын,

диалектикалық материалистік кӛзқарасын, әлеуметтік, психологиялық,

педагогикалық, менталдық сапаларын, жоғары адамгершілігін, белсенділігін,

адамдарға, мамандыққа сҥйіспеншілігін, ӛзін-ӛзі тәрбиелеу жолдарын

ҥйрететін, оқыту-тәрбиелеу процесіне ғылым жетістіктерін игеріп енгізуші,

белсенді әрекет иесі.

Мҧғалімге қойылатын талаптар ӛте кӛп. Г.Г. Воробьев «Школа

будущего начинается сегодня» деген мҧғалімге арналған кітабында

оқушылардың мҧғалімге қоятын 20-дан астам талабын кӛрсеткен. (ал сіз ше?

Қандай талаптар қояр едіңіз?)……

Негізінен, ол талаптарды С.Б.Елканов ҥш топқа бӛліп кӛрсетеді:

1. Мҧғалімнің жеке басының ізгіліктілік бағыттылығы, қоғамдық

борыштылық пен жауапкершілік сезімі (педагогикалық мораль).

2. Кәсіптік мамандық даярлығы, терең де тиянақты жалпы ғылымдылық

білімі. Ӛз пәнін, ғылымын игеруі, оны оқыту методикасын,

психологияны, педагогиканы меңгеруі.

3. Педагогикалық технологияны игеру.

Мҧғалім педагогикалық процестің субьектісі ретінде ӛз жҧмысын

оқушылармен ынтымақтастыққа , іскерлік қарым-қатынас және оқушылар

арасында тәрбиелік ықпалға негізделген ҧжымшылдық қатынас

қалыптастыруға бағыттауы керек.

Мҧғалімнің кәсіптік іс-әрекеті тӛмендегі бағыттарды қамтиды: тәрбие

жҧмыстарын, оқыту процесін ҧйымдастыру. Тәрбие негізгі мақсат

болғандықтан мҧғалімнің жеке тҧлғасы оқушыға барлық жағынан ҥлгі болуы

керек. Осыдан мҧғалімнің әлеуметтік позициясы (ӛз мамандығына

бағыттылығы, педагогикалық борышты сезінуі, жауапкершілігі,

педагогикалық моральды, тактіні сақтауы, педагогикалық әділдігі, беделі,

т.б) және кәсіптік позициясы (азаматтық белсенділігі, балаға деген

сҥйіспеншілік, рухани дҥниесінің байлығы, ғылыми-педагогикалық

ойлауының қалыптасуы, шығармашылық-жаңашылдық кӛзқарас, кӛпшілдігі,

физиологиялық-психикалық тҧрғыдан денінің саулығы, кәсіптік жҧмысқа

қабілеттілігі т.б.) айқындалады.

Мҧғалімнің кәсіптік қҧзырлылығы теориялық дайындықтан (талдау

іскерлігі, болжам жасау іскерлігі, қҧрастыру (проектілік) іскерлік,

рефлексивтік іскерлігі т.б.) және практикалық дайындықтан

(ҧйымдастырушылық, ӛз ықпалына ерту, ақпаратты жеткізу, дамыту,

бағыттау, перцевтивтік қарым-қатынас орнату, қолданбалы іскерліктері)

☺Сӛздік жҧмыс:

Педагогикалық мораль – мұғалім тәртібіне, мінез-құлқына, ӛзін-ӛзі

ұстау, қарым-қатынас жасау мәдениетіне қойылатын белгілі бір талап-

тілектердің, қағида-ережелердің, қалыптың (норманың) мазмұндық

тұжырымның жүйесі, жиынтығы.

Маман, кәсіби шеберлік иесі

Нағыз мҧғалім : Адам, ізгілікті тҧлға

Зерттеуші, ізденуші

Ҧстаздық қызметте қажетті негізгі дағдылар мен іскерліктер

Мақсаттылық (целепологания)

Зерттеушілік (диагностикалық)

Қҧрастырушылық (конструктивтік)

Танымдық (гностикалық)

Қарым-қатынас (коммуникативтік)

Реттеушілік (коррекциялық)

Ҧйымдастырушылық

Бақылау-бағалау

болжау

Мҧғалім – кҥн сәулесі іспетті!

Ҧстаздық шеберлік компоненттері

- Психологиялық, педагогикалық, әдістемелік білімдарлығы, ӛз пәнін еркін,

терең игеруі.

- Мҧғалім мамандығына бейімділігі, қабілеттілігі.

- Кәсіптік кӛрегендігі.

- Балаларға деген сҥйіспеншілігі, сенімділігі.

- Ҧйымдастырушылық шеберлігі.

- Оқу-тәрбие процесінде кездесетін қиындықтарды жеңе білуі, шешімді

дҧрыс, уақтылы қабылдай алуы.

- Ҧстаздық сезімталдығы, мейірімділігі.

- Педагогикалық техника.

- Альтруизм.

- Толеранттық.

☺ Сӛздік жҧмыс: Альтруизм – франц., басқа кісінің бағыт–бағдарына

бағытталу, аңсары кетуі.

Толеранттық - ӛзгемен серіктестік рухта болу, ӛзгемен санасу, сыйласу,

ізгілік, тӛзімділік, т.б. жақсы қасиеттер.

Мҧғалім

Айтпақшы,

Сократ мұғалімдерді:

«акушеры мысли» -

(ойды тудырушы), ал

педагогикалық шеберлік

түсінігін – «майэвтика

– повивальное

искусство» - (ойдың

кіндігін кесу ӛнері),-

деген; Яғни балаға ой

туғызуға, ойлануға

кӛмек. Қазіргі таңда

мұғалім-менеджер

деген түсінік етек

алуда. Менеджмент –

управление – басқару.

(ағылшын).

Мҧғалім-зор тҧлға, ол кҥннің

қҧдіретті сәулесі сияқты.

К.Д. Ушинский

Сонымен, 1) Болашақ мектептің мҧғалімі қандай болу керек?

2) Мҧғалім профессиограммасын жаса:

Рангілеу Бастауыш мектеп мҧғалімі Ағылшын тілі

мҧғалімі

Тарих пәні

мҧғалімі

1. Оқытушылық қабілет

(әрі оқытушы, әрі тәрбиеші).

2. Қоғамдық жауапкершілік.

3. Тәртіптілік.

4. Әділдік

5. ……

6.

7.

8.

9.

10.

11.

3) Г.Г. Воробьев («Школа будущего…»). Три лица учителя. (Мҧғалімнің ҥш

қыры) – тәрбиеші, ҧйымдастырушы, лектор болуы керек дейді? Сіздер қалай

ойлайсыздар?

4) Егер дәрігерлерше «Гиппократ анты» секілді мҧғалім ант беретін болса,

қандай ант берген болар едің? (сенің позицияң?)

5) Бҧл мамандықты таңдаған себебің?

6) «Менің сҥйікті мҧғалімім». (Эссе).

7) мҧғалімнің визит карточкасын толтыр.

8) Бала кӛзімен: Мҧғалімнің 20 қасиеті (рет-ретімен, бірінші орынға қандай

қасиетін қояр едің? Екінші орынға ше?...)

9) Мҧғалімге дәл сипаттама беретін тӛмендегі адамдардың қайсысы деп

ойлайсың?

1. жақсы оқитын балалар;

2. ҥлгермеуші оқушылар;

3. «орташа» оқушылар;

4. әріптестері;

5. ата-аналары.

ІСКЕ СӘТ !

Артық етпес білгенің...

12 жылдық білім беруде педагогикалық процесті ұйымдастыратын мұғалім

тұлғасына қойылатын талаптар немесе

Болашақ мҧғалім моделі:

1.Ӛзінің пәнін терең білу

2.Дидактиканы білу

3. Пән әдістемесін білу

4.Баланың жас ерекшелік психологиясын білу

5. Мектептегі оқыту мақсатын анықтай алуы

6.Білім мазмұнының теориялық негіздерін терең білуі

7.Ғылым жетістіктерін қолдана білу

8.Озат тәжірибені талдап, жетістіктерін үйрену

9. Күтілетін нәтижені болжай алуы

10.Жоғары адамгершілік мораль

11. Ұйымдастырушылық қабілет

12. Жағымды мінез – құлық

13. Қарым – қатынас шеберлігі

14. Әділеттілік

15. Құрастыра білу

16. Реттеушілік

17. Альтруизм

18. Толеранттық

19. Сезімталдық

20. Балаға деген сүйіспеншілік......

Білім жүйесі , ұрпақ тәрбиесі -баршаның іс і , әркімнің тӛл

міндеті .

Бұл талап -міндет кеше де қымбат болған , бүг ін де аса

маңызды. Ӛйткені: болашақ бағбаны -жас ұрпақ тәрбиесіне

ата -ана мектеп, қоғам мемлекет, Мұғалім жауапты. Тарих

тағылымы, ұлт ӛнегесі осы. Осы тұста еске алар жайт:

ұлттық рухтың мықты ақыл -парасаттың биік , тәлім -

тәрбиенің терең, сана -сез імнің мӛлдір болғаны абзал -ақ.

«Ұлтының қамын ойламаған адамның қамын -ұлты да ойламас

болар» (Р.Ғамзатов) деген даналық сӛзде үлкен шындық,

тағылым бар. Біздіңше, мұның білім беру жүйесіне , тәлім -

тәрбие іс іне де қатысы бар. Ақиқатқа тура қарасақ, б іл ім

беру іс і прогрестің қозғаушы күші және рухани әлеуметі

ретінде уақыт талабына сай жауап беруі , жас мамандардың

ӛзгермелі жағдайларға бейімделе білу қабілетін

қалыптастыруы секілді мәселелерді шешіп алмайынша, қоғам

дамуының тұрақты болуы екіталай . Еліміздің ғылыми -

техникалық қуаты едәуір қарқын алып, біл ім берудің ұлттық

моделі құрылды, мемлекеттік «Білім» бағдарламасы,

Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005 -

2010 жылдарға арналған Мемлекеттік бағдарламасы күшіне

енді . Білім мен ғылымды дамытуға , орта және жоғары білім

сапасымен қатар жастарды ӛз Отанына деген сүйіспеншілік

сез іміне баулу , салт -дәстүрді санаға с іңір іп ӛсіру секілді

маңызды мәселелерді қамтуға кӛңіл бӛлу нәтижесінде кез

келген ұлт пен ұлыстың әлемді к біл ім кеңістіг інде ӛз іне

тиесілі орнын иеленуіне мүмкіндік береді .

Мұғалім еңбегі басқа қызметтермен салыстырғанда,

ӛз індік ерекшеліг і мол шығармашылықты сүйеді . Ӛйткені

жеткіншек ұрпақты ӛмірге, еңбек пен әлеуметтік іс -

әрекетіне дайындау - мұғалімдерді кӛп іздендіріп ,

ойландыратын жұмыстың ең басты түрі . Олай болса, әрбір

мұғалім орта не жоғары дәрежелі педагогтық білім алумен

қанағаттанып қоймай, ол тәрбие мен оқытудың тиімді

жолдарын үнемі і здестіріп ,ӛз жұмысында пайдаланып

отыруы тиіс . Сонда ға на мұғалім кәсіби дамиды: ол

жаңашыл, оқушыларға тәрбие мен білім берудің теориясы

мен практикасындамытудың қозғаушы күші және асқан

шебері бола алады.

Қазірг і заман мұғалімнің жаңа проблемаларды жүйелі түрде

оқуын және зерттеуін талап етеді . Сондықтан, ә рбір

педагогтың оқу, б іл ім беру , тәрбие және ұжымды басқару

теорияларымен,шетел психологтары және педагогтарының

тізденістерімен үнемі танысып, керектерімен қаруланып

отыруы қажет.

Мұғалімнің кәсіби шеберліг ін жетілдіруде екі жағдайды

ескерген жӛн. Оларды ң бірі -мұғалімнің жеке жоспарына

сәйкес ӛз бетімен білім алу жолы, екіншісі - әр түрлі

ұжымдық жолмен мамандықты кӛтеру . Ұжымдық

формалары: әдістемелік және теориялық семинарлар;

мұғалімнің біл імін жетілдіру институты жанындағы қысқа

мерзімді курстар. Мұғал імнің қандай да болса педагогикалық

еңбекке жарамдылығын, деңгейін үнемі жаңартып,

жетілдіріп отыруды қажет етеді .

Тест арқылы ӛзіңді тексер:

Сіз қандай ҧстазсыз?

1.Мұғалімдік қызметке қалай келдіңіз?

а) жҥрек қалауымен

ә) кездейсоқ

б) лажым жоқтықтан

2. Сіз үшін мұғалімнің жұмысы:

а) керемет жҧмыс

ә) кҥнкӛріс ҥшін

б) бас қатыру

3. Оқушылардың сіздің біліміңізге кӛзқарасы

а) ӛте сауатты деп есептейді

ә) қанағаттанарлық

б) жҧмысы жоқ

4. Оқушылар арасында жарыс болатын болса:

а) міндетті тҥрде менен кӛмек сҧрайды

ә) кейде

б) маңыма мҥлде жоламайды

5. Сіздің сабақ ӛткізу тәсіліңіз қандай?

а) оқулықтан тыс қызықты материалды жиі пайдаланамын

ә) сирек қолданамын

б) оқулықпен шектелемін

6. Сіздің қатеңізді озат оқушыңыз тапты:

а) қатені мойындап, кешірім ӛтінемін

ә) ҥндемей қҧтыламын

б) ӛзімдікі дҧрыс деп, жеңістік бермеймін

7. Сыныптан тыс жұмысты ұйымдастыруда

а) оқушылар арасында жиі-жиі жарыстар ҧйымдастырамын

ә) басшылар ескерткенде ғана

б) бас ауыртқым келмейді

8. Оқушыға қол жұмсайсыз ба?

А) мҥлде қол жҧмсамаймын

ә) анда-санда

б) «Аюға намаз ҥйреткен - таяқ» деп есептеймін

9. Мұғалім болғаныңызға

а) ризасыз

ә) сізге бәрібір

б) ӛкінесіз

10. Ұжым арасында беделіңіз:

а) ӛте жоғары

ә) жақсы

б) орташа

Әрбір

«а» жауабына – 5 ҧпай

«ә» жауабына – 3 ҧпай

«б» жауабына – 1 ҧпай есептеңіз

Кісінің бойындағы ҥйрену

қҧмарлығын оятқан адам-

ең жақсы мҧғалім.

А.Фердинанд

45-40 ҧпай жинасаңыз:

Сіз шәкірт ҥшін биік тҧлғасыз. Сіз бала тәрбиесіне жан-тәнімен берілген

жансыз.

30-20 жинасаңыз :

Сіз арбаны да сындырмайтын, ӛгізді де ӛлтірмейтін кҥйде жҥрсіз. Сізге

кӛп іздену керек.

15-10 жинасаңыз:

Сіз босқа уақыт ӛткізіп жҥрсіз. Орыныңызды бала жанын тҥсінетін шын

мҧғалімге босатқаныңыз жӛн.

«Егер адам артына ӛз ұрпағына пайда келтірердей іс қалдырса,

оның жаны ӛлмейді». (Ж.Баласағҧн.).

Мен жанбасам лапылдап,

Сен жанбасаң лапылдап,

Біз жанбасақ лапылдап,

Аспан қалай ашылмақ?

(Назым Хикмет).

Адамның жақсысы, адамға адамшылық жасағандар

(Абай)

.

Ҧстаздың абыройы болмаса –шәкірттері оның сақалымен ойнайды.

Сайф Сараи

Басқаларды ҥйрету ҥшін ӛзің кӛп білетін болуың керек.

А.П.Чехов

Тақырыптар: Педагогика пәні, оның міндеттері, негізгі ҧғымдары,

зерттеу әдістері.

Мақсаты: - Бҧл тақырыптарды оқып-зерттеу барысында

сіздер ертеден келе жатқан пікірталасқа

араласасыз: педагогика ғылым ба? ӛнер ме?

технология ма?

- Педагогика пәнінің объектісі не екенін, оның

функциялары мен міндеттері туралы білетін боласыз;

- Педагогика пәнінің ӛзге ғылымдар ортасындағы орны,

мәні және қҧрылымдары қандай екенін білесіздер;

- Ӛзіңіздің кіші педагогикалық сӛздігіңізді бастайсыз,

бірте-бірте ол сіздің ӛз энциклопедияңызға айналады.

- Ӛз бетіңізбен бірнеше тапсырма орындайсыз.

Педагогика – ғылым?

... -ӛнер?

...- және ӛнер!

Яғни барлық энциклопедияларда, сӛздіктерде педагогика – тәрбие туралы

ғылым деп тҧжырымдалады.

Бірақ, бҧдан да басқа пікірлер бар.

☺Педагогика – грек сӛзі:

paidaqoqik – бала

жетелеуші – тәрбие туралы

ғылым-ҧғымы.

(Бала жетелеген қҧл -ежелгі грек

статуэткасы)

Педагогика – тәрбие, білім беру және оқыту мәселелерін қҧрайтын

теориялық және қолданбалы ғылымдар жиынтығы.2

Педагогика-адам тәрбиесі туралы ғылым, ол тәрбиенің мәнін, мақсатын,

міндеттерін және заңдылықтарын, адам ӛміріндегі тәрбиенің ролі мен

дамуына әсерін қарастырады.1

Педагогика – бҧл ӛнер, -

дейді біреулері

Педагогика – ғылым, -

дейді екіншілер.

Педагогика – бҧл ғылым

да, ӛнер де және

технология, -дейді

ҥшіншілері.

... Саясат та, медицина

да, педагогика да ғылым

деп аталуы мҥмкін

емес... Олар тек ӛнер

болып табылады...

... Ӛнердің әрине ӛзінің

теориясы болуы мҥмкін,

бі- рақ ӛнердің теориясы

– ғылым емес; теория

бҧрыннан бар.

Қалыптасқан қағидалар

мен қарым-

қатынастардың

заңдылықтарын баяндай

алмайды, бірақ оларды

тәжірибеде, іс-әрекетте

пайдалануға

кӛмектеседі.3

К.Д. Ушинский

Техника да, талант та

емес, тек идея ғана бір

адам арқылы екінші

адамға берілмек.

Сондықтан да

педагогика теориялық

білім ретінде, ой-идея

ретінде беріледі.4

П.П. Блонский.

Педагогика –

қолданбалы ғылым. Бҧл

ғылым «бар нәрсе

туралы емес», «қалай

болу керек» туралы, Бар

нәрсені зерттейтін емес,

қалай жол табу керек?

Не істеу керек? дегенді

қарастырады. Бҧл «іс-

әрекет ӛнері» туралы

ғылым.5

С.И. Гессен.

Тәрбие теориясының

негіздерін толық және

жҥйелі баяндау, яғни

тәрбиеге қатысты

ережелер мен әдістерді

баяндау тәрбие туралы

ғылым немесе

педагогика деп аталады;

ал тәрбие теориясын

дҧрыс пайдалану –

педагогикалық ӛнер

болып табылады. 6

А.Г. Ободовский

Ӛнер – интуицияға,

сезімге негізделеді,

технология-ғылымға

сҥйенеді. Ӛнерден бәрі

басталады,

технологиямен

аяқталады, сӛйтіп одан

әрі бәрі қайта

басталады.7

В.П.Беспалько.

1. Педагогикалық энциклопедия. Т.3, М., 1966. 281 бет.

2. Энциклопедиялық сӛздік. М., 1987. 979 бет.

3. Ушинский К.Д. Человек как предмет воспитания. Избр.соч. М.1974. Т.1.

229-2305.

4. Блонский П.П. Курс педагогики. М., 1916. с.4.

5. Гессен С.И. Основы педагогики. М., 1995. с.23.

6. Ободовский А.Г. Руководство к педагогике, М., 1987, с.261.

7. Беспалько В.П. Слагаемые пед.технологии. М., 1989.с.5.

Тақырып Педагогика пәні және міндеттері Педагогикалық оқулықтарда педагогика пәнінің ғылыми танымдық,

зерттеу саласы – қоғамның ерекше қызметі – тәрбие қарастырылады.

2-таблицада педагогика пәніне тҥрліше анықтама пікірлер берілген.

І-пікір

Педагогика пәні

– бҧл:

ІІ-пікір

Педагогика

пәні – бҧл:

ІІІ-пікір

Педагогика

пәні – бҧл:

ІV-пікір

Педагогика пәні, оның

объектісі, бҧл:

Адамзаттың

жаңа ӛмірге,

ҧрпақтарына

білім, мораль,

тәжірибелерін

ҧйымдастырылға

н формада (білім

беру жҥйесі)

және ӛзара бір-

біріне әсер ету

арқылы,

табиғаттың әсері

арқылы тәрбие

беру

функциясы.8

....адамды

адамның

тәрбиелеуі. 9

...тәрбие ісі.10

...оқу – ағарту

мекемелерінде

жҥргізілетін

тәрбие іс-

әрекеті.11

Тәрбие –

«саналы және

мақсатты

бағытталған,

ҧйымдастырылғ

ан процесс.»12

«Арнайы

ҧйымдастырылғ

ан тәрбие

аймағы.»13

Тәрбие – нақты

педагогикалық

мақсатты,

міндетті

шешуге

бағытталған

тәрбиеші мен

тәрбиелеушінің

жҥйелі ӛзара

ықпал, қызмет

ету процесі.15

Педагогиканың

объектісі болып. Жеке

тҧлғаны және

коллективтерді

мақсатты қалыптастыру,

ал пәні болып – жеке

тҧлға мен

коллективтердің

қалыптасу барысында

жҥретін байланыстар,

заңдылықтары қарым-

қатынастар жҥйесі

табылады.14

«Тәрбие – тәрбиеші мен

тәрбиелеушінің және

тәрбиеленушілердің

ӛзара қарым-

қатынастарын, айналаға-

кӛзқарастарын

қалыптастыруға

негізделген мақсат

кӛздеген процесс.16

8. Педагогика. /П.И. Пидкасистый, М. 1996, 7 бет.

9. Педагогика./С.П. Баранов, и др. М., 1981, 20 бет.

10. Краевский В.В. Проблемы научного обоснования обучения. М.,1977,21б..

11. Подласый И.П. Педагогика., М., 1996, 9 бет.

12. Подласый И.П. Педагогика. М., 1996, 9 бет.

13. Харламов И.Ф. Педагогика. Минск, 1979, 11 бет.

14. Коротяев Б.И. Педагогика. М., 1986, 35 бет.

15. Қоянбаев Р. Педагогика. Р.2000

16. Кожахметова К.Ж.Казахская этнопедагогика:Методология, теория,

практикаА.,"Ғылым",1998

Демек,

Педагогиканың негізгі функцияларымен міндеттері.

Педагогика пәнінің объектісі – саналы және мақсат

кӛздеген,нәтижеге бағытталған тәрбие процесі.

Педагогика пәні – жеке тҧлғаның дамуын анықтайтын қарама-

қайшылықтар, заңдылықтар, қарым-қатынастар, тәрбие процесінің

ҧйымдастыру мен жҥзеге асыру технологиясы.

Тәрбие процесінің

себеп-салдық

байланыстарының,

заңдылықтарының,

қарама-

қайшылықтарының,

мазмҧнын теориялық

тҧрғыда зерттеу,

талдау, тҥсіндіру мен

тҥсіну;

Педагогикалық

тәжірибені талдау,

анықтау, бағалау.

Тәрбие жҥйесінің

ғылыми негізделген

мақсатының

болуын, жоспарын

жасау және даму

жҥйесінің болуын

қамтамасыз ету.

Тиімді басқару.

Жаңа педагогикалық

технологияларды жасау

(тәрбиелеу мен

оқытудың мазмҧны,

формалары, әдістері

мен қҧралдары)

инновациялық

педагогикалық іс-

әрекеттер негіздері мен

педагогикалық жҥйе.

Педагогикалық зерттеу

нәтижелерін тәжірибеге

ендіру;

Оқыту қҧрылымдарын

басқаруды ғылыми-

әдістемелік тҧрғыда

қҧру.

Кӛңіл аудар !

Бҧл схемада педагогика ғылымының

негізгі міндеттері ғана кӛрсетілген.

Білім берудің тәжірибелік тҧрғыдағы

міндеттерімен шатастырма !

Кез – келген ғылымды оқып-зерттеу бҧл ғылым қашан, қалай пайда болды

және оның зерттеу саласы не деген сҧраққа жауап іздеуден басталады.

Тарихи тҧрғыдан алғанда педагогика бала тәрбиесі туралы ғылым болып

қалыптасты. Тіпті «педагогика» деген сӛздің мәні гректің «пайдагогос»

баланы жетелеу» деген мағына беретінін айтып кеттік. Ежелгі Грецияда

қожасының баласын қолынан жетектеп мектепке апаратын қҧлды педагог

деп атаған. Ал мектепте басқа оқыған қҧл ол балаға тәлім-тәрбие берген.

Біртіндеп «Педагогика» ҧғымы «Баланы ӛмірге ҥйретуші», яғни дене

тәрбиесімен қатар рухани тәрбие беру деген мағына береді. Сол кезден-ақ

атақты адамның ӛз атымен қатар, оны тәрбиелеген педагогтың аты қатар

аталатын болған.

Айтпақшы !

Демек, Педагогиканың дамуының негізі болып:

халықтардың кӛп ғасырлар бойы жинақталған

тәжірибесі, дәстҥрлері мен әдет-ғҧрыптары,

халықтық тағылым-тәрбие, философиялық,

қоғамдық, психологиялық еңбектері, бҥкіл

әлемдік және ӛзіміздің отандық, ҧлттық тәрбие

тәжірибелері, арнайы ҧйымдастырылып жинақталған

педагогикалық зерттеулер шапшаң ӛзгеріп отырған

жағдайға бейімделіп тәрбие жҥйесіне тиімді деген

ӛзгерістерді ҧсынатын тәжірибелері табылады.

«Бала тәрбиесі – еңбек және парыз»

Ф.М.Достоевский

Сонымен, Педагогика – адам тәрбиесі туралы ғылым. Педагогиканың

объектісі (нысаны) – жеке тҧлғаны дамыту мақсатындағы іс-әрекет ретіндегі

қарастырылатын педагогикалық қҧбылыс. Пәні арнайы әлеуметтік

мекемелерде мақсатты ҧйымдастырылған біртҧтас педагогикалық процесс

ретінде кӛрінетін білім беру жҥйесі. Педагогика теориялық (сипаттау немесе

тҥсіндіру, анықтаушылық, болжамдық) және технологиялық (жобалау,

жаңарту, реттеу-тҥзету) сияқты міндеттерді шешеді.

Педагогика адамдардың ӛмірге бейімделу қажеттігінен практикалық

тҥрде пайда болып, теориялық, ӛз алдына ғылым ретінде қарқынды даму

кезеңдерінен ӛтті.

Педагогиканың негізгі ҧғымдары негізінен 3 топқа біріктіріледі:

1) Педагогиканың объектісіне қатысты ҧғымдар (тҧлға, жеке тҧлға,

даму) т.б.

2) Педагогиканың пәніне қатысты ҧғымдар (әлеуметтену, білім беру,

тәрбие, оқыту т.б.)

3) Негізгі педагогикалық қҧралдарды кіріктіре қарастыратын ҧғымдар

(педагогикалық іс-әрекет, білім беру процесі, педагогикалық процесс

т.б.)

Педагогика – қолданбалы ғылым болғандықтан, педагогикалық теория

ӛзара байланысты 2 міндетті шешеді: жалпы бағыттарды, ағымдарды

Қасиетті Қҧранда да: «...Әуелі ӛзің, одан кейін

Анаң, одан соң тағы Анаң,

одан тағы Анаң. Сонан

кейін Әкең. Одан кейін

Ҧстаз...» деген екен.

Чти Учителя как Бога!

(орыс халық тәлімі)

(орыс халқының талабы)

белгілейді, екінші жағынан практикаға қажетті теориялық базаны әдістемелік

тҧрғыдан қамтамасыз етеді, (жаңа педагогикалық технологиялар енгізу,

педагогикалық жаңашылдық тудыру т.б.)

Педагогика – кең ауқымды ғылым. Білім беру философиясы, жалпы

педагогика, жас кезеңдері педагогикасы, әлеуметтік педагогика, арнайы

педагогика, жоғары мектеп педагогикасы, педагогика тарихы, жеке пәндерді

оқыту әдістемелері т.б. тәрбие жӛніндегі ғылымдар жҥйесін қамтиды. Адам

туралы ғылымдар жҥйесінің зерттеулерін пайдалана отырып, ол

ғылымдардың дамуына да ӛзіндік ҥлесін тигізеді.

Сонымен, ӛзіңді тексер:

І. Педагогика деген не? Берілген жауаптардан дҧрыс деп

ойлағаныңды таңда және оны дәлелде.

1) Педагогика баланың даму заңдылықтарын зерттеп оны тәрбиелеу

жолдарын анықтайды.

2) Педагогика – адамдардың тәрбиесі, білім алуы мен оқуы туралы

ғылым.

3) Педагогика – тәрбиешінің тәрбиеленушіге ӛмірлік дҥниетанымын

қалыптастыру ӛнері.

4) Педагогика ӛсіп келе жатқан ҧрпақтың оқып білім алуын зерттейтін

ғылым.

5) Педагогика тәрбие туралы ғылым.

ІІ. Тәрбие беру – ол:

1) ... ӛсіп келе жатқан ҧрпаққа жинақталған білім беру жҥйесі арқылы

әсер етуі.

2) Ҥлкен ҧрпақтың кіші ҧрпаққа әсер етуі, ықпалы.

3) Оқу-ағарту мекемелерінде жҥргізілетін іс-әрекеттер жҥйесі.

4) Тәрбие – нақты педагогикалық мақсатты, міндетті шешуге

бағытталған тәрбиеші мен тәрбиеленушілердің және

тәрбиеленушілердің ӛзара қарым-қатынастарын, айналаға

кӛзқарастарын қалыптастыруға негізделген процесс.

5) Тәрбие – саналы, мақсатты ҧйымдастырылған процесс.

ІІІ. Меніңше, педагогика деген – ол... (ӛз анықтамаң).

ІV. Меніңше, тәрбие – ол... (ӛз анықтамаң).

V. Рефлексия. Бҧл тақырыптан менің ҧғынғаным...

Адамның адамшылығы – жақсы ҧстаздан болады.

Абай

Ойшыл педагог Идеясы Еңбегі

Томас Мор (1478 – 1535)

Томаза Кампанелла

(1568 – 1639)

Ян Амос Коменский

(1592 – 1670)

Джон Локк

Жан – Жак Руссо

(1712 – 1778)

Барлық мемлекет мҥшелері 6 сағат

жҧмыс істеп, жынысына қарамай

оқу, ана тәрбиесі, оқытуда

кӛрнекілік арқылы оқыту.

Қоғамның меншік принциптеріне

негізделген барлық адам еңбек

етіп, барлығы ғылыммен, ӛнермен

айналысуға мҥмкіндігі бар.

Мемлекет «әйел мен еркекті»

дҧрыс ҥйлестіруі керек.

Қҧдай берген қабілеттілікті тәрбие

арқылы дамыту; тәрбиенің

табиғилылығы; жалпыға бірдей

оқыту; мектеп жҥйелі білім; білім

беру мазмҧны дидактикалық

талаптар принциптері. Ана мектебі.

(«tabula rasa»).

Діни феодалдық этика, бәрі-

тәрбиеге байланысты; Джентльмен

тәрбиелеу; дене тәрбиесі, мінез,

ерік, тәртіп-ҥлгі, ӛнеге, орта әсері;

ақыл-ой, еңбек тәрбиесі; діни

тәрбие.

Табиғи тәрбие; Жаңа адам, еркін

тәрбие, бала ӛз бетімен оқып-

ҥйренсін, демократизм.

«Утопия» (1516)

"Кҥн қала"

«Ҧлы дидактика»

«Аналар мектебі»

«Пансофия»

«Мир чувственных

вещей в картинках»

«Всеобщий совет об

исправлении

человеческих дел»

«Опыт о человеческом

разуме»

«Тәрбие туралы ойлар»

Қоғамдық келісім»

«Эмиль немесе тәрбие

туралы»...

Берілген материалдар бойынша ӛз ойыңызды жинақтап, тҧжырым,

анықтама жасаңыз. Осы таблицаны одан әрі ҥнемі толықтырып, ҧлы

педагогтардың мҧраларымен танысуды жалғастыруға Іске сәт!

Ескерту!

Түсініксіз, жаңа ұғымдарды сӛздіктеріңізге жазып, анықтауды

ұмытпаңыз!

Назар аударайықшы!

Қазіргі таңда жастарды ҧлттық мәдениет пен идеологияның негізінде

тәрбиелеу мәселесі халыққа білім беру саласының қызметкерлеріне, оқу

орындарының оқытушы қауымына ҥлкен міндеттер жҥктеп отыр. Ҧрпақ

тәрбиесінің негізі – мектеп. Ал мектеп мҧғалімін дайындау ісінде, әсіресе

бастауыш мектеп мҧғалімдерін дайындау ісінде ескеретін мәселе олардың

жан-жақты білімімен қатар, этнопедагогикалық мәдениеті.

Студент кӛп ретте ӛзінің әрекетіне сырттай сын кӛзбен қарауды білмейді;

яғни ол ӛзіне «мен кіммін?», «мен нені білемін?», "менің бойымда ҧлтыма

тән қадір-қасиеттер бар ма?", "мен ҥшін не қҧнды?" «мен не істеуім керек?»,

«менің іс-әрекетімнің мазмҧны қандай?», «менің кемшілігім неде?» деген

сҧрақтарды қоя бермейді. Олар іс-әрекетін саналы мотивтерге бағындырып

емес, ҥйреншікті, жоспарлы, міндеттерді шешуге бағыттап жасайды. Яғни не

орындап жатқанын, не ҥшін жасап жатқанын білуі тӛмен.

Педагогикалық рефлексия педагогикалық іс-әрекеттің жҥзеге асуын саналы

бағыттайды. Сана, сезім, ерік-жігер-мотив-әрекет арқылы студент ӛзіндік

позицияға, кӛз қарас жҥйесіне ие бола алады. Студент ӛз іс-әрекетінің

жобасын, моделін жасап алып, оған жету амал-тәсілін, қҧралын тауып,

орындап, нәтижеге жеткеннен кейін, сол нәтижеге қандай екендігіне талдау

жасап, жетістікке қуанып, кемшілікті тҥзеуге мҥмкіндік алады.

Этнопедагогика пәні ғылыми педагогикамен бірлікте болашақ маманды

тәрбие жҥйесіндегі этникалық ӛзгешеліктер мен ҧлттық даралық жайлы

біліммен қаруландырады, кӛпғасырлық тәрбие әрекеті нәтижесінде

жинақталған педагогикалық байлықты практикада қолдана алу дағдысын

игертуді кӛздейді. Этнопедагогика білімдерін қолдану рухсыздыққа, тарихи

ессіздікке нақты тосқауыл қояды, жастарға халықтық қҧндылықтар мен

дәстҥрлер, ҧлттық мәдениетін ҥйренуге кӛмектеседі.

"Этнопедагогика дегеніміз-жеткіншек ҧрпақты тәрбиелеу жӛніндегі халық

бҧқарасының тәжірибесі, олардың педагогикалық кӛзқарастары, тҧрмысы

туралы ғылым.Этникалық тарихи жағдайлардың әсерімен қалыптасқан

ҧлттық сипаттағы ерекшеліктерді зерттейді."-Волков Г.Н.

Этнопедагогика-... халықтық тәлім-тәрбиені, оның тәжірибесін

қорытындылап жҥйелейтін теориялық сипаттағы ғылым саласы"-Қалиев С.Қ.

"Этнопедагогика-... педагогика ғылымдары жҥйесінің бір бӛлігі. Қазақ

этнопедагогикасы- педагогика ғылымы мен этнография, қазақ философиясы,

этнопсихология, этнос теориясы, педагогика тарихы, қазақ тарихы,

фольклористика, этникалық мәдениет нысанасы, қазақ этностық тәрбие

жҥйесі болып табылатын мәдениеттану тҥйісер тҧста қалыптасқан, біртҧтас

жҥйелі білім беруге болатын, адам ӛмірінің ӛн бойында, отбасында және

білім беру мекемелерінде жҥзеге асырылатын дербес педагогикалық оқу

пәні." - Қожахметова К.Ж.

Этнопедагогика-интегративті білім саласы ретінде

Сызба профессор К.Ж. Қожахметованың "Қазақ этнопедагогикасы:

методология, теория, практика.-Алматы,"Ғылым" 1998 ж. монографиясынан

алынды.-152-бет.

«Этнопедагогика – педагогиканың жҥрегі»

Г.Н. Волков.

Ҧлттық тәлім – тәрбие, халықтық тағылым

Қазақстан Республикасының 1993 жылы қабылданған «Білім беру туралы

заңында» «...қазақ халқының мәдениеті мен дәстҥр – салтын оқып ҥйрену

ҥшін жағдайлар жасау» - деп кӛрсетілген. Заңда халық педагогикасы сӛз

етіліп отыр. Сондықтан оны ғылыми негізде пайдалану және даму жолдарын

іздестіру кӛкейтесті мәселелердің бірі. Осы бағытта нәтижелі жҧмыстар істеп

жатқан ғалымдардың еңбектерін оқып білу біздің маңызды міндеттеріміз

болады. Сондай-ақ ҧлттық негізге қҧрылып, білім-тәрбие беріліп жатқан

мектептердің іс-тәжірибелерімен танысу мҥмкіншіліктерін пайдалану керек.

(Атырау қаласындағы №11, №13, №19, №27, т.б мектептерге машықтану –

тәжірибелік сабақтарға баратын боламыз)

Қазақстан сияқты кӛптеген ҧлттардың ӛкілдері шоғырланған

мемлекеттің алдында біріншіден, біртҧтас білім кеңістігін қалыптастыру

міндеті тҧрса, екіншіден; жас ҧрпақты ӛз ҧлтының мәдени – рухани

қайнарынан сусындату тарихи қажеттілік болып отыр. Бҧл сияқты қос

арналы міндеттер қазіргі шақта ҧлттық мектептерде жҥзеге аса бастады.

Ҧлттық тәрбие берудің ҥш ӛрісі бар: бірінші – баланы туғаннан қоршап

тҧрған орта – отбасы, кӛрші – қолаң, ауыл – аймақ т.б., екіншісі – мектеп –

білім ордасы ретінде, ҥшінші – мектептің тәрбие жҥйесі – оқушыларды нақты

нәтижеге бағытталған мақсатқа сәйкес тәрбиелеуді кӛздейді. Қазақ отбасы

әдетте ҥш буыннан тҧрады: ата - әже, әке – шеше, бала. Бҧл тәрбиелік

мҥмкіндік жағынан ӛте қҧнды жағдай, тек дҧрыс пайдаланған абзал.

Ҧлттық тәрбие беруге «Ӛзіңді таны» пәні арқылы адамға деген

кӛзқарасты биологиялық, әлеуметтік, психологиялық, ғарыштық жҥйе

ретінде ғана емес, психологиялық, тҧқым қуалау арқылы берілген қабілеттер

жҥйесі бар, биологиялық, ментальдық субъект ретінде қарау арқылы жетуге

болады..

Қазіргі кезде ҧлттық мектеп қандай болу керек деген мәселеге әртҥрлі

кӛзқарастар бар. Бҧл мәселені кезінде М. Жҧмабаев, М. Дулатов,

А.Байтҧрсынов,Ж. Аймауытов т.б. азаматтар кӛтерген болатын.

Ж. Аймауытов(1889-1931)

Абай Қҧнанбаев

(1845-1904ж)

... адам мінезінің, ақыл-қайратының

әртҥрлі болуы-тәрбиенің тҥрлі-тҥрлі

болуынан.

Болмасаң да ҧқсап бақ,

Бір ғалымды кӛрсеңіз...

Дҥние де ӛзі , мал да ӛзі

Ғылымға кӛңіл бӛлсеңіз.

Міржақып Дулатов

1885-1935

Шәкәрім Қҧдайбердіҧлы

1858-1931

Ахмет Байтҧрсынҧлы 1873-1937

Халел

Досмҧхамедҧлы 1883-1937

Мағжан Жҧмабаев

1893-1938

Тілсіз ұлт, тілінен айырылған ұлт дүниеде ұлт болып жасай алмақ

емес. Ондай ұлт құрымақ. Ұлттың ұлт болуы үшін бірінші шарт – тілі

болу. Ұлттың тілі кеми бастауы ұлттың құри бастағанын кӛрсетеді.

Ұлтқа тілінен қымбат нәрсе болмасқа тиісті. Бір ұлттың тілінде сол

ұлттың сыры, тарихы, тұрмысы, мінезі айнадай кӛрініп тұрады.

Мағжан Жұмабаев

Әр баланың ойына, қанына,

сҥйегіне ҧлт рухын сіңіріп, ана

тілін ҥйретіп шығару...

Кейін қалып ,елімді

Ел жемесін деп талпын!

Нысабы толық білімді

Тартады сӛйтіп ӛз халқын.

Ӛз алдына ел болуға ӛзінің тілі,

әрекеті бар ел ғана жарайды

Тілінен айырылған жҧрт-жойылған жҧрт. Мектеп

пен баспаның тілі дҧрыс болса, елдің тілін

кӛркейтіп, байытып, гҥлдендіреді, мектеп пен

баспада қолданудан қалған тіл-бақытсыз тіл.

Әр ҧлттың баласы ӛз ҧлтының арасында

ӛз ҧлты ҥшін қызмет қылатын

болғандықтан, тәрбиеші баланы ҧлт

тәрбиесімен тәрбиелеуі тиіс.

Сҧлтанмахмҧт

Торайғыров 1893- 1920

Бәріміз бір адамның баласымыз,

Жігіттер бір- біріңе қарасыңыз.

Ӛмір деген бес кҥндік кетер ӛтіп,

Атаң барған орынға барасыңыз...

Ыбырай Алтынсарин "Ӛсиет " ӛлеңі

Қазіргі ҧлттық мектеп моделі І-ІҤ класта - ӛз ҧлтының тіліне, мәдениетіне тәрбиеленуі.

Ҥ-ҤІІ класта – басқа тілдер, басқа мәдениет (саңылау ашу)

ҤІІІ-ІХ кластарда - ӛз мәдениеті мен басқа мәдениетті салыстырмалы оқыту.

Х-ХІ кластарда әлем мәдениеті қанығу.

Сонда этнополи мәдениетті тҧлға қалыптасады.

● Осы пікірге сіздің кӛзқарасыңыз.

☺Сӛздік жҧмыс: (этнос – ҧлт; поли – кӛп; кӛп

мәдениетті тҧлға)

Ӛз бетімен жҧмыс.

Сонымен, бҧл сабақтан

1. Менің тҥйгенім ...(рефлексия жаса)

2. Менің ойымша қазіргі таңда ҧлттық тәрбие беру деңгейі...

3. Менің арманымдағы «ҧлттық мектеп моделі»- ӛзіңнің ойың.

4. Кӛпмәдениетті тҧлға деген кім? (ой толғау) – «Ҥлгі болар тҧлға кездесті

ме?»

5. Визитка: «Мен кіммін?

Менің жетістігім.

Менің қабілеттерім»

Болашақ мен»

"Мен -25 жылдан соң."(қиял-эссе) 2005+25 --2030жыл.

« Адам - әлемнен де кҥрделі» ...

Ҧждан.

...Қараңғы қазақ кӛгіне

Ӛрмелеп шығып кҥн болам...

Г.Н.Волков: Адамды «ҥй» деп алсақ, оның негізі, мазмҧны болып:

тҧрады,-дейді.

Халық педагогикасы: Тәрбие дегеніміз не?-деп сҧрайды.

Халық тәрбиешісі: Сҥйіспеншілік пен ҥлгі-ӛнеге,-деп жауап береді.

Халық данасы: «Адам-тҧлға» «ҥйінде» ҥш ағайынды тҧрады.

Олар: Ҧждан (рух)

Адамгершілік

Ҧят,-деп тҧжырымдайды.

Ақыл,білім – қҧрметті етер халқыңа, Кӛз жҧмылса, айналады даңқына.

Туралықпен, әділ заңнан жаңылма,

Әділдікпен тҧрар бектік бабыңда! ( Ж.Баласағҧн.)

♦ Осы айтылғандарды пайдаланып «қҧндылық желісі» әдісі бойынша

айтысқа дайындал.

Ұлтын керек қылып, халыққа қызмет қыламын деген қазақ балалары

қазақ жұмысына қолынан келгенше қарап тұрмай кірісіп істей берсе – ұлт

жұмысы ұлғайып, толықпақшы.

(Ахмет Байтұрсынұлы)

Тігуге құлшынып бір шыбық орнына мың шыбық,

Ӛз ана тілін игеруге ділімен ұмсынып,

Ӛзгеріс енгізіп рухани тұрқына,

Космополиттер қайта ма ӛзінің ұлтына?...

...Ұлт үшін қазір бұл - Нӛмірі бірінші мәселе!

М.Шаханов

Тәрбие

(сҥйіспеншілік)

Ғылым - (білім)

Дін-(сенім)

Ӛнер-(сҧлулық)

Ҧждан,ҧят

Семинар сабаққа дайындалыңыз:

Тақырыбы: Қазақстандағы педагогика ғылымының дамуы, дамытуға

ҥлес қосқан ғалым педагогтар.

1. Халық педагогикасының бастауы тақырыбына хабарлама, мәнжазба

дайындау.

2. Әл Фарабидің педагогикалық, психологиялық кӛзқарасын ашу.

3. Ақын-жыраулардың, билердің тәрбие мектептері.

4. Ағартушы-педагогтардың Қазақстанда педагогика ғылымын дамытуға

қосқан ҥлестері.

5. XX ғасырдың басында Қазақстанда педагогика, этнопедагогика

ғылымдарының дамуы.

Әдістемелік нҧсқау.

Тақырыптар бойынша топтарға бӛлініп, ӛз топтарында тақырыпты

барлық студент қатысатындай деңгейде кеңейту. Мысалы, бірінші

тақырыпты:

а) Халық педагогикасындағы адамгершілік тәрбиесі;

ә) Халық педагогикасындағы еңбек тәрбиесі;

б) Халық педагогикасындағы эстетикалық тәрбие;

в) Халық педагогикасындағы дене тәрбиесі т.б.

тҥрінде кеңейтіп, әр студент халық тәрбиесінің бір аспектісі бойынша

хабарламаға дайындалады.

Негізгі әдебиеттер:

1. Педагогика Дәріс курсы – Алматы «Нҧрлы әлем», 2003

2. Қоянбаев Ж.Б., Қоянбаев Р.М. Педагогика – Алматы, 2004 – 412

3. Әбиев Ж., Бабаев С., Қҧдиярова А. Педагогика – Дарын-Алматы, 2004

4. Қожахметова К.Ж.Мектептің ҧлттық тәрбие жҥйесі:теория және практика.-

А.,РБК1997.

Кеңес: Тӛмендегі әдебиеттерді оқып, танысуға тырыс.

1. Жарықбаев Қ. Қалиев С. Қазақ тәлім-тәрбиесі. (Оқу қҧралы) – А, «Санат»

1995.

2. Қазақстандағы педагогикалық ойлар антологиясы.-Қ.Жарықбаев,

С.Қалиев, А., –1995, «Рауан». 1995.

3. Волков Г.Н. Интернациональное воспитание в условиях расцвета нации и

народностей.- С-П.-1977, №8.

4. Жарықбаев Қ. Этнопедагогика және этнопсихология негіздері А., 1994.

5. Қожахметова К.Ж. Қазақ этнопедагогикасы: методология, теория,

практика. А., «Ғылым». 1998.

6. Қазақстан Республикасындағы этнопедагогикалық білім проблемалары

мен болашағы. (халықаралық ғылыми-практикалық конференция

материалдары) Алматы, 1999.

7. Концепция этнокультурного образования. "Каз. Правда" от 07.08.1996.

8. Наурызбаев Ж. Ҧлттық мектептің Ҧлы Мҧраты. Алматы, «Ана тілі» –

1995.

9. Ақ сандық, кӛк сандық. Алматы «Жазушы», 1988.

10. Ақ сауыт. Алматы, «Жазушы»; 1977.

11. Асыл сӛз. Алматы, «Жазушы», 1987

12. Бесік жыры. Алматы, «Жалын», 1989.

13. Қазақ жҧмбақтары, Алматы, қазақ мем. кӛркем әдеб. баспасы 1959.

14. Қазақ ертегілері. Алматы, «Жазушы», 1982.

15. Мақал-мәтелдер. Алматы, «Қазақстан», 1985.

16. Ы.Алтынсарин. Қазақ хрестоматиясы, Орынбор, 1897.

17. Жарықбаев Қ. Аталар сӛзі – ақылдың кӛзі, «Қазақстан», 1980.

ІСКЕ СӘТ!

Қазақ пен қазақ әлі күнге қазақша сӛйлеспейді. Немерелерімізге дейін

қазақша үйреніп үлгерген жоқ. Ең бастысы – қай жерде болсын, ӛз тілімізді

ӛзіміз дәріптеуіміз, мадақ етуіміз керек. Сонда ғана туған тілін сыйлай

білетін ұрпақ тәрбиелей аламыз.

Нұрсұлтан НАЗАРБАЕВ

Артық етпес білгенің...

Қазақстан ҧзақ жылдар бойы бірнеше ҧлт мәдениетінің тоғысу

орталығы болып келеді. Елімізде 130-дан аса ҧлт ӛкілдері тҧрады. Ҧлтаралық

толеранттық қарым-қатынас біздің жетістігіміз. Қазақ ҧлтына сыйлау,

қҧрметтеу сезімі және басқаны қабылдау, сонымен қатар ӛзінің аз да болса

маңыздылығын сезіну қасиеттері тән. (С.Қ.Мұхамбетова, С.Қ.Қожаева.

Тәрбие теориясы. Астана-2005)

Зерттеу нәтижелері кӛрсеткендей, 70% қазақ халқы ӛкілдері мынадай

қасиеттердің ӛздерінде жоқ екенін растайды: жаулап алу мен кҥш кӛрсету;

бәсекелестік пен қақтығысқа ҧмтылу. Мҧнымен қатар, 60 % мынадай жақсы

қасиеттерге ие екендігін атап кӛрсетеді: ӛзара келісіп барып шешім

қабылдау; біреудің айтқанына кӛну; жол беру, тілектестік, тӛзімділік. Қазақ

халқы – ашық, кӛпшіл.

Ал орыс халқына келетін болсақ, олар да ӛздерінің ынтымақтастықпен

жҧмыс жасауға және ӛзара бірігіп әрекет етуге бейім екендігін білдіріп

тҧрады. Олар әлеуметтік-кәсіби деңгейін сақтай отырып, нарықтық қатынас

жағдайына тез бейімделіп кетті. Олардың басқа халықтарға қарағанда

толеранттық деңгейі ӛте жоғары болып келеді.

Жауап бергендердің тӛрттен бір бӛлігі ғана агрессия, қысым кӛрсетуге

жақын ойларын білдірсе, 65% ӛзара келісімді шешім қабылдайтындықтарын

білдіреді. Бҥгінде Қазақстанда тҧратын барлық халықтар ҥшін ҧлтаралық

қатынасты, байланыстарды кеңейту, ҧлтаралық ынтымақтастық, бірігу,

достық орын алып келеді және осылай жалғаса беруі керек. Әр тҥрлі

экстремизм, тӛзімсіздік, этнофобиялық кӛріністерге жол берілмеуі керек.

Педагогиканың негізгі (ҧғымдары) категориялары

Тҥсіндірмелі сӛздік: ☺

Сенің қысқаша педагогикалық сӛздігіңе:

Даму - организмнің дене және психикалық жағынан, интеллектуалдық рухани тҧрғысынан сандық

және сапалық ӛзгерістерге ҧшырау процесі. Оған әсер ететін- сыртқы (табиғат, әлеуметтік орта, тәрбие,

ҧжымдық іс-әрекет, қарым-қатынас) және ішкі (анатомо-физиологиялық нышандар, ӛз белсенділігі) және

бағытталуы (тәрбие және ӛзін-ӛзі тәрбиелеуі), сонымен бірге кӛлденең әсер етуші факторлар (ортаның

кейбір әсері) .

Қалыптасу – тҧқым қуалаушылықтың, әлеуметтік ортаның, мақсатты бағытталған тәрбиенің және

ӛзінің белсенділігінің (ӛзін - ӛзі тәрбиелеуінің) әсерінен тҧлғаның сомдалуы (қасиеттері мен сапаларының

пайда болуы).

Әлеуметтену – адамның қоғамға тән қҧндылықтарды, нормаларды, ережелерді, мінез-қҧлық

ҥлгілерін игеруі, қоғамдық тәжірибеге ие болуы, рухани дамып, әлеуметтік жан ретінде қалыптасуы.

Тәрбие:

Кең мағынада: табиғат және әлеуметтік ортаның, мектеп пен ата-аналардың, бҥкіл бҧқараның

ҧрпақтан ҧрпаққа берілетін қоғамдық-мәдени тәжірибесі, адамгершілік қҧндылықтарымен нормаларын

беруі, ықпалы.

Педагогикалық тҧрғыда – мақсатты бағытталған жеке тҧлға қалыптастырудың арнайы

ҧйымдастырылған жҥйесі, тәрбиеші мен тәрбиеленушілердің әрекеттестігі.

Тар мағынада – адамның бойында, қарым-қатынасында белгілі бір сапаларды қалыптастыруды

кӛздеген арнайы ҧйымдастырылған тәрбие жҧмысы.

Айтпақшы! Білім беру: ең алғаш педагогикаға бҧл

ҧғымды енгізген Иоганн Генрих Песталоцци.

(1746-1827)

Білім беру:

Процесс ретінде – мектепке дейінгі, жалпы, кәсіби және қосымша білім беру

мекемелерінен және ӛзін-ӛзі оқыту арқылы білім, дағды, іскерліктерге, танымдық

тәжірибеге және машықтану әрекетіне, қҧндылықтарға, қарым-қатынас жасауға ие болу.

Білім беру:

Нәтиже ретінде – Білім, дағды, іскерліктердің (Знание, умение, навыки), іс-әрекет тәжірибесі мен

қарым-қатынастағы жетістіктер, біліктер.

Жҥйе ретінде – білім беру бағдарламалары және мемлекеттік стандарттардың жинақталған бірлігі,

оларды жҥзеге асырушы білім беру мекемелері, білім беруші, басқарушы органдардың бірыңғай жҥйесі.

Оқыту – білім берудің негізгі жолы. Оқытушы мен оқушылардың біріккен іс-әрекеттері, сондықтан

да ол екі жақты біртекті процесс:

Біріншіден, оқытушы (оқытуды басқару) – білім беріп іскерлікке, дағдыға ҥйретеді, екіншіден –

(оқу) – оқушы таным міндеттерін жете тҥсініп, дағдыны игереді және оларды ӛмірде қолданады.

Оқытушы оқушыны оқи білуге ҥйретеді. (білімді демократиялық жолмен меңгеру). "Оқыту ӛмірге

дайындау емес, ӛмірдің ӛзі" Дж. Дьюи.

Ӛзін-ӛзі тәрбиелеу – адамның ӛзін-ӛзі дамытуға, ӛз білімін, жеке бас қасиеттерін жетілдіруге

бағытталған саналы, мақсатты іс-әрекеті.

Педагогикалық процесс – жеке тҧлғаны жан-жақты жарасымды дамыту ҥшін мҧғалім мен

оқушының, тәрбиелеуші мен тәрбиеленушінің бірлестікте, ынтымақтастықта,ӛзара байланысты, мақсатты,

бағытты жҥргізетін қызметі, немесе тәрбиеші мен тәрбиеленушілердің арнайы ҧйымдастырған, жҥйелі,

белгілі мерзімде дамитын, алға қойылған мақсатты орындауға бағытталған және тәрбиеленушілердің жеке

тҧлғалық қасиетін қалыптастыратын әрекеттестігі.

Категория (грекше kategoria – высказывание, признак) -

ғылыми тҥсінік, негізгі жалпы ғылымға тән ҧғым.

Объективті қҧбылыстарды, қасиеттерді және

қатынастарды бейнелейтін ойлау формасы, сана сатысы-

ғылым тілін білу ҥшін керек.

Тәрбие жҥйесі – комплекс; ол осы мақсаттарды жҥзеге асырушы субьектілерді, іс-әрекеттер,

қарым-қатынастарды, тәрбие ортасы мен тәрбиені басқару, осы жҥйенің дамуын жҥзеге асырады.

1859-1952

.

Педагогика ғылымы және педагогикалық практика

Ғылым

практика

Педагогикалық

білімдер жҥйесі

(нені зерттейді?)

Ғылыми таным процесі

(қалай зерттейді?

қалай білімдерді

оқып, ҥйретеді?)

Педагогикалық

білімдерді пайдалану,

қолдану процесі (қалай

қолдану керек?)

Педагогика әдіснамасы (методологиясы)

Педагогиканың

категориялары.

(ҧғымдары)

Ғылымдар жҥйесі,

салалары,

қҧрылымы,

қызметі, ӛзге

ғылымдармен

байланысы Педагогикалық

ғылымның негізгі

даму бағыттары

мен перспективасы.

Педагогикалық

зерттеудің

эмпирикалық (іс-

тәжірибелік) және

теориялық деңгейі.

Тәрбиенің мақсаты мен

міндеттерін нақтылау.

Пед.процестің заңдары

мен заңдылықтарын

анықтау.

Ғылыми-педагогикалық

зерттеу әдістері және

олардың ӛзара

байланысы.

Педагогикалық

процестердің принциптерін

айқындау. Білім беру мен

тәрбиелеу мазмҧнын

белгілеу. Оқыту,

тәрбиелеуді ҧйымдастыру

формаларын анықтау.

Оқыту мен тәрбиелеудің

әдіс-тәсілдерін анықтау.

Педагогиканың

пәні.

"Оқушы тұлғасы орталыққа айналып,

ал педагогикалық әрекеттер күннің

айналасындағы планеталар секілді

оның айналасына шоғырландыра

жүргізіледі".

(Джон Дьюи АҚШ психологы)

Ғылым мен практикаға

ортақ мақсат пен мҧрат:

Жан жақты және рухани тҧлға болып дамуына жағдай тудыру.

Педагогиканың адам туралы ғылымдар жҥйесіндегі орны

Педагогикалық ғылымдар қҧрылымы

Тәрбие теориясы Дефектология: сурдопедагогика,

мен әдістемесі. тифлопедагогика, олигофрено- педагогика,

логопедия. Салыстыру педагогикасы

Білім беру тарихы Білім беру жүйе- және педагогикалық лерін басқару

ойлар. теориясы.

Оқыту. Дидактика оқыту әдістемесі (жеке дидактика)

Этика пәні –

адамгершілік

мораль, қоғамдағы

орны, қарым-

қатынас пәні.

Философиялық антропология пә-ні

– табиғаттағы және

қоғамдағы адам

орны; мәні.

Социология пәні -

әлеуметтік орта-

ның адамға әсері,

жанҧя, ҧжым,

қоғам қарым-

қатынас заңды-

лықтары.

Этнопедагогика, мектеп педагогикасы, мектепке

дейінгі, жанҧя, жас ерекшелік педагогикасы, кәсіби,

арнайы, қоғамдық педагогика т.б. салалар.

Медицина пәні – адамдар

денсаулығы,

қорғау,

шынықтыру,

сақтау.

Психология пәні – адам

психикасының

заңдылықтары,

дамуы.

Анатомия пәні

– адам организмінің

қҧрылысы.

Физиология пәні

– адам организмі

жағдайы, жҥйке

жҥйесі.

-Жалпы педагогика-

Философия-

Табиғат, адамдар қоғамы, ойлау, таным

заңдары, қозғаушы кҥштері, дамуы.

Эстетика пәні-

адамның ӛмірге

қҧндылыққа

қарым-қатынасы,

шығармашылық іс-

әрекеті.

- Барлық ғылымдармен педагогиканы байланыстырып тұрған

зерттеу объектісі – Адам, адам қоғамы, басқа адамдармен қарым-

қатынас.

Педагогика әдебиетпен, тарихпен, экономикамен, демографиямен,

этнологиямен, этнографиямен, политология, география, экология,

техникалық ғылымдармен (кибернетика, математика, информатика т.б.)

байланысады, олар педагогиканың ӛрісін кеңейтеді, оның ғылым және

практикалық потенциалын кҥшейтеді.

Айтпақшы !

Жалпы педагогика

Тәрбие теориясы

Оқыту теориясы (дидактика)

Әдістемелер (методика)

Басқару теориясы

Дефектология

Педагогика тарихы

Салыстырмалы педагогика

Жас ерекшелік педагогикасы

Этнопедагогика, педагогикалық ғылымның қҧрамды бӛлігі бола

тҧрып,белгілі бір деңгейде қҧрылымына байланысты ӛзіндік ерекшелігі бар

сала. Г.Н.Волков этнопедагогиканы этнография, педагогика,

фольклористиканың тҥзілісінде қалыптасқан интегративті ғылым деп

санайды.

Дидактика (грек: didacticos) – оқыту,

ҥйрету) – барлығына

оқытудың эмбебап ӛнері,-

деп айтқан

Я.А. Коменский

(1592-1670)

Мектепке

дейінгі

Педагогика

салалары

Мектеп

педагогикасы Кәсіби педагогика

Оқушы гигиенасы

Ӛндірістік

педагогика

Әскери

педагогика Жанҧя

педагогикасы

Этнопедагогика

Еңбек-тҥзеліс

педагогикасы

Бақылау тесті Ӛзіңді тексер! Әрбір дҧрыс берген жауабыңызға 1 балл бер. Жиналған баллдар

қосындысын 4-ке бӛліңіз. Бҧл сіздің бағаңыз.

1. Педагогика нені зерттейді?

2. Педагогиканың міндеттері?

3. Тәрбие туралы ғылым қашан пайда болды. 4. Педагогикалық ойлардың туу кезеңдерін атаңыз.

5. Педагогикаға Я.А. Коменскийдің қосқан ҥлесі? Қай уақытта?

6. К.Д. Ушинскийдің педагогикалық кӛзқарасы қандай болып еді?

7. Ы.Алтынсариннің ағартушылық қызметі туралы не білесіз?

8. Қандай қазақ ағартушыларын, еңбектерін білесіз?

9. Тәрбие дегенімізге ӛзіңіз қандай анықтама берер едіңіз?

10.Ҧлттық тәрбие, халықтық педагогика, этнопедагогика тҥсініктері сіздің

ойыңызша ...

11. Оқыту туралы пікіріңізді дәлелдей тҥсіндіріңіз.

12. Жеке тҧлғаның дамуы дегеніміз сіздіңше?

13.Жеке тҧлғаның қалыптасуы дегенді қалай тҥсіндіресіз?

14. Педагогикалық ғылым және педагогикалық практиканың ара

қатынасын талдаңыз.

15.Педагогика ғылымының салалары.

16. Педагогикалық ғылымдар жҥйесі.

17.Педагогиканың методологиялық (әдіснамалық) негізі? (фундаменті)

18. Педагогика неліктен психологияға сҥйенеді?

19. Педагогиканың ғылыми теориясының белгілері қандай?

20. Педагогиканың дамуына әсер еткен не? (дҧрыс жауап таңдаңыз.)

а) Ғылым мен техникалық прогресс.

ә) Ата-аналардың балаларының болашағы ҥшін қамқорлығы.

б) Ҧрпақты сақтап қалуға бағытталған биологиялық заңдылық.

в) Адамды ӛмірге, еңбекке дайындау қажеттілігі.

г) Қоғамдық ӛмірде тәрбие ролінің ӛсуі.

Неліктен бҧлай деп ойлайсыз?

ІСКЕ СӘТ!

Жас кездегi кемшiлiгiң жарты айып,

Ұят екен дым бiтiрмеу қартайып.

Қадыр Мырза Әли

Мұғалім -ӛзінің білімін үздіксіз кӛтеріп отырғанда ғана мұғалім,

ал оқуды, ізденуді тоқтатқанда оның мұғалімдігі де жойылады.

К.Д.Ушинский

Педагогикалық зерттеу әдістері

Бұл тақырыпты оқып-үйренуде сіздер

-ғылыми педагогикалық зерттеулердің объектісі және

міндеттері тҥсінігін талдап;

-педагогикалық зерттеушілердің негізгі әдістерімен

танысасыз;

-ғылыми-педагогикалық зерттеулердің қҧрылымы мен

логикасын айыратын боласыздар.

- Зерттеу әдістерімен танысып, оқушыларды, ӛз-ӛздеріңді

зерттеу жҧмыстарымен айналыса бастайсыздар.

Ғылыми-педагогикалық зертеулер объектісі, пәні

міндеттері

Педагогикалық теория мен практиканың қазіргі жағдайын терең

білмейінше, бҧл жағдайды ӛзгертуге, адам тәрбиесі жӛніндегі ғылымды

қалайша дамытуға болатынын болжауға мҥмкін емес. Бҧл білім арнайы

ҧйымдастырылған ғылыми-педагогикалық зерттеулер арқылы қҧралады.

Егер педагогика адамды тәрбиелеуді мақсат етсе, ол сол

адамды барлық жағынан, барлық қырынан біліп алуы

керек.1

К.Д. Ушинский

1824-1870

Әрекетіміз дұрыс болу үшін біздің соған баратын жолымыз

қандай болу керек екенін... анықтап алуға тиіспіз.

Әл-Фараби

870-950 ж.ж.

1. Ушинский К.Д. /Анатомия пед.мысли Россий/ ХХ-ХХ в. М., 1990.

2. Әбу Насыр әл-Фараби пікірі – Қ.Жарықбаев "Жантануға кіріспе" А., - 2000

Ғылыми-педагогикалық зерттеулер объектісі болып педагогикалық жҥйелер,

қҧбылыстар, процестер (тәрбие білім беру, даму, жеке тҧлғаның, ҧжымның,

қалыптасуы табылады; ал ӛзегі – педагогикалық қҧбылыстар мен

шешімдердің, әр тҥрлі ғылыми проблемалардың айқындалу бағытындағы

тәсілдер мен амалдардың жиынтығы.

Педагогикалық зерттеу әдістері

Сӛздік:

Зерттеу әдістері – болжамды, гипотезаны дәлелдеу мен тексеруге арналған

зерттеушілік іс-әрекеттің, қызметтің, істеу жобасы, (моделі), ҥлгі, пішім,

(схемасы) ықшамсызба

Зерттеу әдістемесі (методика исследования) мәселені толық, дҧрыс

шешуді қамтамасыз ету ҥшін мақсатты қолданатын әдістер жҥйесі.

Ғыл:/пед. Зерттеу әдістерді таңдаудың принциптері.

Метод – (грек. methodos – путь исследования или

познания, теория, учение).- әдіс, зерттеу жолы.

Кез келген мәселені шешу ҥшін – бір, не екі зерттеу әдісі емес, бір-бірін

толықтыратын әдістер комплексі қолданылады.

Зерттеліп жатқан қҧбылыстың, одан алынатын нәтижеге әдістердің және

зерттеушінің мҥмкіндігіне сәйкес болу принципі.

Эксперименттердің, зерттеу әдістерінің зерттеушінің, оқу-тәрбие ісіне,

адамгершілік нормаларына зиян келтірмеуі принципі.

Зерттеу

Нақты ғылыми

Жалпы ғылыми теориялық Эмпирикалық

(тәжірибелік)

Жалпы теориялық:

Абстракциялау, нақтылау;

Анализ, синтез;

Салыстыру;

Қарсы қою;

Индукция, дедукция;

Социология:

Анкетілеу;

Интервью алу;

Эксперттік сҧрау;

Рейтинг;

Элеуметтік-

психологиялық:

Социометрия;

Тестілеу;

Тренинг;

Математика:

Рангілеу;

Шкалалау;

Индекс;

Корреляция:

Әдебиетті талдау

архив

материалдарын, іс-

әрекет нәтижелер

және қҧжаттарды;

Тҥсіндірмелі

терминологиялық

жҥйені талдау;

Әртҥрлі

диалектикалық

процестерге тән

заңдылықтардың

аналогияларын;

Гипотеза қҧру;

(болжам)

Ойша эксперимент

қҧру;

Болашаққа ой

жҥгірту

Бақылау

(лабораториялық,

тәжірибелік)

жоспарлы; тіке,

жанама; тҧтас,

іріктелген; ӛзін-ӛзі

бақылау.

Әңгіме;

Педагогикалық

консилиум;

Жалпы және жеке

педагогикалық

тәжірибені зерттеу,

жалпылау;

педагогикалық

эксперимент

(глобальдық,

локальдық және

микроэксперимент;

табиғи және

лабораториялық;

"Кҥшті, тәжірибелі деп ӛз еңбегіне талдау

жасай білетін педагогты айтамыз"

В.А.Сухомлинский (1918-1970)

Модельдеу.

Ғылыми-

педагогикалық

экспедиция.

Педагогикалық сӛздік

Проблема - (гр. problema – задача, задание) – шешілуге,

зерттелуге тиіс практикалық не теориялық сҧрақ.

Зерттеу тақырыбы – (тема исследования) – зерттелу мәселесінің

анықтамасы.

Мақсат – зерттеу жобасы, зерттеуден алынатын нәтиженің жобасы.

Міндет – Нәтиже жобасының бӛліктері, зерттеуге тиісті сҧрақтарды

қҧрастыратын бӛлік.

Гипотеза – (грек.hupothesis – основание, предположение) – болжам –

ғылыми негізделген ой, адам әрі қарай дәлелдеуді, эксперимент жасауды

қажет ететін болжам.

- Сонымен,

Педагогика әдіснамасының жалпы ғылыми деңгейі барлық ғылымдар

саласында қолданылатын принциптер, тҧжырымдамаларды қарастырады.

Зерттеудің әдіснамалық негізгі принциптері:

- объективтілігі;

- ғылымилығы;

- диалектикалық тҧрғыдан қарау;

- тарихилық;

- тҧтастық

- жҥйелілік т.б.

Зерттеудің нақты ғылымға, яғни педагогикаға тән әдіснамалық

принциптері:

Зерттеуге талап: Зерттеу мәселесін анықтау,

нақтылау.

Жҥйелілік

Комплекстік

Тҧтастық

Жекелік (тҧлғалық)

Іс жҥзінде, әрекеттік

Мазмҧндылық

Логикалық

Сапалық

Сандық

Формальдық т.б.

- тҧлғалық принципі;

- іс-әрекеттік принципі;

- кӛп субъектілік принципі;

- мәденилік принципі;

- этнопедагогикалық принципі;

- антропологиялық принципі.

Педагогикалық зерттеуді ҧйымдастыру кӛпшілік қабылдаған

әдіснамалық технология негізінде жҥргізіледі. Зерттеулер бағытына сәйкес:

іргелі, қолданбалы, жобалау (разработки) болып 3-ке бӛлінеді. Зерттеу

бағдарламасы, әдетте, 2 бӛлімнен тҧрады: әдіснамалық (немесе теориялық);

іс-әрекеттік (немесе практикалық). Зерттеу жҧмысының логикасы және

қҧрылымы тӛмендегі мәселелерді қамтиды: зерттеу проблемасы, тақырыбы,

ӛзектілігі, зерттеу мақсаты, объектісі, пәні, болжамы, міндеттері, жетекші

идеясы, зерттеудің әдіснамалық негізі, зерттеу кӛздері, әдістері, зерттеудің

ғылыми жаңалығы мен практикалық мәнділігі, қорғауға ҧсынылатын негізгі

тҧжырымдар, зерттеу нәтижелерінің дәлдігі мен негізділігі, зерттеу базасы,

зерттеу нәтижелерін сынақтан ӛткізу және ӛңдеу.

Педагогикалық зерттеудің сапасын айқындайтын негізгі кӛрсеткіштер:

зерттеудің ӛзектілігі, жаңалығы, теориялық және практикалық тҧрғыдан

маңыздылығы.

Педагогикалық зерттеу әдістері сан қилы, олар 3 топқа бӛлініп

қарастырылып жҥр: теориялық зерттеу әдістері, педагогикалық тәжірибені

зерттеу әдістері немесе эмпирикалық әдістер және математикалық-

статистикалық әдістер.

Ӛз бетінше жұмыс:

Сабақтың практикалық бӛлімінде орындалады. «Педагогика»

оқулықтарындағы (В.И. Смирнов, И.П. Подласый, Р.Қоянбаев, Қ.Сейталиев

,т.б.) зерттеу әдістеріне қатысты материалдарды оқып, конспектілеу (қысқа

тезис)

1. Берілген мәтіндерді оқы.(V,+,?,-)

белгілерін қолдан

2. В.Н.Смирнов

Педагогика."Логос,М.,2002. 53 бет, 54

бет. Тақырыптар: (Цель образования.

О выборе педагогической профессии).

Сол мәтіндер бойынша

Проблеманы тап.

Оны зерттеу маңыздылығына қарай қысқа тұжырымдап, негізде.

Зерттеудің объектісі не екенін, тақырыбын, мақсат-міндетін айқында.

Болжам құрып, эксперимент жоспарын құр.

Мына түсініктерге анықтама бер: (мәтіннен алынған)

Идеал (мұрат)

Жеке тұлға сапасы.

Жеке шығармашылық нәтижелі іс-әрекет.

Ӛзіндік анализ.

Ӛзіндік білімін жетілдіру. (самообразование)

Ӛзін-ӛзі бағалау. (самооценка)

Ӛзіндік сана (самосознание)

Жеке тұлғалық ерекшелік.

Парталас кӛршіңізді бақылаңыз: оқуға ынтасы, зейіні, қабылдауы,

белсенділігі қандай? Кішкене блокнотқа байқағандарыңды күнбе-күн

толтырып жүр. Қандай қасиеті саған ұнайды? Білгің келген сұрақтарыңды

анкета түрінде жазып, оған жауап ал.

Педагогикалық практика күнделігіндегі оқушыларды зерттеу

әдістемесімен таныс. Мектепке барғанда зерттеуге дайын бол!

Оқуға ҧсынылатын мәтіндер.

1. Януш Корчак и дети. (Корчак Я. Как любить ребенка. М.1991 г.)

2. М.И. Демков. Педагогические гипотезы и теории, их история и

современное значение. (Педагогика 1994. №5)

3. Работа с научной литературой. А.М. Новиков. – пособие Как работать

над диссертацией. М., 1994.

4. Қоңырау "Педагогикалық зерттеулер- мектепте"-тематикалық

басылым.-А.-2004.

Қосымша әдебиеттер:

1. Загвязинский В.И. Методология и методика дидактического

исследования. М., - Просвещение. 1982.

2. Загвязинский В.И., Закирова А.Ф. Идея, замысел, и гипотеза

педагогических исследовании., П. 1997, №2.

3. Методы педагогических исследований.

Сборник/Под.ред.А.Пискунова. Педагогика, 1979.

4. Педагогика. Подласый И.П.

5. Қоянбаев Р. Педагогика. А., Рауан.

6. Мҧханбетова С. Педагогика. Оқулыққа кӛмекші қҧрал. Ақтобе, 2002.

7. Жексенбаева У.Б. Оқушылардың ғылыми-зерттеу қызметін

ҧйымдастыру.-А."Радиал"2005

8. Мектептегі психологиялық диагностика.әдістемелік қҧрал.-

Астана,2005

-практикалық сабақ: Педагогиканың әдіснамалық негіздері. Зерттеу

әдістері-

Ескерту !

Сіздер «Қысқа

педагогикалық

сӛздіктеріңізді

толықтыру

ҥстіндесіз !

Мақсаты: Педагогиканың әдіснамалық негіздері, тәжирибені зерттеу

әдістерінің теориясы, практикалық мәні, зерттеуді ҧйымдастыру мәселелері

бойынша білімдерін толықтыру.

Теориялық талдауға ұсынылатын сұрақтар:

1. Педагогиканың философиялық жалпы ғылыми әдіснамалық негіздері

2. Педагогиканың теориялық зерттеу әдістері, оларға сипаттама.

3. Эмпирикалық зерттеу әдістері, оларға сипаттама.

4. Математикалық-статистикалық зерттеу әдістері

5. Зерттеу жҧмысын жҥргізу технологиясы

6.

Практикалық іскерлік, дағдысын қалыптастыруға бағытталған

тапсырмалар:

1. Зерттеу тақырыбын таңдау. Библиография жасау.

2. Педагогикалық еңбектер, қҧжаттарға конспект жазу, цитаталар теру,

талдау жасау.

3. Зерттеу әдістерінің біреуін таңдап, ӛз тобында зерттеу жҥргізу.

Әдістемелік нҧсқау.

Екінші сҧраққа педагогика оқулықтары негізінде ҧғымдық

анықтамалар жасаңыз, сол негізде әрбір әдістің ерекшеліктерін ашыңыз.

А.М. Новиковтың «Работа с научной литературой» еңбегіне конспект

жазыңыз.

Ҥшінші сҧрақ бойынша әрбір зерттеу әдісіне педагогика оқулықтарын

пайдалана отырып тӛмендегі ҥлгіде сипаттама жасаңыз:

- зерттеу әдісінің мәні, ҧғымды ашу;

- осы әдістің тҥрлері, әрқайсысыны қысқаша анықтама;

- зерттеу әдісінің ерекшеліктері (артықшылықтары, келішеліктері);?

- Зерттеу әдісін пайдалануға қойылатын талаптар.

Бесінші сҧрақ бойынша педагогикалық зерттеуді ҧйымдастырудың

технологиялық негіздеріне және педагогиканың аксиологиялық негіздеріне

В.А. Сластенин, И.Ф. Исаев....., Е.Н. Шияновтардың Педагогика оқулығы

негізінде талдау жасаңыз. Білім берудің гуманистік бағыттылығына ерекше

назар аударыңыз.

ҚР гуманитарлық білім беру тҧжырымдамасынан білім беру жҥйесінде

гуманитарлық даярлыққа қойылатын жалпы талаптарды теріп жазып, талдау

жасау.

Негізгі әдебиеттер:

1. Педагогика Дәріс курсы – Алматы «Нҧрлы әлем», 2003 – 368 бет;

2. Қоянбаев Ж.Б., Қоянбаев Р.М. Педагогика – Алматы, 2004 – 412 бет;

3. Әбиев Ж., Бабаев С., Қҧдиярова А. Педагогика – Дарын-Алматы, 2004 –

437 бет;

Қосымша әдебиеттер:

1. Вульфов Б.З., Иванов В.Д. Основы педагогики в лекциях, в ситуациях, в

первоисточниках. Учебное пособие – М., 1997;

2. Гребенюк О.С., Рожков М.И. Общие основы педагогики – М., Владос

Пресс, 2004;

3. Смирнов В.И. Общая педагогика в тезисах, дефинициях, иллюстрациях –

М., 2000;

Ӛмір — ҥлкен мектеп.

Ӛмірдің ӛзі — ҧлы ҧстаз. (халық мақалы)

: Педагогикалық қҧндылықтар туралы тҥсінік

Білім беру – жалпы адамзаттық құндылық.

Білім беру саласындағы шетел тәжірибелерін оқып-ҥйрену табыстарға

қол жеткізудің басты шарты білім беру философиясының дамуымен және

осы философиялық кӛзқарастардан педагогикалық теория мен тәжірибеге

«кірігумен» байланысты екенін кӛрсетіп отыр. Педагогиканың алдында

тҧрған адамға, оның дамуына бағытталу, гуманистік дәстҥрлерді жаңғырту

міндеттері бҥгінгі ӛмір талабынан, осыған сәйкес педагогиканың жаңа

философиялық әдіснамасы – білім берудің гуманистік философиясын

дамытудың қажеттігі туындап отыр.

Адамның қоршаған ортаға (қоғамға, табиғатқа, ӛзіне) кӛзқарасы

теориялық және практикалық тҧрғыда қалыптасады. Адам іс-әрекетінің,

таным процесінің қҧндылық бағыттарын заман талабына сай гуманистік

тҧрғыда ӛзгертудің теориясы мен практикасы педагогикалық жағынан

негіздеу, олардың ӛзара байланысын қамтамасыз етуді аксиологиялық

(грекше Axia - қҧндылық және logos – ғылым) әдіснама жҥзеге асырады. Бҧл

әдіснама бір жағынан адамның қажеттіктерін қҧндылық тҧрғысынан

қамтамасыз етуді зерттесе, екінші жағынан қоғамды гуманизациялау

(ізгілендіру) міндетін атқарады.

Ғылымда бҧл қҧндылықтарды 3 топқа біріктіреді:

- әлеуметтік педагогикалық қҧндылықтар;

- топтық педагогикалық қҧндылықтар;

- жеке педагогикалық қҧндылықтар.

Әлеуметтік пед. қҧндылықтар – қоғамдық сананың әлеуметтік жҥйеде

қалыптасатын қҧндылықтарын сипаттайды. Оған білім беру саласындағы

қоғамның жҧмысын реттейтін идеялар, нормалар, ережелер, дәстҥрлер,

ҧғымдар жатады.

Топтық пед. қҧндылықтар – белгілі бір білім беру мекемелерінде

(институттарында) жҥзеге асатын педагогикалық қызметті реттеп,

бағыттайтын идея, тҧжырымдама, ережелерді белгілейді.

Жеке пед. қҧндылықтар. – «Мен» жҥйесіндегі мақсат, қызығушылық

идеал, мҧрат т.б. жеке тҧлғаның дҥниетанымдық қасиеттері мен ерік-

жігерлік, сезімдік, танымдық компоненттерінің жиынтығынан тҧрады. Жеке

пед. қҧндылықтарға педагогикалық қызмет субъектісі мҧғалімнің жеке

қҧндылықтар жҥйесі де кіреді. Бҧл жҥйеге:

- тҧлғаның әлеуметтік және кәсіби ортадағы ӛз орнын табуына бағытталған

қҧндылықтар (педагогикалық қызметтің қоғамдық мәні, ортадағы абыройы,

басқалардың қҧрметтеуі т.б.);

- қарым-қатынас қажеттігіне байланысты қҧндылықтар (балалармен,

әріптестерімен, басшылармен қарым-қатынасы, балаларға махаббаты және

сҥйіспеншілігі, рухани қҧндылықтармен бӛлісуі т.б.);

- шығармашылық даралығын дамытуға бағытталған қҧндылықтар (кәсіби-

шығармашылық қабілетін дамыту, әсемдік мәдениеттен сусындауы тҧрақты

тҥрде ӛзін-ӛзі жетілдіру т.б.);

- ӛзін-ӛзі кӛрсетуге бағытталған қҧндылықтар (мамандықтың

шығармашылық сипатын ашу, романтикасына берілу, қызығу, қажет

адамдарға кӛмек беру мҥмкіндігі т.б.);

- прагматикалық қажеттіктерін қанағаттандыруға мҥмкіндік беретін

қҧндылықтар (мемлекеттік қызмет атқару, еңбек ақысы, демалыс кҥндерінің

ҧзақтығы, қызметте ӛсі мҥмкіндігі т.б.).

Аталған педагогикалық қҧндылықтардың ішінен пәннің мазмҧнынан

туындайтын тӛмендегі қҧндылықтарды да бӛліп кӛрсетуге болады:

- ӛзін қамтамасыз етуге бағытталған қҧндылықтар (мақсат

қҧндылықтарын белгілейді);

- қҧралдық қҧндылықтар (педагогикалық іс-әрекет, коммуникативтік іс-

әрекет, педагогикалық іс-әрекет субъектісі ретінде танытатын іс-

әрекеттер);

- қарым-қатынас қҧндылықтары (кәсібіне қарым-қатынасы, ӛзіне қарым-

қатынасы, яғни қазіргі – «мен» - ретроспективті – «меннен» - идеал –

«менге», оны ҥйреншікті «менге» айналдыру, маман – «менге» жету

диалектикасы;

- жеке қасиетке байланысты қҧндылықтар (коммуникативтік,

шығармашылық, тҥсінушілік, ақыл-ой, қҧрастырушылық,

болжампаздық, белсенділік т.б. қабілеттер;

- біліміне байланысты қҧндылықтар (теориялық білімі, оны тәжірибеде

қолдану іскерліктері, соған байланысты ізденісі, жаңашылдығы т.б.)

Педагогикалық қҧндылықтар гуманистік табиғатымен, бір-бірімен

байланыстылығымен, бірінен-бірі туындайтын тҧтастығымен ерекшеленеді.

Білім беру – барлық қоғам мен индивидтер ӛмірінің ажырамас бӛлігі

ретінде танылған әлеуметтік қҧбылыс. Әлеуметтік қҧбылыс ретінде танылған

білім, ең алдымен, қоғамдық қҧндылық болып табылады. Әрбір қоғамның

адамгершілік, интелектуалдық, ғылыми-техникалық, рухани-мәдени және

экономикалық мҥмкіндіктері білім беру саласының даму деңгейіне тәуелді.

Педагогикалық процесс - негізгі іс-әрекет мақсаты білім беруге (оқыту

мен тәрбиені бірлікте қарастырған) бағытталған біртҧтас динамикалық жҥйе,

мҧғалім іс-әрекетінің объектісі.

Бастауыш мектептегі біртҧтас педагогикалық процесс жҥйе ретінде

оқушы тҧлғасының қалыптасуында маңызды роль атқарады.

Біртҧтас педагогикалық процестің заңдылықтары: адамзат тәжірибесін

меңгеру баланың ӛзінің белсенді шығармашылық әрекеті негізінде ғана

мҥмкін болады: тҧлғаның дамуы әлеуметтену негізінде ғана, социумда

жҥзеге асады: ҧстаздар мен оқушылар педагогикалық процесс барысында

бағытталған, бірлескен және әрқайсысы ӛзіне тән іс-әрекетке тҥсіп,

әрқайсысы ӛз бағытында жетістіктерге жетеді т.б. Осыдан педагогикалық

процестің басты қағидалары туындайды.

Педагогикалық процестің негізгі компоненттері: мақсаттық,

мазмҧндық операциялық - іс-әрекеттік, талдаушылық-нәтижелік.

Педагогикалық процестің дайындық, орындау (негізгі) нәтижелік талдау

(қорытынды) кезеңдерін атап ӛтуге болады. Мҧғалім педагогикалық

процестің субьектісі ретінде ӛз жҧмысын оқушылармен ынтымақтастыққа

негізде іскерлік қарым-қатынас және оқушылар арасында тәрбиелік ықпалға

негізделген ҧжымшылдық қатынас қалыптастыруға бағыттауы керек.

Педагогикада қолданылып келе жатқан білім тҥсінігі немістің ―Bildung‖-

‖бейне‖ сӛзі негізінде пайда болған әрі оның бҧл кҥндегі кӛпшілік таныған

анықтамасы келесідей: кейбір идеалды бейнелерге саналы бағытталған,

тарихи шарттарға тәуелді қоғамдық санада тҥбегейлі әлеуметтік ӛрнек –

эталонға сай бекіп, жҥзеге келетін тҧлғалық және рухани қалыптасу мен

әлеуметтену процесі.

Бҧл тҧрғыдан білім барша қоғамдар мен жеке индивидтер ӛмірінің

ажырамас бір бӛлігі ретінде қалыптасады. Осыдан да ол ең алдымен

әлеуметтік қҧбылыс.

Білімнің әлеумет ӛміріндегі ерекше сала сипатына ие болу кезеңі білім

мен әлеуметтік тәжірибені ҧрпақтан-ҧрпаққа ӛткізу процесі қоғамның

тіршілік әрекеттерінен ӛз алдына бӛлініп және тәрбие мен оқуды іске

асыратын арнайы кәсіби адамдардың пайда болу дәуірінен басталады.

Дегенмен, мәдениетке мҧралық ету әлеуметтену мен тҧлға дамуының

қоғамдық қҧрал-тәсілі ретінде білім адамзат қауымының алғашқы

қадамдарымен бірге ӛмірге еніп, еңбек әрекеттері, ойлау, тіл дамуымен

бірлікте шексіз ӛркениет жолында ӛз ӛрісін тауып келеді.

Алғашқы қауым сатысында балалардың қоғам ӛміріне бастапқы

араласу заңдылықтарын зерттеген ғалымдардың топшылауынша, ол дәуірдегі

білім игеру процесі қоғамдық ӛндірістің нақты іс-әрекетіне тікелей араласу

нәтижесінде атқарылатын болған. Оқу мен тәрбие, мәдени қҧндылықтарды

әулеттен әулетке жеткізу қызметтерін орындау әрбір ересектің борышты

міндеті есептелген де, ол міндет балалардың еңбек және әлеуметтік іс-

әрекеттерге тікелей араласып отыруының арқасында шешімін тауып отырған.

Қоғамның әрбір ересек мҥшесі кҥнделікті тіршілік процесінде педагог

қызметін атқаратын болған, ал кейбір дамыған қауымдарда (Колумбия, ягу

тайпасында) бҧл жҥктемені, яғни жас балаларды тәрбиелеу негізінен

жасӛспірімдерге тапсырылған. Қандай жағдайда да білім қоғам ӛмірінен

ажырамай, оның ажыралмас бірлігіне айналған. Балалар ҥлкендермен бірге

қорек тауып, ошақ-отбасын қорып, еңбек қҧралдарын жасай отырып,

білік,ӛнеге ҥйренген. Әйелдер қыздарын ҥй шаруашылығына ҥйретіп, бала

бағуға баулыған, ал ер адамдар ҧлдарын аңшылыққа, қару-жарақ ҧстауға,

пайдалануға тәрбиелеген. Жастар аға ҧрпақ ӛкілдерімен бірге жҥріп,

жануарларды қолға ҥйреткен, кӛкӛніс ӛсірген, сонымен бірге бҧлттар мен

аспан денелерінің қозғалысына ден қойып, табиғат сырларын таныған,

табысты аңшылық, әскери жеңістерге қуана асыр сала билеп, ән шырқаған,

тайпаластарының бақытсыздығы мен ашаршылығын, жеңілістері мен

кҥйреулерін бірге басынан ӛткізіп, налыған да жабырқаған. Осыдан адам

білімденуі комплексті іске асып, ӛмір бойы ҥздіксіз дамуда.

Қоғамдық қатынастар шеңберінің ӛрістеуі, тіл мен жалпы мәдениеттің

дамуы жас ҧрпаққа ӛткізілуі тиіс ақпарат пен тәжірибенің молыға тҥсуіне

жол ашты. Бірақ оны игеру мҥмкіндіктері шектеулі болды. Осы қарама-

қарсылықтың ҥйлесімді шешімі білім топтау мен кӛпшілік арасында таратуға

арналған арнайы әлеуметтік қҧрылымдар мен әлеуметтік (институт)

мекемелердің тҥзілуіне байланысты болды.

Әлеуметтік қҧбылыс ретінде танылған білім – ең алдымен шынайы

қоғамдық қҧндылық. Әрқандай қоғамның адамгершілік, интеллектуал,

ғылыми-техникалық, рухани-мәдени және экономикалық мҥмкіндіктері білім

беру саласының даму деңгейіне тәуелді. Алайда білім қоғамдық - тарихи

сипатта бола тҧрып, ӛз кезегінде, әлеуметтің білімдену функциясын іске

асырушы қоғамның тарихи типіне байланысты. Әр дәуір білімі сол кезеңдегі

әлеуметтік даму міндеттерін, қоғамдағы экономика мен мәдениет деңгейін,

саяси және идеологиялық талаптар сипатын аңдатады. Себебі аталған

факторлардың ортасында қоғамдық қатынастар субъекті болған педагогтар

мен оқушылар тҧр.

Сонымен, білім – салыстырмалы дербес жҥйе. Ол тӛмендегідей

қызметтер атқарады (Н.В.Берклвений, А.А.Реал бойынша):

- білім адамның ғылым мен мәдениет әлеміне енуінің ең оңтайлы да

жедел жолы;

- тҧлғаның әлеуметтенуі мен ҧрпақтар жалғастығын қамтамасыз ету

тәсілі;

- адамның қоғамдық және рухани ӛмірін, сонымен бірге жалпы

халықтың рухани санасын қалыптастыру тетіктері;

- ғасырлар сынынан ӛткен жеке мінез-қҧлық пен іс-әрекет тҥрлерін,

қоғамдық ӛмірдің қалыптасқан формаларының ҧрпақтан-ҧрпаққа

ауысуын қамтамасыз етуін;

- аймақтық жҥйелер мен ҧлттық салт-дәстҥрлердің даму әдісі;

- тҧғырлы мәдени қҧндылықтар мен қоғамның даму мақсаттарын жҥзеге

асырушы әлеуметтік институт (ресми қҧрылым, мекеме);

жеке адам мен қоғамдық ӛмірдегі қайта қҧрулардың белсенді қозғаушы

кҥші т.б.

Білім – мҧғалім мен оқушының субъект – субъект әрекеті негізінде

мақсатқа жетуге бағытталған педагогикалық процесс.

Келесі тақырып: Білім беру жҥйесі.

Ойлан: Білім беру жүйесі деген сӛз тіркесі сенде қандай ассоциация

тудырады?

Артық етпес білгенің...

―Білім туралы‖ 1999 жылғы 7 маусымдағы Қазақстан Республикасы Заңының

кҥші жойылды деп танылып Қазақстан Республикасының Президенті

Н.НАЗАРБАЕВтың жарғысымен жаңа «Білім туралы» Заңы 2007 жылғы

шілденің 27-сі кҥні кҥшіне енді (№ 319-ІІІ ҚРЗ)

Осы Заң білім беру саласындағы қоғамдық қатынастарды реттейді, осы

саладағы мемлекеттік саясаттың негізгі принциптерін айқындайды және

Қазақстан Республикасы азаматтарының, сондай-ақ Қазақстан

Республикасында тҧрақты тҧратын шетелдіктердің және азаматтығы жоқ

адамдардың білім алуға конституциялық қҧқығын қамтамасыз етуге

бағытталған.

Жаңа Заңда:

- Білім беру қҧрылымы 1997 жылғы Халықаралық білім сыныптамасы

стандарттарының білім беру бағдарламалары жаңа сыныптамасының

ӛлшемдеріне сәйкестендірілді;

- 12- жылдық білім беруді қамтамасыз ету қаралуда;

- техникалық және кәсіптік білім берудің мазмҧны мен қҧрылымы тҥбегейлі

қайта қаралуда.

Қазақстан Республикасындағы білім беру жҥйесі

Бҧл тақырыпта сіздер ҚР ҥздіксіз білім беру жҥйесімен, білім беру

мазмҧнын дамытудың болашағымен танысасыздар.

Мына жоспар бойынша жҧмыс жасайсыздар:

1. Педагогикалық жҥйе туралы тҥсінік. Ҥздіксіз білім беру жҥйесі,

деңгейлік білім беру.

2. Білім беру саласындағы ҚР мемлекеттік саясатының принциптері

3. ҚР оқу-тәрбие мекемелері

4. Жалпы білім беру мазмҧнын дамытудың болашағы

Шығармашылық жҧмыс жасайсыздар:

«Болашақ мектеп», «Болашақ мҧғалім», « Болашақ оқушы моделін»

қҧрастырасыздар.

Тірек ҧғымдар: Білім туралы Заң, білім беру жҥйесі, ҥздіксіз білім беру,

деңгейлік білім беру, гимназия, лицей, колледж, академия, университет,

аспирантура, магистратура, кәсіптік білім беру, мемлекеттік емес білім беру

мекемелері.

Нағыз байлық - білім мен ӛнер. (халық

нақылы)

Жҥйе ретінде білім – бҧл ӛзара ҧштасқан білім беру бағдарламалары

мен мемлекеттік білім стандартының жиынтығы әрі оларды іске асырушы

білім мекемелері мен білімді басқару органдарының торабы.

Еліміздегі осы заманғы білімдену жҥйесі Қазақстан Республикасының

2007 жылы қабылданған «Білім туралы заңына» сәйкес қҧрылады. Бҧл заң

білім саласындағы келесідей мемлекеттік саясат принциптерін белгілеп

берді:

1) баршаның сапалы білім алуға қҧқықтарының теңдігі;

2) білім беру жҥйесін дамытудың басымдығы;

3) әрбір адамның зияткерлік дамуы, психикалық-физиологиялық және жеке

ерекшеліктері ескеріле отырып, халықтың барлық деңгейдегі білімге

қолжетімділігі;

4) білім берудің зайырлы, гуманистік және дамытушылық сипаты, азаматтық

қҧндылықтардың, адам ӛмірі мен денсаулығының, жеке адамның еркін

дамуының басымдығы;

5) адамның қҧқықтары мен бостандықтарын қҧрметтеу;

6) жеке адамның білімдарлығын ынталандыру және дарындылығын дамыту;

7) білім беру деңгейлерінің сабақтастығын қамтамасыз ететін білім беру

процесінің ҥздіксіздігі;

8) оқыту мен тәрбиенің бірлігі;

9) білім беруді басқарудың демократиялық сипаты, білім беру жҥйесі

қызметінің ашықтығы;

10) білім беру ҧйымдарының меншік нысандары, оқыту мен тәрбиенің

нысандары, білім беру бағыттары бойынша алуан тҥрлі болуы.

2. Білім беру ҧйымдарында саяси партиялар мен діни ҧйымдардың

(бірлестіктердің) ҧйымдық қҧрылымдарын қҧруға және олардың қызметіне

тыйым салынады.

БІЛІМ БЕРУ ЖҤЙЕСІ (ҚР білім Заңынан)

10-бап. Білім беру жҥйесі ҧғымы

Қазақстан Республикасының білім беру жҥйесі ӛзара іс-қимыл жасайтын:

1) білім беру деңгейінің сабақтастығын қамтамасыз ететін мемлекеттік

жалпыға міндетті білім беру стандарттарының және білім беретін оқу

бағдарламаларының;

2) меншік нысандарына, ҥлгілері мен тҥрлеріне қарамастан, білім беру

бағдарламаларын іске асыратын білім беру ҧйымдарының;

3) білім беруді басқару органдары және тиісті инфрақҧрылымдар, оның

ішінде білім сапасы мониторингін жҥзеге асыратын ғылыми және оқу-

әдістемелік қамтамасыз ету ҧйымдарының жиынтығын білдіреді.

11-бап. Білім беру жҥйесінің міндеттері

1. Білім беру жҥйесінің міндеттері:

1) ҧлттық және жалпы адамзаттық қҧндылықтар, ғылым мен практика

жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға, дамытуға және кәсіптік

шыңдауға бағытталған сапалы білім алу ҥшін қажетті жағдайлар жасау.

2) жеке адамның шығармашылық, рухани және кҥш-қуат мҥмкіндіктерін

дамыту, адамгершілік пен салауатты ӛмір салтының берік негіздерін

қалыптастыру, даралықты дамыту ҥшін жағдай жасау арқылы ой-ӛрісін

байыту;

3) азаматтық пен патриотизмге, ӛз Отаны - Қазақстан Республикасына

сҥйіспеншілікке, мемлекеттік рәміздерді қҧрметтеуге, халық дәстҥрлерін

қастерлеуге, Конституцияға қайшы және қоғамға жат кез келген кӛріністерге

тӛзбеуге тәрбиелеу;

4) белсенді азаматтық ҧстанымы бар жеке адамды тәрбиелеу, республиканың

қоғамдық-саяси, экономикалық және мәдени ӛміріне қатысу қажеттігін, жеке

адамның ӛз қҧқықтары мен міндеттеріне саналы кӛзқарасын қалыптастыру;

5) отандық және әлемдік мәдениеттің жетістіктеріне баулу; қазақ халқы мен

республиканың басқа да халықтарының тарихын, әдет-ғҧрпы мен

дәстҥрлерін зерделеу; мемлекеттік тілді, орыс, шетел тілдерін меңгерту;

6) педагог қызметкерлердің әлеуметтік мәртебесін арттыруды қамтамасыз

ету;

7) білім беру ҧйымдарының еріктілігін, дербестігін кеңейту, білім беру ісін

басқаруды демократияландыру;

8) қоғам мен экономиканың қажеттеріне жауап беретін білім беру сапасын

бағалаудың ҧлттық жҥйесінің жҧмыс істеуі;

9) оқытудың жаңа технологияларын, оның ішінде кәсіптік білім беру

бағдарламаларының қоғам мен еңбек нарығының ӛзгеріп отыратын

қажеттеріне тез бейімделуіне ықпал ететін кредиттік, қашықтан оқыту,

ақпараттық-коммуникациялық технологияларды енгізу және тиімді

пайдалану;

10) жалпы оқытудың, жҧмыс орны бойынша оқытудың және еңбек

нарығының қажеттері арасындағы ӛзара байланысты қамтамасыз ететін және

әркімге ӛзінің білімге негізделген жеке әлеуетін қоғамда барынша

пайдалануға кӛмектесетін оқыту жҥйесін ӛмір бойы дамыту;

11) білімнің, ғылымның және ӛндірістің интеграциясы;

12) білім алушылардың кәсіптік бағдарлануын қамтамасыз ету;

13) жҧмыс берушілермен және басқа да әлеуметтік әріптестермен белсенді

ӛзара іс-қимыл арқылы техникалық және кәсіптік білім берудің озық

қарқынмен дамытылуын қамтамасыз ету болып табылады.

12-бап. Білім беру деңгейлері

Қазақстан Республикасындағы білім беру жҥйесі білім беретін оқу

бағдарламаларының ҥздіксіздігі және сабақтастығы принципі негізінде

мынадай білім беру деңгейлерін:

1) мектепке дейінгі тәрбие мен оқытуды;

2) бастауыш білім беруді;

3) негізгі орта білім беруді;

4) орта білім беруді (жалпы орта білім беруді, техникалық және кәсіптік білім

беруді);

5) орта білімнен кейінгі білім беруді;

6) жоғары білім беруді;

7)жоғары оқу орнынан кейінгі білім беруді қамтиды.

Заң ӛзіндік сипаттарымен, әсіресе, деңгейлі және кәсіби бағыттарымен

ажыралатын білім мекемелерінің қҧрылымын анықтап берді.

Қазіргі қалыптасып жатқан білім жҥйесінде білім мекемелерінің тӛменде

кӛрсетілген типтері белгіленген:

- мектепке дейінгі: ясли, бала бақшалары;

- жалпы білімдік (бастауыш, жалпы, негізгі жалпы, орта (толық) жалпы

білім; мектептер, гимназиялар, лицейлер, т.б.

- бастауыш кәсіби (училищелер), орта кәсіби (техникумдар,

колледждер), жоғарғы кәсіби (институттар, университеттер,

академиялар) және ЖОО-дан соңғы кәсіби (аспирантура және

докторантура, курстар, біліктілік кӛтеру және қайта дайындау

институттары) білім мекемелері;

- дамуында ауытқуы бар оқушыларға арналған арнайы (тҥзету-

коррекциялық) оқу мекемелері; кӛру мҥкістігі және зағиптар, естуі

мҥкісті және кереңдер, ақыл-ес дамуы кемдіктері бар, есінен

ауысқандар және т.б. мектептері:

- қосымша білім мектептері: ән-кҥй, ӛнер, спорт мектептері,

шығарамашылық орталықтары, жас техниктер мен туристер

станциялары және т.б.;

- жетім балалар мен ата-ана қарауынсыз қалған балаларға арналған

мекемелер: интернаттар, балалар ҥйі;

- білімдену процесін іске асырушы басқа да мекемелер.

Ҧйымдасу – қҧқықтық формалары бойынша білім мекемелері

мемлекеттік, муниципиалды және мемлекеттік емес (жекеменшік,

қоғамдық мекемелер мен діни ҧжым оқу орындары) болуы мҥмкін.

Жеке тҧлға қажеттері мен мҥмкіндіктерін ескеруге орай әрқилы білім

алу формалары: оқу орнында (кҥндізгі- сырттай (кешкі), сырттай оқу

формалары), отбасылық оқу формасы, ӛзіндік оқу, экстерн оқуы.

Білім кеңістігінде мемлекет саясатын бірізді асырып бару ҥшін

мемлекеттің білім басқару – республикалық, облыстық, аудандық –

органдары тҥзіледі. Елдегі басқару қҧрылымдары – білім және ғылым

министрлігі, облыстық оқу департаменттері және аудандық оқу бӛлімдеріне

бӛлінген.

Білім жҥйесін басқарудың мемлекеттік органдары қҧзырына

тӛмендегідей міндеттер жҥктеледі:

- білім бағдарламалары мен стандарттарын дайындау, стандарттар негізі

білім бағадрламаларын міндетті білімнің ең аз педагогикалық

ықшамдалған (минимум) кӛлемін, оқушыларға арналған оқу

жҥктемесінің ең жоғары (максимум) ауқымын, тҥлектер дайындығына

қойылатын талаптарды белгілейді,

- оқу мекемелері оқушыларды аккредитациялайды және

аттестациялайды;

- білімдік қҧрылым бірліктерін қалыптастырады;

- білім мекемелері торабының дамуын қамтамасыз етеді және

болжастырады;

- білім жҥйесіндегі бюджеттік және қаржылық қызметтерді, ҚР

заңдарының орындалуын қадағалайды;

- бҥгінгі таңда білімді басқару жҥйесі бір орталыққа тәуелділігінен

босатылған, яғни республикалық органдар дамудың стратегиялық

бағыттарын береді де, ал жергілікті мекемелер нақты ҧйымдастыру,

қаржылық мамандар және материалдық қамтамасыз ету мәселелерін

шешеді. Мемлекеттік басқару кӛздерімен бірқатар мҧғалімдер мен

оқушылар ҧжымдарының ӛкілдері, ата-аналар мен әлеумет

белсенділерінен жасақталған қоғамдық басқару органдары да жҧмыс

алып барады.

Ұлым, ақыл тыңдасаң, білімсіздік жоғалар, Білім қалар артыңда, ғұмыр сырғып жоғалар ( М.Қашғари)

Білім беру жҥйесі

Мектепке дейінгі

білім мен тәрбие Жалпы білім беру Арнаулы орта

кәсіби білім беру

Жоғары кәсіби білім

беру

Қосымша білім

беру

Болашақ маман!

Білім беру Заңымен толық таныс, ӛзіңнің портфолиоңда заңның бір

кӛшірмесі болсын.

Рим клубы халықаралық ҧйымының президенті А. Печчей:

«Адамзат баласының барлық жаңа жетістіктері адам бойындағы

қасиеттерді жетілдіру негізінде жҥзеге аспақ. Олай болса, біз барлық

кҥш – жігерімізді осы мақсатқа жҧмылдыруымыз қажет. Адамзаттың ең

асыл мақсаты – адамды жан-жақты дамыту болу керек».

Қазіргі заман білім жҥйесін реформалаудың негізгі бағыттары

Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасында әлем қауымдастығының

басқа да елдеріндегідей білім жҥйесін жаңарту және дамыту мақсаттарында

ҧланғайыр реформалау шаралары қолға алынып жатыр. Осы заманның білім

жҥйесін реформалаудың басты бағыттары тӛмендегідей:

- білімді адамиластыру(гуманизациялау);

- оқуды ҥздіксіз жҥргізу бағыт-бағдары;

-білім технологиясындағы пән аралық бірігім-байланыстарды

(интеграция)іске асыру;

- оқу процесін компьютерлестіру және технологизациялау;

- білім берудің ақпараттандыру формасынан проблемдік, ғылыми ізденіс,

оқушылардың ӛзіндік жҧмыстарын кең қамтитын оқудың белсенді әдістері

мен формаларына ӛту;

- оқу желісінде мҧғалімнің оқыту жҧмыстарынан гӛрі оқушылардың

танымдық іс-әрекеттеріне кӛбірек мән беру;

- оқу-танымдық процесін ҧйымдастыру мен сол процесті басқаруда

жоспарлы қадағалау, қатаң бағдарластыру тәсілдері орнына оқудың

Білім беру мекемелері

Ясли,

балабақша

Мектеп

Гимназия

Лицей

Колледж

техникум

Жоғары оқу

орындары

дамытушылық, белсенділік кӛтеру, жеделдестіру мҥмкіндіктерін мейлінше

тиімді пайдалану;

- білімнің дамытушылық және азаматтық баулу қызметтерін назарда ҧстау.

Қазақстан мектебінің 2005-2010 жылдардағы даму бағдарламаларында

белгіленген аса маңызды мәселе- азаматтық, дербестік, жеке жауапкершілік,

қоғамға қызмет ету қҧндылығын тҥсіну, демократиялық қоғам қҧру

проблемаларын шешуде ынтымақ сезімін тәрбиелеу.

Қазақстан білім кеңістігінде қалыптасып жатқан осы заман білімін

реформалау бағыттары жалпы әлемдік бағдар мен ҥндес келіп, іске

асырылуда.

Практикалық сабаққа дайындалыңыз:

12 жылдық білім беруге ӛтуде педагогикалық процесті ҧйымдастыру

ерекшеліктері

Мақсаты: Білім беру жҥйесін қайта қҧрудың қажеттігі туралы

білімдерін нақтылау.

Теориялық талдауға ұсынылатын сұрақтар: Мына сҧрақтар мен тапсырмаларға назар аударыңыз:

1. «Білім» тҥсінігінің мазмҧндық тҧрғыдан негізгі мағыналары қандай?

2. Мәдениет адамның бейімделуіне алғы шарт әрі нәтиже деген пікірді

қалай тҥсіндірер едіңіз?

3. Білімге әлеуметтік қҧбылыс ретінде сипаттама беріңіз.

4. Осы заман білімінің негізгі қызметтерінің мәнін ашып беріңіз.

5. Біртҧтас педагогикалық процесс тҥзілуінің негізгі кезеңдері қандай?

6. Білім берудің қалыптасқан жҥйесі және оны қайта қҧрудың қажеттігі.

7.. 12 жылдық білім жҥйесінің басты ерекшеліктері.

8. 12 жылдық білім жҥйесінің сатылары және олардың әрқайсысында

педагогикалық процесті ҧйымдастыру ерекшеліктері.

9.Шетелдегі 12 жылдық білім беру ҥлгілері

Практикалық іскерлік, дағдысын қалыптастыру бағытындағы

жұмыстар:

1. 12 жылдық білім стандарты, бағдарламаларының жобаларын қазіргі

стандарт, бағдарламалармен салыстыра талдап, ерекшеліктерін

анықтау.

Әдістемелік нҧсқау

2004-2005 оқу жылында 12 жылдық мектептің 1-2 сыныптарында

эксперименттік оқытуды ҧйымдастыру мәселесі бойынша Білім және ғылым

министрлігінің нҧсқау хаты, 12 жылдық білім жҥйесінің I сатысына арналған

стандарт, оқу бағдарламасының жобасына талдау жасаңыз.

Негізгі әдебиеттер:

1. Педагогика Дәріс курсы – Алматы «Нҧрлы әлем», 2003 – 368 бет;

2. Қоянбаев Ж.Б., Қоянбаев Р.М. Педагогика – Алматы, 2004 – 412 бет;

3. Әбиев Ж., Бабаев С., Қҧдиярова А. Педагогика – Дарын-Алматы, 2004

– 437 бет;

4. Жарықбаев Б.Қ., Қалиев С.К. Қазақ тәлім-тәрбиесі – Алматы;

5. Жарықбаев Б.Қ., Қалиев С.К. Қазақ тәлімтәрбиесінің антологиясы –

Алматы;

Қосымша әдебиеттер:

1. Лихачев П. Педагогика. Курс лекций – М., Юраит 1998;

2. Рожков М.И., Бойбородова Л.В. Теория и методика воспитания – М.,

Владос Пресс 2004;

3. Сухомлинский В.А. Мудрая власть коллектива – М., 1987;

4.

Білім беру мәселесіне байланысты құжаттар

1. ҚР тәлім-тәрбие тҧжырымдамасы - // Егемен Қазақстан, 1993, 5-ақпан;

2. Мектепке дейінгі және мектеп жасындағы балалар тәрбиесінің

тҧжырымдамасы // Қазақстан мҧғалімі, 12-қыркҥйек 1995 ж.;

3. ҚР гуманитарлық білім беру тҧжырымдамасы – Алматы. Қазақстан,

1994;

4. Хуторской. Педагогика. М., 2001. 12 жылдық білім беру // № 2-3, 2004

ж.

Жердің сәні — егін,

ердің сәні — білім.

Жер — ырыстың кіндігі,

білім — ырыстың тізгіні.

(халық мақалы)

Жеке тҧлғаның тәрбиесі, қалыптасуы

Бала дамуына әсер ететін факторлар

Белсенділік, оның ролі

Бҧл тақырыпты оқып – зерттеу ҥстінде сіздер:

Дамудың жас және жекелік ерекшеліктерімен

танысасыз.

Адамның генетикалық негізі, тҧқым қуалау арқылы

қандай нышандар берілетіні туралы; адамның

дамуына туа берілген және ӛмір сҥру барысында

қалыптасқан ерекшеліктердің әсері жайлы;

Адамның табиғи қабілеті мен таланты туралы тҥрлі

пікірлермен танысасыздар;

Адамның дамуындағы ӛзінің белсенділігі, ӛзін-ӛзі

тәрбиелеуінің маңызын анықтайсыздар;

Ӛзін-ӛзі тәрбиелеудің мотивтері мен қҧрылымын

қарастырасыздар және ӛзін дамыту бағытындағы іс -

әрекеттер, әдістер туралы білімдеріңізді

толықтырасыздар.

Дамудың жас және жекелік ерекшеліктері

Дәріс жоспар:

1. Жас кезеңдері. Акселерация

2. Тҧлғаның табиғи потенциалы және жеке ерекшеліктері

3. Тҧлғаны дамыту мҥмкіндіктері және оларды педагогикалық процесті

ҧйымдастыруда есепке алу

Тірек ҧғымдар: жас ерекшелігі, жеке ерекшелік, нышан, бейімдік, қабілет,

дарын.

Жас ерекшелігі – белгілі бір жасқа тән дене, таным, ақыл-ой, қызығу,

сезімдік қасиеттердің комплексі. Жас ерекшелік кезеңдеріне бӛлудің

медициналық, психологиялық, педагогикалық ҥлгілері бар. Сонымен қатар

кӛптеген кӛрнекі педагогтар жас ерекшелік кезеңдеріне бӛлудің ӛзіндік

ҥлгілерін ҧсынған (Я.А.Коменский, Ж.Ж.Руссо т.б.). Әрбір жас кезеңі дене

дамуы, таным әрекетінің объектісі, психиканың басым дамитын бӛлігі,

жетекші әрекет, сол жасқа тән жаңа қҧрылымдармен ерекшеленеді. Бала

дамуына байланысты ішкі және сыртқы қайшылықтардың әсерінен кризистік

кезең пайда болады, сол сияқты белгілі бір қасиет, іскерліктердің дамуына,

қалыптасуына қолайлы кезеңдер болады, оны сензитивті кезең деп атайды.

Жас ӛспірім шақта баланың дене, психикалық дамуында болатын жеделдеу –

акселерация деп аталады.

Кіші мектеп жасында салмағы, бойы, миының кӛлемі артып, нерв

жҥйесі жетіледі. Ақыл-ойы дамып, білім алуға бағытталған әрекеті

қалыптасады. Таным белсенділігі, іс-әрекетін жоспарлау іскерліктері,ерік

кҥштері, қиялы қарқынды дамиды. Қарым-қатынас аймағы кеңейеді.

Ересектердің ҥлгісімен ӛзін-ӛзі, басқаны бағалауы қалыптасады.

Бала дамуының жеке ерекшелігі – адамның ӛзіне тән қасиеттерінің,

басқа адамнан ӛзгешелігінің кӛрінуі. Жеке ерекшеліктің бірі – дарындылық,

ол – бір адамның басқа адамдардан (бірдей уақыт, бірдей кҥш жҧмсау

негізінде) жоғары кӛрсеткішке жетуін қамтамасыз ететін мҥмкіншілік.

Психологиялық тҧрғыдан қараусыз қалғандықтан рухани кӛзқарасы

қалыптаспаған, қоғамдық мінез-қҧлық дағдысы жетілмеген адамдар болады,

оларды девианттар деп атайды. Дене дамуындағы аномалия-қоян жырық,

қитарлық, дальтонизм т.б.

Дамудың жас және жеке ерекшеліктерін педагогикалық процесте есепке алу

ҥшін диагностика жҥргізіледі. Диагностика – зерттелуші объект немесе

процесс жӛнінде кҥн ілгері ақпарат алудың жалпы тәсілі. Оқушының дене,

рухани-әлеуметтік, психикалық дамуы арнаулы әдістер арқылы зерттеледі

(тест, бақылау, анкета, арнаулы тапсырмалар т.б.)

Адам ӛмірге келді! Кіп-кішкене, әлсіз, дәрменсіз адам баласы ҥлкен ӛмірге келді.

Бҧл адам ӛмірге ӛзімен бірге не әкелді?

Оның бойында не бар?

Оның бойында тҧқым қуалау арқылы берілген нышандар бар. Олар

дамып, ӛсіп келе жатқан адамның тҧлға болып қалыптасуына әсер етеді. Бҧл

қасиеттер оны ӛзге адамдардан ажыратуға негіз болады.

Сӛйтіп, адам тҧқым қуалау арқылы анатомиялық-физиологиялық

қҧрылымдық (Homo Sapiens) адам индивиді ретінде ерекшеліктерді,

нышандарды иемденіп ӛмірге келеді. Нышандар – сӛйлеу, тік жҥру, ойлау,

еңбек етуге бейімдіктері.

● Дене ерекшеліктері тҧқым қуалау арқылы беріледі: сыртқы тҥрі – белгілі

бір ҧлтқа тән ерекшеліктер – терісінің, шашының, кӛзінің тҥсі, формасы, бет-

әлпеті, дене бітімі, нерв жҥйесінің қҧрылымы;

●Физиологиялық ерекшеліктер:

организмдегі белоктар, қанның резус

факторы, группасы, зат алмасу формасы,

т.б.

● Организмнің кемістіктері: («қоян ерін», «дальтонизм», «кӛп саусақтылық»

т.б.) кейбір ауруларға бейімділік: гемофилия, шизофрения, қант ауруы,

эндокриндік ауытқулар (ергежейлі) т.б. туа берілуі мҥмкін , бірақ ол тҧқым

қуаламайды.)

Сӛйтіп, біраз ерекшеліктерді мҧра етіп алып, адам ӛмірге келді, демек, ол

«Tavula rasa» - «таза тақта» емес, нені жазғың келсе, соны жазатын, бос ыдыс

емес, сусынмен толықтыратын.

Адам ӛзінің ішкі ерекшеліктерін, ӛзінің белсенділігін негізге ала

отырып, қоршаған орта, тәрбие ықпалына ыңғайланып, сонымен бірге ӛзін-

ӛзі дамытуға, ӛзін - ӛзі тәрбиелеуге, ӛзінің білімін жетілдіруге бағытталса

ғана жеке тҧлға бола алады.

Даму – адам организмінде және психикасында болатын сандық және

сапалық ӛзгерістердің жҥруі және нәтижесі. Даму нәтижесінде адам

биологиялық тҥр және әлеуметтік тіршілік иесі болып жетіледі. Адам - ӛзіне

тән қҧрылымы бар тіршілік иесі. Индивид – тҧлғалық және даралық дамудың

алғы шарттары болып табылатын психологиялық, физиологиялық қасиеттері

бар тҥрдің, тҧқымның ӛнімі.

Жеке тҧлға саналы іс-әрекет пен қарым-қатынас субъектісі, қоғамның

мҥшесі.

Даралық – индивидтің психикасының қайталанбайтын ӛзіндік

ерекшелігін бейнелейді.

Жеке тҧлға дамуы проблемалары Я.Н.Коменский, Д.Дистервег,

К.Д.Ушинский, Д.Дьюи, Э.Торндайк, Б.П.Блонский, В.В.Давыдов т.б.

еңбектерінен кӛрініс тапқан.

Тҧлға дамуында тӛмендегі заңдылықтар басшылыққа алынады:

- тҧлға дамуының ішкі және әлеуметтік жағдайлармен байланысы;

- дамудың адамның ӛзінің белсенділігімен байланысы;

- дамудың жетекші әрекетпен байланысы;

- дамудың іс-әрекет мазмҧнымен байланысы;

- дамудың жыныстық, жас, жеке ерекшеліктерімен байланысы;

- дамудың кӛп факторлылығы.

Тҧлға дамуына ықпал ететін негізгі факторлардың бірі –

тҧқымқуалаушылық, яғни тектілік. Бҧл – атадан балаға берілетін тҧрақты

сапалар мен ерекшеліктер. Генетика – адам дамуының нәсілдік бағытын

зерттейді.

Тҧлға дамуының келесі басты факторларының бірі – іс-әрекет. Іс-

әрекет сипаты бойынша белсенді және енжар, бағдары бойынша танымдық,

қоғамдық, спорттық, кӛркемӛнер, кәсіптік, мазмҧндық ерекшелігі бойынша

ойын, оқу, еңбек т.б. болып бӛлінеді.

Іс-әрекеттің маңыздылығы сол әрекетте кӛрінетін тҧлға белсенділігі,

оның қызығушылығы мен қажеттілігінің даму деңгейіне де байланысты. Осы

бағыттағы ӛзін-ӛзі тәрбиелеу баланы ӛз тәрбиесінің субъектісіне

айналдырады.

Бала дамуына мего, макро, мезо, микро ортаның да ықпалы зор.

Тәрбиелеуші ҧжым қалыптастыру - тәрбиелеушінің негізгі мақсаттарының

бірі. Ҧжым теориясын негіздеп, қалыптасу кезеңдерін, ҧжымда және ҧжым

арқылы тәрбиелеу жолдарын ҧсынған кӛрнекті педагог А.С.Макаренко

болды.

Айтпақшы!

Осы пікірлерді пайдаланып «соңғы сӛзді маған қалдырыңыз»

әдісімен сӛйлеуге дайындал.

Табиғи орта

Іс әрекет

Әлеуметтік орта

Психологиялық

процестері

Дҥниетанымдық

жағы

Моральдық

бейнесімен

Психологиялық

қасиеттері

Ӛзге адамдардың

қарым-қатынасы

Француз физигі Паскаль: «Оқушы шыны

емес, ішін толтыратын, ол-жағылуға тиісті

шырағдан». «Какими дети рождаются, это ни от кого

не зависит, но чтобы они путем

правильного воспитания сделались

хорошими - это в нашей власти»

Плутарх.

Жеке адам

"Кӛріп алған кӛріктіден кӛрмей

алған текті артық"

(халық мақалы)

Оқушы тҧлғасы – тәрбиенің объектісі және субъектісі .

Адам ата-ана, мҧғалім, бҧқаралық ақпарат қҧралдары және тағы

басқалардың ықпалымен ғана тәрбиеленбейді, ӛзін ӛзі де тәрбиелей алады.

Поляк ағартушысы Януш Корчак айтқандай, баланың ӛзі қатыспайынша,

тәрбие жҥзеге аспайды.

Жасында тырысқан — қартайғанда қуанады.

(М.Қашқари)

Адамның тҧлғалық қалыптасуына әсер етуші факторлар.

Психологиялық

қалпы

Психологиялық

білім дағдысы

Тҧқым қуалау

факторы

- Жоғарғы нерв

жҥйесінің ерекшеліктері

- Анатомиялық –

физиологиялық

ерекшеліктер

- Нышандар

Әлеуметтік фактор

- Макро орта

(қоғам мҥшесі)

- Микро орта

(отбасы, ҧжым, топ

мҥшесі)

- Еңбек іс-әрекеті.

- Қарым – қатынас.

-Дҧрыс

ҧйымдастырылған

тәрбие.

- Ӛзін-ӛзі тәрбиелеу.

Қабілетсіз бала болмайды, ашылмаған, дамымаған қабілет иесі болады.

Психологтар ұстанымы

. Қабілет – бір іс-әрекет орындаудағы тҧлғаның жеке дара қасиеті. Сонымен

бірге іс-әрекетті берілген уақыт ішінде жҥзеге асыру мҥмкіндік беретін

сапалар, мҥмкіндік, білік, тәжірибе, шеберлік, талант т.б.

Қабілеттілік (способность)- тҧлғаның ӛнімді, табысты іс- әрекетті

орындаудың шарты болатын индивидумдық – психологиялық ерекшеліктер.

Қабілеттілік тҥрлері: жалпы және арнаулы қабілет.

Дамуының деңгейі: бейімділік, қабілет, ептілік, шеберлік, талант,

дарындылық тҥсініктерімен байланысады.

Ғалымдардың кейбір тҧжырымдары бойынша:

● Қабілеттіліктің проблемасы мына мәселелерді ескергенде шешіледі:

1. Адамның толыққанды, патологиясыз, ауытқусыз тҧқым қуалау

мҧраларының (нышандарының) болуы.

2. Жан-жақты дамыған тҧлға қалыптасу ҥшін жақсы әлеуметтік

жағдайлардың болуы;

● Қабілеттіліктің жекелік-табиғи негізі бола тҧрып, нышан-жағымды

әлеуметтік жағдайлардың және белсенді ӛз іс-әрекеті болмаса қабілетке

айнала алмай қалады.

● Ерте кӛрінетін жетістіктердің болмауы баланың қабілеттілігінің

олқылықтығынан емес, дҧрыс ҧйымдастырылған іс-әрекет пен тәрбиенің

болмауынан...

Сонымен, осы проблемаға байланысты сіздер педагогтардың,

ойшылдардың пікірлерін тауып оқыңыздар.

Есіңде болсын! Ҧстаз дарынды балаларды тӛмендегі әдістермен анықтайды:

1. Оқушы жҧмысына (бақылау, ӛз беттік жҧмыс) анализ.

2. Бақылау диагностикасы

3. Оқушының жетістіктері бойынша

4. Арнайы апталықтар қорытындысы бойынша

5. Жҧмыс істеу іскерлік дағдысы бойынша

6. Тҥрлі танымдық сайыстарда

7. Зерттеу бойынша

8. Ата-анамен жҧмыс бойынша.

Қабілетті балаларды анықтағаннан кейін жҧмыстарын мына бағытта

ҧйымдастырады:

Олимпиада тобымен жҧмыс жасау.

Бағдарлы курс ӛткізу

Ҥздіктермен жҧмыс жасау

Факультативтік курсқа қатысу

Ғылыми жобалар байқауына қатыстыру.

Ӛтілген тақырыптарға байланысты ӛз бетімен жҧмыс

● - Әрбір адам – туғаннан белгілі бір этностың ӛкілі;

- этностың ӛкілі ретінде 3 жҧрты:

- ӛз жҧрты

- нағашы жҧрты

- қайын жҧрты болады.

1. Ӛз отбасыңның тарихын зерттеп, генеологиялық тізбек жаса:

«Жеті ата» - «Нағашы жұрт».

2. Ӛзіңнің кімге тартқаныңа талдау жасап қара, қандай қасиеттерің

тҧқымнан берілген?

3. Қабілетті, дарынды балалармен жҧмыс жасау ісіне ҧсыныстар дайында.

Елбасының дарынды балаларға айтқан бес ғибратын ҧстанымың ет:

1. Алдыңа мақсат қоя біл. Талмай ұмтыл. Мақсатыңа қолың бірден жете

қоймасаң да, мойыма, алған бетіңнен қайтпа.

2. «Қолымнан келмейді» деген ұғымды санаңнан біржола ӛшіріп таста.

Ылғи да «Қолымнан келмейтін іс жоқ, мен аспайтын асу жоқ!»деген

сенімде бол! Бұл сенім жігеріңді жанып, жеңіске бастайтын бірден-бір

жол.

3. Санаңда үрей, қорқыныш, ӛшпенділік пен күншілдік сезімдері үстемдік

құрып жүрсе, олардан тез арыл. Үрей мен қорқыныш алға басуыңа

бӛгет болып, аяғыңды тұсайды.Біреуге деген ӛшпенділігің оның да саған

деген ӛшпенділігін қоздатады. Ешкімді күндеме, күншілдік –дерт,

айықпас ауру.

4. Қанша білімді болсаң да, ешқашан білімдімін деп мақтанба.

5. Әрқашан денсаулығыңды сақтап, нығайтып отыру – парызың. Тәніңді

таза ұста. Бейауыз болма, былапыт сӛз айтудан – аузыңды, тыңдаудан

–құлағыңды сақта.

☺Сӛздік

Фактор (лат.faktor) – (делающий,

производящий) – қозғаушы кҥш,

себеп, процесті жҥргізуші жағдай.

Тәрбие үш бастаудан негіз алады:

Табиғат – қоршаған адамдар – заттар.

Табиғат – адамның ішкі мүмкіншіліктерін, қабілетін, сезім мүшелерін;

адамдар тәрбиесі – осы қабілеттер мен сезімдерін қолдана білуге үйретеді;

заттар әсері оның тәжірибесін қалыптастырады.

Жан Жак Руссо.

Әлемнің негізгі тұтқасы – адам.

Егер оның ақыл-ой парасаты ойдағыдай дамып жетілсе, ол дұрыс ӛсіп -

ӛркендей алады.

Қажетті дағдылар мен жақсы мінез-құлық адамды бақытқа кенелтеді...

Адам пайда болысымен оның бойына ең алдымен бітетін нәрсе күш (яғни

қабілет), ол осы қүш арқылы қоректенеді... Әбу Насыр Әл – Фараби

(Философиялық трактаттарынан).

Әйел алмақ болсаң, егер, қарарсың

Жіті бағып таңдаулысын аларсың?

Жақсы болсын тегі, заты, ұрығы.

Пәк ұятты болсын жанның тұнығы. Жүсіп Баласағұн, 62 бап.

Мына оқулықтармен таныс:

1. Әбілова, Қ. Қалиева. Этнопедагогика оқулығы, Алматы, 1999.

2. Ҧзақбаева С. Тамыры терең тәрбие. Алматы,. 1995.

3. Қожахметова К.Ж. Қазақ этнопедагогикасы: методология, теория,

практика, - Алматы, «Ғылым», 1998.

Артық етпес білгенің...

Қазақстан Республикасындағы баланың қҧқықтары туралы

Қазақстан Республикасының 2002 жылғы 8 тамыздағы N 345 Заңы.

Осы Заң балаларды қоғамдағы толымды ӛмiрге даярлау, олардың

қоғамдық мәнi бар және шығармашылық белсендiлiгiн дамыту, әлемдiк

ӛркениеттiң жалпы адамзатқа тән қҧндылықтары негiзiнде оларды жоғары

имандылық қасиеттерге, елжандылық пен азаматтыққа тәрбиелеу, олардың

бойында ҧлттық сана-сезiмдi қалыптастыру принциптерiнiң басымдығына

сҥйенiп, баланың Қазақстан Республикасының Конституциясында кепiлдiк

берiлген негiзгi қҧқықтары мен мҥдделерiн iске асыруға байланысты

туындайтын қатынастарды реттейдi.

Болашақ маман мынаны білуге тиіс: - адамның тҧлғалық қҧрылымын: оның анатомо – физиологиялық,

психикалық, қоғамдың ерекшеліктері мен сапаларын;

- адамның дамуы мен тҧлғалық қалыптасуындағы қозғаушы кҥштері мен

заңдылықтары туралы;

- балалардың және жеткіншектердің жыныстық, жастық және жеке

ерекшеліктері, олардың әр тҥрлі жағдайдағы кӛрінісінің

спецификасын;

- адамның ішкі және сыртқы даму факторлары, олардың тҧлғалық

қалыптасуына әр жастағы, әр жағдайдағы әсері туралы.

Маманның тӛмендегідей дағдысы болу керек:

□ тҧлғаның психолого-педагогикалық диагностикасын жасай білу,

зерттеу әдістерін мақсатты пайдалана алу.

□ Баланың жеке тҧлға ретінде жан-жақты дамуына жағдай жасауға

бағытталған іс-әрекеттің мақсат міндеттерін, перспективасын анықтау;

□ Іс-әрекеттің, қарым-қатынастың мазмҧнын, формасын, әдістерін,

қҧралдарын ҧйымдастыру барысында жыныстық, жас ерекшелік және

ӛзіндік даму ӛзгешеліктерін ескере білу;

□ Әрбір факторды жеке және барлығының байланысын, олардың жеке

тҧлғаға ықпалын, деңгейін талдай алу.

□ Әртҥрлі факторлардың (іс-әрекеттік, қарым-қатынастық, отбасылық,

ҧжымдық т.б.) әсерлерін жеке тҧлғаның дамытушылық бағытына реттеу,

бағыттау.

Ескер! Гуманизм, табиғатпен ҥйлесімділік, халықтық діл, еңбекте

тәрбиелеу, сезімталдық, тәрбиенің жҥйелігі мен бірізділігі, талаптар бірлігі,

бала тҧлғасына ілтипат пен қҧрмет – бҧлар ҧрпақ тәрбиелеудің халықтық

жетекші бастаулары жҥйесін қҧрайды. Бҧл принциптерге сҥйену баланы

табиғи ортада ӛсіп жетілуін, туған тілінде оқып, мәдени-тарихи, рухани

ҧлттық қазыналар арқылы тәрбиеленуін қамтамасыз етеді.

Осыған орай, отбасы тәрбиесіне ҥлкен мән беру керек.

Білесіз бе? Қазақ халқы жан-жақты жетілген адам- «Сегіз қырлы, бір

сырлы адам» тәрбиелеу мақсатын ҧстанған. Мысалы,

Нағыз жігіт бейнесі Нағыз қыз бейнесі

Сыртқы түрі: бойы-биік, ойы-терең,

кӛзі-қырағы, қасы қара, маңдайы

жазық, мҧрны тҥзу, мҧрты-әдемі,

иығы-кең, кеудесі-сом, тісі-ӛткір,

қолы-кҥшті, т.б.

Қасиеттері мен ерекшеліктері: бҥркіттей-епті, қаршығадай-ӛр,

арыстандай-айбатты, жолбарыстай-

қайратты, қасқырдай-жҥректі,

барыстай-қорқынышты, тҥйедей

тӛзімді, қҧландай сҥйекті, аттай-

қырағы, сауысқандай-сақ, т.б.

Қабілеті мен ыңғайы: кӛсем жігіт-

халқын, елін басқара алады; дана

жігіт – дау – дамайды шеше алады,

ержүрек жігіт - халқының қорғаны

және жауына ӛткір қылыш ; сал

жігіт – аттың тҧлпарын мініп, иттің

тазысын, бҥркіттің қырағысын

ҧстайды;

Мырза жігіт – жан дҥниесі кең, қолы

ашық; т.б.

Жігіттің алты асыл,

қасиеті:байқампаз – сезімталдық,

шеберлік, батылдық, кҥш – қасиет

пен талапшылдық; тез, шапшандық;

білімділік.

Мінезіндегі үш асылы: әділдік,

шынайылық (тазалық), шыншылдық

9 жаман қасиеті: (аулақ болуға тиіс)

еріншектік, аңғалдық қорқақтық, су-

жҥректік,ӛтірікші,ӛсек – аяңға нану,

мақтаншақтық, жағыну ,алдау

Тектілік.. Текті жерден шыққан қыз

тәрбиелі, әдепті, қызға тән сҥйкімді,

шебер, қиындыққа тӛзімді, ата-

анасына сӛз келтірмейді, «Таңдап

алған кӛріктіден,кӛрмей алған текті

артық» деп осындай қыздар туралы

айтады.

Ақыл-ой, парасаты: мҥлік пен затқа

қатынасы, қабілеттілігі мен зейіні,

жақындары мен туыстарымен қарым-

қатынасы, қайырылымдығы,

тазалығы, ҧқыптылығы; «Жақсы әйел

даулетіңе жӛн келтірер, әйелің долы

болса кҥнде ӛлтірер».

Кескін-келбеті: бойы-сҧңғақ, денесі-

тік; шашы-қалың, ҧзын, айдай сҧлу

бетінде қасы қара қиылған; маңдайы

жазық, кірпігі ҧзын, кӛзі танадай,

жалт-жҧлт еткен жақҧттай; мҧрны

тҥзу, оймақтай ерні, қаланған

кҥріштей тісі, аққу мойын, белі

жіңішке, қолы нәзік, саусақтары

салалы, мінезі ақжарқын, мейірімді,

тӛзімді, қиындыққа қайыспайды.

Іскерлігі: сезімтал, жар бола алады,

ана борышы, бала туып бағып-

қағады, қонақ кҥтеді, шай қҧйып,

қҧрт пісіреді, ірімшік дайындап, ою-

ӛрнек тӛгеді, киіз басып, киім тігеді;

...Мінезді болса жолдасың

Кҥндей сонар қызбен тең,

Жаман болса жолдасың

Астыңнан ӛткен сызбен тең.

(Ақтамберді жырау).

Тәрбиелеу және ӛзін-ӛзі тәрбиелеу

«Мейірімді, таза болса тәрбиесі,

Баланың еркін ӛсер ақыл-есі,

Ұл-қызға әдеп үйрет, білім-ӛнер,

Кӛп кӛріп, сонан пайда кемелденер». Ж.Баласағұн

Тәрбие принциптері

● Бҧл тақырыпты оқып-білу барысында сіздер тәрбиенің педагогикалық

қҧбылыс екенін;

● Тәрбие мен ӛзін-ӛзі тәрбиелеудің бірлігі туралы;

● Тәрбие іс-әрекетінің және қарым-қатынастың шешуші ролі туралы;

● Тәрбикнің заңдылықтары, принциптері туралы білетін боласыздар;

● Тәрбиені педагогикалық қҧбылыс тҥріндегі қҧрылымымен

қарастырасыздар.

Тәрбие қоғам мҧқтаждығына және жағдайына байланысты. Неғҧрлым

қоғамның әлеуметтік эканомикалық мҥмкіншілігі ӛскелең ӛмір талабына

сәйкес дамып отырса, соғҧрылым жастардың келешегіне, адамгершілік

қасиеттерінің дамып қалыптасуына игі әсер етеді.

Қоғамдық қажеттіліктер мен мҧраттар

- Адамның рухани дамуы туа берілген нышандарының ішкі

психикалық процестерінің ерекшеліктерімен, тҧлғаның белсенділік

деңгейімен, ӛзін-ӛзі қалыптастыруға бағыттылығымен, сыртқы

факторлардың ықпалына байланысты әркелкі жҥреді

Антропологиялық облысындағы зерттеулер жас ерекшеліктерге

байланысты кӛптеген маңызды адамның психофизиологиялық және

рухани даму заңдылықтары бар екендігін анықтайды:.

- Жас ерекшеліктері ,дене,

танымдық, зияттылық (ақыл-

ой) мотивтік, эмоциялық

Ӛзін - ӛзі тану және ӛзін - ӛзі тәрбиелеудің

қажеттілігі мен мотивтері.

Ӛзін - ӛзі тәрбиелеу бағдарламасы мен

Ӛзін - ӛзі тәрбиелеу мақсаты мен міндеттері.

Ӛзін - ӛзі тәрбиелеу мен ӛзін - ӛзі тексеру

Ӛзін - ӛзі тәрбиелеу процесін реттеу

Ӛзін - ӛзі тәрбиелеудің тәжірибелік

әдістері

мен

қҧралдары

ерекшеліктердің белгілі бір

жастағы кӛп адамдарға тән

комплексі.

Жас ерекшелігі – белгілі бір жасқа тән дене, таным, ақыл-ой, қызығу,

сезімдік қасиеттердің комплексі. Жас ерекшелік кезеңдеріне бӛлудің

медициналық, психологиялық, педагогикалық ҥлгілері бар. Сонымен қатар

кӛптеген кӛрнекі педагогтар жас ерекшелік кезеңдеріне бӛлудің ӛзіндік

ҥлгілерін ҧсынған (Я.А.Коменский, Ж.Ж.Руссо т.б.). Әрбір жас кезеңі дене

дамуы, таным әрекетінің объектісі, психиканың басым дамитын бӛлігі,

жетекші әрекет, сол жасқа тән жаңа қҧрылымдармен ерекшеленеді. Бала

дамуына байланысты ішкі және сыртқы қайшылықтардың әсерінен кризистік

кезең пайда болады, сол сияқты белгілі бір қасиет, іскерліктердің дамуына,

қалыптасуына қолайлы кезеңдер болады, оны сензитивті кезең деп атайды.

Жас ӛспірім шақта баланың дене, психикалық дамуында болатын жеделдеу –

акселерация деп аталады.

Кіші мектеп жасында салмағы, бойы, миының кӛлемі артып, нерв

жҥйесі жетіледі. Ақыл-ойы дамып, білім алуға бағытталған әрекеті

қалыптасады. Таным белсенділігі, іс-әрекетін жоспарлау іскерліктері,ерік

кҥштері, қиялы қарқынды дамиды. Қарым-қатынас аймағы кеңейеді.

Ересектердің ҥлгісімен ӛзін-ӛзі, басқаны бағалауы қалыптасады.

Бала дамуының жеке ерекшелігі – адамның ӛзіне тән қасиеттерінің,

басқа адамнан ӛзгешелігінің кӛрінуі. Жеке ерекшеліктің бірі – дарындылық,

ол – бір адамның басқа адамдардан (бірдей уақыт, бірдей кҥш жҧмсау

негізінде) жоғары кӛрсеткішке жетуін қамтамасыз ететін мҥмкіншілік.

Психологиялық тҧрғыдан қараусыз қалғандықтан рухани кӛзқарасы

қалыптаспаған, қоғамдық мінез-қҧлық дағдысы жетілмеген адамдар болады,

оларды девианттар деп атайды. Дене дамуындағы аномалия-қоян жырық,

қитарлық, дальтонизм т.б.

Дамудың жас және жеке ерекшеліктерін педагогикалық процесте

есепке алу ҥшін диагностика жҥргізіледі. Диагностика – зерттелуші объект

немесе процесс жӛнінде кҥн ілгері ақпарат алудың жалпы тәсілі. Оқушының

дене, рухани-әлеуметтік, психикалық дамуы арнаулы әдістер арқылы

зерттеледі (тест, бақылау, анкета, арнаулы тапсырмалар т.б.)

Сонымен,

● Психофизиологиялық даму әр жаста әркелкі жҥреді. Л. С. Выготский-

біркелкі (стабильный) және кризистік (дағдарыс кезеңі) жас кезеңдерін

айырған. Стабильдік уақыт – даму біртіндеп, аз ӛзгеріспен ӛтеді. Кризистік

уақыт – аз уақыт ішінде ҥлкен ӛзгерістермен денеге, психикаға ӛзгеріс

әкелумен ерекшеленеді

Мысалы:

1. Алғашқы жыл кризисі;

2. Ҥш жас кризисі;

3. 6-7 жас кризисі;

4. жеткіншектік кризис;

5. (Мҥшел жас кризистік кезең-

мысалы,13 жаста балалықтан

жеткіншектік кезеңге ӛтеді, т.с.с.)

Артық етпес білгенің...

Мҥшел жас дегеніміз – (13, 25, 37, 49 т. т) адам ғҧмырының сапалық ауысым

жылдары. Олар адам ағзасының қазіргі таңдағы медицинада белгілі болған

гармондық жҥйесінің жаңару кезеңдерімен тҧспа-тҧс келеді. 13 жас –

жыныстық кәмелеттің басталуы, 25 жас бой ӛсіретін гормонның тоқталуы, 49

жас ҧрық қабілетінің азая басталуы...

Жаңа мҥшелге келгенде адам қауіпті жастан аман ӛту ҥшін саналы тҥрде

қауіп-қатерден сақтанып жҥреді. Мҥшелді жастан ӛту – ескінің ӛліп, орнына

жаңаның пайда болуы сияқты мифологиялық ҥндестікпен ҧштасқан. Ӛмірді

осылайша әр мҥшелге бӛліп есептеу дәстҥрлі мәдениеттің кӛптеген жақтарын

қамтыған. Мҥшел жас адамның қҧндылық мәртебесін, оның әлеуметтік

орынын, тәртіби дағдысын, ҥлкендермен, кішілермен және тең

қҧрбыларымен ӛзара қарым-қатынастағы мінез ҧстамдығын, әр жастағы

адамдар тобына деген міндет, қҧрметін айқындайды.

Әр жастағы адамдар тобына байланысты ереже мынандай: жасы ҥлкендерге

сӛзсіз бағыну, ізет, қҧрмет кӛрсету. Мҧның ӛзі ҥлкендердің жастардың

алдындағы жауапкершілігін, қамқорлығын қамтамасыз етеді. Ҥлкендер мен

кішілердің арасындағы қарым-қатынастың қыр-сыры тек жастар мен

ересектердің арасында ғана емес, оның әр тобының ӛз ішінде де қалыптасқан.

«Ҥлкен», «Кіші» деген тәрбиелік жҥйенің айқын белгіленген ӛзіндік

қҧндылықтары бар. Жеке тҧлғаның бағалану дәрежесі ең алдымен оның

жасына қарайды. Және ӛзара қарым-қатынастың қағидасын солар

қалыптастырады. Нақты бір жасы ҥлкен ағаны сыйламау – жалпы «Ҥлкенді»

сыйламау дейтін идеяның ӛзін жоққа шығармайтындай қалыпта кӛрінуге

тиіс. Яғни жалқылық арақатынас жалпылыққа нҧқсан келтірмеуі керек.

Әр жастағы (мҥшелдегі) белгілі топ – әлеуметтік қҧрылымдағы ӛз орынымен,

ӛзінің ӛмір салтымен, қалыптасқан тәрбиелік қағидасымен, ӛмірге және

рухани қҧндылыққа ие болу қҧқымен, міндеттер және шектеулермен

айқындалады.

Балалық шақ – адамның қоғамның әлі толыққанды мҥшесі болып толыспаған

шағы. Ол ойын-сауық ортасында алаңсыз ӛседі, бірақ, отбасында әлеуметтік

ереже тәртібін ҥйренеді. Ата-ананы, ағайын-туғанды сыйлау, ҥлкенге қҧрмет,

кішіге ізет тәрбиесі адамға сол бала жасынан сіңіріледі. Кӛшпенділік, рулық

қауымдастықтың ерекшеліктеріне сай бала ҥлкендердің ӛмірінде не болып

жатқанын кӛріп, естіп, біліп ӛседі. Алайда оның ересектер ӛміріне

араласпауы тиіс. Әлі кҥнге дейін қазақтар қонақ шақырғанда балаларды

дастархан басына, ҥлкендердің сӛздеріне араластырмайды.

Жастық шақ – қҧрбылармен емін-еркін ойнап кҥлетін дер шақ. Бірақ бҧл

балалар сияқты мәнсіз, беталды ойын емес, әлеуметтік ӛз орнына талпынған

салт мәртебесі. Жастардың ҥлкендермен қарым-қатынасы қауымдастықтың

ӛзі жол берген тек қана «еркін», зілсіз әзіл-қалжыңмен ғана шектелмек. Бҧл

«еркіндіктің» ӛз қалыбы, шектелу мен шегі және нысабы бар. Қыз бен жігіт

арасындағы некелесу топтарының тәрбиелік қағидатына да негіз болатын

солар. «Еркіндік» тәртібінің шектелуінде кӛне дәстҥр-салттардың нышаны

байқалады.

Кҥнделікті тіршілік кҥйбеңіндегі еңбекке деген кәсіби шеберлігін жетілдіре

жҥріп олар ру қауымдастығының ӛміріне де белсене араласады. Ҧлттық

ойындар мен жарыстарға қатысып, сайыстарға тҥседі. Дәстҥрлі салттармен

жиын-той кезінде ҥлкендерге қызмет етеді. Бҧл жас адам ӛзінің ӛміріндегі ең

елеулі оқиғаларын бастарынан кешеді. Ол ҥйленеді. Некелесу қыздар ҥшін

тек «еркін» жастықтың аяқталуы ғана емес, келесі мҥшелдің тобына

қосылуы. Одан әрі ру, әулеттің жаңа ҧрпағын жалғастыру міндеті тҧр...

Қыздар мен ер балалардың ұқсастық жақтары, ӛзгешеліктері бар, бірақ

қызды да ұлды да – олар қандай, солай қабылдай отырып тәрбиелеуіміз

керек. Дегенмен жыныстық ерекшеліктеріне қарай кейбір мәселелерді

білуге тиіспіз.

Адамның жыныстық жас ерекшеліктері және тҧлғалық дамуы.

.

Халық баласын ҥйлендіруді, ҥй қылуды мақсат еткенде текті жермен қҧда

болуды қалаған. "Тегіне тартқан", "жігіттің жақсылығы- нағашыдан" деген

сӛздер осыны аңғартады. Қыз тәрбиесіне ҥлкен мән берген:"Қызға қырық

ҥйден тиым," демек ӛмірге ҧрпақ әкелетін ата-ана денсаулығы, ар-абыройы,

білімі мен мәдениеті арқылы болашақ ҧрпағы алдында жауапты.

Қыз бала- бойжеткен,

Ҧл бала-жеткіншек-жасӛспірім : даму ерекшеліктері және

әлеуметтенуі.

«из чего же, из чего же, из чего же,

сделаны эти мальчишки ?

из чего же, из чего же, из чего же,

сделаны эти девчонки?...»-деген балалар ӛлеңіндегі сұрақ ӛте маңызды

мәселені қозғап тұр.Яғни ұл бала мен қыз бала бірдей емес.

Біреулер: Ер бала – адам; қыз да адам, яғни айырмашылығы жоқ, десе,

екіншілері: қыздар байсалдырақ, тілалғыш, тәртіпті, ынталы, әдептілеу, -

деп айтысады.

- Ер балалар кӛңілді, іш пыстырмайды, ӛкпешіл емес, ашық, оларды тез

сендіре аласыз.

Қыздардың жҥрегі ҥлкен, т.б. Тҧлғаның қалыптасуындағы әртҥрлі

факторлардың әсері адамның жыныстық, жас ерекшелік және жеке

тҧлғалық ерекшеліктеріне тығыз байланысты. Адам жасын кезеңдерге бӛлу

туралы кӛп версиялардан бір версияны тӛмендегі таблица бойынша шартты

тҥрде қарастырайық.

Жас кезеңнің

физиологиясы

Медициналық Жас ерекшелік

психологиясы мен

педагогикасы

«Еліңді қорғаймын десең – ұлыңды тәрбиеле,

Ұлтыңды қорғаймын десең – қызыңды тәрбиеле.»

Платон.(б.з.д. 427-347)

Жаңа туған бала

(1 кҥннен 10 кҥнге д)

Жаңа туған бала

(алғашқы 3-4 апта)

Сәбилік кезең

(туғаннан 1жасқа де )

Емшек жасындағы бала

(10-1 жыл)

Емшек жасы

(кіші ясли) 4-апта-1жас

Мектепке алынғанға

дейінгі балалық шақ

(1-3)

Ерте балалық шақ

(1 жас -3 жас)

Мектепке алғанға

дейін

(ҥлкен ясли) (1 – 3 жас)

Мектепке алғанға

дейінгі балалық жас (1-

3)

Бірінші балалық шақ

(4 жас – 7 жас)

Мектепке дейінгі

(3 жас – 7 жас)

Мектеп алды

(3 жас – 6 жас)

Екінші балалық шақ

(8 жас – 12 жас)

Кіші мектеп жасы

(7жас – 12жас)

Мектеп жасы

(6жас – 10жас)

Жеткіншек шақ

(13 – 169 жас) ер бала

(12 – 15жас) қыз бала

Жеткіншектік

Жеткіншектік

(10 – 15 жас)

Жасӛспірімдік

(17 – 21 жас) ербала

(16 – 20 жас) қыз бала

Жоғары сынып жасы

(12 – 18 жас)

Жасӛспірім

1 – 15 – 17 - 21

1. Российская педагогическая энциклопедия В 2 т.М., 1993 тл. С 157

:

«Тәрбие негізі-ғылым, даналық негізі – білім» халық даналығы

Артық етпес білгенің...

Кӛп жасау, дененің саулығы, бақытты болу-

адамның ӛз қолындағы іс. (А.Кирхенштейн).

Бастауыш саты - оқушыда, оның интеллектісі дамуының іргетасы - оқу

әрекеті қалыптасуының қуатты жҥретін кезеңі. Оқу әрекетінің мазмҧны

оқу тапсырмалары тҥрінде қҧрылады. Осы тапсырма тҥрлерін меңгеру

оқушы ойын тәртіптеп, оның белгілі бір бағытта жҥйелі "арнамен

жҥруін" қамтамасыз етеді; жеке тҧлғаның негізгі психикалық ҥрдістері

қалыптасып, ырықты зейін, рефлексия, ӛзін-ӛзі бақылау, әрекет-

амалдың ішкі жоспары сияқты жаңа тҥзілімдер пайда болады. Оқу-

тәрбие процесінде оқушының жҥйке жҥйесі, мінез-қҧлқы, қабілеті

маңызды роль атқарады. Нерв жҥйесінің типтік қасиеттері адамның

мінез-қҧлқының, темпераментінің, қабілетінің табиғи негізін қҧрайды.

«Жібекті тҥте алмаған жҥн етеді», демекші баланың бойындағы бар

жақсы қасиеттеріне сҥйене отырып, ынталандыра отырып, жағымсыз

жақтарын тәрбиелеуге ҧмтылу керек. Демек, әр баланың ерекшелігін

қҧрметтей отырып, оны оқу-тәрбие барысында ескере білу мҧғалімнің

кӛрегенділігі мен шеберлігін кӛрсететінін ҧмытпауымыз керек.

Балалық. Жастық. Есею мен қартаю. Бұл қазақ қоғамының әлеуметтік

ӛмірінің тұтқасы болған ғаламат ӛмірлік қайталама. Қазақ күнтізбегінің

заңы бойынша бәрі де қайта оралып отырады. Ұлттың ұлағаттық жады

да толық мәнінде қайтып оралады. Уақыттың қайталама кезеңдерінің

эволюциялық ӛрлеуіне сәйкес неғұрлым жетілген, жаңарған түрде білім мен

сана да қайтып оралады. Сӛйтіп мүшелдер қайталамасы шетсіз-шексіз

жалғасып, дами бермек... А. Мҧхамбетова

Тҥйін –Тҥсінік есебінде: ●Адам - Жеке тұлға болып қалыптасады,

● Ал ӛмір бойы ӛзіндік ерекшелігімен айқындалады.

2. Жас кезеңдері (Д. Эльконин бойынша)

Жас кезеңі Негізгі іс-

әрекеті

Танымдық іс-

әрекет

Психикасының

қандай сферасы

дамиды

Бұл жас

кезеңіндегі

жаңалық

Сәбилік

(0-1)

Нақты

эмоциялық

қарым-қатынас

Байланыс

қарым-қатынас

Қажеттілік –

мотивтік

тҧлғалық

Қарым-

қатынас

жасау

қажеттілігі

эмоциялық

байланыс

Ерте

балалық

шақ

(1 – 3)

Заттың-

манупулятивтік

Заттар Танымдық

процестер

Тілі және

кӛрнекті –

нақты ойлауы

Мектепке

дейінгі

(3 – 7)

Сюжеттік –

рольдік ойын

Қарым -

қатынас

Жеке тҧлғалық

(қажеттілік –

мотивтік)

Маңызды

бағалы

қозғалыстың

іс-әрекетті

қажетсінуі

Кіші мектеп

жасы

(7 – 11)

Оқу -

танымдық

Ғылым

негізінің

әліппелері

Ақыл-ой (зият)

танымдық

Ырықтылық

ішкі жоспарға

негізделу

ӛзін-ӛзі

тексеру

рефлексиясы

Жеткіншект

ік кезең

(11 – 15)

Оқу және еңбек

процесінде іс-

әркеттік қарым-

қатынас

Ғылым

негіздері әр

тҥрлі жағдайда

байланыс

жҥйесі

Жеке тҧлғалық

(қажеттік –

мотивтік)

Ҥлкен болуға

ҧмтылыс

Жоғарғы

сынып жас

кезеңдері

(15 -17)

Оқу – кәсіптік

бағдар

Ғылым

негіздері және

кәсіби

әрекеттер

Ақыл-ой

танымдылық

жеке тҧлғалық

(қажеттік)

Дҥниетаным

кәсіптік

қызығу

Егер қарттар ӛздерiнiң кӛрген, бiлгендерiн жастарға айтып отырмаса,

онда қариялардың ӛздерi кiнәлi. Платон

Жеткіншек ер бала 13-16,

жасӛспірім 17-21 (денесінің дамуы):

14-15 жасқа кӛбірек, жыныстық

дамуы 12-13 жаста басталады.

Жеткіншек қыз бала 12-15 жас

Жасӛспірім: 16-20

Денесі дамуы 12-13 жас

Жыныстық дамуы 11-12 жас

Биологиялық тұрғыда үлкен

тұрақтылық тән.

Ӛзін қоршаған адамдармен ӛзара

қарым-қатынасы тҧрақсыз –

араласуға бейім, әрекеттес болуы

кейде конфликтіге әкеледі (әсіресе

кризистік кезеңдерде), ӛзгенің

пікіріне тӛзбестік, жеке кӛзқарасын

қайткенде де дәлеледеуге, , ӛз

позициясын орнықтыруға ҧмтылады.

Бҧның бәрі ҥлкендермен қарым-

қатынасында ӛз жемісін береді,

әсіресе педагогтар мен ата-аналарға:

ӛзінің дегенінен таймау, бҧруға

тӛзбеу... ӛз қатарымен арақатынасы –

мәңгілік достық сезімінен жек кӛру

сезіміне дейін ӛзгеруі мҥмкін.

Жеткіліксіз ҧстамдылық, кӛңіл-

кҥйінің тҧрақсыздығы, (әсіресе ӛтпелі

кезеңдерде) ӛзінің жеке

ерекшеліктеріне сын кӛзбен қарап,

талдай алмауы ӛзіне кӛзқараста: ӛзін-

ӛзі ӛте жоғары бағалауға,

ӛркӛкіректікке, артық оптимизмге

байланысты ӛз мҥмкіндігін артық

бағалау сияқты кӛңіл – кҥй ,ӛзін - ӛзі

тӛмендету, ӛзіне кӛңілінің толмауы,

ӛзін-ӛзі мінеуі сияқты кӛңіл – кҥйге

жиі ауысып отырады.

Ӛзін дамыту, жақсылыққа қарай

ӛзгертуге ҧмтылыс ҥнемі,тез туып

отырады, бірақ тап солай тез сӛніп

қалып отырады. Жоғарғы

сыныптарда ӛзгеріске ҧмтылысы

бірқалыпты тҧрақтылыққа ие болып,

іс-әрекеттерінде кӛрініс табады.

Адамдармен қарым-қатынасы

бірқалыпты. Қыздар сенгіш,

иланғыш, аяушылық сезімдері айқын.

Қыздарда ер балаларға қарағанда 1,5

– 2 жылға ертерек терең достық,

сҥйіспеншілік сезімді қажетсіну

дамиды. Достары аз, достық

эмоцианалды болады психологиялық

сезімтал; тез әсерленгіш ,ҥлкендерден

сезімтал шынайы қарым-қатынас

кҥтеді. Ӛзінің жеке тҧлғалық, рухани

сапаларын бағалауда қыздар терең

талдауға бейім болғандықтан, кӛбіне

дәл немесе аздап тӛменнен

бағаланады, бірақ оптимистік

тҧрғыда тӛмен қыздар болашақ

бақыты туралы армандайды, кӛбінесе

ол болашақтағы иллюзиялық тҧрмыс

тҥрінде елестейді, нәтижесінде

«мҥмкіндік» пен «жеткім келеді», «ие

болам» арасындағы қайшылықтар

ӛзін - ӛзі қалыптастыруға іс-

әрекеттері арқылы ҧмтылуға әкеледі.

Егер сені ешкім қадір түтпаса, себебі ӛзіңде екенін ұмытпа. Адамдық борышың, - халқыңа еңбек қыл. (Шәкәрім).

Ӛзін -ӛзі тәрбиелеудегі жас кезеңдері.

Балалық кезеңі – бала қоршаған орта талаптарына кеткен қателіктерін

тҥзеу арқылы бейімделеді.

Ерекшелігі: - мінез – қҧлық, тәртіптің сыртқы формасына, белгісіне мән

береді (еліктейді). Бала тҧлғаның санасын, тәртіпті әлі меңгерген жоқ.

Жеткіншектік кезең – «кейбір іс-қылық арқылы ӛзіндігін дәлелдеу»

кезеңі. Ӛзін-ӛзі тәрбиелеу – ситуативтік, жеке ҧмтылыс тҥрінде, тҧлғаның

сапалы қасиеттерін қалыптастыруға бағытталу кезеңі.

Ӛте-мӛте ҥлкен болуға, ӛз бетімен шешім табуға ҧмтылыс, ӛзіне, ӛзгеге

талап максимализмі, ӛзінің еріктік мҥмкіндігінің шектеулілігі, қиындыққа

әлінің жетпеуі ... осы кездегі ерекшелік.

Жасӛспірім – Ересек бала кезеңі – ортамен қарым-қатынасы ӛзгеруі,

әлеуметтену кезеңі, тәжірибе жинақтап, тҧлғаның сапаларды саналы меңгеру

кезеңі. «Ӛзін жасау», әлеуметтену және мамандану, ӛздігінен дамуы –

ерекшелігі.

Психологтардың айтуынша бұл кезең «саналы түрде ӛзін - ӛзі тәрбиелеу

кезеңі» - "Становление гражданина "(Сухомлинский В.А.)

Қыз бала – бойжеткен,

Ер бала- жеткіншек – бозбала;

Даму ерекшеліктері мен әлеуметтенуі туралы не білесіз?

Мҥшел жас деген не? Оны қалай санайды? Жауап беріп кӛрші...

Болашақ маман:

□ Адамның тҧлғалық қҧрылымын, оның анатомия-физиологиялық,

психикалық, қоғамдық қасиеттері мен сапаларын;

□ Оның тҧлға болып қалыптасуына әсер ететін қозғаушы кҥш,

заңдылықтар туралы;

□ Балалар мен жасӛспірім, жеткіншектердің жас ерекшелік және

жыныстық даму ерекшеліктерін;

□ Адамның ішкі және сыртқы даму факторлары туралы, оның әртҥрлі

жағдайдағы әр кезеңдегі кӛріністерінің тҧлға болып қалыптасудағы әсері

туралы

Білуі тиіс! Осы бағытта

Ғылыми шығармашылық, ізденіс жҧмыс жасап, оны қорғауға

Іске сәт!

Ӛз-ӛзіңе кӛңілің тола ма? Ӛзіңді зерттеп, ӛзіңді тәрбиелеу жоспарын

құруға қалай қарайсың?

Жастық шақ — даналықты меңгеруге арналған

уақыт, ал кәрiлiк — оны қолдануға арналған

уақыт. Ж.Ж.Руссо

Шадыман шақ ескен желдей тез ӛтер,

Жас қартайып, жаңа ескiрiп, күш қайтып,

Қуанышты бел бүгiлетiн кез жетер.

Ахмет Йҥгiнеки

Практикалық сабақ

1. Балаға зиян келтірмей оқытып – тәрбиелеу – туралы педагогикалық

заңдылықты бәріміз білеміз. Ӛзіңде бар биологиялық заңдылықтар

туралы, психофизиологиялық ӛзгерістер туралы тҥсініктеріңді, естіген

– білген білімің мен тәжірибеңді пайдалана отырып ,балалар тәрбиесіне

байланысты тиымдар (табу), яғни бала денсаулығына, дамуына кесел

келтірмеу мақсатында дәлелдеуді қажет етпейтін қысқа тезис – аксиома

тҥрінде ережелер қҧр.

2. «Ӛзін - ӛзі тану» деген тҥсініктен бастап «ӛмірдің мәнін іздеу» деген

тҥсініктерді бір-бірімен байланыстыратын логикалық тізбек қҧр.

3. Тарихтан, әдебиеттен, ӛмірден «Тәрбиесізге берілген білім қауіп... »

деген Әл – Фарабидің пікірін дәлелдейтін мысалдар келтір.

4. «Менің атым Қожа» (Б. Соқпақбаев) повесіндегі Қожаның «Мен» -

бейнесін қҧрып кӛр. « Мен-бейнесі» адамның ӛзі туралы, «болашақ

мен», «Мҧрат – Мен» екенін есіңе саламыз.

5. Тап осылай Том Сойердің «Мен – бейнесін» қҧр.

6. Р. Киплингтің «Маугли» ертегісіндегі Мауглидің адам болып туып,

жануарлар ішінде тәрбиеленгендігін білесіздер. Сенің ойыңша оны

адамдар ортасында не кҥтіп тҧр?

7. Г. Белинскийдің «Арыстанның баласы арыстан болып туып, арыстан

болып қалыптасады, ал адам баласы олай болуы екі талай» деген

пікірін талда.

8. ..1942 жылы 5 тамызда "Жетімдер ҥйінің"200-дей балалары мен 9

тәрбиешілері сап қҧрып Варшава кӛшелерімен келеді. Жетімдер ҥйінің

басшысы Януш Корчак, ҧлты поляк болғандықтан гитлершілдердің

оның колоннадан шығып, кетуін талап еткенінен бас тартып, екі

кішкене ғана еврей балаларының қолынан жетектеп келеді. Бҧл

колонна ӛлім лагері Треблинкиге айдалып келеді.Ал еврей болғандығы

ғана ҥшін ӛлімге беттеген колонна ҥстінде ҥміттің символы болып

табылатын жасыл мата ҥстіндегі алтын тҥсті тӛрт жапырақты сабақ

бейнеленген ту желбіреп барады...

...Олардың қаза болған жерінде "Януш Корчак және балалар" деп

жазылған тас тұр...

Януш Корчак

1878-1942

Януш Корчактың «Баланы қалай сҥю керек» деген еңбегін оқып, ӛз

позицияңды анықтап, дәлелде. "Тек сӛзбен емес, іспен сҥйе біл"деп тҧрған

жоқ па, Корчак?

9.Тӛмендегі тҥсініктерге анықтама беріп, оны ӛзіңнің педагогикалық

сӛздігіңе жазып қоюды ҧмытпа!

- заңдылық

- жеке тҧлғалық ерекшеліктер

- қажеттілік

- қҧралдық – манипулятивтік іс-әрекет

- сюжеттік – рольдік ойын

- темперамент

10.«Мен кіммін?»

«Менің жетістіктерім»

«Менің кемшіліктерім» деген сҧрақтарға ойланып, таблица қҧр (ӛзің ҥшін)

Менің жақсы

қасиеттерім

Менің

қабілеттерім

Менің

жетістіктерім

Менің

кемшіліктерім

Осылайша ҥнемі ӛзіңді тануға ҧмтылуға болады. Ӛзіңді таныдым дегенің

- ӛзіңді тәрбиелеймін дегенің.

11.Әрбір жас кезеңіне «жас ерекшелік педагогикалық психология»

оқулығынан конспект жаса.

Әсіресе бастауыш сынып оқушыларының жас және дара ерекшеліктері

туралы кеңірек білуге ҧмтыл.

12.Мына жҧмбақты шешіп кӛр:

10 ит, 20 қасқыр, 30 жолбарыс, 40 қабан, 50 ешкі, 60 ӛгіз, 70 тҧсау, 80

кӛсеу, 90 томар және 100 жҧмыртқаның бірлігі деген нені білдіреді?

Шешуі: Бҧл сандар және жануарлар мен заттар адамның әр жас

кезеңдеріндегі мінезіне сипаттама болып табылады. Бала он жасқа

дейін еш нәрсе ойламайды, олар ит секілді ойнап, қаңғып жҥре береді.

Поляк ағартушысы Януш Корчак:

«Баланың ӛзі қатыспайынша, тәрбие жҥзеге

аспайды»...

«Баланың білместігін қҧрметтеңіз...»

20 толған жігіт ӛте батыл, кӛзсіз ерлікке бейім, қорықпай, ӛзгеге

қасқырдай шабады. Бҧл кезде ол ӛзінің мҥмкіндігін аса артық бағалауы

да мҥмкін.

30 жаста адам кҥштілігімен бірге жолбарыстай ӛте сақ, айлалы ,

,білдірмей тап береді...?

Әрі қарай К. Ж Қожахметованың «Казахская этнопедагогика:

методология, теория, практика». – Алматы «Ғылым», 1998. 221, 222

беттен жауаптың жалғасын табасыздар

Жастығым ӛттi деп не керек уайым ғып.

Жiгiттiк дегенiң — қарттыққа дайындық.

Жылама, ағайын, жастығым тәмам деп,

Жыла сен, қарттыққа дайындық жаман деп.

ӚЗІҢЕ БІР АДЫМ

( практикалық жҧмыс)

Ӛзің туралы кітап жаз

Ол үшін сен ӛзің туралы үшінші жақта жазасың. Бұл саған ӛзің туралы

кӛбірек білуге және түсінуге кӛмектеседі.

Мұндай мәтін адам ӛзін толық және қорқынышсыз кӛрсетуіне жол

ашады. Бұдан бӛлек сен ӛз арманыңды ашық жеткізіп, оны

орындалғандай етіп есептейсің. Кейде бұл ӛз дегенімізге жетуге

кӛмектеседі.

1. Ӛзіңді және ӛміріңді суретте. Сен ӛзің қандайсың, қандай

отбасында , қайда тҧрасың. Кайда оқисың, кіммен араласасың, нені

ҧнатасың, нені ҧнатпайсың, ӛзіңе не тілейсің, ...-бәріне жақын досыңның

кӛзімен қарап отырғандай елестетіп жаз. Мысалы, Жазира Атырауда

тҧрады. Оның шашы қара, кӛзі де мойылдай, сҧңғақ, жіңішке қыз. ..

Қаласаң, сурет сал .

2. Ӛзіңе әңгімелесетін адам тап. Оған сырыңды хат етіп жаз.

Ақыл сҧра . Сол адам болып ӛзің «оған» жауап бер.

Ӛзіңнің сезіміңді суретте.

3. Кҥнде жеткен жетістігің мен кемшілігіңді бір парақты қақ жарып екі

жағына тізіп жаз. Қайсысы кӛп? Неліктен? Не істеу керек?

4.Жоспар қҧр. «Менің кемшілігімді тҥзету жоспары.»

Кӛмекші адамдардан ақыл сҧра. Ӛзіңнің жақсы қасиеттеріңнен «ақыл

сҧра» олар не дер еді?

5. «Мен ӛзімді жақсы кӛремін!» деген ойды бар денеңмен сезінуге

тырыс. Ӛзіңе комплимент айт, айнаға кҥлімсіре, бар денеңе рахмет айт.

Ӛзің жайлы ҧнамды ой сенің нашар қасиетіңді жеңуге кӛмектеседі.

Сені не нәрсе бақытты етер еді?

Соған жетесің!

Ол ҥшін ерінбе, белсенді бол! Жоспар қҧр! Мақсат қой! Ізден! Іске кіріс

Әдебиеттер

1. Ананьев Б. Т. О человеке. М., 1980. Т. 2.

2. Алдамҧратов Ә. Жалпы психология.

3. Бернс Р. Развитие Я – концепции и

воспитание. М., Прогресс 1986

4. Қожахметова К. Ж. Казахская этнопедагогика:

методология, теория, практика».

Алматы., «Ғылым» - 1998.

5. Қоянбаев Ж. Б.

Қоянбаев Р. М. Педагогика. Астана «Рауан» - 1998.

6. Подласый И. П. Педагогика. М. Прсвещ. 1983

7. Смирнов В. И. Общая педагогика. М., Логос, 2002.

8. Мҧқанов М. М. «Жас ерекшелік және педагогикалық

психология» Алматы., 1982.

Іске сәт!

Баланы тәрбиелеу үшін әрбір тәрбиешінің ӛзі тәрбиелі болуы керек.

Себебі, бала айтып ұқтырғаннан гӛрі кӛргеніне кӛп еліктегіш келеді. Солай

болған соң балаға не жақсы мінез болсын, іспен кӛрсету керек.

Ж. Аймауытов

Қажыр- қайрат дегеніміз - ӛмір жолында кездесетін екіталай

кездерде белді бекем буып, қайыспай, кідірмей амал етуге ұмтылу.

Ж. Аймауытов

Мейірімді, таза болса тәрбиесі,

Баланың еркін ӛсер ақыл-есі,

Ұл-қызға әдеп үйрет, білім-ӛнер,

Кӛп кӛріп, сонан пайда кемелденер.

Ж.Баласағұн

«Жер бетінде ӛмір сҥретін барлық тіршілік иелерінің

ішінде тек адам ғана ӛзін ӛзгерте алады».

В.Джеймс.

-практикалық сабақ тақырыбы: Оқушы тҧлғасын дамыту,

әлеуметтендіру және тәрбиелеу

Мақсаты: Дамудың негізгі факторлары, оларды бастауыш мектептегі

педагогикалық процесті ҧйымдастыруда есепке алу бағыттындағы білімдерін

жетілдіру.

Теориялық талдауға ұсынылатын сұрақтар:

1. Жеке тҧлғаның даму процесі

2. Даму және тҧқым қуалаушылық

3. Тҧлға дамуына ортаның ықпалы. Тәрбиелеуші ҧжым қалыптастыру –

тәрбиенің негізгі шарты

4. Іс-әрекет тәрбие факторы ретінде. Оқу әрекетінің тҧлға дамуындағы

орны.

5. Даму диагностикасы, оны оқу-тәрбие процесінде есепке алу

Практикалық іскерлік, дағдысын қалыптастыру бағытындағы

жұмыстар:

1. Ӛзіңізді ӛзіңіз тәрбиелеу, ӛз бетіңізше біліміңізді жетілдіру

жоспарларын қҧру;

2. Отбасының, мектептің, қоршаған ортаның бала тәрбиесіне ықпалына

бақылау жасау;

3. Бала дамуы ерекшеліктерін зерттеуге бағытталған әдістемелер тізбесін

жасау. Әдістемелер жинақтайтын папка ашу.

Зерттеу дайындауға ҧсынылатын баяндама, мәнжазбаның ҥлгі тақырыптары:

1. Тҧлға белсенділігі – дамудың басты факторы;

2. Тҧлға және ҧжым;

3. Ойынның тҧлға дамуына ықпалы;

4. Оқу әрекеті тҧлға дамуының негізгі факторы т.б.

Негізгі әдебиеттер:

1. Педагогика Дәріс курсы – Алматы «Нҧрлы әлем», 2003 – 368 бет;

2. Қоянбаев Ж.Б., Қоянбаев Р.М. Педагогика – Алматы, 2004 – 412 бет;

3. Әбиев Ж., Бабаев С., Қҧдиярова А. Педагогика – Дарын-Алматы, 2004 –

437 бет;

4. Подласый И.П. Педагогика начальной школы. Учебное пособие – М.;

Қосымша әдебиеттер: 1. Амонашвили Ш.А. Школа жизни – М., 1998;

2. Вульфов Б.З., Иванов В.Д. Основы педагогики в лекциях, в ситуациях, в

первоисточниках. Учебное пособие – М., 1997;

3. Гребенюк О.С., Рожков М.И. Общие основы педагогики – М., Владос

Пресс, 2004;

4. Смирнов В.И. Общая педагогика в тезисах, дефинициях, иллюстрациях –

М., 2000;

Білім беру мәселесіне байланысты құжаттар

1. Мектепке дейінгі және мектеп жасындағы балалар тәрбиесінің

тҧжырымдамасы // Қазақстан мҧғалімі, 12-қыркҥйек 1995 ж.

Тәрбие теориясы тарауы. тақырып: Тәрбие әлеуметтік қҧбылыс.

● Бҧл тақырыпты оқу барысында сіздер тәрбие

қҧбылысының мәнін айыра аласыздар;

● Тәрбие процесінің қозғаушы кҥштері туралы,

● Тәрбиенің маңызды заңдылықтары мен

принциптері туралы білетін боласыз;

● Тәрбие процесінің қҧрылымымен,

логикасымен танысасыз;

● Адамның дамуындағы, әлеуметтенуіндегі

кӛптеген әсер етуші факторлар қатарында

тәрбиенің ролін анықтайсыз;

● Ӛздеріңіздің қысқа педагогикалық

сӛздіктеріңізді толықтырасыз;

● Осы тарау бойы сіздер ҧлы адамдардың

тәрбие туралы пікірлерімен танысасыздар

«Неғҧрлым адам тәрбие ӛнерін теориялық немесе практикалық тҧрғыда

аз білсе, соғҧрлым ол оған ӛте таныс, тҥсінікті, жеңіл іс секілді кӛрінеді.

Тәрбиенің ҥлкен шыдамдылық қажет ететінін жҧрттың бәрі біледі,

кейбіреулері ол ҥшін туа берілетін қабілеттілік, іскерлік, дағды керек деп

ойлайды; ал тек аздаған адамдар ғана шыдамдылық, туа берілген қабілеттілік

пен қалыптасқан дағдыдан басқа да арнайы білім керек екеніне кӛздері жете

бастайды»,-деп бастайды орыстың атақты педагогы Константин Дмитривич

Ушинский ӛзінің «Человек как предмет воспитания. Опыт педагогической

антропологии» деген еңбегінде.

Тәрбие тҥсінігін педагогика пәнінің алғашқы тақырыбында кең мағынада,

тар мағынада қарастырған болатынбыз.

Тәрбие-бҧл...

Тәрбиені кең мағынада қарастыра отырып, оның педагогикалық қҧбылыс

екенін, жеке тҧлғаның мақсатты нәтижеге бағыттала арнайы

ҧйымдастырылған тәрбие жҥйесінде тәрбиеші мен тәрбиеленушілердің ӛзара

қарым-қатынасы арқылы қалыптасу процесі екенін білдік.

Бҧл анықтаманың әмбебап тҥсінік екенін дәлелелдеп кӛрейік:

1. Тәрбие –бҧл процесс... Бҧл тезис жалпы бәрімізге танымал, қабылданған

тҥсінік.

2. Тәрбие –бҧл мақсатты бағытталған...

Қарастырып отырған процесс – тәрбие тек нәтижеге, яғни кӛздеген

мақсатты орындауға бағытталса ғана тәрбие деп аталады. Бҧған ешкім

қарсы дау келтірмес... Мақсатымыз нәтижесінде жан-жақты тҧлға

қалыптастыру, яғни тәрбиешінің және тәрбиеленушінің екі жақты

әрекеттестік процесі.

3. Тәрбие – бҧл мақсатты жеке тҧлға қалыптастыру процесі. Осы жерде

атап кететін мәселе, «қалыптастыру» - (формирование) тҥсінігі кейде

«сырттан ықпал, әсер» деген сӛзбен ассосацияланады. Кҥштеп, еркінен тыс

әсер ету деген ҧғым гуманизм, демократия тҥсініктеріне жат. Ал біздің

тҥсінігімізше, қалыптастыру деген тҥсінік бір процестің екі жақты

байланыстығын кӛрсетеді; тәрбиешілердің сыртқы әрекеті (ҧйымдастырудан,

басқарудан, реттеуден, т.б. кӛрінетін) және тәрбиеленушінің ішкі әрекеті

(белсенділігі); басқаша айтқанда, педагогикалық әсер және сол әсерге

тәрбиеленушінің реакциясы, яғни осы тезисті талдай келе, жағдай тудыру,

тәрбиелік қарым-қатынас орнату тҥбінде жеке тҧлғаның қалыптасуына

әкеледі деп тҥйіндеуге болады.

4. Тәрбие жеке тҧлғаны арнайы ҧйымдастырылған тәрбие жҥйесінде

мақсатты, нәтижеге бағыттала қалыптастыру – деген пікірде кӛңіл

аударатын ойымыз - жҥйе деген сӛз. Яғни әдіс те, тәсіл де, қҧрал да емес, ол

жҥйе ... арнайы ҧйымдастырылған тәрбиелік жҥйе дегенде отбасы, мектеп,

жҧртшылық, т.б. тәрбие институттарының мақсатты бағытталған жҥйесін

айтып отырмыз.

5. Тәрбие – жеке тҧлғаның арнайы ҧйымдастырылған тәрбие жҥйесінде

тәрбиеші мен тәрбиеленушінің ӛзара қарым-қатынасы, әрекеттестігі

арқылы мақсатты, нәтижеге бағыттала қалыптасу процесі дегенде «ӛзара

қарым-қатынас әрекеттестік» қамтамасыз ететін ортақ мақсат, қарым-

қатынастың жҥзеге асуын айтып тҧрмыз.

Сонымен, бҧл «тәрбие» деген тҥсінікті талдап, мәнін ашуға тырыстық.

♦ Тәрбиенің қозғаушы кҥштері. Кез-келген процесс секілді тәрбие

ішкі-сыртқы, обьективтік, субъективтік қайшылықтардың ӛзара

байланыстарының нәтижесінде дамиды.

● Қоғамдық, әлеуметтік қҧбылыстар мен процестерінің негізінде пайда

болатын сыртқы объективтік қайшылықтар;

● Саяси, экономикалық, демографиялық, информациялық процестер мен

шиеленістер тудырған қайшылықтар;

● Қоғамның ӛсіп келе жатқан ҧрпақтан кҥтетін әмбебаб ҥміттері мен

беретін ӛз мҥмкіншіліктерінің және жастардың, балалардың субъективтік

қажеттіліктері (әлеуметтік мәдени, жас ерекшелік және жеке бастың даму

жағдайы) арасындағы қайшылықтар;

● Ҧрпақтар арасындағы «Әке мен бала»(" проблема отцов и детей ")

қайшылықтары; дҥние танымдық позицияларының, адамгершілік –

эстетикалық қҧндылықтары арасындағы қайшылықтар, әсіресе, қазіргі

таңда идеология, мораль, адамгершілік идеалдарының ӛзгеруіне

байланысты бҧл қайшылықтар ҥлкен мәселе бола тҥсуде.

Алайда осы проблема қазақ халқы ҥшін мҥлдем болмаған. Ҥлкенге деген

ізет, әдептілік бойында бар бала ешқашан әке-шешеге қарсы тҧрмаған.

13-те отау иесісің деп ер баланың бойында ерте азаматтық борыш

сезімін қалыптастырған.

● Отбасылық қарым-қатынас, отбасылық тҧрмысқа жаңа кӛзқарас,

ҧрпақтардың ӛзара серіктестігі, қауымдастық, бір-біріне әсер етуінің

азаюы, эмоциялық - әлеуметтік сараңдық, ҥлкендердің хабар таратушы,

білімнің қайнар кӛзі болу қабілетінен айрыла бастауы себебінен туатын

қайшылықтар;

● Қоғамның – экономикалық даму темпі мен перспективасы арасындағы;

қоғамның білім - тәрбие беру ісіне қаражатының жеткіліксіз болу;

педагогикалық ғылым мен білім беру практикасының білімге қойылатын

талаптардың ӛсуі арасындағы қайшылықтар.

Ішкі объективтік қайшылықтар педагогикалық процестің ӛзінің

диалектикасын айқындайды:

● Баланың табиғи іс-әрекет белсенділігі мен оның ӛмірінің әлеуметтік –

педагогикалық жағдайлары арасындағы қайшылықтар;

● жеке тҧлғаның ӛзіндік шығармашылық қалыптасу процесі мен

педагогикалық процестің ҧйымдастырылуының кӛптік - репродуктивтік

ерекшелігі арасындағы қайшылықтар;

● баланың ішкі ҧмтылысы мен мҥмкіндіктерінің және сыртқы

талаптардың арасындағы қайшылықтар;

іс-әрекеттің мақсаты мен мотиві арасындағы қайшылық; педагогтың

тапсырмасы бойынша, жҥктелген іс-әрекет барлық уақытта бірдей ӛсіп

келе жатқан адамның ойындағыдай бола бермейді.

● қоғам, мектеп, ата-ана қойып отырған талаптардың тәрбиеленушінің

нақты мҥмкіндіктеріне сәйкес келмеуі себепті туатын қайшылықтар;

● жеке тҧлғаның жаңадан туып отыратын қажеттілігі мен оны орындау

мҥмкіндігінің арасындағы қайшылықтары;

● табиғаттың, қоғамдық ӛмірдің қҧбылыстары мен оларды тҥсіну

білімнің, тәжірибесінің жеткіліксіздігі арасындағы қайшылықтар;

*Субъективтік қайшылықтар.

● Тҧлғаның ӛзіндік қалыптасуы және оны қалыптастыруға білім беру

мекемелерінде оқу-тәрбие ісінде кӛп мақсаттылық және әр жақты қарау

әсерінен туатын қайшылық;● Білім мен іскерліктің қажеттілігінің ӛсуі

мен педагогтар мен білім беру мекемесінің ол білім мен іскерлікті беру

мҥмкіндіктерінің шектеулі болуынан туатын қайшылықтар;

● Жеке тҧлғаның дамуына іс-әрекеттің әсерінің маңыздылығы мен сӛз

арқылы әсер етудің әлі де етек алып отырғандығы арасындағы

қайшылықтар;

Болашақ маман

● Ішкі, сыртқы, объективтік, субъективтік қайшылықтар ӛзегін;

● Қайшылықтар тудыратын педагогикалық қателіктердің себебі мен

нәтижесін

Білуі керек.

Л.Н. Толстой: «Тәрбие

дегеніміз – бізге жақсы болып кӛрінетін

адамды қалыптастыру мақсатындағы

біреудің екінші адамға әсер етуі.!»

(1828 – 1910)

Болашақ маман:

● Тәрбие процесіндегі ӛтіп жатқан ішкі және сыртқы жағдайларды талдап,

бағалай алуы керек.

● Қайшылықтарды тауып, оны шешіп, жоя алуы керек.

Осы материалды оқып, кӛршіңмен талда. Ең басты 4 пікірді жаз.

Маңызды деген 4 сӛйлемін ол саған айтсын. Екеуің бірігіп осы тақырыпты

ашатын қысқа тезис жасаңыз.

тақырып: Тәрбиенің мәні Тәрбие мақсаты, түрлері, даму тарихы

Тәрбие – мақсаты жеке тҧлғаны қалыптастыру болып табылатын тәрбиеші

мен тәрбиеленушінің ықпалдастығына негізделген арнайы ҧйымдастырылған

жҥйе тҥріндегі әлеуметтік процесс. Біртҧтас педагогикалық процестің бір

бағыты ретінде тәрбиенің оқумен ортақ белгілері кӛп, ал ӛзіне тән

ерекшеліктеріне: мақсатқа бағыттылығын, нәтиженің бірден кӛрінбейтінін,

кӛп факторлылығын, ӛзгермелілігін, ҥздіксіздігін, кешенділігін, баламалы

мәнін, екі жақтылығын т.б. атауға болады. Жеке тҧлға қалыптасуында ӛзіндік

тәрбие мен қайта тәрбиелеудің маңызы зор.

Тәрбиенің қалыптасқан тҥрлері және даму тарихы бар:

1. Авторитарлық тәрбие. Тәрбие дегеніміз балаларды басқару деген

кӛзқарас ҧсынып, соған сай негізгі әдістеріне бақылау, тыйым салу,

бҧйрық, ескерті т.б. жатқызады. Ӛкілі неміс педагогы И.Ф.Гербарт.

2. Еркін тәрбие. Тәрбие дегеніміз баланың табиғи дамуына жағдай жасау

деген кӛзқарас ҧстанады. Негізін салушы Ж.Ж.Руссо.

3. Демократиялық тәрбие. Тәрбиеге балалардың ӛзін ӛзін-ӛзі басқару

органдарын, ҧжымды қатыстырудың тиімділігін дәлелдейді. Ӛкілдері

А.С.Макаренко, Н.К.Крупская, В.А.Сухомлинский т.б.

4. Педалогия. Тҧлға туралы жан-жақты мәліметтер жинау негізінде

тәрбиені даралау (дифференциялау) принципін ҧстанады.

5. Жеке тҧлғаға бағытталған тәрбие баланы дамытуға, тәрбиелеуге

бағытталған жҧмыстардың барлығы баланың ерекшеліктеріне сай

болуы керек деген тҧжырым ҧсынады. Джон Дьюидің бҧл идеясы

А.Л.Бодалев, З.И.Малькова, Л.И.Новикова тҧжырымдамаларында

жалғасқан. Я.Корчак баланың қҧқығын мойындау негізінде қарым-

қатынасты ӛзгерту арқылы тәрбиелеу идеясын ҧсынады.

6. Ҧжымда және ҧжым арқылы тәрбиелеу. Ҧжымдық шығармашылық

тәрбие концепциясы. Тәрбиенің басты қҧралы еңбек, іс-әрекет деп

танып, сол арқылы еңбеккер, қоғам қайраткері, қоғам мҥшесін

тәрбиелеуге бағытталған А.С.Макаренко, И.П.Иванов, В.А.Карповский

тҧжырымдамалары жас ҧрпақты тәрбиелеу процесінде басшылыққа

алынып отыр.

7. Р.Штайнер, Л.Колбергтің адамгершілік тәрбие бағытындағы ой-

пікірлері Вальдорф мектебінің негізгі бағытына айналған.

8. Л.С.Выготскийдің тәрбие мен оқытуды баланың болашақ даму

аймағына бағыттау теориясы тәрбиенің басты қағидаларының бірі

болып отыр.

Қорыта айтқанда, тәрбие заңдылықтары мен қағидаларын ескере

отырып, қазіргі заман талабына сай ҧрпақ тәрбиесін жетілдіруге бағытталған

ізденістер кӛп.

Тәрбиенің тҥрлерін анықтау оның басым кӛрінетін негізіне сҥйенеді:

1. Мақсатына қарай – адамгершілік, азаматтық, экологиялық,

экономикалық, қҧқықтық, дене, ақыл-ой т.б. тәрбие тҥрлері

анықталады.

2. Тәрбиеленушілер санына қарай – жеке, ҧжымдық тәрбие тҥрлері

бӛлінеді.

3. Тәрбиеші мен тәрбиеленушінің қарым-қатынас ерекшелігіне орай –

авторитарлық, демократиялық, либеральдық, еркін тәрбие тҥрлерін

атауға болады.

4. Қҧндылық ерекшелігіне сәйкес – прагматикалық, діни,

аксиологиялық тәрбие тҥрлерін бӛлуге болады.

Қазіргі таңда ҚР тәрбие процесін жетілдіру мәселелері мемлекеттің осы

бағыттағы саясатын анықтайтын тҧжырымдамаларға сҥйенеді: (ҚР тәлім-

тәрбие тҧжырымдамасы, ҚР балалар қҧқығы туралы ,ҚР Білім туралы Заңы,

ҚР экологиялық тәрбие беру туралы Заң т.б.)

Тақырып: Тәрбиенің заңдылықтары мен принциптері

Тәрбиенің тиімділігі заңдылықтар мен қағидалардың сақталуына

тікелей тәуелді. Тәрбие заңдылықтары:

- мақсат пен іс-әрекеттің сәйкестігі;

- объективті және субъективті факторлардың ықпалы ескерілуі;

- тәрбие мен ӛзіндік тәрбиенің ӛзара ҧштасуы;

- тәрбиенің оқу, даму процестерімен байланысы;

- педагогтың тәрбиелік ықпалының сапасы;

- педагогтың ықпал мен тәрбиеленуші мҥмкіндігі арасындағы ҥйлесім;

- тәрбиенің сезімдік ықпалына сҥйену т.б.

Осыған орай тәрбие қағидалары туындайды: тҧлғалық бағыттылық,

тәрбиенің ӛмір, еңбекпен байланысы, тәрбиенің қоғам мҥддесіне тәуелділігі,

жағымды ҥлгіге сҥйену, тәрбиелік ықпалдар бірлігі т.б.

Қағидаларды тәрбие процесінде басшылыққа алудың тӛмендегідей

ерекшеліктері бар:

1. Міндеттілігі. Қағида – жай ҧғым немесе ақыл емес, міндетті және толық

орындалуды қажет ететін талап.

2. Кешенділігі. Тәрбие қағидаларын ретімен немесе басқаларынан ерекше

жеке қолдану мҥмкін емес, тәрбие процесінде тәрбие қағидалары кешенді

тҥрде жҥзеге асырылады.

3. Тәрбие қағидалары мәнінің теңдігі. Негізгі, кӛмекші, қосымша қағида

деген ҧғым болмайды.

Тәрбие қағидаларын басшылыққа алу тәрбиешінің шеберлігіне

байланысты.

Тәрбие процесінің мазмҧны мен қҧрылымы жалпы азаматтық

қҧндылықтарға негізделген бағыт-бағдар және базалық мәдениет

қалыптастыруға бағытталады. Қҧндылыққа негізделген бағыт-бағдар: адами

қҧндылық (адам қҧқы мен еркін қҧрметтеу), қоғамдық қҧндылық

(ҧлтжандылық, отаншылдық, сезімдері, тілін, салт-дәстҥрін, табиғатын, дінін

қадірлеу, әлеуметтік қҧндылық (гуманистік қатынас, қоғамдық тәртіп),

ҧлттық қҧндылық (ӛз ҧлтының ерекшелігін насихаттауы, басқаларға

танытуы) т.б.

Ал тҧлғаның базалық мәдениетінің қҧрылымына ғалымдар кӛбіне

тӛмендегі бағыттарды ҧсынады:

- ғылыми дҥниетанымын қалыптастыру;

- азаматтық тәрбие;

- еңбек тәрбиесі;

- адамгершілік тәрбиесі;

- эстетикалық тәрбие;

- дене тәрбиесі.(сызбаны қараңыз).

Азаматтық тәрбиенің мәні – жас ҧрпақты отаншылдық, ҧлтжандылық

рухта тәрбиелеп, басқа азаматтар мен мемлекеттік билікті сыйлауға ҥйрету,

ҧлтаралық сыйластық сезімдерін дамыту.

Азаматтық тәрбие жҥйесі:

- азаматтық сана қалыптастыру (Отаны, дҥниежҥзілік ӛркениет тарихын,

мәдениетін меңгеруі, ӛз ҧлтының тілін, дінін, салт-дәстҥрлерін,

рәміздерін білуі) ;

- азаматтық сезім, қасиеттерді тәрбиелеу ҧлтжандылық, елін, жерін сҥю,

азаматтық борыш, әлеуметтік жауапкершілік, елін, жерін, намысын

қорғау, мемлекеттік билікті қҧрметтеуі, толераттық қасиеті;

- азаматтық мінез-қҧлық қалыптастыру (қоғамдық белсенділік,

орындаушылық тәртіп т.б.)

Оқушылардың азаматтық тәрбиесі оқу процесінде және арнайы

ҧйымдастырылған тәрбие процесінде жҥзеге асады. Азаматтық тәрбиеде

отбасының, ақпарат қҧралдарының ықпалы ерекше.

Оқушыларды азаматтық тәрбиенің жалпыадамзаттық қҧндылықтары

аспектілерінде тәрбиелеу – азаматтық тәрбиенің басты мақсаттарының бірі.

Азаматтық мәдениет, басқа ҧлт, дін, нәсілдерді қҧрметтеу гуманистік,

толеранттық тәрбиенің негізі мектепте қаланады.

Қҧқықтық тәрбие оқушыларда қҧқықтық мәдениет пен қҧқықтық іс-

әрекет қалыптастыру, қҧқық заңдары мен ережелерін тҥсініп, орындауға

баулу мақсатын кӛздейді. Қҧқықтық тәрбие жҥйесі мемлекеттің сипатына

және саясатына тікелей байланысты.

Қҧқықтық норма – адамның қоғамдық талапқа сай әрекет қылығының

ҥлгі моделі. Баланың қҧқықтық нормалары «Адам қҧқығының жалпы

Декларациясында» (1989 ж.), «Бала қҧқығы туралы Конвенцияда» (1989 ж.),

«Балалар тіршілігін сақтау, қорғау және дамыту Декларациясы»(1990 ж.)

«Ымырашылдық принциптері Декларациясы» (1995 ж), «Қазақстан

республикасындағы баланың қҧқықтары туралы» ҚР заңында (2002 ж), ҚР

конституциясында, ҚР білім туралы Заңында т.б. кӛрініс тапқан.

Адамның, оқушылардың қоршаған ортамен қарым-қатынасы

«Қоршаған ортаны қорғау туралы ҚР Заңында», «Кӛшеде жҥру тәртібі»

ережелерінде, қоғамдық орындардағы мінез-қҧлық ережелері, оқушылар

ережелерінде т.б. сипатталады. Қҧқық тәрбиесінің мазмҧны осындай заңдар

мен ережелерді білгізу және орындатуға, заң бҧзушылықтың алдын алуға

бағытталады.

Саналы тәртіп – қҧқық тәрбиесінің негізгі кӛрсеткіштерінің бірі.

Қоғамдық тәртіпсіздік пен қылмысқа қарсы тҧру, заңдардың орындалуы мен

сақталуы ҥшін кҥрес әр оқушының қҧқықтық мәдениетінің қалыптасу

кӛрсеткіші болып табылады.

Адамгершілік тәрбиесі – тәрбиленуші санасына, сезіміне, әдет-

қылығына, мақсат бағытына қоғамның моральдық талаптары тҧрғысынан

ықпал ету. Адамгершілік тәрбиесінің міндеттері: ізгілікті сана қалыптастыру:

инабаттылық, этикалық сезімдерін тәрбиелеу және дамыту: адамгершілік

нормаға сай іс-әрекет, әдет-қылықтар қалыптастыру.

Жеке тҧлға дамуындағы адамгершілік тәрбиесінің ролі туралы

Я.А.Коменский, Дж Локк, И.Г.Песталоцци, Әл-Фараби, Қожа Ахмет Яссауи,

А.Қҧнанбаев, Е.Әбдіразақов, А.Р.Тӛлеубеков т.б. еңбектерінде баяндалған.

1989 ж «Жас ҧрпаққа адамгершілік-эстетикалық тәрбие беру концепциясы»

қабылданды.

Адам санасының формасы және адамзат мәдениетінің бӛлігі ретінде

мораль жеке тҧлғаның адамгершілік мәдениетін қалыптастыруда маңызды

роль атқарады. Моральдың ҧжымшылдық (біріміз бәріміз ҥшін, бәріміз

біріміз ҥшін), гуманистік (адам адамға дос, жолдас, бауыр), белсенді,

қаракетшіл (еңбек етпеген ішіп-жемейді) тҥрлерін атауға болады.

Мәдениет тарихында адамгершілік тәрбиесі мәнін тҥсінудің 4 бағыты

қалыптасқан:

- патерналистік (ҥлкендерге қҧрмет, кішіге ізет тҥріндегі тәрбие);

- діни дәстҥрге негізделген (діни наным сенімдерді қолдау тҥріндегі

тәрбие);

- ағартушылық (ғылыми білімдерді игерудің нәтижесі тҥріндегі тәрбие);

- коммуналық (ҧжымшылдық сезімін тәрбиелеу бағытындағы тәрбие);

Адамгершілік мәдениет ҧғымы бір бағытпен шектелуі мҥмкін емес.

Сондықтан адамгершілік тәрбиесінің кӛрсеткіштеріне:

- адамгершілік сана (адамгершілік идеал (мҧрат), этикалық қҧндылық,

моральдық қажеттілік т.б.);

- адамгершілік сезім (ар, ҧят, намыс, ӛзіне деген қҧрмет, принципшілдік,

мейірімділік, жанашырлық, сыйластық, достық, шыншылдық, адалдық

т.б.)

- этикалық-моральдық нормаларға сай іс-әрекет (жамандық жасамау,

шындықты айту, оны қорғау т.б. саналары жатады).

Адамның эстетикалық тәрбиесі оның ӛмірінде ерекше орын алады.

Әсемдікті кӛре, тҥсіне, жасай білу адамды рухани тҧрғыдан байытып, рухани

ләзаттануына мҥмкіндік береді.

Эстетикалық тәрбие – тҧлғаның кӛркемдік санасын, сезімін соған сай

іс-әрекетін қалыптастыру және дамыту. Эстетикалық тәрбиенің міндеттері:

тҧлғаның ӛнер мен қоршаған болмыс нысандарын қабылдау, бағалау

дайындығын дамыту: кӛркемӛнер және жалпы іс-әрекет саласындағы

шығармашылық қабілетін дамыту.

Эстетикалық тәрбие мазмҧны эстетикалық таным, талғам, эстетикалық

белсенділігін тәрбиелеуге бағытталады.

Мектептегі тәрбиенің негізгі бағыттары оқу пәндері мазмҧнында кең

қамтылған (Бейнелеу ӛнері, музыка, әдебиет, табиғат,технология т.б.). Бҧл

бағыттағы жҧмыстар сыныптан тыс, мектептен тыс тәрбие шаралары,

қосымша білім беру мекемелеріндегі (музыка, ӛнер мектептері, кӛркемӛнер,

би ҥйірмелері т.б.) бағдарламалар арқылы жҥзеге асады.

Эстетикалық тәрбие кӛрсеткіштеріне:

- эстетикалық сананың даму деңгейі (дҥниежҥзілік және Отандық

мәдениет саласындағы білімі, шын және жалған кӛркемдікті ажыратуы,

әсемдікті қабылдауы, тҥсінуі т.б.)

- эстетикалық сезімі, талғамының қалыптасуы (кӛркем шығармашылық

қабілеті, кӛркемӛнер әрекетіне қызығуы, қажеттігі т.б.);

- кӛркем шығармашылық іс-әрекет тәсілдерін меңгеруі, ӛз іс-әрекетін

эстетикалық нормалар мен қҧндылықтарға сай ҧйымдастыруы т.б.

жатады.

Экологиялық тәрбиенің мәні – жас ҧрпақ бойында қоршаған ортаға

деген жауапкершілік, табиғатты ҧлттық және жалпыазаматтық қҧндылық

ретінде тану, онымен дҧрыс қатынас жасау бағытындағы білімдерін

қалыптастыру, экологиялық зардаптармен кҥресу, қоршаған ортадан ләззат

алу, оған қайырымдылық сезімдерін тәрбиелеу бағытындағы жҧмыстарды

ҧйымдастыру.

Экологиялық тәрбиеге байланысты іс-әрекет мазмҧны:

- тәрбиеленушілердің қоршаған ортаны зерттеп, тануы;

- табиғаттың экологиялық қалпына талдау жасау;

- әлем, ел, ӛзі ӛмір сҥріп отырған ортаның экологиялық жҥйесі

проблемаларын тҥсінуі;

- экологиялық жағдайға ықпал етуге бағытталған адам іс-әрекетіне

қатысу т.б.

Оқушыларға оқу процесінде экологиялық білім беру, дҥниетану,

әдебиет, математика, бейнелеу ӛнері, еңбекке баулу пәндерінде жҥзеге асады.

Дҥниетану пәнінде дҥниенің біртҧтас экологиялық жҥйе екенін ҧғынып, ол

жҥйе компоненттері арасындағы себеп-салдар байланысты тҥсінсе, әдебиет

пәнінде осы бағыттағы білімдері сҥйсіну, қуаныш, реніш, ӛкініш т.б. сезімдер

негізінде бекиді. Математика пәнінде табиғат байлықтарын ретсіз,

жауапкершіліксіз пайдаланудың салдарларын сандық кӛрсеткіштер арқылы

терең ҧғынса, бейнелеу ӛнері пәні қоршаған орта әсемдігін қабылдауға

ҥйретіп, жауапкершілік сезімдерін дамытуға ықпал етеді. Еңбекке баулу

пәнінде қоршаған ортаның жағдайын жақсартуға бағытталған іс-әрекеттерге

ҥйренеді (ағаш отырғызу, қҧстарға ҧя жасау, қалдықтарды тиімді пайдалану

т.б.)

Сабақтан тыс уақытта экологиялық тәрбие беру экологиялық

білімдерін тәжірибеде жҥзеге асыру, табиғатпен тікелей қарым-қатынас

жасау, экологиялық зардаптардан қорғану іс-әрекеттерін ҧйымдастыру т.б.

бағытталады.

Экономикалық тәрбие – нарықтық қатынас жағдайында ӛмір сҥруге

қабілетті, заттық және рухани игіліктерді пайдалану, бӛлісу, алмасу

жӛніндегі білімі бар, яғни ӛз іс-әрекеті мен қызметін экономикалық тҧрғыдан

ҧйымдастыра алатын тҧлға қалыптастыру.

Бҧл тӛмендегідей кешенді міндеттермен байланысты:

- негізгі экономикалық ҧғымдар мен заңдарды меңгерту;

- оқушыда экономикалық білімге, ӛз ісін экономикалық тҧрғыдан

ҧйымдастыруға деген қажеттікті қалыптастыру;

- табыскерлікті, ӛзіндік дербестікті дамыту;

- экономикалық іскерлік, дағдыларды меңгерту т.б.

Экономикалық тәрбие мазмҧны экономикалық білімнің бастауларын

оқу және сабақтан тыс жҧмыстар барысында меңгертуге бағытталады.

Оқушыларға экономикалық білім математиканы, еңбекке баулу,

дҥниетану пәндерін оқыту барысында беріледі. Математика пәнін оқыту

барысында ҥнемшілдік, ысырапшылдық сияқты қасиеттердің пайдасы мен

зиянын сандық эквивалент тҥрінде қабылдаса, еңбекке баулу пәнінде

ҥнемшілдікке, қалдықсыз жҧмыс жасауға, қалдықты қажеттікке жаратуға

бағытталған практикалық іскерлік дағдылары қалыптасады. Ӛнімді еңбекпен

шҧғылдану, табыс табу кӛзқарастары қалыптасады. Дҥниетану пәнінде

ӛндіріс орындары жҧмысымен танысу негізінде товар айналымы, ӛнім

бӛлісу, алмасу сияқты экономикалық білімдер меңгеріледі.

Сыныптан тыс жҧмыстар барысында экономикалық білімді қажетсінуін

тәрбиелеу бағытындағы жҧмыстарға кӛңіл бӛлінеді. Кәсіпкер, менеджер

қатысатын рольдік іскерлік ойындар, шебер қолдар (қалдықтарды пайдаға

жарату) ҥйірмелері, шағын ӛндірістер (кітапқа қыстырғыш, тақта сҥрткіштер

т.б. қажетті ӛнімдер дайындайтын) жҧмыстарын ҧйымдастыруды атауға

болады.

Еңбек тәрбиесінің мәні – оқушының бойында осы заманғы техникамен,

технологиямен жҧмыс жасау, ӛндірісті ҧйымдастыруға байланысты

ептіліктер мен дағдыларды қалыптастыру, еңбекке сҥйіспеншілік кӛзқарас,

ынта-ықылас, сый-қҧрмет сезімдерін тәрбиелеу, еңбек етуге психологиялық,

физиологиялық дайындықтарын қамтамасыз ету.

Еңбек тәрбиесінің мазмҧндық негізін оқу еңбегі, ӛзіне-ӛзі қызмет ету

еңбегі, қоғамдық пайдалы еңбек қҧрайды. Бастауыш мектептегі еңбек

тәрбиесі:

1) еңбекке деген сҥйіспеншілік, еңбек адамына, еңбек нәтижесіне

қҧрметпен қарау;

2) халық шаруашылығы саласындағы еңбек тҥрлерімен таныстыру,

қажетті дағды, іскерліктерін қалыптастыру;

3) мамандық таңдауға дайындау міндеттерін шешеді;

Бҧл міндеттерден ӛз кезегінде практикалық тҧрғыдан шешуді қажет

ететін міндеттер жҥйесі туындайды:

- балаларды еңбекке психологиялық және практикалық тҧрғыдан

дайындау (еңбекті ӛз бетімен, ӛз еркімен ынталана істеуі, еңбектің адам

мақсатына жетудегі басты қҧрал екеніне сенімін қалыптастыру);

- оқушылардың еңбек дағдыларын қалыптастыру (ҧжымдық, жеке еңбек

дағдылары мен нормаларын меңгерту);

- еңбек ету мәдениетін қалыптастыру (жҧмысты сапалы, тиімді атқаруы,

уақытты ҧтымды пайдалануы, еңбек қҧралдарына, нәтижесіне ҧқыпты

қарауы, еңбекті жоспарлауы, демалыспен ҧштастыра білуі, нәтижесін

талдауы, іс-қҧжаттармен сауатты жҧмыс жасауы, дербестігі, ғылыми-

техникалық білімді меңгеруі);

- кәсіптік бағыттылығын тәрбиелеу (кәсіптік диагностика, кәсіптік

бағдар беру, кәсіптік білім беру т.б.)

Бҧл міндеттер жҥйесі мектептегі оқу-тәрбие процесі, от басы тәрбиесі,

ақпарат қҧралдары арқылы жҥзеге асады.

Қоғамның, техникалық прогрестің қарқынды дамуы – адам денсаулығы

проблемасын бірінші кезекке шығарып отыр. Нашақорлық, ішімдікке салыну,

темекі шегу, қимыл-қозғалыстың аздығы, экологиялық зардаптар, тамақтану,

кҥн режимдерінің сақталмауы, ой еңбегінің ара салмағының артуы т.б. адам

организмінің дамуына, денсаулыққа ӛзіндік ықпалын тигізіп отыр.

Сондықтан осы проблемалармен айналысатын ғылым саласы валеологияға,

оқушыларға валеологиялық тәрбие беруге деген қажеттілік туындап отыр.

Салауатты ӛмір салтын қалыптастыру тӛмендегі міндеттерді шешумен

тікелей байланысты.

1. Денсаулыққа қажетті санитарлық-гигиеналық жағдай туғызу

(мектеп ҥйінің қҧрылысының, жабдықталуының талапқа сай болуы, ӛмір

қауіпсіздігі ережелерінің сақталуы, дҧрыс тамақтануды ҧйымдастыру, оқу

жҥктемелерінің, сабақ арасындағы ҥзілістердің нормаларының сақталуы,

кҥн режимі талаптарының орындалуы, мектеп жиһаздарының

оқушылардың жас ерекшелігіне сай болуы);

2. Оқушылардың іс-әрекетін ҧйымдастыруға қолайлы

психологиялық, педагогикалық жағдай туғызу (оқушылардың ӛзара

қарым-қатынасы, мектеп қызметкерлері және педагогикалық ҧжыммен

қарым-қатынасы, мектептің ата-анамен қарым-қатынасының достық,

сыйластық, ӛзара кӛмекке негізделуі, салауатты ӛмір салтын

қалыптастыру, зиянды әдеттермен кҥрес бағытындағы бірлескен

ынтымақтастық жҧмыс);

3. Денсаулығын нығайтуға қажетті білім, іскерлік, дағдылармен

қаруландыру (дене шынықтыру, спорт, мәдени кӛпшілік жҧмыстар);

Мектеп оқушыларына валеологиялық тәрбие беру - ӛзекті мәселе.

Организмнің дамуы қарқынды жҥретін бҧл кезеңде денсаулыққа қажетті

шарттардың дҧрыс орындалмауы кейін шешуі кҥрделі проблемаға соқтыруы

мҥмкін. Сондықтан мектепте оқу-тәрбие жҧмысын ҧйымдастыру барысында

салауатты ӛмір салтын қалыптастырудың негізгі шарттарының орындалуына

ерекше кӛңіл бӛлінуі қажет. Сонымен қатар оқушылардың ӛзінің дене

дамуын жетілдіру, денсаулығын нығайтуға деген қажеттігін,

қызығушылығын ояту бастауыш сатысының негізгі міндеттерінің бірі.

Тәрбиенің негізгі заңдылықтары:

- Тәрбие халықтық, әлеуметтік, жалпы

- Оқыту, тәрбиелеу, дамытушылықтың біртұтастығы, бірлігі, ӛзара

байланыстылығы

- Тәрбие процесінде бала дамуының іс-әрекеттер мен қарым-қатынасқа

тәуелділігі

- Тәрбиенің балалардың жас және дара ерекшеліктеріне тәуелділігі

- Ұжым мен жеке баланың тәрбие процесіндегі ӛзара байланысы

- Тәрбие мақсаты, міндеті, мазмұны, әдіс-тәсілдері, құралдары,

формалары, түрлерінің ӛзара бірлігі, байланыстылығы.

Сӛйтіп, тәрбие процесі мақсатты, ҧзақ та ҥздіксіз жҥретін, нәтижесі

бірден кӛрінбейтін, екі жақты, басқаруға қиын, ӛмірге келгеннен ақтық демге

дейін жҥретін, тәрбиеленушінің тәрбие объектісі де субъектісі де болатын,

тәрбиеленушінің белсенділігін қажет ететін процесс екеніне кӛзіміз жетті.

Осы процестің негізінде адам ӛзіне, ӛзгеге, табиғатқа, кӛркемдікке,

мәдениетке, отанға,еңбекке деген мазмҧнды дҥниетанымдық кӛзқарастарын

қалыптастырады.

Тәрбие процесі арқылы адам қарым-қатынасқа ҥйренеді. Ҧлттық негізде

тәрбиеленген бала биязы, әдепті, ҧстамды, т.б. ҧлттық нышанды қарым –

қатынас жасауға ҥйренеді.

Тәрбие арқылы балада қазақстандық патриотизм қалыптасуы керек. Кез

келген ҧлт ӛзі ӛмір сҥріп отырған елін қҧрметтеп, қадірлеп, отанын сҥю, ӛзін

осы ел азаматымын деп санауға ҥйренуге тиіс.

Табиғатқа кӛзқарас - табиғилық принципі жҥзеге асқанда толық

қалыптасады. Табиғи орта, адам табиғаты – ҧлды ҧлша, қызды қызша

тәрбиелеу, ҧлттық табиғи болмысты ескеру.

Артық етпес білгенің... Ұлттық тәрбие- тәрбие негізі

Ел президенті Н. Назарбаевтың "Қазақстан-2030" халыққа Жолдауының

"Қазақстан мҧраты" бӛлімінде былай айтылған: "...Олар бабаларының игі

дәстүрлерін сақтай отырып, қазіргі заманғы жағдайға лайықты, күллі

әлемге сыйлы, ӛз елінің патриоттары болады... азаматтық пен

елжандылыққа, ӛз Отаны -Қазақстан Республикасына сүйіспеншілікке,

мемлекеттік рәміздерді құрметтеуге, халық дәстүрлерін қастерлеуге,...

әлемдік және отандық мәдениеттің жетістіктеріне баурау, қазақ халқы

мен республиканың басқа да халықтарының тарихын, әдет-ғұрпы мен

дәстүрлерін зерделеу, мемлекеттік тілді, орыс, шетел тілдерін меңгеру..."

«Адамға ең бірінші білім емес, тәрбие беру

керек. Тәрбиесізге бірілген білім –

адамзаттың қас жауы, ол келешекте оның

ӛміріне апат әкеледі.»

Әбу Насыр әл-Фараби.

«Ұлт ының қамын ойламаған адамның қамын -ұлты да

ойламас болар» (Р.Ғамзатов)

Тәрбие мазмҧны дегеніміз не?

Тәрбие мазмҧны деген тҥсінікке білім, сенім, дағдылар және жеке

тҧлғалық қасиеттер жҥйелері мен оқушылардың алдарына қойған мақсат-

міндеттеріне жету жолындағы тҧрақты мінез-қҧлық, әдеттер жиынтықтарын

жатқызамыз. Ақыл-ой, дене, еңбек, кәсіби техникалық, адамгершілік,

эстетикалық тәрбиелерінің біртҧтас педагогикалық процесте біте қайнасып

байланысуы арқылы жан - жақты және адамгершілікті дамыған тҧлға

тәрбиелеуге бағытталған мақсатқа жетуге мҥмкіндік береді.

Соңғы кезде тәрбие мазмҧнына деген кӛзқарастар елеулі ӛзгерістерге

ҧшырады. Қазіргі қоғамда, мектеп мақсатқа жету жолында тәрбиенің

ізгілендіруі, демократияландыру курсын ҧстап отыр. Бҧл тәрбиенің жаңа

сапалы жолы болып табылады.

Адамгершілік тәрбиесі

міндеттері

Адамгершілік сана

қалыптастыру, ондағы

негізгі категориялар

болып:адамгершілік

мұрат, этикалық

құндылықтар мен

нормалар, моральдық

мотивация, этикалық

бағалау саналады.

Мынадай адамгершілік

сезімдерді

қалыптастыру:

гуманизм, ар, ұят,

борыш, парыз,

принципшілдік,

жауапкершілік,жолдас

тық,ұжымшылдық,мейі

рім, сыйластық,т.б.

Этикалық дәстүрлерге,

нормаларға сәйкес

мінез-құлық

тәжірибесін

қалыптастыру;адамгер

шілік әдет(шындықты

айту, зиян келтірмеу,

зиян келтірмеу,

жақсылықты қорғау,

т.б.) қалыптастыру

Жҥзеге асыру жолдары

*Оқу процесінің, әсіресе гуманитарлық пәндердің мҥмкіндігін пайдалану.

*Сыныптан тыс жҧмыстарда мәдени мекемелердің, денсаулық сақтау, қҧқық

қорғау органдарының, т.б.тәрбие мҥмкіндіктерін қолдану.

*Ҧжымдық ӛмірде, біріккен іс-әрекеттерде, қарым-қатынаста адамгершілік

мәдени мінез-қҧлық қалыптастыру.

*Отбасы тәрбиесі;отбасының және қоғамдық тәрбие мекемелерінің

байланысын қамтамасыз ету.

Артық етпес білгенің...

Кез келген этнос жағымды да, жағымсыз да қасиеттерге ие, ал адамның бәрін

жақсы кӛру, сыйлау мҥмкін емес. Бірақ рухани мҧраны, мәдениетті, қайсыбір

халықтың тілін сыйламауға болмайды. Мысал ҥшін алты әлемдік дінінің

ҧстанымын келтірейік:айырмашылығы бар ма?

Буддизм: "Ӛзің жамандық деп есептеген ісіңді ӛзгеге жасама."

Индуизм: "Ӛзіңе ауыр тиетін нәрсені ӛзгеге жасама."

Иудаизм: "Ӛзіңе жеккӛрінішті нәрсені ӛзгеге жасама".

Даосизм: "Жақыныңның жақсылығына қуан, жамандығына кҥйін».

Ислам: "Ағайынына ӛзіне не тілесе соны тілемейтін адамды қҧдайдың

қҧлы деуге болмас.

Христиан: "Ӛзгелерге ӛзіңе не істегенін қаласаң, соны жаса."

Эстетикалық тәрбие

міндеттері

Жҥзеге асыру жолдары

*Оқу орындарында эстетикалық тәрбие мен білім беру (тіл, әдебиет, тарих,

музыка, бейнелеу ӛнері, әлемдік және отандық мәдениет) және тҥрлі оқудан

тыс тәрбие жҧмыстарының тҥрлері мен формалары.

*Жалпы және қосымша білім беру мекемелерінде, мәдени мекемелерде

шығармашылық ӛнер, іс-әрекетке баулу.

Эстетикалық сана

қалыптастыру:эстетика

негіздерін білу; әлемдік

және отандық

мәдениетті білу,

құрметтеу, шынайы

әсемдікті айыра

білу,ӛнер, халықтық

шығармашылық;

табиғат

құндылықтарын тану,

нағыз адамды "бос кеуде"

адамнан ажырата білу.

Эстетикалық сезім,

талғам қалыптастыру;

жалған мәдени

әсерлерден

педагогикалық

тұрғыдан реттеу,,

мотивацияларын

дамыту(қызығу,

қажеттігін) және

шығармашылық іс-

әрекетке қабілеттерін

дамыту.

Ӛнер-шығармашылық

қызметке баулу;

дарынды балаларды

қолдааау; эстетикалық

норма мен

құндылықтарға

негізделген оқу, еңбек

ету ортасын

қалыптастыру.

"Эстетика-болашақтың этикасы"

М.Горький.

"Эстетикалық сезім-ізгілік, адамгершілік

негізі. Эстетикалық сезімсіз- данышпан да,

талант та, ой да жоқ."

В.Г. Белинский.

"Красота спасет мир!"

Л.Н.Толстой

Эстетикалық сезім-әдемілік, әсемдік

категориясы, табиғаттың, қарым-

қатынастың, еңбектің жемісі.

Эстетикалық тәрбие- ақыл-ой, еңбек,

адамгершілік, дене тәрбиесімен тығыз

байланысты.

Әсемдіктен алынған рахат сезімі

адамды жақсылыққа, ҧжымшылдыққа,

адал еңбекке жетелейді.

Адам ӘСЕМДІК ЗАҢЫ бойынша ӛмір

сҥруге ҥйренеді.

Еңбек тәрбиесі

міндеттері

Жҥзеге асыру жолдары

Еңбек тәрбиесін беру міндеттері

*Жалпы білім беру, дайындау процесінде;

*білімдік "технология" облысында-еңбекке оқытуды меңгертуде;

*сыныптан тыс, мектептен тыс жҧмыстарда ӛндіріспен таныстыру, еңбек

адамдары мен мамандықпен таныстыру, қарым-қатынас, топтық іс-әрекет

барысында жҥзеге асады.

/Еңбектің негізгі тҥрлері: оқу еңбегі;

қоғамдық пайдалы еңбек; ӛндірістік еңбек;

ӛз-ӛзіне қызмет ету еңбегі; ҥй шаруашылығы,

тҧрмыстық еңбек/

Дене тәрбиесі

міндеттері

Ӛзінің денсаулығын

шынықтыру,

салауатты ӛмір сүру,

дене тәрбиесі мен

спортпен айналысуға

деген эмоционалдық

және құндылық

қатынас, қызығушылық,

қажеттілік

қалыптастыру

Адам

организмі,психикалық

процестерінің

ерекшеліктері туралы,

гигиена негіздері

туралы, ӛмір сүру

қауіпсіздігі туралы

білім жүйесін

қалыптастыру

Спорт-дене және ерік

сапаларын

шынықтыру(күш,

қайрат, шыдам,тӛзім,

шапшаңдық, т.б.)

қасиеттерін дамыту;

психикалық

бірқалыпты, байсалды,

болуға тәрбиелеу. Дене

және психикалық

тренингтер.

Жҥзеге асыру жолдары

Еңбекке адамның ӛмір

сүру, болмыстық

формасы ретінде,

адамның ӛзін-ӛзі

жетілдіру құралы

ретінде, эмоционалды

құндылық қатынасын

және мотивациясын

(қажеттік, қызығу,

жауапкершілік)

қалыптастыру

Еңбек әрекетін

орындауға, мамандық

таңдауға, әлеуметтік,

кәсіби және ӛмірдегі

ӛз орнын табу

жолындағы қажет

білім жүйесін

қалыптастыру.

Қоғамдық-пайдалы,

құнды еңбек

тәжірибесін

қалыптастыру;

теориялық білімін

практикада қолдана

білуге;

шығармашылыққа

қабілетін

қалыптастыру.

*Оқу процесі (адам анатомиясы- физиологиясы, қауіпсіздік

негіздері,экология,т.б.)

*Оқудан тыс кездерде денсаулық сақтау, спорт,қҧқықтық органдарының

мамандарының кӛмегімен санитарлық-гигиеналық ағарту шараларын ӛткізу.

*Денешынықтыру сабақтары.

*Оқушыларды спорттық-кӛптік және дене шынықтыру істеріне араластыру.

*Отбасындағы дене тәрбиесі.

Ақыл-ой тәрбиесі

міндеттері

Жҥзеге асыру жолдары

*жалпы, кәсіби, қосымша білім беру мекемелерінің оқу процесінде және

мәдени орындар қызметінде;

*ӛз-ӛзінің білімін жетілдіру процесінде;

*ӛзге адамдармен қарым-қатынасы мен біріккен іс-әрекет процесінде;

*Бҧқаралық ақпарат қҧралдарының нәтижесінде.

Азаматтықты тәрбиелеу

міндеттері

Жҥзеге асыру жолдары

*Оқу процесі

*қҧқықтық және саяси

ағарту ісі

*Мазмҧны жағынан

әртҥрлі оқудан

тыс тәрбие

*Балалардың және

жасӛспірімдік

ҧйымдардың қоғамдық

Оқу-танымдық іс-

әрекетке деген

мотивация

қалыптастыру,

танымдық қызығуын

дамыту, ӛз білімін

жетілдіруге

қажеттілік,

жауапкершілік сезімін

дамыту

Танымдық қызметке

тәжірибе (білік,

дағды)

қалыптастыру,

шығармашылыққа

қабілеттілік,

ойлауды

дамыту,дәстүрлі

емес шешімге келе

алу қабілетін

қалыптастыру.

Эрудициясын

қалыптастыру,

ғылыми және

қолданбалы

білім жүйесін

меңгеруіне

кӛмек, іс

орындау

әдістерін

меңгеруде

дүниетанымын

қалыптастыру

Қоршаған

әлемге ,білімге,

ӛз-ӛзіне

эмоционалдық-

құндылық

қатынас

қалыптастыру,

Азаматтық сананы

қалыптастыру:елінің,

Отанының және

әлемдік ӛркениет

тарихын, саяси

мәдениет ,қҧқықтық

мәдениет негіздерін

білу;философиялық-

дҥниетанымдық

даярлық.

Патриотизм,

интернационализм,

азаматтық рухани

борыш сезімін,

қоғамдық

жауапкершілік, Отанын

қорғауға, ӛз кӛзқарасын

, сенімін қорғауға дайын

болу.

Азаматтық мінез-

қҧлық, қоғамдық

белсенділік,

ҧйымдастырушылық

және орындаушылық

қызмет ептілігі мен

дағды қалптастыру

*Ӛзінің білімін

жетілдіру

*БАҚ мҥмкіндігін

қолдану

жҧмыстары

*Мектептің қоғамдық

істеріне қатысу

*Отбасы тәрбиесі

істеріне ат салысу;

қоғамдық тапсырмалар

орындау.

Кісінің кӛркі киім емес — білім. (мақал)

Тәрбие мазмұны тӛмендегі идеяларды негіз етеді:

1. Тәрбиенің мақсатының айқындылығы. Қазіргі айқын мақсатымыз –

адамның ӛзінің қабілеті мен дарынына сҥйене отырып, әр жақты

дамыту. Қойылған мақсатқа жету қҧралы – адамның мәдениеттің

негізін игеруі. Осыдан келіп, жеке тҧлғаның «мәдени негізі» деген

тәрбие мазмҧнының тірек ҧғымы анықталады. Бҧл адамның ӛзіндік

ӛмірлік бағыт-бағдарын айқындаушы мәдени негіздер.Олар: адамның

еңбек және экономикалық мәдениеті, саяси, демократиялық,қҧқықтық

мәдениет, адамгершілік және экологиялық, эстетикалық және дене

мәдениеті, жанҧялық қарым-қатынастар мәдениеті.

2. Ҥлкендер мен балалардың біріккен іс-әрекеттері. Тәрбие процесінде

баланың белсенді позициясын қамтамасыз ететін жоғары адамгершілік

ҥлгі-ӛнегесіне, рухани мәдениет қҧндылықтарға негізделген, солардың

негізінде ӛз қҧндылықтарын қалыптастыратын, іс-әрекеттерді табу.

3. Ӛзінің ӛмірлік орнын табу. Дамыта тәрбиелеу мақсаты - ӛзіндік

тҧрақты сенім-ҧстанымы бар, демократиялық кӛзқарасы қалыптасқан,

ӛмірлік позициясы жетілген адам қалыптастыру. Яғни тәрбие

мазмҧнындағы ең ҥлкен элемент-ӛзінің ӛмірлік орнын айқындау

мәдениеті. Бҧл тҥсінік кең - адамның ӛз - ӛзімен гармониялық

ҥндестікте, азаматтық, кәсіби, адамгершілік тҧрғыда қалыптасуын

аңғартады.

4. Тәрбиенің жеке тҧлғалық бағыттылығы. Тәрбие істерінің негізгі бел

ортасында бағдарламалар, іс-шаралар, әдіс-тәсілдер мен формалары

тҧрмауы керек, бҧл тәрбие ісінің негізі болып – бала, жасӛспірім,

жеткіншек тҧруы керек. Міне, осы тҧлға педагогикалық ықпалдың

басты мәні де мақсаты да болса ғана нәтиже дҧрыс болады. Баланың

жеке тҧлғалық ерекшеліктерін, оның қызығуларын, мінез

ерекшеліктерін, ӛзіндік сана - сезімін қалыптастыру – басты мақсат

болуы керек.

Тәрбиенің негізгі принциптері: - Тәрбиенің мақсаттылығы

- Тәрбиенің ӛмірмен, еңбекпен байланыстылығы.

Егер мың жыл бұрын болған нәрсені түсінгің келсе, қазіргі кезеңге бойла; оның терең сырларын танығың келсе, онда олардың бір-екеуін зерттеуден баста (Сюнь-цзы).

- Тәрбие мен қоғам процестерінің ӛзара байланыстылығы.

- Тәрбиенің біртұтастығы, сабақтастығы.

- Тәрбиенің үздіксіздігі.

- Мұғалім мен оқушының ынтымақтастығы.

- Тәрбиені ұжымда, ұжым арқылы, ұжымдық жүргізу.

- Жеке тұлғаның бойындағы жағымды, жақсы қасиеттерге сүйену.

- Жеке басты құрметтеу, сыйлау мен талап қоюдың ӛзара

байланыстылығы.

- Педагогикалық басшылықтың оқушылар белсенділігімен,

дербестігімен үйлесімділігі.

Тәрбие мазмұны.

Қ С Т

Т –тәрбиеші әсері, ықпалы;

Ж.Т – тәрбиеленуші жеке тұлға;

Т

Ж.Т.

Мақсаттары

білім дағды

сенім

іскерлік

М

оқушы

мінез

қҧлық

тәртібі

Мақсаттары.

Қ - тәрбиеленушінің тәрбие ықпалына қарым-қатынасы;

С – жеке тұлғада қалыптасуға тиісті сапалары;

Т – тәрбиеленуші тәртібі, мінез – құлық; М – мотив;

Тәрбие ісінің негізгі кезеңдері.

Тәрбиеленушінің ӛзіне қойылатын талаптар мен нормаларды, мінез-

қҧлық ережелерін тҥсініп меңгеруі-тәрбие процесінің маңызды кезеңі. Дер

кезінде кеткен қателіктерді тҥзетіп, бағыттап отырып, қажетті нәтижеге

жеткізіледі.

Мінез-қҧлық қалыптастыруда білімнің сенімге айналуының маңызы зор.

Сенім - белгілі бір принциптерге негізделген және дҥниетанымдық

кӛзқарастардың басты орын алуы, ӛмірдегі ҧстаным. Бҧларсыз тәрбие

процесі ӛте жай, сылбыр жҥрген болар еді де, нәтижеге жету қиын болар еді.

Қарапайым мысал келтірсек, бала-бақшадағы сәби тәрбиешілермен

амандасу керек екенін жақсы біледі. Бірақ олай істемейді, неге? Ӛйткені

солай жасауға сенім жоқ. Білімі бар – ол сенімге айналмаған, сӛйтіп тәрбие

бірінші кезеңде тҧрып қалды, екінші кезеңге ӛткен жоқ.

Сезімді қалыптастыру – тәрбие процесінің тағы бір елеулі де ӛте

маңызды компоненті. Ежелгі грек философтары «адамзаттың шындықты

іздеуі эмоция-сезімсіз мҥмкін емес.» деген. Тәрбиешілер бала тәртібі мен

мінез-қҧлқын қалыптастыруда міндетті тҥрде оның сезіміне әсер етіп және

сезімдеріне сҥйене отырып, ойлағанына жете алады.

Тәрбие процесінің ең маңызды кезеңі, әрине, іс-әрекет.

Іс-әрекет ҥстінде дҥниетаным, кӛзқарастар, сенім мен сезім біте қайнаса

отырып қалыптасады. Тәрбие процесіндегі қҧрылымдары ішінде неғҧрлым

мақсатқа қҧрылған, дҧрыс ҧйымдастырылған іс-әрекет орын алса, нәтиже

соғҧрлым тиімді болады.

Сонымен, тәрбие процесі – балалар бойында саналылықты, қоршаған

ортаға қарым-қатынасты, ӛмірге кӛзқарасын, дҥниетанымын, мінез-қҧлқын,

рухани жан дҥниесін мақсатты қалыптасыру процесі.

Мінез-құлық ережелері

мен нормаларды меңгеруі

(білім)

Мінез-құлық

тәртібінің

қалыптасуы

Сенімнің қалыптасуы

Сезімнің қалыптасуы

Және ол біртҧтас, кешенді, алдын - ала нәтижесін болжауға, ескеруге

бола бермейтін, тҥрлі әсерлерге байланысты жҥретін процесс.

Тәрбие процесіне – кешенділік, ҥздіксіздік, секірмелілік, қайшылықтық,

диалектикалық ерекшеліктер тән. Баланың тҧлға болып дамуы мен қалыптасуына белсенділіктің ролі зор.

Белсенділіктің бірнеше тҥрі бар: қарым – қатынас белсенділігі, таным - білім

белсенділігі, ӛзін-ӛзі тәрбиелеу белсенділігі.

Ӛзін-ӛзі тәрбиелеу - ӛзіндегі ҧнамсыз мінез-қҧлықты, жағымсыз

қасиетті жеңіп, жақсы қасиеттерді қалыптастыруға, жетілдіруге

бағытталған белсенді әрекеті.

Ӛмір – жеке тҧлғаның жан - жақты дамуына ӛзін-ӛзі тәрбиелеудің ең қуатты

жолы екенін дәлелдеп отыр.

Ӛзін-ӛзі тәрбиелеу тҥрлері: интеллектуалдық (ақыл-ой), ой-ӛріс дамыту

бағытындағы жҧмыс; адамгершілік, имандылық, әдептілік, дене, эмоциялық,

сезімдік, эстетикалық қасиеттерін, ерік-кҥш, жігерін шыңдау бағытында;

Ӛзін-ӛзі тәрбиелеудің ең маңызды компоненттері: мақсат пен міндеттер,

ӛмірлік мҧраты, ӛзіне деген талаптары, білімі, ӛзінің ҧстанымдары, еркі.

Ӛзін-ӛзі тәрбиелеудің негізі болып: қажеттіліктер мен мотивтері табылады.

Ӛзін-ӛзі тәрбиелеуді ҧйымдастыру шарты:

ӛзін-ӛзі тәрбиелеу мақсатын айқындау;

ӛзін-ӛзі тәрбиелеу бағдарламасын анықтау;

- кӛңіл-кҥйін, сезімін жҥйеге келтіру;

- ынталандыру жҥйесін қҧру;

- жағымды сезімдерге сҥйену.

Ӛзін-ӛзі бағалау. (самооценка)

Ӛзіндік сана (самосознание)

Жеке тҧлғалық ерекшелік.

*Сіздер баланы осы уақытта ол қандай болып қалыптасты, ол

ҥшін нендей нәрсе қҧнды, тҧлғалық негізі қандай,жетістігі

қаншалықты, қабілетті ме, жоқ па, сол қалпында қабылдап,сыйлай

білу керектігін білесіз. "Ӛзге адамның қҧқығын сыйлау", "ӛз-ӛзіңді

жаттай сыйла, жат жанынан тҥңілсін" деген ойлармен

байланыстырып,"Соңғы сӛзді маған қалдыр" әдісі бойынша сӛйлеуге

дайындалыңыз.

-"Басқа баланы ҥлгі етерде, ӛз балаңызды тӛмендете сӛйлеуден сақ болыңыз.

Балада ӛшпенділік, кӛре алмаушылықтың дәнін егесіз."-дейді, С.Қоңырбаева

ӛзінің "Отбасы: бала мен ата-ана"деген қҧралында.Осыған сҥйене отырып,

ата -аналарға арналған баяндама немесе лекция, не пікірталас тудыратындай

дӛңгелек ҥстел секілді шара жоспарын қҧрып келуді ҧсынамын. Бҧл

проектілеріңізді педагогикалық практикада жҥзеге асыру мҥмкіндігі

туатынын ескеріңіз!

Ҧмытпа! Сіздер «Қысқа

педагогикалық

сӛздіктеріңізді

толықтыру

ҥстіндесіз!»

1.Бастауыш мектеп журналындағы тәрбие шараларына байланысты

материалдарға тәрбие әдістері, қҧралдары және формаларын қолданудың

тиімділігі тҧрғысынан талдау жасау

Жинақтаған материалдарын тақырыптар бойынша топтастырып папка

жабдықтау. Материалдарға тӛмендегі ҥлгіде талдау жасау

р/с Тәрбие

шарасы

Ҧсынылған

форма,

тиімділігі

Әдістері,

тиімділігі

Қҧралдары

тиімділігі

Жетілдіру

бағытындағы

ҧсыныстар

Талдау бойынша ӛз позициясын қорғау.

Іске сәт!

Оқуға ҧсынылатын мәтіндер.

1. Януш Корчак и дети.(Корчак Я. Как любить ребенка. М., 1991 г.

(қосымша с) деген бӛлігінде. 215-218 б.б.

2. Б. И. Иманбекова. «Тәрбиеге жетекші». А., 2004.

3. «Жақсы сӛз – жан азығы»

4. Х. Досмҧхамедов Ашық хат

5. С. Кӛбеев. Кейбір педагогикалық мәселелер туралы.

6. Шәкәрім Талап пен ақыл.

7.Қоңырбаева С. Отбасы: бала мен ата-ана.-А.,2006

практикалық сабақ тақырыбы: Біртҧтас педагогикалық процесс

барысында оқушылардың базалық мәдениетін қалыптастыру

Мақсаты: Базалық мәдениет ҧғымының мәні, жеке тҧлғалы

қалыптастыру процесінде атқаратын қызметін аша отырып, мектеп

оқушыларының базалық мәдениетін қалыптастыру жолдарын меңгерту.

Теориялық талдауға ұсынылатын сұрақтар: 1. Оқыту процесінде бастауыш сынып оқушыларының базалық мәдениетін

қалыптастыру

2. Тәрбие процесінде оқушылардың базалық мәдениетін қалыптастыру

3. Тәрбиенің жалпы азаматтық аспектілері.

Практикалық іскерлік, дағдысын қалыптастыр бағытындағы

жұмыстар:

1. Ӛздері дайындаған баяндама, мәнжазба негізінде оқушылардың

базалық мәдениетін қалыптастыру жолдарын анықтау;

2. Базалық мәдениет кӛрсеткіштерін анықтау;

3. Қалыптасу деңгейін анықтайтын әдістемелер тізбесін жасау.

Баяндама, мәнжазбаның ҥлгі тақырыптары

1. Оқушылардың патриоттық тәрбиесі

2. Оушыларға интернационалдық тәрбие беру т.б.

3. Оқушылардың қҧқық тәрбиесі

4. Оқушыларды адамгершілікке тәрбиелеу

5. Халық педагогикасындағы адамгершілік тәрбиесі.

6. Я.А. Коменский адамгершілік тәрбиесі туралы

7. А.Х. Фарабидің адамгершілік-этикалық кӛзқарастары

8. Атаның баласы болма, адамның баласы бол (А. Қҧнанбаев адамгершілік

тәрбиесі туралы т.б.)

9. Музыканың баланың кӛркемдік талғамын дамытудағы ролі.

10. Бейнелеу ӛнері- эстетикалық тәрбие қҧралы,

11. Халықтың қолӛнері-эстетикалық тәрбие қҧралы.

12. Әдебиет және эстетикалық тәрбие.

13. Табиғат-эстетикалық тәрбие қҧралы т.б.

14. Экологиялық білім – экологиялық тәрбие негізі.

15. Халықтың ырым – тиымдарындағы экологиялық тәрбие.

16. Кластан тыс жҧмыстар барысында экологиялық тәрбие беру.

17. Экологиялық мазмҧндағы топсаяхаттар ҧйымдастырудың әдіс-тәсілдерін

т.б.

18. Оқушылардың еңбек тәрбиесі.

19. Оқушыларға экономикалық тәрбие беру.

20. Халық педагогикасындағы еңбек тәрбиесі т.б.

Әдістемелік нҧсқау

Бірінші сҧрақ бойынша педагогика оқулықтары негізінде теориялық

талдау жасау.

Екінші, ҥшінші сҧрақтарға дайындалған баяндама, мәнжазбаларды

тыңдап, негізгі бағыттары бойынша сызба, конспект жасау, ӛз пікірлерін

білдіру.

Негізгі әдебиеттер:

1. Педагогика Дәріс курсы – Алматы «Нҧрлы әлем», 2003 – 368 бет;

2. Қоянбаев Ж.Б., Қоянбаев Р.М. Педагогика – Алматы, 2004 – 412 бет;

3. Әбиев Ж., Бабаев С., Қҧдиярова А. Педагогика – Дарын-Алматы, 2004 –

437 бет;

4. Жарықбаев Б.Қ., Қалиев С.К. Қазақ тәлім-тәрбиесі – Алматы;

5. Жарықбаев Б.Қ., Қалиев С.К. Қазақ тәлімтәрбиесінің антологиясы –

Алматы;

Қосымша әдебиеттер:

1. Лихачев П. Педагогика. Курс лекций – М., Юраит 1998;

2. Рожков М.И., Бойбородова Л.В. Теория и методика воспитания – М.,

Владос Пресс 2004;

3. Сухомлинский В.А. Мудрая власть коллектива – М., 1987;

Білім беру мәселесіне байланысты құжаттар

1. ҚР тәлім-тәрбие тҧжырымдамасы - // Егемен Қазақстан, 1993, 5-ақпан;

2. Мектепке дейінгі және мектеп жасындағы балалар тәрбиесінің

тҧжырымдамасы // Қазақстан мҧғалімі, 12-қыркҥйек 1995 ж.;

Ерінбей еңбек етсең шыдап егер,

Тікен де гүлге айналып шыға келер.

Саағди.

Тәрбие технологиясы

Оқушыға әсері

Санасына

Сезіміне

Мінез-құлқы

тәртібіне

Жолдары.

Тәрбие

әдістері

Тәсілдері Құралдары

Тәрбие

істері

Наданмен дос болғанша,

кітаппен дос бол. (мақал)

Сӛздік жұмыс: Әдіс – метод (грек. methodos) - әсер ету

әрекеті; «... практикалық және теориялық шындықты игерудің әдістері

мен амалдарының жиынтығы»

Тәрбиешілері

Педагогикалық

әсер

Қоғамдық ұйымдар ,

Мектеп, ақпарат

құралдары, әдебиет,

ӛнер, құқық органдары,

ұжым, топ.

Барлығы бірлікте

Тәрбие нәтижесі

ӛзін-ӛзі тәрбиелеуі, «мен» қасиетінің қалыптасуы,

адамгершілік рухани деңгейі, дүниетаным, сенім, ерік, мінез,

тәртіп- «толық адам»(Абай)

Ата-

анасы,

отбасы

Оқушының

ӛзін-ӛзі

тәрбиелеуі

Тәрбие әдістері Бҧл тақырыпты оқып – ҥйрену барысында

сіздер тәрбие әдістері деген не, оны әр тҥрлі

авторлардың топтастыруларымен

(классификация) танысасыздар; Тәрбие

әдістерінің бҥгінгі таңдағы гуманистік

бағыттылығы туралы білетін боласыздар.

Тиімді тәрбие әдістері туралы ойланып,

педагогикалық жағдайаттарды шешуге

ҥйренесіздер. Тәрбиеде ҥйлесімді әдіс

қолданудағы озат тәжірибелерімен

танысасыздар.

Тәрбиедегі әсер ету әдістері – бҧл тәрбиеленушілердің санасына,

сезіміне, мінез-қҧлық, тәртібіне педагог – тәрбиешінің тәрбиеленушімен

бірлескен іс-әрекетте, қарым-қатынас кезінде әсер етуі арқылы мақсат-

міндетті жҥзеге асыруы деп айтуға болады. Мҧғалім мен балалардың

бірлесуі ынтымақтастық педагогика талабына сәйкес келеді. Ынтымақтастық

педагогика оларды қуаныш сезіміне бӛлейді, табысқа жеткізеді.

Тәрбие жҧмыстарының әдістері тәрбиенің мақсатына, принциптеріне және

мазмҧнына, балалардың жас және дербес ерекшеліктеріне, олардың

тәрбиелік дәрежесіне байланысты. Тәрбие әдістері тәрбие жҧмысының

мақсаттары және мазмҧнымен анықталады, ал мақсат әдістің басты

критерийі.

Барлық әдістер тәрбие мақсаттарын іске асыруға, оқушыларды мінез-

қҧлықтың қоғамдық нормасына ҥйретуге, адамдармен қарым-қатынас

жасауға және олардың озық іс-тәжірибелерін пайдалануға бағытталуы шарт.

«Тәрбиедегі мақсат- баланы тәрбиешінің ӛзіндей

қылып шығару емес, заманына сай етіп шығару"

Мағжан Жҧмабаев.

«Балаларды ережелермен тәрбиелеуге олмайды, олар

естен шығып кетеді. Егер баланы бірнәрсеге үйреткің

келсе оған тәжірибе арқылы әркез дағдыландыр, үмкіндік

болса үйренуіне жағдай тудыр.» Джон Локк.1632-1704ж.ж.

Біз мақсат, мазмҧн және формалар тәрбие процесінің мәнін қҧрайтынын

білеміз.Олар неге, нені, қандай? деген сҧрақтарға жауап береді.

Тағы бір маңызды категория – қалай, қайтіп тәрбиелейміз? деген сҧраққа

жауап беретін категория – тәрбие әдістері.

Тәрбие әдістері - алдағы тҧрған мақсатқа жету жолдары. Мына схемада:

Мақсат

Деңгей 2

Ә3

Ә1

Т5

Т3

Т2 Қ1 Т4

Ә2

Т1 Әm

Әn

Деңгей 1

Деңгей (1) осы кездегі жеткен нәтиже, одан әрі жаңа мақсат қойылады-

(Деңгей2) оған жету тәрбиеленушіні жаңа тәрбиелік деңгейге кӛтереді.

Тӛмен деңгейден жоғары деңгейге ӛту процесі тәрбие процесі болып

табылады. Мақсатқа жету жолы әртҥрлі (әдіс1, Ә2, Ә3... Әп). Олардың жалпы

саны әрбір тәрбиешінің тәрбиеленушілермен біріге отырып, мҥмкіндіктеріне,

қажетіне, кҥшіне орай табуына қарай әртҥрлі болады...

Кейбір жолдары тез, оңай нәтижеге әкелсе, кейбірі тҥрлі ӛзгерістер,

қосымшалар, тәсілдер, қҧралдарды қосып, ҧзақ жҧмыс істеуді қажет етеді.

Осыдан, тәрбиенің әдістері мен тәсілдерін біліп, оны тиімді пайдалану –

педагогтың шеберлігін қажет етеді деген қорытындыға келеміз.

Тағы да бір тҥсінік – тәрбие қҧралдары.

Тәсіл деп жеке әсер етуді айтсақ, қҧрал тәсілдердің жиынтығы. Қҧрал –

тәсіл де емес, әдіс те емес.

Мысалы, еңбек – тәрбиенің қҧралы, бірақ еңбекті істеп кӛрсету,

жҧмыстағы қатені кӛрсету – тәсілдер. Сӛз – тәрбие қҧралы, ал жеке реплика,

кекету, салыстыру – тәсілдер.

Сӛйтіп, тәрбие әдістері деп тәсілдер мен қҧралдардың жҥйесінің кӛздеген

мақсатқа жету жолында қолдануды айтамыз.

Жақсы не жаман әдіс деген болмайды. Әдістерді тиімді қолдану – тәрбие

әдістерін таңдай білу кҥрделі мәселе.

1.Тәрбие әдістерінің мақсаттары мен міндеттері. Тәрбие мақсаты қандай

әдісті қолдану керектігін анықтайды. мақсат қандай болса, нәтижеге жету

жолы, әдісі сондай болу керек.

2.Тәрбие мазмҧны .

Міндеттер әртҥрлі мазмҧнға толы болуы мҥмкін. Сондықтан, әдіс мазмҧнға

ғана қарап емес, нақты тҥсінік, мәніне орай таңдалынуы керек.

3.Тәрбиеленушінің жас ерекшелігіне сәйкес әртҥрлі әдістер қолданылады.

4.Ҧжымның деңгейіне қарай әртҥрлі әдіс қолданылады.

5.Тәрбиеленушілердің жеке және тҧлғалық ерекшеліктеріне қарай әдісті

таңдау.

6.Тәрбие жағдайы.

7.Тәрбие қҧралдары.

8.Уақыты.

9.Педагогтың квалификациясы.

10.Кҥтілетін нәтиже.

«ҚР Тәлім-тәрбие тҧжырымдамасында»: тәрбиені жаңаша

ҧйымдастырудың мәні адамның биологиялық табиғаты мен ішкі

мҥмкіндіктерін ескере отырып, жеке тҧлға ретінде дамуына, жалпы

адамзаттық, ҧлттық қазыналардан нәр ала отырып қалыптасуына жағдай

туғызу» - деп кӛрсетіліп, іс-әрекет пен қарым – қатынас арқылы тәрбиелеу

ҧсынылады.

Жеке тҧлғаның жан-жақты дамуын жҥзеге асыру ҥшін, оның іс-

әрекетін дербес, ӛз бетімен орындалатын шығармашылық элементтерімен

толтыруы қажет. Тек осындай жағдай адамға жоғарғы әсерлі ынта-жігер

әкеледі.

Бүл ӛзін-ӛзі артық кӛрсетпек екі түрлі! Әуелгісі - әрбір жаманшылықтың жағасында тұрып адамның адамдығын бұзатын жаманшылықтан бойын жимақтық, бұл адамға нұр болады. Екінші - ӛзін-ӛзі ӛзгешелікпен артық кӛрсетпек адамдықтың нұрын, гүлін бұзады. Үшіншісі - қастық қылмақ, қор тұтпақ, кемітпек. Олар дұшпандық шақырады (Абай).

Қандай да болмасын белгілері бойынша топқа келтірілген әдістер жҥйесін -

әдістер классификациясы дейміз.

Сананы қалыптастыру әдістері адамның кӛзқарасын, ҧғымдарын,

наным-сенімдерін кемелдендіруге бағытталады. Олар: әңгімелер, ҧғындыру,

тҥсіндіру, насихаттау, сендіру, ҥлгі кӛрсету, әңгімелесу, пікірталас, еліктеу.

1. Іс-әрекетті ҧйымдастыру әдістері практикалық іс-әрекетіне негізделеді.

2. Іс-әрекетті басқару ҥшін тәрбиеші оны қҧрамдас бӛліктерге – нақты істер

мен қылықтарға жіктейді, олар: жаттықтыру, талап, ҥйретіп кӛндіру,

тапсырыстар беру, тәрбиелік жағдаятттар т.б.

Әдістердің

мақсатты

бағыттылығына

қарай топтасуы.

Баланы дамытуға байланысты топтастырылуы

Ӛмірлік және

қарым-қатынасты

ұйымдастыру

әдістері

Білім беру, ағарту,

сендіру және сананы

қалыптастыру

әдістері.

Қарым-қатынасты

және іс-әрекет

ынталандыру

әдістері

Ынталандыру

әдістері

Жағымды болашақ

(перспектива) үлгі.

Педагогикалық

талап.

Еліктеу. Оқу

жағдайатын

тудыру.

Түсіндіру, әңгіме,

информация беру, үлгі

Мадақтау,

жағымды

перспектива

талаптандыру,

ӛтініш

Позитивті стимул

тудыру.

Жеке тұлғалық

сапаларды

қалыптастыру

әдістері.

Негізгі талап ойын

үйрету, жаттығу

КТД (ҰШІ) талап-

норма.

Үйрету әңгіме сендіру,

лекция, диспут

(пікірталас)

Ынталандыру

Марапаттау

Перспективалық

жоспарлар жүйесі

Моральдық

табысқа ие болу

жағдайаты.

мсрарапт

Жеке бастық

түзетушілік

әдістері

(коррекция)

Талап - норма

Коррекция

Табысқа жетуді

жоспарлау

Информация

Сендіру

Кӛзқарасын ӛзгерту,

түсіндіру

Жарыс

Жеке басты

тексеру

Бедел иесінің пікірі

Жеке бас

перспективасы

тәрбиелеуші

жағдайат.

Ӛзін-ӛзі

реттеу, ӛзіндік

мүмкіндіктерді

пайдалану

Топтық, ұжымдық

ойын

ӛзін-ӛзі тексеру

ӛзіне ӛзі талдау

жасау

ӛзін-ӛзі тәрбиелеу

ӛз-ӛзін бақылау

ӛзін-ӛзі сендіру

ӛз білімін жетілдіру

ӛзін-ӛзі бақылау

ӛз-ӛзіне талдау

жасау,ӛзіне сын

кӛзбен қарау,

ӛзіне жүктеме алу.

Іс-әрекет пен мінез-қҧлықты ынталандыру әдістері – тәрбиеленушіні

белгілі бір іс-әрекетті орындауға талаптандыру ниетінде қолданылады, олар:

мадақтау, жазалау, жарыс, бәсеке, субъективтік –прагматикалық әдіс т.б.

Тәрбие әдістерін таңдау – кҥрделі проблемалардың бірі. Ол кӛптеген

шарттар мен мҥмкіндіктерге тәуелді: тәрбиенің мақсаты мен міндеттері,

тәрбиеленушінің жас және жеке ерекшеліктері, олардың қажеттіктері мен

қызығушылықтары, әлеуметтік жағдайлары, ҧжымның қалыптасу деңгейі,

тәрбиешінің жеке бас мҥмкіндіктері т.б.

Мақсатқа жету жолындағы субъектіге ықпал жасаушы заттың бәрі

тәрбие қҧрал-жабдығы болып есептеледі, олар: сӛз, образдар, қҧрал-

жабдықтар, табиғат т.б.

Қазақ халқының балаға ықпал ету әдіс-тәсіліне кӛңіл бӛлейік:

-тҥсіндіру, сендіру, кӛрсету, ҥйрету, ҥлгі-ӛнеге, кеңес, насихат, ӛтіну,

тілек білдіру, жаттықтыру, қолпаштау, мадақтау, ризашылық білдіру, ниет

білдіру, сенім кӛрсету, тиым салу, кейістік білдіру, жаратпау, қызықты не

жауапты жҧмысқа тарту, кекету, сенбестікпен қайрау, еркелете кӛңілін табу,

байқамаған болу, ескерту, бата беру- ақ тілек, қолдау, жазалау, теріс бата

беру,,т.б.

Қҧралдары-ауыз әдебиеті,(ертегі, аңыз, мақал-мәтел, жҧмбақ,

жаңылтпаш, санамақ, мазақтама, ән-кҥй, терме, айтыс, толғау, дастан,

т.б.);қолданбалы кӛркем ӛнер туындылары; ҧлттық ойындар(балалар

ойындары,спорттық, жастардың кӛңіл кӛтеру, сауық ойындары);салт-дәстҥр,

әдет-ғҧрып, рәсім-жоралғылар. Бҧлар балаларда дҥниетанымының

қалыптасып, дамуына кӛмектесті.

практикалық сабақ тақырыбы Тәрбие әдістері:

Мақсаты: Тәрбиенің әдістеріне жеке сипаттама беру негізінде білімдерін

жолықтыру

Теориялық талдауға ұсынылатын сұрақтар:

1. Тәрбие әдістерін топтастыру және оларға сипаттама

2. Оқушыларды тәрбиелеуде тәрбие әдістерін тиімді қолданудың маңызы

3. С.Макаренко. Ҧжымда тәрбиелеу әдістері туралы

Практикалық іскерлік, дағдысын қалыптастыр бағытындағы

жұмыстар:

1. Бір педагогикалық басылым бойынша жарияланған тәрбие

шараларында қолданылған әдістерге тиімділігі тҧрғысынан талдау

жасау;

2. Практика барысында қатысқан тәрбие шарасына тәрбие әдістерін

тиімді қолдану тҧрғысынан талдау жасау.

Әдістемелік нҧсқау

Бірінші сҧрақ бойынша Педагогика оқулықтарында тәрбиенің

әдістерінің берілуіне саластырмалы талдау жасаңыз. Тәрбие әдістеріне

теориялық ҧғым, анықтама тҥрінде сипаттама беріңіз.

Тәрбие әдістерін топтастыру ҥлгілерінің кестелерін жасаңыз. Оларға

шағын хабарлама тҥрінде сипатамма беріңіз.

Екінші сҧрақ бойынша ӛз таңдауыңыз бойынша 1 тәрбие жҧмысына,

оны ӛткізу жоспарын ҧсына отырып сипаттама беріңіз.

Ҥшінші сҧрақта А.С. Макаренко ҧсынған ҧжымда тәрбиелеу әдістерінің

тиімділігін ашыңыз.

Негізгі әдебиеттер:

1. Педагогика Дәріс курсы – Алматы «Нҧрлы әлем», 2003 – 368 бет;

2. Қоянбаев Ж.Б., Қоянбаев Р.М. Педагогика – Алматы, 2004 – 412 бет;

3. Әбиев Ж., Бабаев С., Қҧдиярова А. Педагогика – Дарын-Алматы, 2004

– 437 бет;

Қосымша әдебиеттер:

1. Гребенюк О.С., Рожков М.И. Общие основы педагогики – М., Владос

Пресс, 2004;

2. Лихачев П. Педагогика. Курс лекций – М., Юраит 1998;

3. Харламов И.П. Педагогика. Учебное пособие – Минск, 2001.

4. Селевко Т.К., Селевко А.Т. Социально-воспитательные технологии –

М., 2002;

Антон Семенович Макаренко 1888-1939

Артық етпес білгенің...

Ӛмірлік қағидалар

– Ҥй ішіндегі қҧпияны сыртқа шашпа;

– Ӛз ата-анаңның кінәсін ешуақытта аузыңа алма;

– Қайырымдылық қылсаң, қайтарымын дәметпе;

– Ӛтінішіңді орындамағанға ӛшпенділік жасама;

– Ӛзгенің кемтарлығын келеке етпе;

– Ӛзгенің сыртынан ғайбат сӛз айтпа;

– Жаңаға табынып, ескіні ҧмытып кетпе;

– Екшеп алмай, ақыл айтудан аулақ бол.

Бес нәрсені болжай біл

– Ӛлмей тҧрып тіршіліктің қадірін біл;

– Ауырмай тҧрып, денсаулықтың қадірін біл;

– Басыңа іс тҥспей тҧрып, бостандықтың қадірін біл;

– Кедейлік келмей тҧрып, барлықтың қадірін біл;

– Кәрілік келмей тҧрып, жастықтың қадірін біл.

"Тек ҧжымдық еңбекке қатысу адамға дҧрыс

адамгершілік қарым-қатынас жасауға-барлық

еңбекшілерге махаббат пен достыққа, еңбектен

қашатын адамдарға жеркене қарауға мҥмкіндік

береді". А.С.Макаренко

*Ӛзіндік жҧмыс:

«Аяқталмаған тезис» әдісі бойынша (аяқта)

● Ӛмірдегі ең басты нәрсе: ...

● Адам бақытты болу ҥшін ...

● Меніңше жақсылық пен жамандық ...

● Мен сыпайы адамды кездестірген сайын ... деп ойланамын.

● Неге барлық адамдар... болмайды екен.

● Нағыз тҧлға болу ҥшін ...

● Мен ӛзімнің досымның жағымсыз істер жасап жатқанын кӛрсем...

*Мен ӛз ҧлтымның ...

«...Ал қазақ, мешел болып қалам демесең, тағылымың мен бесігіңді түзе»

Осы пікірді тезис етіп алып, РАФТ әдісі бойынша қазақ халқына жолдау жаз.

Роль:президент, ҧстаз, жазушы, депутат, әкім, студент, ата-баба, т.б. ӛз

қалауың болсын.

Аудитория: халық, ата-ана, болашақ ата-ана, мҧғалім,т.б.

Форма: жолдау, ӛсиет, кеңес, т.б.

Тақырып. М. Әуезовтың ҧлағатты сӛзі.

тапсырма: «Ҧлттық қҧндылық қасиеттер – тәрбие негізі»атты шығарма жазу.

Тәрбие шарасының сценарийін қҧру.

Негізгі тәрбие әдісінің

жҥйесі

Жаттығу Сендіру

Ҥлгі-ӛнеге Жарыс

Ынталандыру

Талап ету

Мҧхтар Әуезов

1897-1961

*Ӛрге жҥзген ӛнегелі ісімен, Адал дос тап тең қҥрбыңның ішінен (Әбу Насыр әл Фараби).

Сананы қалыптастыру әдістері адамның кӛзқарасын, ҧғымдарын,

наным-сенімдерін кемелдендіруге бағытталады. Олар: әңгімелер, ҧғындыру,

тҥсіндіру, насихаттау, сендіру, ҥлгі кӛрсету, әңгімелесу, пікірталас, еліктеу.

Іс-әрекетті ҧйымдастыру әдістері тәрбиеленушілердің практикалық іс-

әрекетіне негізделеді. Іс-әрекетті басқару ҥшін тәрбиеші оны қҧрамдас

бӛліктерге – нақты істер мен қылықтарға жіктейді, олар: жаттықтыру, талап,

ҥйретіп кӛндіру, тапсырыстар беру, тәрбиелік жағдаятттар т.б.

Іс-әрекет пен мінез-қҧлықты ынталандыру әдістері – тәрбиеленушіні

белгілі бір іс-әрекетті орындауға талаптандыру ниетінде қолданылады, олар:

мадақтау, жазалау, жарыс, бәсеке, субъективтік –прагматикалық әдіс т.б.

Тәрбие әдістерін таңдау – кҥрделі проблемалардың бірі. Ол кӛптеген

шарттар мен мҥмкіндіктерге тәуелді: тәрбиенің мақсаты мен міндеттері,

тәрбиеленушінің жас және жеке ерекшеліктері, олардың қажеттіктері мен

қызығушылықтары, әлеуметтік жағдайлары, ҧжымның қалыптасу деңгейі,

тәрбиешінің жеке бас мҥмкіндіктері т.б.

Мақсатқа жету жолындағы субъектіге ықпал жасаушы заттың бәрі

тәрбие қҧрал-жабдығы болып есептеледі, олар: сӛз, образдар, қҧрал-

жабдықтар, табиғат т.б.

Тәрбие процесінде тәрбиеші мен тәрбиеленушінің ықпалдық

қатынасының кӛрінісі – тәрбие формасы деп аталады.

Тәрбие формалары:

- жеке тәрбие формалары;

- ҧжымдық шығармашыл істер;

- топтық тәрбие формалары;

- кӛпшілік тәрбие формалары;

- соңғы жылдары кең таралып жҥрген қозғалыстар (дебат, ашық

микрофон, фәлсафалық бас қосу т.б.)

Тәрбие формаларын таңдау тәрбиеленушілермен бірлікте іске асқаны жӛн.

«Тәрбиенің қолынан бәрі келеді»

(«Воспитание может все»)-

Клод Адриан Гельвеций.

«Ӛзің оқып – тәрбиеленуіңе қарағанда

ӛзгені оқытып, тәрбиелеу ҥшін ақыл – ой мен кҥш кӛп керек»

Мишель Монтень.

тақырып: Ҧжым- тәрбие қҧралы

Мақсаты: Педагогикалық процестегі мҧғалім мен балалар ҧжымының ӛзара

ықпалдастығының негізіне сипаттама беру.

Дәріс жоспар:

1. Ҧжым – тәрбиелеуші фактор ретінде. Ҧжым теориясы А.С. Макаренконың

ҧжым туралы ілімі

2. Балалар ҧжымы, қалыптасу кезеңдері, типтері

3. Тҧлға және ҧжым, ҧжымның тҧлға тәрбиелік әскері

4. Ҧжымды қалыптастыру әдістемелері

Тірек ҧғымдар: ҧжым, ҧжым белсенділері, тәрбиелеуші ҧжым, топ,

формалары емес бірлестіктер.

Ҧжым - әлеуметтік мәні бар жалпы мақсат, кәсіптік және әлеуметтік

ортақ қызығулар, қҧндылық бағыттар, бірлескен әрекет пен қарым-қатынас,

ӛзара жауапкершілік бойынша ҧйымдасқан адамдар тобы. Тәрбиенің

маңызды заңдылығы мен қағидасының бірі – жеке тҧлғаны ҧжымда және

ҧжым арқылы тәрбиелеу. Мектеп ҧжымының негізгі де тҧрақты бӛлігі –

басты іс-әрекеті оқу болатын оқушылардың сыныптық ҧжымы. Оқушылар

ҧжымының даму, қалыптасуына байланысты А.С.Макаренко бірнеше

кезеңдерді бӛліп кӛрсетеді.

1) Ҧжымның алғашқы бірігу сатысы

2) Ҧжымның даму сатысы

3) Ҧжымның кемелдену сатысы

А.С.Макаренко ҧжым туралы ілімінде ҧжымның даму қағидаларын

(ашықтық, жаупкершілікке негізделген тәуелсіздік, алыс-жақын

перспективалар, бірлескен әрекет), даму сатыларын, ҧжым ӛмірінің тҧрақты

формалары – тәрбиелік дәстҥрлерді, тәжірибеге бағытталған параллель

ықпал, ҧжымдық қатынас мәселелерін теориялық тҧрғыдан негіздеді.

Ҧжым мен тҧлға аралығындағы байланыс - адам қҧқығы мен

бостандығын сақтаудың маңызды проблемаларының бірі. Сондықтан тҧлға

міндетті тҥрде ҧжымға бағынуы керек деген кӛзқарастан арылып, қазіргі

адам жӛніндегі философиялық концепцияларға және әлемдік педагогикалық

тәжірибеге негізделген жаңа шешімдер іздестірілуі қажет. Ғылыми

зерттеулерде ҧжым мен тҧлға арасындағы қатынастың кең тараған 3 тҥрі

кӛрсетіледі:

1) тҧлға ҧжымға бағынады (конформизм)

2) тҧлға мен ҧжымның ҥйлесімді қатынасы (гармония)

3) тҧлға ҧжымды ӛзіне бағындырады (лидерлік)

Бҧл қатынастарды реттеуде ҧжымға педагогикалық басшылық

жасаудың маңызы зор. Педагогикалық басшылық тиімділігінің басты шарты

ҧжымға ықпал ету жҥйесін жасау (педагогикалық ықпалдың бірыңғай болуы,

ҧжымда жағымды психологиялық климат орнату, оқушылардың ӛзін-ӛзі

басқаруын кеңейту, ҧжыммен жҧмыс істейтін барлық ҧйымдардың жҧмысын

интеграциялау, ҧжымдағы қарым-қатынасқа кӛңіл бӛлу т.б.).

Жеке тҧлға тәрбиесінде отбасының ролі зор. Отбасы тәрбиесі туралы

алғашқы тҥсініктер мен идеялар бастауын халықтық педагогикадан алады.

Отбасы тәрбиесі проблемаларына байланысты Дж.Локк, К.Д.Ушинский,

П.Ф.Лесгафт ӛз еңбектерінде от басы тәрбиесінің маңызына, от басы

тәрбиесінде даралық ерекшеліктерді, бейімдіктерді, дене кҥші мен

психикалық процестерді дамыту қажеттігіне кӛңіл бӛлген. Н.К.Крупская,

А.С.Макаренко, В.А.Сухомлинский отбасы тәрбиесі теориясының негізін

қалаған. А.С.Макаренко ата-аналар беделі туралы еңбегінде беделді

тӛмендегі тҥрлерге бӛледі: қорқытуға негізделген бедел, ара қашықтықты

сақтауға негізделген бедел, ӛркӛкіректікке негізделген бедел, педанттық

бедел, ақылгӛйлік бедел, ерекше жақсы кӛру беделі, мейірімділік беделі,

достық беделі, сатып алу беделі.

Отбасы – некеге және туыстық қатынастар негізінде бірлесе ӛмір

сҥретін шағын әлеуметтік топ. Отбасының атқаратын негізгі қызметтері:

- репродуктивті (ҧрпақ әкелу);

- шаруашылық-экономикалық (ортақ шаруашылық, қаржының болуы,

сол негізде еңбекке жарамсыздарды асырау);

- тәрбиелік (әрбір мҥшесінің тҧлғасын қалыптасуға жағдай жасау);

- қарым-қатынас орнату (отбасы мҥшелерімен, басқа адамдармен,

отбасылармен, әлеуметтік топтармен байланысу);

- рекративті (бос уақытты ҧйымдастыру, отбасы мҥшелерінің кҥш қуат,

денсаулығын қалпына келтіруге жағдай жасау)

«Ел боламын десең, бесігіңді тҥзе» деген ҧлы ғҧлама М.Әуезовтың

пікірі отбасының тҧлға қалыптастырудағы орнын дәлелдейді. Отбасы

тәрбиесінің ерекшеліктері туралы тӛмендегідей қорытындылар жасауға

болады:

- отбасының тәрбиелік ықпалы шексіз, жас ҧлғаюымен ықпал бәсеңдеуі

мҥмкін, бірақ ӛз маңызын жоймайды;

- отбасының тәрбиелік ықпалы ҥздіксіз, тҧрақты, жҥйелі болады;

- отбасы тәрбиесі туыстық сезімге, сҥйіспеншілікке, сенімге және ӛзара

жауапкершілікке негізделеді;

- отбасы тәрбиесінде әр жастағы, әр тҥрлі ерекшеліктегі адамдардың

бірлесе әрекет етуінен бірін-бірі толықтыру мҥмкіндігі кеңейеді;

- отбасы мҥшелерінің әрқайсысының жеке қабілеттері, психологиялық

жай-кҥйін есепке алу мҥмкіндігі мол;

- отбасы тҧлғаның әлеуметтенуін қамтамасыз етеді, қоғамның азаматы

отбасында қалыптасады;

- отбасы салт-дәстҥр жалғастығын қамтамасыз етеді;

- кәсіп таңдауға да ықпалы зор;

Отбасы қалыптасқан тәрбие, қарым-қатынас стилі бойынша

тӛмендегіше топтастырылады:

- беделдік қарым-қатынас стиліндегі отбасында қаталдық, шектен тыс

талаптар орын алады;

- демократиялық қарым-қатынас стиліндегі отбасында ӛзара сыйластық,

қҧрмет, бір-бірімен санасу, дербестікті шектемеу, бірлесе әрекет ету

басым болады;

-практикалық сабақ тақырыбы: Тәрбиенің қҧралдары мен формалары

Мақсаты: Тәрбие теориясын дамытуға ҥлес қосқан педагогтардың

еңбектері, ҚР тәрбие тҧжырымдамасына талдау негізінде мектепте тәрбие

қҧралдары мен формаларының қолданылу ерекшеліктеріне талдау жасау.

Теориялық талдауға ұсынылатын сұрақтар: 1. Тәрбие қҧралдары, оны қолдану жолдары

2. Тәрбиені ҧйымдастырудың кӛпшілік, топтың формалары

3. Тәрбиені ҧйымдастырудың жеке формалары

Практикалық іскерлік, дағдысын қалыптастыр бағытындағы

жұмыстар:

1. Мектептегі тәрбие шараларының біріне қатысу, талдау

Баяндама, мәнжазбаның ҥлгі тақырыптары

1. А.С. Макаренконың ҧжым теориясы.

2. Д.Ж. Локктың тәрбие теориясын дамытуға қосқан ҥлесі.

3. В.А. Сухомлинскийдің тәрбие теориясын дамытуға қосқан ҥлесі

т.б.

Әдістемелік нҧсқау

Баяндамалар мен мәнжазбаларды талдау негізінде тәрбие процесінің

ерекшеліктері, оның диалектикасына тоқталу.

Сҧрақтарды ашу барысында тәрбие процесінің жҥйесі, қҧрылымына,

мазмҧнына тоқталып, оның тәрбие қҧралдары мен формаларын таңдауға

ықпалын кӛрсету. Тәрбиеші тҧлғасының ролін ашу.

Тӛртінші сҧрақ бойынша ҚР тәрбие тҧжырымдамасына, қатысқан тәрбие

шарасына талдау негізінде мектептегі тәрбие процесінің ерекшеліктерін ашу.

Негізгі әдебиеттер:

Педагогика Дәріс курсы – Алматы «Нҧрлы әлем», 2003 – 368 бет;

Қоянбаев Ж.Б., Қоянбаев Р.М. Педагогика – Алматы, 2004 – 412 бет;

Әбиев Ж., Бабаев С., Қҧдиярова А. Педагогика – Дарын-Алматы, 2004 – 437

бет;

Қосымша әдебиеттер:

Вульфов Б.З., Иванов В.Д. Основы педагогики в лекциях, в ситуациях, в

первоисточниках. Учебное пособие – М., 1997;

Гребенюк О.С., Рожков М.И. Общие основы педагогики – М., Владос Пресс,

2004;

Лихачев П. Педагогика. Курс лекций – М., Юраит 1998;

Харламов И.П. Педагогика. Учебное пособие – Минск, 2001.

Селевко Т.К., Селевко А.Т. Социально-воспитательные технологии – М.,

2002;

Мектептегі сынып жетекшісінің қызметі, негізгі міндеттері

Бҧл тақырыпты оқу барысында сіздер

Сынып жетекшісінің ролін ӛздеріңізге

ӛлшеп кӛресіздер. Бҧл рольдің қиын да,

қызық екенін, маңызы зор екенін

тҥсінесіз;

Пед.практика барысында сынып

жетекшісімен бірге небір жҧмыстар

жҥргізесіз, соған бҥгінгі кҥннен бастап

дайындық жасайсыз.

Сынып жетекшісінің негізгі міндеттері мен функциялары:

-Пән мҧғалімдерімен бірге оқушының ғылыми дҥниетанымын, адамгершілік

қасиеттерін қалыптастыру;

-Сынып ҧжымын ҧйымдастыру, тәрбиелеу, оқушыларда қоғамдық

белсендігін қалыптастыру;

-Оқушының танымдық қызығулары мен қабілетін дамыту, ҥлгерімін

жоғарылату, кәсіби бағдар беру;

-Оқушының денсаулығы мен денесін шынықтыру, дамытуға жағдай жасау,

қамқорлық;

-Оқушыларды тәрбиелеуде біртҧтас оқу-тәрбие ісі, бірыңғай талап жҥйесі;

-Оқушылардың ата-аналарымен тығыз байланыс.

Міндеттері:

а) оқушыларды жан-жақты зерттеу;

ә) оқушылар ережесін тҥсіндіру, талап ету;

б)оқушының кҥнделікті ҥлгеріміне бақылау жасау, ҥй тапсырмасын

орындауын тексеру, ҥй тапсырмасының кӛлемін реттеу;

в) сынып жиналысын уақытында ӛткізіп тҧру;

г) оқушыларды ҥйірмелерге тарту;

ғ) қоғамдық-пайдалы жҧмыстарға араластыру;

д) оқушыларды ынталандыру, жазалау туралы ҧсыныстар ендіру;

е)барлық мҧғалімдермен бірге бірлікте әсер ету;

ж)оқушылардың іс-қағаздарын жҥргізу.

Сынып жетекшісінің қызметін 3 бағытта қарастыруға болады.

1.Педагогикалық және әлеуметтік-гуманитарлық. Бҧл қызметі балаға барлық

бағытта кӛмектесу: оның әлеуметтік қалыптасуы мен дамуына жағдай

тудыруға, баланың тҧлғалық ӛзекті мәселесін шешуге, оны әлеуметтік ӛмірге

араластыру және ӛз бетінше ӛмір сҥре білуіне кӛмектесуге бағытталған.

Баланың отбасымен, басқа да мекемелермен тығыз байланыс орнату.

Рухани-адамгершілік және рухани эстетикалық мәдениетін қалыптастыру.

2. Ҧйымдастырушылық қызметі. Тәрбие процесін ҧйымдастыру. Балалардың

орынды талап-тілектерін қолдай отыра, ынтымағы жарасқан, саналы да

белсенді әрі іскер сынып ҧжымын қалыптастыру. Олардың танымдық, еңбек,

эстетикалық әрекеттерін және демалысы мен еркін қарым-қатынасын

ҧйымдастыру.Сыныптағы ӛзі-ӛзі басқаруды дамыту.

3. Оқушылардың жалпы әрекетін басқару. Оған: мақсат қоюшылық,

жоспарлау, болжам жасау немесе жобалау, бақылау және тҥзету енгізіп

отыру қызметін жатқызу болады.

Жоспарлау- бҧл сынып жетекшісінің педагогикалық және сынып

ҧжымының оқу-тәрбие процесіндегі әрекеттерін нәтижелі ҧйымдастырудағы

маңызды буын. Жоспардың қызметі-педагогикалық ықпалды жҥйеге келтіру,

педагогикалық талаптарды орындауды қамтамасыз етуді кӛздейді. жоспаплау

мақсатқа жетудің бірден-бір негізгі жолы.

Сынып жетекшісінің оқушылардың оқу және тәрбие процесіне бақылау

жҥргізіп және оны тҥзетіп отыруды-бҧл оның нәтижесін, сапасын

қадағалауға мҥмкіндік беріп, оны ҥнемі жетілдіріп отыруды қамтамасыз

етеді. Бақылаудың нәтижесіне талдау жасау барысында сынып жетекшісі

қажет болған жағдайда балалар ҧжымы немесе жекелеген оқушылардың

әрекеттеріне тҥзету енгізуді жҥзеге асырады. Дегенмен де, сынып

жетекшісінің оқу-тәрбие процесін бақылауы және тҥзетіп отыру қызметі тек

оқушылармен және пән мҧғалімдерімен бірлескен жҧмстары барысында ғана

іске асады.

Бҥгінде сынып жетекшілері ӛздерінің педагогикалық қызметінің

кӛлемінің тым ҧлғайып бара жатқанын айтады. Ол бір жағдайда, барлық

жерде балалар ҧйымы жҧмысының тоқталуымен байланысты болса, ал

екінші жағдайда, кӛптеген мектептен тыс балалар мекемелері қызметінің

ақылы жҥйеге ауысуы да кері әсерін тигізуде. Соған орай, мҥмкіншілігі жоқ

кейбір балалар тобы, оның қызметін кӛре алмауда. Ол сынып жетекшілері

ҥшін де қосымша жҧмыс болып табылады. Оның орнын толтыру, ендігі

жерде сынып жетекшілерінің басты мәселесі болып отыр.

..

СЫНЫП ЖЕТЕКШІСІНІҢ

МІНДЕТІ

Ҧйымдастыру Тәрбиелеу Сабақтан тыс

тәрбие жҧмысына

баулу

Тәрбие жҧмыстарының бағыттары

Оқушыларды

зерттеу

Ҧйымдастыру

Тәрбиелеу

Білім сапасын

арттыру, тәртіп

орнату

Сабақтан тыс тәрбие жҧмыстарын

ҧйымдастыру, ӛткізу

Осы мәселелер жӛнінде және сынып жетекшісінің тәрбие жҧмысын

ҧйымдастыруы жӛнінде,ата-аналармен жҧмысы жӛнінде, оның іс-қҧжаттары

туралы С. Әбенбаевтың "Тәрбие теориясы мен әдістемесі" атты оқу

қҧралынан толық оқып таныса аласыздар.-Алматы,"Дарын", 2004.

Жеке тҧлға тәрбиесінде отбасының ролі зор. Отбасы тәрбиесі туралы

алғашқы тҥсініктер мен идеялар бастауын халықтық педагогикадан алады.

Отбасы тәрбиесі проблемаларына байланысты Дж.Локк, К.Д.Ушинский,

П.Ф.Лесгафт ӛз еңбектерінде от басы тәрбиесінің маңызына, от басы

тәрбиесінде даралық ерекшеліктерді, бейімдіктерді, дене кҥші мен

психикалық процестерді дамыту қажеттігіне кӛңіл бӛлген. Н.К.Крупская,

А.С.Макаренко, В.А.Сухомлинский отбасы тәрбиесі теориясының негізін

қалаған. А.С.Макаренко ата-аналар беделі туралы еңбегінде беделді

тӛмендегі тҥрлерге бӛледі: қорқытуға негізделген бедел, ара қашықтықты

сақтауға негізделген бедел, ӛркӛкіректікке негізделген бедел, педанттық

бедел, ақылгӛйлік бедел, ерекше жақсы кӛру беделі, мейірімділік беделі,

достық беделі, сатып алу беделі.

Отбасы – некеге және туыстық қатынастар негізінде бірлесе ӛмір

сҥретін шағын әлеуметтік топ. Отбасының атқаратын негізгі қызметтері:

- репродуктивті (ҧрпақ әкелу.)

- экономикалық (ортақ шаруашылық, қаржының болуы, сол негізде

еңбекке жарамсыздарды асы рау);

- тәрбиелік (әрбір мҥшесінің тҧлғасын қалыптасуға жағдай жасау);

- қарым-қатынас орнату (отбасы мҥшелерімен);

- шаруашылық-, басқа адамдармен, отбасылармен, әлеуметтік топтармен

байланысу);

- рекративті (бос уақытты ҧйымдастыру, отбасы мҥшелерінің кҥш қуат,

денсаулығын қалпына келтіруге жағдай жасау)

«Ел боламын десең, бесігіңді тҥзе» деген ҧлы ғҧлама М.Әуезовтың

пікірі отбасының тҧлға қалыптастырудағы орнын дәлелдейді. Отбасы

тәрбиесінің ерекшеліктері туралы тӛмендегідей қорытындылар жасауға

болады:

- отбасының тәрбиелік ықпалы шексіз, жас ҧлғаюымен ықпал бәсеңдеуі

мҥмкін, бірақ ӛз маңызын жоймайды;

- отбасының тәрбиелік ықпалы ҥздіксіз, тҧрақты, жҥйелі болады;

- отбасы тәрбиесі туыстық сезімге, сҥйіспеншілікке, сенімге және ӛзара

жауапкершілікке негізделеді;

- отбасы тәрбиесінде әр жастағы, әр тҥрлі ерекшеліктегі адамдардың

бірлесе әрекет етуінен бірін-бірі толықтыру мҥмкіндігі кеңейеді;

- отбасы мҥшелерінің әрқайсысының жеке қабілеттері, психологиялық

жай-кҥйін есепке алу мҥмкіндігі мол;

- отбасы тҧлғаның әлеуметтенуін қамтамасыз етеді, қоғамның азаматы

отбасында дәстҥр жалғастығын қамтамасыз етеді;

- кәсіп таңдауға да ықпалы зор;

Отбасы қалыптасқан тәрбие, қарым-қатынас стилі бойынша

тӛмендегіше топтастырылады:

- беделдік қарым-қатынас стиліндегі отбасында қаталдық, шектен тыс

талаптар орын алады;

- демократиялық қарым-қатынас стиліндегі отбасында ӛзара сыйластық,

қҧрмет, бір-бірімен санасу, дербестікті шектемеу, бірлесе әрекет ету

басым болады.

Ӛз бетімен жҧмыс:

*Сізді Қожаның ("Менің атым Қожа"- Б. Соқпақбаев) сынып жетекшісі

етіп тағайындады делік. Әрине, сіз осы кҥнге дейінгі алған білімдеріңізді

пайдаланып, оны зерттеп-білу ҥшін Қожаның ҥйіне баруға тиіссіз.

Қандай психологиялық және педагогикалық зерттеу әдістерін

пайдаланасыз;бағдарламасын жасаңыз.-отбасының Қожаның дамуына әсерін

анықтаңыз.

- бҧл отбасындағы қарым-қатынас стилі және ықпал ету әдісі қандай?

*"Сіз ӛз балаңызды білесіз бе?" деген ата-аналарға арналған анкета

даярлаңыз.

*"Баламен бірге қараңыз" атты телебағдарлама жасаңыз.

* Отбасында ҧлттық тәлім-тәрбиенің маңызы" деген ата-аналарға арналған

лекция дайындаңыз.

*Бір сынып сағатының не сынып жиналысының жоспарын жасап кӛріңіз.

Осы тапсырмалардан қалауыңызша бір-екеуін таңдап орындаңыз бҧл да

еңбек, ал барлығын орындасаңыз -сіз дайын сынып жетекшісіз. Жарайсың!

Бҧл біліміңіз бен дағдыңыз пед.практикада ақталады.

* «Мынау кімнің сӛзі» атты сауалнама ҧсынамын,кейіпкердің атын және

шығарманы атауларың керек):

1.…Ой, қарабасқыр, әлі жатырмысың? Осы сенің-ақ қолыңнан кітап тҥспейді

екен. Тасташы былай. Немене, бҥгін той екенін ҧмыттың ба?..

2....Оллаһи, мақтанғаным емес, достарым, шындықты айтып отырмын - әттең

жазушы болсам деген арман менің кӛкейімде ерте ҧялады. Ҥшінші, тӛртінші

кластарда оқып жҥргеннің ӛзінде-ақ ақындық даңқым мектептен асып, бҥкіл

ауылға жайылды...

3....Шыбыным, әйтеуір ешкімге тимей, ҧрынбай, жайыңа жҥр. Тек жҥрсең,

тоқ жҥресің дейді атаң қазақ. Сенің тентектігіңді менен басқа ешкім де

кӛтермейді. Әйтеуір саған айтар ақылым,-тыныш жҥр, балам, тыныш жҥр.

Біреудің ала жібін аттаушы болма

4....Текес, сен мені балығыңмен асыраған, шынықтырған анам болсаң және

бір мені осы жарық дҥниеге алып келген анам ҥйде хал ҥстінде. Ол-дағы ӛзің

секілді аяулым, қимасым еді. Сол асыл анам бҧл дҥниенің тізімінен сызылуға

жақын жатқан секілді. Осы бір мен ҥшін тіл жетпес ауыр кезеңді мен оның

шырағы жалп етіп сӛнген шағын кӛзбен кӛріп, шыдай алар емеспін....

5....Қҧдай жолыңды тҥсіріп, келіп қалған екенсің. Тай мінгізіп жіберер ек,

шама жоқ. Тым қҧрса, жейде киіп кет. Ана жылы Сарыбастауда оқып

жҥргеніңде ашумен ҥстіңнен қара шапанды сыпырып алған едім. Қайтейін,

қу жоқшылық адамға не істетпейді? ....Қҧдай қосса, әлі-ақ адам боласың.

Адам болды деген міне, осы...

6....О, жалған! Біреуден бір нәрсе сҧрап телміруден ӛткен жаман не бар екен!

Жігерім қҧм болып амалсыз бара жатырмын. Қолымдағы сҥт сҧрауға

арналған ыдысымды кӛрсетпей тығып алам...

7. Балажан байғҧс анам, мен ҥшін отқа да, суға да тҥседі шырылдап. Оның

қазіргі кейіпі: айналайындар, баламды оқудан шығара кӛрмеңдер, тағы бір

жолға кешірім жасаңдар деп, жалбарына сӛйлеп тҧрған тәрізді... (Миллат,

«Менің атым Қожа»)

Іске сәт!

Артық етпес білгенің...

Ата-аналармен әрекеттестікте ескеретін этикалық ережелер

1. Ата-аналарды не қызықтыратынын, олардың ата-ана жиналысына келу

мҥмкіндігін ескеріңіз.

2. Ата-анамен орнықты, қолайлы жағдайда сӛйлесіңіз, жҥре-бардым

қарым-қатынастан қашыңыз.

3. Ата-ананың олардың ӛздерінің (баласының емес!) аты-жӛнін біліп,

сӛйлесіңіз.

4. Барлық әңгімені ӛзіңіз айтып, оларды тыңдаушы ғана етуден сақ

болыңыз. Мҥмкіндігінше, серіктес болуға тырысыңыз, әңгіменің

диалог тҥрін таңдаңыз.Тыңдай біліңіз.

5. Ата-ананың ізгі ниетін қолдаңыз. Әр баланың жақсы қасиетін тауып,

соған сҥйеніңіз.

6. Баланы да, ата-ананы да барлығының кӛзінше мақтаңыз, проблемалар

туралы жеке сӛйлесіңіз.

7. Егер ата-анаға жазбаша ӛтініш не хат жазсаңыз, ол сыпайы әрі ӛте

қысқа, нақты болсын.

Ӛзін тәрбиелей білмеген, ӛзгені де тәрбиелеп оңдырмайды.

Серке Қожамқҧлов

«Ата-анадан ӛсіп ұрпақ таралған,

Жақсы, жаман болса бала –солардан». Ж.Баласағұн.

«Егер біз адамгершілігі жоғары қоғам болғымыз келсе,

жҧбайлардың бір-бірінің алдындағы, ең бастысы балаларының

алдындағы жауапкершілігін кҥшейтуге тиіспіз.» Н.Назарбаев

Артық етпес білгенің...

. Тӛмендегі орысшаға румын тілінен аударылып, мың тоғыз жҥз сексен

жетінші жылы «Медицина» баспасынан шыққан Керпару Эмил мен Керпару

Гертаның «Ана мен бала» кітабынан алынған бҧл ережелер «Дошкольное

воспитание» журналында (1988,№7) басылған

Бала тәрбиелеудің он ережесі:

Халықаралық балалар жылында қабылданған, Песталоццидің, Фребельдің,

Черньнің педагогикалық ҧлағаттарынан қҧрылған бҧл ережелер қазіргі

заманғы да талаптармен ҥндеседі: .

1) Балаңды сҥй. Яғни оның қасыңда барына қуан,ол ӛзі қандай болса, солай

қабылда,оны қорлама,оны жәбірлеме,оны ӛзіне деген сенімділігінен айырма,

оны нақақтан жазалама,оны ӛзіңнің сеніміңнен мақҧрым етпе,сені жақсы

кӛруіне жағдай тудыр.

2) Балаңды қорға. Яғни оны жаны мен тәніне қауіпті нәрселерден

сақта,тіпті-егер қажет болса жеке мҥдделеріңді қҧрбан етіп,басыңды қатерге

байлай отырып қорға.

3) Балаңа жақсы ҥлгі бол. Оның бойына дәстҥрлі қҧндылықтарға деген

қҧрмет сезімін дарыт,ӛзің де сол қҧндылықтарға сәйкес ӛмір сҥр,балаға

жауапкершілік сезіммен қара.Балаға ҥй іші тату,қарттарын қҧрметтеп,жақсы

кӛретін барлық туған-туысқандарымен және дос-жарандарымен етене жақын

әрі шынайы байланыста болатын отбасы,ошақ қасы керек. Бала адалдық,

кішіпейілдік,жарастық ҧялаған семьяда ӛмір сҥруге тиіс.Ата-ананың ерлі-

зайыптылық адалдықты бҧзуы,кӛре алмаушылық, арсыздық жолмен

баю,балаға принципсіз байланыстар арқылы қандай да болсын пайда келтіру

және т.б.- осының бәрі елдің ертеңгі азаматының моральдық бейнесіне

мейлінше ҧнамсыз әсер ететін «ҥлгі»қҧрайды.

4) Балаңмен ойна!Яғни балаңа қажет уақыт тап,оған қалай сӛйлеп,қалай

ойнау ҧнаса,солай сӛйлеп,солай ойна, оның ойындарына шындап ден

қой,оның ҧғым-тҥсініктер әлеміне бейімдел.

5) Балаңмен бірге еңбектен! Балаң жҧмысқа қатысқысы келгенде,оны

демеп жібер (ҥйде,бақта,бақшада).Балаң ӛсіңкірегенде шаруашылыққа

қажетті барлық жҧмыстарға қатыстырып ҥйрет.Қолы бос кездері мен каникул

уақытында ол мектеп ҧйымдастырған іс-қызмет тҥрлеріне қатысуға тиіс.

6) Баланың оңай болмаса да,ӛз бетімен ӛмірлік тәжірибе алуына жол қой!

Бала ӛз басынан ӛткерген тәжірибені ғана мойындайды.Сенің жеке

тәжірибелігің балаң ҥшін кӛп жағдайда қҧнсыз болып шығады.Оған ӛзінің

жеке тәжірибесін жинақтауға мҥмкіндік бер,тіпті бҧл белгілі бір тәуекелмен

байланысты болған кҥн-де де солай істе.Шамадан тыс қорғаштаған,қауіптің

қай-қайсысынан да «қамсыздандырылған»бала кӛп жағдайда әлеуметтік

мҥгедекке айналады.

7)Балаға адамдық бостандықтың мҥмкіндіктері мен шектерін кӛрсет! Ата-

анасы баланың алдымен әрқайсысының дарындары мен ерекшеліктеріне

сәйкес адамның жеке басының дамуы мен тҧлғалануының тамаша

мҥмкіндіктерін ашуға тиіс.Сонымен бірге оған кез-келген адам семьяда,

коллективте. және жалпы қоғамда ӛзінің іс-әрекеттерінің белгілі бір шектерін

мойындауы және сақтауы тиіс екенін кӛрсету қажет(заңды ҧстану және ӛмір

салты ережелерін сақтау)

8)Баланы тіл алғыш етіп ҥйрет! Ата-анасы баланың мінез-қҧлқын

қадағалап отыруға және оның іс-қылықтарын оның ӛзіне де,басқаларға да

нҧқсан келтірмейтіндей етіп бағыттап отыруға міндетті.Баланы белгіленген

ережелерді сақтағаны ҥшін қолпаштап отырған жӛн! Алайда қажет болған

жағдайда жаза арқылы ережелерді қҧрметтетіп отыру керек.

9) Баладан пісіп-жетілу сатысына және ӛзіндік тәжірибесіне сәйкес шама-

шарқы жететін пікірлер мен бағаларды ғана кҥт! Бала осынау соншама

кҥрделі дҥниеде бағдар жасап ҥйренгенше,оған ҧзақ уақыт қажет.Оған

қолыңнан келгенше кӛмектес және де жинақтаған тәжірибесі мен ӛзінің пісіп-

жетілу сатысына сәйкес ӛзіндік пікірін немесе қорытындысын айта алатын

кезде ғана баладан оларды талап ет.

10)Балаға еске тҥсіруге болатын қҧндылыққа ие әсерлерді басынан кешіруге

мҥмкіндік бер! Бала да, ҥлкендер сияқты, әсерлермен «қоректенеді», олар

балаға басқа адамдардың ӛмір- тіршілігімен және айналадағы дҥниемен

танысуға мҥмкіндік береді.

Артық етпес білгенің...

Мұхтар Әуезов «Адамдық негізі – әйел» деген тҧңғыш туындысын әйел-ана

тақырыбына арнаған. Сол кезде Мҧхаң 20 жаста екен.

«Адам баласы, - депті ол, - тағы болып, еркегі хайуандық дәрежесінде

жҥргенде әйелден бала туып, ал балаларының бәрі де жастық,

қорғансыздықтан анасының айналасына ҥйіріліп, ҥй ішінің бірлігін, одан

туысқандық ҧйымын кіргізген. Соған қарағанда адамды хайуандықтан

адамшылдыққа кіргізген – әйел». Болашақ ҧлы жазушы осы сӛзімен әйелдің

қоғамның ҧйтқысы екенін, еркек тҥзде жҥргенде әйел тӛңірегін уыздай

ҧйытып, балаларын бірлікке, ҧйымшылдыққа баулитын, әйел еркіндікке

жетпесе, адамшылдық та кҥрмеулі болатынын қадап айтып, егер қазақ мешел

болып қалмайын десең, бесігіңді тҥзе, әйелдің халін тҥзе,» – деген мәңгілік

идея ҧсынған еді.

Ӛмірінде кӛп күнә жасадым деп ойлаған жан имамға келіп:

– Кҥнәларымнан арылтып, Алланың кешірімін әперші,– депті.

Сонда имам:

Үндістанда жауапты жорыққа аттанатын жауынгер анасының

аяғының астынан топырақ алып, тұмар қылып мойнына тағып

алатын болған. Александр Македонскийден: «Қайсысын жоғары

бағалайсың? Анаңды ма, әлде ұстазыңды ма?» – деп сұрапты. Сонда

даңқты қолбасшы: «Анам маған Жан берді, оны қайтып жерге береді,

ұстазым рух, білім берді, ол сені аспанға шығарады. Анам – бірінші

ұстазым ғой», - деген екен.

– Сенің жаның бес арықтан лай суға ағып қҧйылып жатқан бір тоғанға

ҧқсайды екен.

Біріншісі – сенің кӛздерің, кӛрінгенге орынсыз кӛз сҥзбе;

Екіншісі – сенің аузың, ораза ҧстап, дҧға оқып жҥр, жақсы сӛз айт. Шариғат

қаламағанды ішіп-жеме.

Үшіншісі – сенің миың, әділетсіздік пен зҧлымдықтан, менмендік пен

ӛркӛкіректіктен арыл;

Тӛртіншісі – сенің аяқтарың, кӛргенсіз жолға баспа;

Бесіншісі – сенің қҧлағың, ӛсек пен кеселді сӛзді терме, естімеген бол.

Тек сонда ғана сенің арықтарыңның суы тҧнықталады, сенің жаның мен

жҥрегің тазарады, сені кҥнәларыңнан мен арылта алмаймын, ӛзің арылтасың,

– депті.

Тҥйін: баласы нашар болып ӛскен әке баласына әсер ететін барлық тәсілдерді

таусылған соң, есік алдына бір бағана орнатып, баласының әрбір нашар ісі

ҥшін оған бір шегеден қаға беріпті. Біраз жылда бағана әбден шегеге

толыпты. Бҧл балаға әсер етіп, тҥзеле бастапты. Енді әке баласының әрбір

жақсы қылығы ҥшін бір шегеден суыра беріпті. Ең соңғы шегені суыратын

мерекелік сәт келгенде бала жылап жіберіпті. «Неге жыладың?»– дегенде,

«Шеге жҧлынып таусылғанмен орындары ҥңірейіп тҧр ғой,» – деген екен.

Кемел Мырзагелді. Абзалдық әліппесі. Алматы, Әл-Фараби, 1998, Б. 15, 22.

Халық айтқан екен

Ҧлтты қыз сақтайды.

Бақыт кілті – ананың табанының астында.

Әйел-ана бір қолымен бесік тербетсе, екінші қолымен әлемді тербетеді.

Жас маман! Жеке шығармашылық жҧмыс жаса:

1.«Менің отбасымдағы салт-дәстҥрлер» атты эссе жазып кел.

2.«Болашақ отбасымда ҧстанар қҧндылықтар...» перспективалық жоспар қҧр.

Практикалық іскерлік, дағдысын қалыптастыру бағытындағы

жұмыстар:

1. Сынып жетекшісінің тәрбие жоспарындағы ата-аналармен жҧмысқа

талдау жасау.

2. Ата-анамен жҧмыстың бір тҥрінің жоспарын жасау, материалдарын

дайындау (жиналыс, анкета, ҥйге бару, жарыс т.б.).

Баяндама және мәнжазбаның ҥлгі тақырыптары:

1. Баланы отбасында адамгершілікке тәрбиелеу.

2. Баланы отбасында еңбекке тәрбиелеу.

3. Балаға отбасында эстетикалық тәрбие беру.

4. Баланы отбасында мектепке дайындау жолдары.

Әдістемелік нҧсқау.

Бірінші сҧрақты педагогика оқулықтарындағы материалдарды талдау

негізінде ашыңыз. Академик, психология ғылымының докторы А.В.

Петровскийдің ата-ананың бала тәрбиелеу стилін (диктат, қамқоршы,

конфронтация, бейбіт ӛмір сҥру, ынтымақтастық) бала психиатры М.И.

Буяновтың отбасы тәрбиесінің біржақтылыққа апаратын кемшіліктер типімен

салыстырыңыз.

а) "золушка" типіндегі тәрбие.

ә) "отбасы кумирі" типінде тәрбиелеу.

б) ерекше қамқорлықта тәрбиелеу (бала ҥшін бәрін ҥлкендер шешеді)

в) қамқорлықсыз тәрбие (бала ӛзімен-ӛзі)

г) кронпринц типіндегі тәрбие (материалдық жағдайы жақсы отбасылар)

Кҥнделікті ӛмірден мысалдар келтіре отырып, отбасы тәрбиесінде

осындай стильдер мен кемшіліктердің кездесетінін дәлелдеңіз.

Ҥшінші сҧрақты баяндамалар мен мәнжазбаларды талдау негізінде

ашып, Т.Ф. Лестгафтың мына пікіріне талдау жасаңыз:" Отбасы тәрбиесінің

басты негіздері: 1) тазалық; 2) сӛз бен істің бірлігі; 3) тәрбиедегі еркіндікке

жол бермеу; 4) баланы және тҧлға ретінде танып, оның тәуелсіздігін

мойындау."

Тандаған материалдарға сҥйене отырып, отбасы тәрбиесіне негіз

болатын педагогикалық аксиомалар жасаңыз.

Негізгі әдебиеттер:

1. Педагогика Дәріс курсы – Алматы «Нҧрлы әлем», 2003 – 368 бет;

2. Қоянбаев Ж.Б., Қоянбаев Р.М. Педагогика – Алматы, 2004 – 412 бет;

3. Әбиев Ж., Бабаев С., Қҧдиярова А. Педагогика – Дарын-Алматы, 2004 –

437 бет;

4. Жарықбаев Б.Қ., Қалиев С.К. Қазақ тәлім-тәрбиесі – Алматы;

5. Жарықбаев Б.Қ., Қалиев С.К. Қазақ тәлімтәрбиесінің антологиясы –

Алматы;

Қосымша әдебиеттер:

1. Лихачев П. Педагогика. Курс лекций – М., Юраит 1998;

Рожков М.И., Бойбородова Л.В. Теория и методика воспитания – М., Владос

Пресс 2004

Оқушының тҧлға ретінде оның жас ерекшеліктерінің мҥмкіндіктеріне сай

қалыптасатын мінез ерекшеліктері:

1.Оқытушы мен тәрбиешінің педагогикалық тапсырмаларын

орындаудағы белсенділігі мен дербестігінің;

2.Моральдық-этикалық және санитарлық талаптарды сақтай отырып

ынталылығы мен тәртібінің;

3.Табиғатты қорғау мен ӛмір сҥру аймағын аялаудағы ұқыптылығы

мен іскерлігінің ;

4.Жетекші мен ҧйымдастырушының нҧсқауы бойынша тҧрмыстың

шаруа және мектеп пен отбасы істерін басқарудағы шеберлігі мен

тапқырлығының;

Ҥйлесімді дамуындағы дәйекті жетістіктерден кӛрінеді.

―Жақсы мінез – қҧлық, ақыл – кҥші

болып, екеуі біріккенде ғана

адам бақытқа жетіп, адамшылық

қасиеттерге ие болмақ».

Әл – Фараби

Ӛзінің не істейтінін біліп, не істеуге тиісті емес екендігін

аңғарған адам ғана тәрбиеші бола алады.

А.С.Макаренко

Оқу мен Тәрбие - егіз.

Оқытудың теориялық және әдістемелік негіздері (ДИДАКТИКА)

Бҧл тақырыпты оқу барысында

Сіздер: Оқытудың оқушының тҧлғалық даму процесі екендігі туралы,

- дидактика тҥсінігі туралы, оның педагогикалық зерттеудегі орнын;

- оқытудың дамыту, тәрбиелеу және қалыптастыру функцияларының

бірлігі туралы;

- оқыту заңдылықтары, тҥрлері, т.б. негізгі проблемалары туралы;

- жеке әдістемелердің дидактикадан бӛлінуі және оның дамуы туралы

тҥсініктермен танысасыздар.

«Дидактика» терминін неміс педагогі

В. Ратке (1571-1635 ) алғаш енгізген деп есептеледі. Ол дидактикаға

оқытудың

теориялық негіздерін зерттейтін ғылыми пән деген анықтама берген.

Ал дидактиканы тұңғыш рет ғылыми негіздеген «ҰЛЫ ДИДАКТИКА»

(1633-38) еңбегінің авторы Ян Амос Коменский : «Дидактика-

барлығына оқытудың әмбебап ӛнері» деп анықтама берді.

Дидактиканың пәні – адамға білім беру мен оны тәрбиелеудің амал-қҧралы

ретіндегі оқыту, яғни оқыту мен ҥйретудің бірліктегі ӛзара әрекеттестігі,

☺Дидактика (грек. didaktikos –

ҥйретуші оқытуға қатысты) –білім беру

мен оқыту теориясы, педагогиканың

саласы.

мҧның ӛзі білімнің мазмҧнын оқушылардың мҧғалімнің ҧйымдастыруымен

меңгеруін қамтамасыз етеді.

Отандық дидактика оқыту қҧрауыштарының ӛзара әрекеттестігінің

кӛрінуінің әр тҥрлі нысандарын зерттеді және анықталған заңдылықтарының

негізінде оқыту әсерлерінің әр алуан жҥйелерін талдап – белгілейді. Бҧл

жҥйелер оқу жоспарларында, оқу бағдарламалары мен оқулықтарда

ашылатын білімнің мазмҧнында нақты кӛрінеді; белгілі бір ҧйымдық

нысандарда оқытудың тиісті әдістерімен және қҧралдарымен жҥзеге

асырылады. Дидактика – теориялық және сонымен бірге қолданбалы ғылым.

Дидактиканың ғылыми – теориялық функциясы оқытудың нақты

процестерін зерттеу, оқытудың әр тҥрлі жақтары арасындағы фактілер мен

заңды байланыстарды анықтау, олардың мәнін ашу, даму беталыстары мен

перспективаларын анықтау.

Алынған теориялық білім оқыту практикасын бағыттап отыруға,

жетілдіріп отыруға мҥмкіндік береді. Білім беру мазмҧнын іріктеу

проблемаларын талдап шешу, оқытудың принциптерін, оқыту әдістері мен

қҧралдарын қолдану нормативтерін белгілеу арқылы дидактика нормативтік

– қолданбалы, сындарлы – технологиялық функция орындайды.

Дидактика – оқыту процесінің мәнін тҥсіну, оның білім беруші,

тәрбиелеуші және дамытушы функцияларын жҥзеге асырады.

Дидактиканың негізгі категориялары:

- білім беру,

- оқыту,

- оқыту принциптері,

- оқыту процесі және оның компоненттері

- мазмҧны,

- ҧйымдастыру формалары,

- әдістері,

- қҧралдары,

- оқытудың нәтижесі.

Дидактиканың дамуына ҥлес қосқан атақты педагогтар:

Г. Песталоцци, И. Гербарт, К. Д. Ушинский, В. П. Острогорский, П. Ф.

Каптерев,т.б.

Еңбектері зор дидакттар: Н. П. Груздев, М. А. Данилов, Б. П. Есипов,

Л. В. Занков, М. Н. Скаткин, Н. А. Менчинская, Ю. К. Бабанский, т.б.

Қазақстанда дидактика мен жеке пән әдістемелерінің негізін салушылар:

Әл- – Фараби, Ж. Баласағҧн, Ы. Алтынсарин, Г. Лемберг, А. Сембаев,

Қ.Бержанов, Н.Д Хмель, Г. А. Уманов, С. Кӛбеев, Ә. Диваев, Н. Қҧлжанова,

С. Торайғыров, Ж. Аймауытов, А. Байтҧрсынов, М. Дулатов, М. Жҧмабаев,

Ш. Қҧдайбердиев, Қ. Жҧбанов, Т. Шонанов, М. Мҧқанов, Т. Тәжібаев, т.б.

Ӛз бетінше жҧмыс. 1. Жоғарыда айтылған ғалым – педагогтардың дидактикаға қатысты ой-

пікірлерін олардың еңбектерінен тауып оқыңыз. (әдебиеттер тізімін қара).

2. Таблица қҧрып, олардың еңбектерін, идеяларын жҥйелеңіз.

3. «Дидактика- менің ойымша ...» ( рефлексия )

Әдебиеттер: 1. Коменский Я.А. Великая дидактика. Избр. пед. соч. 1955.

2. Ушинский К.Д. избр. проза 2т. М.,. 1939.

3. Выготский Л.С. Избр.психологические исследования. М.,1956.

4. Занков Л.В. Дидактика и жизнь. М., 1968.

5. Алтынсарин Ы. Орыс тілін қазақтарға ҥйрету туралы бастауыш қҧрал

кітабы. Орынбор, 1879.

6. Жҧмабаев М. Педагогика. Ташкент,1923; Алматы, «Рауан»,1993.

7. Лернер И.Я. Проблемное обучение. «Знание», М.,1974

8. Қоянбаев Ж.Б. Педагогика. Алматы, «Рауан» 1992.

9. Подласый И.П. Педагогика. Р.Дону, «Феникс»,2000.

10. Каменская Е.Н. Педагогика. Курс лекции,(зачет и экзамен) «Феникс»

2004.;т.б.

Ӛзіндік жҧмыс

Дидактика: - Нені оқыту керек?

- Қалай оқыту керек?

- Не ҥшін оқыту керек? – деген сҧрақтарға жауап беру

ҥшін, Педагогика оқулықтарын пайдаланып, тҥртіп алу

арқылы ӛзіңнің жауаптарыңды дайында. Мынадай кесте

қҧрып кӛр:

-кең білім шеңберімен қаруландыру...

-?...

Нені оқыту керек? ?...

?...

-оқыту мен тәрбиенің қазіргі тиімді әдістерін

пайдалану...

- ?...

Қалай оқыту керек? - ?...

-қоғамдық ӛмірдің барлық саласына оқушыларды

белсенді қатысуға даярлау...

Не ҥшін оқыту? - ?...

- ?...

Білім, дағды, іскерлік

Тәрбиелілік

Қалыптасу.

Тұлғаның дамуы

Егер балалар бірдеңені тҥсінбейтін болса, онда оқытушы

оларды кінәлауға тиісті емес, оларға тҥсіндіре алмай

отырған ӛзін кінәлауға тиісті.

Ыбырай Алтынсарин

К.Д.Ушинский: Оқыту процесі кезінде ғимарат бой кӛтереді, оның

фундаменті болып:1) білім, дағды, іскерлік табылса, сол фундаментке

негізделіп тҧлғаның 2) дҥниетанымы, 3)кӛзқарасы, эрудициясы, 4) ақыл-ой

сапасы, ойлау амал-тәсілдері, танымдық іс-әрекетінің әдістері, қҧралы,

формалары;5) оқи білуі, білімді қажетсінуі; 6) ӛз-ӛзінің білімін жетілдіру

дағдысы, 7)белсендігі, 8) жҧмыс істей білу қабілеті , 9) тәрбиелілігі

(адамгершілік, эстетикалық, экологиялық, политехникалық, т.б. 10) кәсіби

бағыт-бағдары, ӛмірге дайындығы қҧралады.

Ал тҧлғаның осы қҧрамды бӛліктерін дамуы, тәрбиеленуі толықтырып

қалыптастырады.

Оқу ҥрдісінің жалпы заңдылықтары:

1. Мақсат қою қоғамның қажеттілігі мен даму деңгейіне, білім ҥрдісіне

қоятын талаптарына, тҧлғаны тәрбиелеу мен оқытуға тікелей

байланысты.

2. Мазмҧнын айқындау оқытудың мақсаты мен міндеттеріне,

оқушының жас ерекшелік және жеке дара қабілеттеріне, оқытудың

теориялық және практикалық даму деңгейіне байланысты.

3. Әдістерді таңдау оқытудың міндеттері мен мазмҧнына, оқушылардың

нақты оқу мҥмкіндіктері мен оларды қолдануына байланысты.

4. Оқу ҥрдісін ҧйымдастыру формасы оқытудың мақсаты, мазмҧны мен

әдістеріне байланысты.

5. Оқушылардың оқу іс-әрекетіндегі белсенділігі оқушылардың

бойында ішкі танымдылық тҥрткілердің және сыртқы ынталардың

(қоғамдық, экономикалық, педагогикалық) қамтылуымен тығыз

байланысты.

6. Оқу ҥрдісінің тиімділігі барлық заңдылықтардың ӛзара байланысы

мен ҧйымдастырылу жағдайына тәуелді.

Оқу ҥрдісінің жекеленген заңдылықтары:

дидактикалық - ӛз қҧрамына ҥрдістің мазмҧнды – процессуалдық

сипаттамасын (мазмҧны, тәсілдері, тҥрі, әдісі, формасы т.б.) қамтиды;

гносеологиялық - мҧғалімнің басшылығымен оқушының қоршаған

ортаның нақтылығын, табиғаттың, қоғамның және ӛз - ӛзін факторлары

мен заңдылықтарын тану аспектілерін айқындау.

Психикалық- оқушының оқу ҥрдісінің барысындағы айрықша ішкі

психикалық (танымдылық) іс - әрекетіне қатысты.

Кибернетикалық - оқу ҥрдісіндегі барлық байланыстың сан

қырлылығын, ақпараттық ағымының таралуын, ақпаратты меңгеруін

басқаруды бейнелейді.

әлеуметтік жалпы ҥрдіске қатысушылардың (оқушы мен оқушы

арасындағы ӛзара қатынас, бағыттылық, оқудың әлеуметтік

маңыздылығы т.б.) қарым – қатынасын қамтиды.

ҧйымдастырушылық оқу ҥрдісін интеллектуалдың еңбек (оқу мен

оқытушылық еңбекті ҧйымдастыру, олардың материалдық –

техникалық жабдықталуы, ынталандырылу, ӛнімділік т.б.) негізінде

айқындайды.

Оқыту заңдылықтарын білу оқу ҥрдісін әртҥрлі нақты жағдайларда қолайлы

қҧруға мҥмкіндігін береді.

Неге (не нәрсеге) оқыту?

Мақсат

ъ Бҧл суреттен білім мазмҧнын қҧрайтын жҥйелердің тізбегін кӛріп

кӛріп тҧрмыз. 1) Қабылданған мақсаттар

2) Әлеуметтік және ғылыми жетістіктер

Әлеуметтік

қажеттілік

сҧраныс

Ғылым

Білім

мазмҧны

Техника

Мәдениет

Мҥмкіндіктер

Жеке бастың

қажеті

Табиғат

3) әлеуметтік сҧраныс, қажеттілік

4) жеке бастың ӛз қажеті

5) педагогикалық мҥмкіндіктер т.б.

Оқыту процесінің мазмҧны оқу жоспары, пәндік оқу бағдарламалары және

оқулықтар (видео, электрондық т.б.) арқылы анықталады.

- Оқу жоспары дегеніміз не? (жауап бе р)

- Оқу бағдарламалары дегеніміз не? (жауап)

- Оқулық дегеніміз не?

Енді қалай ойлайсыздар, келесі кезекте қандай сҧраққа жауап іздейміз?

Қалай оқыту керек? деген сҧрақ бізді оқытудың әдістері деген

дидактикалық категорияға әкеледі.

Әдістерсіз мақсатқа жету, мазмҧнды игеру, танымдық іс-әрекетпен

айналысу мҥмкін емес.

Әдіс – оқу процесінің жҥрегі. Ол алға қойған мақсатты және нәтижені

(ӛнім) байланыстыратын жол.

Әдіс туралы (сӛздік жҧмыс жаса)

1) Әдіс – 1...

2...

3...

2) Әртҥрлі педагогтардың анықтамалары (№3 сурет «кристалл»)

3) Оқыту әдістерін топтастыру

таблица №1, 2, 3, 4, талдап тҥсіндіру.

4) Әр топқа парақшалармен І-топ - таблица №5. (салыстырма)

Ақылдасып жеке тҧлға қалыптастыру мақсатында оқыту процесінде оқыту

әдістерін қолдануда осы таблицадағы (+!) (+) (-) белгісін оқыту әдістерінің

тиімділігін салыстырмалы тҥрде анықтаңыздар

- ӛз бетімен жҧмыс: Сҧрақтарға жауап.

Ҥй тапсырмасы:

Әдіс

Мақсат

Мазмұн

1 сабақ жоспарын қҧрып келіп, оқыту әдістерін талдау жасап, тиімділігін

дәлелдеңіз.

Әдіс-метод-исследование деген тҥсінікке 200 анықтама бар, Герберт Нойнер

мен Ю.Бабанский "мҧғалім мен оқушылардың бірлескен, серіктестікте оқу

материалын меңгеру арқылы мақсатқа жету жолындағы амал-әрекеттерінің

алмасуы"деген ойын талдаңыз.

Ӛзгелерді ҥйретіп жҥріп, ӛзіміз де ҥйренеміз.

Сенека

Оқыту процесінің мазмҧны және ерекшеліктері

Принциптері

Әдістері

Формалары

Қҧралдары

Қазіргі мҧғалімдер мен тәрбиешілердің

даярлығына, кәсіби қҧзырлылығына қойылатын

талаптар

Оқытудың мақсаты, міндеттері және

мазмҧны.

Оқытушы

Оқушылар

Білім Дағды

Іскерлік

сапалары

Білімдерге, дағдыларға, іскерліктерге ие болу процесі

Білімдер

Дағдылар

тҥсіну

қабылдау

Еске сақтау

Тәжірибеде

қолдану

Бастап

қы

ҧғыну

әрекет

кезеңі

Саналы

орын

дау

Іс-әрекет

тез,дәл

орындалады

- білім мазмҧны

- оқыту, білім беру қҧралдары

Оқыту процесінде - оқыту әдістері

оқушыны тәрбиелейтін - оқытуды ҧйымдастыру формалары

факторлар - оқытушының жеке басы, оның жҧмыс

стилі

- сыныптарға ӛзара қарым-қатынас арасы

психологиялық жағдай сипаты, климат.

Оқыту тҥрлері

Оқыту жеке адамның білімін, танымдық және шығармашылық

қабілетін дамытудың маңызды қҧралы. Оқытудың бірнеше тҥрлері бар:

- тҥсіндірмелі – иллюстративті оқыту;

- проблемалы оқыту (ділгірлік)

- бағдарламалы оқыту (машиналы, машинасыз) т.б.

Тҥсіндірмелі-репродуктивті оқыту, немесе ақпарат беруші- рецептік

оқытудың мәні- оқытушы әртҥрлі қҧралдармен оқытылатын объект туралы

хабар, ақпарат береді, ал оқушы барлық сезім органдары арқылы оны

қабылдап, тҥсініп, еске сақтайды. Бҧл оқыту уақытты ҥнемдеу арқылы аға

ҧрпақтың жинаған тәжірибесін кіші ҧрпаққа жеткізуге қолайлы.. Алайда

осы оқыту тҥрі бҧл білімдерді қолдану дағдыларын, икемділіктерін

қалыптастырмайды, бірақ 1-деңгейдегі репродуктивтік іс-әрекетін

қамтамасыз етеді.(тану мен 1-деңгейдегі білім-танысу-білімдері).

Репродуктивтік әдіс оқытушының оқушылар ҥшін тапсырмалар дайындап,

олардың білімі мен іс-әрекетін ҧйымдастырады.(есеп шығару,

тәжірибелерді қайта жасау, қорытынды жасау, т.б. Яғни, іс-әрекетінің тҥрі-

репродуктивтік, ақыл-ой еңбегінің деңгейі-2-ші-қайта жаңғырту, білім

Іскерліктер

Бастапқы

саналы

іс-әрекет

Іске

сана-

ның тез

оңтайлануы

Іс тез,

дәл ҥнемді

орындалады

Оқыту

Оқу

Сабақ беру

«Нашар ҧстаз шындықты

қайталайды, жақсы ҧстаз сол

шындықты табуға, іздеуге ҥйретеді»

А. Дистервег. (1790-1866)

деңгейі-2-ші- білім кӛшірмесі. Бҧл жазбаша. ауызша, индуктивті,

дедуктивті сияқты формада жҥзеге асады.

Проблемалық (ділгірлік) баяндау- оқытушы ӛзі прблема қойып, ӛзі оны

тҥрлі қарама-қайшы жолдар мен логикалық шешімдер арқылы ,

Оқушыларды ӛзінің ойына ілестіре отырып, (сҧрақтар қойып, ойландырып)

мәселені шешу логикасына алып келеді. Лектор дайын білім бермейді,

ғылымның осы жаңалықты ашқан жолымен жҥргізеді.Болжамдар келтіреді,

тәжірибелерді сипаттайды, т.с.с. Оқушы тек тыңдаушы, орындаушы ғана

емес, ғылыми ізденіске қатысқандай , ӛздері жаңалық ашқандай әсерленеді.

Проблемалық оқыту продуктивтік (нәтижеге бағытталған) іс-әрекет

жасатады, ойлаудың 3-ші деңгейін-қолдану деңгейін қалыптастырады. 3-ші

деңгейлік білім-іскерлік (ептілік)-білім.

Эвристикалық әдіс. Оның мақсаты-оқушыларды біртіндеп проблеманы

ӛздігінше, белсенді тҥрде ізденіп шешуге бағыттау. Мҧнда сҧрақ қоя

білудің , мҧғалімнің шеберлігінің маңызы зор. (Сократ әдісін еске тҥсір!)

Соңында оқытушы ӛзі тҧжырымдау арқылы маңызды мәселені анықтайды.

Бағдарламалы (компьютерлік) оқытудың негізгі мақсаты- оқыту процесін

басқаруды жетілдіру, тексеруден ӛзін-ӛзі тексеруге, оқытудан ӛзін-ӛзі

оқытуға кӛшу. Жаңа бағдарланған оқулықтар, оқыту қҧжаттары, ҥйрету

(оқыту) машиналары қолданылады.Оқытудың бҧл тҥрі 1960 ж. Б.

Скиннер, Н. Краудердің кибернетикамен педагогика, психологияны

ҧштастыру идеясы негізінде пайда болды. Ерекшеліктері: оқу материалы

бӛлшектерге бӛлінеді; әр бӛлшекті меңгерген соң оқушы ӛздігінен тест-

сҧрақтарға жауапты бепсе, келесі бӛлшекке ӛтеді...

Оқыту бағдарламасы оқыту алгоритміне негізделген.Алгоритм- дҧрыс

жауапқа жетелейтін бірізді ақыл-ой және оқу іс-әрекетінің жҥйесі.

Проблемалық оқытудың негізгі міндеттері.

Оқытудың дәстҥрлі типімен проблемалық оқытумен салыстырудан

шығарылған қорытындылар негізінде проблемалық оқытудың негізгі

міндеттерін тҧжырымдауға болады. Оларды шартты тҥрде жалпы және

арнайы қызметтерге бӛлуге болады.

Проблемалық оқытудың жалпы міндеттері:

оқушылардың білімдер жҥйелері мен ақыл- ой және практикалық

қызмет тәсілдерін меңгеру;

оқушылардың танымдық дербестігі мен творчестволық қабілеттерін

дамыту;

мектеп оқушыларының коммунистік дҥниетанымының негізі ретіндегі

олардың диалектикалық – матералистік ойлауын қалыптастыру.

Бҧған қоса проблемалық оқытудың арнайы міндеттері бар:

білімдерді творчестволық меңгеру дағдыларына тәрбиелеу ( логикалық

әдістерді немесе творчестволық қызметін жекелеген тәсілдерін

қолдану);

білімдерді творчестволық қолдану дағдыларына (меңгерген білімдерді

жаңа ситуацияларға қолдану) және оқу проблемаларын шешу

шеберлігіне тәрбиелеу;

творчестволық қызмет тәжірибесін қалыптастыру және жинақтау (

ғылыми зерттеу, практикалық проблемаларды шешу шындық

болмысты кӛркем бейнелеу әдістеріне ие болу).

Проблемалық оқыту кезінде оқытудың ғылыми дәрежесін арттыру

бағдарламаға ашылған жаңалықтар туралы материалдар ендірумен ғана,

ғылым негіздері мен ғылымның логикалық қҧрылымдарын жақындатумен

ғана емес, сондай-ақ оның таным қайшылықтарын шешуге бағыталған

әдістерін оқып ҥйренумен де қамтамасыз етіледі. Жаңа қҧбылыстың мазмҧны

мен мәні, оның элементтерінің ӛзара байланысы ғылымды зерттеу процесінің

бірізді кезеңдерін: бақылау, сипаттау, тҥсіндіру, болжау – жҥзеге асыру

барысында ашылады.

Оқытудың ғылыми дәрежесі арттыру кейде оқу материалын қиындатумен

байланыстырады , бҧл, әрине, оқушылар ҥшін ӛзінің шама жетерлік болу

дәрежесін тӛмендетуге және артық ауырпалыққа әкеліп соғады.Біз артық

ауыртпалық тҥсіру мен сабақ берумен ғылмилық дәрежесі арасына теңдік

белгісін қоюға негіз жоқ деп есептейміз.

Проблемалық оқыту ғылыми дҥниетанымды қалыптастырудың негізгі

тәсілі.

Дҥниетанымды қалыптастыру- ең алдымен интелектуалды- белсенді жеке

басты қалыптастыру.

Проблемаларды ӛздігіне шешу жӛніндегі қызметті іске асыра отырып

,оушылар ҧғымдарын қалыптасу процсін меңгереді, оқып ҥйренілетін

ҧғымның мәнін ашады.

Проблемалық оқытудың кез келген жағдайда тиімді болу мҥмкін емес .

Мектеп оқушысының оқуын проблемалық оқыту арқылы активтендіру мәні

ғылымның даяр қорытындыларын жай ғана меңгеріп, алуда емес, жаңа

білімдер мен ақыл - ойдың қызметінің тәсілдеріне ӛздігінен ие болу

жӛніндегі оның танымдық (ойлау ) қызметін активтендіруде.

Дәстҥрлі (традиционный) оқыту жақсы ма немесе жаман ба?

Осы сҧраққа жауап беріп кӛріңіз.

"Оқыту-ӛмірге ҥйрету емес,

ол- ӛмірдің ӛзі"

Дж. Дьюи

Орыс тілінің тҥсіндірме сӛздігінде «дәстҥр» сӛзі былай тҥсіндіріледі «бір

ҧрпақтан екінші ҧрпаққа ауызша немесе әдеби жолмен берілетін немесе

берілген нәрсе .(мысалы, идея, білім, кӛзқарас, әрекет тҥрі, талғам және т.б)»

Қазақша дәстҥр деген тҥсінік саналы тҥрде қабылданып, сананы

қалыптастыратын кӛп ӛзгермейтін заңдылық деген ҧғымды береді.

Іс қымбат емес, іскерлік қымбат (халық мақалы).

Оқыту принциптері

Оқытуға қойылатын талаптардың бастапқы белгілі жүйесін

оқыту процесінің принциптері деп атайды

Принцип – (лат. сӛзі) – бастапқы,

басшылыққа алатын идея, негізгі

талап, қағида дегенді білдіреді.

- мақсаттылық

- ғылымилық

- тҥсініктілік

- жҥйелілік және бірізділік

- саналылық пен белсенділік

- кӛрнекілік

- педагогикалық процестің бағыттылық принципі.

Оқулықпен жҧмыс: "Кубиктер" әдісі бойынша:

Әр принцип туралы әр топ ӛз тапсырмасын орындайды.

1. Сипаттаңыз (принциптерге сипаттама)

2. салыстырыңыз (тәрбие принциптері мен оқыту принциптері-("Венн

"диаграммасын қолдан)

3. ассоциация (қандай ой тудырды, немен байланысады?)

4. талдау (анализ)

5. іске асыру, қолдану

6. қарсы екеніңізді не қолдайтыныңызды (ӛз позицияңызды дәлелдеу)

Біліміңді тексер:

Сҧрақтар:

1. Дидактика нені зерттейді және оның негізгі категорияларын атаңыз?

2. Оқыту процесінің жҥйесін, қҧрылымын сипаттаңыз.

3. Оқыту процесінің функциясының мәні, олардың ӛзара байланысы.

4. Оқыту процесінің танымдық іс-әрекетінің кезеңдері жӛнінде не айтар

едіңіз?

5. Оқыту мотивтерін атап, оларды сипаттаңыз.

6. Оқытудың қандай тҥрлерін білесіз және оқыту процесінде олардың

алатын орны?

7. Оқыту процесінің заңдылықтары мен принциптері, олардың ӛзара

байланысы.

Дж.Дьюидің :"Оқыту материалдарын бала тәжірибесінен алып байланыстыру

керек";

"Обучение через делание" -" Істету арқылы оқыту"-деген концепциясына

сіздің кӛзқарасыңыз?

Қазіргі білім беруде нәтижеге бағытталған принциптер

Оқытудың ғылымилығы.

Оқытудың бiрiздiлiгi және

жүйелiлiгi

Саналылық және

белсендiлiк

Теория мен практиканың

байланысы

Кӛрнекiлiк

Оқушылар бiлiмiнiң

берiктiгi.

Түсiнiктiлiк ұстанымы

Ынталандыру

Ізгілендіру

Проблемалық

Интеграциялау принципі

Білім мазмҧны және оның ғылыми негіздері Білімнің мазмҧны – оқыту процесі компоненттерінің бірі. Бҧл ғылыми

білімнің, іскерліктің және дағдының жҥйесі. Осы жҥйенің негізінде

оқушының ақыл-ойы, қабілеті дамуы, ғылыми –материалисттік кӛзқарасы,

мінезі қалыптасады.

Білім мазмҧны

Ескер! Қазіргі заманғы білім мазмҧны тҧлғаның жан-жақты ҥйлесімді дамуына

бағытталуы тиіс.

Білім беру тҧлғаға бағытталған кезде ғана әр оқушының оқу әрекеттері

кезінде қол жеткізген табыстары оның бойында мендік («мен»)

тҧжырымдамасының (концепциясын) қалыптасуына әсер етеді.

Білім мазмҧнының деңгейін кӛтеруге қажет принциптер:

1. Оқушыларды біліммен қаруландырудың табиғатты қорғауға, еңбекке және

ӛмірге жауапкершілік қатынасты тәрбиелеудің қажеттілігі.

2. Білім мазмҧны негізінде ҧлттық мәдени тарихи байлықты, қҧндылықтарды

жалпы адамзаттың мәдени мҧрасымен ҧштастыру.

3. Білім мазмҧнында әлеуметтік – экономикалық даму жолдарын ескерудің

маңыздылығы.

4. Пәнаралық және пәнішілік байланыстарды ғылыми - әдістемелік негізде

жҥзеге асыру.

5. Қазіргі ҥдемелі ғылыми – техникалық жағдайда ақпараттық технологияны

пайдалану, білім мазмҧнын жаңарту.

6. Ҧлттық тілді, халықаралық қатынас тілдерін оқып - ҥйренудің тҧрмыс,

мәдениет және ғылым салаларындағы маңыздылығы.

Білім Дағды мен

икемділік

Сезім,

қҧндылық

қатынас

Шығармашылық,

қызмет тәжірибесі

Табиғат

Қоғам

Адам

Іс-әрекет

Қызмет істеу

тәсілі туралы

Ақыл-ой

(интеллектуалдық)

Іс-тәжірибелік

(практикалық)

Адамдарға

ӛз міндетке

қоғамдық

меншікке

табиғатқа

ӛз-ӛзіне

Білім мен дағдыны

жаңа жағдайда

қолдану

Проблеманы ӛзекті

мәселені кӛре білу

Бҧрыннан белгілі

таныс

элементтерге

жаңаны

араластыру, жаңа

туынды жасау

мҥлдем жаңа

шешім табу.

7. Жалпы білім мазмҧнының политехникалық және кәсіптік білім

мазмҧнымен ҧштасуы – теориялық, практикалық білімнің маңызы.

Адам қоршаған ортада тҧлғаның ӛз тағдырын ӛзі шешу ҥшін тіршілік

әрекетін, білімін гумандық негізде қамтамасыз етеді.

«Қоғам» ӛрісінде ӛз тағдырын ӛзі шешу Отан , адамзат, интернационализм,

қҧқықты мемлекет, демократия, жариялылық, ҥйелмен, еңбек, азаматтық

жауапкершілік сияқты қҧндылықтарды игеру арқылы болады.

Адам «табиғат» жҥйесінде ӛзін табиғаттың бӛлшегімін деп тануы,

экологиялық мәдениетті меңгеруі, ҧрпақ алдында жауапкершілігін тҥсінуі.

Білім мазмҧнына талаптар:

- тарихи қатынас, ҧлттық негіз

- ғылымилығы, қазіргі кезеңдегі ғылым мен техниканың даму деңгейіне

сәйкестігі

- кӛлемнің сәйкестігі

- пәнішілік – пәнаралық байланыс

- тәрбиелік бағыттылық

- ӛмірмен байланыстылық

- политехникалық бағыттылық

Сонымен,

Білім беру мазмҧны - шығармашылық қызмет тәжірибесі, қоршаған ортаға

сезімдік эмоциялық қҧнды қатынас пен ғылыми дәлелденген білімдер,

дағдылар, икемділіктер жҥйесі.

- Оқушыларды жан-жақты дамытып, оларда дҥниеге ғылыми кӛзқарасты

қалыптастыру ҥшін негіз болып табылатын білімнің, іскерліктің,

дағдының дәл белгілеп алынған шеңбері.

Оқу жоспары - оқытылатын оқу пәнінің қҧрамын, оқу жылы бойынша

бҧларды оқытып - ҥйретудің тәртібі мен рет - жӛнін, әрбір пәнге бӛлінген

сағат санын жылына және оқу аптасына анықтайтын, оқу жылының

қҧрылымын белгілейтін мемлекеттік қҧжат.

Оқу жоспарының негізгі және типтік тҥрлері есепке алынады.

Жалпы білім беретін мектептердің ӛтпелі базистік оқу жоспарында толық

жҥктеме екі деңгейге бӛлінеді: тҧрақты және жылжымалы.

Тҧрақты жҥктеме қҧрамындағы пәндер жалпы орта білім беретін

мектептердің барлық типтерінде ( бағдарлы мектеп, гимназия, лицей, жеке

мектеп, т.б) оқылады.

Жылжымалы бӛлім бойынша таңдамалы пәндерге бӛлінген уақыт

тереңдете оқытылатын пәндерге беріледі.

Оқу бағдарламаларында – білім мазмҧны сипатталады, пәндер бойынша

әр жылға және оқылатын курс тақырыптарына бӛлінетін сағаттар саны

белгіленеді.

Бағдарлама –, программа (program –

грек) – хабарландыру н, мазмҧн, іс -

әрекет, қызмет жоспары, оқу ҧсқау

пәнінің мазмҧнын қысқаша баяндау

Бағдарламада әр пәнді оқыту жайындағы негізгі міндеттерді кӛрсетіп,

мҧғалімдерге әдістемелік нҧсқаулар ҧсынылады, әр пән бойынша тҥсінік хат

жазылады.

Оқулықтар оқу бағдарламаларының негізінде, оқушылардың жас

ерекшелігіне сай, оқу материалының мазмҧнын анықтайтын кітап.. Білім

берудің негізгі кӛзі.

* Оқыту процесі және оның мәні деген тақырыпқа мына сҧрақтар бойынша

дайындал; конспект жаса,ӛз ойыңмен бӛліс:

* Оқулыққа қойылатын талаптар және тӛл оқулығымыздың қазіргі

жайы.

1. Оқытудың білімділік, тәрбиелік, дамытушылық функциялары

2. Оқыту процесінің қозғаушы кҥштері

3. Оқушылардың білімді ҧғынудағы сатылары

4. Оқыту принциптерінің сабақта ӛз кӛрінісін табуы

Әдебиеттер:

1. Пидкасистый П.И. Педагогика,-М., 1995

2. Занков Л.В. «Дидактика и жизнь»,-М., 1988

3. Бержанов Қ.Б. «Тәрбие мен оқыту бірлігі»,-Ал., 1973

4. Кӛшекбаев Н. «Оқыту тәрбиесі» Ал., 1976

5. Сабиров Т.С. « Оқыту теориясының негіздері» Ал., 1993

6. Сабиров Т.С. «Оқушылардың белсенділігін арттыру жолдары» Ал.,

1986

7. Қоянбаев Ж. «Педагогика» Ал., 1998

8. Қоянбаев Р. «Білім беру, оқыту негіздері» Ал., 1990

9. Қазақстан Республикасының білім беру тҧжырымдамасы – «Қазақстан

мҧғалімдері» 1993, №7, 9 сәуір

«Кез келген адам білім бере алмайды, тек оқушысының психикалық ӛмірін білетін

және білімді беруге тҥрлі әдіс-тәсілді қолдана алатын адамның қолынан келеді».

«Мҧғалімнің оқушылардың саналылығы мен белсенділігіне сҥйене отырып, білім,

дағды, іскерлікпен қаруландыратын қҧралдары мен жолдарын – оқытудың әдістері

деп атаймыз». Квинтилиан

Қазіргі мектептегі білім берудің мазмҧны деген тақырыптағы

семинар сабаққа дайындық

Бақылау сҧрақтары:

1. Білім берудің мақсаты мен міндеттері, қазіргі қоғам дамуындағы білім

беруге қойылатын талаптар.

2. Қазақстандағы жаңа оқу жоспарларының тҥрлерімен танысу, жаңа

әдістемелік кешен.

3. Әр тҥрлі типтегі мектептің оқу жоспары, оқу бағдарламаларын талдап,

мінездеме беру.

Практикалық тапсырма:

1. Оқу бағдарламасымен қалаған пәнінің мазмҧнымен танысып,

тҥсініктемені мҧқият оқу

2. Оқушының білігі, іскерлігі, дағдысына қойылатын талаптармен танысу.

3. Бастауыш сыныптарға арналған жаңа әдістемелік кешенді талдау.

Әдебиеттер:

1. Қазақстандағы білім беру тҧжырымдамасының жобасы. «Қазақстан

мҧғалімдері» 1993 №7, 9 сәуір

2. Қазақстандағы жаңа оқу жоспарының жобалары. «Қазақстан

мҧғалімдері» 1996 №4, №6

3. Харламов Е.Д. «Педагогика». 1990ж.

4. Сабиров Т. «Оқыту теориясының негіздері» А.,1986

5. Оқу жоспары, оқулықтар, бағдарлама. Қазақстан Республикасының

бастауыш білім берудің мемлекеттік стандарты. Алматы, 1998ж.

Іске сәт!

*Бүге-шігесіне дейін түгін қалдырмай айтуға тырысу нәзік сезінуге қабілетті адамды жалықтырып, намысына тиеді (Р.Люксембург).

*Кӛптеген адамдар жақсы нәрселер айта алады, бірақ тындаій білетіндер тым аз, ӛйткені бұл үшін ақылдың күші қажет (Р.Тагор).

Оқыту әдістері және қҧралдары

Сіздер бҧл тақырыптан дидактиканың негізгі

қҧрамды бӛлігі оқыту әдістері туралы тҥсінік

аласыздар. Оқыту әдістерін зерттеуші

ғалымдардың пікірлерімен танысасыздар;

оқыту әдістерін топтастыру туралы тҥсініктерің

кеңейеді; оқыту функцияларының оқушының

дамуы, тәрбиеленуі, қалыптасуындағы

жарамдылығын (тиімділігін) анықтайсыздар. Ӛз

беттеріңше жаттығу жҧмыстарын жасап,

проблемалық сҧрақтарға жауап бересіздер.

Қалай оқыту керек? – деген дәстҥрлі дидактикалық сҧрақ бізді

оқытудың әдістері категориясына әкеледі. Әдістерсіз мақсатқа жету,

мазмҧнды игеру, танымдық іс-әрекетпен айналысу мҥмкін емес.

Педагогикалық энциклопедияда: «Оқыту әдістері – мұғалім мен оқушылар

жұмысының тәсілдері, солардың кӛмегімен оқушылар білімді, іскерлікті

және дағдыны игереді, дүниетанымы қалыптасады, қабілеттері дамиды,» -

деп жазылған.

-Қысқаша психологиялық-педагогикалық сӛздік «әдіс»

- мақсатқа қол жеткізетін жол, тәсіл, белгілі жолмен тәртіпке салынған «іс-

әрекет» - деген анықтама береді.

Оқыту әдістері бҧл мҧғалім мен оқушылардың оқу-тәрбие жҧмысының

міндеттерін ойдағыдай шешуге бағытталған ӛзара байланысты іс-әрекетінің

тәсілдері. Оқыту әдістері оқушылардың танымдық қабілеттерінің дамуына

мҥмкіндік туғызуы тиіс, яғни, оқушылардың ойын дамытады, ӛз бетінше

ізденіп жаңа білімді игеруге ықпал жасайды.

Оқыту әдісі мақсатқа жетудің саналы түрде қолданылатын тәсілі, ал

мақсатқа жету мұғалімнің шеберлігіне, оның оқыту процесін тиімді

ұйымдастыра білуіне, оқушылардың даярлық дәрежесіне, мұғалім мен

оқушының белсенділік педагогикалық ынтымақтастығына байланысты.1

«Оқыту әдістері» ҧғымына әр тҥрлі анықтамалар бар, егер оларды

талдап қарасақ, оның қазіргі жағдайын тҥсінуге болады.

1. Р. Қоянбаев, Ж. Қоянбаев. Педагогика. Астана., 1998. 239 бет.

Әдіс деген сӛз гректің “metodos” деген сӛзінен шыққан. Метод деген

ҧғым белгілі ақиқатқа, шындыққа, мақсатқа жетудің жолдары деген

мағынаны білдіреді. Оқыту әдістері туралы әрбір автор ӛз анықтамасын

береді...

Ф.Бекон: « әдіс – ол сапар шегіп келе жатқан жолаушының жолына түсіп

тұрған жарық, жолда келе жатқан ақсақ кісінің ӛзі жолсызбен жүгіріп

келе жатқан адамды озып ӛтеді» деген.

Ф.Гегель: « әдіс – мазмұнның қозғалысының формасы» деген.

Т. Огородников. П. Н. Шинберев (1946)

«Мұғалімнің оқушылардың саналылығы мен белсенділігіне сүйене

отырып, білім, дағды, іскерлікпен қаруландыратын құралдары мен

жолдарын – оқытудың әдістері деп атаймыз»

«Оқыту әдістері – ол оқушыларды білмеуден білуге алып жүретін

педагогикалық процестегі жол»

«...Оқушылардың білмеуінен білуіне, үйренуіне, дағдылануына, ақыл-

күшінің, қайратының дамуына мұғалімнің жетектейтін жолы»

М. Н. Скаткин.

Сорокин Н. А.: «Оқушы тұлғасының дамуына, тәрбиеленуіне, білім алуына

байланысты міндеттерінен туындайтын теориялық және практикалық

тұрғыдағы формаларын – оқыту әдістері дейміз»

Оқыту әдістері – оқытудың мақсат – міндеттеріне сай оның мазмҧнын

оқушыларға меңгертуде мҧғалім мен оқушылардың қолданатын амал -

тәсілдері мен қҧралдарының жиынтығы болып табылады. Мҧғалім оқыту

әдістерінің кӛмегімен оқушыларға білім беріп, олардың тәжірибелік әрекетін

ҧйымдастыруда ӛзінің іс - әрекетін оқушылардың таным әрекетіне басшылық

етумен байланыстырады.

Мҧғалім оқытудың нәтижесін арттыруда оқыту әдістеріне қатысты амал -

тәсілдерімен қатар оның қҧралдарын да пайдаланады.

Оқу қҧралдарына оқу кітаптарын, кӛрнекі және техникалық қҧралдар

жатады.

1. Оқу кітаптары – оқулықтар, оқу - әдістемелік кітаптар, анықтамалар,

сӛздіктер, есептер жинағы, т.б.

2. Кӛрнекі қҧралдар – кестелер, сызбалар, чертеждар, суреттер,

фотосуреттер, альбомдар, тарихи, экономикалық – географиялық

карталар, т.б.

3. Техникалық қҧралдар – ҥнтаспа, телеарна, бейнетаспа, компьютер, т.б.

Л.Н. Толстой: «Қандай мұғалім болмасын, әдістерді неғұрлым

кӛп білуге тырысуға, оларды кӛмекші шара ретінде қабыл

алуға тиісті. Оқушының сабақ түсінуіндегі қиыншылығының

қандайын болса да, оны оқушының кемшілігі емес, қайта

ӛзімнің сабақ оқытудағы кемшілігім деп қабылдауға тиісті.

Жаңа тәсілдерді ойлап табу жӛнінде ӛзінің қабілетін дамыта

беруге ұмтылуға тиісті».

Оқыту әдістерінің :

1. дәстҥрлі топтастырудың бірі – білім кӛзіне қарай жіктелуі:

Практикалық Кӛрнекілік Сӛздік Кітаппен

жҧмыс

Видео

Тәжірибе

жаттығу

Оқу-

ӛндірістік

еңбек

Иллюстрация

Демонстрация

Оқушылардың

бақылауы

Тҥсіндіру

Ауызша

баяндау

Әңгімелеу

Әңгіме

Инструктаж

Лекция

Пікірталас

Оқу

Зерттеу

Шолып

қарау

Тҥртіп алу

Мазмҧнын

Айту

Жоспар

жасау

Конспект

жасау

Қарау

Оқу

«Электрондық

мҧғалімнің»

кӛмегімен

жаттығу

тексеру

2. Мақсаттары мен қҧралдарына қарай әдістердің топтасуы.

(М.А.Данилов, Б.П.Есипов) Бҧл әдістерді топтастырудағы

– сабақ процесінің кезеңдері маңызды белгі болып ерекшеленеді.

- жаңа білім беру әдісі;

- біліктер мен дағдыларды қалыптастыру әдісі.

- Білім, білік, дағдыларын қолдану;

- ӛзіндік шығармашылық іс-әрекет;

- білімді бекіту;

- білімді тексеру әдісі.

4. Әдістерді таным іс-әрекетіне қарай топтастыру. (И.Я.Лернер,

М.Н.Скаткин) Бҧл әдістер тобы оқушылардың таным белсенділігіне

тығыз байланысты:

- тҥсіндірмелі – иллюстративтик, (ақпараттық-рецептік)

- репродуктивтік;

- проблемалық баяндау;

- эвристикалық (ішінара іздену)

- зерттеу әдістері;

Егер мҧғалімнің ҧйымдастырған іс-әрекеті, дайын білімді еске қалдыруға

ғана әкелсе, мҧнда оқушының ақыл-ой, танымдық белсенділігі тӛмен, яғни ол

тек дайын берілген білімді қайта есіне тҥсірумен ғана шектеледі.

(репродуктивтік).

Баланың ақыл-ойына кҥш тҥсіре шығармашылық танымдық еңбек жасау,

іздену арқылы оқыту, эвристикалық, немесе одан да кҥрделі зерттеу әдістері

арқылы жҥзеге асырылады.

Ол ақпараттық – рецептивтік әдіс:

1) Оқушыларға білім «дайын» кҥйінде беріледі.

2) Мҧғалім бҧл білімдерді әртҥрлі амал-тәсілдермен қабылдатады. 3) Оқушылар қабылдайды: (рецепция) және білімді тҥсінеді, есіне

сақтайды.

Дидактикалық мақсаттарға байланысты оқыту әдістерінің 2 тобы

айқындалады:

1) Оқу материалын алғашқы игеруге кӛмектесетін әдістер;

2) Алғашқы білім бекітіліп, толықтыруына кӛмектесетін әдістер.

(Г. И. Щукина, И. Т. Огородников т.б.)

1-топқа: ақпараттық – дамыту әдістері (ауызша баяндау, әңгіме, кітаппен

жҧмыс); эвристикалық (эвристикалық әңгіме, диспут, зертханалық жҧмыс);

зерттеу әдісі.

2-топқа: жаттығу (ҥлгі бойынша, ауызша жаттығулар, вариативті

жаттығулар) практикалық жҧмыстар.

Дидактикада академик Ю. К. Бабанскийдің әдістерді классификациялауы

кең ӛріс алды. Ол оқыту әдістерін 3 ҥлкен топқа бӛледі:

1) Оқу - танымдық іс-әрекетті ҧйымдастыру әдістері

2) Оқу - танымдық іс-әрекетті ынталандыру, мотивтендіру әдістері.

3) Оқу – танымдық іс-әрекеттің тиімділігін бақылау және ӛзін-ӛзі бақылау

әдістері.1

Оқу танымдық іс-әрекетті ҧйымдастыру әдістері

Сӛздік,

кӛрнекілік,

практикалық.

Индуктивтік

және

дедуктивтік

Репродуктивтік

және проблемалы

- іздену

Мҧғалімнің

басшылығымен

немесе ӛз бетімен

(дербес) жҧмыс

жасау әдістері

Білім кӛздері Логика Ойлау Басқару

Оқу – танымдық іс-әрекетті ынталандыру, мотивтендіру әдістері.

Оқуға қызығу, мотивтендіру,

ынталандыру

Оқуға деген жауапкершілік,

борыш, ынта

Оқу танымдық іс-әрекетінің тиімділігін бақылау, ескеру және ӛзін-ӛзі

бақылау әдістері.

Ауызша бақылау

әдістері

Жазбаша бақылау

әдістері, ӛзін-ӛзі

бақылау

Лабороториялық –

практикалық бақылау

әдістері және ӛзін-ӛзі

бақылау

1. Педагогика (Под ред. Ю. Бабанского) Москва., «Просвещение,» 1988.

Енді мына таблица арқылы әдістерді талдап кӛрейік:

Оқыту әдістері және олардың функциялары.

Мақсат – міндетті шешуде әдістік (+!) белгісі ӛте жоғары тиімді

(+) тиімді (–) тиімсіз дегенді білдіреді

Оқыту әдістерінің салыстырмалы тиімділігі

таблица а)

Оқыту әдісі

Функционалдық жарамдылыққа теориялық баға

білімділік дамыту тәрбиелеу ынталандыру бақылау,

реттеу

Әңгіме

Әңгімелесу

Лекция

Дискуссия

(пікірталас)

Кітаппен жҧмыс

Демонстрация

Иллюстрация

Видео әдіс

Жаттығу

Лабораториялық

жҧмыс

Танымдық ойын

Бағдарламалап

оқыту әдістері

Бақылау

Жағдайат әдісі

+ + + + +

+ + + + +

+ + + + +

+ + +

+ + + + +

+ + + + +

+ + + + +

+ + + +

+ + + + +

+ + + + +

+ + + +

+ + + + +

+ +

+ + + +

+ + + +

+ + + +

+ + + +

+ + + +

+ + + +

+ + + +

+ + + +

+ + + +

+ + + +

+ + + +

+ + + +

+ + +

+ +

+ + + +

+ + + + +

+ + + + +

+ + + +

+ + + + +

+ + + + +

+ + + + +

+ + + + +

+ + + + +

+ + + + +

+ + + +

+ + + + +

+ + +

+ +

+ + + + + +

+ + + + +

+ + + +

+ + + + + +

+ + + + +

+ + + + +

+ + + + +

+ + + + +

+ + +

+ + + + +

+ + + + +

+ + + + +

+ + + +

+ + + + +

+ + + + + +

+ +

+ +

+

+ + + +

+ + + + +

+ +

+ +

+ + + + +

+ + + + +

+ + +

+ + + +

+ + + + +

+ + + + +

+ + +

«Ештеңені жаттап айтып беретіндей оқытып керегі жоқ, оны саналы тҥсініп

меңгергені артық. Оқушылар мҧғалімнің кӛмегімен оқығаны қандай пайда беретіні

жӛнінде ойлануы керек». Я.А.Коменский

таблица ә)

Озық тәжірибені зертте!

Озат тәжірибе: Л.В.Занков тӛменгі сынып оқушыларының оқуы мен

дамуын зерттей келіп, оқушылардың жоғары сапалы білім мен дағды алуын

баланың жан-жақты психикалық дамуымен (ақыл, ерік, сезім)

байланыстырады.

Жалпы даму кез келген пән бойынша білім, білік, іскерлік

дағдыларының сапасымен ӛлшенсе, арнаулы дамыту белгілі бір пәнді

меңгеру болып есептеледі. Ол сабағы да, дамуы да нашар оқушыларға оқу-

тәрбие жҧмысында кӛңіл аудару қажет деп есептеді.

Жалпылама жҥргізілетін педагогикалық тәжірибеде нашар оқушылар

оқуда қалыс қалып отырады, ал оларды ӛз қатарымен теңестіруді кӛздеп

жҥргізілген жҧмыстар артық жҥк болып, жақсы нәтижеге жеткізбейді.

«Оқуы нашар оқушылар оларды дамыту жҧмысының ҥздіксіз

жҥргізілуін қажет етеді, ал ҥсті-ҥстіне даярлық жаттығуларын толтыра беру,

онсыз да жетіспейтін дамуын тежейді... Нашар қабылдайтын оқушылардың

Әдіс Дамыту

ойлау Таным-

дық

қызығуын

Белсенді-

лігін

Еске

сақтауын

еркін Ойын

жеткізе

алуын

эмоци

я-сын

Әңгіме

әңгімелесу

лекция

пікірталас

кітаппен

жҧмыс

демонстрация

иллюстрация

видео әдіс

лабораториялы

қ жҧмыс

практикалық

жҧмыс

танымдық

ойын

бағдарламалап

оқыту

жағдайат әдісі

+

+!

+

+!

+!

+

+

+

+

+

+!

+!

+!

+

+!

+

+!

+!

+!

+!

+

+

+

+!

+

+!

-

+!

+

+!

+

+

+

+

+

+

+!

+

+!

+

+

+!

+

+

+

+

+

+

+

+!

+!

+

+

+!

+

+

+

+

+

+

+

+!

+

+

+

-

+!

+

+

+

+

-

+

+!

-

+!

+ +! + + + +! +! + +

+

+! -

жалпы дамуына ҥздіксіз жҧмыс жасау ҧтымы әсер етумен бірге, білім мен

іскерлік дағдыны меңгеруге қолайлы жағдай жасайды.

таблица б)

Артық етпес білгенің...

Оқытудың интерактивті әдістері

- гарвард әдісі (CASE – кейс стади)

- проект қорғау

- экономикалық объектілерді зерттеу әдісі ,

- дебат, т.б.

туралы тауып оқы, практикаңда пайдалан!

Іске сәт!

Әдістер

Ынталандыру, талпындыру

Нәтижелі

ойлануға

Алған

білім,

икемділікті

пайдалану-

ға

Дербестігін

ӛз бетімен

белсенділі-

гін

кӛрсетуге

жарысуға Ҧжымдық

әрекеттест

ікке

Әңгіме

әңгімелесу

лекция

пікірталас

кітаппен жҧмыс

демонстрация

иллюстрация

видео әдіс

жаттығу

лабораториялық

жҧмыс

практикалық

жҧмыс

танымдық ойын

бағдарламалап

оқыту

жағдайат әдісі

-

+

+

+!

+

+

+

+

+

+!

+

+!

+!

+!

-

+

-

+!

+

-

-

-

+

+!

+

+!

+!

+

-

+

-

+!

+

-

-

-

+

+!

+

+!

+!

+!

-

+

-

+!

-

-

-

-

+

-

+

+!

+

-

+

-

+!

-

-

-

-

-

+

+

+!

-

+!

сурет.-Дәстҥрлі және белсенді әдістердің ӛзара байланыстылығы

Оқыту әдістері

Белсенді

Топтық Жеке-ӛзіндік

-практикалық

тапсырма орындау

-жаттығу

Тренинг әдістер

--іскерлік қарым-

қатынас тренингі

-әлеуметтік-рольдік

тренингтер

-психологиялық ойын-

жаттығулар

-ептілік тренингі

-әлеуметтік

психологиялық

тренингтері

Ойындық әдістер

-іскерлік ойындар

-сюжеттік –

рольдік ойын

-ойын саяхат

-Танымдық

ойындар

-қимыл-қозғалыс

ойындарының

элементтері («қыз

қуу», т.б.)

-ҧлттық ойындар

Дәстҥрлі

Пікірсайыстық

әдістер тобы

-топтық пікірсайыс

(полемика)

-моральдық таңдау

жағдаятын талдау

-ӛмір

тәжірибесінен

қателіктерді

талқылау

-«миға шабуыл»

сурет-Пәнді тиімді ететін әдістер

Артық етпес білгенің...

Ойын – оқыту әдісі

Белгілі голландтық ойынды зерттеуші ғалым Йохан Хейзингтің

есептеуінше «кез келген ойын еркін, ӛз еріктерімен ойналуы керек.

Бҧйрықпен, таңылып ойналған ойын-ойын емес.Ойын белгілі бір шеңберден

шығу, кҥнделікті ӛмірден ӛзге іс әрекетке ену.»

Ойынды кіші де ҥлкен де ойнайды. Ойын барысында жеткіншек тҧлға

болып қалыптасады, оның болашақта ӛміріне қажет болатын, оны жетістікке

жетелейтін психикалық қасиеттері дамиды. Ойынның табиғатының ӛзі

Белсенді әдістер Диагностикалық әдістер Дәстҥрлі әдістер

Бағдарламалап

және проблема

қоя оқыту

әдістері:

Тапсырмалар,

проблемалы

жағдаяттар,т.б.

Интерактивтік әдістер –

(коммуникативтік) – бҧл

адамаралық қарым-қатынас

пен бірлесе серіктестікті

меңгеру жолдары мен

әдістері : 1) әңгімелесу:

этикалық және

эвристикалық; 2)

дискуссия;3)»миға

шабуыл»; 4)»дӛңгелек

ҥстел»;5)іскерлік ойын;

6)тәжірибелік жҧмыс қорғау

және талдау;7)тренинг;

8)топпен жҧмыс; 9)ойын

терапиясы, ертегі терапия,

арттерапия, т.б. терапия

тҥрлері, ойындар

Ойын әдісі:

-дамытушылық

ойындар;

Рольдік ойындар;

-саяхат ойындары, т.б.

Практикалық

ойындар:

-жаттығулар;

Кӛрнекілік әдістері:

-иллюстрация;

-макет, жоба;

-таблица, сызбалар;

--техникалық қҧралдар:

аудио, видеотехника,т.б.

Сӛздік әдістер

Тестілер- бҧл жеке тҧлғаның даму деңгейін анықтайтын тапсырмалар: 1)психологиялық

тестілер: а)тҧлғалық-проективтік тестілер; б)интеллектуалдық тесті; в)қабілеттілік тестісі –

креативтілік тестілері, г)әлеуметтік-психологиялық; 2) жетістік тестілері; 3)педагогикалық

тестілер, т.б.

ерекше: барлығына ортақ қызығу, бәріне бірдей кӛңіл-кҥй, ортақ іс-әрекет,

жеңістен алатын ләззат пен жеңілістен тартар кҥйік- бәрі ортақ, ҧжымдық

болады.

Соңғы кезде ойындардың жаңа типтері пайда болды: оқытушылар мен

оқушылар шешуі курделі мәселені шешуге мҥмкіндік беретін ойындарды

бірігіп ойнайды. Мҧндай ойындарды шартты тҥрде «балаларға арналған

ҥлкендер ойыны» немесе іскерлік ойындар деп те атауға болады. Бҧл

ойындардың сюжеттерінің авторлары болып мҧғалімдердің ӛздері табылады.

Бҧл ойындардың ӛзіндік ерекшеліктері бар. Олардың негізгілері:

-ойынның ҧжымдық сипаты (ойынға нақты ойынға қатысушы да,

кӛрермендерді де, белсенді қатыстыру);

-ойынның маңызды, кӛкейкестілік мазмҧнының болуы, бағыттылықтың

болуы;

- рольдерді бӛлгенде педагогикалық әдептің, тапқырлықтың болуы (белсенді,

лидерлерге емес, рольді белгілі бір қабілеттерін дамытуға кӛмек қажет

балаларға беру);

- белгілі бір рольдер ойналғанымен ойын спектакль емес, сондықтан оны

дайындаудың қажеті жоқ, ойын бір-ақ рет, сол мезетте ойналғаны дҧрыс.

Сонда ғана шығармашылық, ӛзбеттерімен табу сияқты қасиеттері дамиды.

-ойын әр мҥшесінің белсенді позицияда бола отырып ҧжыммен ортақ әрекет

жасау, сӛйтіп, ҧжым субъектісі бола білуге тәрбиелейді.

Элькониннің рольдік ойын туралы концепциясында рольдік ойын

мазмҧнын анықтауда басты мәселе роль емес, ондағы ойыншылар

арасындағы қарым-қатынас, рольді ойнаушының мәселеге қатынасы

анықталады деп кӛрсетеді.

Ойын- ҥлкендердің жастарды оқытып- тәрбиелеу ҥшін, әлеуметтендіру ҥшін

қолданатын әдістерінің бір тҥрі. Психологтардың кӛрсетуінше ойын

барысындағы жеткіншектің шығармашылық белсенділігі эпизодты, не

уақытша, сондай-ақ, ҥнемі кӛрінуі мҥмкін, ол ӛз бетімен жаңалық ашу, не бар

мағлҧматты тиімді қолдана алу , ережені пайдалану деңгейінен, жаңалық ашу

деңгейіне ӛтіп отыруы мҥмкін.Дҧрыс ҧйымдастырылған, сауатты

ойластырылған ойын оқыту әдісі бола отырып, тәрбиелік, дамытушылық

және білімдік мақсатты шешуге мҥмкіндік береді.

Іскерлік ойын

иммитациялық операциялық Іскерлік театр рольдік

Сахналанға

н кӛрініс

Психологиялық

драма

әлеуметтік

драма

Іскерлдік ойын тӛмендегідей

кезеңнен тҧрады.

Даярлық кезеңі Орталық ойын кезеңі Талдау және жинақтау,

жалпылау кезеңі

- ойынды

қҧрастыру, жасау

- іскерлік

ойынның

жоспары

- ойынға жалпы

сипаттама

- ойын мазмҧны

бойынша нҧсқау

беру

- ойынға енгізу

- материалдық

жабдықтау

- тапсырманы

топ болып орындау

- топ аралық

пікір-талас

- ойынға

қорытынды жасау

- талдау, рефлексия

- жҧмысты бағалау,

ӛзін-ӛзі бағалау

- қорытынды мен

жалпылау

- нҧсқау беру

Ӛз бетімен жҧмыс: тест 1) Анализ, синтез, индукция, дедукцияны оқыту әдістеріне жатқызуға бола

ма?

1. Жатқызуға болады, ӛйткені олар білімді игерудің жолдары болып

табылады.

2. Анализ, синтез, индукция, дедукция оқушылардың ойлауының негізгі

формалары, олар арқылы білім игереді, яғни бҧлар оқытудың әдістері

болып табылады.

3. Анализ, синтез, индукция, дедукция – дидактиканың емес, психологияның

категориялары. Сондықтан оқыту әдістері бола алмайды.

4. Бҧлар логикалық ойлау әдістері болып табылады, демек оқытудың

әдістері емес.

5. Болмайды, себебі индукция және дедукция оқытудың мақсатына

әкелмейді.

2) Тек кейбір әдістер ғана оқушының оқуға қызығуы мен қажеттілігін

тудыруға ынталандырады деген пікір дҧрыс па?

1. Жоқ, бҧл мектептегі барлық әдістердің бәріне тән функциялары.

2.Иә, тек кейбір әдістер, мысалы бақылау әдісі оқушыны оқуға

ынталандырады.

3. Еш бір әдіс оқуға ынталандырмайды.

4. Әдістер – бҧл мақсатқа жету жолдары, сондықтан одан басқа

функцияларды орындамайды.

5. Оқуға ынталандыру – барлық әдістердің қосымша функциясы.

3) Неміс педагогы Гаудинг (1860 – 1923) былай деген: әңгімелесу мектептегі

кӛп қолданылатын әдіс. Ал, сҧрақты кім берген дҧрыс? Жауабын біле тҧра

сҧрақ қоятын мҧғалім бе, керісінше сҧрақты оқушы қойып мҧғалім жауап

берген дҧрыс па? Бҧл жағдайда оқушылардың ӛз беттілігінің дамуы тоқтап

қалмай ма? - деп сҧраған екен.

Сіздер бҧл туралы не ойлайсыздар? Пікірталасқа дайындалып келіңіздер.

Оқуға ҧсынылатын әдебиеттер:

1. Ж. Қоянбаев, Р. Қоянбаев. Педагогика. Астана., 1998.

2. И. П: Подласый. Педагогика. Москва., Владос. 1999.

3. С. Мҧхамбетова. Педагогика кӛмекші қҧрал. Ақтӛбе., 2002.

4. И. Ф.Харламов Педагогика. Москва., Высшая школа. 1990.

5. Ж. Әбиев, С. Бабаев, А. Қҧдиярова. Педагогика. Дарын.

Алматы., 2004.

Іске сәт!

Оқытудың ҧйымдастыру формалары

Бҧл тақырыпты оқу ҥстінде сіздер оқытудың формаларының әртҥрлі

екендігін, оның даму тарихын, оқытудың негізгі формасы мен тҥрлерін,

сабақ қҧрылымдарын, сабаққа қалай дайындалу керектігін тҥсініп, игеретін

боласыздар. Практикалық жҧмыс ҥстінде сабақ жоспарының ҥлгілерін

жасап, оны талдау жасауға ҥйренесіңдер. Озат тәжірибелермен

танысасыңдар.

Оқытуды ҧйымдастыру формалары - бҧл мҧғалім мен оқушылардың біріккен

іс-әрекетінің сыртқы кӛрінісі, ол белгілі тәртіп, ретпен, режиммен жҥреді.

Оның әлеуметтік мәні бар, дидактикалық жҥйенің дамуына байланысты.

Оқытуды ҧйымдастыру формалары - белгілі бір тәртіп пен режим негізінде жҥзеге асырылатын оқыту процесін

ҧйымдастыру тәсілі.

Оқушылар санына байланысты оқытуды

ҧйымдастыру формасы:

Кӛпшілік Топтық Жеке-дара

Пәндік олимпиада Сабақ Ҥй жҧмысы

Оқу конференциясы Саяхат экскурсия Қосымша жҧмыс

Ӛндірістік тәжірибе Зертханалық жҧмыс Консультация

(практика) Факультатив Сҧхбаттасу

Практикум Сынақ

Емтихан

Оқытудың – кластық сабақтық жҥйесі – оқушылар класқа (сыныпқа)

топтастырыла отырғызылып, оқытудың негізгі формасы сабақ болып

табылатын оқу процесін ҧйымдастырудың тҥрі. Кластық сабақтық жҥйесінің

негізін қалаған Ян Амос Коменский.

САБАҚ – шығармашылық акті. Ол мҧғалімнен де, оқушыдан да дене, ақыл-

ой, сезімдік кҥш-жігер жҧмсауды талап етеді.

Сабақ мақсатқа бағытталған мҧғалім мен оқушылардың ҧжымдық

шығармашылық еңбегі. Сабақта оқыту мен тәрбиенің мақсаттары, міндеттері

жҥзеге асады; оқушылардың ой-ӛрісі кеңейеді, қабілеті дамиды, кӛзқарасы,

Форма (лат.) – 1. сыртқы пішін, 2. қандай да

бір мазмҧнның кӛріну жолы, 3. бір нәрсенің

қҧрылымы, жасалуы.

адамгершілік қасиеті қалыптасады. Сабақтың негізгі мақсаты – тҧлғаны оның

қабілеті мен дарындылығына сҥйініп дамыту. Сабақ – бҧл бір-бірімен ӛзара

байланысқан тҧтас жҥйе, мақсат, оқу материалын ашу деңгейі, қолданылатын

әдістер, сабақтың қҧрылымы, нәтижесі, т.б.

Сонымен,

Сабақ – логикалық аяқталған, толық, шектеулі бағандармен негізделіп

қамтылған оқу-тәрбие ҥрдісі. Оның қҧрамында кҥрделі тығыз байланыста

оқу процесінің негізгі элементтері қамтылған: мақсат, міндет, мазмҧны,

әдісі, тәсілі, тҥрі, оқушы мен оқу арасындағы іс-әрекеттің байланысы.

Сабақ ӛз алдына мҧғалімнің шеберлігінің айқын кӛрінісі болғанымен , бір

жағынан оқытудың психолого – педагогикалық заңдылықтарына, екінші

жағынан білім беру стандартының қоятын талаптарына негізделген.

Қазіргі заманғы сабақ деп, мҧғалім оқушының тҧлғалық дамуына,

ақыл-ой белсенділігінің ӛсуіне, білімді саналы игеруге,адамгершілік

қҧндылықтарын қалыптастыруға барлық жағдайды, мҥмкіндіктерді

тиімді пайдаланатын сабақты айтамыз.

Кез – келген сабақтың ӛмірге келуі оның айқын, нақты нәтижеге

бағытталған мақсатын тҥсінуден басталады. Ол нәтиже – мҧғалімнің не

нәрсеге жетуді кӛздегенін анықтайды; одан кейін сабаққа қажет қҧралдар

айқындалады – олар мҧғалімге мақсатқа жетуге кӛмектеседі, онан соң амал,

әдіс, тәсіл анықталады – олар мақсатқа жету жолындағы мҧғалімнің іс-

әрекеті. Сабаққа қойылатын кӛптеген талаптар жҥйесі бар, оның ішіндегі

негізгісі – сабақта білімділік, тәрбиелілік және дамытушылық функцияларды

жҥзеге асыру.

Ескер!

*Сабаққа қойылатын талаптар жҥйесі

туралы, сабақтың логикалық,

психологиялық және ҧйымдастыру

тҥрлері туралы, сабақ типтері мен

қҧрылымы туралы толығырақ А. Е.

Абылкасымова « Современный урок»

Алматы «Ғылым» 2003; Ж. Әбиев, С.

Бабаев, А. Қҧдиярова. Педагогика, Дарын

Алматы 2004; Т. Сабиров. Оқыту

теориясының негіздері, Алматы., 1992; Ж.

Қоянбаев,

Р. Қоянбаев. Педагогика. Астана., 1998.

т.б. еңбектерден оқи аласыздар.

Әр сабақ оқыту принциптеріне негізделіп қҧрылады. Сабақ – оқыту

процесіндегі жҥйенің бӛлігі болғандықтан, оның мазмҧны ҥш деңгейде

меңгеріледі:

- қабылдау, тҥсіну, еске сақтау деңгейі

- білімді ҥлгі бойынша қолдану деңгейі

- жаңа жағдайда, тәжірибеде білімді қолдану деңгейі.

Сабақ типтері және қҧрылымы

С. В. Иванов, М. А. Данилов, Б. П. Есипов, И. Н. Казанцев, В. А. Онищук, Г.

И. Щукина, т.б сабақтарды жіктеудің бірнеше тҥрлерін ҧсынады.

Мысалы,

С. В. Иванов:

1. кіріспе сабақтар

2. оқу материалымен алғашқы рет танысу сабағы

3. жаңа білімді меңгеру сабағы

4. меңгерген білімді тәжірибеде қолдану сабағы

5. дағдылану (жаттығу) сабағы

6. қайталау, пысықтау, қорыту сабағы

7. бақылау сабағы.

Б. П. Есипов:

1. Аралас сабақтар

2. Жаңа оқу материалымен танысу сабағы

3. Пысықтау сабағы

4. Қайталап, жинақтау, қорыту сабағы

5. Оқушылардың білімі мен дағдысын жаттықтыру сабағы

6. Білім сынау (бақылау, тексеру) сабағы.

Қорыта айтқанда, қазіргі мектеп тәжірибесінде кӛп қолданылатын сабақ

тҥрлеріне мыналарды жатқызуға болады:

1. Кіріспе сабағы

2. Жаңа білімді хабарлау сабағы

3. Білімді, білікті және дағдыны бекіту сабағы

4. Жаттығу және тәжірибе сабағы

5. Зертханалық сабақ

6. Қайталау, қорыту сабағы

7. Оқушылардың білімдерін, біліктіліктерін, дағдыларын тексеру және

бақылау сабағы

8. Аралас сабақ.

Сабақ құрылымы деп сабақ барысында (45 минут) оның құрамды

бӛліктерінің, этаптарының бір-бірімен байланысып, белгілі тәртіппен

жүзеге асырылуын айтамыз.

Мысалы:

Аралас сабақ қҧрылымы

1. Сабақтың басталуын ҧйымдастыру. Оқушыларға сабақтың мақсат,

міндеттерін тҥсіндіру, сабаққа әзірлеу.

2. Ҥй тапсырмаларын тексеру.

3. Жаңа оқу материалын ендіру.

4. Жаңа оқу материалын пысықтау, бекіту.

5. Қорытындылау, сабақтың аяқталуы.

6. Ҥйге тапсырма беру

Мҧғалімнің іс-әрекеті Біріккен іс-әрекет Оқушы іс-әрекеті

1. Оқу материалының

мазмҧнын талдау.

2. жоспарлау

(кҥнтізбелік,

тақырыптық және

сабақ жоспары)

3.Оқыту қҧралдарын

дайындау

Дайындық кезең і- жоспар,

материал, мазмҧны,

оқытудың техникалық

қҧралдары мен сабақтың

кӛрнекі қҧралдары.

1. Білімді және іс-

әрекетті белсенділендіру

2. Ҥй тапсырмасын

орындау

Оқуға қажетті қҧралдарын

дайындау

1. Проблемалық

жағдайат тудыру.

2. Мақсат пен

міндеттерді белгілеу,

оқу іс-әрекетінің

мотивін тудыру.

3. Кҥтіп тҧрған жҧмыс

жоспарын талқылау.

4. Қажетті оқу

информациялық

қҧралдармен қамтамасыз

ету, тҥсіндіру.

Кіріспе-мотивациялық кезең

мотивтендіру, мақсат,

міндеттері

1. Мақсат-міндеттерді,

істеуге тиіс іс-әрекетін,

танымдық қажеттілікті

сезіну.

2. Жоспарды

қабылдау.

3. Ӛзінің оқу

мҥмкіндігіне талдау

жасау.

1. Оқу әрекетін

ҧйымдастыру және

басқару.

Оқу жҧмысын және оқу

нәтижесін тексеру және

бағалау

Танымдық-іс-әрекеттік

кезең Формалар, әдістер, тәсілдер,

қҧралдар.

1. Оқушылардың оқу-

танымдық іс-әрекеті; оқу

материалын және

әдістерін меңгеру;

2. Меңгеру процесінің

қҧрылымы: -қабылдау --

-тҥсіну-пайымдау-

жалпылау- бекіту-

-қолдану.

1. Оқу - танымдық іс-

әрекеттің нәтижесін

тексеру.

2. Педагогикалық

технология мен

оқушының іс-әрекетін

тҥзету.

Бағалау.

Педагогикалық технология

мен нәтижелерін таңдау

және тҥзету, бағалау

1.Ӛзін -ӛзі бағалау: іс-

әрекеттің нәтижесіне

талдау жасау.

2.Ӛз әрекетіне тҥзету

енгізу

3.Ӛзін - ӛзі бағалау

«Оқушылар оқитын материалды ӛз бетімен зерттеуге мҥмкіндік алса,

оқуға ынтасы арта тҥседі .» Питер Клайн

Мҧғалімнің сабаққа дайындалуы.

Сабақты ғылыми - әдістемелік деңгейде, тиімді ӛткізу ҥшін мҧғалім

сабаққа дайындалуы тиіс. Ол ҥшін ӛзінің жҧмысын жоспарлау керек. Оқыту

жҧмысы тақырыптық және сабақ жоспары бойынша жҥргізіледі.

Тақырыптық жоспар оқу бағдарламасы, оқулық, оқу қҧралдары негізінде

жарты немесе толық оқу жылына жасалады. Ал сабақ жоспары - әр сабаққа

жасалады, ол оқу жҧмысын жоспарлаудың негізгі формасы.

Сабақ жоспары - әрбір мҧғалімнің жеке сабақ қҧжаты. Тиімді жасалған

жоспар – тиімді ӛткен сабақ.

Сабақ жоспарының ҥлгісі:

1. Оқу бағдарламасының берілген тарауы бойынша сабақтың кҥні мен

реттік саны анықталады.

2. Сабақтың тақырыбы.

3. Сабақтың мақсаты, негізгі міндеттері.

4. Сабақтың типі, қҧрылымы немесе дидактикалық кезеңдері.

5. Сабақтың мазмҧны.

6. Оқыту әдіс – тәсілдері.

7. Сабақ қҧралдары.

8. Ҥйге тапсырма (мазмҧнының тҥсінікті болуы).

9. Қорытынды, сабақтың аяқталуы.

Тӛртінші, бесінші бӛлігі сабақтың мазмҧны болып табылады. Жасалған

жоспар бойынша мҧғалім ең әуелі ӛзінің дайындылығын (білімін) тексереді

(есептер шығарып, жаттығу дайындап, тәжірибелер істейді, қҧрал

жабдықтарды тексереді); пәнаралық және пәнішілік байланысты тиімді

пайдалану.

Сабаққа психологиялық талаптар

Жас ерекшелікті ескеру;

Психологиялық ерекшеліктерді ескеру (еске сақтау, зейін, темперамент,

қиялы, еркі, эмоциялық сферасы).

Гигиеналық талаптар

Температуралық режим;

жарық;

Білімді меңгеру кезеңдері

Уақыт

1-4 мин.

5-23 мин.

23-34 мин.

35-45 мин.

Меңгеру

60 %

80 %

45-60 %

6 %

«Сабақ-бҧл мҧғалімнің жалпы және

педагогикалық мәдениетінің айнасы,

оның интеллектуалдық, рухани

байлығының ӛлшемі, оның

дҥниетанымы мен эрудициясының

кӛрсеткіші»

В.А. Сухомлинский

Зейін дағдарысы:

1 – сі 14-18-ші минутта

2 - сі 11-14 минутта

3 – сі 9-11 минуттен кейін

4 - 8-9 минуттен соң

( Высоцкая С.И. бойынша)

САБАҚТЫҢ ТИІМДІ ҚҦРЫЛЫМЫН ТАҢДАУ

1. Сабақтың басталуын ҧйымдастыру.

2. Ҥй тапсырмасын тексеру.

3. Сабақтың негізгі кезеңіне дайындық..

4.Жаңа білімді және дағдыны меңгеру.

5. Алғашқы тҥсінігін тексеру.

6.Білімді, дағдыны бекіту.

7. Білімді жалпылап қорытындылау.

8. Білімді тексеру және ӛзін-ӛзі тексеру.

9. Сабақты қорытындылау.Нәтиже.

10.Ҥйге тапсырма туралы мағлҧмат беру, оны орындау туралы кеңес.

Сабақтың әр кезеңінің ӛзіндік дидактикалық міндеттері болады.

Жоспарлау кезінде әр кезеңнің міндеттерін алдын ала кӛре білу, нәтижесін

болжай білу маңызды.

Сонымен, сабаққа әзiрленгенде мҧғалiм оқу бағдарламасын тағы да қарап,

оқу материалын оқиды, қосымша әдебиеттермен жҧмыс iстеп, оқушыларға

тапсырма беріп, оқыту қҧралдарын (кесте, сызба, модель, ҥлестiрiлетiн

материалды) iрiктейдi және қарайды, әдiс және тәсiлдерiн таңдап, сабақтың

типiн және қҧрылымын анықтап, барлығын сабақ жоспарына жазады

Сабаққа дайындық жоспарлау, жҧмыс бағдарламасын жасау, жеке

сабақтарды жоспарлау,сабақ тақырыбын, мақсатын анықтау, сабақтың типі

мен қҧрылысын белгілеу, сабақ мазмҧнын анықтау, білім беру әдістерін

белгілеу, сабаққа керекті оқу қҧралдарымен кӛрнекі және техникалық

қҧралдарды дайындау, сабақ кезеңдерінің әрқайсысына жҧмыс тҥрлерін,

оны орындауға уақыт бӛлу, бекіту жаттығуларын дайындау, оқушылардың

білімін тексеру және бағалау әдістерін анықтау, ҥй тапсырмасын тҥсіндіру,

сабақтың жоспар конспектісін жасаумен аяқталады. Сабақ жоспарына:

тақырыбы, ақпараттық,коммуникациялық,проблеманы шешу

қҧзіреттіліктерін қалыптастыру мақсаттары мен міндеттері, сабақтың типі,

қҧрылысы,оқыту әдіс-тәсілдері, технологиялары, кӛрнекі қҧралдар,

қҧзіреттіліктерді қалыптастыруға бағытталған ӛздік жҧмыстар, оқушының,

мҧғалімнің іс әрекеті, кҥтілетін нәтижелер енеді.

Сабақ талдау тҥрлері мен типтері

Сабақты талдау мен ӛзіндік бағалаудың ӛзі мҧғалімнің шығармашылығының

элементі:

Ӛзіндік талдаусыз мҥмкін емес:

оқытудың толық жҥйесін қҧру;

шеберлікті арттыру, шығармашылық қабілетін дамыту;

озат педагогикалық іс – тәжірибені жинақтау;

техникалық жҧмысқа уақытты жҧмсауды қысқарту;

мҧғалімнің ӛзіндік қорғау мен психологиялық ахуалды қамтамасыз ету.

Сабақ талдау типтері

1. – толық - мҧғалім іс-әрекетінің стилін анықтау мен іс тәжірибесін, оқу

– тәрбие ҥрдісін сапалы ҧйымдастыруды бақылау мақсатында жҥзеге

асырылады.

2. – қысқа - жалпы сапасын бағалау мақсатында және негізгі

дидактикалық категорияларды айқындайды;

3. – кешенді – сабақты ҧйымдастыру формасы, әдісі, мазмҧны, мақсаты

арасындағы байланыс пен бірлігін жан – жақты қарастыруды

болжайды. Кӛп жағдайда бір тақырыпқа байланысты бірнеше

сабақтарды талдауда және жас мамандарды оқытуда қолданылады.

4. – аспектілі – сабақтың бір тҥрін терең қарастыру қажеттілігі туындаған

кезде мҧғалімнің іс - әрекетіндегі жекеленген амалдарының тиімділігі

мен кемшіліктерін айқындау мақсатында қолданылады.

Талдаудың әрқайсысының бірнеше тҥрлері бар: дидактикалық,

психологиялық, тәрбиелік, методологиялық, ҧйымдастырушылық.

Педагогикалық талдаудың мақсаттары әр тҥрлі болуы мҥмкін, осыған сҥйене

отырып сабақтың бір аспектісіне (жалпы педагогикалық, психологиялық т.б.)

сәйкес келетін жекеленген талдау жҥзеге асырылады.

Сабақты талдаудың жалпы критерийлері

Нәтижелік. Сабақтың нәтижелігі сабақты ӛткізу технологиясына тәуелді деп

саналады, оқу ҥрдісін ҧйымдастырудың негізгі ережелері орындауға

негізделген және неғҧрлым технология сапалы, соғҧрлым сабақтың нәтижесі

жоғары. Сондықтан мҧғалімнің және оқушының барлық іс-әрекеті қазіргі

заманғы психолого – педагогикалық жетістіктерді ескеру негізінде жҥзеге

асырылуы тиіс.

Сабақты ӛзіндік талдау

1. Сабақтың жалпы қҧрылымын бағалау:

Бҧл ӛткізілген сабақ сабақтың қандай тҥріне жатады?

Бҧл сабақтың бӛлім, тарау, тақырып ішіндегі орны қандай?

Осы ҥлгідегі сабақтардың ішінде элементтері нақты белгіленген бе?

Сабақтың әр бӛлігіне жҧмсалатын уақыт мӛлшері дҧрыс белгіленген бе?

2. Сабақтың дидактикалық мақсатын жҥзеге асыру:

Осы тақырыптағы (сҧрақтағы) бағдарламаның талаптарының барлығы

байқалды ма?

Жаңа материалды тҥсіндірген кеде оқушылар қаншалықты белсенді болды

(қабылдауы, тҥсінуі, танымдылық қызығушылықтың оянуы)?

Жаңа материалдың жеке «бӛліктерінің» шешілу жолдары дҧрыс таңдалды

ма?

Жаңа материалды оқыту кезінде нені ӛзгертуді қажет етті және қалай?

Алғашқы, жалғасқан бекіту ӛз орнын таба алды ма? (сабақтың арнайы

таңдалған кезеңінде жаңа материалмен тҥсіндіру барысында бекіту орын

алды ма?)

Оқушылардың білім, білік, дағды деңгейінің сапасы қалай бағаланды

(оқушылардың қамтылуы қаншалықты, тақтаға шығару принципі т.б.)?

3. Оқыту ҥрдісінде оқушылардың дамуын жҥзеге асыру:

оқушылардың ойлау операцияларының негізіне (талдау, синтез, жалпылау,

топтастыру, жҥйелеу) қамтылуы орын алды ма?

Пәннің ішінде және пән аралық байланыс қҧру жҥзеге асырылды ма?

Шығармашылық ойлауды дамыту әдістері қолданылды ма?

Жалпы дамуына қатысты қандай – бір ақпарат орын алды ма?

Оқушылардың эстетикалық дамуы орын алды ма?

4. Сабақ барысында тәрбиелеу.

Оқу материалының мазмҧнындағы барлық тәрбие мҥмкіндіктері қолданылды

ма?

Дҥниетанымын қалыптастыруда қандай жҧмыс жҥргізілді?

Сабақта оқытудың ӛмірмен байланысы қалай жҥзеге асырылды?

Мҧғалім тҧлғасының тәрбиелік әсері қандай болды?

5. Дидактиканың негізгі принциптерін сақтау.

Оқытудың принциптерін жҥзеге асыруда мҧғалімнің іс әрекеті мен оқушы іс

- әрекеті дҧрыс ҧйымдастырылды ма?

6. Оқыту әдістерін таңдау.

Оқытудың әдістерін таңдауда жалпы талаптар ескерілді ме (дидактикалық

мақсаты, оқу материалының спецификасы, пәннің, оқушының жас ерекшелігі

мен жеке қабілеттерінің жалпы мақсаттық бағытылыққа байланысы т.б.)?

7. Сабақтағы мҧғалімнің жҧмысы.

Сабақта мҧғалімнің қандай іс-әрекеті орын алды, қандай кӛлемде (сӛйлеу іс-

әрекеті, тыңдау, жазу, оқушыларға кӛмек т.б.)?

Сыныппен қарым-қатынас орнатылды ма?

8. Оқушылардың сабақтағы жҧмысы.

Сабақтың әртҥрлі кезеңдеріндегі оқушылардың белсенділігі қандай болды?

Сабақта оқушылардың қандай іс-әрекеті орын алды?

Сабақта қандай тәртіп болды және неге?

9. Сабақтың гигиеналық жағдайы.

Класс бӛлмелері жеткілікті жарық болды ма?

Оқушылар денсаулығы, бойы, ҥлгеріміне байланысты отырғызылған ба?

Сабақ кестесі дҧрыс қойылған ба?

10. Кейбір әлеуметтік міндеттер.

Педагогикалық кеңес, әдістемелік бірлестік немесе мектептің зерттеуімен

қабылданған шешімімен байланысты міндеттер.

Жағдайға байланысты талдау барлық параметр негізінде аталғандардың

ішінен талдаудың бір-екі тҥрін ғана алуға болады.

Ӛзіндік талдау – мҧғалімнің келесі сабаққа дайындалудың бастамасы.

Дәстҥрлі емес сабақтар, немесе сабақтың жаңа тҥрлері

Қазіргі кезде қоғамның жаңару, білім парадигмасының ӛзгеруі,

қалыптасқан сабақтың тҥрлерінен басқа дәстҥрлі емес тҥрлерін ӛмірге

әкелуде. Оқыту жҧмысының ҧйымдастырудың мҧндай тҥрлерінің мақсаты -

әр сабақтың мҥмкіндігінің мол екенін кӛрсетіп жаңа сапалық сатыға кӛтеру.

И. П. Подласыйдың «Педагогика» атты оқулығында мҧндай сабақтың 36 тҥрі

кӛрсетілген: «Іскерлік ойын» сабағы, «Миға шабуыл» сабағы, « Сот» сабағы,

«Ӛзара оқыту» сабағы, «Аукцион» сабағы, «Конференция, панорама»,

"қойылым сабақ" , шығармашылық сабақ,т.б.

Дәстҥрлі емес сабақтар туралы педагогтардың пікірінде қарама-

қайшылықтар бар: біреулері педагогикалық ойлаудағы прогресс,

демократияландыру бағытында дҧрыс қадам деп қараса, екіншілері

керісінше, мҧндай сабақтар педагогикалық қағидаларды бҧзу, оқығысы

келмейтін балалардың жетегінде кету деп қарайды, ӛйткені әдеттегідей емес

қызықты ойын тҥріндегі сабақтар оқушыларға ӛте ҧнайды.

Дәстҥрлі емес сабақ типтері

1.Сабақ –викторина

2. Аралас сабақ

3. Ізденіс сабақ

4. Сабақ-жоба

5.Экскурсия сабағы

6.Экспедиция сабағы

7. Оқытушысыз сабақ

8.Концерт сабақ

9.Театрландырылған сабақ

10.Ӛзара оқыту сабағы

11.Пресс -конференция сабағы

12.Семинар-сабақ

13. КТК (КВН) типіндегі сабақ

14.Сынақ сабақ

15.Кеңес сабақ

16.Конкурс сабақ

17.Сайыс сабақ

18.Рольдік ойын сабағы

19. Аукцион сабақ

20.Іскерлік ойын сабағы

21.Кіріктірілген сабақ

22.Қҧжаттық практикум сабағы

23. Қиялдау сабағы

24.Ертегі сабақ

25.Қойылым сабақ

26.Ойын сабақ

27.Шығармашылық сабақ, т.б.

*Қалай ойлайсың, дәстҥрлі емес сабақтар жеке сабақ тҥрі ме, әлде сабақта

қолданатын жеке тәсіл-амалдарға жататын сабақтың элементтері ме?

Н.М.Скаткин: «Сабақ дегеніміз педагогикалық процестің «клеткасы»

немесе «аяқталған бӛлшегі».

« Сабақ- ол кҥн, оның айналасында планеталар секілді оқу ісінің

формалары айналып жҥреді,-деп кім айтты? Осы пікірді талдап

тҥсіндір.

-Оқушының тҧлғалық дамуында сабақтың алатын орны қандай?

-Байқау практикасында ҥлгі сабақ кӛрдің, ӛзің де сабақ бердің, достарыңның

сабағына қатыстың. «Маған ҧнаған сабақ» атты эссе жазып, «Ең тиімді

сабақ галереясы» кӛрмесіне ҥлесіңді қос.

Бақылау сҧрақтары.

1. Оқыту формасы дегеніміз не?

2. Оқытуды ҧйымдастырудың формаларын ата.

3. Кластық – сабақтық жҥйенің ерекшеліктері?

4. Сабаққа қойылатын талаптар.

5. Сабақты жіктеу тәсілдері, жолдары.

6. Сабақтың негізгі типтері мен қҧрылымы.

7. Мҧғалім сабаққа қалай дайындалу керек?

8. Оқыту жҧмысын ҧйымдастыру формасының сабақтан басқа тҥрлерін ата,

сипаттама бер.

Артық етпес білгенің...

Сабақты тҥрлендіретін ойындар, тренингтер, әдістердің кейбіреуі...

Оқыта ҥйрету ойындары

Іскерлік, рольдік ойындар

Сабақты тиімді ететін

тренингтер

- ―жарысты жалғастыр‖

- ―идеяларды тоғыстыру‖

- ―білім биржасы‖

- ―семинар сабақ‖

- ―конференция‖

- ―сот сабақ‖

- ―аукцион сабақ‖

- ―шешендер жарысы‖...

-―реалистер-оптимистер-

пессимистер‖

- ӛзара оқыту сабағы

―мҧғалім-оқушы‖

- ―бақытты сәт‖

- ―талқылау‖

- ―шпаргалка‖

- ―демократия- диктатура‖

- ―аяқталмаған тезис‖...

-"егер де мен болсам…"

"прессконференция"

- ―эмоциялық термометр‖

- ―қазір және кейін‖

- ―кездесу‖

- ―ауызша автопортрет‖

- ―ӛзара бағалау: маған

ҧнаған сенің...‖

- ―сергектік, сенімділік,

кҥш, ӛмірге

қҧштарлық‖...

- "менің әлемім…"

Қазіргі сабақ жоспарының ҥлгісі (озат тәжірибе- Орал

педколледжі ) Пәні:

Сыныбы:

Уақыты:

Тақырыбы:

Қҧзырлылықты

қалыптастыру

мақсаты мен

міндеттері:

А)

ОҚЫТУ, ҤЙРЕТУ:

-әртҥрлі жағдайда проблеманы анықтауға

жауапкершілікті шешім қабылдауға, ӛз шешімінің

нәтижесіне баға бере білуге ;

-ӛз іс-әрекетіне мақсат қоя білу, оны жҥзеге асыру

ҥшін қажет жағдайларды анықтау,мақсатқа жету

ҥрдісін жоспарлау, ҧйымдастыру, технология

таңдау;

-рефлексия жасау, ӛзіне, ӛз ісінің нәтижесіне баға

беру,

-іс-әрекет нормасы мен мінез-қҧлық нормасын,

адекваттық жағдаяттар таңдау.

Б) ақпараттық

-ақпаратты тҥсініп қабылдау негізінде саналы

шешімдер қабылдау;

-ақпараттарды пайдаланып ӛз бетімен мақсат

қою,жоспарлаужәне танымдық іс-әрекет жасау;

-жаңа ақпараттық-коммуникативтік

технологиялардың кӛмегімен ӛздігінен ақпарат

табу, талдау, іріктеу, оны ӛңдеу, сақтау, ӛзгерте

қолдану;

-ақпаратты ӛңдеу, логикалық амалдар (анализ,

синтез, жалпылау, қҧрастыру, тікелей және жанама

дәлел келтіру, аналогия бойынша дәлелдеу,

модельдеу, ойша эксперимент, материалдарды

жҥйелеу).

В) коммуникативтік

--нақты ӛмірде ӛмірлік жағдаяттарды шешу ҥшін

мемлекеттік, ана тілінде не басқа да тілдерде

ауызша, жазбаша коммуникативтік қҧралдардың

әр тҥрін пайдалану;

-коммуникативтік міндеттерді шешуге қолайлы

стильдер мен жанрларды таңдай алужәне қолдану;

-қазақ және әлемдік мәдени мҧралардың негіздерін

білу, ӛзінің ақпараттық мәдениетін жетілдіру;

-РҚ азаматы ретінде ӛз қҧқығы мен міндеттерін

білу, еліміздің мемлекеттік саясатын тҥсіну және

қолдау;

-ӛзге мәдениет ӛкілдеріне олардың сенімі, статусы

мен жынысына ҧлтына қарамастан тҥсіністік пен

тӛзімділік кӛрсету, ӛзге халықтармен қарым-

қатынасқа, серіктес болуға даяр болу;

-мәдени-қоғамдық, шығармашылық іс-әрекеттерге

араласу, тҧлғаны қалыптастыратын маңызды

мәдени мәселелерді тҥсініп, бағалай алу;

Сабақ типі:

Аралас сабақ,

жаңа білімді меңгеру сабақтары

БДІ (білім, дағды, іскерлікті) бекіту сабақтары,

Білімді тексеру бақылау сабақтары

Білімді жҥйелеу және қайталау сабақтары

Сабақта

қолданылатын

технологиялар:

А)Педагогикалық қарым-қатынасты ізгілендіру

және демократизациялау негізіне құрылған

педагогикалық технологиялар:

Серіктестік технологиясы, оқытудың тҧлғаға

бағытталу технологиясы

Б) Оқушылардың белсенділігін арттыратын және

іс-рекетін жүйелейтін пед.технологиялар:

Проблемалық оқыту, оқытудың ойын

технологиялары, тірек сигналдар мен тірек

конспект негізінде оқыту;

В) Оқу материалын әдістемелік жетілдіру және

дидактикалық қайта жаңғыртып құрастыру

негізіндегі технологиялар: дидактикалық

бірліктерді ірілендіру (УДЕ) технологиясы,

модульдік технология;

Г) Оқыту үрдісін тиімді ұйымдастыру мен

басқару негізіндегі технологиялар: тірек

схемаларды қолданып перспективалық оза оқыту

технологиясы, топтық және ҧжымдық оқыту

әдістері, саралап, деңгейлеп оқыту технологиясы;

Д Оқу мен жазу арқылы сын тҧрғысынан ойлауды

дамыту» (RWCT), дамыта оқыту технологиясы)

Дамыта оқыту технологиялары:

Әдістер:

А) білім алу кӛздеріне қарай : кӛрнекілік, сӛздік,

практикалық әдістер

Б)танымдық белсенділігіне қарай: тҥсіндірмелі-

иллюстративтік, проблемалық, ішінара

зерттеушілік

В) дидактикалық мақсаттарына байланысты

әдістер

Г) білімді тексеру мен бағалау әдістері

Пәнаралық байланыс:

Педагогика-этнопедагогика-психология-жас

ерекшелік психологиясы-пед.зерттеу, жаңа

пед.технологиялар-дҥниетану- экология,биология-

дене тәрбиесі- философия –мәдениеттану – тарихи

пәндер-ӛнер-тіл-әдебиет-этнография-этнология-

этнопсихология,т.б.

Оқыту қҧралдары:

Интерактивті электронды тақта, электронды

оқулықтар, техникалық қҧралдар,кӛрнекіліктер

тҥрлері.

Сабақ барысы: Мҧғалім

қызметі

Оқушы іс-

әрекеті

Кҥтілетін

нәтижелер

1.Ҧйымдастыру

сәті

II. Ҥй

тапсырмасын

тексеру

-дәптерлерді

тексеру

-карточкамен,

перфокартамен

жҧмыс

-тестілер

-сҧрақтар

-жоба қорғау

(топтық)

.

III. Ӛткен

тақырыпты

қорытындылау,

жаңа тақырыпқа

дайындық

Сауалнама,

проблемалық

сҧрақтар,

жағдаяттар, т.б.

арқылы ӛткен

тақырыпты

қорытындылап,

жаңа тақырыпқа

қызығушылы

оятады.

. .

IV. Жаңа

тақырыпты

тҥсіндіру

-оқулықпен

жҧмыс;

-интер актив

тақтамен жҧмыс

V. Жаңа

тақырыпты

бекіту

-тәжірибелік

сарамандық

жҧмыстар;

-тестілер;

шығармашылық

жҧмыстар

.

VI.Ҥйге

тапсырма.

Қорытындылау.

Оқытуды ҧйымдастырудың сабақтан басқа формалары да бар:

Олар:

*Факультатив-оқушылардың сҧранысы мен қызығушылығы негізінде

әртҥрлі пәндерге қатысты ҧйымдастырылады. Топтың қҧрамы тҧрақты

болады. Оқушылардың пәнге бейімділігін, дҥниетанымын кеңейтеді,

ғылымға қатыстырады, кәсіби бағдарын қалыптастырады; Ӛзіндік білім алуы

мен шығармашылық дамуын, дағдысын тәрбиелейді.

*семинар- оқылған лекция тақырыбына байланысты ӛзекті мәселелерді

талқылау,шығармашылық қабілетін дамыту мақсатын кӛздейді.

Оқушылар сабаққа дайындалу ҥшін әрбір мәселе бойынша материал

жинайды, бақылау жасайды, кітапханаға барады, қосымша әдебиеттерді

зерттейді. Семинар жҧмысы оқушыларды ӛз бетімен жҧмыс істеуге ҥйретеді:

зерттейді, ӛз ойын мазмҧндап дәлелдейді.

*практикумдар- курс тарауы аяқталған соң ӛз бетімен орындайтын

лабораториялық жҧмыс кешені.Оқушылар топ-топ болып дербес

орындайды,эксперимент есептер шығарады.(физика, химия, биология)

*экскурсия-мақсаты сабақта алған теориялық оқу материалдарын ӛмірмен,

практикамен байланыстыру, бекіту.(музейге, табиғат аясына, ӛндіріске,

шаруашылыққа, кӛрмелерге, т.б. бару.)

конференция -тақырыпты терең тҥсіну, меңгеруді кӛздейді.Кең кӛлемде

материалдар, қосымша әдебиеттер, қҧралдар арқылы баяндама дайындалады

және сӛйлеушілердің саны семинарға қарағанда кӛп болуы тиіс.Сондықтан

оған бірнеше сынып, кейде кӛптеген сыныптар қатыса алады.

*пәндік ҥйірме- оқыту сапасын арттырады, бейімділігін дамытады,

пәнаралық байланыс, ӛмірмен байланыс кҥшейеді.

*ҥйдегі оқу жҧмысы- ҥйде ӛз беттерінше сыныпта ӛткен сабақтың жалғасы,

оқу процесінің бір компоненті.Ол танымдық және тәрбиелік мәні бар қызмет

тҥрі. Кҥнделікті, жҥйелі ҥй қызметін жасап ҥйренген оқушы білім, дағдыға ӛз

бетінше ие болады. Тек мҧғалім ҥй тапсырмасын дҧрыс мӛлшерлеп бере

білуі және тексере білуі тиіс.

Бҧл туралы сіздер толығырақ білулеріңіз ҥшін Педагогика оқулығын

пайдаланыңыз.

Әбиев Ж.Ә.

Бабаев С.Б. Педагогика.-Дарын-А.,-2004

Қҧдиярова А.М.

Қоянбаев Ж.,Қоянбаев Р. Педагогика-Астана,1998.

Скажи мне, и я забуду,

Покажи мне и, может быть,

я запомню

Сделай меня соучастником,

И я пойму

(китайская пословица)

Артық етпес білгенің...

Сенің қысқаша педагогикалық сӛздігіңе:

Акмеология-(грекше «акме»)-бір нәрсенің шыңы, тҧрақты жоғарғы сатысы.

«Акме»- кәсіптік жоғары сатыда- бҧл педагогтық қызметтің тҧрақты жоғары

нәтижесі.

Инновация-(англ.іппоуатіоп )- нововведение, новация)- жҥйенің іштен

ӛзгеруі. Педагогикалық жҥйеге жаңалық еніп, ол оқу-тәрбие процесін

жандандырып,нәтижесін жақсарту деген ҧғым береді.

Оқыту технологиясы- (технология-гр. « техне»- ӛнер, кәсіп,+ғылым,

+логос-ҧғым, оқу ).Яғни, ӛндірістік процесті жҥргізу тәсілі, қҧралы туралы

білімдер жиынтығы. Оқыту технологиясы-белгіленген мақсатқа нәтижелі

қол жеткізуді қамтамасыз етуде оқытудың формасы, әдістері мен қҧралын

ашып кӛрсететін, оқу бағдарламасында белгіленген оқытудың мазмҧнын

жҥзеге асыру тәсілі. Оқыту технологиясы- оқыту процесін ҧйымдастыру-

басқару-бақылау деп тҥсіну керек.

Парадигма-(грек. -ҥлгі, (образец, эталон). Яғни, теориялық және

практикалық проблемаларды шешуде басымдық кӛрсететін теория

жайындағы ҧғым.1

Аяқталмаған тезис:

1Сабақ беріп шыққаннан соң, менде .....

2. Сабақта уақытты тиімді пайдалану ҥшін ...

3.Қателескен балаға ...дайын жауап беруге ...

4.Оқушының еңбек нәтижесін тексеріп, бағалауда ...

5.Тиімді, интерактивті әдістер оқушыны ...

6.Пәнаралық, пәнішілік байланыстың сабақтағы ...

7.Сабағымда мені ...таңқалдырды.

8.Сабағымдағы жетістігім ...

9.Кемшілігім..., оны болдырмау жолын мен ...

10.Оқушылардың қызығуын, мотивін тудыру ҥшін мен ...осы тезистерді

аяқта.

11.С.Әбенбаев, Г. Ахметова «Дәстҥрлі емес сабақ »-«Қаз. Мектебі /2002»

«Ойсыз оқу-қатер,

Оқусыз ой-бекер»

Конфуций. (б.з.д..551-479) қытай философы

Оқушылардың оқу танымдық әрекетін тексеру және бағалау

Оқыту процесінің маңызды компоненттерінің бірі – оқушылардың білім,

білік, дағдыларын есепке алу, бақылау және бағалау.

Бақылау – бір нәрсені кең кӛлемде тексеру деген мағынаны білдіреді.

Бақылаусыз жеке адамның дамуы мен қалаптасуын басқаруға болмайды.

Бақылаудың мәні оқушыларға дер кезінде кӛмек кӛрсету, шығармашылық

кҥшіне, қабілетіне сенім білдіру, нәтижеге ынталандыру, іске жҧмылдыру.

Бағалау оқытудың қҧрамдас бӛлігі және қорытындылау сатысы, білім білік

дағдының сапасын анықтау. Бақылау және бағалау қызметі ҥш жақты

сипатта; білім беру, тәрбиелеу, дамыту.

-

Білімді, іскерлікті, дағдыны бақылау.

Оқушылардың оқу

танымдық әрекетін

тексеру және

бағалау

Оқыту процесінің

маңызды

компоненттерінің

бірі – оқушылардың

білім, білік,

дағдыларын есепке

алу, бақылау және

бағалау.

Бақылау – бір

нәрсені кең кӛлемде

тексеру деген

мағынаны білдіреді.

Бақылаусыз жеке

адамның дамуы мен

қалаптасуын

басқаруға болмайды.

Бақылаудың мәні

оқушыларға дер

кезінде кӛмек

кӛрсету,

шығармашылық

кҥшіне, қабілетіне

сенім білдіру,

нәтижеге

ынталандыру, іске

жҧмылдыру. Бағалау

оқытудың қҧрамдас

бӛлігі және

қорытындылау

Бақылау әдістері

Бақылаудың тҥрлері

Кҥнделікті бақылау – сабақ

барысында оқушылар жҧмысына

жҥйелі тҥрде кҥнделікті бақылау

кӛмегімен жҥргізіледі

-Тақырыптық бақылау оқу

бағдарламасындағы белгілі

тақырыптар бойынша ӛткізіледі,

-Тараулар бойынша оқтын-оқтын

бақылау.

әрбір тоқсанның аяғында оқу

бағдарламасының белгілі тарауын

оқып болғаннан кейін ӛткізіледі.

-Қорытынды бақылау-барлық пәндер

бойынша жыл аяғында ӛткізіледі. -Машинасыз бағдарламалап

бақылау әдістері бойынша -

перфокарталар және

бақылау карталарын қолданып,

оқушылардың теориялық

білімдерін анықтайды.

-Машиналы бағдарламамен

оқыту әдістері қазіргі

кезде мектептерде,

арнайы орта және жоғары оқу

орындарында қолданыла

бастады. Ол ӛзін-ӛзі бақылау,

олардың оқу бағдарлама

материалы мен игерген

іскерлігі мен дағдысының беріктігін,

ақпарат алуын қамтамасыз етеді.

Жаппай бақылау жағдайында

барлық оқушыларға сҧрақтар

немесе мазмҧны

бірдей тапсырмалар беріледі.

а

л

у

ы

н

қ

а

м

т

а

м

-Машинасыз бағдарламалап

бақылау әдістері бойынша -

перфокарталар және

бақылау карталарын қолданып,

оқушылардың теориялық

білімдерін анықтайды.

-Машиналы бағдарламамен

оқыту әдістері қазіргі

кезде мектептерде,

арнайы орта және жоғары оқу

орындарында қолданыла

бастады. Ол ӛзін-ӛзі бақылау,

олардың оқу бағдарлама

материалы мен игерген

іскерлігі мен дағдысының беріктігін,

ақпарат алуын қамтамасыз етеді.

Жаппай бақылау жағдайында

барлық оқушыларға сҧрақтар

немесе мазмҧны

бірдей тапсырмалар беріледі.

а

л

у

ы

н

қ

а

м

т

а

м

Оқушының танымдық қызығуы, білуге ҧмтылысы-міне оқытудағы ең

маңызды нәрсе, осы. Бартон Л.Уайт

- Баға, жан-жақты, әділ, тҥсінікті де

айқын болу керек.

- Баға ынталандыру функциясын

атқару керек

-Баға жан-жақты болу керек.

Оқу пәні (сҧрақ) бойынша - Білім тереңдігі

мен

білім кӛлемі.

жҥйелілігінің деңгейі.

- Оқығанға тҥсінуі,

- дербес ойлауы, жауабына

сенімділігі - Білімінің

тиімділігі,білімді

тәжірибеде қолдана алуы.

- Дағды мен іскерлігінің мазмҧны

- Дағды іскерлігінің дәлдігі және икемділігі

- Оларды тәжірибеде қолдану мҥмкіндігі

- Қатесінің болуы, олардың саны, қатенің тҥрі және

олардың жҧмысқа әсері

Бағалау

Білім, дағды, іскерлікті бағалау

Бағаға

қойылатын

талаптар

Білімді бағалау

кезінде

мынаны ескеру

керек:

Дағды мен

іскерлікті бағалауда

ескеру:

Білім, дағды және іскерлікті бағалау

Стыд и срам учителю, который ставит двойку ученику. Ведь это ремень, который

он вкладывает в руки родителей» В.А. Сухомлинский

Жас ҧстаз, ата-ана, сіздер ҥшін

Артық етпес білгенің...

Ҥлгермеушілікті болдырмау ережелері:

Біріншіден, «екілік»-жазаның бір тҥрі, сондықтан сол екілік ҥшін тағы

жазалап қажеті жоқ: бір қатеге бір жаза жеткілікті.Ӛз білімі ҥшін бала

бағасын алды, енді ҥйдегі ата-анасынан қосымша ҧрыс-сӛгіс емес,салиқалы

кӛмек кҥтеді.

Екіншіден, Баланың бойынан кемшілік іздеп, ескерте бермеңіз, олай

бола берсе, сіздің ескертулеріңізге бойы ҥйреніп кетеді де, ӛзгенің бағасына

кӛңіл аудармайтын болады. Бір минуттың ішінде жалғыз ғана қатесіне

ескерту беріңіз, яғни шамадан аспаңыз.Ол ҥшін кӛптеген кемшілігінің ішінен

ең бастысына ескерту айтыңыз.Ҥйіп – тӛгіп бар кемшілігін тізбеңіз.

Ҥшіншіден, екі кеменің қҧйрығын ҧстаған суға кетеді дегендей,бала

ҥшін ең маңызды оқу ісіндегі қиындығына қол ҧшын беріңіз. Бҧл істе бала

сізбен серіктес, сырлас болсын. Егер балаңыздың мәтінді оқу жылдамдығы

сізді толғантса, одан тҥсінгенін де жақсы айтып бер деп талап етпеңіз.

Тӛртіншіден, орындаушыны-мақта, орындалған нәтижені сына.Яғни

жеке тҧлғаның жақсы жағына сҥйеніп іс-әрекетіндегі кемшіліктерді тҥзетуге

бағыттау. Жақсы сӛз жарым ырыс, жақсы лебіз баланы ынталандырады, ал

жасаған ісіне сын «бҧл есепті бір амалмен емес екі амалмен шығару керек»

дегендей жалпылама ескертулер арқылы іске асқаны жӛн.Жеке басқа емес,

іске айтылған сын баланы алға сҥйреп, жҧмысын тҥзетуге мҥмкіндік береді.

Бесінші ереже:.Баға баланың бҥгінгі жетістігі мен кешегі кемшілігімен

салыстырылуы керек. Педагогиканың алтын заңы: «Баланы баламен

салыстырма, олардың істерін салыстыр».Баланың аз да болса, жетістігі ӛзін-

ӛзі жеңуі, ӛзінің жетістігі,сондықтан еңбегі еленуі керек!

Алтыншы ереже: Мақтауға болмайтын ешбір адам болмайды, несі ҥшін

болса да мақтауға тырысыңыз. Мадақтауға сараң болмаңыз! Екілік алған

бала ҥшін аз да болса ҥміт «аралын», «сенім отын» қалдырыңыз.Ол соған

сҥйеніп білмеуден білуге қарай жҥруі керек. «Істемедің, білмедің, оқымадың,

мә екі» десең, бала «істемеймін, істегім келмейді,істей алмаймын» деген

жаңғырық қайтаруы мҥмкін.

Жетінші ереже: Баланың алдына нақты орындалатын мақсат қойыңыз. Олай

болса, бала оны орындайды, алдап-сулап кӛтермелемеңіз. Егер ол диктанттан

тоғыз қате жіберсе, келесіде қатесіз жазамын деген уәдесін алмаңыз, келесіде

қате алтаудан аспасын деген сияқты әңгіме жҥргізіңіз, яғни баланың шамасы,

ынтасы бірте –бірте ӛссін. Балада «әлі білмеймін, бірақ білуге тырысамын,

әлі де білетін боламын» деген мотив пайда болады.

Сегізінші ереже:

Бала- баға объектісі емес бағалаудың әріптесі болсын. Баланы ӛзінің әрекетін

ӛзі бағалауды ҥйрету керек. Бҧл оқу қиындығын жеңудің ең тиімді әдісі.

Баланың ӛзін-ӛзі бағалауы мектептегі әділетсіздіктен, ӛзгенің сынынан

қорғайды.

Бағалау жаза қҧралы емес, тәрбие қҧралы болсын. Әдейі ескертусіз ӛз

бетімен жасаған жҧмысына, әдемі етіп жасаған жҧмысына ынталандырып

қосымша баға берген дҧрыс.Баланың даму картасын жасап, кҥндегі алған

бағасының жоғары қарай график бойынша ӛсіп келе жатқаны кӛрсетіліп

тҧрса, тиімді.

Ескер!

Студенттің білімін бақылау, бағалау

Баға: Қорытынды баға мына қҧрамадан қҧрылады.

№ Білімді бағалау ӛлшемі

1 Теориялық материалдарды

игеру (сауалдар, тест)

2 Тест тапсырмалары

3 Практикалық ,семинар сабақ

4 Реферат,шығармашылық

жҧмыс, доклад, терминмен

жҧмыс, курстық жҧмыс,

дипломдық жҧмыс.СӚЖ.

5 Аралық бақылау

6 Қорытынды бақылау

Білімді бақылау тҥрі семестр

соңындағы емтихан болып

табылады

Білім парадигмасы: "білімді адамнан", "ӛмірге дайын адамға, "іс-әрекеттегі

адамға" қарай ӛзгеріс деген принциппен жҥреді.

Жас маман! Ең іргелі де тҧрақты білім шығармашылық ізденіс кезінде

қаланатын белгілі. Ӛзіңнің ӛміріңді интеллектуалдық еңбекпен

байланыстырып, жетістікке жеткің келсе, білікті маман болғың келсе, ғалым,

лауреат не Нобель премиясының иегері болам десең ,зерттеуді ҥйренуің

керек! Бҧл зерттеу журналынан эксперимент туралы, оның нәтижесін тіркеу

туралы , қорытынды жасау, ҧсыныс ендіру, ,әртҥрлі әдебиетпен жҧмыс

туралы жазатын ӛз жҧмыс кҥнделігіңнің ҥлгісін кӛріп тҧрсың.

Зерттеу журналы

Зерттеу тақырыбы

Кіріспе

Зерттеудің ӛзектілігі

«Дайте ребенку идти от успеха к успеху. Успехи окрыляют. Похвала поможет

ребенку преодолеть самого себя»

В.А. Сухомлинский

Зерттеу проблемасы

Зерттеу болжамы (гипотеза)

Зерттеу пәні

Зерттеу нысаны (объект)

Зерттеу мақсаты

Зерттеу міндеттері

Зерттеу кезеңдері

Негізгі бӛлім:

Зерттеудің календарлық жоспары: (жетекшіңмен бірге ай, кҥнді белгілеп,

зерттеу жоспарын қҧр, ерекше даталы кҥндерді атап ӛту)

Эксперимент: (эксперимент әдістерін таңдап ал да жҧмысқа кіріс, іске сәт!

Жасалынған жҧмыс нәтижесі және қорытынды

Қорытындылау

Тҥйіндеме

Айтпақшы!

Ғылыми жұмыс:

(курстық, дипломдық) талаптары:

Таңдаған пәнінен тақырыпты

анықтағаннан кейін, студент ӛз –

бетімен тақырыпты зерттеумен

айналысады. (әрине,жетекші кеңес

береді).

1. Теориялық бӛлімін дайындау:

а) ғылыми әдебиеттер мен

басылымдармен жҧмыс. (оқу,

зерттеу).

2. Жоспар қҧру, тезис жазу.

3. Тезисті ашып жазу дәлелдеу,

мысалдар, салыстырулар

келтіру.

4. Қорытындылау.

5. Осы теориялық бӛлімге

педагогикалық практикада

жҥргізген зерттеу, тәжірибе

жҧмыстарыңды

байланыстырып, жҧмыс

нәтижесін анықтап

(диаграмма, схема арқылы)

теорияны дәлелдейтіндей ӛз

қорытындысын жазу.

6. Қосымша материалдар

топтамасы бӛлек жинақталады.

Ғылыми жҧмыстың қҧрылымына талаптар:

1. Титул беті;

2. Тақырып қысқа, мазмҧнға лайық болуы тиіс.

3. Мазмҧны: реттік номерлері кӛрсетілген тақырыптар, тақырыпшалар

кӛрсетіледі.

4. Егер қысқартылған сӛздер кездессе, оған тҥсінік бӛлек тізімде беріледі.

5. Кіріспе: Қорғағалы тҧрған проблеманың (міндеттің) қазіргі жағдайы; бҧл

тақырыпты неліктен таңдағаның; ӛзектілігі, жаңалығы; басқа зерттеу

объектілерімен, жҧмыстарымен байланысы, зерттеу болжамы,

кӛрсетіледі.

6. Негізгі бӛлім.

Жҧмыстың маңызы, мазмҧны, әдістері және нәтижесі кӛрсетіледі.

-қойылған міндеттер айқындалып, қарама-қайшылықтар мен шешілмеген

мәселелер кӛтеріледі;

-теориялық зерттеулер және эксперимент нәтижесі; зерттеу әдістері,

принциптері, жеткен нәтиже кӛрсетіледі.

Негізгі бӛлім-бӛліктер, пунттерге бӛлінеді, әр бӛлік аяқталған хабарды беруі

тиіс.

7.Қорытынды:

Ғылыми-зерттеу жҧмысының қысқа қорытындысын, шешімін кӛрсетеді.

Ҧсыныс айқындалады, жҧмыстағы нәтиже мен ҧсыныстан шығатын

нәтиженің тиімділігіне баға беріледі.

8.Пайдаланған әдебиет тізімі.

Жҧмысты ӛрнектеу

А-4 таспаға кегль №14 шрифт ―Times New Roman‖ , сол жағынан 3 см, оң

жағынан 2 см, жоғары -1,5 см, тӛменгі -2 см кӛлемінде басылады.

Интервал -1,5. Егер формула, анықтама айқындау керек болса, 2 интервал

жіберіп басуға болады.

Студент уақытын тиімді ҧйымдастыру ережесі

1.Ӛз мақсатыңызды дәл аныктаңыз.

Не істерін анық білмейтін кейбір адамдар кездейсоқ іске уақыты мен қуатын

босқа қҧртады. Табыстың негізгі шарты - ең алдымен істі бастамай тҧрып

ӛзінің баратын жолын, баратын жерін анықтап алу керек.

2.Басты нәрсеге кӛңіл аударыңыз.

Параққа тізбелеп ең жедел атқарылуы тиіс және маңызды істерді жазыңыз.

Бҥгін ең маңызды іске кірісіңіз және одан нәтиже шығармай кейін

шегінбеңіз. Содан соң басқа істерді де солай істеңіз. Бастысы - негізгі

бағытты анықтап, соған сәйкес жҧмыс жасау.

3.Нақты мерзімді белгілеңіз.

Мәселен, «мен алдымен мҥмкіндік болса телефон соғамын» деген басқа да,

«телефон соғамын, содан кейін қыдырып қайтамын» деген тіптен басқа.

Бірінші жағдайда айтқаныңыз орындалмаса тҥрліше ақталуды ойлап табасыз,

екіншісінде ӛзіңізге орындау талабын қоясыз. Істі орындаймын деген

уақытта орындаңыз. Ӛзгеге қалай талапшыл болсаңыз, ӛзіңізге де солай

талапшыл болыңыз.

4.Шешімді болуға ҥйреніңіз.

Табыстың кілті 51% дҧрыс қадам жасағанда болатындығы белгілі. Егер бір

нәрсе істесеңіз, оның дҧрыс-бҧрыстығына кҥмәнданып уайымға салына

бермеңіз, қабылданған шешім жӛнінде іштей ӛзіңізді қазбалап, уақытыңызды

босқа қҧртпаңыз. Әрі қарай қадам жасаңыз.

5.«Жоқ» деп айтып ҥйреніңіз.

Есіңізде болсын: тҧлға «жоқ» деген сӛзден басталады, оны ашық, ойланып

және анық айтып ҥйреніңіз.

6.Телефонмен әцгімелесуге әуестенбеңіз.

Қандай да бір мағлҧматтарды жедел алып, мәселені тез шешу

ҥшін, уақытты ҥнемдеу мақсатында телефонмен сӛйлесеміз. Есіңізде

болсын: егер сіз телефонмен кӛп сӛйлессеңіз - бҥл жалғыздықтың белгісі.

7.Ертерек бастаңыз.

Жҧмысыңызды әдеттегі уақыттан 10-15 минутқа ерте бастаңыз, онда бҧл

кҥніңіз қуанышты, жемісті болады.

8.Ӛз уақытыңызды қҧрметтеңіз.

Ҥйқыға кетердің алдында кҥні бойы қандай оңды іс атқарғаныңызды

талдаңыз. Уақытты тиімді пайдаланғаныңыз ӛзіңізді қҥрметтегеніңіз

деген сӛз.

Ӛзіңді -ӛзің бағалауға арналған тест

Ешқандай тестті жеткілікті тҥрде жетілген деп есептеуге болмайды дейді.

Дегенмен де ҧсынылған сҧрақтарға жауап бере отырып, ӛзіңізді-ӛзіңіз

бағалауыңыздың қандай екенін анықтап кӛріңіз. Ӛйткені бҧл психологиялық

тҧрақтылықтың ӛте маңызды кӛрсеткіші емес пе?!

1. Сіз қайта туылып, ӛміріңізді басынан бастауды армандайсыз ба? (Иә-4,

жоқ-16).

2. Сіздің хоббиыңыз бар ма? (Иә-18, жоқ-5).

3. Егер сіздің жҧмысыңыз алға баспаса, «Мҧндай нәрсе тек менде ғана

болады» деп айтасыз ба? (Иә-6, жоқ-12).

4. Біреудің сізді кӛре алмайтынын білсеңіз қуанасыз ба? (Иә-16, жоқ-2).

5. Егер сіз туралы біреу жалықтыратын, сҥйкімсіз адам ретінде пікір айтса,

сіздің намысыңыз келе ме? (Иә-3, жоқ-12).

6. Сіздің танысыңызда да сіздің басыңыздан ӛткен ҧнамсыз жайттар

болғанғанын білу сізге қандай да бір жҧбаныш әкеле ме? (Иә-2, жоқ-16).

7. Қандай да бір істің сіздің қатысуыңызсыз жақсы жҥріп жатқанына кӛзіңіз

жетуі сізді қобалжыта ма? (Иә-2, жоқ-16).

8. Лотореядан кӛп сома ҧтып алу тілегі сізде жиі бола ма? (Иә-4, жоқ-20).

9. Туыстарыңыз немесе достарыңыз қымбат зат сатып алғанын білсеңіз,

сіздің тамырыңыздың соғуы жиілей ме? (Иә-1, жоқ-20).

10. Сіз ҥлкен кӛлемдегі тыңдаушылардың алдында пікіріңізді айтуды

ҧнатасыз ба? (Иә-16, жоқ-3).

Жиналған ҧпай санын санап, алынған соманың шешімін алыңыздар.

120 ұпайдан жоғары. Ӛзіңізге ӛзіңіздің кӛңіліңіз әбден толады. Бірақ ӛз-

ӛзіңізге сын кӛзбен қарау, нақты ӛз-ӛзіңізді бағалауға қабілетіңіз жетіспейді.

Бҧл жағдайды жақындарыңыз бен достарыңыздың кӛмегімен анықтауға және

бағалауға тырысыңыз.

60 тан 120 ұпайға дейін. Сіз ӛз кҥшіңізге жеткілікті тҥрде сенімдісіз,

бірақ шексіз ӛз-ӛзіңізге кӛңіліңіз толу мен ӛз-ӛзіңізді ҧнатудан аулақсыз.

60 ұпайдан тӛмен. Сіз ӛзіңізге-ӛзіңіз ҧнамайсыз. Ӛзіңізді қолға алыңыз

және сенімді болыңыз. Айналаңызға қараңыз, ӛзіңізді жете

бағаламайтыныңыздың мҥмкін екенін ойланыңыз.

Бҥгінгі студент-ертеңгі маман!

Оқы, Ізден, Ҥйрен!

Педагогикалық технологияның мәні жайлы соңғы онжылдықта белгілі

болып келген кӛптеген анықтамалар бар.:

-Технология-қандай да болсын істе, ӛнерде қолданылатын тәсілдердің

жиынтығы (орыс тілінің тҥсіндірме сӛздігі)

- Технология - бҧл ӛнер, шеберлік, ептілік, ӛңдеу тәсілдерінің

жиынтығы, қалыпты ӛзгерту (В.М.Шепель)

- Оқыту технологиясы - дидактикалық жҥйесінің қҧрамдас бӛлігі

(М.Чашанов).

- Педагогикалық технология-әлеуметтендіру мен оқытудың тҥрлерін

ҥйлестіретін, тәрбиелеу амалдарын анықтайтын психо-педагогикалық

қҧрылымдардың жиынтығы; (Б.Г.Лихачев)

- Педагогикалық технология - оқу процесін іске асырудың мағыналы

технологиясы (В.П.Беспалько)

- Педагогикалық технология - оқытудың жоспарлы нәтижесі процесін

суреттеу (И.П.Волков)

- Педагогикалық технология - оқушы мен мҧғалімнің толық

жабдықталған шарттарын қамтамасыз ететін оқу процесін жобалау,

ҧйымдастыру және ӛткізу, сондай-ақ бірлескен педагогикалық іс-

қимылдарының жан-жақты ойластырылған моделі (В.М.Монахов)

- Педагогикалық технология - білім беру тҥрлерін оңтайландыруды

ӛзінің тапсырмасы ретінде қарастыратын техникалық және адамның

қорларды есепке ала отырып, ӛзара бірлескен білімді меңгеру мен

оқытудың барлық процесін анықтау, қолдау, қҧру тәсілдерінің жҥйесі

(ЮНЕСКО).

- Педагогикалық технология - педагогикалық мақсатқа жету ҥшін

қолданылатын барлық жеке тҧлғалық, қҧралдық, әдістемелік

тәсілдерінің жҥйелі жиынтығы мен ретінде жҧмыс істеу. (М.В.Кларин)

- Педагогикалық технология - алдыңғы авторлардың барлық

анықтамаларының мағынасын бойына сіңірген мағыналы

қорытындысы (Г.К.Селевко)

Сонымен , "Педагогикалық технология" деген тҥсінік "оқыту әдісінен"

кеңірек екенін білдік. Технология - оқыту мақсатына, осы жҥйенің

меңгерілуіне қалай жету керек деген сҧраққа жауап береді. Технология -

алдын-ала жоспарланған жҥйені жҥйелі іске асыруға бағытталған іс-

әрекеттердің барысы және оның нәтижесіндегі кӛрсеткіш.

Бірдей технология әртҥрлі орындаушының қолында әр кезде басқа болып

кӛрінеді. Бҧл жерде мҧғалімнің педагогикалық шеберлігіне жеке тҧлғалық

қасиеттеріне, оқушылардың ерекшеліктеріне, олардың жалпы кӛңіл-кҥйіне,

сыныптағы психологиялық ахуалға кӛңіл бӛлу керек. .

Кӛптеген педагогикалық инновациялардың ішінде қойылған мақсатқа

лайығы :

-"серіктестікте оқыту";

-проектілер әдісі;

--әртҥрлі деңгейде оқыту болып табылады.

Оқытудың басты идеясы- бірге оқи білуге ҥйрену және серіктестік қызмет.

Оқыту ісінде педагогтар жаңа оқыту технологияларын, соның ішінде әсіресе

ойын технологиясын (іс-әрекет ойыны, рольдік ойын, прессконференция,

т.б) қолданса тиімді.

Оқушы ӛз білімі мен тәжірибесін зерттеу әрекеттері арқылы: мәселелерге

жауап іздеу, болжам жасау, тәжірибе жасау, одан тҥйін шығару т.б. яғни

танымдық әрекет жасайды.

Білімді игеру ерік пен жігерге негізделген кездейсоқ процесте де арнайы

ҧйымдастырылған әрекеттерде де жҥреді.

Бала жаңа материалды тек жай ғана тыңдау, кӛру, сезіну арқылы емес

оқытудың субъекті ретінде білім алуға ӛзіндік қажеттігі пайда болғанда ғана

табысты игереді. Яғни оқу материалының ӛзектілігі, оқушының белсенділігі,

оқытудың оқушы ӛмірімен, еңбегімен ҧштасуы табысқа әкеледі. Оқушы

тҧлғасын басты орынға қоя оқыту педагогикалық процесс субъектілердің

ӛзара қарым-қатынастарының мазмҧнына негізделеді. Бҧл ҥрдіске

қатынасушылар "дайын білімді игеруші", "орындаушы емес", "шындықты

танушы", "әрекетті жҥзеге асырушы" болады. Сӛйтіп, оқушы мен мҧғалім

бір-бірімен ынтымақтастық, шығармашылық байланысқан әрекеттер

жасайды. Психологиялық тҧрғыдан жеке тҧлғалық жағымды мінез-қҧлқы

тәрбиеленеді, топтық іс-әрекеттің бір адамның іс-әрекетіне қарағанда кӛп

мҥмкіншілігі бар екенін байқап, ӛзін және ӛзге адамдарды тҥсініп, қҧрметтей

білуге ҥйренеді, серіктестік дағдысы қалыптасады.

. Ӛзін-ӛзі дамытып оқыту-тҧлғаның қалыптасуының негізі болады. Білім

жҥйесінде ҥлкен салмақ оқушының ӛзіне тҥседі. Ол әлемді тануға,

белгісіздікті шешуге ӛзі жауап іздейді, ал білімді әр тҥрлі жерден табуы

мҥмкін, шешімі де әр тҥрлі болады. Оқушы ғылыми ойлауға, оның әдіс-

тәсілін білуге, ізденуге ҧмтылады. Оған қазіргі электрондық оқулықтармен

оқыту, ақпараттық оқыту, проблемалық оқытулар, қашықтықтан оқыту

мҥмкіндік береді. Сын тҧрғысынан ойлау ӛте маңызды, кҥрделі қҧбылыс.

Мҧғалімнің ҧйымдастыруымен оқушы ақпарат кӛздерінен сусындап, ӛз

тҥйгенін айтады. Мәселені талдау барысында бірлесіп, ,ҧжымдасып ең

ҧтымды жауапты іздейді, ӛз идеяларымен бӛліседі. Оқыту процесін

технологияландыру білімді, кәсіби біліктілігі жоғары жастарды тәрбиелеуге

қол жеткізетін жол. Тағы бір маңызды мәселе- бағалауға жаңаша кӛзқарас.

Білім беру ісінде жыл сайын ӛзгерістер болып тҧратыны анық, оның ішінде

маңызы ерекше компьютерден, ағылшын тілінен хабары бар оқушының

логикасы жақсы дамиды. Осылайша, оқытудың жаңа әдістері, жаңа оқыту

технологиялары экономикалық белсенді ӛркениетті нарық жағдайларында

жҧмыс істеуге қабілетті, оның талаптары мен нормаларын білетін тҧлға

қалыптастыруға ықпал ететіндігімен маңызды.

Еліміздегі білім беруді дамытудың қазіргі кезеңі-оқытудың дәстҥрлі

тҥрінен жаңа педагогикалық технологияға ауысатын ӛтпелі кезең.

"Оқусыз білім жоқ, білімсіз-кҥнің жоқ" дегендей, ғылым мен білім прогреске

апаратын сара даңғыл жол. Осы даңғылды жасайтын да, бағыттайтын да

мектеп. Дҥниежҥзілік тәжірибені електен ӛткізе отырып, ҧлттық мектеп

ҥлгісін жасауға талпынысымыз оң болғай.

Оқыту технологиялары:

-тҥсіндіре басқарып, оза оқыту;

-ойын арқылы оқыту;

-саралап,деңгейлеп оқыту;

-модульдік оқыту;

-оқу және жазу арқылы сын тҧрғысынан ойлауға оқыту;

-компьютерлік (дистантты) оқыту;

-В.Ф. Шаталов әдісі

-альтернативті оқыту…,т.б. әрқайсысымен танысып, "Ең ҥздік портфолио"

кӛрмесіне даярлан!

-Мен қай технологиямен жҧмыс істесем тиімді болар еді,-деп жауап ізде.

Ескер:

Барлық технологияның да мақсаты ортақ-Ойлауға, оқи білуге ҥйрету.

Сонғы жылдары « Қалай оқыту керек ?» деген сҧрақтың жауабын

іздестіру әжептәуір нәтижелер берді.

« Творчестволық тҧрғыдан жҧмыс істейтін мҧғалім,- деп

жазады Л. В Занков , - едәуір дәрежеде оқыту мен тәрбиенің объективтік

заңдарына сәйкес әрекет етеді, бҧл жағдайда ол ішінара қазірдің ӛзінде

белгілі болып отырған теориялық қағидаларға сҥйене отырып

,ішінара интуитивтік жолмен ғылым әлі әлі ашпаған заңдарды

қармалап ,байқап кӛреді».

Білім парадигмасы: «Білімді адамнан»- «Ӛмір сҥруге дайын адамға, «Іс-

әрекеттегі адамға» қарай ӛзгеріс "деген ойға кӛзқарасың?

Іске сәт!

- Педагогикалық технология - оқушы мен мұғалімнің толық жабдықталған шарттарын қамтамасыз ететін оқу процесін жобалау, ұйымдастыру және өткізу, сондай-ақ бірлескен педагогикалық іс-қимылдарының жан-жақты ойластырылған моделі (В.М. Монахов)

Педагогикалық технология – педагогикалық мақсатқа жету үшін қолданылатын барлық жеке тұлғалық, құралдық, әдістемелік тәсілдердің жүйелі жиынтығы мен ретінде жұмыс істеу. (М.В. Кларин)

Оқытушы

бағаланғанда

олардың іске қатысы

жоқ сӛздеріне қарап

емес, олардың

егістерінің бетіне

шыққан жемістеріне,

яғни оқушыларына

қарай бағалануы

керек. Ы.Алтынсарин

Жаңа педагогикалық технологиялар

технологиялар

Білім беруді ізгілендіру

технологиясы

Саралап-деңгейлеп, дамыта оқыту

технологиясы

Дербес оқыту

технологиясы

Иллюстрациялы

тҥсіндірмелі оқыту Міндетті нәтижелер негізіндегі

саралап оқыту Оқыту, бейімдеу жҥйесі

Дәріс-семинар-сынақ

жҥйесі Саралап - деңгейлеп оқыту Дербес оқыту

Ірі блокпен оқыту

Дамыта оқыту

Жеке оқу жоспары

негізінде оқыту

Перспективті дамыта

оқыту Л.Занковтың дамыта оқыту

жҥйесі

Жобалап оқыту

Сабақтың тиімділігі

негізінде оқыту Д.Эльконин-В.Давыдовтың

дамыта оқыту технологиясы

Бағдарламалап оқыту

Ділгірлік оқыту

Техникалық шығармашылық технологиясы

Ақпараттық (ком-

пьютерлік) оқыту

Ойын арқылы оқыту

Шығармашылықпен дамыта білім беру технологиясы

Ҧжымдық тәсілмен

оқыту

Тірек конспектілері мен белгілері арқылы

оқыту Қоғамдық шығармашылықты

қалыптастыру технологиясы

Модулдік оқыту

Ізгілікті-тҧлғалы оқыту

Коммуникативтік оқыту

технологиясы

Мәселелік-модулдік

оқыту

Ынтымақтастық педагогика

М.Монтессори

технологиясы

В.Монаховтың

технологиясы

Ӛздігінен даму

технологиясы

Позитивті педагогика.

Мҧғалімнің толеранттылығы

«Мҧғалімнің қҧқығы».

1.Оқытуға қҧқығы бар, егер ӛзі ҥнемі оқып, білімін жетілдірсе.

2. Шығармашылық жан-жақты тҧлға тәрбиелеуге қҧқығы бар, егер ӛзі

жаңа нәрсе жасай алса.

3. Оқушыларына талап қоюға қҧқығы бар, егер ол ӛз-ӛзіне талап қоя

білсе.

4. Жетістікке қолы жеткен, нәтижесі бар оқушылары болуға қҧқығы

бар, егер ӛзінде осы сапаларды қалыптастырса.

5. Ӛзін оқушылардың тҥсінгенін қалауға қҧқығы бар, егер ӛзі біреуді

тҥсінуге жағдайы бар болса,Яғни ол ӛзін оқушысының орнына қоя

білсе,баланың проблемасына соның кӛзімен қарай алса. Бҧған тек

баламен ӛзін тең сезінсе, бала да ӛзі де адам екенін, ӛмірдің ӛзгеретінін,

ертең бала да есейіп тҧлға болатынын сезінсе қол жеткізуге болады.

Позитивті педагогиканың белгілері

1. Балаға деген сыйласымды қарым-қатынас

2. Оның қҧқығын сыйлау

3. Оның сезімдеріне тӛзімділік

4. Оның мінез-қҧлқынан білуге тырысу:

а) баланың табиғи ерекшеліктерін;

б) оның ата-аналарынан баланы кӛре білуге;

в) баланың эмоционалдық ӛмірі туралы.

Позитив педагогикасының тоғыз этикалық принципі :

1)Ҥстемдік, кҥш кӛрсетпеу принципі.

2) Позитивтілік принципі.

3) «Сен- кінәлі принципінің орнына:

«Мен –жеткіземін» принципі "

4)Айна принципі немесе « Ӛзгенің кӛзқарасы бойынша»

5) Кері байланыс принципі

6) Бір баланы екіншімен салыстырмау принципі

7) Сыр сақтау, қҧпияны қҧрметтеу принципі.

8) Жауапкершілік принципі.

9) Жеке ҥлгі-ӛнеге принципі .

Толеранттылықты түсінудің амалы:

1) толеранттылық аяушылық ретінде;

2) Ӛз тәжірибеңнің кеңеюі және сыни диалог ретіндегі тӛзімділік

Толеранттылықтың негізгі қағидалары.

Кҥш кӛрсетуден, ҥстемдік кӛрсетуден бас тарту.

Ӛзгені кҥштемеу, ӛзіңді жеңе білу.

Заңды, дәстҥрді, салтты қҧрметтеу, оларды орындау.

Ӛзіңе ҧқсамайтын ӛзгені кӛптеген ерекшелігіне қарамай сол

қалпында қабылдау

Толерант педагог:

Ӛзінің балалар ҥшін ӛнеге екенін, оған еліктейтіндігін тҥсінеді;

Кикілжіңдерді диалог арқылы бейбіт тҥрде шешуге дағдыланады;

Проблемаларды шығармашылық тҧрғыдан шешуді қолдайды.

Оқушыларын, ата-аналарын біріккен іс-әрекетке жҧмылдыруға

кҥш салады;

Сыни ойлауға ҥйретеді, ӛзге адамдардың пікірімен санасуға,

қҧрметтеуге тәрбиелейді;

Әрқилы мәдениетті қҧрметтейді, олардың дамуына мҥмкіндік

жасайды.

ценит культурное разнообразие и создает условия для признания

культурных различий и их проявления в жизни.

Мҧғалімнің жеке тҧлғалық ҧстанымдары:

Ашықтық

Сенім

Ынталандыру

Қабылдау

Эмпатикалық тҥсіністік

Ӛз-ӛзін ашуға, дамытуға, қабілеттерін іске асыруға мҥмкіндік

беру;

Мойындау

Бейімделу

Шынайы ыңғай білдіру

Жауапкершілікті ӛзіне ала білу;

Коммуникативті қарым-қатынас;

Ӛзгеге бағыттала білу

Ӛзін-ӛзі сыйлау

Ӛзгенің пікірін сыйлау

СТУДЕНТТЕРГЕ ӚЗ БЕТІМЕН ЖҦМЫС ЖАСАУҒА кеңес.

Практиканттың есіне!

Оқушы тҧлғасын зерттеудің жоба схемасы

1.Оқушы туралы мәліметтер (аты-жӛні, туған жылы, денсаулығы,

ҧлты,т.б.)

2. Отбасы жағдайы, ҥй-ішіндік тәрбиесі (ата-анасының кәсібі,білім кӛлемі,

отбасы қҧрамы)

3.Оқушының сабақ ҥстіндегі байқалатын ерекшеліктері:

а) жеке пәндерден ҥлгеру дәрежесі (ерекше қызығып, жақсы ҥлгеретін не

оған ауыр тиетін сабақтар);

ә) тәртібі мен оқуға ынта-жігері;

б)сабаққа зейін қоюшылығы, жҧмыс қабілеттілігі;

в)оқу материалын қабылдауы мен тҥсіну дәрежесі;

г)дағдысы мен икемділігінің деңгейі;

ғ)ой-пікірінің ауызекі, жазбаша жҥйелі етіп дәлелдей алуы, ана тілінде

сӛйлеу мәдениеті;

Егер оқушы сабақты нашар ҥлгеретін болса, оның себебін ашып

кӛрсету керек.

4.Оқушының еңбекке ынталылығы, не енжарлығы;

а) оқушыны еңбекке даярлаудағы отбасының ролі (баланың ҥй ішіне

тигізетін қолғабысы,тҧрақты міндеттері)

5.Оқушының ерік-жігері, мінезі, сезім ерекшеліктері:

а) мақсатқа талпынушылығы, батылдығы,табандылығы;

ә) іс-әрекеті мен қылығының мотивтері мен мақсатын тҥсіне алуы;

б) оқушының ата-анасына, оқытушысына, қҧрбыларына қарым-қатынасы;

в) оқушының мінез-қҧлқындағы ӛзіндік психологиялық ерекшеліктер;

г)оның моральдық ҧғымдары мен тҥсініктері

(имандылық,достық,адалдық,сыпайылық, ҥлкен-кішіге қамқорлық жасау,

ҧстамдылық,т.б.)

6.Оқушының әлеуметтену бағыты:

а) мектеп, сынып ҥйірмелерінің жҧмысына қатыс;

ә)ӛзі оқитын сынып ҧжымына кӛзқарасы (сынып намысы ҥшін

тырысуы,оның табысы мен сәтсіздігіне ортақтасуы т.б.);

б) сабақ ҥстінде, сабақтан тыс кездерде жолдастарымен қарым-қатынасы;

в) ҥйде сабаққа дайындалуы (оқу әдетінің қалыптасуы, сабақ

дайындаудағы дербестігі, ҥй ішіндегілерден алатын кӛмегі);

г) оқушының мектептен тыс мекемелермен (музыка,спорт,т.б.)байланысы

және олардың оған тигізетін ықпалы);

д)қызығулары мен бейімділіктері, арнаулы қабілеттері, кӛркем әдебиетке,

еңбек пен спортқа қызығулары, әншілік, музыкалық,сурет салу

қабілеттері, т.б .**** Зерттеу соңында оқушының жеке басында, мінез

бітістерінде қандай кемшіліктер байқалды және оларды қалай тҥзетуге

болатыны, қандай тәлімдік шаралар қолданылуы тиіс екенін кӛрсету

керек.

Жас маман! Сіздің ің портфолиоңызда болуға тиісті Қҧжаттар:

1. Нормативтік – қҧқықтық қҧжаттар:

– ҚР «Білім туралы Заңы»;

- ҚР Еңбек кодексі;

- ҚР Білім және Ғылым Министрлігінің бҧйрықтары.

2. Оқу - әдістемелік қҧжаттар:

- Мемлекеттік стандарт;

- Жҧмыс бағдарламасы;

- Типтік бағдарлама;

- Кҥнтізбелік – тақырыптық жоспар, сабақ жоспары;

- Сертификат;

- Диплом;

- Грамота,Мақтау ;

- Сабақ анализінің схемасы;

- Бағалау нормасы туралы ереже

- т.б.

Баяндама, мәнжазбаның ҥлгі тақырыптары

21. Оқушылардың патриоттық тәрбиесі

22. Оушыларға интернационалдық тәрбие беру т.б.

23. Оқушылардың қҧқық тәрбиесі

24. Оқушыларды адамгершілікке тәрбиелеу

25. Халық педагогикасындағы адамгершілік тәрбиесі.

26. Я.А. Коменский адамгершілік тәрбиесі туралы

27. А.Х. Фарабидің адамгершілік-этикалық кӛзқарастары

28. Атаның баласы болма, адамның баласы бол (А. Қҧнанбаев

адамгершілік тәрбиесі туралы т.б.)

29. Музыканың баланың кӛркемдік талғамын дамытудағы ролі.

30. Бейнелеу ӛнері- эстетикалық тәрбие қҧралы,

31. Халықтың қолӛнері-эстетикалық тәрбие қҧралы.

32. Әдебиет және эстетикалық тәрбие.

33. Табиғат-эстетикалық тәрбие қҧралы т.б.

34. Экологиялық білім – экологиялық тәрбие негізі.

35. Халықтың ырым – тиымдарындағы экологиялық тәрбие.

36. Кластан тыс жҧмыстар барысында экологиялық тәрбие беру.

37. Экологиялық мазмҧндағы топ саяхаттар ҧйымдастырудың әдіс-

тәсілдері т.б.

38. Оқушылардың еңбек тәрбиесі.

39. Оқушыларға экономикалық тәрбие беру.

40. Халық педагогикасындағы еңбек тәрбиесі т.б.

Негізгі әдебиеттер:

6. Педагогика Дәріс курсы – Алматы «Нҧрлы әлем», 2003 – 368 бет;

7. Қоянбаев Ж.Б., Қоянбаев Р.М. Педагогика – Алматы, 2004 – 412 бет;

8. Әбиев Ж., Бабаев С., Қҧдиярова А. Педагогика – Дарын-Алматы, 2004 –

437 бет; Жарықбаев Б.Қ., Қалиев С.К. Қазақ тәлім-тәрбиесі – Алматы;

9. Жарықбаев Б.Қ., Қалиев С.К. Қазақ тәлім-тәрбиесінің антологиясы –

Алматы;

Қосымша әдебиеттер:

4. Рожков М.И., Бойбородова Л.В. Теория и методика воспитания – М.,

Владос Пресс 2004;

5. Сухомлинский В.А. Мудрая власть коллектива – М., 1987;

Білім беру мәселесіне байланысты құжаттар

3. ҚР тәлім-тәрбие тҧжырымдамасы - // Егемен Қазақстан, 1993, 5-ақпан;

4. Мектепке дейінгі және мектеп жасындағы балалар тәрбиесінің

тҧжырымдамасы // Қазақстан мҧғалімі, 12-қыркҥйек 1995 ж.;

Білімдерін тексеруге арналған емтихан сҧрақтары

1. Педагогика – адам тәрбиесі туралы ғылым

2. Педагогика ғылымының объектісі, пәні, міндеттері, қызметі

3. Педагогика ғылымдарының жҥйесі, басқа ғылымдармен байланысы

4. Педагогикалық ой-пікірлер дамуының негізгі кезеңдері.

5. Қазақстанда педагогика ғылымының дамуы

6. Ы.Алтынсариннің педагогикалық кӛзқарастары және ағартушылық

қызметі

7. М.Жҧмабаев, Ж.Аймауытов, А.Байтҧрсыновтардың Қазақстанда

педагогика ғылымын дамытуға қосқан ҥлесі

8. Педагогика ғылымының методологиялық негіздері

9. Педагогика ғылымының зерттеу әдістері

10. Эмпирикалық зерттеу әдістеріне сипаттама

11. Теориялық зерттеу әдістеріне сипаттама

12. Математикалық-статистикалық әдістерге сипаттама

13. Зерттеу технологиясы, қҧрылымы, кезеңдері

14. ҚР Білім туралы Заңы, ҚР білім беру жҥйесі

15. Жеке тҧлғаның дамуы мен тәрбиесі проблемалары

16. Жеке тҧлға дамуының ішкі факторлары

17. Жеке тҧлға дамуының сыртқы факторлары

18. Тҧлға дамуының жас ерекшелік кезеңдері

19. Жеке тҧлға дамуының жас және жеке ерекшеліктері

20. Кіші мектеп жасы кезеңінің ерекшеліктері

21. Жеткіншек жасының ерекшелігі."Қиын" бала проблемасы.

22. Педагогикадағы мақсаттылық

23. Тәрбиенің мақсаты мен мазмҧны. Тәлім-тәрбие тҧжырымдамасы

24. Тәрбие қоғамдық қҧбылыс ретінде. Тәрбиенің ӛмірмен

байланыстылығы

25. Тәрбиенің тарихи сипаты. Әрбір тарихи даму кезеңіндегі тәрбие

ерекшеліктері

26. Бастауыш мектептегі педагогикалық процестің мәні

27. Біртҧтас педагогикалық процестің қҧрылымы, кезеңдері

28. Біртҧтас педагогикалық процестің заңдылықтары

29. Біртҧтас педагогикалық процестің қағидалары

30. Білім берудегі инновациялық процестер. Акмеология тҥсінігі.

31. Дидактика-білім беру және оқыту теориясы.

32. Оқыту заңдылықтары.

33. Оқыту принциптері

34. Білім беру мазмҧны. Оқу жоспары, бағдарламалар, оқулықтар.

35. Оқыту әдістері

36. Оқытуды ҧйымдастыру формалары. Сабақ.

37. Сабақтың типтері, сабаққа қойылатын талаптар.

38. Мҧғалімнің сабаққа дайындығы.

39. Қазіргі сабақтың жаңа тҥрлеріне сипаттама.

40. Оқыту жҧмысын ҧйымдастырудың сабақтан басқа тҥрлері.

41. Оқыту процесінде білімді есепке алу, бақылау.

42. Білімді бақылау және бағалаудың тҥрлері, әдістері мен формалары.

43. Оқыту жҥйесіндегі жаңа оқыту технологиялары.

44. Озат педагогикалық тәжірибе

45. Пәнаралық, пәнішілік байланыс.

Педагогика

Студенттердің білімін бекітуге арналған тест сҧрақтары.

1-нҧсқа

1.Білім беру мекемесінің іс-әрекетін, қҧрылымын анықтайтын ережелер

жиынтығы:

а) жарғы

б) білім беру туралы заң

в) конституция

г)білім беру туралы тҧжырымдамалары

д)оқыту жоспары

2. .Қ.Р. Білім Заңы қашан қабылданды?

а ) 1992

б) 2007

в) 2002

г) 1991

д) 1999

3. . Мемлекеттік белгілі бір жалпы принциптер негізінде қҧрылған, бір-

бірімен байланысты оқыту, тәрбие мекемелерінің жиынтығы.

а) мектептен тыс мекемелер

б) әлеуметтік жҥйе

в) білім беру жҥйесі

г) дидактикалық жҥйесі

д) педагогикалық жҥйесі

4. Мҧғалімдердің әдістемелік деңгейін кӛтеру

а)педагогикалық кеңестің функциясы

б)мектеп кеңесінің функциясы

в) әдістемелік кеңестің функциясы

г)ата-аналар комитетінің функциясы

д)барлық жауап дҧрыс

5.Оқу-тәрбие процесін жетілдіру мәселесімен айналысатын тҧрақты жҧмыс

істейтін орган

а) мектеп кеңесі

б) педагогикалық кеңес

в) ата-аналар комитеті

г) әдістемелік кеңес

д)жас мҧғалім мектебі

6. Мектептің жылдық жоспарын бекітетін, мектеп жҧмысының

қорытындысын шығаратын:

а) педагогикалық кеңес

б)ата-аналар комитеті

в)әдістемелік кеңес

г)оқушылар ҧжымы

д) мектеп кеңесі

7.Пәндік әдістемелік бірлестік

а)бір мектептегі кез келген пән мҧғалімдерінен

б)бір не бірнеше мектептің бір пән мҧғалімдерінен қҧралады

в)мектептің тәжірибелі мҧғалімдерінен тҧрады

г)ата-аналар мен мектепҧжымы ӛкілдерінен қҧралады

д) барлық жауап дҧрыс

8.Педагогикалық кеңестің тӛрағасы

а) мектеп директорының оқу ісі жӛніндегі орынбасары

б) мектеп директорының тәрбие ісі жӛніндегі орынбасары

в) мектеп директоры

г) ата-аналар комитетінің тӛрағасы

д) ең беделді педагог

9. Мектептегі басқару жҥйесінің деңгейлері

а) Оқыту жоспары, оқыту бағдарламалары, сабақ жоспары

б) мектеп директоры, директордың орынбасарлары, мҧғалімдер, оқушылар

в)бастауыш сыныптар, орта сыныптар, жоғары сыныптар

г) ата-аналар, мектеп ҧжымы, оқушылар ҧжымы

д) мҧғалімдер, кӛмекші қызметкерлер

10. Жалпы дене бітімі және психикалық дамуында ауытқушылығы бар

балаларды, ересек адамдарды тәрбиелеуді зерттейтін педагогика ғылымының

бір саласы:

а) әлеуметтік педагогика

б) салыстырмалы педагогика

в) валеология

г) арнаулы педагогика

д) мектепке дейінгі педагогика

11.Мектеп кеңесі

а) коллегиялық басқару органы

б) жоғарғы басқару субъектісі тағайындайтын орган

в) мҥшелерін директор тағайындайтын жеке басқару органы

г) ата-аналардың қоғамдық органы

д) оқушылардың қоғамдық органы

12:Мҧғалімдерді жҧмысқа алу, оларды жҧмыстан босату

а) білім беру жергілікті басқармасының міндеті

б) мектеп директорының оқу ісі жӛніндегі орынбасарының міндеті

в) мектеп директорының тәрбие ісі жӛніндегі орынбасарының міндеті

г) мектеп кеңесінің міндеті

д) мектеп директорының міндеті

13. Педагогиканың ғылым ретінде дамуы нені анықтаған:

а) ғылым және техниканың дамуын

б) адамды ӛмірге дайындаудың объективтік қажеттілігін

в) адамзат қоғамын сақтап қалу қажеттілігін

г) ата – ананың бала бақытына деген қамқорлығы

д) тәрбие ролінің кҥшеюі

14. Ғылыми педагогиканың негізін қалаушы:

а) Жан-Жак Руссо

б) Ы. Алтынсарин

в) Д.Ушинский

г) А:Макаренко

д) Я.А.Коменский

15. Педагогиканың функциялары:

а) ғылыми- теориялық технологиялық

б) оқыту мен тәрбиелеу заңдылықтары

в) озық педагогикалық тәжірибені зерттеу

г) педагогикалық зерттеулер жҥргізу

д) оқыту мен тәрбиелеу қағидаларын анықтау

16. Педагогиканың ғылым ретіндегі дамуы шартталады:

а) ғылыми қызметкерлердің қажеттілігімен

б) ата–аналардың балалар бақыты жӛніндегі қамқорлығымен

в) тҧқымды сақтаудың биологиялық заңымен

г) адамды ӛмір және еңбекке дайындаудың обьективтік қажеттілігімен

д) тәрбиенің ӛмірдегі ролі артуымен

17. Педагогикалық процесс мына жҥйеге жатады:

а) «Адам – табиғат»

б) «Адам – кӛркем бейне»

в) «Адам – техника»

г) «Адам-адам»

д) «Адам – белгі»

18. Дефектологияның салалары:

а) тифло, сурдо, олигофренопедагогика, логопедия

б) мектепке дейінгі педагогика, мектеп педагогикасы

в) этнопедагогика, этнография

г) әлеуметтік педагогика

д) салыстырмалы педагогика, кәсіби педагогика

19. Сынып жетекшінің негізгі қызметі

а)оқушыларды және оқушылар ҧжымын зерттеу

б) пән мҧғалімдерінің жҧмысын зерттеу

в)ата-аналармен жҧмыс

г)оқушыларды тәрбиелеу

д) барлық жауап дҧрыс

20. Педагогика терминінің анықтамасы:

а) педагогика – бала дамуының заңдылықтарын зерттейді және оны

тәрбиелеу жолдарын анықтайды

б) педагогика – адамдарды тәрбиелеу, білім беру және оқыту туралы ғылым

в) педагогика – тәрбиеленушілердің кӛзқарасын қалыптастыру мақсатындағы

тәрбиешінің ықпал ету ӛнері

г) педагогика - ӛскелең ҧрпақты оқыту мен білім беру мәселелерін зерттейді

д) педагогика – адам тәрбиесі туралы ғылым

21. Педагогика ғылымының обьектісін белгілеңіз:

а) педагогиканың обьектісі жеке тҧлғаның дамуы

б) педагогиканың обьектісі тәрбиеші мен тәрбиеленушінің мақсатқа

бағытталған қарым – қатынасы

в) педагогиканың обьектісі оқыту процесі

г) ӛскелең ҧрпаққа білім беру

д) саналы, мақсатты тҥрде жҥзеге асырылатын біртҧтас педагогикалық

процес ретіндегі тәрбие

22. «Ең әуелі мектепке керегі – білімді, педагогика, әдістемеден хабардар,

оқыта білетін мҧғалім» осы цитатаның авторы кім?

а) А.С Макаренко

б) Ы.Алтынсарин

в) А.Байтҧрсынов

г) Я.А.Коменский

д) К.Д.Ушинский

23. Тәрбие туралы ғылымның мәнін кӛрсететін ҧғым:

а) антропология

б) андрагогия

в) педагогика

г) антропогия

д) педалогия

24. Сократ,Платон, Аристотель педагогика ғылымы дамуының қай кезеңіне

ҥлес қосты.

а) педагогиканың ғылым ретінде қалыптасу кезеңі

б) педагогиканың әлеуметтік тәжірибені келешек ҧрпаққа берудің

педагогикасы тҥрінде дамыған кезең

в) педагогикалық теориялардың философияның бір саласы ретінде даму

кезеңі

г) педагогиның әрбір саласының қарқынды даму кезеңі

д) қазіргі педагогика

25. Педагогикалық зерттеудің қорытындысы неге негізделеді-

а) ішкі сезімге

б) педагогикалық эксперимент нәтижесіне

в) оппонент пікіріне

г) экспериментке қатысушылардың контингентіне

д) зерттеушінің тҧлғасына

26. Зерттеу міндетінің стратегиясын, бағыттарынжәне шешу жолдарын не

ашады?

а) әдіснамалық кӛзқарастар мен қағидалар

б) мақсаттар мен міндеттер

в) зерттеу әдістері

г) формалар мен қҧралдар

д) дидактикалық жҥйелер

27. Мектеп басшысының ролін қалай белгілейсіз?

а)демократияландыру

б) игіліктендіру

в) ағартушылық

г) политехникаландыру

д) кәсіби талаптар

28. Ғылыми педагогикалық зерттеу әдісіне жатқызуға болатын бақылау тҥрі:

а) кезекші мҧғалімнің асханадағы оқушыларды бақылауы

б) сынып жетекшісі оқушылардың киімдерінің тзалығын қадағалап,

бақылауы

в) педагог оқушылардың компьютер бағдарламалардың кӛмегімен курстық

жеке тақырыптары бойынша оқу барысындағы оқушылардың дамуына

бақылау жҥргізу

г) биология пәнінде, мҧғалім оқушылармен бірге арлардың әрекетін

бақылауы

д) мектеп іс-шараларына оқушылардың қатысуын қадағалап, бақылау

29. .Педагогиканың негізгі бӛлімдерін атаңыз:

а) дидактика, тәрбие теориясы, мектептану, жалпы негіздері

б) кибернетика,информатика

в) психология, физиология

г) философия, әлеуметтану

д) этнология,педагогикалық психология

30. Педагогикалық процестің қазіргі жағдайын анықтайтын эксперимент тҥрі:

а) табиғи

б) қалыптастырушы

в) анықтаушы

г) лабораториялық

д) ойша эксперимент жҥргізу

Педагогика

Студенттердің білімін бекітуге арналған тест сҧрақтары

2-нҧсқа

1. Педагогика ғылымының зерттеу пәні:

А) жеке тҧлғаның даму процесі

В) білім беру жҥйесі

С) оқытушылар ҧжымын қалыптастыруға бағытталған педагогикалық іс -

әрекет

Д) педагог тҧлғасы

Е) педагогикалық процесс

2. Мектептегі басқару жҥйесінің деңгейлері

а) Оқыту жоспары, оқыту бағдарламалары, сабақ жоспары

б) мектеп директоры, директордың орынбасарлары, мҧғалімдер, оқушылар

в)бастауыш сыныптар, орта сыныптар, жоғары сыныптар

г) ата-аналар, мектеп ҧжымы, оқушылар ҧжымы

д) мҧғалімдер, кӛмекші қызметкерлер

3. Жалпы педагогика бӛлімдері

А) педагогикалық психология, таным теориясы

В) педагогиканың жалпы негіздері, тәрбие теориясы, дидактика, мектептану

С) әлеуметтік педагогика, педагогика термині, әскери педагогика

Д) мектепке дейінгі, мектеп педагогикасы

Е) логопедия, тифлопедагогика,

4. Педагогика ғылымының зерттеу обьектісі.

А) жеке тҧлғаның даму процесі

В) мемлекеттік білім беру жҥйесі

С) оқушылар ҧжымы

Д) қоршаған педагогикалық шындық

Е) арнайы ҧйымдастырылған педагогикалық процесс.

5. Ғылыми-педагогикалық зерттеу әдісі ретіндегі бақылау

А) жақсы жҧмыс істегендерді мадақтау мақсатымен оқушыларды сенбілік

кезінде бақылау

В) мҧғалімнің бақылау жҧмысын орындау барысында оқушылар тәртібін

бақылау

С) алдын-ала анықталған мақсатпен белгілі бір сҧлба бойынша

оқытушылардың іс-әрекетін бақылау, деректерді тіркеу және ӛңдеу

Д) оқушылар мен педагогтың тәжірибе алаңынан ӛсімдіктің ӛсуін

бақылаулары

Е) барлық жауап дҧрыс

6.Басшылықтың оқу мен тәрбие жҧмысын басқару ерекшеліктері

А) оқушылардың оқуға танымдық қасиетін жетілдіру

В)мектептен тыс тәрбие жҧмыстарын жетілдіру

С)ҧжымдық шығармашылық байқау ӛткізу

Д) оқушылардың ӛзін-ӛзі басқару жҧмыстарын басқару

Е)барлық жауап дҧрыс

7.Мектеп қҧжаттарын тексеру, бақылау, ауызша және жазбаша бақылау

жҧмыстары, анкета алу, озық пед. Тәжірибені зерттейтін

А)мектепішілік бақылау қҧралдары

В)мектепішілік бақылау формалары

С)мектепішілік бақылау тҥрлері

Д)мектепішілік бақылау әдістері

Е) барлық жауап дҧрыс

8.Тәрбие мақсатын анықтайтын негізгі фактор

А) мемлекет идеологиясы, саясаты, сҧранысы

В) ата-ана

С) педагогтар

Д) педагогикалық процестің мҥмкіндігі

Е) оқушылардың қажеттіліктері

9.Педагогикалық озат тәжірибені практикаға енгізу:

А)Оқыту мен тәрбиедегі озық тәжірибе

В) білім жетістіктері

С) сабақ тҥрлері

Д) практикалық әдістер

Е) әрбір мҧғалімнің зерттеу жҧмыстары

10..Педагогикалық кеңестің тӛрағасы

А) мектеп директорының оқу ісі жӛніндегі орынбасары

В) мектеп директорының тәрбие ісі жӛніндегі орынбасары

С) мектеп директоры

Д) ата-аналар комитетінің тӛрағасы

Е) ең беделді педагог

11. Тәрбиенің қҧрамды бӛліктері

А) ақыл-ой, дене, эстетикалық, адамгершілік, еңбек

В) ойлау, ес, зейін, сӛйлеу

С) қабылдау, ҧғыну, бекіту, оқу

Д) Білім беру, оқыту, даму

Е) зерттеу, бақылау, тәрбие шарасын ҧйымдастыру

12. Алғаш рет қыздар училищесін ашқан?

А) Абай Қҧнанбаев

В) Ыбырай

С) Шоқан

Д) Байтҧрсынов

Е) Дулатов

13. Жеке адамның дамуына әсер ететін факторлар

А) жеке ерекшеліктері

В) қарым - қатынас

С) тәрбие, қоршаған орта, тҧқым қуалаушылық, белсенді іс - әрекет

Д) білім, іскерлік, дағды

Е) барлық жауап дҧрыс

14. Арнайы ҧйымдастырылған педагог пен тәрбиеленушілердің мақсатты

ӛзара қимылдары

А) оқу процесі

В) тәрбие процесі

С) педагогикалық процесс

Д) оқу - тәрбие шаралары

Е) мектептегі тәрбие жҧмыстарының бағыттары

15. Педагогикалық процестің функциялары

А) білім беру, тәрбиелеу, дамыту

В) педагогикалық қҧбылыстардың заңдылықтарын ашу, теория жасау

С) білім беру ісінің жҧмысын реттеу

Д) озық тәжірибені қорыту, тарату

Е) барлық жауаптар дҧрыс.

16. Мемлекеттік белгілі бір жалпы принциптер негізінде қҧрылған, бір-

бірімен байланысты оқыту, тәрбие мекемелерінің жиынтығы.

А) мектептен тыс мекемелер

В) әлеуметтік жҥйе

С) білім беру жҥйесі

Д) дидактикалық жҥйесі

Е) педагогикалық жҥйесі

17. Мҧғалімнің негізгі қызметі (функциясы)

А) басқару, тәрбиелеу, ҧйымдастыру

В) аттестациялау, бағалау

С) жҥйелеу, іздеу

Д) нҧсқау беру, бҧйыру

Е) баяндау, аннотациялау

18. Мҧғалімнің оқушылармен тілдік қарым - қатынас жасай білу қабілеті

А) академиялық

В) ҧйымдастырушылық

С) конструктивтік

Д) коммунативтік

Е) дидактикалық

19. Тәрбие әдістері қай топта?

А) ауызша, жазбаша, кекету, ақыл айту

В) Сананы қалыптастыру, мінез - қҧлық қалыптастыру ынталандыру, ӛзін -

ӛзі бағалау

С) жаттығу, ҥйрету, сынау

Д) сенім кӛрсету, ҥлгі

Е) ҧрсу, сӛгу, жазалау

20. Ӛзін - ӛзі тәрбиелеу әдістері?

А) ӛзін - ӛзі сендіру, ӛзіне -ӛзі бҧйыру, ӛзін - ӛзі сынау, талап қою

В) ҥйрену, ӛзіне сын

С) жаңаша ӛмір сҥру

Д) ақыл сҧрау ,кӛмекке сҥйену

Е) кҥнделік жазу.

21.Оқыту процесінің нәтижелілігін дидактикалық процесті оқыту

жағдайымен бірлікте анықтау

а)бақылау

в)жҥйелеу

с)оқыту

д)диагностика

е)тәрбиелеу

22.Бағалау-

а)тексеру процесі

в)тексеру нәтижесі

с)бақылау әдісі

д)бақылау қҧрылымы

е) ке е) кері байланыс

23. Оқушылар іс - әрекетінің мазмҧны мен тҥрі олардың жасына, ӛмір

тәжірибесіне, мҥмкіндіктеріне сәйкес болуы тәрбие принципінің қайсысына

жатады?

А) Ҧжымда және ҧжым арқылы тәрбиелеу

В) Тәрбиенің оқушылардың жас және дербес ерекшеліктеріне сәйкестігі

принципі

С) тәрбиелік ықпалдардың жҥйелілігі, беріктігі, ҥздіксіздігі

Д) тәрбиенің ӛмірмен, еңбекпен байланыс принципі

Е) оқушы тҧлғасына қойылатын талаптар мен қҧрметтің бірлігі принципі

24. .Білім беру мекемесінің іс-әрекетін, қҧрылымын анықтайтын ережелер

жиынтығы:

А) жарғы

В) білім беру туралы заң

С) конституция

Д)білім беру туралы тҧжырымдамалары

Е)оқыту жоспары

25. .Қ.Р. Білім Заңы қашан қабылданды?

А) 1992

В) 2007

С) 2002

Д) 1991

Е)1999

26. Ӛктемшіл, демократиялық, ымырашыл және еркін тәрбие

А) Тәрбие мазмҧны

Б) мектептегі тәрбие жҧмыстарының бағыттары

С) институционалдық белгі бойынша жіктеу

Д) негізге алынған философиялық концепция бойынша жіктеу

Е)қарым-қатынас стилінің белгісі бойынша жіктеу

27.Мектептің әдістемелік жҧмысын ҧйымдастыру формасы

А)әдістемелік кеңес

В)пәндік-әдістемелік бірлестік

С)проблемалық семинар

Д)әдістемелік кҥн

Е)барлық жауап дҧрыс

28. Оқу-тәрбие процесін жетілдіру мәселесімен айналысатын тҧрақты

жҧмыс істейтін орган

А) мектеп кеңесі

В) педагогикалық кеңес

С) ата-аналар комитеті

Д) әдістемелік кеңес

Е)жас мҧғалім мектебі

29. Мектептің жылдық жоспарын бекітетін, мектеп жҧмысының

қорытындысын шығаратын:

А) педагогикалық кеңес

В)ата-аналар комитеті

С)әдістемелік кеңес

Д)оқушылар ҧжымы

Е) мектеп кеңесі

30.Пәндік әдістемелік бірлестік

А)бір мектептегі кез келген пән мҧғалімдерінен

В)бір не бірнеше мектептің бір пән мҧғалімдерінен қҧралады

С)мектептің тәжірибелі мҧғалімдерінен тҧрады

Д)ата-аналар мен мектепҧжымы ӛкілдерінен қҧралады

Е) барлық жауап дҧрыс

Педагогика

Студенттердің білімін бекітуге арналған тест сҧрақтары

3-нҧсқа 1.Мақсатты, жоспарлы ҧйымдастырылған тҧлғаны қалыптастыру процесі.

А) сабақ беру

В) оқыту

С) тәрбиелеу

Д) оқу

Е) даму

2. Тәрбиенің қҧрамды бӛліктері

А) ақыл-ой, дене, эстетикалық, адамгершілік, еңбек

В) ойлау, ес, зейін, сӛйлеу

С) қабылдау, ҧғыну, бекіту, оқу

Д) Білім беру, оқыту, даму

Е) зерттеу, бақылау, тәрбие шарасын ҧйымдастыру

3.Басшылықтың оқу мен тәрбие жҧмысын басқару ерекшеліктері

А) оқушылардың оқуға танымдық қасиетін жетілдіру

В)мектептен тыс тәрбие жҧмыстарын жетілдіру

С)ҧжымдық шығармашылық байқау ӛткізу

Д) оқушылардың ӛзін-ӛзі басқару жҧмыстарын басқару

Е)барлық жауап дҧрыс

4.Мектеп қҧжаттарын тексеру, бақылау, ауызша және жазбаша бақылау

жҧмыстары, анкета алу, озық пед. Тәжірибені зерттейтін

А)мектепішілік бақылау қҧралдары

В)мектепішілік бақылау формалары

С)мектепішілік бақылау тҥрлері

Д)мектепішілік бақылау әдістері

Е) барлық жауап дҧрыс

5. Жеке адамның дамуына әсер ететін факторлар

А) жеке ерекшеліктері

В) қарым - қатынас

С) тәрбие, қоршаған орта, тҧқым қуалаушылық, белсенді іс - әрекет

Д) білім, іскерлік, дағды

Е) барлық жауап дҧрыс

6. Арнайы ҧйымдастырылған педагог пен тәрбиеленушілердің мақсатты

ӛзара қимылдары

А) оқу процесі

В) тәрбие процесі

С) педагогикалық процесс

Д) оқу - тәрбие шаралары

Е) мектептегі тәрбие жҧмыстарының бағыттары

7. Педагогикалық процестің функциялары

А) білім беру, тәрбиелеу, дамыту

В) педагогикалық қҧбылыстардың заңдылықтарын ашу, теория жасау

С) білім беру ісінің жҧмысын реттеу

Д) озық тәжірибені қорыту, тарату

Е) барлық жауаптар дҧрыс.

8. Мемлекеттік белгілі бір жалпы принциптер негізінде қҧрылған, бір-

бірімен байланысты оқыту, тәрбие мекемелерінің жиынтығы.

А) мектептен тыс мекемелер

В) әлеуметтік жҥйе

С) білім беру жҥйесі

Д) дидактикалық жҥйесі

Е) педагогикалық жҥйесі

9. .Сабақ қҧрылымы тәуелді

а)сабақ тҥріне

в)оқыту әдістеріне

с)оқыту қҧралдарына

д)дидактикалық принциптеріне

е) білім беру мазмҧнына

10. Мҧғалімнің оқушылармен тілдік қарым - қатынас жасай білу қабілеті

А) академиялық

В) ҧйымдастырушылық

С) конструктивтік

Д) коммунативтік

Е) дидактикалық

11. Тәрбие әдістері қай топта?

А) ауызша, жазбаша, кекету, ақыл айту

В) Сананы қалыптастыру, мінез - қҧлық қалыптастыру ынталандыру, ӛзін -

ӛзі бағалау

С) жаттығу, ҥйрету, сынау

Д) сенім кӛрсету, ҥлгі

Е) ҧрсу, сӛгу, жазалау

12. Ӛзін - ӛзі тәрбиелеу әдістері?

А) ӛзін - ӛзі сендіру, ӛзіне -ӛзі бҧйыру, ӛзін - ӛзі сынау, талап қою

В) ҥйрену, ӛзіне сын

С) жаңаша ӛмір сҥру

Д) ақыл сҧрау ,кӛмекке сҥйену

Е) кҥнделік жазу.

13. .Оқыту пәндерінің тізімін, сағат санын кӛрсетіп, оқу жылына бӛлетін,

аптасына әр пәнге тиісті сағат санын анықтайтын қҧжат

а) оқу бағдарламасы

в) оқу жоспары

с) сабақ жоспары

д)кҥнтізбелік жоспар

е) тақырыптық жоспар

14. Оқыту пәнінің мазмҧнын ашатын, тақырыптардың кезектестігін, оларды

игеруге бӛлінген уақыттарды және оқыту пәннің мақсаты мен міндеттерін

анықтайтын қҧжат

а) мемлекеттік стандарт

в) оқыту бағдарламасы

с) оқыту жоспары

д) оқулық

е) оқу қҧралы

15. Оқушылар іс - әрекетінің мазмҧны мен тҥрі олардың жасына, ӛмір

тәжірибесіне, мҥмкіндіктеріне сәйкес болуы тәрбие принципінің қайсысына

жатады?

А) Ҧжымда және ҧжым арқылы тәрбиелеу

В) Тәрбиенің оқушылардың жас және дербес ерекшеліктеріне сәйкестігі

принципі

С) тәрбиелік ықпалдардың жҥйелілігі, беріктігі, ҥздіксіздігі

Д) тәрбиенің ӛмірмен, еңбекпен байланыс принципі

Е) оқушы тҧлғасына қойылатын талаптар мен қҧрметтің бірлігі принципі

16.Қоршаған табиғи ортаға оң кӛзқарасты, жауапкершілікті тәрбиелеу

а) еңбек тәрбиесі

в) адамгершілік тәрбие міндеті

с) экологиялық тәрбие міндеті

д) экономикалық тәрбие

е) азаматтық тәрбие

17. Білім беру мекемесінің іс-әрекетін, қҧрылымын анықтайтын ережелер

жиынтығы:

А) жарғы

В) білім беру туралы заң

С) конституция

Д)білім беру туралы тҧжырымдамалары

Е)оқыту жоспары

18 .Қ.Р. Білім Заңы қашан қабылданды?

А) 1992

В) 2007

С) 2002

Д) 1991

Е)1999

19. Ӛктемшіл, демократиялық, ымырашыл және еркін тәрбие

А) Тәрбие мазмҧны

Б) мектептегі тәрбие жҧмыстарының бағыттары

С) институционалдық белгі бойынша жіктеу

Д) негізге алынған философиялық концепция бойынша жіктеу

Е)қарым-қатынас стилінің белгісі бойынша жіктеу

20.Мектептің әдістемелік жҧмысын ҧйымдастыру формасы

А)әдістемелік кеңес

В)пәндік-әдістемелік бірлестік

С)проблемалық семинар

Д)әдістемелік кҥн

Е)барлық жауап дҧрыс

21 Оқу-тәрбие процесін жетілдіру мәселесімен айналысатын тҧрақты

жҧмыс істейтін орган

А) мектеп кеңесі

В) педагогикалық кеңес

С) ата-аналар комитеті

Д) әдістемелік кеңес

Е)жас мҧғалім мектебі

22.Адамгершілік мазмҧнды нақты деректер мен оқиғаларды жарқын

эмоционалды баяндау

а)этикалық әңгіме

в) тҥсіндіру

с) әңгіме-кеңес

д) талап қою

е)жаттығу

23.Ӛзінде тҧлғалық оң қасиеттерді қалыптастыруға бағытталған адамның

саналы іс-әрекеті

а)тәрбие

в)қайта тәрбиелеу

с)ӛзін-ӛзі тежеу

д) ӛзін-ӛзі тәрбиелеу

е)барлық жауап дҧрыс

24.Оқушылар ҧжымының болашақтық ҧмтылушылықтарын ҧйымдастыру

а)тәрбие шараларын ӛткізу

в)ҧжым белсенділерімен тәрбие жҧмыстарын жҥргізу

с)ҧжымның жеке мҥшелерімен тәрбие жҧмыстарын жҥргізу

д)ҧжымның алдына практикалық мақсат қою

е)тәрбие мазаҧнын анықтау

25.Параллельді ықпал ету принципінің мәні

а) мектептің және отбасының ынтымақтастығы

в)мектептің, отбасының және жҧртшылықтың ынтымақтастығы

с) тәрбиеленушінің санасына, жігеріне және жҥріс-тҧрысына ықпал етуі

д)тәрбиешінің тәрбиеленушілерге ҧжым мҥшелері, белсенділері арқылы

ықпал етуі

е) тәрбиеші мен тәрбиеленушінің ӛзара қарым-қатынасы

26.Сынып жетекшінің негізгі қызметі

а)оқушыларды және оқушылар ҧжымын зерттеу

в) пән мҧғалімдерінің жҧмысын зерттеу

с)ата-аналармен жҧмыс

д)оқушыларды тәрбиелеу

е) барлық жауап дҧрыс

27.Жастарды ӛмірге, кәсіпке дайындаудың басты қҧралы

а)білім беру

в) тәрбие

с)жаттықтыру

д) талап қою

е)тексеру

28.Оқу-тәрбие процесін жетілдіру мәселесімен айналысатын тҧрақты жҧмыс

істейтін орган

А) мектеп кеңесі

В) педагогикалық кеңес

С) ата-аналар комитеті

Д) әдістемелік кеңес

Е)жас мҧғалім мектебі

29.Оқыту мақсатын іске асыруды оқушылардың білімдерді қаблдауын,

қорытуын, және практикада қолдануын қамтамасыз етуге бағытталған

мҧғалім іс-әрекеті:

а)оқу

в)сабақ беру

с) білім

д)тәрбиелеу

е)ҥйрету.

30.Оқыту процесінің бір жағы сабақ беру, ал екінші жағы-

а)оқыту

в)оқу

с)білім беру

д) таным

е) тәрбие

Педагогика пәнінен тестілердің кілті

№ 1-нҧсқа 2-нҧсқа 3-нҧсқа

1 б е с

2 б б а

3 в в а

4 в д д

5 а с с

6 а а с

7 б д а

8 в а с

9 б а а

10 г с д

11 а а в

12 д в а

13 б с в

14 д с в

15 б а в

16 г с с

17 г а а

18 а д в

19 д в е

20 д а е

21 д д в

22 в а а

23 в в д

24 в а д

25 б в д

26 в е е

27 а е с

28 в в в

29 а а в

30 в в в

Тест

1.Этнопедагогиканың зерттейтін мәселесі

А) этномәдениет, этнология, этнофилософия

ә)этнография,ҧлт тәлім-тәрбиесі(педагогика) ҧлттық сана

б)менталитет (діл), ҧлттық мазмҧн, салт-дәстҥр, әдет-ғҧрып

в) барлық жауап дҧрыс

2.Тәрбие мақсаты

А) жақсы адам қалыптастыру

ә) ҥлкен-кішіге мейірбан адам қалыптастыру

б) ӛзін-ӛзі жетілдіре алатын жан-жақты тҧлға тәрбиелеу

в)пысық, алғыр ӛмірде ӛзінің орны бар адам қалыптастыру

3. «Этнопедагогика – педагогиканың жҥрегі» деп айтқан кім?

А)Л.Гумилев

Ә) Г: Волков

б)К.Қожахметова

в) С.Қалиев

4,Этнос деген ҧғым:

А) мемлекет, тҧтас территория дегенді білдіреді.

ә) ру, қандас туысқан тайпа ,ҧлт дегенді білдіреді

б) некелесу, кӛбею, ҧрпақ дегенді білдіреді

в) барлық жауап дҧрыс

5.Жҥйелі қатардағы артық сӛзді тап

а)кереге

ә)шаңырақ

б) ошақ

в)уық

6..Қай сӛз артық?

а)қымыз

ә)шҧбат

б)қазы

в)айран

7.Қай сӛз артық?

а)ҧша

ә)ереулік

б)бесікке салу

в) кӛшазық

8.Қай сӛз артық?

а)келін

ә)қайынсіңлі

б)бажа

в)абысын

г)қҧдағи

9.Қазақ халқының кез-келген қонаққа берер қонақасы

А)енші

ә)сыбаға

б)бӛлінбеген енші

в)ерулік

10.Жол-жоралғысымен сақталатын дәм

А)наурыз кӛже

ә)шҧбат

б)сыбаға

в)қҧрт-ірімшік

11.Қай шӛппен асық бояған?

А)жусан

ә)шытыр

б)қына

в)алабота

12.Тҥйе малының кӛп екендігін білдіретін сӛз

А)отар

ә)табын

б) келе

в) ҥйір

13.Ҧзатылар бойжеткенге орындалатын ғҧрып

А)ерулік

ә)есік кӛрсету

б)танысу

в)кӛрісу

14.Халық ғҧрпында қыз айттыру қандай реттілікпен орындалған? ( ретпен

сан қойып жаз)

Жар таңдау

сӛз алу

қыз кӛру 4

қолын сҧрау

қыз айттыру

ҧрын бару

қҧда тҥсу

отау тігу

15. Қазақ халқының жас кезеңдеріне берген атауларды ретімен қой:

-бӛпе-

-шақалақ –

-сәби—

-бӛбек—-

-нәресте –-

-ҧлан –

-балдырған—

-бҥлдіршін—

-ӛрен----

-жеткіншек ---

-бойжеткен (бозбала)—

-жасӛспірім

16. Қазақстанда мекендейтін ҧлттар саны (шамамен):

А)112

ә)122

б)132

в) 15

17. Мына пайыздардың жанына Қазақстандағы ҧлттардың кӛпшілігіне орай

атауын жаз

52,3 %-

30%-

17,7% -

(орыс, қазақ, ҧйғыр, беларус, кәріс,еврей, шешен,т.б.)

18.Салт дегеніміз...

А)ӛзегінде ата заңдар бар саналы тҥрде қабылданып, адамның санасын

қалыптастыратын қағидалар

ә) ӛзегінде қарапайым ережелер (тиым) баланың әдетін қалыптастыратын

қарымқатынас нормасы

б) әрбір адамның белгілі бір кезеңдерінде (статусы ӛзгергенде,кризис

кездерде) орындайтын шаралары

в) белгілі бір нәрсеге жауапты , символикалық тілек, эстетикалық әрекет.

19. Дәстҥр дегеніміз:

а) ӛзегінде қарапайым ережелер (тиым) баланың әдетін қалыптастыратын

қарымқатынас нормасы

ә) әрбір адамның белгілі бір кезеңдерінде (статусы ӛзгергенде,кризис

кездерде) орындайтын шаралары

б) белгілі бір нәрсеге жауапты , символикалық тілек, эстетикалық әрекет.

в)ӛзегінде ата заңдар бар саналы тҥрде қабылданып, адамның санасын

қалыптастыратын қағидалар

20. Ғҧрып дегеніміз:

а)ӛзегінде ата заңдар бар саналы тҥрде қабылданып, адамның санасын

қалыптастыратын қағидалар

ә) ӛзегінде қарапайым ережелер (тиым) баланың әдетін қалыптастыратын

қарымқатынас нормасы

б) әрбір адамның белгілі бір кезеңдерінде (статусы ӛзгергенде,кризис

кездерде) орындайтын шаралары

в) белгілі бір нәрсеге жауапты , символикалық тілек, эстетикалық әрекет.

21. Рәсім дегеніміз:

а) белгілі бір нәрсеге жауапты , символикалық тілек, эстетикалық әрекет.

ә)ӛзегінде ата заңдар бар саналы тҥрде қабылданып, адамның санасын

қалыптастыратын қағидалар

б) ӛзегінде қарапайым ережелер (тиым) баланың әдетін қалыптастыратын

қарымқатынас нормасы

в) әрбір адамның белгілі бір кезеңдерінде (статусы ӛзгергенде,кризис

кездерде) орындайтын шаралары.

22 «Мәңгҥрттігің –білмеуіңнен.

Ал елдігің тарихыңды зерттеуіңнен басталады» деген сӛз кімнің сӛзі?

А) Олжас Сҥлейменов

ә)Мҧхтар Шаханов

Б) Жҥсіпбек Аймауытов

в) Қадыр Мырзалиев

23. Этнопедагогика ғылымының қазіргі таңдағы қазақстандық моделінің

басты мҧраты

А) кӛркемдікке ҧлттық кӛзқарас

ә) қазақстандық патриотизм қалыптастыру

б) басқа ҧлттардан ӛзімізді айыра қарау

в) ҧлттық мәдениетті қорғап қалу

24. « Этнопедагогика –наука национального спасения» деген сӛзді кім

айтқан?

А) М.Әуезов

Ә) Г.Волков

Б)Л.Гумилев

В)Қ.Жарықбаев

25. Кімнің сӛзі? «Әр ҧлттың баласы ӛз ҧлтының арасында ӛз ҧлты ҥшін

қызмет қылатын болғандықтан, тәрбиеші баланы ҧлт тәрбиесімен тәрбиелеуі

тиіс».

А)М.Дулатов

ә)А.Байтҧрсынов

б) М.Жҧмабаев

в)С.Торайғыров

Этнопедагогикадан тест материалдары Б.Ӛтешова, К. Қожахметова,

С.Қоңырбаева

Мектеп оқушыларына этномәдени білім беру бағдарламалары атты

еңбегінен алынды.

Студенттердің біліміне қойылатын талаптар

Студент меңгеруі қажет:

- педагогика ғылымының адам туралы ғылымдар жҥйесіндегі алатын

орнын, даму

- кезеңдерін;

- педагогиканың объектісін, пәнін, қызметі мен міндеттерін;

- педагогиканың негізгі ҧғымдарын;

- педагогика ғылымының теориялық-методологиялық негіздерін, зерттеу

әдістерін;

- дамудың жалпы заңдылықтарын, жас ерекшелігі кезеңдеріне бӛлуді,

әрбір кезеңнің

- даму ерекшеліктерін;

- біртҧтас педагогикалық процестің мәнін, қҧрылымын;

- ҚР білім беру жҥйесін;білім беру мазмҧнын;

- оқыту мен тәрбиенің мақсаты мен мазмҧнын;

- оқыту мен тәрбиенің негізгі заңдылықтары мен принциптерін,

қҧралдары,

- формалары, әдістері мен тәсілдерін;

- пән мҧғалімі және сынып жетекшісі жҧмысының ерекшеліктерін;

- оқыту мен тәрбиенің жаңа педагогикалық технологияларын т.б..

Студенттердің біліктілігіне қойылатын талаптар

Орындай алуы керек:

- педагогикалық әдебиеттерге талдау жасау;

- педагогикалық теорияны практикалық іс-тәжірибемен байланыстыру;

- педагогикалық процеске бақылау және талдау;

- педагогикалық зерттеу әдістерін мақсатқа сай іріктеу;

- мектептегі педагогикалық процесті жобалауды және жҥзеге асыруды;

- оқушыларды тәрбиелеу -оқыту мақсаты мен міндеттерін анықтауды

т.б.

Практиканттың есіне!

Оқушы тҧлғасын зерттеудің жоба схемасы

1.Оқушы туралы мәліметтер (аты-жӛні, туған жылы, денсаулығы,

ҧлты,т.б.)

2. Отбасы жағдайы, ҥй-ішіндік тәрбиесі (ата-анасының кәсібі,білім кӛлемі,

отбасы қҧрамы)

3.Оқушының сабақ ҥстіндегі байқалатын ерекшеліктері:

а) жеке пәндерден ҥлгеру дәрежесі (ерекше қызығып, жақсы ҥлгеретін не

оған ауыр тиетін сабақтар);

ә) тәртібі мен оқуға ынта-жігері;

б)сабаққа зейін қоюшылығы, жҧмыс қабілеттілігі;

в)оқу материалын қабылдауы мен тҥсіну дәрежесі;

г)дағдысы мен икемділігінің деңгейі;

ғ)ой-пікірін ауызекі, жазбаша жҥйелі етіп дәлелдей алуы, ана тілінде

сӛйлеу мәдениеті;

Егер оқушы сабақты нашар ҥлгеретін болса, оның себебін ашып

кӛрсету керек.

4.Оқушының еңбекке ынталылығы, не енжарлығы;

а) оқушыны еңбекке даярлаудағы отбасының ролі (баланың ҥй ішіне

тигізетін қолғабысы,тҧрақты міндеттері)

5.Оқушының ерік-жігері, мінезі, сезім ерекшеліктері:

а) мақсатқа талпынушылығы, батылдығы,табандылығы;

ә) іс-әрекеті мен қылығының мотивтері мен мақсатын тҥсіне алуы;

б) оқушының ата-анасына, оқытушысына, қҧрбыларына қарым-қатынасы;

в) оқушының мінез-қҧлқындағы ӛзіндік психологиялық ерекшеліктер;

г) оның моральдық ҧғымдары мен тҥсініктері

(имандылық,достық,адалдық,сыпайылық, ҥлкен-кішіге қамқорлық жасау,

ҧстамдылық,т.б.)

6.Оқушының әлеуметтену бағыты:

а) мектеп, сынып ҥйірмелерінің жҧмысына қатыс;

ә)ӛзі оқитын сынып ҧжымына кӛзқарасы (сынып намысы ҥшін

тырысуы,оның табысы мен сәтсіздігіне ортақтасуы т.б.);

б) сабақ ҥстінде, сабақтан тыс кездерде жолдастарымен қарым-қатынасы;

в) ҥйде сабаққа дайындалуы (оқу әдетінің қалыптасуы, сабақ

дайындаудағы дербестігі, ҥй ішіндегілерден алатын кӛмегі);

г) оқушының мектептен тыс мекемелермен (музыка,спорт,т.б.)байланысы

және олардың оған тигізетін ықпалы);

д)қызығулары мен бейімділіктері, арнаулықабілеттері, кӛркем әдебиетке,

еңбек пен спортқа қызығулары, әншілік,музыкалық,сурет салу

қабілеттеріт.б.

Зерттеу соңында оқушының жеке басында, мінез бітістерінде қандай

кемшіліктер байқалды және оларды қалай тҥзетуге болатыны, қандай

тәлімдік шаралар қолданылуы тиіс екенін кӛрсету керек.

Тәрбиеші баланың қаһарлы қожасы болмасын,, жұмсақ,

талап қоя білетін жолдасы болсын.

М.Жұмабаев

Автордан студент - жастарға: Мен сіздерді жақсы кӛремін!

Аға ҧрпақ ӛскелең буынға зейін қойып сын кӛзбен қарауға бейім. Оларды

ӛзінің жас кезіндегі ерекшеліктерімен салыстырып,ҧқсастығы мен

айырмашылығын табуға әуес. Әрине, бҧл тҥсінікті қҧбылыс: себебі, қазіргі

жастар біздің жалғасымыз, болашағымыз. Жастарды бақылап,зерттеп, келер

кҥндер қандай болатынын білуге тырысамыз. Бірақ, кейде жастарды танып-

білу оларды сынап-мінеуге апаратын кездер болады.

Мына тӛмендегі тӛрт пікірге назар аударалықшы:

1.- пікір:"Біздің жастар сәнденуді, байлықты тәуір кӛреді. Олардың тәртібі

нашар, тәрбиесіз. Бастықтарды мҧқатып,қарттарды сыйламайды. Қазіргі

жастар ӛктемшіл, бӛлмеге ҥлкен кісі кіргенде тҧрып, ізет етуді білмейді, ата-

аналарына қарсы сӛйлейді".

2.-"Мен біздің еліміздің болашағына деген сенімімді жоғалта

бастадым.Себебі, бҥгінгі жастар ӛркӛкірек,тӛзімсіз,ҧстамсыз, жалпы

кӛргенсіз".

3.-"Біздің заман жетер жеріне жетіп, титықтап тҧр. Балалар ата-ананы

тыңдауды мҥлдем қойды. Ақырзаман енді алыс болмас..."

4.-"Бҧл жастардың рухани дҥниесі ӛте таяз,ӛресіз. Олардың істегені зорлық,

берекетсіздік. Бҧлар ӛткен замандағы, не біздің кезіміздегі жастарға

ҧқсамайды. Қазіргі жастар біздің мәдениетімізді сақтап қала алмайды ма

деген қорқынышты ой туады".

Бҧлар кімдердің пікірлері деп ойлайсыз?

Осы сӛздер ,шындығында біздің айтып та, естіп те жҥрген сӛздеріміз емес

пе? Ендеше, бҧлар кімдердің ойлары екен, тарихқа ҥңілейік.

Бірінші пікірді Сократ (б.з.д.470-399) айтса;

екінші пікір-Гесиодтікі (шамамен б.з.д. 720ж); Алайда оларға дейін де

жастарға кӛңілі толмағандар жетіп айрылады екен.

Оған дәлел-ҥшінші пікірдің авторы- б.з.д.2000 жыл бҧрын ӛмір сҥрген

Египет кӛріпкелі болса, тӛртінші пікір- Вавилоннан табылған 3000 жыл

бҧрын тас қҧмырада жазылған пікір екен.

Сӛйтіп, мыңжылдықтар, ғасырлар ӛткен сайын жастар туралы пікірлер

нашарлай беруде. Әйтсе де қалайша ӛркениет жоғалмай, мәдениет сақталып

қана қоймай, небір жетістіктерге қайтіп ие болып келеміз деген ой туады.

Сонда аға ҧрпақтың жас ҧрпақты ҥнемі тҥсінбеуі заңдылық па? Жоғарыдағы

пікірлердің арасында қаншама уақыт ӛтсе де ҥндес болуы неліктен?

Меніңше, біріншіден, жастар барлығы бірдей, біркелкі масса емес.Олардың

арасында жағымдысы да, жағымсызы да кездеседі.Олардың бірі

белсенділікпен ізгілікке бағытталса, екіншілері тап солай белсенділікпен

келеңсіздікке бет бҧрады.

Екіншіден,аға ҧрпақтың арасынан да неше тҥрлі адамдар кездеседі.Олардың

бірі жастарды уақыттарын босқа жіберіп жҥрген бос кеуделер деп, тек жаман

жақтарын тізіп , мін тағатын болса, екіншілері ӛздерінің бойындағы

кемшіліктерін ақтау ҥшін жастардың бойынан одан тӛмен белгілерді тауып,

жазғырады. Ҥшіншілері-"бҧрында тіпті ауа да ,су да ерекше, кҥн де ерекше

нҧрлы болатын. Қазір бәрі басқаша, қазіргі адамдардың пиғылы ӛзге" дейтін

консерваторлар. Алайда барлық уақытта да әрбір кездің ӛзінің несібесі,

жақсылығы бар екендігін тҥсінетін адамдар болған және ондай тҧлғалар

баршылық. Әр заманның жастары ӛзінен бҧрынғы ҧрпақтың тәжірибесін,

мәдениетін ӛз бойына сіңіре отырып,олардан кем болмауға ҧмтылады.

Болашағымызға оптимистік кӛзқарасымыз болу аз, оларды білуге, оларға қол

ҧшын беруге дайын болу,олардың біздерден қандай ерекшеліктері бар

екендігін білу ҧрпақтар арасын жақындата тҥсері анық. Осыған Мағжанның

"Мен жастарға сенемін" ӛлеңі мен Қасым Аманжоловтың: " Сен неткен

бақытты едің, келер ҧрпақ, кӛркіңе кӛз тастаймын мен таңырқап, сендіріп

жер дҥниені сен келгенде, жатармын мен кӛрпемді қырда қымтап"деген жыр

жолдары жақсы мысал емес пе?

Енді қазіргі біздің студенттеріміздің тҧлғалық ӛзгерістерін (аға ҧрпаққа

қарағанда) қарастырып кӛрейік. Олардың ӛзгеруіне қоғамдағы болып жатқан

жағдайлар және оның ӛзіндік жағдайлары да себеп болады.

Біріншіден, отбасы ӛзгерді .Баланың санының азаюы- отбасындағы

тәрбиенің, педагогикалық жағдайдың ӛзгеруіне әкелді. Ата-ананың балаға

бӛлетін уақыты, ықпалы азайды. Қазір ата-ана мамандыққа, кәсібіне кӛп мән

береді,бала тәрбиесіне уақыты аз қалады.

Екіншіден, отбасының материалдық жағдайы жақсарды. Балалық кезеңнен

бастап,ойыншық, киімге молынан ие болған бала тҧрмыстық пайдалы

еңбекпен айналыспайды. Соңғы кезде жоғары сынып оқушысының

қажеттілігіне кететін қаржының шамасы 4 есе ӛскен. Бҧл кейбір отбасының

барлық табысына пара-пар. 11-сынып оқушысының киіміне кететін ақша

анасының киіміне кеткен ақшадан 2 есе артады.Балалар тек қажет деген

затқа ғана емес, байлықты,барлықты аңғартатын заттарға ие болуды талап

етеді: магнитофон, фотоаппарат, ҧялы телефон, видеоаппаратура,ӛте қымбат

киімдер,т.т. Олар қай жерде, қандай жағдайда қалай киіну керек, отбасына

қандай кҥш тҥсіп тҧр, ойланбайды.

Колледждің студенті оқуға тҥскеннен кейін кейбір психологиялық

ӛзгерістерге ҧшырайды.Студенттің эмоциялық ӛміріне ӛзгеріс әкелетін

мәселелер:

-ӛмірлік статусының ӛзгеруі (оқушы еді, студент болды);

-ӛзінің қажеті мен қажетін ӛтеу мҥмкіншілігінің деңгейінің сай болмауы.

(Алғашқы стипендиясын алған студент ӛзін ата-аналарынан тәуелсіз деп

санап,бір-екі кҥнде онысын жойып алып, ӛзінің ӛмірлік орнын "тҥсінеді".)

-ӛмірлік перспективасының ӛзгеруі.Мақсат, мҥдде, жоспар қҧрады. Немесе

ӛмір ағынымен жай "жҥзеді".

Колледжге 9-11 сынып бітіргендер тҥседі.Олардың арасында ӛзін мектепте

кӛрсете алмағандар, жоғары оқуға "ілікпегендер",яғни білімдері тӛмендері

кездеседі. 9-сыныптан келгендердің кейбірі мектепте "тәрбиелеуге

кӛнбегендер"болып кездеседі. Яғни, бҧлардың "Мен"-концепциясының

әлсіздігі ("Менің қолымнан келмейді",т.б.) Ӛзін-ӛзі тӛмен бағалауы тҥрлі

жағымсыз қылықтар жасауға әкеледі.(Тентек лидер балаға еріп

кетуі,агрессивтік мінез-қҧлық,т.б.)

Оқытушылардың алдында ҥлкен міндет тҧрады:ол әр студенттің ӛзін-ӛзі

сыйлау, ӛзінің қадір-қасиетін сезіну сезімдерін жандандыру. Болашақ

мамандығына деген кӛзқарас, жауапкершілік сезімін қалыптастыру.

Студенттер ҥшін ӛздерін сыйлайтын, тҥсінетін, дер кезінде қол ҧшын

беретін адамның қастарында болғаны маңызды.Студент ондай тҧлғаның

қойған талаптарына сәйкес болуға тырысады. Ӛйткені, 15-19 жастағы

студенттердің нағыз денесінің және ақыл-ой тҧрғысынан дамитын кезеңі. Бҧл

жасқа максимализм мен эгоцентризм тән. Ӛзгелердің тәжірибесіне салғырт

қарап,ӛзінің не досының тәжірибесін артық бағалайтындығы кездеседі.

Бҧл жастағы студент ӛте сезімтал,ӛзімшіл. Әділдікті белсенді тҥрде қорғап,

бірақ ӛздеріне айтылған сынға тӛзбестік байқатады. Ата-аналарына, жалпы

ҥлкендерге жоғары талап қояды,ал ӛзіне деген талабы тӛмен немесе

солқылдақтық танытады. Ӛз-ӛздеріне кейде тым сенімді. Олардың ҧстанған

ҧстанымдары кейде қасарыспалыққа да апарады. Егер оқытушы оның осы

тҧжырымының пайдалы тҧсын тауып,қателескен тҧсын ӛзіне тапқызып,

студентті соңына ерте алса жақсы. Сонымен бірге жастардың ӛзін кӛрсету,

ерекшелену қасиеттерін де ескеру, сыйлау керек. Ӛткен тарихқа кӛз

жіберсек, стиляга, пижондар, хиппи, панк, рокер деген жастар басқа

галактикадан келген қонақтар емес, сол ӛмір сҥріп отырған кезеңде

басқаларға ҧқсамай, ерекшеленіп, кӛзге тҥсуге тырысқан жастар болатын.

Олар сонысымен ортаға ӛзінің "менін" танытып, қалыпқа кӛнбеу,

екіжҥзділікке, жағымпаздыққа,бҧйрықшылдыққа, қҧлдық психологияға

қарсылық кӛрсетуге ҧмтылған болар.

Бҧл жас кезеңдері-ӛте қҧбылмалы, қауіпті кезең. Дҧрыс қарым-қатынас,

тҥсіністік, дҧрыс бағыт-бағдар болса ӛркендеп, олай болмаса, қисайып кері

кетуі мҥмкін. Біздің еңбегіміздің сапасы біздің жанымыздың, рухани жан

дҥниеміздің сапасы . Сондықтан, "Мен студенттерімді жақсы кӛремін бе?

Оларды барлық жетістігімен, кемшілігімен сыйлаймын ба?" деген сҧраққа

жауап берейікші. Ӛтірік емес, біз жақсы оқитын, қиыншылық келтірмейтін

студентті жақсы кӛреміз. Оларды ғана біздің "жарқын болашағымыз" деп

танимыз. Алайда, еріншек, қабілеті тӛмен студент те болашағымыз.

Сондықтан оларға деген әділ, шынайы қарым-қатынас қалыптастырып,

қолдан келген кӛмегімізді аямайық. Дҧрыс жолға тҥссе ол да қабілетті,

жауапкершілігі мол тҧлғаға айналар.

Жолың болсын,болашағың жарқын болсын, ҥкілі ҧрпақ!

Шәкірттеріме ақ тілек

Ақ сӛйлеп, адал күлетін бол,

Шындықты жақтап жүретін бол.

Жаманға жағынбайтын бол,

Наданға табынбайтын бол.

Қайғы-мұңға жеңілмейтін бол,

Қайда жүрсең елім дейтін бол.

ӛтірікке ермейтін бол,

Ӛсекке сенбейтін бол.

Ата-ана, досты сыйла,

Ағарған басты сыйла,

Ақылы асса жасты сыйла.

Мұзбалақ ерді сыйла,

Іргелі елді сыйла.

Жортқанда жолың болсын,

Жолдасың Ар-Ұят болсын!

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Амонашвили Ш.А. Школа жизни – М., 1998;

2. Әбиев Ж., Бабаев С., Қҧдиярова А. Педагогика Дарын-Алматы, 2004 - 437

бет;

3. Байсеркеев Л.Н. Нравственно-правовое воспитание школьников – Алматы,

1997;

4. Бордовская Н.В., А.А.Реан. Педагогика. Учебник для вузов – Питер, 2000;

5. Берікҧлы Н. Педагогика курсының дәрістері – Ақтӛбе, 2004 – 427 бет;

6. Вульфов Б.З., Иванов В.Д. Основы педагогики в лекциях, в ситуациях, в

первоисточниках. Учебное пособие – М., 1997;

7. Гребенюк О.С., Рожков М.И. Общие основы педагогики – М., Владос

Пресс, 2004;

8. Дидактика средней школы./ Под.ред. М.Н.Скаткина.-М.,1982/

9. Дидактика. Сорокин Н.А.-М., 1974.

10. Жарықбаев Б.Қ., Қалиев С.К. Қазақ тәлім-тәрбиесі–Алматы 1995;

11. Жарықбаев Б.Қ., Қалиев С.К. Қазақ тәлімтәрбиесінің антологиясы –

Алматы 1995;

12. Журавлев В.И. Педагогика в системе наук о человеке – М., Педагогика

1990;

13. Крысько В.Г. Психология и педагогика в схемах и таблицах.-Минск

Харвест1999.

14. Корчак Я. Как любить ребенка – М., 1992;

15. Казанский Н.Г.,Назарова Қоянбаев Р. Білім беру және оқыту теориясы.-

Алматы , 1990Қоянбаев Ж.Б. Қоянбаев Р.М. Педагогика .-Астана, 2003

16. Қоянбаев Ж.Б., Қоянбаев Р.М. Педагогика – Алматы, 2004 – 412 бет;

17. Қожахметова К.Ж. Мектептің ҧлттық тәрбие жҥйесі: теория және

практика.-А.,1997.

18. Қоңырбаева С. С. Отбасы: бала мен ата-ана.-Алматы-2006.

19. Ӛтешева Б., К. Қожахметова, С.Қоңырбаева Мектеп оқушыларына

этномәдени білім беру бағдарламалары-Алматы,2007

20.Лихачев . Педагогика. Курс лекций – М., Юраит 1998;

21. Б.Лихачев.Педагогика. -М. Прометей.,1996-452 с.

22.Макаренко А.С. Ҧстаздық дастан – Алматы 1992 ж Макаренко А.С.

Мҧнара ҥстіндегі тулар – Алматы 1987

23.. М.Махмутов. Мектепте проблемалық оқытуды ҧйымдастыру. -

Алматы, 1981

24. Педагогика Дәріс курсы – Алматы «Нҧрлы әлем», 2003 – 368 бет;

25.Педагогикалық ізденіс (қҧрастырған И.Н.Баженова) – Алматы, 1990;

26.Подласый И.П. Педагогика начальной школы. Учебное пособие –

М.;2000

27.Подласый И.П. Педагогика – Минск, 1996;

Подласый. Педагогика.-М., Просвещение, 1996,-630 с

28.Педагогикалық ізденіс. - Алматы , 1990.

29.Педагогика /Под ред. Баранова, В.А..Сластенина-М., 1986. Педагогика

/Под ред.Ю.К.Бабанского. -М., 1988.

30.Педагогика школы/ Под ред.И.С.Огородникова.-М., 1978

31.Педагогика школы /Под ред Г.И.Щукиной.-М., 1977.

32.Рожков М.И., Бойбородова Л.В. Теория и методика воспитания – М., Вл.

Пресс 2004.,

33.Сластенин В.А., Исаев И.Ф. Педагогика. Учебное пособие – М., Школа

Пресс,1998;

34.Смирнов В.И. Общая педагогика в тезисах, дефинициях, иллюстрациях –

М.,2000;

35.Смирнов В.И. Педагогика.М.,Логос,2002.

36.Сухомлинский В.А. Мудрая власть коллектива – М., 1987;

37.Селевко Т.К., Селевко А.Т. Социально-воспитательные технологии – М.,

2002;

38.Сейталиев Қ.Тәрбие теориясы.-А., 1986.

39.Сейталиев Қ.Б. Педагогика –А.2007ж

40.Сейталиев Қ.Б. Педагогика тарихы.-Алм., 2008ж.

41.Сабыров Т.. Оқушылардың белсенділігін арттыру жолдары. - Алматы .

1978

42.Сабыров Т.. Оқыту теориясының негіздері. - Алматы: Республ. баспа

кабинеті

43.И.Ф.Харламов.Педагогика.-М.,1990

44.Харламов И.П. Педагогика. Учебное пособие – Минск, 2001.

45.Хмель Н.Д. Жалпы білім беретін мектептегі педагогикалық процесс,

Алматы, 2001;

46.Хрестоматия по педагогике /Под ред. З.И. Равкина.-М.,1976

47.Соқпақбаев Б.Менің атым Қожа.-Алм.1957,

т.б.және интернет материалдары

Сҧлтанова Ғ. Т.

Педагогика пәнін пәнаралық байланыс негізінде оқыту

арқылы студенттердің ӛзіндік жҧмыстарын

ҧйымдастыру (кӛмекші қҧрал)-Атырау-2007 басылып

шығарылды.

2009 ж. арнап қайта ӛңдеп, толықтырылды

Қ. Дҥтбаева атындағы Атырау гуманитарлық

колледжінің әдістемелік кеңесі мақҧлдаған

Қ. Дҥтбаева атындағы Атырау гуманитарлық

колледжінің директоры Тыныбаева Б.Қ.,

Директордың оқу ісі жӛніндегі орынбасары Сатқаева

З.Х.

ISBN 9965-9488-4-4

Пікір жазғандар: Х. Досмҧхамедҧлы атындағы

университетінің профессоры п.ғ.д.Сейталиев Қ.Б.;

п.ғ.к.Ӛтешева Б.Қ.-

ISBN 9965-9488-4-4

© Сҧлтанова Ғ. Т., Атырау, 2007

Автор туралы мәлімет:

Тҥйіндеме

Сҧлтанова Ғайни Тӛкенқызы – педагогика, психология, этнопедагогика

пәнінің оқытушысы Білімі-жоғары, Гурьев педагогикалық институты, 1980 ж.

Еңбек стажы- 38 жыл.

Пед.колледжде-23ж.

Санаты (категориясы) – жоғары- 14

Айналысып жҥрген тақырыптары: Болашақ мҧғалімдердің кәсіби қҧзыреттілігін

пәнаралық байланыс негізінде қалыптастыру ; Студенттердің ӛзіндік жҧмыстарын тиімді

ҧйымдастыру.; Психологияны мектепте оқыту мәселесі.

(Ізденуші .Кандидаттық минимум-педагогика – «5»; философия-«5»)

Әдістемелік нҧсқаулар: «Халықтық педагогиканы насихаттау», «Этнопедагогика пәнін

оқыту», «Психологияны оқыту» әдістемесі.

Баспадан шығарылған қҧралдар: Педагогика. Студенттердің ӛзіндік жҧмыстарын

тиімді ҧйымдастыру.-Алматы, 2007ж , Педагогика ,/электронды оқулық.,-2005ж.;

«Мектеп психологының жҧмыс кітабы»-2008ж.(Алматы «Пед.шеберлік»баспасы.)

«Жаңаша оқыту-заман талабы» АЛМАТЫ,2011

Пед. оқуға қатысы: «Сабақ ӛткізуде халықтық педагогика элементтерін енгізу

тәжірибемнен», «Студенттердің ӛздігінен іздену, шығармашылық іс-әрекетін

ҧйымдастыру»; «Қазіргі білім берудегі этнопедагогиканың ролі», «Маман қҧзыреттілігінің

негізі –ізденісте»т.б.

Ашық сабақтар: «Халқым қандай десең, салтымен сынай біл» ,«Оқыту

әдістері»(электрондық оқулық арқылы оқыту), «Дидактика және ӛмір» (озат тәжірибелі

облыс мҧғалімдері Қ.Қҧмарова, Д.Таскаринаның қатысуымен), зерттеу сабағы: «Эмоция,

сезім», пресс-конференция сабағы - «Оқыту-ӛмірдің ӛзі», танымдық сайыс сабағы-

«Тәрбие әдістері», аукцион-сабақ «Таным процестері сатылады», «Зерттеу сабағы: Алты

жастағы балалардың психикалық дамуының ерекшеліктері. Оқуға психологиялық

даярлығы», «12 жылдық білім беру»-семинар сабағы; Ҥйірме отырыстарынан ашық

отырыс: «Ӛзіңді тҥсін» -жеткіншектерге арналған тҧлғалық даму бағдарламасы –

тренингтер; іскерлік ойын сабағы-«Педагогикалық кеңес», Интерактивті тақтамен

«сарамандық сабақ» т.б.

Оқушылардың ҥлгерім сапасы: 80%

Қаланың №16, 30, 5, 13,11,19 т.б. мектептерінде педагогикалық практика методисі.

Электронды тақтамен жабдықталған (2008 ж.) «Этнопедагогика» кабинетінің

меңгерушісі. Колледжішілік «Жылдың ҥздік кабинеті-2004»

Курстарда дәріс беру: Атырау облыстық білім беру департаменті Атырау облыстық

кадрлар біліктілігін арттыратын және қайта даярлайтын институт ҧйымдастырған

курстарда « Этнопедагогиканы жаңа оқыту технологияларымен оқыту»; Педагогика,

психология пәндерінен лекциялар, «Оқу-тәрбие ҥрдісіне қатысушыларға психологиялық-

педагогикалық бағыт беру, қолдау кӛрсету»-лекция, практикалық сабақ.

«Психологиялық тренингтер ҧйымдастыру әдістемесі»; «Тиімді сабақ»,т.б. тақырыптарда

лекциялар.

Қ.Дҥтбаева атындағы Атырау гуманитарлық колледжі ҧйымдастырған техникалық

колледждер мен кәсіби мектеп мастерлерін оқытуға арналған жеделдетілген курста

психология және тәрбие жҧмысы әдістемесі пәнінен дәрістер ӛткізді.

Әділқазылық:

Атырау облыстық білім беру департаменті Атырау ОБл.КБАжҚДИ ҧйымдастырған

облыстық мектептер арасында «Жыл мҧғалімі-2005; «Жылдың таңдаулы тәлімгері -

2005», «Жылдың таңдаулы тәлімгері -2006, «Жылдың таңдаулы психологы»- 2007 ж. -

әділқазылар мҥшесі. «Жылдың таңдаулы психологы-2009»-әділқазылар мҥшесі.

Республикалық ғылыми-әдістемелік танымдық - психологиялық «Қызықты

психология» атты журналдың редакциялық алқа мҥшесі

Білімін жетілдіру:

Қазақстан Республикалық бастауыш білім мемлекеттік стандартының авторлары

ҧйымдастырған курс тыңдаушысы, 2000 (куәлік).

Оқу мен жазу арқылы Сын тҧрғысынан ойлауды дамыту жобасы семинарларының

қатысушысы 2002 ж. Х.Досмҧхамедҧлы ат. Университеті (сертификат);

РиПКСО 2002 ж. «Основные направления работы психолога»курсының тыңдаушысы

және авторлық жоба қорғап сертификат иеленді.

РиПКСО 2004 ж «Мҧғалімнің кәсіби қҧзіреттілігін жетілдіру, білім беру сапасын

арттыру»курсының тыңдаушысы.(куәлік).

2006ж Қазақстан Оқу Ассоциациясы ҧйымдастырған оқытудың кредиттік жҥйесі және

силлабустар жазу мәселелері бойынша семинар қатысушысы (куәлік)..

-2008 сәуірде «Оқытудың ҥш ӛлшемді әдістемесі» технологиясының курсы (сертификат),

-2008 мамырда « Майкрософт» – интерактивті тақтамен жҧмыс» сертификат

Марапатталу:

«Жыл мҧғалімі -2001» сайысының бас жҥлдегері.

1999 ж. Денсаулық сақтау,Білім және спорт Министрлігінің Қҧрмет Грамотасы.

2004ж. Атырау облысы Білім басқармасының Қҧрмет Грамотасы.

2005ж.СОД қоғамдық бірлестігінің Алғыс хаты.

2007ж.Облыстық білім беру Департаментінің Алғыс хаты.

2008ж «Облыстық ең ҥздік панорамалық сабақ» сайысы –бас жҥлде

Жарық кӛрген баяндамалары :/конференция жинақтарында

Республикалық, аймақтық:

«Ҧлттық рухани байлығымызды таныта білейік»;»-Кӛкшетау-2000;

«Колледж студенттерін оқыту мен тәрбиелеудің халықтық педагогикасымен байланысы»-

2000 ж.;

«Жастарға Х.Досмҧхамедҧлын таныту»-Атырау-2002 ж;

«Педагогикалық технологиялар- жеке тҧлғаны дамыту қҧралы»-Алматы-2004 ж.;

«Тарихи мҧраларды насихаттауда этнопедагогиканың ролі»- аймақтық семинар.-2003ж.

Облыстық:

«Студент-ң ӛздігінен оқуы арқылы іскерлігін қалыптастыру»-2003;

«Жаңа оқыту технологиялары жеке тҧлғаны дамыту қҧралы»-2006;(Политех..колледжі)

«Тҧлғаға бағытталған оқыту жҥйесі-табыс негізі»-2007(АГУ)

«Дарынды баламен жҧмыс жолдарын жетілдіру»-АГУ-2007

Атырау университетінің педагогика-психология факультетінде «Жас психолог»

қоғамының ашылу салтанатында «Әрбір бала – бір жҧлдыз! Жарқырауына кӛмектес!»

атты баяндама;

Атырау университетінің ҧйымдастырған «Бәсекеге қабілетті мамандар дайындау:

мәселелері, шешу жолдары» атты ғылыми – практикалық конференциясында

« Электронды оқулық жасау білім беруде жаңа кӛкжиектерге жетелейді» атты баяндама.

Халықаралық:

«Болашақ бастауыш мҧғалімдеріне ҧлттық тәрбие берудегі пәнаралық байланыс

мҥмкіндіктері»-2003;

«RWCT бастауыш мҧғалімдерін этнопедагогикалық даярлау ісінде»-2005;

«Чудо ребенок- кто он?»-2005;

«Студенттің ӛзіндік жҧмыстарын тиімді ҧйымдастыру»2007;

«Болашақ мҧғалімнің педагогикалық-психологиялық даярлығының мазмҧнын жетілдіру»-

2007;

Педагогикалық басылымдарда:

«Колледж-мектеп байланысы»-«Бастауыш мектеп» №5-6-2002; «Этнопедагогика» /2005

№2 санында рухани кемелдену сабағына бірнеше студенттерімен пікірталасқа атсалысып,

жарияланды.

«Студенттің ӛзіндік жҧмыстарын тиімді ҧйымдастыру»-«Мектептегі психология» №4,

2007; «Қызықты психология» (№1, 2008ж.) « Студенттерді қалай жақсы кӛруге болады?»

Республикалық ғылыми—журнал «Этнопедагогика» № 4- 2008ж. «Отбасы тәрбиесі

қҧндылықтары»

КазгосЦНТИ-ден информ.листоктар:

«Педагогикалық технологиялар жеке тҧлғаны дамыту қҧралы»№18-2004;

Жеке адам,тҧлға. №30-2001;

«Қиял»№31-2001;

«Жаңа технологиялармен оқыту№1-2002;

«Білім берудегі серпіліс/Б.Тыныбаеваның Сҧлтанованың сабағына талдау»-Қазақстан

мектебі 2003 №9

«Отбасы қҧндылықтарының жеке тҧлғаның қалыптасуындағы ролі» «Білім беру

жҥйесіндегі Этнопедагогика», 2008 №4

Бағдарламалар қҧрастыру: «Этнопедагогика», «Педагогика», «Мектеп психологы»-

қосымша мамандығы; «Бҥгін бала-ертең ата-ана», «Туғаннан мектепке дейін»-мамандану

пәні кҥтуші, гувернант.

Облыстық теледидар бағдарламалары: «Жауқазын»,«Таңғы шәй», «Жан сусар», «Бес

анық» бағдарламаларда сараптамашы ретінде, кеңесші және жастар жетекшісі ретінде

қатысып жҥрмін.

Ашық тәрбие шаралары (топ жетекшісі ретінде және пән оқытушысы ретінде): «21-

ғасыр зерделілері»-топаралық интеллектуалдық сайыс; «Ауылың сені кҥтеді, жас маман!»

-бітіруші тҥлектермен колледжішілік дӛңгелек ҥстел; « Ең, ең ең...»-ҥздік сабақтар

кӛрмесі, «Атырау -ӛлкем, қандай кӛркем», «Арайлы асқақтаған Астанам! - интерактивті

тақтамен саяхат сабақ; «Тҥрі басқа – тілегі бір, тілі басқа- жҥрегі бір» кеш;

Ҥйірме жҧмысы: «Жас талап» оқушылардың ғылыми қоғамының мҥшелері 2006/07 оқу

жылы Атырау полит.колледжінде ҧйымдастырылған студенттердің ғылыми –практикалық

конференциясында 4-курс студенттері Бигалиева Ә., Амирова Г., Мҧхаметжанова Ж.

баяндамалары Алғыс хатпен матрапатталды.

4-курс студенті Мҧхаметжанова Ж.- оқытушысы Сҧлтанова Ғ.Т. туралы жҧмысымен

Атырау облыстық білім беру департаменті, Атырау ОБл.КБАжҚДИ ҧйымдастырған

«Менің сҥйікті мҧғалімім» атты сайыста 2-орынды иемденді.

Республикалық аттестациялау комиссиясының алдында «Жас талап» ғылыми қоғам

мҥшелерімен « 12 жылдық білім беруге ӛтуде педагогикалық процесті ҧйымдастыру

ерекшеліктері» атты семинар сабақ ҧйымдастырылып, «ӛте жақсы» деп бағаланды.

4-курс студенті Асанова Р. 2008 ж. 10/10

«Экологиялық тәрбие мен білім берудің мҥмкіндіктері» атты ғылыми зерттеу

жҧмысымен Мҧфтах Диаровтың 75 жылдығына орай ҧйымдастырылған Атырау мҧнай-

газ институтының студенттерге арналған конкурсына қатысып, 1-ОРЫН Дипломымен

марапатталып баяндамасы жинаққа енді. (жетекшісі педагогика пән оқытушысы

Сҧлтанова Ғ.Т.)

Жалпы 3-4-курс студенттерінің ғылыми-зерттеу жҧмыстарына (дипломдық, курстық,

эксперименттік, т.б. жетекшілік етеді.

«Мектептегі мерекелер», «Этнопедагогика», «Қызықты психология», «Дауыс пен

кӛрініс»,»Бастауыш мектеп» журналдарында ӛзінің және студенттерінің ғылыми

ізденістері , ашық сабақтары, шараларының сценарийлері мен баяндама, эсселері

жіберіліп, жарияланып тҧрады.